The Journal of Academic Social Science Studies ...isamveri.org/pdfdrg/G00015/2013_6_1/2013_6_1_OZDEMIRS_ALBAYRAKA_AR…ABOUT PRESIDENCY OF RELIGIOUS AFFAIRS, CEM HOUSES, ALEVISM ûTHE

The Journal of Academic Social Science Studies

International Journal of Social Science

Volume 6 Issue 1, p. 1117-1140, January 2013

ALEVİ-BEKTAŞİ DÜŞÜNCESİNE SAHİP ÖĞRETMENLERİN

ALEVİLİK, CEM EVLERİ VE DİYANET İŞLERİ

BAŞKANLIĞINA YÖNELİK GÖRÜŞLERİ

(ELAZIĞ ÖRNEĞİ)

OPINIONS OF TEACHERS BELONGING TO THE IDEA OF ALEVI-BEKTASHI

ABOUT PRESIDENCY OF RELIGIOUS AFFAIRS, CEM HOUSES, ALEVISM

(THE CASE OF ELAZIĞ)

Prof. Dr. Şuayip ÖZDEMİR Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi, Felsefe ve Din Bilimleri Bölümü,

Din Eğitimi Ana Bilim Dalı

Yrd. Doç. Dr. Ali ALBAYRAK Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi, İDKAB

Yrd. Doç. Dr. İsmail ARICI Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi, İDKAB

Abstract

In this study is used survey data with teachers that associated with the

idea of Alevi-Bektashi that reside in the center of Elazig province from survey

data that aimed to determine various aspects of the views of Alevi-Bektashis

about Presidency of Religious Affairs.

In the study, ‚ascribed meaning to Alevism‛, ‚sources of informations

were acquired related to Alevism‛, ‚the frequency of reading books related to

Alevism‛, ‚the situation of the Cem Houses‛, ‚the Cem Houses’ being

supported by the state,‛, ‚their being represented in Department of Religious

Alevi-Bektaşi Düşüncesine Sahip Öğretmenlerin Alevilik, Cem Evleri Ve

Diyanet İşleri Başkanlığına Yönelik Görüşleri(Elazığ Örneği) 1118

Affairs‛, ‚that religious service should give to Alevis by Department of

Religious Affairs‛, ‚informing about Alevism to religious officials‛, ‚Alevis’

need to religious officials in the religious issues‛, directed questions on these

ıssues, we tried to search out the opinions of teachers of belonging to the idea of

Alevis-Bektashi.

Important results that is obtained in the study, teachers that belonging to

the idea of Alevi-Bektashi that they receive from their families informations on

Alevism, that they see Alevism as a culture, cult, a way of thinking, a different

interpretation of Islam and sect, that they see cem houses as a place of worship

and culture, that they want to be supported by the state of cem houses, that

they look on positively that Alevis’ are represented the Presidency of Religious

Affairs, that they agree that is developed the knowledges of religious officers in

areas inhabited by Alevis, that they be of opinion that give place to publications

on Alevism by Presidency of Religious Affairs, that they need to religious

officers in transferring religious informations to children, the funeral

operations, the reading of Prophet's Birthday, the Qur'an reading, religious

marriages.

It has been proposed that make the necessary arrangements in this

context, to deal with the problems of religious of the Alevis, to care about their

views and to be in contact with leaders of Alevis and Chairmen of Alevi

foundations and associations of Presidency of Religious Affairs in this study.

Key Words: Alawi-Bektashi, The Cem House, Department of Religious

Affairs, Teacher, Leader of Alevis, Religious Official.

Öz

Bu araştırmada Elazığ’da ikamet eden Alevi-Bektaşilerin Diyanet İşleri

Başkanlığına yönelik görüşlerini tespit amacı taşıyan anket uygulamasından

elde edilen verilerden Alevi-Bektaşi düşüncesine sahip öğretmenlerle ilişkili

olanlar kullanılmıştır.

Araştırmada ‘Aleviliğe yüklenen anlam’, ‘Alevilikle ilgili bilgilerin

edinildiği kaynaklar’, ‘Alevilikle ilgili kitapların okunma sıklığı’, ‘cem evlerinin

konumu’, ‘cem evlerinin devlet tarafından desteklenmesi’, ‘Alevilerin Diyanet

İşleri Başkanlığında temsili’, ‘Diyanet İşleri Başkanlığının Alevilere din hizmeti

vermesi gerektiği’, ‘din görevlilerinin Alevilik konusunda bilgilendirilmesi’,

‘Alevilerin dini konularda din görevlilerine ihtiyaç duyması’ hususlarında

sorular yöneltilerek Alevi-Bektaşi düşüncesine sahip öğretmenlerin bu

konulardaki görüşleri tespit edilmeye çalışılmıştır.

Alevi-Bektaşi düşüncesine sahip öğretmenlerin; Alevilikle ilgili bilgilerini

ailelerinden aldıkları, Aleviliği kültür, tarikat, düşünce biçimi, İslam’ın ayrı bir

yorumu ve mezhep olarak anladıkları, cem evlerini ibadethane ve kültür evi

olarak kabullendikleri, cem evlerinin devlet tarafından desteklenmesini

istedikleri, Alevilerin Diyanet İşleri Başkanlığında temsil edilmesine olumlu

baktıkları, Alevilerin yaşadığı bölgelerde görev yapan din görevlilerinin

1119

Şuayip ÖZDEMİR – Ali ALBAYRAK – İsmail ARICI

Alevilik konusundaki bilgilerinin iyileştirilmesi görüşüne katıldıkları, Diyanet

İşleri Başkanlığının Alevilere yönelik yayınlara yer vermesi görüşünde

oldukları, cenaze işlemleri, mevlit okutulması, Kur’an okutma, dini nikah ve

çocuklara dini bilgiler verme konularında din görevlilerine ihtiyaç duydukları

araştırmada ulaşılan önemli sonuçlardandır.

Araştırmada, Diyanet İşleri Başkanlığının Alevi dedelerle, Alevi vakıf ve

dernek başkanlarıyla sürekli irtibat halinde olması, onların görüşlerini dikkate

alması, Alevilerin dini sorunlarıyla ilgilenmesi ve bu anlamda gerekli

düzenlemeleri yapması gerektiği önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler: Alevi-Bektaşilik, Cem Evi, Diyanet İşleri Başkanlığı,

Öğretmen, Alevi Dedesi, Din Görevlisi.

Problem

Din, insanlık tarihi boyunca toplumların hayatında vazgeçilmez bir unsur

olarak daima yer almıştır. Bu nedenle, sosyal hayatın merkezinde yer alan din ile ilgili

hizmetlerin yürütülmesi için planlı ve düzenli kuruluşlara ihtiyaç duyulmuştur.

Ülkemizde din hizmetlerini düzenlemekle görevli olan Diyanet İşleri Başkanlığı böyle

bir ihtiyaç sonucu kurulmuş ve örgütlenmiştir.

Diyanet İşleri Başkanlığı, kurulduğundan bu yana, birçok tartışmanın

merkezinde yer almıştır. Din hizmetlerinin cemaatlere bırakılarak sivilleştirilmesi,

kurumun hali hazırdaki konumunun muhafaza edilmesi, özerkleştirilmesi, siyaset

dışında tutulması, cem evlerinin statüsü, Alevi-Bektaşilerin kurumda temsil edilmesi,

Başkanlığın Alevi-Bektaşilere yönelik din hizmetlerinin niteliği ve niceliği bu

tartışmalardan öne çıkanlarıdır.1

Tartışmaların bilimsel zeminde devam etmesi ve çözüm önerileri geliştirilmesi

açısından, toplumun her katmanındaki bireylerin görüşlerinin tespiti önem arz

etmektedir. Özellikle, topluma yön veren, gelecek kuşakların görüş ve düşüncelerini

1 Süleyman Ateş, ‚Nasıl Bir Diyanet‛, Diyanet Aylık Dergi, 1991, S. 11, s. 37, İştar B. Tarhanlı,

Müslüman Toplum Laik Devlet-Türkiye’de Diyanet İşleri Başkanlığı, İstanbul, 1993, s. 167-178, İrfan

Yücel, ‚Diyanet İşleri Başkanlığı‛, DİA, 1994, C. 9, s. 459-60, Hasan Hüsrev Hatemi, ‚Diyanet

