© Eames Office, LLC

THE WORLD OF

CHARLES AND RAY EAMES

18.02 – 28.05.2017

LESMAP

2de en 3de graad secundair onderwijs

2

Beste leerkracht,

Deze lesmap werd in het kader van de designtentoonstelling ‘The World of Charles and Ray Eames’

samengesteld en focust op de 2de en 3de graad secundair onderwijs. Deze internationale expo vindt van 18

februari tot 28 mei 2017 plaats in C-mine, Genk. Ze werd oorspronkelijk georganiseerd door Barbican Art

Gallery (Londen) in samenwerking met The Eames Office. In 2015 was de première in Londen, daarna

reisde de expo door naar Umea (Zweden). Na een stop in Lissabon zal ‘The World of Charles and Ray Eames’

in Genk zowel doorgewinterde designfans als het brede publiek bekoren. Hopelijk ook jou en je leerlingen.

Misschien heb je al een bezoek met je klas op het programma staan! Of open je dit document op zoek naar

wat inspiratie of meer duiding bij wat de tentoonstelling kan betekenen voor je leerlingen. Deze lesmap

biedt een antwoord op alles wat je wil weten. Je krijgt er meer informatie bij de tentoonstelling en ze geeft

suggesties om de inhouden te linken aan je lesinhouden of opleiding. Gebruik dit document als ideaal

startpunt om het bezoek voor te bereiden of er achteraf mee aan de slag te gaan in de klas.

© Tristan Fewings/Getty Images for Barbican Art Gallery

“The most important thing is that you love what you are

doing, and the second that you are not afraid of where

your next idea will lead.” (Charles Eames)

3

INHOUD

INTRODUCTIE .......................................................................................................................................... 4

Educatieve rondleiding ............................................................................................................................ 4

The world of Charles and Ray Eames ........................................................................................................ 4

LESIDEEËN ............................................................................................................................................... 6

Een caleidoscoop aan indrukken .............................................................................................................. 6

Wat moet je weten over Charles en Ray Eames? .................................................................................. 6

De enige echte EAMES quiz .................................................................................................................. 8

Positieve en negatieve vormen .............................................................................................................. 10

Sculpturale beenspalken & tijdschriftcovers ....................................................................................... 10

Vormenspel à la Eames ...................................................................................................................... 12

The American dream.............................................................................................................................. 14

Naoorlogse boost ............................................................................................................................... 14

Link Eames aan de geschiedenis ......................................................................................................... 16

Pauze, beweeg. ...................................................................................................................................... 17

Stoelendans ....................................................................................................................................... 17

Stop motion ....................................................................................................................................... 19

Gebogen multiplex................................................................................................................................. 20

Eerste experimenten met multiplex ................................................................................................... 20

Ontwerp een eigentijdse Eames-stoel ................................................................................................ 21

Case Study House Program .................................................................................................................... 22

Nummer 8.......................................................................................................................................... 22

Wonen in Europa of Amerika ............................................................................................................. 24

10x10..................................................................................................................................................... 25

Powers of Ten .................................................................................................................................... 25

Filosofisch verhoudingsgesprek .......................................................................................................... 26

Nagesprek ............................................................................................................................................. 27

INFO ...................................................................................................................................................... 28

Bronvermelding ................................................................................................................................. 28

Colofon .............................................................................................................................................. 28

Bijlagen .............................................................................................................................................. 29

4

INTRODUCTIE

Educatieve rondleiding

Deze lesmap staat in relatie tot de educatieve rondleidingen die worden aangeboden voor schoolgroepen

tijdens ‘The World of Charles and Ray Eames’ in C-mine, Genk .

Doelgroep: 14-18 jaar (2de en 3de graad secundair onderwijs)

Duur: 1,5 uur

Max. 25 deelnemers

Prijs: 5,00 EUR per leerling (inclusief toegang en gids) / 1 begeleider gratis

Deze interactieve rondleiding loodst u en uw leerlingen door de wondere wereld van Charles en Ray

Eames. Anekdotes, vragen, doe-opdrachten en informatieve weetjes wisselen elkaar af. Intussen weet de

gids uw leerlingen naadloos mee te nemen in het verhaal achter het Amerikaanse ontwerpersduo Charles

en Ray Eames. Laat je verrassen door een rondleiding op maat van je groep.

Info & reservatie

caterina.saraceno@genk.be / hilde.peumans@genk.be

0032 89 65 50 35 / 0032 89 65 50 37

“It is almost impossible to reconcile self-expression with

the creative act.” (Charles Eames)

The world of Charles and Ray Eames

Charles en Ray Eames behoren tot de bekendste ontwerpers van de twintigste eeuw. Het levenslange

partnerschap van het echtpaar Eames begon in 1941 en hun unieke samenwerking leidde tot een

indrukwekkend oeuvre van baanbrekend en invloedrijk design. Dat buitengewone werk ontstond in het

ontwerpbureau van Charles en Ray Eames: een interdisciplinair ‘laboratorium’ dat vier decennia lang actief

was en waar het echtpaar samen met hun collega’s en personeel onderzoek deed. Ze ontwierpen

producten, meubelen, grafisch werk, architectuur- en tentoonstellingsprojecten alsook nieuwe

onderwijsmodellen. Hun favoriete media waren film en fotografie, en in de loop van hun leven maakten

ze meer dan honderd kortfilms en bouwden ze een uitgebreid fotografisch oeuvre op dat in gedrukte

5

media, film en presentaties op meerdere schermen gebruikt werd. De aandacht die Charles en Ray Eames

besteedden aan diverse visuele communicatiemiddelen zette hen aan tot de creatie van grensverleggende

architecturale multimediaprojecten, die ontluikende computertechnologieën moesten populariseren of

nieuwe visies op Amerika in de context van de Koude Oorlog moesten presenteren.

