2 3

Thách thức 4

Hướng tiếp cận 7

Tác động 13

Các đối tác và nhà tài trợ của Chương trình 16

Chương trình Quản lý Tổng hợp Vùng ven biển (ICMP) là chương trình phát triển do Chính phủ Việt Nam, Đức và Úc tài trợ. Mục tiêu là hỗ trợ các cơ quan của Việt Nam chuẩn bị cho vùng ven biển Đồng bằng sông Cửu Long ứng phó với sự thay đổi của môi trường và đặt nền móng cho tăng trưởng bền vững.

NỘI DUNG

54

Đồng bằng sông Cửu Long là nơi cư trú của 17 triệu người và là vùng canh tác nông nghiệp quan trọng nhất của cả nước. Sản lượng lúa gạo của vùng chiếm 55% tổng sản lượng cả nước, cung cấp lương thực cho hơn 145 triệu dân, gần bằng tổng dân số của cả Đức và Pháp cộng lại. Nhờ có Đồng bằng sông Cửu Long mà Việt Nam – một nước từng trải qua nạn đói kém trở thành quốc gia xuất khẩu gạo lớn thứ hai trên thế giới.

Tuy nhiên, hiện nay Đồng bằng sông Cửu Long đang phải đối mặt với các mối đe dọa. Biến đổi khí hậu dẫn đến tình trạng nước biển dâng, và theo các nghiên cứu chính thức, 38% diện tích Đồng bằng sông Cửu Long có thể bị nước biển nhấn chìm vào năm 2100. Một số khu vực ven bờ đang bị xâm thực khoảng 30 m

mỗi năm. Rừng ngập mặn dọc theo bờ biển bảo vệ đất liền khỏi ảnh hưởng của bão, lũ hiện đang bị suy giảm nghiêm trọng. Bên cạnh đó, tần suất bão lũ cũng có khả năng gia tăng đáng kể trong tương lai. Hơn nữa, mức độ gia tăng xâm nhập mặn dẫn đến tình trạng đất nhiễm mặn, gây khó khăn đáng kể cho sản xuất nông nghiệp. Các thách thức này đe dọa đến tương lai của vùng Đồng bằng sông Cửu Long và khả năng cung cấp các dịch vụ sinh thái quan trọng mà cộng đồng dân cư địa phương đang sống phụ thuộc vào đó.

Tuy nhiên, sự suy thoái liên tục các hệ sinh thái chỉ là một vấn đề. Mối đe dọa nghiêm trọng khác đối với Đồng bằng sông Cửu Long là hiện tượng thời tiết cực đoan, đặc biệt là bão lũ lớn. Trong trường hợp có lũ bão lớn, một lượng lớn nước có thể tràn qua đê tại các điểm khác nhau và có thể khiến nước xâm nhập vào sâu trong nội địa từ 20 – 30 km mà không thể tiêu thoát được. Điều đó sẽ gia tăng đáng kể hiện tượng đất bị nhiễm mặn và phá hủy những diện tích lớn hoa

THÁCH THỨC màu, đặt sinh kế của hàng vạn nông dân trong tình trạng bị đe dọa.

Đồng bằng sông Cửu Long đang phải đối mặt rất nhiều thách thức khác nhau và các thách thức này có mối liên hệ mật thiết với nhau. Ví dụ, rừng ngập mặn là một phần không thể thiếu trong bảo vệ vùng ven biển; bảo vệ vùng ven biển đóng vai trò quan trọng trong kiểm soát độ mặn của đất; độ mặn của đất có tác động đến sản xuất nông nghiệp; việc quản lý nước mặn cho nhu cầu sản xuất nông nghiệp và nuôi trồng thủy sản thường phức tạp và dẫn đến mâu thuẫn giữa những người dân trong cạnh tranh nhu cầu về nguồn nước – đây chỉ là một số các mối liên hệ giữa các thách thức được đề cập.

Đó là lý do tại sao Chính phủ Úc, Đức và Việt Nam cùng chung tay thực hiện Chương trình Quản lý Tổng hợp Vùng ven biển (ICMP) từ năm 2011 nhằm giúp vùng ven biển Đồng bằng sông Cửu Long chống chịu tốt hơn với biến đổi khí hậu.

76

HƯỚNG TIẾP CẬN

Mục đích của ICMP là củng cố vùng ven biển Đồng bằng sông Cửu Long, giúp chống chịu tốt hơn với biến đổi khí hậu và các thay đổi của môi trường.