İşleri Başkanlığı ve Diyanet İşleri Teşkilatının Önemi‛, Türkiye Günlüğü, 1994, S. 29, s. 88,

Abdulbaki Keskin, ‚Nasıl Bir Diyanet‛, Türkiye Günlüğü, 1995, S. 35, s. 95, Kemal Güran,

‚Diyanet İşleri Başkanlığı Özerk Olmalı mı?‛, Diyanet Aylık Dergi, 1995, S. 57, s. 10, Halit

Güler, ‚Diyanet İşleri Başkanlığı Yeniden Yapılanmalı‛, Diyanet Aylık Dergi, 1995, S. 57, s. 5,

İştar Gözaydın, ‚Din Hizmetlerinin Yeniden Yapılanması‛, Din Devlet İlişkileri ve Türkiye’de

Din Hizmetlerinin Yeniden Yapılanması Uluslararası Sempozyumu, Cem Vakfı Yay., İstanbul, 1998,

s. 195, İsmail Kara, ‚Din İle Devlet Arasında Sıkışmış Bir Kurum: Diyanet İşleri Başkanlığı‛,

MÜİFD, 2000, S. 18, s. 50-53.



derinden etkileyen öğretmenlerin, ailelerin, siyasilerin, sanatçıların vb. meslek

gruplarının görüş ve düşünceleri ön plana çıkmaktadır.

Bu doğrultuda araştırmanın temel problemi;

‚Alevi-Bektaşi düşüncesine mensup öğretmenlerin Alevilik-Bektaşilik ve Diyanet

İşleri Başkanlığı’na yönelik görüşlerini tespit etmektir.‛

Araştırmanın Amacı ve Önemi

Araştırmanın temel amacı; Elazığ İl’inde görev yapan Alevi-

Bektaşidüşüncesine sahip öğretmenlerin, Alevilik-Bektaşilik ve Diyanet İşleri

Başkanlığına yönelik görüşlerini tespit etmektir.

Bu temel amacın yanı sıra, Alevi-Bektaşi düşüncesine sahip öğretmenlerin

Alevilikle ilişkilerini, Alevilik konusundaki yaklaşımlarını, cem evlerinin statüsü

konusundaki görüşlerini, Diyanet İşleri Başkanlığı bünyesinde din hizmetlerine

yönelik görüş ve beklentilerini belirlemek amaçlanmıştır.

Alevi-Bektaşi düşüncesine sahip öğretmenlerin, günümüzde sıklıkla tartışma

alanı oluşturan Alevilik ve Diyanet İşleri Başkanlığı konusundaki görüşlerini

betimlemenin önemi izaha gerek duyulmayacak biçimde açıktır.

Yine öğretmenlerin; öğrencilerin hayata, olaylara, nesnelere, olgulara, din,

kültür vb. birçok olguya yaklaşım ve tutumlarında bazen belirleyici çoğu zaman da

yönlendirici oldukları göz önüne alındığında, araştırmamızın önemi kendiliğinden

ortaya çıkmaktadır.

Araştırmanın Sınırlılıkları

Bu araştırma;

1. Araştırmanın gerçekleştiği dönemde (2010) Elazığ İl Merkezinde görev

yapan Alevi-Bektaşi düşüncesine sahip öğretmenlerle,

2. Alevi-Bektaşi düşüncesine sahip öğretmenlerin görüşlerini tespit amacıyla

düzenlenen anket formunda yer alan anket maddeleriyle sınırlandırılmıştır.

Evren ve Örneklem

Elazığ İl Merkezinde görev yapan bütün Alevi-Bektaşi düşüncesine sahip

öğretmenler araştırmanın evrenini oluşturmaktadır.

2010 tarihinde Elazığ’da ikamet eden Alevi-Bektaşiler üzerine uygulanan

anket formundan elde edilen Alevi-Bektaşi düşüncesine sahip öğretmenlerle ilişkili

veriler değerlendirilerek 178 kişilik örneklem grubu oluşturulmuştur.

1121


Verilerin Çözümlenmesi

Elazığ ilinde ikamet eden Alevi-Bektaşi düşüncesine sahip öğretmenlerin

görüş ve düşüncelerini tespit ve değerlendirme amacıyla hazırlanan Anket

Formu’ndan elde edilen verilerle ve katılımcıların kişisel özellikleriyle ilgili olarak,

betimsel istatistik teknikleri kullanılarak, frekans ve yüzdelik dağılımlar sunulmuştur.

Bulgular ve Yorum

1. Katılımcıların Kişisel Özellikleri

1.1. Cinsiyet

Tablo-1 Katılımcıların Cinsiyetlerine Göre Dağılımları

Cinsiyet Sayı %

Kadın 58 32,6

Erkek 120 67,4

Toplam 178 100

Tablo-1’e göre araştırmaya katılanların % 67,4’ü erkek, % 32,6’sı kadındır.

1.2. Yaş Düzeyleri

Tablo-2 Katılımcıların Yaş Düzeylerine Göre Dağılımları

Yaş Sayı %

23-29 Yaş Grubu 41 23

30-39 Yaş Grubu 50 28,1

40-49 Yaş Grubu 38 21,3

50-60 Yaş Grubu 49 27,5

Toplam 178 100

Tablo-2’de görüldüğü gibi, araştırmaya katılanların % 23’ü 23-29 yaş

grubunda, % 28,1’i 30-39 yaş grubunda, % 21,3’ü 40-49 yaş grubunda, % 27,5’i ise 50-

60 yaş grubundadır.

Katılımcıların yaş düzeyleri dikkate alındığında, araştırmada hemen her yaş

düzeyinden katılımcının birbirlerine yakın oranlarda yer aldıkları söylenebilir.



1.3. Gelir Düzeyleri

Tablo-3 Katılımcıların Gelir Düzeylerine Göre Dağılımları

Gelir Düzeyleri Sayı %

1000-1500 TL Arası Gelir Grubu 69 38,8




Toplam 178 100

Tablo’dan anlaşılacağı üzere, katılımcıların % 38,8’i aylık gelirlerinin 1000-1500

TL arasında, % 12,4’ü 1501-1700 TL arasında, % 24,7’si 1701-2500 TL arasında, %

24,2’si ise 2501-5000 TL arasında olduğunu belirtmişlerdir.

Araştırmaya katılanların gelir düzeyleri dikkate alındığında, aylık 1000 TL ile

5000 TL arasında gelir düzeyine sahip oldukları görülmektedir.

1.4. Medeni Durum

Tablo-4 Katılımcıların Medeni Durumlarına Göre Dağılımları

Medeni Durum Sayı %

Evli 134 75,3

Bekar 41 23

Boşanmış 3 1,7

Toplam 178 100

Tablo-4’e göre, katılımcıların % 75,3’ü evli, % 23’ü bekar, % 1,7’si de

boşanmıştır.

1.5. Yerleşim Merkezleri

Tablo-5 Katılımcıların Hayatlarının Büyük Çoğunluğunu Geçirdikleri Yerleşim

Merkezlerine Göre Dağılımları

Yerleşim Merkezleri Sayı %

İl 157 88,2

İlçe-Kasaba 11 6,2

Köy 10 5,6

Toplam 178 100

Tablo-5’den anlaşılacağı üzere, katılımcıların % 88,2’si hayatlarının büyük bir

kısmını il merkezlerinde, % 6,2’si ilçe ve kasabalarda, % 5,6’sı ise köylerde

geçirmektedir.

1123


Araştırmaya katılanların büyük çoğunluğunun, yaşamlarının büyük kısmını il

merkezlerinde devam ettirdikleri görülmektedir.

2. Katılımcıların Alevilikle İlişkileri

2.1. Alevi Vakfına ya da Derneğine Üyelik Durumu

Tablo-6 Katılımcıların Herhangi Bir Alevi Vakfına ya da Derneğine

Üyelik Durumlarına Göre Dağılımları

Üyelik Durumu Sayı %

Evet 6 3,4

Hayır 172 96,6

Toplam 178 100

Tablo-6’dan katılımcıların tamamına yakınının (% 96,6) herhangi bir Alevi

derneğine üye olmadığı anlaşılmaktadır.

