hatag sa tibuok na nga mga bakwit. Samtang ang buhatan ni Kongresista Belmonte mitunol usab ug bugas, sardi-nas ug noddles matag pamilya ug uban pang mga wala magpailang mitabang pinaagi sa pagpakaon ug lugaw.

Tungod kay gamiton na ang naingong tu-lunghaan, gipapahawa na ug gipabalik sa ilang mga panimalay ang mga pamilya apan tungod wala nay kabalikang pinuy-anan ang 18 ka pami

lya, gipahigayon nga temporary usa silang magtu-kod ug mga barung-barong daplin sa Circumferential Road 3 (C3) sa Sitio Kaplag, Ubaldo D. Laya og ang la-ing upat ka pamilya mipuyo sa kapilya sa Sitio Merila 1.Tubag sa Gobyerno

Mapasalamaton ang mga biktimang pamilya sa mga mi-tunol ug hinabang nga mga pribadong grupo ug gikan usab sa kagamhanan sa Iligan City bisan pa nga limitado ra ang natabang niini, subay pa sa usa sa mga survivors.

Base sa ilang logbook, mga pribadong grupo sama sa GMA, ABS-CBN, Diocesan sa Iligan City, National Red Cross-Iligan City, Mi-HANDS, ug mga indibidwal nga dili na buot magpahibalo sa ilang mga pangalan ang mipaabot sailang tabang sa mga survivors. Usa ka sako ug tunga usab ang gikan sa buhatan ni Mayor Celso Regencia ug lugaw gikan sa mga staffs ni Konsehal Sammy Huertas.

Mibisita usab ang buhatan sa CSWD aron ipah-igayon ang pagpanglista apan wala silay kongkretong tubag sa hisgutanang pabalay. Matud pa nga naka-hatag naman daw sila ug serbisyo gikan sa bagyong Sendong mao nga lisod na motabang aning higayuna. Mga Panghangyo

Gawas sa gipatigayong pagpanghatag sa food packs ug psychosocial na serbisyo sa mga biktima, ang Liga ng Makabagong Kabataan (LMK) ug pipilang grupo og indi-bidwal, malampusong pud na gipatigayon ang konsultas-yon ug pag-ila sa mga nag-unang mulo sa mga biktima. Ug gani, usa pud sa mga gi-identify ang ilang dapat buhaton isip mga survivors ug ang ilang mga sugyot para sa mga umaabot pang muduol saila.

Pipila lang sa mga na identify na problema ug mulo mao ang Suportang pinansya o materyales pangbalay tungod kay mi hatag naman sa pagtugot ang silingang tag-iya sa luna para ilang tukuran, Medical Assistance/Regular Com-munity Check-up, Electricity, Water hose, Toilet Bowls ug

Malipayong nakadawat og gamayng hinabang ang 22 ka biktimang pamilya ni bagyong Agaton gikan sa Mi-Hands, Liga ng Makabagong Kabataan og LIHUK. Ang 18 niani ka pamilya gikan sa Purok Bagong Kaplag ug dugang pang upat ka pamilya gikan sa Sitio Merila 1.

Isip tubag sa ilang hinanaling panginahanglan sa ilang na-himotangan, nakadawat usab ug dugang 90 metros nga hose ug duha ka bowl ang mga biktima gikan sa wala nagpailang grupo ug indibidual nga gipaagi sa LMK-Iligan.

Sunod-sunod usab nga mga psychosocial activities sama sa pagbasa ug mga story books sa mga bata, pagpadula, pag-pakaon ug lugaw og uban pa gikan sa nagkalain-laing nag-boluntaryong grupo ug indibidwalPagbakwit

Sa asoy ni Wilfredo Abordonado, gabii sa petsa 13 sa Enero nakabantay na silasa pagtaas sa tubig sa suba sa Pugaan nga mao ang mikankan ug mipahumok sa yuta nga gibarugan sa ilang mga balay nga mi resulta sa land-slide. Kaadlawon sa petsa 14 sa Pebrero midangop sa lu-was nga lugar ang 22 ka pamilya matud ni Abordonado ug pagka-alas sais na sa buntag sila gikuha sa mga opisyal sa Barangay Ubaldo og gipabalhin sa Ubaldo D. Laya Elemen-tary School nga mao ang natumbok nga evacuation center.

Asoy sa usa sa mga biktima nga sa hapit nila mag-usa ka semana sa evacuation center mitunol ang City Social Wel-fare and Development (CSWD) ug pagkaon sa sulod sa upat lang ka adlaw nga milangkob sa upat ka kilong bugas, walo ka sardinas ug lima ka noodles matag kaon ang gina-

na ipinaabot sa pamamagitan ng kinatawan ng gobyerno sa usaping pangkapayapaan ng GPH at MILF, ibinalangkas nila ang kanilang mga katanungan at kahilingan patungkol sa kanilang ancestral domain at ang kanilang mga karapa-tan bilang katutubo. Dagdag pa dito, ayon sa mga katutubo, “Alam namin na hindi kami ang kausap ng GPH sapagkat hindi kami nag-alsa laban sa pamahalaan, kundi ang MILF. Ngunit ito sana ang naging basehan ng GPH Panel upang ipaglaban ang aming mga karapatan na hindi mabawasan o mawala sa bagong sistemang pamamahala na dati ay hindi rin kinilala sa pamahalaan ng ARMM. Alam din namin na dapat ang aming mga karapatan ay maipaglaban namin sa Bangsamoro Basic Law (BBL), ngunit alam din namin na ang basehan ng pagbalangkas sa BBL ay ang mga Annex na inyong pinirmahan na medyo limitado ang nakasaad para sa aming mga Tribal Peoples.”