Mục tiêu này không thể đạt được nếu áp dụng phương pháp tiếp cận ngành một chiều. Bản chất của vấn đề là nhiều vấn đề xâu chuỗi với nhau, như quản lý nước, lâm nghiệp, đê điều, nông nghiệp và thủy sản. Các vấn đề này thuộc trách nhiệm của nhiều cơ quan khác

nhau tại Việt Nam và ít có sự phối hợp giữa các cơ quan này với nhau.

Đây là lý do ICMP áp dụng hướng tiếp cận liên ngành theo chiều dọc, mở rộng theo 6 lĩnh vực hoạt động: nông nghiệp, thủy sản, bảo vệ vùng ven biển, lâm nghiệp, lập kế hoạch & ngân sách và quản lý nước. Chỉ bằng cách kết hợp các lĩnh vực này – ví dụ bằng cách đưa các kinh nghiệm trong quản lý các giải pháp kỹ thuật cấp tỉnh thành quy định pháp lý về vùng ven biển ở cấp quốc gia, hoặc nâng cao nhận thức về các biến động môi trường để khuyến khích người nông dân thay đổi kỹ thuật của họ cho phù hợp – Chương trình mới có thể đạt được các mục tiêu đề ra.

8 9

Bảo vệ vùng bờ dựa vào các hệ sinh tháiChương trình đã xây dựng các giải pháp kỹ thuât giúp đường bờ dịch chuyển thêm 180m ra phía biển, dành lại đất cho phục hồi rừng ngập mặn. Đặc biệt, nếu được kết hợp với các giải pháp bảo vệ vùng bờ khác, những đai rừng này là giải pháp tốt nhất bảo vệ, chống lại ảnh hưởng của bão lụt. Hướng tiếp cận này tạo nền tảng cho các kế hoạch bảo vệ tổng hợp vùng bờ cho Đồng bằng sông Cửu Long.

Hỗ trợ nông dân thích ứng với biến đổi khí hậuChương trình hỗ trợ nông dân áp dụng các kỹ thuật mới nhằm ứng phó tốt hơn với biến đổi khí hậu, tăng thu nhập và bảo vệ môi trường. Chẳng hạn như phương pháp canh tác lúa cải tiến giúp giảm tới 30% lượng nước và thuốc bảo vệ thực vật, hay biện pháp hỗ trợ các hộ sản xuất tôm sinh thái thân thiện với môi trường tiếp cận thị trường quốc tế.

Thúc đẩy hợp tác liên tỉnhẢnh hưởng của biến đổi khí hậu không dừng lại ở phạm vi từng tỉnh. Điều này lý giải tại sao Chương trình hỗ trợ các cơ quan chính quyền cấp tỉnh và trung ương xây dựng cơ chế phối hợp trong bảo vệ và phát triển vùng ven biển có khả năng chống chịu với khí hậu, khuyến khích các cơ quan cấp tỉnh lồng ghép biến đổi khí hậu và bảo vệ vùng ven biển vào kế hoạch ngân sách của tỉnh.

LĩNH VựC HoạT ĐỘNG

Thủy sản

Lâm nghiệp

Quản lý nước

Lập kế hoạch & ngân sách

Nông nghiệp

Bảo vệ vùng ven biển

10 11

1312

TÁC ĐỘNG

Các tác động điển hình của ICMP Pha I (2011 – 2014):

99 % đê vùng bờ của Sóc Trăng và Bạc Liêu hiện không chịu tác động trực tiếp của sóng biển.

603 ha rừng ngập mặn được phục hồi.

22 mô hình sinh kế được giới thiệu giúp làm giảm áp lực môi trường và tăng đến 60% thu nhập cho 8.500 hộ gia đình.

Hai gói chính sách về quản lý rừng và quản lý tưới được xây dựng, dự kiến mang lại lợi ích cho 8,7 triệu người dân. 603

60 %

99 %

8,7triệu

180m

110m

1514

1

2

TrướcĐất trống không thể trồng cây

SAU 20 THÁNGĐất trống đã được phục hồi

TrướcHiện trường xói lở bắt đầu được bồi lắng do có hàng rào chắn sóng và trồng một số cây con ngập mặn

SAU 23 THÁNGĐã giành lại được từ biển 180 m đất với thảm thực vật phong phú, vươn xa hơn nhiều so với hiện trường trồng rừng và hàng rào chắn sóng

NRừng và đất trống

Đất trống được Chương trình phục hồi

Phục hồi rừng ngập mặn trên bãi lầy (đã trồng rừng)

Tái sinh tự nhiên rừng ngập mặn (sau khi trồng)

Quản lý nước

Chú thích

12

16 17

CÁC ĐỐI TÁC VÀ NHÀ TÀI TRỢ CỦA CHƯƠNG TRÌNH

TỔ CHỨC HỢP TÁC PHÁT TRIỂN ĐỨC GIZ

Tổ chức Hợp tác Phát triển Đức GIZ là một doanh nghiệp thuộc chính phủ liên bang Đức chuyên hỗ trợ kỹ thuật cho các quá trình chuyển đổi kinh tế, chính trị, xã hội dưới hình thức hợp tác quốc tế và hợp tác phát triển. GIZ hoạt động tại 130 quốc gia trên khắp thế giới thay mặt cho chính phủ Đức, các nhà tài trợ khác và các bên liên quan được lựa chọn thuộc khối tư nhân.