Kanaatimizce bu veri önemlidir ve değerlendirilmeye muhtaçtır. Toplumda

farklılık olarak kabul edilen veya kendini farklı olarak gören bireylerin bir arada olma

isteği ve gayreti dikkate alındığında Alevilerin dernek, vakıf tarzı oluşumlara ilgi

duyması beklenebilir. Bu konuda detaylı ve derinliğine yapılacak araştırmalar,

araştırmadan elde edilen bu veriyi yorumlamada yardımcı olacaktır.

2.2. Alevilikle İlgili Bilgilerin Edinildiği Kaynaklar

Tablo-7 Katılımcıların Alevilikle İlgili Bilgileri Edindikleri Kaynaklara

Göre Dağılımları

Bilgi Kaynakları Sayı %

Dedelerden 16 9,0

Ailemden 86 48,3

Kendi kendime araştırarak 65 36,5

Okuldan 3 1,7

Hepsinden 8 4,5

Toplam 178 100

Tablo-7’de görüldüğü gibi, katılımcıların % 48,3’ü, Alevilikle ilgili bilgilerini

ailelerinden edinmişlerdir. % 36,5’i Alevilikle ilgili bilgilerini kendi kendine

araştırarak, % 9’u dedelerden, % 1,7’si okuldan, % 4,5’i de hepsinden edindiklerini

ifade etmişlerdir.



Katılımcıların yarıya yakınının (% 48,3) Alevilikle ilgili bilgileri ailelerinden

aldıkları görülmektedir. Bu durum, ailenin maddi ve manevi değerleri çocuklara

aktarma açısından önemli bir işlevi yerine getirmesi açısından önemli bir veri niteliği

taşımaktadır. Üçte biri (% 36,5) araştırarak bilgi sahibi olmaktadır. Aleviliği

dedelerden öğrendiğini ifade edenlerin çok düşük düzeyde çıkması (% 9) araştırmada

ulaşılan önemli bir sonuçtur. Buradan hareketle dedelerin Alevi kitle üzerinde

etkilerinin istenilen düzeyde olmadığını söyleyebiliriz.

Cengiz’in araştırmasında deneklerin % 61’i Alevilikle ilgili bilgileri

ailelerinden öğrendiklerini söylemişlerdir. Dedelerden öğrendiklerini söyleyenlerin

oranı ise % 22,7’dir.2

Özdemir ve Arıcı’nın araştırmasında deneklerin % 69,5’i Alevilikle ilgili

bilgileri ailelerinden öğrendiklerini ifade etmişlerdir. Dedelerden öğrendiklerini

söyleyenlerin oranı ise % 29,1’dir.3

2.3 Alevilikle İlgili Kitapların Okunma Sıklığı

Tablo-8 Katılımcıların Alevilikle İlgili Kitapları Okuma Sıklıklarına Göre Dağılımları

Kitap Okuma Sıklıkları Sayı %

Her zaman 10 5,6

Çoğu zaman 30 16,9

Ara sıra 87 48,9

Nadiren 46 25,8

Hiçbir zaman 5 2,8

Toplam 178 100

Tablo-8’e göre katılımcıların % 48,9’u, Alevilikle ilgili kitapları ara sıra

okumaktadır. % 5,6’sı Alevilikle ilgili kitapları her zaman, % 16,9’u çoğu zaman, %

25,8’i nadiren, % 2,8’i de hiçbir zaman okumadıklarını ifade etmişlerdir.

Tablo-7 ile Tablo-8 birlikte değerlendirildiğinde katılımcıların bilgi

kaynaklarının yazılı belgelerden çok aileden aktarılanlardan oluştuğu görülmektedir.

Bu durum, Alevi-Bektaşilerin sözlü geleneği önemseyen bir grup olduğu göz önünde

bulundurulduğunda anlaşılabilir bir özellik olarak görülebilir.

Özdemir ve Arıcı’nın araştırmasında da deneklerin yarıdan fazlasının (% 62,9)

Alevilikle ilgili kitapları ara sıra okudukları görülmüştür.4

2 Recep Cengiz, Çamiçi Beldesinde Dini Hayat: Alevilik Üzerine Sosyolojik Bir Araştırma,

(Yayınlanmamış Doktora Tezi), Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elazığ 2000, s. 102. 3 Şuayip Özdemir-İsmail Arıcı, Alevilerin Din Hizmeti Beklentileri (Malatya Örneği), Arı Sanat

Yayınevi, İstanbul, 2011, s. 62. 4 Özdemir-Arıcı, age., s. 63.

1125


3. Aleviliğin Taşıdığı Anlam

Tablo-9 Katılımcıların Aleviliğin Taşıdığı Anlamlara Yönelik Görüşlerine Göre

Dağılımları

Aleviliğin Taşıdığı

Anlam

Sayı %

İslam'ın ayrı bir yorumu 50 28,1

Kültür 35 19,7

Mezhep 64 36

Tarikat 2 1,1

Düşünce biçimi 27 15,2

Toplam 178 100

Tablo-9’dan katılımcıların % 36’sının Aleviliği ‚mezhep‛ olarak gördükleri

anlaşılmaktadır. % 28,1’i Aleviliği İslam’ın ayrı bir yorumu olarak görmektedir.

Aleviliği bir ‚kültür‛ olarak tanımlayanların oranı % 19,7’dir. % 15,2’si ise Aleviliğin

‚düşünce biçimi‛ olduğu görüşünü taşımaktadır.

Aleviler arasında Aleviliğin taşıdığı anlam konusunda bir anlayış

birlikteliğinin olmadığı araştırmamızda ulaşılan önemli bir sonuçtur. Bu durum

yapılan diğer araştırmalarda da açıkça ortaya çıkmaktadır:

Bal’ın araştırmasında deneklerin Aleviliği genelde Tarikat olarak algıladıkları

görülmektedir.5

Aktaş’ın araştırmasında deneklerin % 10,35’i Aleviliğin din (tek başına

İslamiyet’ten ayrı bir inanç) olduğunu, % 43,43’ü mezhep, % 10,41’i tarikat, % 16,14’ü

kültür ve % 16,88’i yaşam tarzı olduğunu söylemiştir.6

Cengiz’in araştırmasında, deneklerin % 12,3’ü Aleviliğin İslami bir mezhep, %

41,7’si İslami bir Tarikat, % 23’ü bir düşünce biçimi ve % 23’ü İslam’ın özü olduğunu

ifade etmiştir.7

Arabacı’nın araştırmasında deneklerin % 8,1’i Aleviliğin din, % 23,4’ü mezhep,

% 27,9’u inanç sistemi ve % 25,2’si bir tür dini yaşam şekli olduğunu belirtmiştir.8

5 Hüseyin Bal, Alevi Bektaşi Köylerinde Toplumsal Kurumlar, Ant Yay., İstanbul, 1997, s. 173. 6 Ali Aktaş, ‚Kent Ortamında Alevilerin Kendilerini Tanımlama Biçimleri ve İnanç Ritüellerini

Uygulama Sıklıklarının Sosyolojik Açıdan Değerlendirilmesi‛, I. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş

Veli Sempozyumu Bildirileri, 22-24 Ekim 1998, Ankara, 1999, s. 462. 7 Cengiz, agt., s. 106. 8 Fazlı Arabacı, Alevilik ve Sünniliğin Sosyolojik Boyutu, Çorum Örneği, Etüt Yay., Samsun, 2000,

s. 141.



Bal’ın diğer araştırmasında Aleviliğin İslam ile Türk kültürünün sentezi ve

mezhep/tarikat olarak algılandığı görülmektedir.9

Keskin’in kırsalda yaşayan Alevilere yönelik araştırmasında deneklerin %

32,1’i Aleviliğin İslam’ın özü, % 25,9’u bir düşünce veya yaşam biçimi, % 25,5’i İslami

bir mezhep veya tarikat olduğunu söylemişlerdir.10

Keskin’in şehir merkezinde yaşayan Alevilere yönelik araştırmasında ise

deneklerin % 37,2’si Aleviliğin İslam’ın özü, % 30,3’ü bir düşünce veya yaşam biçimi,

% 20,9’u İslami bir mezhep veya tarikat olduğunu ifade etmişlerdir.11

Özdemir ve Arıcı’nın araştırmasında deneklerin % 35,5’inin Aleviliği İslam’ın

özü olarak algıladıkları görülmektedir. Aleviliği kültür olarak algılayanların oranı %

28,7, mezhep olarak anlayanların oranı % 17,6’dır.12

Yapılan diğer araştırmalarda da görüldüğü gibi Alevilerin kendi aralarında

üzerinde ittifak ettikleri bir Alevilik tanımı bulunmamaktadır. Alevilik farklı

şekillerde algılanmaktadır.