Maliban sa kawalan ng karapatan ng mga katutubo sa pagpapalakad at pamamahala sa kanilang ancestral domain ay ang banta ng malawakang pagpasok ng mga plantasyon na magsasantabi sa kanilang mga tradisyunal na pamama-raan sa pagtanim, paggawa ng pagkain at higit sa lahat ang pagpapaalis sa mga katutubo sa kanilang lupang minana. Ayon kina Zaldy Lali at Sanny Matugas, mula sa tribung Teduray matatagpuan sa ARMM na bubuo sa bagong Bangsamoro territory, tinatayang mahigit kumulang 3,300 na ektaryang lupain mula sa lupang minana nila na matatagpuan sa Firis Complex, isa sa mga kampo ng MILF sa Maguindanao, ay gagawing palm oil plantation.

Ang hamonNakasaad sa Kabacan Declaration na nilagdaan noong

Desyembre 2013 ng mga kinatawan ng labing pitong (17) tribu mula sa iba’t ibang bahagi ng Mindanao ang kanilang panawagan sa GPH at MILF peace talk: Garantiya na ang Karapatang sa Sariling Pagpapasya ng mga katutubo sa loob at karatig lugar ay tunay na kilalanin at respetuhin sa [bubuuing teritoryong] Bangsamoro.

Kamakailan lang, nilagdaan ng panig ng Gobyerno ng Pilipinas at ng Moro Islamic Liberation Front (MILF) ang ikaapat na annex, on Normalization, ng Framework Agree-ment on Bangsamoro (FAB) bilang bahagi ng komprehensi-bong kasunduang pangkapayapaan sa pagitan ng dalawang panig.

Ang karagdagang dokumentong ito ay nagsasaad ng mga mahahalagang bagay patungkol sa responsibilidad ng gobyerno at ng MILF sa pagsisiguro ng seguridad at kaayu-san sa loob ng teritoryong nasasakop ng Bangsamoro. Ilan sa mga importanteng bagay na natalakay sa loob ng Annex on Normalization ay ang proseso nang dahan-dahang pagba-lik ng mga myembro ng Bangsamoro Islamic Armed Forces (BIAF) sa sibilyang pamumuhay o decommissioning at ang pagbuwag ng mga pribadong armadong grupo sa loob ng teritoryo ng Bangsamoro.

Habang inaasahan na sa unang lingo ng Marso ng taong ito ay malalagdaan na ang Komprehensibong Kasunduan sa Bangsamoro (Comprehensive Agreement on Bangsamoro), muling sumiklab ang gyera sa pagitan ng mga sundalo at ng Bangsamoro Islamic Freedom Fighters (BIFF), matapos malagdaan ang normalization annex. Ang BIFF ay isang gru-pong humiwalay mula sa MILF na pinamumunuan ni Amer-il Umbra Kato. Tinatayang umabot sa 20 hangang 40 ka tao ang nasawi mula sa panig ng BIFF ayon sa ulat ng mga sun-dalo. Subalit ito ay pinabulaanan naman ng panig sa BIFF.

Sa ipinalabas na pahayag ni Terisita Quinto-Deles, Presidential Adviser on Peace Process, ang Bangsamoro Transition Commission ay naghahanda ng balangkas ng Bangsamoro Basic Law na siyang ipapasa at lalagdaan ng mga mambabatas sa kongreso.

Kalagayan ng mga katutubong mamamayanSa kabila ng mabilis na pag-usad ng usaping pangkapy-

apaan sa pagitan ng gobyerno at ng MILF, ay ang patuloy na pagkakadismaya ng mga mamamayang Lumad sa loob ng Autonomous Region of Muslim Mindanao (ARMM), lalong-lalo na sa usapin ng kanilang ancestral domain. Ang matagal na kahilingan ng mga katutubong mamamayan sa loob ng ARMM na magkaroon ng delineation sa kanilang ancestral domain o lupang minana mula pa nang ipinasa at naging ba-tas ang Indigenous Peoples Rights Act (IPRA) ay hanggang ngayon wala pa ring tugon mula sa kinaukulan.

Sa liham ng Tribal Peoples para sa Gobyerno ng Pilipinas

Unang higayon milanog ang programang Pulso ug Punto pinaagi sa Radio Mindanao Network (DXIC) ning dakbayan sa Iligan, petsa 9 ning bulana.

Ang Pulso ug Punto, usa ka programa nga gilunsad sa Electoral Reforms and Development Assistance Center (ER-DAC), Incorporated, gidumalahan sa kahanginan ni Engr. Vic Layasan, Information Officer sa maong organisasyon.

“Nagtumong kining Pulso ug Punto nga ma-tuki ang mga nag-unang isyu nga giatubang sa ka-tawhan ug unsa ang kalambigitan niini sa uban pang mga butang,” pahayag ni Engr. Layasan.

Dugang pa niya,“Ug kahigayunan usab kini nga mismo ang batakang masa makapasibaw sa ilang mga huna-huna ug baruganan. Ug dugang pa, kahigayu-nan usab kini alang sa ERDAC nga mopagawas sa iyang mga pagtan-aw sa mga hisgutanang katulingbanon.”

Padayong regular nga mabati ang maong programa alas 9 sa buntag ang takna matag adlaw sa Domingo.

Ang ERDAC, Inc., usa ka non-government organi-zation nakabase sa Iligan, naga-atiman sa hisgutanang elektoral ug ekonomikanhong kaugmaran sa mga komu-nidad sa Mindanao. Sa umaabot, mopahigayon usab ug pagtuon sa pamahayag ang ERDAC alang sa mga lider sa komunidad aron sangkapan sa maayong pamatasan sa pagsibya ug pagbansay sa kakayahan kabahin niini.

