T.C.MARMARA ÜNİVERSİTESİ

TEKNİK EĞİTİM FAKÜLTESİ

UZAKTAN EĞİTİMDEETKİLİ EĞİTİM ARAÇLARI ve

TEKNİKLERİ

Murat DEMİRCİ

BİTİRME PROJESİELEKTRONİK BİLGİSAYAR ANABİLİMDALIBİLGİSAYAR ve KONTROL ÖĞRETMENLİĞİ

PROGRAMI

DANIŞMANYrd. Doç. Dr. H. Hüseyin Çelik

İSTANBUL 2008

ÖNSÖZ

Teknolojik gelişmelerin çok hızlı yaşandığı ve bundan en çok etkilenen alan olan bilgisayarın bu kadar yaygın olduğu çağımızda İnternet de çok önemli işlevler üstlenmiştir. İnternet üzerinden bilgi alışverişi ve bilginin evrenselleşmesi doğal bir sonuç olarak ortaya çıkmıştır.

İnternetin bu kadar gelişmesi sonucu web tabanlı eğitim de yaygınlaşmaya ve önemini artırmaya başlamıştır. Ülkemizde de web tabanlı eğitimin önemi her geçen gün artmaktadır.

Bu çalışmada uzak eğitimin bir kolu olan e-öğrenme alanında bilgi verilmekte, etkili anlatım teknikleri ve araçları üzerinde durulmaktadır. Yapılan araştırma sonucu araçlar ve teknikler belirlenmiş, başarılı bir e-öğrenme uygulamasına yol gösterici olabilmesi için örnek bir e-öğrenme platformu kurulmuş ve tespit edilen araç ve teknikler kullanılarak eğitim materyalleri hazırlanmıştır.

Bu projenin gerçekleşmesini sağlayan Yrd. Doç. Dr. Sn. H. Hüseyin Çelik hocama teşekkür ederim.

Haziran 2008 Murat Demirci

ÖZET

Elinizde tuttuğunuz bu tezin ilk bölümünde e-öğrenmenin tanımı, neden e-öğrenmeye gereksinim duyduğumuz, e-öğrenmenin olumlu ve olumsuz yönleri, dünyada e-öğrenmenin yeri, e-öğrenmenin önündeki engeller anlatılmaktadır.

Bölüm 2’de ise e-öğrenme uygulamaları hazırlanırken kullanılan teknolojiler, standartlar, içerik ve tasarım boyutlarına açıklık getirilmiştir. Eğitim içerikleri hazırlanırken kullanılan stratejiler, eğitsel tasarım modelleri, etkili anlatım teknikleri ve araçları ve ölçme ve değerlendirme sistemleri bu bölümde işlenmiştir.

Bölüm 3’de gerçek bir uygulama olan ve Türkiye’deki eğitim sistemine de uygun olabileceği düşünülen Charles Sturt Üniversitesinin uzak eğitim modeli irdelenmiştir.

Bölüm 4’te ise yapılan araştırmaların bir değerlendirilmesi sunulmuş ve Adobe teknolojileri ile etkili anlatım teknikleri ve araçlarından yararlanarak bir e-öğrenme uygulanmasının nasıl hazırlandığı anlatılmıştır.

ii

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ................................................................................iÖZET..................................................................................iiİÇİNDEKİLER...................................................................iiiSöZLÜK..............................................................................vAMAÇ...............................................................................viiBÖLÜM 1...........................................................................3

1.1. GİRİŞ......................................................................31.2. E-ÖĞRENME NEDİR?............................................41.3. E-ÖĞRENMEYE TARİHSEL BAKIŞ.........................51.4. NEDEN E-ÖĞRENME?...........................................7

ŞİRKETLER NEDEN E-ÖĞRENME İLE İLGİLENİYOR?........................................................12

1.5. NE ZAMAN E-ÖĞRENME?...................................151.6. E-ÖĞRENME PAZARI...........................................181.7. KARMA ÖĞRENME..............................................201.8. E-ÖĞRENMENİN ÖNÜNDEKİ ENGELLER..........221.9. E-ÖĞRENMEDE BAŞARILI OLMAK İÇİN DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN DÖRT NOKTA..........................24

BÖLÜM 2.........................................................................272.1. E-ÖĞRENME NASIL HAZIRLANIR?.....................272.2. EĞİTİM PEDAGOJİSİ............................................322.3. EĞİTSEL TASARIM MODELLERİ.........................34

ADDIE MODELİ......................................................35HIZLI PROTOTİPLENDİRME.................................38KEMP TASARIM MODELİ......................................41KEŞİFSEL ÖĞRENİM.............................................42KAVRAMSAL STAJ..................................................43ASSURE MODELİ...................................................44

2.4. E-ÖĞRENME UYGULAMALARI ve İÇERİK STRATEJİLERİ.............................................................46

Farklı E-Öğrenme İçerik Modelleri Ve Uygulamaları................................................................................46EĞİTİM TÜRLERİ ve İÇERİK STRATEJİLERİ.........49PERFORMANSA YÖNELİK E-ÖĞRENME UYGULAMALARI....................................................52ÖĞRENME LABARATUARLARI: SİMÜLASYONLAR................................................................................55SANAL SINIF..........................................................58

2.5. ETKİLİ ANLATIM ve SUNUM TEKNİKLERİ.........59ETKİLİ POWERPOİNT SUNUMLARI......................63

iii

ALGI KAVRAMI.......................................................68ARCS MODELİ ve E-ÖĞRENMEDE MOTİVASYON 73ETKİLİ SİMÜLASYON OLUŞTURMAK İÇİN İPUÇLARI...............................................................76

2.6. E-ÖĞRENMENİN ETKİNLİĞİNİ DEĞERLENDİRMEK...................................................79

ÖLÇME ve DEĞERLENDİRME SİSTEMLERİ.........80YETKİNLİK BAZLI DEĞERLENDİRME SİSTEMLERİNDE ÖĞRENME UNSURU................85

BÖLÜM 3.........................................................................893.1. İNTERNET ARACILIĞI İLE UZAKTAN EĞİTİM MODELİ......................................................................89

GİRİŞ......................................................................89CHARLES STURT ÜNİVERSİTESİ UZAKTAN EĞİTİM MODELİ....................................................91CSU MODELİNİN TÜRK ÜNİVERSİTELERİNDE UYARLANILABİLİRLİĞİ..........................................95

BÖLÜM 4.......................................................................1024.1. GİRİŞ..................................................................1024.2. ASP.NET EĞİTİMİ..............................................1034.3. KULLANILAN ARAÇLAR....................................106

KAYNAKÇA....................................................................113ÖZGEÇMİŞ.....................................................................117

iv

SÖZLÜK

Uzaktan eğitim, (Distance Learning) öğrenci ve öğretmenin eğitime değişik mekanda katılmasıdır. Eğer eğitmen ve öğrenci aynı anda etkileşime girerlerse buna senkron uzaktan eğitim zaman gecikmeli olarak etkileşime girerlerse buna asenkron uzaktan eğitim denir.

İnternet, bilgisayarların kablolarla ya da telefon hatlarıyla birbirine bağlandığı, dev bir iletişim ağıdır. Telefon hatları üzerinden iletişim kurulabildiği için de dünyanın en yaygın ağıdır. İnternet sağladığı kolay, ucuz, güvenli ve hızlı iletişim olanakları sayesinde; insanların birbirleriyle haberleşmelerini kolaylaştırdığı gibi, uluslararası bilgi akışını da inanılmaz bir seviyeye taşımıştır.

E-öğrenme, (e-Learning), internet üzerinden yayımlanan, sesli, görüntülü ve etkileşimli, senkron ya da asenkron eğitim ve öğretim aktivitelerine verilen genel bir addır.

Senkron e-öğrenme, öğrenme ve öğretme aktivitelerinin; öğrenci ve eğitmenler fiziksel olarak farklı mekanlardayken, eş zamanlı olarak gerçekleşmesini ifade eder.

e-Öğrenme’den Örnekler Uzaktan Eğitimden Örnekler

- Sesli görüntülü konferanslar,

e-Öğrenmedekilere ek olarak;

- Online –sanal- sınıflar, - Canlı radyo yayını,

- İnternet üzerinden telefon bağlantısı - Canlı televizyon yayını,

Asenkron e-öğrenme, öğrenme ve öğretme aktivitelerinin; öğrenci ve eğitmenler fiziksel olarak farklı

v

mekanlardayken, farklı zamanlarda gerçekleşmesini ifade eder.

e-Öğrenme’den Örnekler Uzaktan Eğitimden Örnekler

- İnternet ya da CD-rom üzerinden kendi başına öğrenme,

e-Öğrenmedekilere ek olarak;

- Stoklanmış sesli görüntülü web sunumları ve seminerleri,

- CD-rom üzerinden kendi başına öğrenme

- E-mail ile öğrenme, - Mektupla öğrenme- Forumlar,

Pedagoji, “çocuk bilimi” anlamına gelmektedir ve Türkçeye yanlış tercüme ile “eğitim bilimi” olarak girmiştir. Eğitim bilimi ise pedagojinin bir alt branşıdır.

vi

AMAÇ

Projenin amacı uzaktan eğitimde etkili öğrenmeye tesir eden faktörlerin incelenmesi ve uygulanmasıdır. Bu bağlamda e-öğrenmenin ayrıntılı bir tanımı, önündeki engeller, başarılı e-öğrenmenin önemli kuralları, eğitim pedagojisi, eğitsel tasarım modelleri hakkında temel bilgiler ve etkili anlatım ve sunum teknikleri açıklanmıştır. Projenin amacına ulaşabilmek için eğitim materyallerini hazırlayan eğitimcilerin, içerikçilerin ve tasarımcıların bu bilgileri, teknikleri ve hazırlama ve uygulama aşamalarında gerekli olan araçları bilmesi ve tanıması bir zorunluluktur.

Kaliteli ve başarılı uzak eğitim sistemleri kurabilmek için gerekli olan en önemli unsurların bu proje kapsamında derlenmesi ve okura aktarılması diğer bir amaç olup projenin uygulama bölümünde etkili öğrenmeye tesir eden faktörlerden, tekniklerden ve araçlardan yararlanılarak bir ders hazırlanmış ve somut bir örnek gerçekleştirilmiştir.

vii

B Ö L Ü M 1

1.1. GİRİŞ

Etkili anlatım teknikleri ve araçlarına geçmeden önce e-öğrenme hakkında ön bilgiye sahip olmamız gerekir. E-öğrenmenin tanımı, geçmişi, bugünü, olumlu ve olumsuz yönleri, Türkiye’deki ve dünyadaki örnekleri, e-öğrenmenin gerekliliği, önündeki engeller ile ilgili tespitler bu bölümde aktarılmıştır.

Kimi eğitim bilimcilerine göre uzak eğitim yakın gelecekte tamamen İnternet üzerinden gerçekleşecektir ve gelişen teknolojilerden yararlanarak e-öğrenme ile geleneksel eğitimden daha etkili bir eğitim deneyimi gerçekleştirmek mümkündür.

Ek olarak e-öğrenmedeki ölçme ve değerlendirme sistemleri daha bilgi verici ve bilimsel olabilmektedir. Bilgisayar ile öğrencinin istenen tüm hareketleri gözlemlenebilmekte ve böylece öğrencilerden daha hızlı ve daha zengin geri bildirim alınabilmektedir.

E-öğrenmede öğrenciden beklenen en önemli katılım koşulu internet bağlantısı olan bir bilgisayara sahip olmasıdır. Bugün dünyada 3 milyardan fazla kişinin cep telefonu kullandığı bilinmektedir. Cep telefonları ise hızla gelişerek bilgisayarlar kadar gelişmiş bir hale gelmektedir. Bu mobil cihazlar yaygınlaştıkça eğitim ve ilgili

- 3 -

servislerden herkesin her zaman ve her yerde kolaylıkla yararlanabileceği anlamına gelmektedir.