4. Cem Evlerine Yönelik Görüşleri

4.1. Cem Evlerinin Konumu

Tablo-10 Katılımcıların Cem Evlerinin Konumuna Yönelik Görüşlerine

Göre Dağılımları

Cem Evi Sayı %

Kültürevi 28 15,7

İbadethane 130 73,0

Kültürevi ve İbadethane 20 11,2

Toplam 178 100

Tablo-10’da görüldüğü gibi katılımcıların çoğunluğu (% 73) cem evlerinin

ibadethane olduğu görüşündedir. Katılımcıların % 15,7’sine göre cem evleri kültür

evi, % 11,2’sine göre ise hem ibadethane hem de kültür evidir.

Görüldüğü gibi katılımcıların büyük çoğunluğu (% 73) cem evlerinin

ibadethane olduğu görüşünde birleşmektedir. Kültür evi olduğunu söyleyenlerin

oranı düşüktür. Yapılan diğer araştırmalarda da bu konuda farklı görüşlerin ortaya

çıktığı görülmektedir.

9 Bal, Sosyolojik Açıdan Alevi Sünni Fraklılaşması ve Bütünleşmesi, Ant Yay., İstanbul, 2000, s. 221. 10 Yahya Mustafa Keskin, Değişim Sürecinde Kırsal Kesim Aleviliği, Elazığ Sünköy Örneği, Ankara,

2004, s. 221. 11 Keskin, Kentleşme Sürecinde Alevilik Gelenek ve Modernizm Arasında Gelgitler, Elazığ Örneği,

İstanbul, 2009, s. 79. 12 Özdemir-Arıcı, age., s. 65.

1127


Bazı Aleviler, dini statüyle ilgili olarak, cem evlerinin camiye alternatif

olmadığını, birer kültür evi olduğunu söylerken13 bazıları ise ‚camiye alternatif bir

ibadethane‛ olduğunu ifade etmektedir.14

Cengiz’in araştırmasında deneklerin % 55,3’ü cami ile cem evinin benzer

görevleri yerine getirdiğini, % 36,3’ü benzer görevleri yerine getirmediğini ifade

etmişlerdir.15

Keskin’in araştırmasında deneklerin % 71,7’si cami ile cem evinin benzer

göreve sahip olduğunu söylemişlerdir. Cami ile cem evinin benzer görevi yerine

getirmediğini söyleyenlerin oranı ise % 23,6’dır.16

Alevi vakıflarına göre cem evleri Aleviliğe mahsus bir takım özel dini

görevlerin yerine getirildiği bir ibadethane ve kültür evidir. Cem evleri, ibadet

etmenin yanı sıra bir araya geldikleri, kaynaştıkları ve sorunlarını tartıştıkları bir

mekandır. Cem evleri kesinlikle camilere alternatif değildir.17

Özdemir ve Arıcı’nın araştırmasında deneklerin % 48’i cem evlerinin

ibadethane olduğunu belirtmektedir. Cem evlerinin kültür evi olduğunu

söyleyenlerin oranı ise % 44,7’dir.18

4.2. Cem Evlerinin Devlet Tarafından Desteklenmesi

Tablo-11 Katılımcıların Cem Evlerinin Devlet Tarafından Desteklenmesine Katılım

Durumlarına Göre Dağılımları

Destek Sayı %

Evet 139 78,1

Hayır 34 19,1

Fikrim Yok 5 2,8

Toplam 178 100,0

13 Süleyman Sarıtaş, ‚Cemevi Camiye Karşılık Düşünülemez‛, Türk Yurdu, Alevilik Özel

Sayısı, 1994, S. 88, s. 20, Bedri Noyan, ‚Bektaşi ve Alevi Konusunda Bir Gezinti‛, Türk Yurdu,

Alevilik Özel Sayısı, 1994, S. 88, s. 3. 14 Sönmez Kutlu, ‚Alevilik-Bektaşiliğin Diyanet’te Temsil Problemi‛, İslamiyat, 2001, C. 4, S. 1,

s. 33. 15 Cengiz, agt.,s. 176. 16 Keskin, Değişim Sürecinde Kırsal Kesim Aleviliği, Elazığ Sünköy Örneği, s. 228. 17 Özdemir, ‚Avrupa Birliğine Giriş Sürecinde Alevi Dernek ve Vakıflarının Alevilerin Diyanet

İşleri Başkanlığında Temsil Meselesine Bakışı, Malatya Örneği‛, Uluslararası Bektaşilik ve

Alevilik Sempozyumu I, Isparta, 2005. s. 452. 18 Özdemir-Arıcı, age., s. 75.



Tablo-11’e göre, katılımcıların % 78,1’i, cem evlerinin devlet tarafından

desteklenmesini olumlu bulmaktadır. Cem evlerinin devlet tarafından

desteklenmesine olumsuz bakanlar ise, örneklem grubunun % 19,1’ini

oluşturmaktadır.

Görüldüğü gibi, katılımcıların büyük çoğunluğu (% 78,1) cem evlerinin devlet

tarafından desteklenmesini istemektedir. Ancak dikkat çekici bir bulgu, katılımcıların

% 19,1’inin, cem evlerinin devlet tarafından desteklenmesi görüşüne katılmadığıdır.

Bu konuda derinliğine yapılacak araştırma sonuçları, araştırmanın bu bulgusunu

aydınlatacaktır.

Özdemir ve Arıcı’nın araştırmasında deneklerin büyük çoğunluğu (% 83,2)

cem evlerinin devlet tarafından desteklenmesi gerektiği düşüncesine katılmaktadır.19

5. Diyanet İşleri Başkanlığı’na Yönelik Görüşleri

5.1. Alevilerin Diyanet İşleri Başkanlığı İçinde Temsil Edilmesi

Tablo-12 Katılımcıların Alevilerin Diyanet İşleri Başkanlığı İçinde Temsil Edilmesi

Görüşüne Katılımlarına Göre Dağılımları

Temsil Sayı %

Hiç Katılmıyorum 35 19,7

Katılmıyorum 38 21,3

Fikrim Yok 5 2,8

Katılıyorum 68 38,2

Tamamen Katılıyorum 32 18,0

Toplam 178 100,0

Tablo-12’ye göre; katılımcıların % 19,7’si, Alevilerin Diyanet İşleri Başkanlığı

bünyesinde temsil edilmesi görüşüne ‚hiç katılmadığını‛ ifade etmiştir. % 21,3’ü

Alevilerin Diyanet İşleri Başkanlığı bünyesinde temsil edilmesi görüşüne

‚katılmamaktadır‛.

Katılımcıların % 38,2’si, Alevilerin Diyanet İşleri Başkanlığı bünyesinde temsil

edilmesi görüşüne ‚katıldığını‛ beyan etmiştir. % 18’i Alevilerin Diyanet İşleri

Başkanlığı bünyesinde temsil edilmesi görüşüne ‚tamamen katılmaktadır‛.

Buna göre, araştırmaya katılanların yarıdan fazlası (% 56,2) Alevilerin Diyanet

İşleri Başkanlığı bünyesinde temsil edilmesi görüşünü desteklemektedir.

Katılımcıların % 41’inin Alevilerin Diyanet İşleri Başkanlığı bünyesinde temsil

edilmesi fikrine kısmen ya da tamamen olumsuz yaklaşmaları incelenmeye değer bir

bulgu olarak karşımıza çıkmaktadır.

19 Özdemir-Arıcı, age., s. 77.