Sobra 40 biktimang pamilya ni Sendong og Agaton, wa pa nahiluna

suportang panginabuhianMga survivors sa Barangay Tubod

Sa laing bahin, 22 usab ka pamilya gikan sa Purok Mang-ga, Barangay Tubod, Iligan City ang wala nay puluy-anan resulta sa bagyong Agaton. Midangop kini sila sa South 1 Tubod Elementary School isip temporaryong puluy-anan.

Sa asoy pa ni Marlyn Magsayon, “Apektado man pud mi atong bagyong Sendong pero igo rang nanga-ukab among atop ug bubong. Pero karon sa bagyong Agaton, nahulpa gyud ang mga yuta ug dilikado na ang lugar puy-an.”

Tungod kay tulunghaan man ang temporaryong gipuy-an, miabot ang higayon nga nakighinabi ang Prinsipal sa eskwelahan nga gamiton na alang sa mga magtutun-gha ang ilang nahilunaang mga kwarto. Gipaabot kini sa mga survivors ngadto sa CSWD apan nakadawat sila ug tubag susama sa nadawat sa mga survivor sa Sitio Kaplag sa Ubaldo D. Laya. Tungod kay walay pondo ang CSWD, misugyot pud ang konseho sa barangay nga ‘papaningka-muton’ na lang sila nga mangita ug kapuy-an o makipuyo sa parente. Dugang pa sa CSWD, dili daw sila ‘prayoridad’ sa mga relokasyon karon tungod kay daghan pang mga biktima sa bagyong Sendong nga wala pa mapahiluna.

Saulugon ni President Noynoy Aquino ang ika-28 nga tuig sa EDSA People Power uban ang mga survivors sa mga bagyo imbes sa naandan nga programa sa kauluhan. Kini matud pa sa tigpamaba sa Malakanyang nga si Sec-retary Edwin Lacierda sa nahitabong pakigpulong sa mga mamamahayag.

Bisitahon sa Presidente ang mga lugar nga naigo sa bagyong Pablo lakip na ang naig-an sa 7.2 magnitude nga linog sa Visayas.

Petsa 24 sa Pebrero bisitahon ni President Aquino ang Cateel, Davao Oriental ug Bohol ug sa petsa 25 ang Leyte ug Bantayan Island sa Cebu na usab.

Samtang mipahayag na daan ang Palasyo nga himoon ang seremonya sa kauluhan didto sa Malakanyang ug dili sa monument sa People Power sa EDSA aron paglikay sa bug-at nga disturb sa kadalanan.

Matud pa ni Lacierda nga buot ni PNoy mopakita sa pakighiusa sa mga biktima sa bagyo labi na sa panahon sa EDSA People Power nga kasaulugan.

Edukasyong di KarapatanReemar Alonsagay

Nakasaad sa Saligang Batas ng Pilipinas na ang edu-kasyon ay isang karapatan. Subalit habang tumatagal, ang karapatang ito ay nalalabag nang tuluyan dahil sa patuloy na pagtaas ng matrikula at ang komersyalisasyon at pribiti-sasyon ng mga State Universities and Colleges (SUCs). Bu-hat nito, ang sinasabing karapatan sa edukasyon ay nauukol na lamang sa kung sino ang may kaya sa buhay.

Sa gitna ng pagdaragdag ng budget noong 2013, naki-tang hindi pa rin ito sapat upang tugunan ang mga pangan-gailangan ng mga paaralan. Ang mga Income Generating Projects (IGPs) ng paaaralan na sya ring pinapasa sa mga estudyante sa pamamagitan ng mga dagdag bayarin ang nagpapahiwatig na hindi sapat ang subsidiya ng pamaha-laan.

Nakikita din na mas malaki pa ang budget na nilalaan sa ibang aspeto tulad ng defense, social welfare and develop-ment at sa pagpapagawa ng imprastraktura kaysa sa budget para sa edukasyon.

Ngayong 2014, may nagbabadyang budget cut na naman sa mga SUCs. Ayon sa Department of Budget Management (DBM), mahigit P800 milyon ang makakaltas sa annual budget ng Mindanao State University, na syang pumapan-galawa sa University of the Philippines na pinakamalaking makakaltasan sa taong ito.

State University/College Budget Cut1.University of the Philippines P1,431,172,0002.Mindanao State University P829,732,0003.MSU- IIT P116,442,0004.Isabela State University P77,241,0005.MSU- Tawi-Tawi College of Technology and Oceanography P57,610,0006.Palawan State University P36,541,0007.Negros Oriental State University P31,411,0008.Western Visayas College of Science and Technology P30,850,0009.Leyte Normal University P30,677,00010.Benguet State University P29,907,000

Mula sa mahigit P1.3 bilyon noong 2012, tumaas sa mahigit P1.6 bilyon ang budget para sa Personal Services ng MSU. Tumaas naman ng P10.8 milyon ang alokasyon sa MOOE at mahigit P800 milyon para sa Capital Outlay.

Subalit ang naturang pagtaas ng budget ng SUCs nang nakaraang taon ay pansamantala lamang dahil sa inilabas ng DBM para sa taong 2014, makikita ang pagbaba na naman ng mga nakalaang budget para sa mahigit 70 na unibersidad sa bansa.