- 4 -

1.2. E-ÖĞRENME NEDİR?

Teknolojinin hızlı gelişimi eğitime olumlu yansımış ve eğitim ortamlarında değişmeler sağlamıştır. 1980 ’li yıllardan sonra bilgisayar destekli eğitim ortamı ortaya çıkmıştır. 1994 ’lü yıllarda bilgisayarlar arası kurulan internet ağının gelişmesi ile eğitim internet ortamına taşınmıştır. Internet destekli eğitim de hızla gelişmiş ve 2000 ’li yıllardan itibaren hayatımızın her yönünde karşımıza çıkan teknoloji E-öğrenme olarak isim değiştirmiştir. E-Öğrenme bilgisayar destekli eğitimin olumlu yönlerini geliştirmiş ve birçok olumsuzluğunu da teknoloji sayesinde ortadan kaldırmıştır.

E- Öğrenmeyi kısaca tanımlayacak olursak elektronik ortam aracılığı ile yapılan öğretim denilebilir. Dikkat edilmesi gereken önemli bir husus e-eğitim değil e-öğrenme olmasıdır. Bundan önceki öğretim sistemlerinde bilgisayarlar, öğretmenlere eğitimin daha iyi, verimli olması için yarar sağlayan yardımcı eğitim aracı olarak kullanılıyordu. Internet teknolojisinin kullanımı ile destek/yardımcı olmanın yanı sıra öğrenen açısından daha da bireysel çalışmaya yönlendirmekteydi. Ama bilgisayarlar arasındaki kurulan müthiş ağda, veri iletiminin çok hızlı hale gelmesi ile kendi kendine öğrenme kavramı ve yaşam boyu öğrenme kavramları ortaya çıktı.

E-Öğrenme: İnternet/İntranet(yerel ağ) ya da bir bilgisayar ağı üzerinden, bireyin kendi kendine

- 5 -

öğrenmesi ile gerçekleşen, bilgiye ulaşmada zaman, mekan sınırı tanımayan, eş-zamanlı ya da eş-zamansız olarak diğer öğrenenler ve öğretenler ile iletişim kurulan, bilgisayar teknolojisinin sağladığı görsel ve işitsel tepkiler ile etkileşim kurulabilinen, sosyo-ekonomik statü engellerini ortadan kaldıran, bireylere yaşam boyu eğitimin üstünlüğünden yararlanma olanağı sağlayan bir öğrenmedir.     

 

Kendi kendine öğrenme kavramı ile öğrenci hiçbir baskı ve zorlama olmadan kendi kendinin denetleyicisi ve öğretmenidir. Sorumluluğu vardır ve kendi öğrenme becerilerini geliştirmelidir. Konuya ne kadar zaman ayırarak öğreneceğini, süresini ve öğrenim hızını kendi belirler, kendi kendini test eder. Öğrendiğine inanıyorsa bir başka konuya geçebilir ve öğrendiği konular hakkında yorum yapabilme becerisine ulaşır. [1]

1.3. E-ÖĞRENMEYE TARİHSEL BAKIŞ

İş süreçlerini aksatarak sınıf eğitimlerine katılmak ve çekici olmayan bilgisayar tabanlı eğitim sunumları hızlı bir şekilde geçmişte kalıyor.Internet, yenilikçi eğitim programları, esnek dağıtım metodları, ilgi çekici multimedya, canlı işitsel ve görsel özellikler yoluyla plan-programlara, bütçeye ve eğitim tercihlerine uygun olarak seçilebilen eğitim metodlarında yeni bir anlayışı güçlendirmektedir. Elektronik ortamdaki

- 6 -

bu eğitim uygulamaları gelecekteki öğrenme şeklini oluşturacak ve böylelikle e-Learning'e geçilecektir…

Klasik Sınıf Eğitimi Dönemi

Multimedya Dönemi Web Başlangıç Yeni Dönem

Web

1983 öncesi 1984-1993 1994 -1999 2000-2005

Klasik sınıf eğitimi dönemi ( 1983 öncesi ) 

Bilgisayarlar yaygın olarak kullanılmadan önce, klasik sınıf eğitimi ana eğitim metoduydu. Klasik sınıf eğitimi, kişilerin ofislerinin dışında öğretmeniyle ve sınıf arkadaşlarıyla etkileşim içinde bulunmasını ve çalışmalar üzerinde odaklanmasını sağlamaktaydı. Klasik sınıf eğitimi, yüksek maliyet getirmekte ve ofis çalışma saatlerinin azalmasına neden olmaktaydı. Bu, öncü eğitim sağlayıcılarını eğitim için daha iyi bir yol aramaya yöneltti. 

Multimedya dönemi (1984-1993)

Windows 3.1, Macintosh, CD-ROM, PowerPoint. Bunlar, multimedya döneminin teknolojik gelişmeleriydi. Eğitimi taşınabilir ve görsel olarak çekici yapmak için bilgisayar tabanlı eğitim programları CD-ROM'lar ile verildi. CD-ROM'ların herhangi bir zamanda, herhangi bir yerde bulunabilmesi, zaman ve maliyet açısından klasik sınıf eğitimine göre avantajlar sağladı ve eğitim endüstrisinin

- 7 -

yeni bir şekil almasına yardımcı oldu. Bu avantajlarına rağmen, CD-ROM eğitim programlarında eğitimciyle etkileşim mümkün değildi ve eğitim içeriği sabitti. Bu gibi özelliklerinden dolayı, birikimlerin-deneyimlerin aktarımı yavaş olmaktaydı ve öğrenci için pek ilgi çekici değildi.

Web Başlangıç (1994-1999)

Web'in gelişmesiyle birlikte eğitim sağlayıcıları, bu yeni teknolojiyi kullanarak eğitimin nasıl geliştirileceğini keşfetmeye başladılar. E-mailin, web tarayıcılarının, internet ortamında ses ve görüntü aktarımının ortaya çıkışı multimedya eğitiminin şeklini değiştirdi. E-mail yoluyla eğitimciye ulaşım, basit grafik ve metinlerin yer aldığı intranet üzerinde bilgisayar tabanlı eğitim ve web üzerinde ses ve görüntünün düşük kalitede, parçalar halinde aktarıldığı web tabanlı eğitim ortaya çıktı.

Yeni dönem web (2000-2005)

Teknolojik gelişmeler - Java/IP network uygulamaları, zenginleştirilmiş ses görüntü ve aktarımı, yüksek erişim hızı, gelişmiş web sitesi dizaynı - eğitim endüstrisinde devrim yaratıyor. Bugün, web vasıtasıyla canlı sınıf eğitimi, eş zamanlı danışmanlık, geliştirilmiş eğitim hizmetleri, güncel, çekici, "web üzerinde hazırlanan" içerik ile birleştirilerek etkili ve çok boyutlu öğrenme ortamı yaratmak mümkün olmaktadır. Bu yeni eğitim uygulamaları çok daha fazla maliyet avantajı, yüksek kalitede öğrenme imkanı sağlamakta ve e-Learning'in yeni nesli için standart oluşturmaktadır. [33]

- 8 -

1.4. NEDEN E-ÖĞRENME?

Sınıf içi eğitimlerle kıyaslandığında e-öğrenme’nin katılımcılara sağladığı bir çok fayda bulunmaktadır:

 - Öncelikle e-öğrenme süreci boyunca katılımcı eğitim almak istediği zamana kendisi karar verir ve öğrenme hızından öğrenilecek konunun yoğunluğuna kadar tüm insiyatifler katılımcının elindedir. Öğrenme sürecinde yaşanan bir problem olduğunda katılımcı her zaman erişim hakkına sahiptir. Bunun yanı sıra eğitime katılmak için seyahat, barınma gibi masraflar ödemesi gerekmez.

- Sınıf içi eğitim ile e-öğrenme kıyaslandığında klasik öğrenme son derece maliyetlidir. Kurumların klasik eğitim için gerekli ortamı yaratması, kaynak sağlaması hatta çalışanları eğitimin yapılacağı yere ulaştırması gibi bir çok alanda harcama yapması gereklidir. E-öğrenmede ise maliyet ve sonuçlar her bir katılımcının üzerinden ölçülebilir. Bundan daha önemlisi çalışanın daha az zamanını alarak para açısından büyük avantaj sağlar.

- Klasik bir öğrenmenin sağladığı gibi e-öğrenme, öğretilenlerin ölçülmesini sağlar.

- E-öğrenme ile isteyen herkese öğrenim şansı verilebilir. Fırsat eşitliği sorunu bu sayede bir ölçüde iyileştirilebilir.

- Klasik dershane ortamının öğrenciye getirebileceği psikolojik baskılar e-öğrenme ile büyük ölçüde yok

- 9 -

edilebilmektedir.

- Sağlanan teknolojik imkanlar sayesinde zengin işitsel ve görsel tasarımlar eğitimi çekici hale getirir, öğrenmeyi artırır ve öğrenciler öğrenme sürecinde daha fazla aktif hale gelir.

Sağladığı faydalardan dolayı e-öğrenme tüm dünyada eğitim alanında tek ve rakipsiz bir çözüm olarak sunulmaktadır. Örneğin ABD'nin ve Avrupa'nın en iyi üniversitelerinin %80'ine yakınının iki yıl içerisinde e-öğrenmeye dayalı akademik programlar oluşturması beklenmektedir. Sadece geçtiğimiz yıl içinde dünya üzerinde 70 milyondan fazla insan internet üzerinden eğitim aldılar. Bu da e-öğrenmenin ne kadar yaygınlaştığının ve benimsendiğinin bir göstergesidir. Bu bilgiler ışığında, Türkiye’de de şirketlerin, kurumların ve üniversitelerin e-öğrenmenin ne olduğunun daha fazla farkına varması gerektiği ortaya çıkmaktadır. Bilginin her geçen gün arttığı ve bu birikimden en kısa sürede, en fazla yararlanmanın gerekliliği gözönüne alınırsa, e-öğrenmenin yakın gelecekte eğitim birimlerinin vazgeçilmezi olacağı açıktır. [32]

İletişimin her şey olduğu günümüz internet çağında, bilgi iletişiminin internet nimetlerinden faydalanmaması düşünülemez. Pek çok internet uzmanına göre, internet ile sağlanan bilgi ulaşımı ve paylaşımı en fazla eğitim sektörünü iyi yönde etkileyecektir. Kişilerin zaman, mekan ve bir sınıf ortamı zorunluluğundan bağımsız olarak,

- 10 -

bilgiye ulaşması, ve hatta güncel, etkili ve etkileşimli bir bilgiye ulaşıyor olması, internet çağının eğitim sektörünü çok iyi yönde etkileyeceği beklentilerini haklı çıkarır nedenlerdir.

Uzaktan eğitim, eğitim kuramı kadar eski, ve geleneksel eğitim kadar yaygın ve başarılı sonuçlar almış bir sistemdir. Günümüze kadar, mektupla öğrenim, televizyon ile öğrenim, basılı yayın veya CD-ROM ile öğrenim daha yaygın olarak kullanılan uzaktan eğitim yöntemleri olagelmiştir. Yukarıda sayılan her bir uzaktan eğitim sistemi için, araştırmacılar, kullanıcılar ve eğitim bilimciler tarafından sayısız araştırılmalar yapılmış, pratik başarı sonuçları görülmüştür. Günümüzde iletişim, bilgiye ulaşım ve bilgi paylaşımı platformu tüm dünya geneline yayılmış ve dünya genelinde standart bir yapı sunmakta olan internet platformudur. Dolayısıyla, günümüz uzaktan eğitim bilimi için, faydalanılması gerekli bir platformdur.

Uzaktan eğitim yakın bir gelecekte tamamıyla internet üzerinden olacaktır. Neden mi?

1. İnternetin öğrencileri takip ve kayıt yeteneği çok ileri düzeyde ve başarılıdır.