Deze tentoonstelling verkent de gevarieerde werelden waarin Charles en Ray Eames woonden en werkten.

Van hun prille samenwerking waarbij ze nieuwe producten voor het Amerikaanse leger ontwikkelden, over

de omvorming van die materiële experimenten tot meubels na de Tweede Wereldoorlog. Tot hun thuis,

studio en internationaal netwerk van klanten en vrienden. De tentoonstelling confronteert belangrijke

voorbeelden van de bekendste ontwerpen van het echtpaar Eames met experimentele prototypes en

zelden geziene werken op het vlak van film, fotografie, architectuur en installatievormgeving.

Het opmerkelijke verhaal van het ontwerpbureau van Charles en Ray Eames weerspiegelt de evolutie van

de visuele en materiële cultuur in de naoorlogse periode van de vorige eeuw. Charles en Ray Eames

bewogen zich vloeiend tussen de massaproductie van alledaagse gebruiksartikelen en de uitwisseling van

ideeën, vooruitlopend op het wereldwijde ‘informatietijdperk’. Ze werden gedreven door filosofische

idealen en hechtten belang aan kennis, ontdekking en discipline. Ze omarmden het potentieel van

technologie en wetenschap voor het algemeen welzijn en maakten geen onderscheid tussen leven en

werk.

Als je dit als leerkracht leest dan blijft ‘The World of Charles and Ray Eames’ misschien nog erg abstract.

Toch voel je ongetwijfeld dat er heel wat aanknopingspunten zijn om deze tentoonstelling te benaderen.

Zowel vanuit het naoorlogse wereldbeeld, dat getekend door de koude oorlog heel wat perspectieven

opende voor Charles en Ray Eames. Een eerder economische opleiding zal dus ook heel wat kunnen

ontdekken. De maakindustrie en evolutie op de manier waarop we meer comfort in ons dagelijks leven

opbouwen is een volgend facet dat aan bod komt. Bijvoorbeeld in het huis dat de Eameses bouwden of de

manier waarop ze onderzoek deden naar de ‘stoel’ en grondlegger waren van het eerste bouwsysteem

zoals we nu het best kennen van IKEA-producten. Zowel een opleiding ‘hout & bouw’ als een eerder op

design gespecialiseerde vooropleiding kan hier héél wat inspiratie opdoen. Daarnaast is ook het beeldend

aspect niet te onderschatten en dit zowel in grafisch ontwerp als videowerk. Maar waar het allemaal om

draait is de manier waarop Charles en Eames in het leven stonden en hoe ze hun bijzondere levensfilosofie

wisten te vertalen in een boeiend parcours dat elke leerling op de één of andere manier zal intrigeren.

Volgende video (TED-talk 2007) waarbij kleinzoon Demetrios Eames vertelt over zijn grootouders schets

een goed beeld in amper 15 minuten:

https://www.ted.com/talks/the_design_genius_of_charles_and_ray_eames

https://www.ted.com/talks/the_design_genius_of_charles_and_ray_eames?language=nl

Online vind je nog tal van boeiende filmpjes die prima kunnen dienen als eerste introductie.

Duik je liever in een boek? Ga dan op zoek naar volgende uitgave van Tasschen over Charles en Ray

Eames: KOENIG, G., Eames, Keulen, TASCHEN, 2016. (ISBN 978-3-8365-4065-0)

6

LESIDEEËN

Een caleidoscoop aan indrukken

Plan je een bezoek aan de tentoonstelling ‘The World of Charles and Ray Eames’, maar is je klasgroep

niet vertrouwd met dit opmerkelijke duo? Deze les laat je op een eenvoudige manier kennis maken

met het echtpaar Eames via een leuke klasquiz.

Een ideale prikkel voor je bezoek aan de tentoonstelling.

Doelstellingen Kennis maken met Charles en Ray Eames

Weten dat Charles en Ray Eames een Amerikaans ontwerpersduo is

Weten dat dit echtpaar zowel in het veld van de architectuur, design alsook film aan de slag gingen

Kunnen in hun eigen woorden vertellen wie Charles en Ray Eames zijn

Bouwen attitudes op die ook tijdens het bezoek belangrijk zijn

…

Wat moet je weten over Charles en Ray Eames?

Op de creativiteit van het Amerikaanse designduo Charles & Ray Eames stond geen limiet. Over een

tijdspanne van ruwweg vier decennia slaagde het tweetal erin een onuitwisbare impact te maken op

moderne architectuur, meubeldesign, industrieel ontwerp, fotografie en de gehele maakindustrie in het

algemeen. Je kunt vandaag de dag dan ook geen woonblad openslaan of de stoelen van Charles & Ray

Eames staan erin. Ontwerpen waarmee mensen zoveel jaren later nog steeds massaal hun huizen

inrichten, en die zijn opgenomen in de permanente collecties van toonaangevende musea. Wat maakt de

Eames-stoelen zo bijzonder? Je ontdekt dit en nog veel meer in de tentoonstelling. Dat Charles en Ray in

de wieg lagen om iets te doen bewegen in het naoorlogse Amerika was al vroeg duidelijk.