Isa sa nakitang dahilan kung saan patuloy ang pagigipit ng gobyerno sa mga SUCs ay ang Roadmap to Public High-er Education Reform (RPHER). Sa ilalim ng repormang ito, layon ng gobyerno na i-rationalize at ipasabalikat sa mga SUCs ang gastusin ng mga ito upang mabawasan ang pag-asa sa pondong ibinibigay ng gobyerno. Tinutulak din ng gobyerno na magsagawa ang mga SUCs ng mga pro-gramang mapagkakakitaan o IGPs upang matustusan ang kanya-kanyang pangangailangan.

Tinatayang sa 2016, 50% na lamang ng kabuuang hiling ng budget ng mga SUCs ang maibigay ng gobyerno. Dahil ditto, unti-unting magiging komersyalisado at pribado ang mga SUCs at dadami na rin ang mag unibersidad na nag-iging semi-private tulad na lamang ng MSU-IIT, USM at USEP. Hindi lang ang matrikula ang tumaas kundi pati na rin ang mga bayaring labas pa sa miscellaneous fees katulad ng mga workbooks, manual, cultural tickets at laboratory fees.

Sa sitwasyong ito ng educational system sa bansa, mai-tuturing pa bang karapatan ang pag-aaral? Hindi na, at ika nga ng mga nakakarami, ito ay tuluyang naging pribilehiyo na lamang. Nasaan na ang sinasabing pagkakapantay-pan-tay ng lahat?

Sa mga civil societies na isinusulong ang pantay-pantay na hustisya (social justice), nakikiisa ang Liga ng Makaba-gong Kabataan sa patuloy na pakikipaglaban at paninindi-gan sa mga karapatan hindi lang ng kabataan kundi pati ng nakakarami.

Inklusibong pag-uusap para sa kapayapaan, hamon ng mga Katutubo

Mipili ug bag-ong liderato ang dili ubos sa 40 ka miy-embro sa Konseho de Representante sa tulo ka katawhan (Bangsamoro, Lumad ug Migrante) ang Mindanao People’s Peace Movement petsa 14-16 ning bulana sa Farmers Center, Southern Christian College, Midsayap, North Cotabato. Ang bag-ong mga liderao ehekutibo sa MPPM mao mang mosunod:

President: Prof Rodelio “Yatz” AmbanganV-Chairs: BM: Habbas Camendan KL: Bae Magdalena Herbilla KM: Mabel CarumbaSecretary General: Janel PesonsTreasurer: Tanie Lopez-SuanoAuditor: Apipa Cabaro

Matag katawhan usab adunay lahi nga lider ehekutibo nga gidumalaan sa ilang tagsa ka mga bise-presidente.

MPPM,mipili ug bag-ong lider ehekutibo

PNoy magsaulog sa EDSA Anniversary uban sa mga biktima sa kalamidad

Radyo programang Pulso ug Punto, gilunsad sa ERDAC

Volume 1 No. 1February 2014

Hindi sapat na sabihin ng administrasyong Aquino na si-nusuportahan nito ang pag-sumite sa Senate Bill No. 1733 o ang People’s Freedom of Information (FOI) Act of 2013 kung walang nakikitang konkretong pag-unlad nito sa Kon-greso.

Ano nga ba ang FOI?Ang nasabing Act ay magbibigay ng kalayaan sa mga

mamamayan na makakuha ng kopya ng dokumento at la-hat ng transaksyon ng gobyerno maliban nalang sa mga isyu ng pangkalahatang seguridad. Kasali sa tinuturing na public records ay ang SALN ng mga politiko at lahat ng iba pang mga dokumento ng ahensyang nasa ilalim ng pamunuan ng gobyerno.

Kaya nga ba nakakapangamba ito? Magkakaroon ng ak-mang kalayaan hindi lang ang mga ordinaryong mamama-yan kundi lalo na ang mga nasa media na syang nagpapala-bas ng mga impormasyong dapat malaman ng komunidad. Para saan din ang pagbabalita nila kung kulang-kulang ang mga artikulo dahil hindi pinalabas ang mga dokumentong dapat naman sana ay pinapalabas?

Sinasabing ang FOI Bill ay isa sa mga mahahalagang elemento ng administrasyong Aquino para sa kanyang Good Governance and Anti-Corruption Plan of 2012-2016 para maisulong ang klaro at hayag na mga transaksyon ng gobyerno. Subalit, hindi man lang ito kasali sa sinasa-bing majority bloc’s priority agenda sa taong ito ayon kay Speaker Feliciano Belmonte; para saan pa din at tinuturing itong ‘mahalagang elemento’ sa pagpapalakad ng adminis-trasyong Aquino?

Base sa pinakahuling balita tungkol dito noong Pebrero 14, sisimulan na ang pag-a-amenda ng Senado dito bago ito botohan para sa ikalawang pag-basa. Ayon kay Sen. Grace Poe, isa sa mga ‘matiyagang’ naghihintay sa tuluyang pag-papaisabatas ng nasabing Act, isa sa mga dahilan kung bakit matagal ang proseso nito sa Kongreso ay dahil hindi ito ‘madalian’ kaya mas inuuna muna ang pagbabago sa mga probisyong pang-ekonomiya sa Saligang Batas.

Bakit ba parang nag-aalangan na maipasa ang naturang Act? Wala namang masama kung malalaman ng mamama-yan ang mga pinaggagawa ng gobyerno. Wala namang ma-sama kung makikita ng mamamayan ang talaan kung saan napupunta ang kanilang bibayarang buwis. At wala namang masama kung malalaman ng mamamayan ang talaan ng ya-man ng kanilang mga pinuno. Ang tanging masama lang dito ay ang pagpigil, pagkontrol at hindi pagpalabas ng mga importanteng impormasyon at detalye na karapatan ng ordi-naryong mamamayan na malaman.