2. Multimedya ders içerikleri hazırlama işlemi, zamanla, çok daha kolay ve süratli yapılabilir bir hal alacaktır.

3. Internet ortamında canlı eğitim sunan ve geleneksel sınıfın simulasyonu olan, LearnLinc benzeri

- 11 -

platformlar bulunmaktadır. Bu platformlarda, eş zamanlı eğitim ses, data ve eğitim içeriği paylaşımı iletişim yapısında sunulabilmektedir. Yakın bir gelecekte, tüm dünya genelinde, en ücra köşelerde dahi, geniş bant internet hizmetleri sunan, uydu ağları bulunacaktır. Böylelikle, sanal sınıf senkron eğitim platformu, eş zamanlı canlı görüntü aktarımı iletişim yapısı ile desteklenebilecektir.

4. Giderek artan sayıda dershane, lise ve üniversite Uzaktan Eğitim, Bilgisayar Ağları, Web Tasarımı, Etkileşimli Multimedya vb. eğitimleri vermekte ve bu alanda önemli bir iş gücü yetiştirilmektedir.

5. Artık çok daha yetenekli ve etkileşimli CD-ROM'lar üretmek ve PC'lerde bunları kullanmak kolaydır. Yeni teknolojilerle, bilgisayarınızda çalışan CD-ROM'dan, internet üzerinden aktarılması zor eğitim içeriklerini özel yazılımlarla öğrencinin kullanımına otomatik olarak yansıtmak ve eğitim aldığı bilgisayarına kurmak mümkündür. Web ortamındaki sanal ama gerçek sınıf (!), asenkron ve senkron eğitim platformu olarak kullanılabilecek, senkron sınıfta canlı ses, data ve ders içerik paylaşımı ve aktarımı, katılımcılar arası etkileşimi ve dolayısıyla, öğrenmeyi arttırıcı bir etken olacaktır.e-Learning uzaktan eğitim sisteminin yüzde 80'ini kapsamakta olan asenkron eğitim, yukarıda da bahsedilen nedenlerden ötürü, en iyi internet

- 12 -

üzerinden yapılabilmektedir. Kişiler için durum böyle iken, sürekli değişen iş dünyasında şirketler, çalışanlarına en etkin eğitimi vermek ve eğitim bütçelerinden tasarruf etmek gibi sebeplerden dolayı, internet çağının sunduğu uzaktan eğitim sistemine yönelmektedirler.

Uzmanlar, düzenli sınıf eğitimleriyle karşılaştırıldığında çevrimiçi eğitimin %50 zaman tasarrufu ve %40-60 maliyet avantajı sağladığını belirtmektedir. Fakat çevrimiçi öğrenmenin en büyük avantajı sağladığı maliyet avantajı ve hızı değildir; öğrencilerin eğitimleri kendilerine en uygun zamanda ve yerde etkin şekilde alabilmeleridir. Çevrimiçi öğrenmenin yararlarını daha iyi anlayabilmek için, sürecin nasıl işlediğine bakmalıyız. Çevrimiçi ya da internet öğrenme, öğrencinin bir dersi alması için bir dijital önbellek bilgisine (veri, ses ve/veya videoya) erişebilmesidir. Öğrenci sınıf eğitiminin tersine, çevrimiçi öğrenmede yalnızdır. Bu yalnızlığı, sanal ortamı kullanarak aşmak için şu yöntemler kullanılabilir:

Sınıfı yöneten, soruları cevaplayan ve ödevlerle ders geçişlerini sağlayan bir eğitmen.

Çevrimiçi testler

Yaparak öğrenmeyi gerçekleştirmek için ödevler ve kişisel geribildirimler

- 13 -

Çevrimiçi işbirliğine dayalı grup öğrenimi (sohbet odaları aracılığıyla sınıf arkadaşlarından öğrenme, bülten panoları, e-posta, ses bağlantıları)

Dünyanın her yerinden herhangi bir zamanda, derslere öğrenci erişimi

Eğitmenin Varlığı

Yukarıda anlatılanlara rağmen, genelde yaşanan, zaten çok yoğun olan öğrencinin, eğitimi son birkaç güne bırakmasıdır. Evet, öğrenme için sabit bir program yoktur, ne zaman uygunsanız o zaman çalışırsınız. Fakat öğrenmenin etkin bir şekilde gerçekleşmesi için eğitimin zamana yayılarak alınması ve tekrarlanması gerekmektedir. Bu iki unsur arasındaki dengeyi kurmak için bir eğitmenin olması size gerekli olabilecek dış desteği sağlayacaktır.

Eğitmene Erişim

Geleneksel sınıf eğitimi modelinde eğitmene erişimin en klasik yolu on dakikalık ders arasında soru sormaktır. Bu durumdan kaynaklanan zaman kısıtı eğitmenin soru sormak isteyen tüm öğrencilere cevap vermesini engeller. Bu kısıtı aşan öğrenciler de herkesin önünde sormayı tercih etmedikleri soruları açık bir şekilde eğitmene yöneltemeyecekleri için iletişim etkin olmayacaktır. Bu zorluklar, çevrimiçi eğitimde, eğitmene kişisel e-postalar göndererek ve Sıkça Sorulan Sorular (FAQs) listesiyle aşılabilmektedir.

- 14 -

Yaparak Öğrenme

Testler ve notlanan ödevler aracılığıyla gerçekleştirilen geribildirim, çevrimiçi öğrenme sürecinin kritik bileşenleridir. Ödevlerin yapılması ve geribildirimlerin öğrenciler tarafından değerlendirilmesi tabii ki süreci uzatmaktadır. Fakat tüm bu sistemlerin kurulmasının gerçek amacı olan öğrenmenin etkin şekilde gerçekleşmesi için bu süre gereklidir. Çevrimiçi öğrenmeyi destekleyen birçok uzman, internet derslerinin en azından birkaç hafta sürmesi gerektiğine inanmaktadır.

Gruplar

Birçok e-öğrenme uygulaması e-posta, özel sohbet odaları, bülten panoları ve sesli çağrılarla grup toplantıları ve grup ödevlerinin gerçekleştirilmesini sağlamaktadır. İnterneti kullanarak gerçekleştirilen bu buluşmaların, geleneksel grup tartışmalarına göre iki önemli üstünlüğü vardır. Bunlardan ilki birçok kişinin grup çalışması için, ortak e-posta havuzunu kullanarak tanımadıkları kişilerle de bilgi alışverişi yapmayı tercih etmeleridir. İkincisiyse, sınıftaki tüm öğrencileri bir araya getiren, bu sayede bilgi paylaşımını katlayarak artıran sınıfiçi iletişim ağıdır.

İnternetin Zenginliği

En iyisi en sona kaldı.... Yeni bir araştırmanın, ortaya çıktığı gün öğrenme malzemesine eklendiği bir sınıf hayal edin. İnternetin hızı ve araştırma potansiyeli ders

- 15 -

içeriklerine ve kişisel olarak ilgilendiğiniz konunun derinliklerine inmenizde yeni kapılar açabilir. [2]

ŞİRKETLER NEDEN E-ÖĞRENME İLE İLGİLENİYOR?

Tüm Dünya'da ve ülkemizde, şirketlerin e-Learning'e ilgisinin her geçen artmasının arkasında dört temel neden bulunmaktadır. Bunları; kurumsal üniversitelere duyulan ihtiyaç, global ekonominin gerekleri, pazara hazırlık süresinin azalması ve maliyet tasarrufu olarak sıralayabiliriz.

Kurumsal Üniversite İhtiyacı

“Bilgi"nin kurumsal bir değer olarak ifade edildiği şirketlerde eğitim ve öğrenme, hem bir stratejik hareket hem de rekabet avantajı oluşturmak için kullanılacak en önemli araç olarak görülmektedir. Bu yaklaşım, şirketlerin kendi içlerinde "Kurumsal Üniversite" olarak ifade edilen öğrenme kaynakları oluşturmalarını ve bu kaynakları çalışanlarının ve iş ortaklarının faydasına sunmasını sonucunu doğurmuştur. 

Bir şirket içinde tüm çalışanların veya tüm tedarik zincirinin geleneksel yöntemlerle eğitilmesi, şirketlerin kabul edemeyecekleri zaman ve maaliyet kayıplarına yol açabilir. Oysa ki, İnternet üzerinden hizmet verecek bir Kurumsal Üniversite, çalışanları, tedarikçileri ve müşterileri tek bir öğrenme noktasında buluşturarak çok daha hızlı ve çok daha az maliyetle eğitim vermeyi olanaklı kılmaktadır.

- 16 -

Global Ekonominin Gerekleri

Global ekonomide, şirketler için en önemli rekabet unsurlarının başında hızlı hareket edebilmek ve yeni stratejilere hızlı uyum sağlayabilmek gelmektedir. Bu da çalışanların ve tüm organizasyonun hızla öğrenebilmesini gerektirmektedir. e-Learning öğrenme alanında sağladığı esneklikler sayesinde, kurumların öğrenme hızlarını artırarak onları farklı durumlara hazırlayacak en etkili silahtır. 

Pazara Hazırlık Süresinin Azalması

Günümüzde şirketler, ürün ve hizmetlerini rakiplerinden çok daha önce pazara götürmek gibi zorlu bir görevle başbaşadır. Öte yandan yaygın dağıtım ve pazarlama ağına sahip şirketlerde tüm kanalların yeni bir ürün için pazara hazırlanması aylar alabilmektedir. e-Learning bu noktada yine kurumların kullanabilecekleri stratejik bir araç olarak ortaya çıkmaktadır.

Geniş bir dağıtım ağı ile iş yapan bir şirket için, yeni ürünlerin geleneksel şekilde, eğitim veya toplantılar yoluyla tüm kanallara tanıtılması günümüz şartlarında uygulanabilirlik özelliğini yitirmektedir. Oysa ki e-Learning ile çok kısa zamanda bir ürünün tanıtılması ve tüm kanallar tarafından ürün ile ilgili özelliklerin öğrenilmesi mümkündür.

Maliyetten Tasarruf

- 17 -

Şirketler, klasik eğitim tarzı ve anlayışı yerine e-Learning'i tercih ettiklerinde bir çok giderden kurtulmaktadırlar. Bir çok şirket eğitimleri vermesi için yurtiçi veya yurtdışından konusunda uzman kişileri görevlendirmektedir. Bazı şirketler de çalışanların eğitimi için onları yurtiçi veya yurtdışı eğitim programlarına göndermektedirler. Bu da, konaklama ve seyahat giderleri gibi ekstra giderler doğurmaktadır. Bu tip eğitimlerde, giderlerin yanında bir de çalışanların ofis dışında kalması ayrı bir maliyet olarak göze çarpmaktadır. Training Magazine dergisinin tüm bu şartları göz önünde bulundurarak yaptığı bir araştırma; klasik eğitim yerine e-learning'i tercih eden firmaların %50 ile %70 arasında değişen oranlarda tasarruf sağladıklarını göstermiştir.

e-learning’de ise kişinin ofis dışında bulunmasına gerek yoktur. İntranet yada internet aracılığıyla herhangi bir yerden eğitim içeriğine ulaşabilir ve öğrenebilir . Bu esneklik çalışanın işinden kopmadan yeterli konsantrasyonu sağlayabileceği uygun bir zaman diliminde eğitimini gerçekleştirmesine imkan tanımaktadır. Bu yöntemin bir diğer avantajı da, kişinin tam olarak ihtiyacı olan konuyu seçip gerektiği zaman ulaşabiliyor olmasıdır. 

Bir diğer araştırma da, sınıf eğitimlerinin etkinliği üzerinedir. American Araştırma Enstitüsü’nün yaptığı bir araştırma, eğitimlerini klasik sınıf ortamında alan kişilerin bu eğitimlerinden 33 dakika sonra anlatılanların sadece %58 ‘ini hatırlayabildiklerini göstermiştir. Aynı araştırmada, katılımcıların, eğitimin ertesi günü,

- 18 -

anlatılanların %33'ünü ve 3 hafta sonunda sadece %15'ini hatırlayabildikleri ortaya çıkmıştır. e-Learning'de ise kişiler bir konuyu unuttuklarında veya tekrar bilgi edinmek istediklerinde defalarca aynı eğitimi takip edebilirler. 