Charles Eames maakte al op zijn veertiende kennis met het architecturaal tekenen, toen hij deeltijds aan

de slag was in Laclede Steel Company. Een drijfveer om later via een studiebeurs ook architectuur te gaan

studeren op de Washington University in zijn thuisstad Saint Louis. Je kon hem toen al als vooruitstrevend

bestempelen, want tegen de wil in van zijn docenten stelde hij voor om meer over Frank Lloyd Wright te

leren. Daar waren zijn professoren niet in geïnteresseerd. ‘Zijn inzichten over architectuur waren te

modern’, vertelde een van zijn professoren nadat Charles na slechts twee jaar van de universiteit werd

7

gestuurd. Op dat moment leerde hij ook zijn eerste vrouw, Caterina Woermann kennen met wie hij in 1929

trouwt. Een jaar later krijgen ze hun eerste dochter, Lucia.

In 1941 houdt het huwelijk op en trouwt hij met zijn medewerkster Ray Kaiser. Ray (Kaiser) Eames werd

geboren in Sacramento (Californië), maar verhuisde in haar jeugd op regelmatige basis en is dus in vele

steden thuis. In 1931 verhuist ze naar New York, waar ze abstract schilderen studeerde. In september 1940

begon ze met haar studies in de Cranbrook Academy of Art in Bloomfield Hills (Michigan). In diezelfde

school werd Charles kort daarvoor benoemd tot departementshoofd Industrieel Ontwerp. Onder het

directeurscap van de Finse architect Eliel Saarinen koppelde het onderwijsprogramma van de Cranbrook

Academy of Art de waarden van de arts-and-craftsbeweging aan de visionaire denkbeelden die in Europa

opgang maakten in scholen zoals het Bauhaus. De academie speelde een sleutelrol in de ontwikkeling van

de opvattingen over modern design van Charles en Ray. In 1940 werkte Charles samen met zijn vriend en

collega-docent Eero Saarinen, de zoon van Eliel, aan ontwerpen voor de wedstrijd Organic Design in Home

Furnishings georganiseerd door het Museum of Modern Art (MOMA). Ze kregen bij de voorbereiding van

in te dienen tekeningen en modellen assistentie van Ray en medestudent Don Albinson, die later een

belangrijk lid van het ontwerpbureau van Charles en Ray Eames zou worden. Dit was het eerste van talrijke

succesvolle experimenten op het vlak van creatie van organische vormen door middel van nieuwe

modelleertechnieken. De vriendschap tussen Charles en Ray groeide uit tot een relatie. In mei 1941

scheidde Charles van zijn eerste vrouw Catherine Woermann. In een goudeerlijke brief vroeg Charles

vervolgens verkering aan met Ray, onder meer met een tekening van een hand. Vrijwel meteen verhuisde

het koppel naar Los Angeles, waar hij voor de rest van zijn leven zou wonen en leven.

Op de website van het Eames Office kan je nog meer ontdekken over Charles en Ray:

http://www.eamesoffice.com/eames-office/charles-and-ray/

© Eames Office, LLC

8

De enige echte EAMES quiz

Om je klas op een snelle manier kennis te laten maken met Charles en Ray Eames hebben we 10 quizvragen

klaar staan. Maak drie vakken: A, B en C. Elk vak vertegenwoordigd een antwoord.

1. Van welk land komen Charles en Ray Eames?

A. Duitsland

B. Spanje

C. Amerika (x)

Charles en Ray Eames waren grondleggers voor het design van het naoorlogse Amerika. Je

kan hier nog kort inspelen op de rol van Amerika in WO II

2. Vertel dat Charles en Ray Eames het best gekend zijn bij het grote publiek door hun typische stoelen.

Welke van de volgende stoelen zijn niet van Eames? (zie bijlage 1)

A. Stoel A

B. Stoel B (x)

C. Stoel C

Neem een kijkje op de Eames Office website om een idee te krijgen van de hoeveelheid aan

type stoelen die dit duo ontworpen heeft: http://www.eamesoffice.com/catalog-

category/seating/

Stoelen van Eames zijn nog steeds erg populair, daarom is er ook veel ‘nep’ te koop. Wat vind

jouw klas van nepgoederen? Mogen deze op de markt worden gebracht?

3. Charles en Ray wonen in een huis dat ze zelf ontworpen hebben.

A. Waar. Dit huis was op hun maat gebouwd en ze hebben er héél hun leven in gewoond. (x)

B. Niet waar. Ze hebben wel hun droomhuis ontworpen, maar dit nooit gebouwd.

C. Niet waar. Het zijn geen architecten, maar designers.

In de tentoonstelling gaan je leerlingen een maquette van dit ‘case study house nr. 8’ zien.

Prikkel hen alvast door enkele afbeeldingen te tonen. Je vindt tal van afbeeldingen bij een korte

zoektocht in boeken of online. Vertel hierbij dat Charles Eames een opleiding architectuur is

gestart. Je kan aanvullend ook ingaan op de naoorlogse context waarin dit huis werd ontworpen

en gebouwd. Hierover lees je later meer.

4. Charles was een architect, die nooit zijn diploma haalde.

A. Niet waar. Charles was als veertienjarig al gefascineerd door architectuur, niets kon hem dus

tegenhouden om ook echt architect te worden.

B. Waar. Hij is nooit aan deze studies begonnen tot hij Ray leerde kennen. Zij was architect.

C. Waar. Hij is van school gestuurd omwille van zijn vooruitstrevende opvattingen. (x)

Hier kan je kort schetsen welke opleidingen beiden hebben gehad en op welke manier toen al

duidelijk werd hoe ze in het leven stonden.

9

5. Charles en Ray Eames eten alles uit een bananenblad, ze werden hierdoor geïnspireerd tijdens een

reis naar India.

A. Niet waar. Maar ze maakten wel een film met als titel ‘bananenblad’ dat gelinkt was aan hun

reis naar India. (x)

B. Niet waar. Ze hebben wel een stoel ontworpen in de vorm van een bananenblad, verder zijn

ze nooit in India geweest.