Theo đó, GIZ là cơ quan thực hiện ICMP. Trong hơn 20 năm hoạt động tại Việt Nam, GIZ hiện có khoảng 250 chuyên gia làm việc trên khắp cả nước, bao gồm nhân sự trong nước và quốc tế, chuyên gia phát triển và các chuyên gia quốc tế khác.

BỘ NGOẠI GIAO VÀ THƯƠNG MẠI ÚC (DFAT) – CƠ QUAN HỖ TRỢ PHÁT TRIỂN ÚC

Chương trình hỗ trợ nước ngoài của chính phủ Úc là một chương trình do chính phủ liên bang cấp vốn nhằm giúp giảm nghèo tại các nước đang phát triển. Bộ Ngoại giao và Thương mại Úc – Cơ quan Hỗ trợ Phát triển Úc chịu trách nhiệm quản lý Chương trình. Chính phủ Úc phối hợp với chính phủ các nước, Liên hợp quốc, các công ty của Úc và các tổ chức phi chính phủ thiết kế và xây dựng các dự án, khắc phục các nguyên nhân và hậu quả của đói nghèo tại các nước đang phát triển thông qua Bộ Ngoại giao và Thương mại – Cơ quan Hỗ trợ Phát triển.

Chương trình cho quốc gia Việt Nam tập trung vào thúc đẩy hội nhập kinh tế hơn nữa trong khu vực của Việt Nam thông qua hỗ trợ cơ sở hạ tầng giao thông vận tải và cải cách kinh tế; tăng cường nguồn nhân lực của Việt Nam và nâng cao tính bền vững môi trường.

BỘ HỢP TÁC KINH TẾ VÀ PHÁT TRIỂN LIÊN BANG ĐỨC (BMZ)

Bộ Hợp tác Kinh tế và Phát triển Liên bang Đức xây dựng các hướng dẫn và quan điểm làm cơ sở cho chính sách phát triển của Đức. Đây là cơ sở để xây dựng các dự án hợp tác với các nước đối tác và các tổ chức phát triển quốc tế.

Kể từ năm 1990, Đức đã cấp hơn 1,8 tỉ Euro cho Việt Nam, hầu hết dưới hình thức vốn vay đối với các chương trình hợp tác chung. Các lĩnh vực trọng tâm trong hợp tác song phương với Việt Nam là môi trường (quản lý vùng ven biển và đa dạng sinh học), năng lượng và đào tạo nghề.

BỘ NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN (NN & PTNT)

Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN & PTNT) chịu trách nhiệm thực hiện chức năng quản lý nhà nước về nông nghiệp, lâm nghiệp, thủy lợi / các dịch vụ quản lý nước, phát triển nông thôn và các lĩnh vực khác. Bộ NN & PTNT là cơ quan chủ quản của ICMP; theo đó Bộ NN & PTNT và các cơ quan trực thuộc Bộ ở cấp tỉnh (Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn) là các đối tác thực hiện quan trọng nhất. Ban Quản lý các Dự án Lâm nghiệp thuộc Bộ NN & PTNT là cơ quan phối hợp thực hiện Chương trình.

Đơn vị xuất bản Deutsche Gesellschaft für Internationale Zusammenarbeit (GIZ) GmbH

Chương trình Quản lý Tổng hợp Vùng ven biển (ICMP) Phòng K1A, Số 14, Thụy Khuê, Tây Hồ, Hà Nội, Việt Nam

www.giz.de/viet-nam; http://daln.gov.vn/icmp-cccep.html icmp@giz.de

Cập nhật Tháng 11/2014

Thiết kế và trình bày Schumacher. Visuelle Kommunikation www.schumacher-visuell.de

In ấn Công ty Golden Sky Co., Ltd

Hình ảnh © GIZ

GIZ chịu trách nhiệm về nội dung của ấn phẩm này.

Thay mặt cho Bộ Hợp tác kinh tế và Phát triển liên bang Đức (BMZ) Bộ Ngoại giao và Thương mại Úc (DFAT)