Görünüyor ki, büyük maliyet ve iş gücü karşılığında düzenlenen eğitim programlarının etkinliğinin bu derece az olması, şirketlerin e-Learning'e olan ilgisinin her geçen gün artmasına yol açmaktadır. [3]

1.5. NE ZAMAN E-ÖĞRENME?

Aslında bu soruya vermemiz gereken cevap: 'Şimdi e-öğrenme zamanı!' şeklinde olmalıydı. Fakat, bu kadar kısa bir cevap ile geçiştirilemeyecek kadar önemli bir soru: Ne zaman e-öğrenme?Dünyada, özellikle Amerika'da, ister bir ofisi olsun ister bin, ister on çalışanı olsun isterse onbin, giderek daha sayıda kurum web tabanlı uzaktan eğitim çalışmalarına, eğitim konusu altında giderek daha çok yer veriyorlar. Üniversiteler, akademik kurumlar, sivil toplum kuruluşları ve devlet birimleri için de geçerli bu durum. Aslında, insan ve eğitim olgusunun olduğu her yerde, uzaktan eğitimden ve özellikle internet/intranet tabanlı uzaktan eğitimden giderek daha çok faydalanılmaktadır.

Bu nedenle, 'Ne zaman e-öğrenme?' sorusunun cevabı 'Hemen!'dir aslında. Sadece cevabı biraz daha açmak ve

- 19 -

sizin de kurumunuz için aynı karara varmanızı sağlamak için lütfen öncelikli olarak şu sorular üzerinde düşününüz?

Öğrencileriniz, çalışanlarınız ve bayileriniz coğrafi olarak dağınık mekanlarda mı?

Kurumsal eğitim maliyetlerinizi azaltmaya istekli misiniz?

İş modeliniz ve kurumsal yapınız sürekli personel eğitimi gerektiriyor mu?

Kalifiye personel bulmakta zor anlar yaşadığınız oluyor mu?

Daha başarılı ve etkili eğitim yöntemleri saptamak için, kurumsal eğitim çalışmalarınızın sonuçlarını görüntülemek ihtiyacı hissediyor musunuz?

Eğer yukarıdaki soruların bir veya birkaçına yanıtınız evet ise, organizasyonunuz için, uzaktan eğitimin bir çözüm olduğunu düşünmeniz ve bu gözle bakmanız gerekir. Peki bu çözüm ne zaman uygulanabilir? Bundan sonraki aşamada ise, web tabanlı uzaktan eğitim çözüm uygulaması ile ilgili olarak şu sorular üzerinde düşününüz?

Öğrencileriniz, çalışanlarınız ve bayileriniz bilgisayara sahip ve kullanıyor mu?

Öğrencileriniz, çalışanlarınız ve bayileriniz kurumsal bilgisayar ağınıza ulaşabiliyorlar mı?

- 20 -

Kurumsal bilgisayar ağınızda eğitim hizmetleri için teknik özellikler ve gereklilikler var mı?

Öğrencileriniz, çalışanlarınız ve bayileriniz internete ulaşabiliyor mu?

Bu sorulara evet veya hayır cevabını hemen veremiyor olabilirsiniz. Ama yine de sorular üzerinde düşünmeniz çok önemlidir. Bu sorular üzerinde düşünmeniz, kimine evet ve kimine hayır cevaplarını vermeniz, organizasyonunuzda e-öğrenme çalışmalarına ne zaman geçilebileceği konusundaki bilgileri içermektedir. Organizasyonunuz için en doğrusu hemen e-learning faydalarını düşünmektir. e-Learning uygulamalarına ne zaman geçileceğini, en doğru nasıl geçileceğini cevaplamak ise, yapılacak ön çalışmalarla, kurumunuza özel kararlaştırılacaktır.

Günümüzdeki uzaktan eğitim teknolojileri, geleneksel sınıf ortamının pek çok faydalarını sunmakta ve kişisel çalışma için zaman ve mekandan bağımsız, bireysel imkanlar sunabilmektedir.

İşte size, eş zamanlı veya internet eğitiminin, yani senkron eğitimin, kurumsal eğitim sorumluları tarafından tercih edilme sebeplerinden bazıları:

Profesyoneller ve çalışanlar yoğun iş trafiklerine en uygun eğitim yöntemi olarak, eş zamanlı eğitimi buluyorlar.

- 21 -

Eğitim çalışanın en çok ihtiyaç duyduğu yere yani, masasındaki bilgisayara taşınıyor.

Eş zamanlı eğitimin diğer bir tanımı da "just-in-time" yani gerektiği anda eğitimdir.

Özgün eğitim, en çok ihtiyacı duyulan noktaya en hızlı şekilde ulaştırılır.

Canlı Internet eğitimi, gerekli bilgiyi istenen yere ve zamana hemen ulaştırır. Bu derece süratli işleyen bir eğitim, kısa vadede verimlilik, uzun vadede ise kazanç sağlamaktadır.

Bunlar da, asenkron yani kişisel web tabanlı eğitimin, kurumsal eğitim sorumluları tarafından tercih edilme sebeplerinden bazıları:

Maliyet: Eğitim şirketleri tarafından yapılan çalışmalar, web tabanlı eğitimin, seyahat masrafları ve iş başı zaman kaybından tasarruf sağlaması sebeplerinden dolayı, geleneksel eğitime göre %30 daha az maliyetli bir eğitim sistemi olduğunu göstermektedir.

Destek: Web tabanlı eğitim sistemi, geleneksel eğitim veya CD-ROM destekli eğitimlere göre, merkezi kontrollü yapılmasından dolayı, daha fazla sayıda insana, standart bir yapıda ve en az eğitim yönetim iş yükü ile ulaşmaktadır.

- 22 -

Başarı ve Gelişme Takibi: Web tabanlı eğitim sistemi ile, eğitim sunulan binlerce kişi ile ilgili gelişmeleri ve başarı gelişimini, en hassas değerlerle takip edebilir ve raporlayabilirsiniz.

Uygun Bir Eğitim Sistemi: Her eğitimin, e-learning eğitim sistemi esaslarına göre verilmesi gerektiğini iddia etmek doğru değildir. Bu değerlendirme her eğitim için tek tek yapılmalıdır.

e-Learning sisteminde eğitimin kabul görmesi durumunda, bu sistemin çok uygun bir sistem olduğu görünecektir. Kişiler yer ve zamandan bağımsız, sürekli eğitimi takip edebileceklerdir. Çalışma gününde masa başında eğitimi takip etmek, bir sınıfta verilen eğitimi takip etmekten çok daha kolaydır.[34]

1.6. E-ÖĞRENME PAZARI

Türkiye’de e-öğrenme pazarı 1990’lı yılların sonunda oluşmaya başlamıştır. Avez’in 2002’de satın aldığı AB Yazılım’ın kurucu ortakları, daha önceki ABD tecrübelerinden hareket ile Türkiye’de ilk defa bu çalışmaları başlatanlar arasında yer almışlardır.

2000-2005 arasını pazarı oluşturmak ile harcayan sektör, 2006 yılı geldiğinde artık e-öğrenme bilincinin ve buna bağlı talebin oluşmaya başladığı bir noktaya ulaşmıştır.

- 23 -

Yurtdışında uzaktan öğrenme hizmeti veren şirketlerin ülkeler bazında sayılarına bakıldığında ABD’nin açık ara önde olduğu görülmektedir.

Ancak aynı tabloya, öğrenci başına ve nüfus başına düşen şirket bazında baktığımızda gelişmiş ülkelerde e-öğrenme hizmeti veren şirketlerin oransal sayılarının benzer olduğu görülmektedir.

- 24 -

Türkiye pazarındaki gelişime bakıldığında ise, e-öğrenme konusunda öncü müşterilerin artık daha farklı sunum yöntemleri talep ettiği ve sektörün de bu yönde gelişmek zorunda kalacağı anlaşılmaktadır. Bu beklenti doğrultusunda hizmet verenler içeriklerinde daha fazla görsel öğe, video ve animasyona yer vermek durumunda kalacaklardır. [4]

1.7. KARMA ÖĞRENME

Karma Öğrenme zaman ilerledikçe yeni anlamlar kazanan bir terim. Gerçekte, karma öğrenme dört farklı kavramı anlatmaktadır.

1.Eğitsel bir amaç için web tabanlı teknolojinin farklı şekillerini karıştırarak ya da birleştirerek kullanmak (sanal sınıflar, kendi başına eğitim, beraber öğrenme, video, ses ya da metin) .

2.Eğitim teknolojisi kullanarak ya da kullanmayarak en iyi öğrenme çıktısını sağlamak için farklı eğitbilimsel yaklaşımları birleştirmek (yapısalcı, davranışsal ve bilişsel yaklaşım gibi)

3.Farklı eğitim teknolojilerini ( videoteyp, CD-ROM, web tabanlı eğitim, film) yüz yüze, eğitmen rehberliğindeki uygulamalarla birleştirmek.

4.Öğrenme ve çalışma arasında uyumlu bir etki yaratmak için eğitim teknolojisini güncel görevlerle birleştirmek ya da karıştırmak.

- 25 -

Karma öğrenme, hem öğrencileri, hem eğitimden sorumlu personeli hem de kurumun kar durumunu olumlu yönde etkileyeceği için, e-öğrenmeye başlamak isteyen bir kurum için iyi bir yoldur. Karma öğrenme sayesinde, örgütler çalışanlarını geleneksel sınıfiçi eğitimlerden e-öğrenmeye adım adım geçmesini, böylece değişimin daha kolay kabul edilmesini sağlayabilirler.

Karma öğrenmenin olduğu bir ortamda çalışmak eğitmenlerin ve eğitim tasarımcılarının e-öğrenme için gerekli olan becerileri küçük artışlarla kazanmalarına yardımcı olur. Eğitim profesyonelleri, e-öğrenme becerilerini geliştirdikçe, eğitimleri parça parça çevrimiçine dönüştürebilirler.

Birçok kurum sınıf içi eğitim materyalleri için önemli miktarda para harcamıştır ve bu parayı sokağa atmak istemez. Karma öğrenme sayesinde organizasyonlar, zaten var olan eğitim materyallerini çevrimiçi olanlarla değiştirmek yerine, onları tamamlamak ve desteklemek amacıyla kullanabilirler.

Karma öğrenme kullanarak e-öğrenmeye geçmek için aşağıdaki uygulamaları gerçekleştirmek yararlı olabilir:

Testlere ve sınavlara internet üzerinden erişim sağlayın. Bu sayede eğitim bölümü hem skorları otomatik olarak hesaplayabilir hem de bu skorları daha kolay izleyip raporlayabilir. Bunun yanında öncelikle sadece test ve sınav gibi ölçüm araçlarının internet üzerinden sunulması

- 26 -

kullanıcıların yeni sisteme adım adım geçmesine yardım eder.

Çevrimiçi tartışma panoları yaratın. Böylece öğrenciler eğitimden sonra soru sormak, görüş alışverişinde bulunmak ve birbirlerine kaynak göndermek için sınıf arkadaşlarıyla iletişime girme imkanı bulmuş olurlar.

Kaynak materyallere ulaşılabilmesini sağlayın. Derslerle ilgili referans materyallere link vermek öğrencilerin konuları daha derinlemesine keşfetmelerini sağlar. Ayrıca, öğrenciler bu sayede birkaç ay sonra güncelliğini kaybedecek olan bilgilere bağlı kalma zorunluluğundan da kurtulmuş olurlar.

Ön çalışmayı çevrimiçi olarak gönderin. Çevrimiçi olarak gönderilen ön çalışmalar hem maliyetleri düşürür hem de öğrencilerin hazırlanıp hazırlanmadığını izleyebilmenizi sağlar.

Öğrencilere eğitmen desteği sağlayın. Öğrenciler sorularını cevaplayan, onlara bireysel öğrenmede stratejiler geliştirmelerine yardım eden veya sadece moral desteği sağlayan gerçek kişilerin yardımına ihtiyaç duyabilirler.

Öğrencilerin bilgiyi organize etmelerine, ders talimatlarını gözden geçirmelerine ve talep edilen derslerle ilgili özet bilgilere erişebilmelerine yardım eden araçlar kullanın.