C. Waar. Tijdens een reis naar India leerden ze over het gebruik en sindsdien integreerden ze

het in hun leven.

De impact van hun reizen is niet te onderschatten. Zo raakten ze gefascineerd door alles wat

Indiaas is. In 1972 maakten ze de film Banana Leaf. De film behandelt een parabel die teruggaat

op het kastensysteem en die Charles dikwijls aanhaalde in zijn lezingen om de betrekkelijkheid

van waarden te illustreren. Zo vertelde hij ooit het volgende “De straatarme man in India eet van

een bananenblad. Iets hoger op de ladder komt een aarden kom, een ‘tali’. Dan volgt een

geglazuurde tali, daarna een van messing, vervolgens een van brons of gepolijst marmer en dan

kom je, om te laten zien dat er nog iets beters is bij de verzilverde of zelfs gouden versie. Maar er

zijn mensen die daar boven uitsteken qua bezit, verstand en zelfs spiritualiteit. Zij gaan nog een

stap verder en eten terug van een bananenblad.” Aan het begin van de film zie je dan ook een

boer van een lage kaste die van een bananenblad eet. Dan komen de andere kasten in beeld,

totdat ten slotte een priester van een hoge kaste weer van een bananenblad eet.

Deze video wordt ook getoond in de tentoonstelling

6. Charles en Eames waren verzot op vogels en hadden een ‘Eames House Bird’ in huis.

A. Waar. Deze vogel vloog vrij rond in het huis waar ze woonden.

B. Niet waar. Ze hebben wel een vogel uit hout meegebracht van een verre reis. Deze is nu erg

bekend bij Eames-fans. (x)

C. Niet waar. Ze hebben wel een vogel uit hout ontworpen.

Tijdens een reis naar Canada kochten Charles en Ray Eames deze zwarte, houten vogel. Ze

werd oorspronkelijk gemaakt door Edna en Charles Perdew. Bij hun thuiskomst kreeg deze vogel

een prominente plek in hun huis en belandde zo op tal van foto’s. Door de bekendheid die het

object zo genereerde besloten ze deze in productie te brengen.

Afhankelijk van de link van Charles en Ray Eames met je klasgroep en de doelstellingen van je bezoek kan

je zelf nog op zoek gaan naar aanvullende vragen. Op deze manier raken je leerlingen bekend met dit

ontwerpersduo. Vul het eventueel aan met anekdotes die je in dit document of via andere bronnen kan

terugvinden. Zoals de liefdesbrief die Charles voor Eames schreef.

10

Positieve en negatieve vormen

Ray Eames studeerde schilderkunst en geeft daardoor elk project een artistieke toets. Geef je les aan

een artistieke opleiding of link je dit bezoek aan eerder beeldende lessen dan is dit een opdracht om

je bezoek voor te bereiden of in de klas te verwerken.

Knip, plak en leer over Charles en Ray Eames.

Doelstellingen Kennen het verschil tussen positieve en negatieve vormen

Leren een cover ontwerpen die gelinkt is aan de voorbeelden die ze zagen

Kunnen persoonlijke linken leggen met beelden

…

Sculpturale beenspalken & tijdschriftcovers

De geschiedenis heeft Charles en Ray Eames een boost gegeven. De Tweede Wereldoorlog gaf hen immers

de kans om hun multiplex modelleertechniek uit te testen en te verfijnen. In 1942 ontwierp het echtpaar

een revolutionaire nieuwe transportbeenspalk voor gebruik bij noodgevallen aan het front. Na een intense

periode van proefondervindelijk onderzoek kregen ze een contract bij de Amerikaanse marine

toegewezen. De beenspalken werden gekenmerkt door hun geringe gewicht en vooral gelauwerd om het

feit dat ze goedkoop in productie waren, wat produceren in grotere series (5000 exemplaren) mogelijk

maakte. Op vandaag worden de spalken tijdens exposities over WOII nog geregeld tentoongesteld als

kunstobjecten, zoals ook in Genk.

Het echtpaar Eames raakte ook bevriend met John Entenza, redacteur van het magazine Arts &

Architecture, en begon geregeld werk en ideeën bij te dragen aan het magazine. In de tentoonstelling zijn

er tal van inspirerende covers te zien. Wie in de kunstgeschiedenis duikt kan een link zien met het werk

van Alexander Calder en Joan Miro.

11

© Tristan Fewings/ Getty Images

© Eames Office, LLD

12

Vormenspel à la Eames

A. De negatieve vormen van een compositie met stoel(en)

Laat je leerlingen actief kennis maken met positieve en negatieve vormen.

Als we tekenen, boetseren of zelfs fotograferen, dan werken we met vormen die tastbaar zijn. Vormen die

we kunnen zien en die een object tastbaar maken. Zo teken je bijvoorbeeld de stoel als herkenbare vorm.

Dit is de positieve vorm (= wit in afbeelding). Er zijn echter ook negatieve vormen (= geel in afbeelding).

Tussenruimtes, die onze aandacht niet vragen, maar die vaak makkelijker zijn om te tekenen. In plaats van

de poten van je stoel te tekenen kan je dus beter focussen op de ruimte tussen de poten.

Nu aan de slag!

Afhankelijk van het niveau van je klas maak je een compositie van één stoel of een opstelling van meerdere

stoelen. Je kan ook werken op basis van afbeeldingen, bijvoorbeeld van Eames-stoelen. Laat je leerlingen

de negatieve vorm tekenen en niet de positieve. Daarna kan je de negatieve vormen met zwarte inkt

opvullen. Een ideale kijkoefening.