Mas mabuti pa nga ang lokal na pamunuan ng Davao City sa pagpapakita ng suporta sa naturang Act dahil sa pagpatupad nila ng sariling bersyon nito sa kanilang nasa-sakupan. Sana nga ay ganoon din ka agresibo ang suporta ng nasyonal na pamunuan sa pagsulong ng kalayaan ng mga tao na malaman ang mga transaksyon ng pamahalaan. Subalit sa usod-pagong na pag proseso nito sa Kongreso at Senado, hindi pansin ang tunay na suportang kanilang sinasabi.

Hanggang kailan pa ba ang itatagal nito sa Kongreso at Senado bago ito maipasabatas? Sa pahayag ni Senate Presi-dent Franklin Drilon nitong Disyembre nang nakaraang taon, maipapasa na ng Senado ang FOI Bill sa Marso ngay-ong taon, ngunit wala pa ring pagbabagong nangayayari mapasa hanggang ngayon. May pagkakataon ba talagang maipasabatas ang naturang bill? Nararapat lang. karapatan ito ng nasasakupang mamamayan. Ika nga ni Senadora Poe, walang data ikatakot kung walang tinatago.

Gaano pa Katagal ang FOI?

EditorialNagdaghan ang mga nagsumpaking balaudnon nga

napanday aron ampingan ang kinaiyahan apan mas nag-kadako usab ang mga epekto sa katalagman. Unsa man ang nahimo sa mga balaod og mga tigpatuman niini aron nga mapakita ang tinood nga bantay-kinaiyahan? Sam-tang adunay pagpalambo sa agrikultura, pagpangandam sa katalagman ug balaod kabahin sa pag-usab sa klima og mga pamaagi, wala gihapon nausab o nawagtang ang balaod sa lapad og dinagko nga pagmina, pagpamutol sa kahoy og pagkonberter sa gamit sa kayutaan nga nahimong lapad nga plantasyon sa mga korporasyon, og uban pa.

Labing dako niini mao ang gambalay sa pagtagad sa kinaiyahan ug ang gambalay sa ‘kalambuan’ nga ginasu-bay sa kagamhanan og mga negosyante. KALAMBUAN nga diin mao ang paghinubrang pagtigum ug ginansya aron nga modako pa ang ilang kapital ug mas magla-pad ang ilang mga negosyo. Nahimong tigpatuman ang mga pulitiko ug mga anaa sa posisyon sa kagamahan ug mga ahensya sa interes ug katuyuan sa mga kapitalista.

Ang bukirang bahin sa Lanao del Sur ug Iligan City, dayag ang lapad nga pagputol sa kahoy apil na ang pag-quarry sa kabukiran sa negosyong semento og kini gitugutan tungod kay mokita usab ang kagamhanan niining maong mga negosyo, walay pagtagad sa posi-bleng bugti sa umaabot sa pagkaguba sa kinaiyahan.

Sistemang daghang Buslot, Daghang Nabulasot

Pag-abot ug human sa mga katalagman, ang labing lapad nga ihap sa mga kabus sa kabanikanhan ug kasyudaran mao ang bulnerable og mas apektado. Sila kadtong nagsalig sa mga hinabang tungod kay halos tanan sa ilang ginagmayng napundar nabanlas og natabunan sa sinagol nga lapok, basura og patayng lawas dala sa kusog nga agas sa tubig-baha. Sahi sa mga adunahan og negosyante nga daghang pamaagi og bahanding natigom para sa dali nga pagbawi.

Way kalamboang kahimtangDuha na ka-tuig ang milabay human gi-ukay ang Iligan

City sa bagyong Sendong. Minilyong kantidad sa proped-ad, imprastraktura og agrikultura ang naguba og libuan ang kinabuhing nakalas. Human usab niadto mibuhos ang binilyong tabang gikan sa local, sulod og gawas sa nasud alang sa mga biktima, pinasahi pa ang pundo mismo nga gikan sa local nga kagamhanan. Dili kini tago sa katawhan. May mga mitunol usab ug direktang tabang ngadto sa mga survivors sa material nga paagi sama sa pabalay ug uban pa. Nakita usab nga ang trabaho sa ahensyang natahasan mao lang ang pag-anunsyo, pag-abli sa mga evacuation centers og ang paghatag sa mga pinulitikang hinabang.

Apan sa pagdagan sa panahon miagi na lang si Pablo, Yolanda og Agaton sa Iligan City, wala pa gi-hapon madawat sa Sendong surivivors ang angay nga mahatag saila. Hangtud kanus-a matapos ang kanun-ayng meeting sa mga komitiba ug ahensyang natahasan?

Ang 7.2% nga pagtaas sa nasudnong tala sa kita sa gobyerno niadtong tuig 2013, daw dili nato mabati ang esensya niini diha sa atong mga komunidad. Ang ma-ong pagtaas sa ekonomiya mas nakita pa nato nga nanu-kad kini sa gasto niadtong milabayng piniliay sa 2013, gasto sa mga hinabang nga mibuhos panahon sa mga di-nagkong kalamidad sa Visayas ug gyera sa Mindanao ug ang gasto sa kagamhanan sa imprastraktura sama sa giingon nilang Disbursement Acceleration Program.

Sa dili moubos 300 kalibo nga populasyon sa dak-bayan, unsa kaha kining 7.2% nga lambong ekonomiya alang kanila? Sa dili moubos 30 ka libong pamilyang o 37% sa tibuok populasyon sa syudad nga apektado sa bagyong Sendong, unsa kaha kining lambong ekonomiya sa ilang mga kinabuhi? Madumduman nga 37 sa 44 ka ba-rangay sa Iligan ang apektado sa maong bagyo ug baha.