Sanal sınıflar kullanın. Geleneksel sınıf eğitiminden e-öğrenmeye geçişte, canlı sanal sınıfların varlığı,

- 27 -

eğitmenlerin yerini etkin bir şekilde tutabilmektedir. Öğrenciler sanal sınıflar sayesinde, kendilerinden coğrafi anlamda ne kadar uzakta olursa olsun, uzmanların bilgilerinden yararlanabilirler.

e-Posta ve mesaj göndermeyi etkin olarak kullanın. e-Posta muhtemelen genişletilmiş karma öğrenme çözümleri arasında değeri en az bilinendir. Oysa öğrenme gerçekleşmeden önce, öğrenme sırasında ve sonrasında e-posta çok güçlü bir iletişim aracıdır.

Öğrencilere doğrudan e-posta gönderin. Bu e-postalarla eğitim programıyla ilgili yeni bilgiler ve ilave kaynaklar gönderilebilir, aynı eğitimin ileri dereceleri hakkında bilgilendirme yapılabilir veya öğrencilerin sertifikalarını yenilemeye ne zaman ihtiyaç duyacakları hatırlatılabilir.

Karma Öğrenme adı altında ele alınan ve e-öğrenmeye geçen birçok kuruluşta uygulanan bu yöntemler yeni “öğrenme kültürünün” kullanıcılar tarafından çok daha çabuk benimsenmesine yardım edecektir. [5]

1.8. E-ÖĞRENMENİN ÖNÜNDEKİ ENGELLER

e-Learning ile sağlanan hızlı gelişim ve yüksek verimlilik, e-Learning ile ilgili beklentilerin zirveye çıkmasına neden olmuştur. Bu noktada e-Learning'in hızını neyin keseceğini saptamak zorundayız. e-Learning, şirket içinde  günlük bir aktivite olarak yerini aldığında, şirketlerin gelişime daha

- 28 -

açık oldukları ve kurumsal değişimlere daha kolay adapte oldukları saptanmıştır. 

Bütün bu faydaların yanında e-Learning'den beklenen verimin alınamamasının nedenlerini aşağıdaki gibi inceleyebiliriz.

Sıkıcı ve monoton eğitim içerikleri

“Eğitimi bitiremedim, çok sıkıcıydı”. 

İnsanlar okuma eylemini kağıt üzerinden yapmayı tercih ederler, asla bilgisayar monitöründen değil. Dolayısı ile bir e-Learning içeriğinin amacı kişiye monitör üzerinden yazı okutmak değil, bilgisayarın sunduğu bilgi işleme ve sunma nimetlerinden faydalanmak olmalıdır. Bilgisayarla yapılabilen fakat sınıf ortamında yapılamayan anlatış teknikleri kullanılarak, görsel ve işitsel yollarla bilgisayarların sağladığı olanaklar maksimum seviyede kullanılmalıdır. Böylece öğrenenlerin dikkatleri bir noktada toplanır, motivasyonları artar, eğitim verimli ve eğlenceli hale dönüşür.

Öğrenenler arasındaki etkileşim 

“Bu şekildeki eğitimden nefret ediyorum – hiç sınıf arkadaşım yok !”

Sınıf eğitimlerinde hep insanlarla etkileşimli bir öğrenme deneyimimiz olmuştu. Neredeyse bütün günümüz arkadaşlarımızla ve eğitimci ile geçiyordu. Aynı zamanda neredeyse eğitimciden öğrendiğimizden daha fazlasını

- 29 -

sınıf arkadaşlarımızla olan etkileşimimiz sonucunda öğreniyorduk. Ancak bilgisayarla öğrenmek tamamen farklı bir deneyimdir ve kişilerin tek başlarına devam ettikleri bir süreçtir. 

Bununla birlikte, "diğer öğrenenlerle birlite olma" hissi, e-mail, chat ve forumlar kullanılarak oluşturulabilir. Bu tür etkileşim yöntemlerinin kişilerin hayatında giderek daha fazla rol oynaması ve standart iletişim yolları haline gelmesi, e-Learning için benimsemelerini kolaylaştıracaktır.

Yatırımın geri dönüşü 

“Yatırımların geri dönüşümü nedir?”

e-Learning’in en çok göze çarpan özelliği maliyetten tasarruf sağlamasıdır. Eğitimi bilgisayar ile yapmak, bir eğitimci bulup konferans şeklinde sınıf ortamında ve dışarıda bir mekanda bu eğitimi vermekten kesinlikle daha ucuzdur. Peki bu, bir şirketin e-Learning'i uygulanmasına neden olacak kadar önemli bir faktör müdür?

Maliyet tasarrufu, günümüz ekonomisinde bir gereklilik haline gelmiştir. Ancak e-Learning’i, sadece maliyetleri açısından diğer eğitim yöntemleri ile  kıyaslamak yanlış olur. Evet, maliyet tasarrufu belki önemli bir konu ama, çalışanların yeni becerileri öğrenmesi yada mevcut uzmanlıklarını geliştirmesi de şirket için hesaplanamayan fakat önemi çok büyük olan değer üretmektedir.

- 30 -

e-Learning'in en açık geri dönüşü, çalışanların daha mutlu ve kendinden daha emin olarak işlerini yapmaları, daha verimli ve istekli çalışmaları ve daha iyi bir performans sergilemeleridir. [6]

1.9. E-ÖĞRENMEDE BAŞARILI OLMAK İÇİN DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN DÖRT NOKTA

Ünlü yönetmen Steven Spielberg 1968’de Hollywood’a girmek için bıraktığı Long Beach’teki “California State University”’yi 33 yıl sonra çevrimiçi (online) eğitim sayesinde tamamladı. Spielberg kadar ünlü olmasa da onunla aynı durumda olan milyonlarca insan da, çevrimiçi eğitim sayesinde yarıda bıraktıkları okullarını tamamlayabilirler.

Geleneksel eğitimde, çalışırken okumaya da devam etmek isteyen kişilerin en büyük sorunu tabi ki zamansızlıktan kaynaklanan derse devamsızlık. e-Öğrenme, çalışan öğrencilerin bu sorununu internet aracılığıyla ortadan kaldırıyor. Öğrenciler, derslerin video ve ses kayıtlarını bilgisayarlarına indirebiliyor ve sohbet odaları ve mesaj panoları aracılığıyla sınıf tartışmalarına katılabiliyorlar.

International Data Corporation’a göre, ABD’de çevrimiçi eğitime olan talep her yıl %33 oranında artmaktadır ve 2004’te 2.2 milyon kişinin bu eğitimlere katılacağı beklenmektedir. ABD’de şu anda 150 kurum lisans seviyesinde, 200 tanesi de lisansüstü seviyede çevrimiçi eğitim hizmeti vermektedir. Türkiye’de ise bu yeni eğitim

- 31 -

yöntemi henüz yeni yeni farkedilmektedir. Boğaziçi, ODTÜ, Bilgi ve projelerini Enocta işbirliğiyle hayata geçirmiş olan Sakarya ve Ahmet Yesevi başta olmak üzere artık üniversitelerimiz bu ortamda da eğitim vermeye başlamıştır.

Uzaktan eğitime, bugüne kadar aktarmaya çalıştığımız yararlarına rağmen, halen birçok insan önyargıyla yaklaşmaktadır. Yapılan bir araştırmaya gore insanların %70’i halen internet üzerinden eğitim almak için bir sebep görmemektedir. Peki geleceğin en geçerli eğitim ortamı olacağı düşünülen web tabanlı eğitimde tutunmak için kurumlar ne tür uygulamalar gerçekleştirebilir? e-Öğrenme stratejisi belirlemede dikkat edilmesi gerekenler arasında aşağıdaki dört nokta göze çarpmaktadır:

Kısa Eğitim Süreleri ve Demoların Ücretsiz Kullanıma Açılması Her ne kadar e-öğrenme çok büyük bir gelecek vadetse ve sektöre ilk girenler daha fazla uzmanlaşma ve pazardan en büyük payı alma şansına sahip olsa da, çevrimiçi eğitim yeni yeni kabul görmektedir. Dolayısıyla insanlar daha önce hiç denemedikleri, yararlı olup olmayacağını tartamadıkları bir uygulamaya ilk anda milyarlarca lira yatırmak istememektedir. Bu sorunu aşmak için yapılabilecekler arasında kurumların verdikleri eğitimin demosunu ücretsiz olarak kullanıcıya açmak olabilir. Bu sayede kullanıcı eğitimi satın aldığı takdirde neyle karşılaşacağını kestirebilir ve eğitimi alıp almamaya karar verebilir.

- 32 -

Bu uygulamayı destekler nitelikte olan diğer ikinci bir tavsiyeyse eğitimlerin kısa süreli modüllere bölünmesidir. Böylece hem eğitimlerin fiyatı daha uygun olacak hem de hedefler kısa süreli olduğu için öğrencilerin eğitimi tamamlama şansı artacaktır.

Eğitim Konusu Zaten daha yeni yeni büyümekte olan bir sektörde kar elde edebilmek için mümkün olan en büyük müşteri kitlesine ulaşabilmenin gerektiği açıktır. Bunu sağlamak için ilk aşamada daha fazla kişinin işine yarayacak muhasebe, bilgisayar, işletme konuları üzerinde yoğunlaşan eğitimler vermek daha çok sayıda müşteriye ulaşmayı sağlayacaktır. Bu sayede kurumun bu alandaki tanınırlığı artacak ve ilerisi için tasarlanan daha spesifik eğitimler için bir müşteri portföyü oluşturulmuş olacaktır.

Marka Avantajı Halihazırda varolan çevrimdışı (offline) firmalar sanal firmalarla karşılaştırıldıklarında marka avantajına sahiptir. Gerçekten de insan kaynakları yöneticilerini kapsayan bir araştırmada, yöneticilerin %77’si çevrimdışı kurumların verdikleri çevrimiçi dereceleri sadece elektronik ortamda faaliyet gösterenlerinkinden daha güvenilir bulmuşlardır.

Basitlik Web ortamında eğitim yapmanın en önemli yararlarından biri de eğitim tasarımında ses ve görüntü teknolojisinin kullanılabilmesidir. Bu sayede hem kullanıcılar sıkılmadan programı bitirebilirler hem de öğrenim daha kalıcı olabilir. Fakat eğitimin içeriğini doğrudan etkilemeyen ve çoğu kişinin zaten kullanamayacağı videoların ve grafiklerin eğitimin içinde

- 33 -

yer alması kişilerin e-öğrenmeye karşı tutumunu olumsuz yönde etkileyebilir.

e-Öğrenme stratejisi geliştirmek tabi ki çok daha uzun ve yoğun çalışmalar gerektirmektedir. Yine de yukarıda belirtilen yöntemlerin, özellikle üniversitelerin e-öğrenme uygulamalarını başarılı bir şekilde hayata geçirmelerinde, yararlı olacağı düşünülmektedir. [7]

- 34 -

B Ö L Ü M 2

2.1. E-ÖĞRENME NASIL HAZIRLANIR?

Nasıl ki geleneksel sınıf eğitiminde ve geleneksel okulda derslerin verildiği sınıflar, karatahta, tebeşir, öğretmen masası, öğrenci sıraları, oturma düzeni, ses izolasyonu, öğrencileri eğiten ve değerlendiren öğretmenler ve okulun diğer öğrencilere açık kütüphane, kantin, öğrenci işleri ve idari birimleri bulunmaktaysa e-öğrenme ortamlarında da bu tip gerçek dünya işlevlerinin alternatifleri bulunmaktadır.

E-öğrenme ortamında en temel yapı taşları öğrenci ve derslerdir. E-öğrenme ortamlarında teorik olarak bir dersi aynı anda ya da farklı zamanlarda sınırsız öğrenci alabileceğinden öğrencileri sınıflara ayırmak gerekmez.