Gebruik de plywood scultpuur van Eames om deze oefening te illustreren. Hier lees je meer over deze

sculptuur: http://www.eamesoffice.com/the-work/plywood-sculpture/

Laat je leerlingen hier ook kennis maken met de verschillende type stoelen van Eames, gaande van de DCW

tot de draadstoelen: http://www.eamesoffice.com/catalog-category/seating/

13

B. Collage van vormen

Het magazine Arts and Architecture waar Ray Eames tal van covers voor ontworpen heeft spreekt tot de

verbeelding. Het ideaal vertrekpunt om je leerlingen uit te dagen een eigen cover te ontwerpen.

Je kan dit eenvoudig aanpakken door te werken met collage. Laat je leerlingen zelf enkele organische

vormen tekenen op gekleurd papier en deze vervolgens uitknippen. Je kan ook verder werken op de

negatieve vormen die uit de ‘stoeltekening’ kwamen. Ongetwijfeld zaten hier ook bijzondere vormen

tussen. Dit vul je aan met letters uit de krant. Met deze combinatie gaan je leerlingen aan de slag en maken

ze een eigen cover.

Voor meer gespecialiseerde opleidingen kan je het grafisch werk van Charles en Ray Eames als inspiratie

gebruiken om een specifieke opdracht uit te werken.

Hier vind je een overzicht van de diverse covers die verschenen:

http://www.artsandarchitecture.com/issues/

Tussen 1941 en 1947 ontwierp Ray 27 covers: http://www.eamesoffice.com/blog/ray-eames-in-world-

war-2/

Meer over het grafisch werk van zowel Ray als Charles vind je hier:

http://www.eamesoffice.com/catalog-category/graphic-design/

14

The American dream

Geef je les in een eerder economisch getinte opleiding, dan kan je via design, architectuur, fotografie,

film, enz. een boeiende periode in onze recente geschiedenis aankaarten.

Kader het ontwerpersduo Charles en Ray Eames in de naoorlogse geschiedenis en plaats ze tegen het

licht van de koude oorlog. Je les was nog nooit zo interessant.

Doelstellingen Impact van WO II op de maakindustrie erkennen

De mogelijkheden in een naoorlogse situatie via de Eames case kunnen uitleggen

Kennen de evolutie van de maakindustrie tijdens en vlak na WO II

…

Naoorlogse boost

In de jaren ‘30 experimenteerden Charles en Ray Eames met nieuwe technieken om multiplex in drie

dimensies te modelleren voor toepassingen in de meubelproductie. Voor het maken van buigtechnieken

voor multiplex ontwikkelden ze de 'Kazam! Machine', een pers die multiplex op twee geometrische

vlakken in complexe rondingen kon buigen.

Wil je hier meer over weten? http://www.eamesoffice.com/the-work/kazam-machine/ of

http://www.eamesoffice.com/blog/the-kazam-machine/

De Tweede Wereldoorlog gaf hen de kans om hun multiplex modelleertechniek uit te testen en te

verfijnen. In 1942 ontwierp het echtpaar een revolutionaire nieuwe transportbeenspalk voor gebruik bij

noodgevallen aan het front. Na een intense periode van proefondervindelijk onderzoek kregen ze een

contract bij de Amerikaanse marine toegewezen. De beenspalken werden gekenmerkt door hun geringe

gewicht en vooral gelauwerd om het feit dat ze goedkoop in productie waren, wat produceren in grotere

series mogelijk maakte. Toen de vraag naar militaire producten afnam, hervatte het echtpaar Eames de

vroegere meubelexperimenten met hernieuwde intensiteit.

Charles en Ray Eames beschouwden design niet als het streven naar originaliteit als zodanig, maar als een

proces van denken over problemen en hun relatie met historische, maatschappelijke en technologische

omgevingsfactoren. Hun originele en rigoureuze aanpak leidde tot ontwerpen die tot de innovatiefste van

de twintigste eeuw behoren. Eind jaren 40 bestond de uitdaging erin goedkope meubelen van hoge

kwaliteit te fabriceren met behulp van bestaande productiemethoden. Door gebruik te maken van de

technische en materiële vooruitgang op het vlak van plastics die in de oorlogsjaren was geboekt, kon het

ontwerpbureau van Charles en Ray Eames in samenwerking met Herman Miller en Zenith Plastics in 1950

hun succesvolste meubelontwerp op de markt brengen: de met glasvezel versterkte plastic stoel. Deze

lichte en duurzame stoelen van gevormde plastic hadden meteen succes bij critici en op commercieel

15

gebied. Er werden verschillende onderstellen geïntroduceerd, zoals de stapel- en bankversies, waardoor

ze ideaal waren voor intensief gebruik in scholen, stadions en openbare ruimtes.

Meer: http://www.eamesoffice.com/blog/eames-fiberglass-colors/

© Eames Office, LLC

De thuiskomst van geallieerde Amerikaanse soldaten resulteerde ook in een gecombineerd initiatief van

verschillende grote architecten genaamd ‘the case study house program', opgezet door John Entenza en

gesponsord door het tijdschrift Arts and Architecture. Het doel was om de residentiële bouw van huizen,

wat gevolg was de tweede wereldoorlog, tegen te gaan. Het programma bestond uit een catalogus van

goedkope en efficiënte woningen, de ‘case study houses’. Charles en Ray Eames ontwierpen Case Study

House No. 8 voor zichzelf en werkten samen met architect Eero Saarinen aan Case Study House No. 9, dat

ze ontwierpen voor John Entenza, redacteur van Arts & Architecture.