1129


Alevilerin Diyanet İşleri Başkanlığı’nda temsiline ilişkin diğer araştırmalarda

da benzer sonuçların çıktığı görülmektedir:

Bal’ın Isparta’nın Keçiborlu ilçesine bağlı Baladız ve Burdur’un Yeşilova

ilçesine bağlı Niyazlar köyünde kadın ve erkeklere yönelik gerçekleştirdiği

araştırmasında, erkeklerin çoğunluğu Diyanet İşleri Başkanlığı’nın devlet kurumu

olarak varlığını sürdürmesini, fakat Türkiye’deki mezheplerin temsil edilmesini

istemektedir. Niyazlar köyünde kadınlar Diyanet’in mevcut durumunu sürdürmesi

yönünde görüş belirtmiştir. Baladız köyünde özerk bir kurum olmasını isteyenler

çoğunluktadır. Diyanet’in kaldırılarak din işlerinin cemaatlere devredilmesi

görüşünün kabul görmediği anlaşılmaktadır.20

Cengiz’in araştırmasında deneklerin % 76,7’si Alevilerin Diyanet İşleri

Başkanlığı’nda temsil edilmesi, % 18,3’ü temsil edilmemesi yönünde görüş

belirtmişlerdir.21

Bal’ın Isparta’nın Alevi-Sünni ortak yaşayan Aliköy ve Yakaören köyünde

gerçekleştirdiği araştırmasında, Alevi gruplar Diyanet’te her mezhebin temsil

edilmesini savunmuşlardır. Sünni gruplar, mevcut durumun sürmesinden yana bir

tavır içindedir. Alevi kadınlar erkeklerden daha fazla mevcut durumdan yana

düşüncelerini belirtmişlerdir.22

Keskin’in araştırmasında, deneklerin % 67,9’u Alevilerin Diyanet’te temsil

edilmesi yönünde görüş belirtmiştir. Temsil edilmesine karşı çıkanların oranı ise %

23,6’dır.23

Özdemir ve Arıcı’nın araştırmasında deneklerin büyük çoğunluğu (% 77,7)

Alevilerin Diyanet İşleri Başkanlığında temsil edilmesi yönünde görüş

belirtmişlerdir.24

Görüldüğü gibi gerek bizim araştırmamızda gerekse diğer araştırmalarda

Alevilerin Diyanet İşleri Başkanlığında temsil edilmesine karşı çıkanların oranı temsil

edilmesini isteyenlerden düşük çıkmaktadır.

20 Bal, Alevi Bektaşi Köylerinde Toplumsal Kurumlar, s. 175. 21 Cengiz, agt., s. 240. 22 Bal, Sosyolojik Açıdan Alevi Sünni Fraklılaşması ve Bütünleşmesi, s. 225. 23 Keskin, Değişim Sürecinde Kırsal Kesim Aleviliği, Elazığ Sünköy Örneği, s. 221. 24 Özdemir-Arıcı, age., s. 79.



5.2. Diyanet İşleri Başkanlığının Mevcut Durumunun Aynen Devam Etmesi

Tablo-13 Katılımcıların Diyanet İşleri Başkanlığının Mevcut Durumunun Aynen

Devam Etmesi Görüşüne Katılımlarına Göre Dağılımları

Mevcut Durum Sayı %



Fikrim Yok 2 1,1

Katılıyorum 9 5,1


Toplam 178 100,0

Tablo-13’e göre; katılımcıların % 62,4’ü, Diyanet İşleri Başkanlığının mevcut

durumunun aynen devam etmesi görüşüne ‚hiç katılmadığını‛ ifade etmiştir. %

29,8’ü Diyanet İşleri Başkanlığının mevcut durumunun aynen devam etmesi

görüşüne ‚katılmamaktadır‛.

Katılımcıların % 5,1’i, Diyanet İşleri Başkanlığının mevcut durumunun aynen

devam etmesi görüşüne ‚katıldığını‛ beyan etmiştir. % 1,7’i Diyanet İşleri

Başkanlığının mevcut durumunun aynen devam etmesi görüşüne ‚tamamen

katılmaktadır‛.

Tablo’daki verilere göre, araştırmaya katılanların büyük çoğunluğu (% 92)

Diyanet İşleri Başkanlığının mevcut durumunun aynen devam etmesi görüşünü

desteklememektedir.

5.3. Diyanet İşleri Başkanlığının Alevilere Yönelik Din Hizmetlerinin

Yapıcılığı

Tablo-14 Katılımcıların Diyanet İşleri Başkanlığının Alevilere Yönelik Din

Hizmetlerinin Yapıcı Olduğu Görüşüne Katılımlarına Göre Dağılımları

Yapıcılık Sayı %



Fikrim Yok 13 7,3



Toplam 178 100,0

Tablo-14’e göre; katılımcıların yarıdan fazlası (% 55,1), Diyanet İşleri

Başkanlığının Alevilere yönelik din hizmetlerinin yapıcı olduğu görüşüne ‚hiç

katılmadığını‛ belirtmiştir. % 28,1’i Diyanet İşleri Başkanlığının Alevilere yönelik din

hizmetlerinin yapıcı olduğu görüşüne ‚katılmamaktadır‛.

1131


Katılımcıların % 8,4’ü, Diyanet İşleri Başkanlığının Alevilere din hizmetlerinin

yapıcı olduğu görüşüne ‚katıldığını‛ beyan etmiştir. % 1,1’i, Diyanet İşleri

Başkanlığının Alevilere yönelik din hizmetlerinin yapıcı olduğu görüşüne ‚tamamen

katılmaktadır‛. 13 kişi de (% 7,3) ‚fikrim yok‛ yönünde beyanda bulunmuştur.

Buna göre, araştırmaya katılanların büyük çoğunluğu (% 83) Diyanet İşleri

Başkanlığının Alevilere yönelik din hizmetlerinin yapıcı olduğu görüşüne

katılmamaktadır. Katılımcıların % 9,5’inin, Diyanet İşleri Başkanlığının Alevilere

yönelik din hizmetlerinin yapıcı olduğu görüşüne olumlu bakmasıincelenmeye değer

bir bulgudur.

5.4. Din Görevlilerinin Tüm Dini Gruplara Hitap Etmesi

Tablo-15 Katılımcıların Din Görevlilerinin Tüm Dini Gruplara Hitap Ettikleri


Hitap Sayı %



Fikrim Yok 5 2,8



Toplam 178 100,0

Tablo-15’e göre; katılımcıların yarıdan fazlası (% 55,6), din görevlilerinin tüm

dini gruplara hitap ettikleri görüşüne hiç katılmamıştır. % 30,3’ü din görevlilerinin

tüm dini gruplara hitap ettikleri görüşüne ‚katılmamaktadır‛.

Katılımcıların % 9,6’sı, din görevlilerinin tüm dini gruplara hitap ettikleri

görüşüne ‚katıldığını‛ beyan etmiştir. % 1,7’si din görevlilerinin tüm dini gruplara

hitap ettikleri görüşüne ‚tamamen katılmaktadır‛. 5 kişi de (% 2,8) ‚fikri olmadığını‛

belirtmiştir.

Tablo’daki verilere göre, araştırmaya katılanların çoğunluğu (% 86) din

görevlilerinin tüm dini gruplara hitap ettikleri görüşünü desteklememektedir.

5.5. Diyanet İşleri Başkanlığının Alevilere Din Hizmeti Vermesi Gerektiği

Tablo-16 Katılımcıların Diyanet İşleri Başkanlığının Alevilere Din Hizmeti Vermesi

Gerektiği Görüşüne Katılımlarına Göre Dağılımları

Hizmet Sayı %





Fikrim Yok 8 4,5



Toplam 178 100,0

Tablo-16’ya göre; örneklem grubunun % 29,8’i, Diyanet İşleri Başkanlığının

Alevilere din hizmeti vermesi gerektiği görüşüne‚hiç katılmadığını‛ belirtmiştir. %

21,3’ü Diyanet İşleri Başkanlığının Alevilere din hizmeti vermesi gerektiği görüşüne


Katılımcıların % 35,4’ü, Diyanet İşleri Başkanlığının Alevilere din hizmeti

vermesi gerektiği görüşüne ‚katıldığını‛ beyan etmiştir. % 9’luk kesim de Diyanet

İşleri Başkanlığının Alevilere din hizmeti vermesi gerektiği görüşüne ‚tamamen

katılmaktadır‛.