Bir dizi dersin bulunduğu “program” kavramı söz konusudur. Örneğin Bilgisayar ve Kontrol Öğretmenliği programı ve bu programın dersleri gibi. İyi hazırlanmış bir e-öğrenme ortamında öğrencinin bir programa ve o programdaki her bir derse girebilmek giriş kriterleri ve o dersi ve programı tamamlayabilmek için ise çıkış kriterleri bulunmaktadır. Örneğin e-öğrenme ortmındaki program ve dersler İngilizce ise öğrencinin dersleri alabilmesi için İngilizce biliyor olması gerekir, ya da bir programdan mezun olabilmek için öğrencilerin devam zorunluluğu kriterini yerine getirmiş olması, her bir dersin tüm

- 35 -

sayfalarını okumuş olması, sınavlarda yeterli başarıyı göstermiş olması gerekir.

E-öğrenme ortamlarında öğrencilerin kriterleri yerine getirip getirmediğini gözlememek, öğrencileri ve e-öğrenme ortamını değerlendirmek, öğrencilerden geri dönüş toplamak, öğrencileri ve öğretmenleri roller ve yetki düzeylerine göre kaynaklara ulaşımını kontrol altına almak amacıyla “Eğitim Yönetim Sistemi” (LMS - Learning Management System) adı verilen bilgisayar yazılımları kullanılır.

Çoğu eğitim yönetim sistemi e-öğrenme derslerini (içeriklerini) hazırlamak için gerekli araçları sağlamaktadır. Fakat bu araçların kalitesi ve bu araçlarla etkili bir e-öğrenme gerçekleştirilip gerçekleştirilemeyeceği ayrı bir soru işaretidir.

E-öğrenme dersleri aşağıdaki bileşenlerden ve araçlardan oluşur:

Konu anlatımı (Metin)

Resimler

Videolar

Animasyonlar

Simülasyonlar

Sıkça Sorulan Sorular

- 36 -

Forum

Geribildirim

Sanal Sınıf

Öğrenci-Öğrenci Arası Anlık Sohbet

Öğrenci-Öğretmen Arası Anlık Sohbet

Konu Kavrama Testleri

Sınavlar

Anketler

Organizasyon (Navigasyon)

Wikiler

Bloglar

Eğitim Yönetim Sistemleri bu bileşenlerin tümüne çözüm sağladığı gibi tüm araçların, varlıkların, öğrencilerin, öğretmenlerin ve sisteminin bütününün yönetilmesini sağlayan araçları da içerirler.

Piyasada ücretli-ücretsiz birçok eğitim yönetim sistemi bulunmaktadır. Bazı eğitim yönetim sistemlerinin kullanımı diğerlerine göre daha kolaydır, bazı eğitim yönetim sistemleri daha geniş bir araç yelpazesine sahiptir, bazıları daha estetik ve işlevsel bir tasarıma sahiptir, bazıları daha hızlıdır, bazıları ise daha fazla

- 37 -

sayıda öğrenciye hizmet verebilecek ölçeklenebilirliğe sahiptir.

Amerika Birleşik Devletlerinde en yaygın kullanılan eğitim yönetim sistemi Blackboard’dur. Blackboard oldukça gelişmiş bir eğitim sistemi olmasına karşın e-öğrenme içerik hazırlama araçları halen ağırlıklı olarak metin tabanlıdır. Adobe Connect adlı eğitim yönetim sistemi ise animasyon, video ve ses gibi motivasyon artırıcı eğitim materyallerini hazırlama ve yayınlamada ön plana çıkmaktadır. Ayrıca Adobe Connect ile sanal sınıf, öğrenci-öğrenci, öğrenci-öğretmen arası anlık sohbet, anlık ekran paylaşımı, dosya paylaşımı, video konferans gibi birçok anlık interaktif iletişimi de başarıyla sağlayabilmektedir.

Son zamanlarda herhangi bir eğitim sistemi üzerinde Adobe Flash ile eğitim içerikleri hazırlama yaygınlaşan bir yöntem olagelmiştir. Intel firmasının hazırladığı “Skoool” platformu buna örnektir. Yine Bilge Adam dershanesinin şu sıralarda üzerinde çalıştığı bir projede buna örnektir.

Adobe Captivate adlı yazılım ise bilgisayar yazılımlarını öğretmek isteyenlere yönelik demonstrasyon (gösterim), simülasyonlar için ön plana çıkan bir araç olmuştur. Öte taraftan bu yazılımların kullanımı herkes tarafından bilinmemektedir, bu durumda öğretmenlerin bilgisayar ortamlarında içerik hazırlamaları nasıl kolaylaştırılabilir?

Adobe Presenter ve Articulate adlı yazılımlar PowerPoint sunumlarını Flash’a dönüştüren yazılımlardır ve bu yazılımların amacı öğretmenlerin PowerPoint ile

- 38 -

hazırladıkları içerikleri e-öğrenme içerikleri haline dönüştürmektir.

E-öğrenme içeriklerinde animasyon, ses, video ve simülasyon gibi interaktif ve zengin içerikler motivasyonu sağlamak için gereklidir. Bu tip interaktif içerikler söz konusu olduğunda yaygınlığı ve performansı nedeniyle “Adobe Flash” teknolojisinin en uygun seçim olduğunu görürsünüz. İnternet’te Flash teknolojisi interaktif içerik (animasyon, video, ses, simülasyon, vb.) hazırlama ve yayınlama teknolojisi olarak herkes tarafından kabul görmüştür.

Flash ile içerik hazırlamak ise zahmetli bir iştir, bu nedenle bu işi kolaylaştırmaya yönelik araçları incelemek zorundayız. Bu zorluğu ortadan kaldırmaya yönelik hazırlanan Adobe Presenter, Articulate ve Captivate gibi yazılımları da kullanırsak interaktif ve yüksek motivasyon sağlayan e-öğrenme içerikleri için Adobe yazılımlarının diğerlerine göre ön plana çıktığını görürüz. E-öğrenmeye yönelik tasarlanan bu yazılımlar çıktı olarak Flash dosyaları üretirken, öğretmenler tarafından kolaylıkla kullanılabilen PowerPoint ile uyumludurlar. Böylece öğretmenlerin PowerPoint sunumları ile etkili içerik hazırlamaları mümkün hale getirilmiştir.

Buna karşın eğitim yönetim sistemi sadece içerik hazırlamak değil eğitim sürecinde gerekli olacak bir çok yan aracı ve yönetim araçlarını da içeren bir yazılım olduğundan iyi bir eğitim yönetim sistemine karar vermek başka bir soru işaretidir. Amerika’da yaygın olarak

- 39 -

kullanılan Blackboard sağladığı geniş araç yelpazesi ve özellikleri ile pazarın %80’ini ele geçirmiş durumdadır. Yaygınlığı nedeniyle Blackboard’un başarılı birin olduğu ortadır. Fakat Blackboard üzerinde interaktiflik zayıftır. Bunun anlamı Adobe teknolojileri ile Blackboard’ı entegre edebildiğimiz takdirde en iyi e-öğrenme kombinasyonunu sağlamış olacağız.

SCORM Nedir?

SCORM (Shareable Content Object Repository Management), e-öğrenme içerik nesnelerinin paylaştırılabilir olarak depolanmasını sağlayan bir standartdır. E-öğrenme içerikleri metin, resim, ses, video, animasyon, simülasyon vb. içerik nesnelerinden oluşurlar. Bu içerik nesnelerinin meta verileri, tanımları, birbirleriyle olan bağlantıları ve organizasyonu SCORM ile dokümante edilip paketlenirler. Böylece bu e-öğrenme içeriği pakedi SCORM’u destekleyen eğitim yönetim sistemleri tarafından kullanılabilir olurlar, bir başka değişle bu e-öğrenme içeriği ve içerik nesneleri birden fazla eğitim yönetim sistemi arasında paylaştırılabilir.

E-öğrenme içerikleri (dersler) SCORM ile hazırlandıklarında SCORM izleme sistemi tarafından öğrencilerin izlenmesi de mümkün olabilmektedir. Örneğin ders sonunda yer alan testlere öğrencilerin verdiği yanıtlar SCORM API’si tarafından eğitim yönetim sistemine standart bir yolla iletilebilir.

- 40 -

E-öğrenme içeriğini hangi araçlarla hazırlarsanız hazırlayın SCORM pakedine dönüştürdüğünüzde herhangi bir eğitim yönetim sistemiyle bütünleştirmek mümkün hale gelir. Bu standart sayesinde Adobe Captivate, Adobe Presenter, Flash ve Articulate gibi yazılımlarla hazırladığımız interaktif içerikleri de Blackboard gibi eğitim yönetim sistemlerinde kullanabilmekteyiz.

2.2. EĞİTİM PEDAGOJİSİ

Etkili anlatım ve sunum tekniklerine geçmeden önce eğitim pegojisi kavramını açıklayalım. Eğitim pedagojisi eğitimde pedagojik verilerin kullanılması ile ilgilenir. Eğitim pedagojisi pedagojinin bir alt branşıdır. Eğitim pedagojisi, okul öncesi dönemden başlamak üzere, bütün öğrenim dönemini içine alan süreçte, “daha etkin nasıl öğrenilir?” sorusuna cevap arar. Bunun yanı sıra, eğitime yönelen bütün branşlara, pedagojik formasyon programları oluşturulur.

Eğitim pedagojisinin son yıllardaki çalışmaları sonucunda, her çocuğun kendine özgü öğrenme kabiliyetinin olduğu bilinmektedir. Aynı sınıfta eğitim gören bir grup öğrencilerin bir kısmı örneğin- matematiksel düşünme kabiliyeti ile farklı bir öğrenme yolu güderken, bir başka grup öğrenci -örneğin- sosyal düşünme kabiliyeti ile çok daha farklı bir öğrenme süreci takip edebilmektedir. Bu farklılık eğitmenler tarafından dikkate alınmadığı takdirde, yüksek IQ'lu ve farklı kabiliyetlerdeki çocuklar genel sınıf ortalamasının altında kalabilmektedirler.

- 41 -

Eğitim pedagojisi, tarihteki birçok önemli şahısların normal eğitim süreci içinde başarısız olmasının önemli özelliklerinden biri olarak bu farklığın fark edilmemesinden kaynaklandığını belirtmektedir.

Böylesi bir gerçekten yola çıkan uzmanlar, her çocuğun kendi kabiliyetlerine uygun eğitim sistemlerinin okullarda kullanılmasının etkin öğrenime katkı sağlayacağını belirtmiştir.

Böylece, Batılı ülkelerdeki okullar, öğrenim metodlarından birini kendi öğrencilerine kullanmak üzere müfredatlar oluşturmaktadırlar.

Eğitsel Tasarım (instructional design) öğrenenlere ve öğretmenlere bilgiyi en etkili şekilde aktarmaya yardımcı olmak için medya (iletişim teknolojisi) ve içeriği düzenleme uygulamasıdır. Bu süreç başlıca öğrencinin şu anki anlama durumunu belirlemek, eğitimin son hedefini tanımlamak ve gelişime yardımcı olacak bazı medya-temelli “müdahele” oluşturmaktan ibarettir. İdeal olarak bu süreç pedogojik olarak test edilmiş öğrenme teorilerinden bilgi verir ve yalnız-öğrenci, öğretmen-liderliği veya topluluk-temelli ayarlarda oluşur. Bu eğitimin sonucu, doğrudan gözlemlenebilir ve bilimsel olarak ölçülebilir veya tamamen gizli ve varsayım olabilir.

Eğitsel Tasarım, bir alan olarak, kavramsal ve davranışsal psikolojide tarihsel ve geleneksel kökenlidir. Fakat düzenlenmiş bir alan olmadığı ve bu yüzden iyi anlaşılmadığı için ‘eğitsel tasarım’ ifadesi diğer çeşitli

- 42 -

ideolojik-temelli ve/veya profesyonal alanlarla karıştırılmıştır. Eğitsel tasarım, örneğin, grafik tasarımı değildir – her ne kadar grafik tasarımı (kavramsal perspektiften) eğitsel tasarımda önemli bir rol oynasa da.

Öğrenme Tasarımı

Öğretmenin öğretim teknolojilerini derste en etkili biçimde kullanabilmesi için sistemli bir plan yapması gerekir. İşte bu planlama sürecine öğrenim tasarımı denir. Öğrenim tasarımlarında geniş ölçekli ve uzmanlık gerektiren modeller bulunmaktadır.