Ang alokasyon sa kagamhanang nasyunal alang sa rekoberi ug rekonstraksyon sa imprastraktura sa daka-bayan mitala ug P12.1 bilyon. Matud pa, ang DPWH ang

Gipasigarbo sa kagamhanan sa Pilipinas ang 7.2% nga pagtaas sa kita sa nasud apan wala kini nasinati sa kinabag-ang katawhan. Pipila lang nga mga nego-syante nga diin uban kanila kaalyado sa mga pulitiko. Ang pagtaas sa kita sa Pilipinas gikaluhaan usab kini sa pagdaghan sa mga Pilipino nga gigutom sumala sa mga survey ug bisan dinhi sa atong dakbayan sa Ili-gan, gani sumala sa datos mikabat man ug 12.1 milyon ka mga Pilipino ang walay trabaho. Laktud nga pagka-sulti, wala makatagamtam ang kinabag-ang katawhan sa giingong paglambo sa ekonomiya sa Pilipinas.

Ang Asosasyon sa mga Kabus sa Lungsod ug Syudad (AKLAS), bag-o lang natukod nga pederasyon nga gi-langkuban sa nagkadaiyang organisasyon sa mga kabus nga kasagaran walay trabaho, walay permanenting pinuy-anan ug mao kini kasagarang maigo kung adunay mga katalagman sama sa bagyong Sendong ug niining bag-o lang nga bagyong Agaton. Gani hangtud karon wala pa natubag ang angay kanilang mga biktima ni Sendong ilabi na ang pag-angkon sa permanenting piuny-anan ug panginabuhian. Mao kini ang ilang kampanya su-kad niadtong pagkahitabo sa trahedyang Sendong ug miabt na lang ang Low Pressure Area sayong bahin sa tuig 2014 nga nahimong bagyong Agaton. Misamot nga dili mahatagan ug kasulbaran sa ilang mga pangayo ang mga biktima sa bagyng Agaton nga naa sa Sitio Kaplag, Ubaldo D. Laya ug South 1, Tubod Central School tun-god sa panagbangi sa mga local nga lideres sa syudad nga daw puno na sa pagpangandam sa piniliay 2016.

Ang AKLAS uban sa nagkadaiyang organisasyon mohandum sa EDSA People Power 1 karong petsa 25, 2014 dinhi sa dakbayan uban sa mga panawagan: 1. Ki-nahanglan sulbaron sa Lokal nga Kagamhanan sa Iligan City bisan pa sa ilang mga bangi ang mga pangnahang-lan sa mga biktima sa Kalamidad sama sa Sendong ug Agaton, particular na ang naa sa mga temporary shel-ters ug sa C3 Road Kaplag, Ubaldo D. Laya ug South 1 Tubod Central School sa labing hinanaling panahon; 2. Magbuhat ug ordinansa ang Sanggunian Panglunsod sa pagsuspende sa 12% EVAT sa sulod sa Iligan City aron nga moubos ang presyo sa mga palaliton paborable sa mga kabus; 3. Magpasa ug ordinansya sa paghatag ug duot nga ipatuman sa Department of Labpr and Em-ployment ang minimum wage ug mga benepisyo alang sa mga mamumuo ug silutan ang mga negosyanteng dili motuman; 4. Imbestigahan sa Department of Inte-rior and Local Government ang tanang pundo kabahin sa bagyong Sendong; 5. Pagsuporta sa padayong mga imbestigasyon sa kurapsyon ug silutan ang tanang may kalambigitan ug himoon kini nga walay pinalabi ug gi-dapigan; 6. Magpasa ug resolusyon ang Iligan City SP sa pag-endorsar ngadto sa mga Balay Balauranan sa Nasud nga ipasura na sa hingpit ang Philippine Mining Act, Oil Deregulation Law, 12% EVAT ug ang pagpa-undang sa sistemang Kontraktwalisasyon sa pamuo, ug uban pa.

Katawhan pagpakabana ug maghiu-sa, kay ikaw, ako ug kitang tanan usa ra!

Jun Gonzaga AKLAS Coordinator

PanimulaMalaki ang tiwala ng mga Katutubong Mamamayan ng

ARMM sa Pamahalaan ng Pilipinas sapagkat ito ang may jurisdiction sa amin at hindi ang MILF dahil kami ay lag-ging sumusunod sa mga batas ng Pilipinas at mga otoridad. Ang buong akala namin ay kami ang mga Boss ni PNoy. Subalit laking gulat at dismaya naming noong lumabas ang FAB at mga annex nito na nabawasan ang aming mga likas na karapatan at ang mga nakasaad sa mga Batas ng Pilipinas. Alam naming na hindi kami ang kausap ng GPH sapagkat hindi kami nag-alsa laban sa Pamahalaan, kundi ang MILF. Ngunit ito sana ang naging basehan ng GPH Panel upang ipaglaban ang aming mga karapatan na hindi mabawasan o mawala sa bagong sistemang pamamahala na dati ay hindi rin kinilala sa Pamahalaan ng ARMM. Alam din naming na dapat ang aming mga karapatan ay maipaglaban naming sa Bangsamoro Basic Law (BBL), ngunit alam din naming na ang basehan ng pagbalangkas sa BBL ay ang mga Annex na inyong pinirmahan na medyo limitado ang nakasaad para sa aming mga Tribal Peoples. Dahil dito, ito ang aming mga katanungan sa inyo:

1. Ano ang pananaw ng GPH Panel at Malacanang sa ur-ing mamamayan ng ARMM particular sa Maguindanao? Ito ba ay hindi magkaiba-iba?