Meer hierover: http://www.eamesoffice.com/the-work/eames-house-case-study-house-8/

Of wandel door het huis: http://www.eamesoffice.com/screening-room/

16

© Eames Office, LLT

Link Eames aan de geschiedenis

Er is voldoende materiaal voorhanden om de dynamiek die ontstaan is tijdens WO II als stimulans te zien

voor onze economische vooruitgang. Vul je eigen lessenpakket aan met een focus op dit ontwerpersduo.

Je kan via de aangehaalde kanalen nog meer inhoudelijke informatie terugvinden.

“Eventually everything connects - people, ideas, objects.

The quality of the connections is the key

to quality per se.” (Charles Eames)

17

Pauze, beweeg.

Zin in een actieve les? Een les waar je Charles en Ray Eames op een ongedwongen manier kan

introduceren? Combineer de ontwikkeling van ‘de stoel’ met het bekende videowerk.

Pauze. Beweeg. Stop. Beweeg.

Doelstellingen Kunnen de verschillende stoelen van Eames herkennen

Kennen het proces om een stop-motion film te maken

Samenwerken met andere leerlingen om tot een goed eindresultaat te komen

…

Stoelendans

In dit document kan je al héél wat terugvinden over hoe de eerste experimenten met multiplex uiteindelijk

plaats maakten voor stoelen uit glasvezel.

Eind jaren 50 bleef het echtpaar Eames hun gamma van goedkoop meubilair voor een breed publiek

verfijnen en uitbreiden, terwijl ze nieuwe chique zitmeubelen, tafels en projectmeubelen ontwikkelden

voor huishoudelijk, commercieel en openbaar gebruik. In 1956 lanceerde Herman Miller de leunstoel met

voetenbank van Eames, een moderne interpretatie van de traditionele clubfauteuil, die ondertussen een

veelgeprezen klassieker is geworden en in de collecties van musea over de hele wereld is opgenomen.

Oneindig gefascineerd door de mogelijkheden van materialen experimenteerde het echtpaar Eames

vervolgens met aluminium – een plooibaar en lichtgewicht metaal met een grote treksterkte – en ze

produceerden de Aluminium Group, een collectie stoelen en tafels met de elegantie van een

beeldhouwwerk.

Op de website van het Eames Office kan je heel wat beeldmateriaal terugvinden:

http://www.eamesoffice.com/catalog-category/seating/

18

© Tristan Fewings/ Getty Images

© Tristan Fewings/ Getty Images

Charles en Ray Eames gebruikten het medium film evenals multimediatechnieken zoals diavoorstellingen

om complexe ideeën uiteen te zetten. Ze bleven veelgevraagd omwille van hun opvatting van design als

19

het zoeken naar oplossingen voor problemen en het uitwisselen van ideeën. Een heel deel van deze video’s

is te zien in de tentoonstelling.

Enkele kan je alvast bekijken:

https://www.youtube.com/watch?v=Ob0aSyDUK4A

https://www.youtube.com/watch?v=l04spbcRwq0

Belangrijk is om het accent op de vernieuwingen te leggen. Lang voordat anderen hen voor waren, slaagde

het koppel erin de beleving rond film te veranderen door nieuwe technieken te integreren. Zo was er de

film Glimpses of the USA (een propagandafilm die in Rusland zou worden afgespeeld over het leven in

Amerika) die zo werd opgebouwd dat hij simultaan op zeven schermen hoorde te worden afgespeeld.

Bij een andere film, House of Science uit 1962 moesten verschillende beelden tegelijk op een gebogen

ovalen scherm worden geprojecteerd, onder een nauwgezette snelheid, ritme en perspectief.

Stop motion

Ga in de klas zelf aan de slag met stoelen en via een bijzondere filmtechniek. Deze van de stop-motion.

De techniek is al bijna net zo oud als filmen zelf en was voor de komst van digitale animatie een van de

primaire special-effects-technieken in de filmindustrie. Voor stop-motion is een camera nodig die in staat

is om opnames frame per frame te maken. Eerst wordt het voorwerp dat op film moet bewegen in een

bepaalde houding neergezet en met de camera wordt hiervan een frame geschoten. Vervolgens wordt de

houding van de figuur een fractie veranderd en wordt er opnieuw één frame geschoten met dezelfde

achtergrond. Dit wordt herhaaldelijk gedaan. Door vervolgens alle plaatjes achter elkaar (snel) af te spelen

lijkt het alsof het voorwerp uit zichzelf beweegt. Dezelfde techniek past men ook toe bij tekenfilms.

Via online bronnen kan je tal van voorbeelden vinden, alsook tips om dit te organiseren in je klas. Start

alvast met het schrijven van een scenario. Wat gaat er met de stoel gebeuren?

Post je resultaat met vermelding van #Eamesgenk

Wat inspiratie:

https://www.youtube.com/watch?v=ozB_vcANAkg

https://www.youtube.com/watch?v=E9c_iwsDg7U

https://www.youtube.com/watch?v=p7l3_THa-Yk

https://www.youtube.com/watch?v=7S2CgBXQ9bQ

enz…

“We work because it's a chain reaction, each subject

leads to the next.” (Charles Eames)

20

Gebogen multiplex

Geef je les aan een erg praktische opleiding, waar het mogelijk is om met multiplex aan de slag te

gaan? Waarom niet de eerste experimenten van Charles en Ray Eames als opstap te nemen om een

lesopdracht uit te werken?

Een stukje geschiedenis in een eigentijds kleedje!