Tablo’daki verilere göre, araştırmaya katılanların yarıya yakını (% 44,4)

Diyanet İşleri Başkanlığının Alevilere din hizmeti vermesi gerektiği görüşünü

desteklemektedir. Tablo-16’daki veriler Tablo-13 ile birlikte incelendiğinde

katılımcıların yarıdan fazlasının Alevi-Bektaşilerin Diyanet İşleri Başkanlığında

temsilini onayladığı ve yine yarıya yakınının Diyanet İşleri Başkanlığının Alevilere

din hizmeti vermesi gerektiği görüşüne olumlu baktığı gözlemlenmektedir.

Bu veriler kanaatimizce, katılımcıların Alevilerin temsil edildiği bir Diyanet

İşleri Başkanlığının Alevilere yönelik din hizmeti verebileceği görüşüne büyük

oranda destek verecekleri sonucunu doğurmaktadır.

5.6. Alevilerin Yaşadığı Bölgelerde Görev Yapan Din Görevlilerinin

Alevilik Konusundaki Bilgilerinin İyileştirilmesi

Tablo-17 Katılımcıların Alevilerin Yaşadığı Bölgelerde Görev Yapan Din

Görevlilerinin Alevilik Konusundaki Bilgilerinin İyileştirilmesi Gerektiği Görüşüne

Katılımlarına Göre Dağılımları

Bilgilerin İyileştirilmesi Sayı %



Fikrim Yok 6 3,4



Toplam 178 100,0

Tablo-17’ye göre katılımcıların % 5,6’sı Alevilerinyaşadığı bölgelerde görev

yapan din görevlilerinin Alevilik konusundaki bilgilerinin iyileştirilmesi görüşüne

‚hiç katılmamaktadır‛. % 9,6’ sı Alevilerinyaşadığı bölgelerde görev yapan din

görevlilerinin Alevilik konusundaki bilgilerinin iyileştirilmesi görüşüne


1133


Katılımcıların yarıya yakını (% 45,5), Alevilerinyaşadığı bölgelerde görev


‚katıldığını‛ beyan etmiştir. % 36’lık kesim de Alevilerinyaşadığı bölgelerde görev


‚tamamen katılmaktadır‛.

Tablo’dan araştırmaya katılanların çoğunluğunun (% 81,5), Alevilerinyaşadığı

bölgelerde görev yapan din görevlilerinin Alevilik konusundaki bilgilerinin

iyileştirilmesi görüşünü desteklediği sonucu çıkmaktadır.

5.7. Diyanet İşleri Başkanlığının Cem Evlerinde Alevilere Kur’an Öğretmek

ve Dini Bilgiler Vermek Amacıyla Personel Görevlendirmesi

Tablo-18 Katılımcıların Diyanet İşleri Başkanlığının Cem Evlerinde Alevilere Kur’an

Öğretmek ve Dini Bilgiler Vermek Amacıyla Personel Görevlendirmesi Gerektiği


Personel Sayı %



Fikrim Yok 9 5,1



Toplam 178 100,0

Tablo-18’de görüldüğü gibi, katılımcıların % 34,8’i Diyanet İşleri Başkanlığının

cem evlerinde Alevilere Kur’an öğretmek ve dini bilgiler vermek amacıyla personel

görevlendirmesi görüşüne ‚hiç katılmamaktadır‛. % 28,1’lik kesim de, Diyanet İşleri

Başkanlığının cem evlerinde Alevilere Kur’an öğretmek ve dini bilgiler vermek

amacıyla personel görevlendirmesi görüşüne ‚katılmıyorum‛ şeklinde yaklaşmıştır.

Katılımcıların % 23’ü, Diyanet İşleri Başkanlığının cemevlerinde Alevilere

Kur’an öğretmek ve dini bilgiler vermek amacıyla personel görevlendirmesi görüşüne

‚katıldığını‛ ifade etmiştir. % 9’u Diyanet İşleri Başkanlığının cemevlerinde Alevilere

Kur’an öğretmek ve dini bilgiler vermek amacıyla personel görevlendirmesi görüşüne


Tablo’ya göre, araştırmaya katılanların yarıdan fazlası (% 63), Diyanet İşleri

Başkanlığının cemevlerinde Alevilere Kur’an öğretmek ve dini bilgiler vermek

amacıyla personel görevlendirmesi görüşüne olumsuz yaklaşmaktadır. Yaklaşık üçte

birinin (% 32) cemevlerinde dini bilgiler vermek amacıyla diyanet personelinin

görevlendirilmesini onaylaması ortaya çıkan önemli bir sonuç olup üzerinde

durulmaya değerdir.



5.8. Diyanet İşleri Başkanlığının Alevilere Yönelik Görsel ve Yazılı

Yayınlara Yer Vermesi

Tablo-19 Katılımcıların Diyanet İşleri Başkanlığının Alevilere Yönelik Görsel ve Yazılı

Yayınlara Yer Vermesi Gerektiği Görüşüne Katılımlarına Göre Dağılımları

Yayın Sayı %



Fikrim Yok 4 2,2



Toplam 178 100,0

Tablo-19’a göre; katılımcıların % 16,9’u, Diyanet İşleri Başkanlığının Alevilere

yönelik görsel ve yazılı yayınlara yer vermesi görüşüne ‚hiç katılmadığını‛

belirtmiştir. % 14,6’sı Diyanet İşleri Başkanlığının Alevilere yönelik görsel ve yazılı

yayınlara yer vermesi görüşüne ‚katılmıyorum‛ şeklinde olumsuz yaklaşmıştır.

Katılımcıların % 51,1’i, Diyanet İşleri Başkanlığının Alevilere yönelik görsel ve

yazılı yayınlara yer vermesi görüşüne ‚katıldığını‛ beyan ederken, % 15,2’si, Diyanet

İşleri Başkanlığının Alevilere yönelik görsel ve yazılı yayınlara yer vermesi görüşüne


Buna göre katılımcıların yarıdan fazlasının (% 66,3), Diyanet İşleri

Başkanlığının Alevilere yönelik görsel ve yazılı yayınlara yer vermesi görüşünü

desteklediği görülmektedir.

5.9. Din İle İlgili Konularda (Cenaze, Düğün vb.) Din Görevlilerine İhtiyaç

Duyma

Tablo-20 Katılımcıların Alevilerin Din İle İlgili Konularda (Cenaze, Düğün vb.) Din

Görevlilerine İhtiyaç Duydukları Görüşüne Katılımlarına Göre Dağılımları

İhtiyaç Sayı %



Fikrim Yok 6 3,4



Toplam 178 100,0

Tablo-20’ye göre; katılımcıların % 11,2’si, Alevilerin din ile ilgili konularda din

görevlilerine ihtiyaç duydukları görüşüne‚hiç katılmıyorum‛ şeklinde yaklaşmıştır.

% 14’ü, Alevilerin din ile ilgili konularda din görevlilerine ihtiyaç duydukları

görüşüne ‚katılmıyorum‛ şeklinde katılımda bulunmuştur.

1135


Katılımcıların % 47,2’si, Alevilerin din ile ilgili konularda din görevlilerine

ihtiyaç duydukları görüşüne‚katıldığını‛ ifade etmiştir. % 24,2’i, Alevilerin din ile

ilgili konularda din görevlilerine ihtiyaç duydukları görüşüne‚tamamen

katılmaktadır‛.

Tablo’daki verilere göre, katılımcıların çoğunluğu (% 71,4) Alevi-Bektaşilerin

din ile ilgili konularda din görevlilerine ihtiyaç duydukları görüşünü

desteklemektedir. Bu sonuç araştırmada ulaşılan önemli bir bulgudur.