2. Bakit nabulag ang GPH Panel at hindi ninyo binigyan ng konsiderasyon ang pagkakaibang pagkakilanlan (distinct identity) ng mga Katutubong Mamamayan sa FAB at mga Annex nito?

3. Bakit nabulag ang GPH Panel at hindi ninyo binigyan ng kosiderasyon ang mga Position Papers ng mga Katutubo na binigay sa mga naging Panel ng Pamahalaan simula pa noong 2005?

4. Ano ang plano ng inyong Pamahalaan sa mga Katutu-bong Bangsamoro? Kasabwat ba kayo sa genocide na mang-yayari sa mga Katutubong Bangsamoro?

5. Bakit hindi ninyo naipaglaban ang karapatan ng mga Katutubo sa FAB at mga Annex nito sa usapin ng Identity at Ancestral Domain?

6. Bakit hindi ninyo naipaglaban ang integridad ng in-yong batas, ang IPRA bilang nagprotekta sa aming mga karapatan?

7. Ano ang maitulong ninyo sa mga Tribal Peoples ngay-on sa kasalukuyang Pamahalaanng ARMM habang wala pa ang Bangsamoro Government? Paano ninyo maprotektahan ang kanilang karapatang mamuhay sa kanilang lupaing ninu-no sa kamay ng mga Moro, maging MILF at mga Political Leaders na sapilitang pinapaalis sa Firis Complex dahil gaw-ing plantation areas ang kanilang mga lupain?

mopatuman sa P11.7 milyon ug ang P410.2 milyon usab ipatuman sa local nga kagamhanan. Hangtud sa pagsulat niining maong taho sa mga datus Abril 2013, wala pa kini mahilabti tungod kay gakamulo pa ang bidding. Kung ato pa usab iapil diri ang kantidad gikan sa pribadong mga donasyon, ubang mga kagamhanan-lokal og uban pa nga dili usab moubos sa 300 milyones o mas dako pa, maka-lisang nga kantidad kini. Apan, unsa man ang kahimtang?

Gawas niining mga bagyo ug baha, may makanunayong ‘bagyo’ og ‘kalamidad’ nga nahiaguman ang katawhan sa Iligan ug tibuok nasud. Sa Iligan City anaa ang presen-sya sa mga dili regular, kontraktwal/pakyaw, naa-wala og prekaryadong mamumuo; mga mamumuo sa transpor-tasyon; mga tindera ug tindero sa mga establisyamento nga anaa usab ilalum sa kontrata; labandero/labadera; si-kad ug kalesa; gagmayng mag-uuma; ug bisan gani mga lumulupyong walay kaseguruhan sa panimuyo ug balay.

Dugangan pa sa mga nahiagum sa epekto sa bagyong Sendong nga human sa duha ka tuig daghan pa kanila ang anaa sa transition bunk houses ug nag-renta sa gawas ug nagpaabot sa serbisyong pabalay. Walay puas nga mitaas ang presyo sa mga nag-unang palaliton ug petrolyo apan ang suhulan ug serbisyo sa katawhan wala gayud alibyo.

Ug hangtod karon, nahimong salidang komedya ang lantugi ug away sa mga namunuan sa dakbayan sa Ili-gan. “One will outmaneuver one” ingon pa nila pero bisan asa nga kampo, wala pa nato makita ang sinsero nga pag-atubang sa hisgutanan sa mga biktima ni Sen-dong. Hangtod karon, muabot na pud ang dugang ka-lamidad ug katalagman, wala gihapon nato makita ang pursigidong pagbatok sa pag-guba sa kinaiyahan.

The Currents – sulog, agos o kuryente. Produkto ng mga pag-aaral at diskusyon ng iilang mga kabataan na nais ipabatid sa malawak na lipunan ang mga usapin at inisyatiba mula sa mga komunidad. Magsisilbing buwanang pahayagan na maglalathala sa buong Mindanao. Ito ay bunga ng kolektibong pananaw sa kalagayan ng komersyalisadong media. Ang pahayagang ito ang espasyo para sa malaya, walang takot, patas at pagbabalita’t mga opinion. Instrumento ito upang bigyang boses ang mga naisantabing seksyon ng lipunan.

para sa komento at kontribusyon:fb: facebook.com/ang.pahayagan.3email: angkuryente@yahoo.com.ph

8. Sa usapin ng Normalization, kinilala ninyo ang le-gitimacy ng Camp Omar at Camp Badre sa Firis Complex na siyang paglagakan ninyo ng mga MILF Combatant, ano ang plano ninyong gawin sa mga pobreng Katutubong sibilyan sa loob ng Firis Complex na kung saan angF iris ay pag-aari at pinaninirahan ng mga Katutubo simula pa noong panahon na hindi naabot ng alaala?

9. Paano ninyo matiyak na ang likas na karapatan at mga karapatan ng Tribal Peoples na nakasaad sa mga Tratado at Deklarasyon ng Nagkakaisang mga Bansa at ang mga Ba-tas ng Pilipinas ay hindi mabawasan sa Bangsamoro Basic Law?

10. Sa palagay ba ninyo, may tunay at tuloy-tuloy na kapayapaan kung may mga maliliit na sector ng lipunan na nasasagasaan ang mga karapatan? Mangyari seguro kung hayaan na ninyong mamatay ang mga Katutubong mama-mayan upang may record ang Pamahalaang ito na BRO-KER ng isang kwestiyonableng kapayapaan.