Doelstellingen Kunnen uitleggen hoe WOII een impact had op de materiaalstudies van Eames

Weten wat multiplex is

Kunnen een idee omzetten in een visuele tekening

Kunnen een tekening omzetten in een 3D-object

…

Eerste experimenten met multiplex

Op pagina 14 kan je meer terugvinden over de eerste experimenten van Charles en Ray Eames. Gebruik

deze achtergrond als fundament om je les rond op te bouwen.

D

© Tristan Fewings/ Getty Images

21

Ontwerp een eigentijdse Eames-stoel

Daag je leerlingen uit om geïnspireerd op de stoelen van Eames een eigentijdse versie uit multiplex te

ontwerpen. Wijd een les aan de eerste experimenten van Eames en laat je leerlingen brainstormen en

een schets maken. In een volgende stap kan je kiezen. Bij een klas met een achtergrond in ‘hout’ kan je

de schets concretiseren naar het uitwerken van een model op ware grote. Maar je kan evenzeer een

model maken uit ijzerdraad, karton of papier-maché.

Prikkel de creativiteit door ook verder dan Eames te kijken:

https://www.pinterest.com/m4038/groene-stoelen/

https://www.designskolenkolding.dk/how-design-chair-four-weeks

En denk aan volgende quote:

“Take your pleasure seriously.” (Charles Eames)

22

Case Study House Program

Geef je les aan toekomstige architecten?

Verdiep je dan in het Case Study House Programma en start met nummer 8. Dat is het ontwerp van

Charles en Ray Eames.

Doelstellingen Kennen het ‘Case study House Program’

Herkennen het huis van Eames

Kunnen een link leggen tussen de Amerikaanse en Europese architectuurgeschiedenis

…

Nummer 8

De thuiskomst van geallieerde Amerikaanse soldaten resulteerde in een gecombineerd initiatief van

verschillende grote architecten (waaronder Richard Neutra, Raphael Soriano, Craig Ellwood, Charles en

Ray Eames, Pierre Koenig en Eero Saarinen) genaamd ‘the case study house program', opgezet door John

Entenza en gesponsord door het tijdschrift Arts and Architecture. Het doel was om de residentiële bouw

van huizen, wat gevolg was de tweede wereldoorlog, tegen te gaan. Het programma bestond uit een

catalogus van goedkope en efficiënte woningen, de ‘case study houses’. Het programma vond met

tussenpozen plaats van 1945 tot 1966. Charles en Ray Eames ontwierpen Case Study House No. 8 voor

zichzelf en werkten samen met architect Eero Saarinen aan Case Study House No. 9, dat ze ontwierpen

voor John Entenza, redacteur van Arts & Architecture.

Tussen 1945 en 1949 bouwde Eames het Case Study House nr. 8, als uitkomst van deze ‘wedstrijd’ voor

prototypische huizen en in navolging van een studie van bouwmaterialen- en technieken die

overgehouden werden aan WOII. Hiermee volgde hij de lijn van architect Ludwig Mies van der Rohe. Dit

huis was en is door het ontwerp en vernieuwende gebruik van materiaal erg populair als voorbeeld van

naoorlogse bouw. De woning kwam perfect tegemoet aan de verwachtingen van de Eameses, met een

functie als enerzijds woonhuis, maar anderzijds ook als atelier. Pat Kirkham zou het huis waar Charles &

Eames hun hele leven zouden wonen ooit als een ‘Mondriaans-aandoende compositie in de weidse

omgeving van L.A.’. Na de dood van het koppel Eames werd het huis als nationaal historisch monument

geregistreerd. In december 1949, toen het huis was afgewerkt en het echtpaar het betrok, verscheen het

Eames House in Arts & Architecture. Voor Charles en Ray Eames zou het huis het middelpunt van hun

productieve activiteiten en een ‘achtergrond voor leven in werk’ worden. Het is de krachtigste en meest

iconische uitdrukking van hun levenshouding, en luidde een nieuwe benadering in van de modernistische

principes van de voorgaande decennia. Hoewel ze trouw bleven aan de regel dat de gebruikte materialen

zichtbaar en herkenbaar moeten zijn, is het Eames House pragmatisch, ongekunsteld en informeel. Het

valt op door zijn eenvoud en lichtheid. Het afwisselende gebruik van beschilderde panelen en glas in de

façade creëert vanbinnen een caleidoscopisch effect van licht en schaduw, dat nog wordt versterkt door

23

de schaduwen en reflecties van gebladerte aan beide zijden van de vensters. Het huis was niet bedoeld als

een statisch architecturaal object, maar als een structuur die moeiteloos kon worden aangepast aan de

specifieke levens- en werkwijze van het echtpaar Eames. Net zoals een tentoonstellingsruimte of

theaterdecor creëerde de veranderende achtergrond door de jaren heen een dynamische constellatie van

relaties tussen de bewoners, de objecten en de ruimte. Het Eames House is, in de woorden van de Britse

architecten Alison en Peter Smithson, ‘architectuur die rechtstreeks voortvloeit uit een levenswijze’.

Charles en Ray maakten bij het ontwerp van het huis gebruik van standaardmaterialen die overal te

verkrijgen zijn. Ze hechtten veel belang aan de aanpalende weide en trachtten die elementen te

combineren om een structuur te bekomen die bij hun noden paste. Charles zei daarover: ‘Het is als een

spel waarbij je iets opbouwt uit gevonden voorwerpen, wat de leukste soort oefening is die je kan doen. ’

Dat spel was in de jaren daarvoor al begonnen met hun meubelactiviteiten en bleef lang na de bouw van

het Eames House voortduren met hun experimenten op het vlak van design, speelgoed, afbeeldingen en

film. Die praktische, improvisatorische en inventieve benadering van design heeft de erfenis en

populariteit van Charles en Ray Eames gedefinieerd.