Özdemir ve Arıcı’nın araştırmasında deneklerin büyük çoğunluğu din

görevlilerine ‘Cenaze işlemleri’, ‘Mevlit merasimi’, ‘Kur’an okutma’, ‘Nikah merasimi’,

‘Çocuklara dini bilgiler verme’ konularında ihtiyaç duyduklarını belirtmişlerdir.25

Ancak birtakım araştırma bulgularında; Diyanet İşleri Başkanlığı’nın, bizzat

din görevlileri tarafından, Alevilere yeterince din hizmeti sunmadığı için

eleştirildiğini görmekteyiz:

Yıldız’ın 150 din görevlisi üzerinde gerçekleştirdiği araştırmasında din

görevlileri, Alevilerin Diyanet İşleri Başkanlığı’nın imkanlarından eşit oranda

yararlandırılması, dini açıdan bilgilendirilmesi ve Alevilere din hizmeti verilmesi

yönünde görüş belirtmişlerdir.26

Arslanoğlu’nun araştırmasında din görevlileri, Diyanet İşleri Başkanlığı’nı

Alevilere yeterli din hizmeti vermediği için şu şekilde eleştirmişlerdir:‚Alevilere

Diyanet gerektiği kadar ilgi gösterip hizmet etseydi, belki günümüzde Alevilerle-

Sünniler arasında bir ayrılık olmazdı. Alevilere gerekli hizmet götürülmemiş, sahip

çıkılmamış, dini yönden hiçbir eğitim hizmeti verilmemiş, bunun için Alevi

kardeşlerimizin çoğu dinden habersiz, bilgisiz bir hayat sürmüşlerdir. Bu, Yavuz

döneminden başlayıp günümüze kadar gelmiştir. Eğer Alevilere dini hizmet verilmiş

olsaydı, günümüzde bu ayrılık olmazdı.‛.27

Köylü’nün araştırmasında Alevi köylerinde görev yapan din görevlileri

Alevilerin kendilerinden şu yönde beklentileri olduğunu ifade etmişlerdir:

‚Çocuklara Kur’an öğretme, dini bilgiler verme, muhtelif gün ve gecelerde ve

yemeklerden sonra Kur’an okuma, nikah, düğün, sünnet merasimi, gelin alma ve

cenaze gibi dini ya da sosyal faaliyetlere katılma, düzenli ezan okuma, başta Ehl-i

25 Özdemir-Arıcı, age., s. 83. 26 M. Cengiz Yıldız, Din Görevlilerinin Sorunları ve Beklentileri Üzerine Sosyolojik Bir Araştırma:

Elazığ Uygulaması, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü,

Elazığ, 1999, s. 317. 27 İbrahim Arslanoğlu, ‚Sünni Din Adamlarının Aleviliğe Bakışı‛, Hacı Bektaş Veli Araştırma

Dergisi, 2003, S. 23, s. 171.



Beyt olmak üzere, Hacı Bektaş Veli gibi büyük kişileri konu alan vaazları yapma,

içişlerine fazla karışmama‛.28

SONUÇ ve ÖNERİLER

Elazığ ili örneğinde Alevi-Bektaşi düşüncesine sahipöğretmenlerin Aleviliğe,

cem evlerine ve Diyanet İşleri Başkanlığına yönelik görüşlerini tespit ve

değerlendirme amacı taşıyan araştırmada şu sonuçlara ulaşılmıştır:

- Araştırmaya katılan Alevi-Bektaşi düşüncesine sahipöğretmenlerin büyük

çoğunluğu Alevi vakıf ve derneklerine resmi üye değildir. Ancak katılımcılar

kendilerini ibadet ettikleri cemevlerinin ve içinde bulundukları grubun doğal üyesi

olarak görmektedirler.

- Katılımcıların çoğunluğu Alevilikle ilgili bilgilerini aileden almaktadır.

Katılımcıların bilgi kaynaklarının, yazılı belgelerden çok aileden aktarılanlardan

oluştuğu görülmektedir. Bu durum Alevi-Bektaşilerin sözlü geleneği önemseyen bir

grup olduğu göz önünde bulundurulduğunda anlaşılabilir bir özellik olarak

görülebilir.

- Alevi-Bektaşiler Aleviliği kültür, tarikat, düşünce biçimi, İslam’ın ayrı bir

yorumu ve mezhep olarak isimlendirmektedirler. Katılımcıların büyük çoğunluğu

kendilerini mezhep olarak tanımlasalar daAleviler arasında Aleviliğin taşıdığı anlam

konusunda bir anlayış birlikteliğinin olmadığı araştırmamızda ortaya çıkan önemli

bir sonuçtur.

- Katılımcıların çoğunluğu, cem evlerinin ibadethane ve kültür evi olduğu

görüşünü taşımaktadır. Bu sonuç, katılımcıların cem evlerini, ibadetlerini

gerçekleştirdikleri, kültürel faaliyetlerini organize ettikleri ve yaşattıkları ve Alevi

kitle arasında kaynaşmayı sağladıkları bir kurum olarak gördüklerini göstermektedir.

- Katılımcıların çoğunluğu, cem evlerinin devlet tarafından desteklenmesi

görüşünü savunmaktadır. Devletin cem evlerinin yapımı, su, elektrik giderleri vb.

ihtiyaçlarının karşılanmasında destek sağlamasının Aleviler tarafından kabul gören

bir uygulama olacağını söyleyebiliriz. Çalışma alanında yaptığımız görüşmelerde ve

anket formlarının boş kısımlarına yazılan notlardan anlaşıldığına göre, bazı Alevi-

Bektaşiler devletin cem evlerini desteklemesinin bu kurumlara müdahale anlamına

geleceği, bunun da kendi özgürlüklerini sınırlayacağı endişesini taşımaktadırlar.

- Katılımcıların çoğunluğu, Diyanet İşleri Başkanlığı’nın dini grupları temsil

eder tarzda yapılanmasını istemektedir. Aleviler dini grupların yanı sıra kendilerinin

de Diyanet İşleri Başkanlığı bünyesinde temsil edilmesi görüşüne büyük oranda

28 Mustafa Köylü, ‚Alevi Köylerindeki Din Görevlilerinin Mesleki Problemleri, Amasya ve

Çorum Örneği‛, Yaygın Din Eğitiminin Sorunları Sempozyumu, Kayseri, 2003, s. 129-130.

1137


destek vermektedirler. Buna göre, araştırmaya katılanların çoğunluğu Alevilerin

Diyanet İşleri Başkanlığı bünyesinde temsil edilmesi görüşünü desteklemektedir.

Katılımcıların % 41’inin Alevilerin Diyanet İşleri Başkanlığı bünyesinde temsil

edilmesi fikrine kısmen ya da tamamen olumsuz yaklaşmaları incelenmeye değer bir

bulgu olarak karşımıza çıkmaktadır.

- Araştırmaya katılanların büyük çoğunluğu (% 92) Diyanet İşleri

Başkanlığının mevcut durumunun aynen devam etmesi görüşünü

desteklememektedir.

- Katılımcıların büyük çoğunluğu Diyanet İşleri Başkanlığının Alevilere

yönelik din hizmetlerinin yapıcı olduğu görüşünü desteklememektedir. Ancak

katılımcıların % 9,5’inin, Diyanet İşleri Başkanlığının Alevilere yönelik din

hizmetlerinin yapıcı olduğu görüşüne olumlu bakmasıincelenmeye değer bir

bulgudur.

- Araştırmaya katılanların çoğunluğu (% 86) din görevlilerinin tüm dini

gruplara hitap ettikleri görüşüne katılmamaktadır. Bu veriler, katılımcıların

Alevilerin temsil edildiği bir Diyanet İşleri Başkanlığının Alevilere yönelik din

hizmeti verebileceği görüşüne büyük oranda destek verecekleri sonucunu

doğurmaktadır.

- Katılımcıların çoğunluğu, Diyanet İşleri Başkanlığı’nın kendilerine hizmet

sunmadığı görüşündedir. Bu sonuçtan Diyanet İşleri Başkanlığından din hizmeti

beklentisi içerisinde oldukları anlaşılmaktadır. Katılımcıların yarıya yakını Diyanet

İşleri Başkanlığının Alevilere din hizmeti vermesi gerektiği görüşüne olumlu

bakmaktadır.

- Katılımcıların büyük çoğunluğu Alevilerin yaşadığı bölgelerde görev yapan

din görevlilerinin Alevilik konusundaki bilgilerinin iyileştirilmesi görüşünü

desteklemektedir.

- Katılımcıların yarıdan fazlası Diyanet İşleri Başkanlığının cemevlerinde

Alevilere Kur’an öğretmek ve dini bilgiler vermek amacıyla personel görevlendirmesi

görüşüne olumsuz bakmaktadır. Üçte birlik önemli bir katılımcı bu konuya olumlu

yaklaşmaktadır.