MGA KAHILINGAN:1. Ipatupad ang IPRA sa ilalim ng kasalukuyang Pama-

halaan ng ARMM;2. Tanggalin sa listahan ng mga Kampo ng MILF ang

Camp Omar at Camp Badre sa Firis Complex sa pagkat ito ay Lupaing Ninuno ng mga Téduray, Lambangian at Dulan-gan Manobo, bagkos bigyan ng seguridad ang mga Katutu-bo sa nasabing teritoryo at ang kaunlaran na gusto ninyong mangyari sa lugar ay ibigay sa mga Katutubong Mamama-yan bilang CONFIDENCE BUILDING sa mga Katutubong COLLATERALLY DAMAGED ng kaguluhan;

3. Protektahan ang mga Katutubo laban sa mga Moro Political Leaders na tinutulungan ng ilang MILF Com-batant, ilang MNLF at sariling armadong mga Moro Po-litical Leaders na sapilitang paalisin ang mga Katutubo sa kanilang Lupaing Ninuno sa Firis Complex upang gawing Palm Oil at Banana Plantation sa ngalan ng programa ng ARMM government;

4. Hayaang gamitin naming ang IPRA bilang basehan sa pagbalangkas ng karapatanng Tribal Peoples sa Bangsam-oro Basic Law;

5. Gawaan ninyo ng paraan na hindi lahat ng aming mga karapatan ay mapasailalim sa kapangyarihan ng Bangsam-oro Government sa ngalan ng “Exclusive Power”;

6. Umaasa kami na ang pag-uusap na ito ay makatoto-hanan sa inyong puso at isipan bilang sugo ng Pamahalaang ito, kung ang nais ninyo ay MAKATARUNGAN, TUNAY AT TULOY-TULOY NA KAPAYAPAAN SA MINDAN-AO upang mabansagan ng tunay na “PEACE BROKER” ang Pamahalaang ito kung walang masasagasaan sa Kasun-duan sa Usapang Pangkapayaan.

TRIBAL PEOPLESARMM/Bangsamoro

Asosasyon sa mga Kabus sa Lungsod ug Syudad (AKLAS)

Mga Katanungan at Kahilingan ng Tribal Peoples sa usaping pang-kapayapaan (GPH–MILF)

Balite Drive, Santiago, Iligan City Telephone No. (063) 221 7393

(Inspired sa “Ang Kantang to’y Walang Kwenta)Matud pa sa gipagawas nga report sa National Statisti-

cal Coordination Board (NSCB) naay 4.2 milyon ka pami-lya ang pobre nga naay kita o nanginahanglan og P5,513 para mahatag ang batakang kinahanglan na pagkaon matag pamilya na adunay lima ka membro matag bulan. Ug kini nanginahanglan nga mokita sa kapin o kulang P7,890 matag bulan aron maluwas sa kwenta isip kabus. Dugang pa, 1.6 milyon ka pamilya ang naka sinati sa grabe nga ka-lisud adtong tuig 2012.

Ug gani, ingon pa, isa sa lima ka matag pamilya nga Pi-noy kay kabus sa tuig 2012. Kaning numero sa kapobrehon mas me konhud pa kaysa nangaging tuig. Sa tuig 1991 mi kabat kini ug 29.1%, samtang sa 2006 ngadto sa 2009 kini mi abot kini sa 21.0% ngadto sa 20.5%.

Gipanghinambog sa kasamtangang administrasyon ang kuno pagtaas sa Gross Domestic Product (GDP) sa Pilipi-nas nga mi abot sa 7.2%. Ang GDP mao ang total nga bili sa mga podukto ug serbisyong nahatag sa nasud sulod sa gitakdang panahon.

Kani nga pagtaas epekto kuno sa grabeng pagtubo sa atong Manufacturing Sector, nga misaka gikan sa 5.5% sa tuig 2012 ngadto sa 12.3% sa milabayng 2013. Sa entiro In-dustrial Sector mikabat kini og 9.5% gikan sa 6.8%.

Dako pud ang kontribusyon sa pagsaka sa atong GDP ang pagtaas sa kontribusyon sa remittances gikan sa atong mga igsuong tua sa gawas sa nasud nag trabaho nga $1 bi-lyon lang niadtong tuig 1989 ug $21 bilyones na sa tuig 2012 ug kanunay pang nagtaas matag tuig.

Apan likud aning tanan, sa report sa Social Weather

Datos nga way Pulos

Station (SWS) na gipagawas adtong petsa 12 ning bulana, adunay 12.1 milyon nga Pilipino naa saktong edad ang wala ug nangita pa ug trabaho.

Gipakita pud sa Pulse Asia Survey Decem-ber sa milabayng tuig nga 5.5% sa mga Pinoy ang nag-ingong nagka-ubos ang kalidad sa ilang kinabuhi.

Naila ang atong sa agrikultura apan sa kasamtangan, sa datus na gipakita nagkahinay ang kontribusyon sa atong pangkinatibuk-ang ekonomiya sa sektor sa Agriculture, Fisheries, and Forestry (AFF) na gikan sa 2.8% mi-ubos ngadto sa 1.1% (January 31, 2014).

Mao ba kini ang ginaingong kalambuan? Ug kung mao man, unsang klaseng kalambuan ba? Gawas aning maong mga datos, wala mabatian sa katawhan ang pag-unlad sa ekonomiya, gani nagka-samot kalisod ang kahimtang kung sub-ayon ang pinakaubos nga sektor sa katawhan.

Busa, sa unsay pulos pa ba ning mga numer-oha kung sukwahi kini sa kamatuoran?