Andere hoogstandjes van Eames zijn St. Mary's Church in Arkansas (begin jaren 1930), Meyer House (1938)

en Bridge House (1945, samen met Saarinen).

© Tristan Fewings/ Getty Images

24

Wonen in Europa of Amerika

Bouw een les op waarbij je met je klasgroep op zoek gaat naar hun visie op wonen. Dat kan door

onderstaande vragen te toetsen bij je groep. De ideale ingang om te vertellen over het ‘Case Study House

Programma’ dat in Amerika werd opgezet.

Wat is belangrijk voor jou om te wonen?

Wat is een woning? Wat is een thuis? Wat is het verschil?

Wanneer voel je je ergens thuis?

Hoe woon je nu? Hoe zou je in de toekomst zelf willen wonen?

Wat hoort er allemaal thuis in jouw atelier? Wat prikkelt jouw creativiteit?

Hoe gaat ons wonen in de toekomst veranderen?

Hoe anders wonen mensen in de wereld?

…

Aanvullend kan je de architectuurgeschiedenis met Europa linken. Figuren als Mies van der Rohe en Le

Corbusier zullen geen onbekenden zijn voor Eames.

© Eames Office, LLC

25

10x10

Wat is de link met de relativiteitstheorie van Einstein en Eames?

Introduceer een filosofische gesprek met je leerling of leg een complex begrip zoals ‘relativiteit’ uit

aan de hand van een bijzondere video van Charles Eames

Doelstellingen Kunnen in hun eigen woorden uitleggen wat er in de video gebeurt

Kennen het begrip relativiteit

Eigen mening formuleren over relativiteit van verhoudingen

…

Powers of Ten

Powers of Ten is de beroemdste van alle Eames-films en geldt bovendien als de diepzinnigste. Wie deze

film bekijkt reist door een heel bijzonder land. De kijker wordt meegenomen op een spannende,

enerverende reis tot aan de uiterste grenzen van onze huidige wetenschappelijke kennis, met de

kosmologie aan het ene uiteinde en de deeltjesfysica aan het ander. De film begint met een sequentie van

30 seconden waarin het 1m² grote beeld van een picknick wordt getoond. Een man gaat op een gestreepte

badhanddoek liggen en valt in slaap, terwijl hij met zijn hand zijn ogen tegen de zon beschermt. Vervolgens

zoomt de camera vanaf de hand elke tien seconden met een factor 10 uit. De fantastische reis voert de

kijker steeds hoger en verder weg van al het vertrouwde, langs de aarde, de zon en de Melkweg, tussen

reusachtige zwermen ronddraaiende melkwegstelsels door, totdat we 10 tot de 25ste macht bereiken. De

rand van het ons bekende heelal, de uiterste grens van onze huidige waarneming. Nu legt de camera de

tegengestelde weg af en gaat hij elke tien seconden tien keer verder naar beneden, totdat hij even op de

hand van de slapende man blijft rusten. Op dat moment moet je je op een andere reis instellen, diep in

het menselijk lichaam, door de huid, de bloedvaten, de celkern, enz. Tot we ook hier de uiterste grens van

10 tot de -16de macht bereiken.

Je kan via deze link de video alvast bekijken: https://www.youtube.com/watch?v=0fKBhvDjuy0

26

© The Eames Office, LLC

Filosofisch verhoudingsgesprek

De Powers of Ten is een korte documentaire uit 1977 die de relatieve verhoudingen van dingen van

microscopisch tot kosmisch niveau toont in machten van tien. Analyseer de video met de klas en laat deze

uitmonden in een filosofisch gesprek. Bij zo’n gesprek staat de vraag steeds centraal in het gesprek, waarbij

je niet op zoek gaat naar één antwoord maar je groep aanwakkert om erover na te denken. Het is geen

discussie, maar net een uitwisseling van vraag en antwoord. Samen nadenken is de boodschap! Op die

manier bereik je een verdiepend gesprek waarbij redeneren en begripsvorming centraal staan.

27

Nagesprek

Maak om deze ontdekkingstocht te beëindigen tijd voor een slotgesprek na het bezoek aan de expo ‘The

World of Charles and Ray Eames’. Mogelijk heeft de gids je klasgroep al uitgedaagd

Plaats de groep in een kring en leg een groot vel papier in het midden van de groep.

Op dit papier schrijf je EAMES.

Maak nu een wolk van alle dingen die de groep met Charles en Ray Eames wil verbinden. Print enkele

leuke afbeeldingen af om het bezoek terug te visualiseren.

Wat vond je boeiend in de tentoonstelling?

Wat ga je onthouden?

Kwam de expo overeen met je verwachtingen?

Wat vond je minder interessant?

…

28

INFO

Bronvermelding

KOENIG, G., Eames, Keulen, TASCHEN, 2016.

INCE, C. & JOHNSON, L., The World of Charles and Ray Eames, Barbican Art Gallery / Thames & Hudson

Ltd, Londen, 2015.

Eames Office, LLC. (www.eamesoffice.com)

Colofon

Deze lesmap 2de en 3de graad secundair onderwijs staat in relatie tot de expo ‘The World of Charles en Ray

Eames’ en werd ontwikkeld door An Leemans in opdracht van C-mine cultuurcentrum Genk.

29

Bijlagen

STOEL A (http://www.eamesoffice.com/the-work/beta-lcw/)

30

STOEL B (http://www.ikea.com/PIAimages/0355482_PE547815_S5.JPG)

31

STOEL C (http://www.eamesoffice.com/the-work/fiberglass-arm-chairs/)