- Katılımcıların yarıdan fazlasının Diyanet İşleri Başkanlığının Alevilere

yönelik görsel ve yazılı yayınlara yer vermesi görüşünü desteklediği görülmektedir.

- Katılımcılar; cenaze işlemleri, mevlit okutulması, Kur’an okutma, dini nikah

ve çocuklara dini bilgiler verme konularında din görevlilerine ihtiyaç duyduklarını

ifade etmişlerdir. Bu sonuç, aynı toplumda yaşayan, kendilerini Alevi ve Sünni diye

isimlendiren kesimlerin din hizmetlerine ihtiyaçlar noktasında birleştiklerini

göstermektedir. Bu manada din görevlilerinin, Alevilere yönelik din hizmetlerinde



daha dikkatli davranmaları, sosyal etkinliklerine katılmaları ve onlarla iyi bir iletişim

kurmalarının önemli olduğu anlaşılmaktadır.

- Katılımcılar din görevlilerinden, ayrımcılık yapmamalarını, kendilerine

hoşgörülü davranmalarını, konuşmalarında Alevilikle ilgili konulara ver vermelerini,

özel hayatlarına saygı göstermelerini istemektedirler. Bu sonuç din görevlilerinin

sosyal yönü güçlü, iletişim bilgi ve yeteneğine sahip ve Alevilik konusunda özel

eğitimden geçmiş olmalarının son derece gerekli olduğunu göstermektedir.

Araştırmamızda ortaya çıkan bu veriler doğrultusunda, Alevilere sunulacak

din hizmetlerinin her düzeydeki Alevi vatandaşı memnun edeceği, bu anlamda

gerekli düzenlemelerin yapılması gerektiği önerilmektedir.

Diyanet İşleri Başkanlığı’nın din hizmetleri ile ilgili faaliyetlerinde karşısında

farklı kişisel, sosyal, ekonomik özellik, düşünce ve anlayışlarda insanlar vardır. Bu

açıdan, Diyanet İşleri Başkanlığı din hizmetlerini yerine getirirken toplumun her

kesimini göz önünde bulundurmalı, kendisine yönelik eleştirileri dikkate alarak

değerlendirmeye tabi tutmalıdır.

Bu bağlamda muhataplarının durumuna göre hizmet politikasını yeniden

tayin etmeli, Alevi dedelerle, Alevi vakıf ve dernek başkanlarıyla, Alevi-Bektaşi

öğretmen ve eğitimcilerle sürekli irtibat halinde olmalı ve onların görüşlerini dikkate

almalı, Alevilerin dini sorunlarıyla ilgilenmeli, bu sorunlarla ilgili alan araştırmalarını

desteklemeli ve bu araştırmaların sonuçlarından yararlanmalıdır.

KAYNAKÇA

AKTAŞ, Ali, ‚Kent Ortamında Alevilerin Kendilerini Tanımlama Biçimleri ve İnanç

Ritüellerini Uygulama Sıklıklarının Sosyolojik Açıdan Değerlendirilmesi‛,I.

Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Sempozyumu Bildirileri, (22-24 Ekim 1998),

Ankara, 1999.

ARABACI, Fazlı, Alevilik ve Sünniliğin Sosyolojik Boyutu, Çorum Örneği, Etüt

Yayınları, Samsun, 2000.

ARSLANOĞLU, İbrahim, ‚Sünni Din Adamlarının Aleviliğe Bakışı‛, Hacı Bektaş Veli

Araştırma Dergisi, Yıl: 9, Sayı: 23, Ankara, 2003.

ATEŞ, Süleyman, ‚Nasıl Bir Diyanet‛, Diyanet Aylık Dergi, Sayı: 11, Ankara, 1991.

BAL, Hüseyin, Alevi Bektaşi Köylerinde Toplumsal Kurumlar, Ant Yayınları,

İstanbul, 1997.

BAL, Sosyolojik Açıdan Alevi Sünni Fraklılaşması ve Bütünleşmesi, Ant Yayınları,

İstanbul, 2000.

1139


CENGİZ, Recep, Çamiçi Beldesinde Dini Hayat: Alevilik Üzerine Sosyolojik Bir

Araştırma, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler

Enstitüsü, Elazığ, 2000.

GÖZAYDIN, İştar, ‚Din Hizmetlerinin Yeniden Yapılanması‛, Din Devlet İlişkileri ve

Türkiye’de Din Hizmetlerinin Yeniden Yapılanması Uluslararası

Sempozyumu, Cem Vakfı Yay., İstanbul, 1998.

GÜLER, Halit, ‚Diyanet İşleri Başkanlığı Yeniden Yapılanmalı‛, Diyanet Aylık Dergi,

Sayı: 57, Ankara, 1995.

GÜRAN, Kemal, ‚Diyanet İşleri Başkanlığı Özerk Olmalı mı?‛, Diyanet Aylık Dergi,

Sayı: 57, Ankara, 1995.

HATEMİ, Hasan Hüsrev, ‚Diyanet İşleri Başkanlığı ve Diyanet İşleri Teşkilatının

Önemi‛, Türkiye Günlüğü, Sayı: 29, Temmuz-Ağustos 1994.

KARA, İsmail, ‚Din İle Devlet Arasında Sıkışmış Bir Kurum: Diyanet İşleri

Başkanlığı‛, MÜİFD, Sayı: 18, İstanbul, 2000.

KESKİN, Abdulbaki, ‚Nasıl Bir Diyanet‛, Türkiye Günlüğü, Sayı: 35, Temmuz-

Ağustos, 1995.

KESKİN, Yahya Mustafa, Değişim Sürecinde Kırsal Kesim Aleviliği, Elazığ Sünköy

Örneği, Ankara, 2004.

KESKİN, Kentleşme Sürecinde Alevilik Gelenek ve Modernizm Arasında Gelgitler,

Elazığ Örneği, İstanbul, 2009.

KÖYLÜ, Mustafa, ‚Alevi Köylerindeki Din Görevlilerinin Mesleki Problemleri

(Amasya ve Çorum Örneği), (Tebliğ), Yaygın Din Eğitiminin Sorunları

Sempozyumu, Kayseri, 2003.

KUTLU, Sönmez, ‚Alevilik-Bektaşiliğin Diyanet’te Temsil Problemi‛, İslamiyat, C. 4,

Sayı: 1, 2001.

NOYAN, Bedri, ‚Bektaşi ve Alevi Konusunda Bir Gezinti‛, Türk Yurdu, (Alevilik

Özel Sayısı), Sayı: 88, 1994.

ÖZDEMİR, Şuayip, ARICI, İsmail, Alevilerin Din Hizmeti Beklentileri (Malatya

Örneği), Arı Sanat Yayınevi, İstanbul, 2011.

ÖZDEMİR, ‚Avrupa Birliğine Giriş Sürecinde Alevi Dernek ve Vakıflarının Alevilerin

Diyanet İşleri Başkanlığında Temsil Meselesine Bakışı-Malatya Örneği-‛,

Uluslararası Bektaşilik ve Alevilik Sempozyumu I, 441-454, Isparta, 2005.

SARITAŞ, Süleyman, ‚Cem Evi Camiye Karşılık Düşünülemez‛, Türk Yurdu,

(Alevilik Özel Sayısı), Sayı: 88, 1994.



TARHANLI, İştar B.,Müslüman Toplum Laik Devlet-Türkiye’de Diyanet İşleri

Başkanlığı, İstanbul, 1993.

TAŞ, Kemalettin, Türk Halkının Gözüyle Diyanet, İz Yayıncılık, İstanbul, 2002.

YILDIZ, M. Cengiz, Din Görevlilerinin Sorunları ve Beklentileri Üzerine Sosyolojik

Bir Araştırma: Elazığ Uygulaması, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Fırat

Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elazığ, 1999.

YÜCEL, İrfan, ‚Diyanet İşleri Başkanlığı‛, DİA, C. 9, İstanbul, 1994.

Documents

The Journal of Academic Social Science Studies ...isamveri.org/pdfdrg/G00015/2013_6_1/2013_6_1_OZDEMIRS_ALBAYRAKA_AR…ABOUT PRESIDENCY OF RELIGIOUS AFFAIRS, CEM HOUSES, ALEVISM ûTHE