IMS Öğrenme Tasarımı (IMS Learning Design) açıklaması, e-öğrenmede geniş çapta pedagojilerin kullanımını destekler. Çoğu pedagojilerin detaylarını yakalamaktansa bunu genel ve esnek bir dil sağlayarak yapar. Bu dil çok farklı pedagojilerin açıklanmasını mümkün kılacak şekilde tasarlanmıştır. Böyle örneğin bir ünitenin nasıl öğrenileceği senaryo çalışması ile modellenebilir ve açıklanabilir olmaktadır.

Öğrenmenin bir çıktı olması Öğrenme Tasarımı teorisinin eleştiri noktasıdır. Eğitsel teoride Eğitsel Tasarım çıktılara odaklanırken, biz sadece eğitimi tasarlayabiliriz, öğrenmeyi tasarlayamayız. Otomotiv mühendisleri özel koşullar altında litrede 50 km yol alabilen bir araba tasarlayabilirler fakat sürücülerin bu araçları tasarladıkları gibi belirtilen koşullarda kullanacaklarını garanti edemezler. [8]

- 43 -

2.3. EĞİTSEL TASARIM MODELLERİ

Eğitsel tasarım modelleri öğrenme işlevini etkili bir şekilde gerçekleştirebilmek için geliştirilmiş modellerdir. Aşağıdaki modeller listesi eğitsel tasarım için sanat ve bilim yaklaşımı olarak kullanılabilir.

Kuralcı Modeller

Kuralcı modeller eğitsel etkinlikleri yaratma sürecini yapılandıran ve organize eden rehberler ve çatılar sağlarlar. Aşağıdakiler yaygın olarak kabul görmüş kuralcı tasarım modelleridir:

4C-ID Model (Joren van Merrienboer)

Algo-Heuristic Theory (Lev Landa)

ADDIE Model

ARCS (John Keller)

A.S.S.U.R.E (Heinich, Molenda, Russel and Smaldino)

Backward Design (Wiggins & McTighe)

Conditions of Learning (Robert Gagne)

Criterion Referenced Instruction (Robert Mager)

Dick and Carey

Elaboration Theory

- 44 -

Instruction Systems Design (ISD) – Eğitim Sistemleri Tasarımı

Integrative Learning Design Framework for Online Learning (Debbaugh)

Iterative Design – Yinelemeli Tasarım

Kemp Design Model (Morrison, Ross and Kemp) – Kemp Tasarım Modeli

Organizational Elements Model (OEM) (Roger Kaufman)

Rapid Prototyping (Tripp & Bichelmeyer) – Hızlı Prototiplendirme

Transactional Distance

Discovery Learning Keşifsel Öğrenme

Cognitive Apprenticeship - Kavramsal Staj

Nesnel Tasnifler

Cognitive Domain (Benjamin Bloom)

Affective Domain (David Krathwohl)

Psiko-motor Domain (Elizabeth Jane Simpson)

ADDIE MODELİ

ADDIE modeli eğitsel tasarımcılar ve eğitim geliştiricilerce geleneksel olarak kullanılan yaygın bir süreçtir. Beş faz –

- 45 -

Analiz, Tasarım, Geliştirim, Yürütme ve Değerlendirme – etkili öğretim ve performans destek araçları yapmak için dinamik ve esnek bir rehber sunar.

Bir Eğitsel Sistemler Tasarım (ISD) modelidir. Şu anki çoğu eğitsel tasarım modelleri ADDIE modelinin türevleri ya da değişimleridir; diğer modeller Dick & Caret ve Kemp ISD modellerini içermektedir. Bu modele yaygın olarak kabul görmüş geliştirim ise rapid prototyping’in kullanımıdır. Bu, eğitsel materyalleri oluştururken süregelen ve biçimsel geri dönüşleri alma fikridir. Bu model halen çözmesi kolayken problemleri yakalayarak zaman ve para kazanmaya çalışır.

Eğitsel teoriler de eğitsel materyallerin tasarımında önemli bir rol oynar. Örneğin davranışçılık, yapıcılık, sosyal öğrenme ve kavramsallık gibi teoriler eğitsel materyallerin çıktısını şekillendirme ve tanımlamaya yardım eder.

ADDIE modelinde, her bir adım bir sonraki adıma besleme yapan bir çıktıya sahiptir.

Analiz > Tasarım > Geliştirim > Yürütme > Değerlendirme

Analiz Fazı

Analiz fazında, eğitsel problem temizlenmiştir, eğitsel amaçlar ve hedefler yayınlanmış ve öğrenme ortamı ve

- 46 -

öğrencinin var olan bilgi ve deneyimleri belirlenmiştir. Analiz fazı süresince aşağıdaki bazı sorular adreslenir:

Hedef kitle ve özellikleri neler?

Yeni davranışsal çıktıyı tanımla?

Ne tip öğrenme zorunlulukları var?

Teslim seçenekleri neler?

Online pedagojik önlemler nedir?

Proje tamamlanma çizelgesi nedir?

Tasarım Fazı

Tasarım fazı öğrenme nesneleri, deney enstrümanları, alıştırmalar, içerik, konu analizi, ders planlama ve ortam seçimi ile ilgilenir. Tasarım fazı sistematik ve spesifik olmalıdır. Sistematik, mantıksal ve sıralı olarak tanımlama, projenin hedeflerini elde etmek için bir dizi planlanmış stratejileri geliştirme ve değerlendirme yöntemi demektir. Spesifik ise eğitsel tasarım planının her bir elemanının detaylara yönelerek işletilmesi demektir.

Bunlar tasarım fazı için kullanılan adımlardır:

Projenin eğitsel, görsel ve teknik tasarım stratejisinin dokümantasyonu

- 47 -

Alan olarak (kavramsal, etkili, psikomotor) istenen davranışsal çıktılara göre eğitsel stratejileri uygulamak,

Storyboardlar oluşturmak

Kullanıcı arayüzü ve kullanıcı deneyimini tasarlamak

Prototip oluşturmak

Görsel tasarım (grafik tasarımı) uygulamak

Geliştirim Fazı

Geliştirim fazı geliştiricilerin tasarım fazında oluşturdukları içerik varlıklarını oluşturmaları ve kodlamalarıdır. Programcılar teknolojileri geliştirir ve/veya entegre ederler. Testçiler hata ayıklama prosedürlerini gerçekleştirirler. Proje verilen geri dönüşlere göre gözden geçirilir ve düzenlenir.

Yürütme Fazı

Yürütme fazı süresince, öğretim kolaylaştırıcıları ve öğreniciler için bir prosedür geliştirilir. Kolaylaştırıcıların öğretimi kurs müfredatını, öğrenim çıktılarını, teslim metotlarını ve test prosedürlerini kapsamalıdır. Öğrenicilerin hazırlanması onları yeni araçlar (yazılım veya donanım) üzerine eğitmek ve öğrenci kaydını içerir.

Bu ayrıca proje yöneticilerinin kitaplar, el altındaki ekipman, araçlar, CD-ROM’lar ve yazılımların nerede olduğundan emin oldukları, ve öğrenme uygulamasının

- 48 -

veya web sitesinin çalışır olduğundan emin oldukları fazdır.

Değerlendirme Fazı

Değerlendirme fazı iki kısmı içerir: biçimlendirici ve özetleyici. Biçimlendirici değerlendirme ADDIE sürecinin her bir aşamasında bulunur. Özetleyici değerlendirme kullanıcılardan geri dönüş için fırsatlar sağlama ve alana özel kriterlendirme-ilişkili referanslı öğeler için tasarlanmış testleri içerir.

HIZLI PROTOTİPLENDİRME

Eğitsel tasarıma uygulanan hızlı prototiplendirme fikri, projenin hayatı boyunca devam eden, devamlı tasarım-değerlendirme döngüsü içinde öğrenme deneyimleri geliştirmektir. Bu döngü, spiral döngü veya katmanlı yaklaşım olarak bilinir, yinelemeli olarak göz önüne alınır ve ürünler döngüsü devam ettikçe süregelen şekilde geliştirilmesi anlamına gelir. Bir geleneksel geliştirim modeli ile Hızlı Prototiplendirme karşılaştırılarak bu daha açık olarak görülebilir.

Klasik Tasarım (Şelale) Modeli

1. fikir tanımı

2. gereksinimlerin tanımı

3. taslak tasarım

4. detaylı tasarım

- 49 -

5. kod yürütme

6. test ve kabul

7. [adım 2’de bıraktığınızı şimdi farkettiğiniz bir şey için yakınmak]

Hızlı Prototiplendirme (spiral) Model

1. fikir tanımı

2. iskelet sistemin yürütülmesi

3. kullanıcı değerlendirmesi ve fikir arıtılması

4. arıtılmış gereksinimlerin yürütülmesi

5. kullanıcı değerlendirmesi ve fikir arıtılması

6. arıtılmış gereksinimlerin yürütülmesi

7. [vb, vb, devamlı bir döngüde]

Hızlı prototiplendirme tasarımcının az uygun bir ortamla (örneğin kağıt ve kalem) başlamasına ve zaman ilerledikçe artarak daha uygun prototiplere kaymasına izin verir. Geliştirilebilir iki tip prototip vardır.

Dikey Prototipler – bir kaç özellik için derinlemesine işlevsellik

Yatay Prototipler – alt işlevsellik olmaksızın tüm ekran

- 50 -

Ek olarak, prototiplendirme için bir kaç yaklaşım vardır:

Kağıt prototipleri (örneğin: portal.acm.org) – değiştirmesi kolay.

Post-it Prototipleri (örneğin: www.pocketppcmac.com/_archives/may03/e_prototyping.asp)

Oz Prototiplendirme Sihirbazı

Telkafes Prototipleri / Telkafeslendirme – görsel bir şey yok, sadece ne olacağını anlatan bloklar

Storyboarding

Elektronik prototipler (esinlenme)

DİCK VE CAREY MODELİ

Dick ve Carey Modeli 5 adımlık süreçten oluşur

Aşama 1: Eğitsel Hedefleri Saptayın

Aşama 2: Eğitsel Analizi Yönetin

Aşama 3: Giriş Davranışlarını ve Öğrenici Karakteristiklerini Saptayın

Aşama 4: Performans Hedeflerini Yazın

Aşama 5: Kriter-Bağlantılı Test Öğelerini Geliştirin

Aşama 6: Eğitsel Stratejiyi Geliştirin

- 51 -

Aşama 7: Eğitsel Materyaller Geliştirin ve Seçin

Aşama 8: Biçimsel Değerlendirmeyi Geliştirin ve Yönetin

Aşama 9: Özetsel Değerlendirme Geliştirin ve Yönetin

Eğitsel Hedefleri Saptayın

Eğitsel Analizi Yönetin Eğitimi Gözden Geçirin

Performans Hedeflerini Yazın Kriter Bağlantılı Testleri Geliştirin

Giriş Davranışlarını Saptayın

Kriter Bağlantılı Testleri Geliştirin

Eğitsel Materyalleri Geliştirin ve Seçin

Bilgilendirici Değerlendirmeyi Geliştirin ve Yönetin

Özetleyici Değerlendirmeyi Geliştirin ve Yönetin

KEMP TASARIM MODELİ

Kemp tasarım modeli 9 adım içerir:

1. Eğitsel problemlerin saptanması, eğitsel program tasarlaması için hedeflerin belirlenmesi.

2. Planlama süresince dikkate alınması gerkeen öğrenici karakteristiklerinin incelenmesi.

3. Konu içeriğinin saptanması, ve belirlenmiş hedefler ve amaçlarla ilişki görev bileşenlerinin analizi.

4. Öğrenici için eğitsel hedeflerin belirlenmesi.

5. Mantıksal öğrenme için her bir eğitsel birim dahilinde içeriğin sıralanması.

6. Her bir öğrenicinin hedefleri iyice öğrenebilmeleri için eğitsel stratejilerin tasarlanması.

- 52 -

7. Eğitsel mesajı ve iletimini planlayın.

8. Hedeflere değer biçmek için değerlendirme enstrümanlarını geliştirin.

9. Öğrenme etkinlikleri ve eğitimi desteklemek için kaynakları seçin.

KEŞİFSEL ÖĞRENİM

Keşifsel Öğrenim bir soruşturma-temelli eğitim metodudur. Keşifsel öğrenim eğitime yapılandırmacı temelli bir yaklaşımdır. Öğrenim teorisyenleri ve psikologları Jean Piaget Jerome Bruner ve Seymour Papert’ın çalışmalarınca desteklenmektedir.

Jerome Bruner’e göre keşifsel öğrenme 1960’larda doğmuştur, fakat onun fikirleri daha önceki yazarlara göre çok benzerdir (örn: John Dewey). Bruner “Birisi için keşfetmedeki uygulama ona bir şekilde bilgi kazanmayı öğretir ki bu bilgiyi problem çözmede daha içtenlikle yaşayabilir yapar.” fikrine katılır. (Bruner, 1961, s.26). Bu felsefe daha sonra 1960’ların keşifsel öğrenme hareketi oldu. Bu felsefi hareketin çağrısı biz “yaparak öğreniyoruz”u öneriyordu. Keşifsel öğrenim öğrenicinin kendi deneyim ve önceki bilgisini çizdiği problem çözme durumlarında yer alır. Keşifsel öğrenim öğrencilerin kendi ortamlarıyla nesneleri araştırararak ve değiştirerek, sorular ve tartışmalarla çabalayarak veya deneyler gerçekleştirmek suretiyle gerçekleştirilen bir eğitim metodudur.

- 53 -

Keşifsel Öğrenimin Kritikleri

Eğitmenlerin birkaç grubu, keşifsel öğreniminin, direkt eğitimden acemiler için daha az etkili eğitsel bir strateji olduğu (Mesela Tuovinen ve şişici, 1999) kanıtını buldu. Keşifsel öğrenim, çok popüler olurken, çoğunlukla acemilere uygunsuzca öğretmek için kullanılır (Kirschner et al, 2006). Öğrenicilere ilk olarak biraz direkt eğitim verilmeli... Ve sonra sonra onların, neyi öğrendiğini uygulamaya izin verilmeli.

İnsanlar, yaparak öğrenebilirken, bugün eğitsel toplumda bir tartışma, eğitimin bu modelinin etkililiğini sorar (Kirschner, şişici, ve Clark, 2006). Öğrencilerin kendi keşfettiklerini daha kolay hatırladıklarından bu önerilir, fakat bu iddiayı destekleyecek çok az deneysel kanıt vardır, karşıtı daha çoktur. Kirschner, Sweller, ve Clark (2006) rehbersiz eğitsel metotlarının kullanılmasını desteklemeyen 50 yıllık deneysel veri önermektedir.

KAVRAMSAL STAJ

Kavramsal Staj bir becerinin ustasının, o beceriyi çırağa öğrettiği sürecin teorisidir.

İnsan öğrenimine yapıcı yaklaşımlar kavramsal staj teorisinin geliştirimine götürmüştür. Bu teori beceri ustalarının sıklıkla acemilere öğretirken kompleks becerileri taşımada iç süreçlerdeki başarısızlığını yönetir. Bu yönelimlerin beraberine, kavramsal stajlar “diğer şeylerin arasında kapalı süreçleri açık, öğrencilerin öğretmenden yardım ile kavrayabilecekleri,

- 54 -

işleyebilecekleri ve uygulayabilecekleri bir hale getirmek için tasarlanmıştır”. (Collins, Brown, ve Newman, 1987, s. 4). Bu model Albert Bandura’nın (1997) modelleme teorisi ile desteklenmektedir, ki bu modellemenin başarılı olabilmesi için, öğrenici girişken olmalı, sunulan bilgiye erişmeli ve almalı, öğrenmeye motive edilmeli ve istenen becerileri doğru bir şekilde gerçekleştirebilmeli der.

Modelleme ve koçluk gibi süreçleri kullanarak, kavramsal stajlar literatürde açıklanan beceri kazanmanın üç aşamasını destekler: kavramsal aşama, ilişkisel aşama, ve otonom aşama (Anderson, 1983; Fitts & Posner, 1967). Kavramsal aşamada, öğreniciler becerinin belirlemeli anlamını geliştirir. İlişkisel aşamada kavramsal aşamadaki hatalar tespit edilir ve beceri güçlendirilirken kritik elemanlar arasındaki ilişkiler elimine edilir. Son olarak, otonom aşamada, öğrenicinin becerisi bir uzman seviyesinde yürütülünceye kadar mükemmelleşir (Anderson, 2000).

Geleneksel stajlardaki gibi, usta bir öğretmenin altında çalışarak stajer bir ticaret öğrenir ki, kavramsal staj ustanın kavramsal modelleme ile gerçek-dünya bağlamında davranışları modellemesine izin verir (Bandura, 1997). Uzmanın beceriyi modellerken yaptığını ve düşündüğünü birebir anlatmasını dinleyerek, stajer ilgili davranışları tanımlayabilir ve gerekli süreçlerin mantıksal modelini geliştirebilir. Stajer daha sonra uzmanın gözetim ve sağladığı koçlukla bu davranışları taklit etmeye çalışabilir. Koçluk en kritik seviyede yardım

- 55 -

sağlar – öğrenicinin/stajerin üstesinden gelebileceğinin ötesindeki beceri seviyesinde. Vygotsky (1978) bundan Yakınsal Geliştirim Ortamı olarak bahsetti ve geliştirimi bu ortamda teşvik etmenin en hızlı geliştirme götürdüğüne inandı. Koçluk süreci gerekli olduğu ek modelleme, doğrulayıcı geri dönüş ve hatırlatıcılar içerir; tüm niyet stajerin performansını uzmanınkine daha yakın hale getirmektir. Bu sürecin tekrarıyla stajer daha tecrübeli oldukça, stajer, ideal olarak beceriyi uzman seviyesi yakınlığında yapabilinceye kadar uzman tarafından sağlanan geri dönüş ve eğitim azalarak biter (Johnson, 1992). Kavram staj modelinin etkililik kısmı bağlamdaki öğrenmeden gelir. Kavramsal bilim adamları bu bağlamı öğrenmenin kritik olduğu yerlerde sürdürür (örn Godden ve Baddeley, 1975). Bunlar gibi bulgular temelinde, Collins, Duguid, ve Brown (1989), becerilerin ve fikirlerin gerçek dünya bağlam ve durumlarından bağımsız olarak düşünüldüğünde kavramsal stajerliklerin daha az etkili olduğu konusunda tartışırlar. Beyanlarına göre, “Durumlar etkinlik boyunca bilgiyi birlikte üretmeye denilebilir. Öğrenme ve kavrama, şimdi tartışmak mümkündür, temel olarak durumlanmıştır” (Brown, Collins, Duguid, Brown, 1989, p. 32). Kavramsal stajlarda, düşülüyor olan etkinlik gerçek dünya durumlarında modellenir.

ASSURE MODELİ

A: Analyse Learner = Öğrenenlerin Analizi

S: State Objectives = Hedeflerin Belirlenmesi

- 56 -

S: Select Methods, Media and materials = Method, Medya ve Materyallerin Seçilmesi

U: Utilize Media and Materials = Medya ve Materyallerin Kullanılması

R: Required Learner Participation = Öğrenenlerin Katılımı

E: Evaluate and Revise = Değerlendirme ve Güncelleme

Model Gagne’nin öğretime yaklaşımını içermektedir. Altı aşamadan oluşmaktadır. Bu modelde önemli olan öğrencilerin derse katılımlarını sağlamaktır.Gagne’ye göre iyi tasarlanmış dersler, öğrencinin ilgisini önce içeriğe çeker, sonra öğretmen içeriği sunar, alıştırma etkinlikleri verilir öğrencilerin derse katılımı sağlanır ve öğrenmenin ne kadar gerçekleştiği ölçülerek aşamalar tamamlanır.

Planlamada ilk adım, öğrencilerin tanımlanmasıdır.Öğretmen; öğrenci, stajyer, belli bir konuda yetiştirilecek kursiyerlerle, hafta sonu kurslarına, sivil kulüplere veya gençlik gruplarına katılan öğrencilere hitap edecek olabilir.En uygun seviyede hedefler belirleyebilmek için, öğrencileri tanımak gerekir. Öğrenciler; özellikleri bakımından üç açıdan çözümlenebilirler.

Öğrencilerin Genel (Karakteristik) Özellikleri:

Yaş

İş

- 57 -

Kültürel

Sosyoekonomik etkenler v.b.

Örnek: Okumayı pek sevmeyen veya çabuk sıkılan öğrencilere karşı ağırlık vereceğimiz teknolojiler, basılı materyallerin dışındakiler olacaktır.

Giriş Yeterlilikleri:

Öğrenenlerin başlangıç esnasındaki bilgi seviyeleri

Ön gereksinim yetenekleri

Düşünme, davranış yöntemi v.b.

Çözümleme aşamasında öğrenciler konuya yabancıysa ön bilgileri yoksa somut öğrenmeye gereksinim duyacaklardır.Bu öğrencilere konuyu ana hatlarıyla anlatan video kasetler, benzetim yazılımlarından faydalanabiliriz.Konuyla daha önceden tanışmış veya belirli temele sahip öğrencilere daha yoğun metin içeren teknolojiler kullanabiliriz.

Öğretmenler genellikle öğrencilerin öğretilecek konuyu bilmediklerini ama bilmeleri için gerekli olan tüm altyapıya sahip olduklarını varsayarlar.Oysa çoğu etkinlikte böyle olmadığı gözlenmiştir.Öğretmen yeni konuyu vermeden gerekli altyapı bilgilerini vermeye çalışır.

Bunu engellemek için öğrencilerin hangi giriş düzeyinde olduğunu ve öğrenmeye ne kadar hazır olduklarını

- 58 -

belirlemek gerekir.Hedef kitlenin bilgi düzeyini ölçmek için değişik çözümler bulunabilir.Bunların arasında, öğrencilerle konuşmak, soru sormak gibi biçimsel olmayan yöntemlerin yanında öntest gibi yapılandırılmış ölçme tekniklerinden yararlanılabilir. [9]

2.4. E-ÖĞRENME UYGULAMALARI VE İÇERİK STRATEJİLERİ

Farklı E-Öğrenme İçerik Modelleri Ve Uygulamaları

e-Learning içerik türleri ile ile ilgili olarak da birçok isim sayılabilir. Tıpkı filmleri; psikoloji veya komedi filmi, yetişkin filmi, kısa veya uzun film, iyi film veya kötü film olarak sınıflandırdığımız gibi, e-Learning ürünlerini de kendi özelliklerine göre birçok kategoride sınıflandırabiliriz. e-Learning ürünleri birden fazla özellik de gösterebilir, fakat seçilen bir özellik, ürünün en önemli omurgasını oluşturur ve ön plana çıkar. Kullanılan eğitim yönteminin güçlü ve zayıf yanları iyi tespit edilerek kullanıcı faydası maksimum seviyeye çıkartılır.

Bilgi verici içerikler  (Tutorial)

Tutorial, bilinen en eski eğitim metodudur ve çok yaygın bir şekilde kullanılır. İyi bir tutorial, kullanıcıya ihtiyaç duyduğu bilgiyi ve rehberliği sunar. Kullanıcının yeni teknolojilere kolayca adapte olmasını sağlar. Fakat tutorial'lar genelde birinci dereceden öğrenme araçlarıdırlar. Kullanıcı ile tutorial arasında herhangi bir etkileşim yoktur. Genelde düz metin olarak kağıt,

- 59 -

elektronik sayfa-çevirici veya web tabanlı metin içerikler şeklinde sunulur. Kullanıcının diğer sayfayı çevirmekten başka herhangi bir etkileşimi yoktur. Bu modelde, sunum formatı tekdüze ve sıkıcı olduğu için öğrenmede etkili bir yöntem değildir. Konuların sınıflandırılması içeriğin yapısal olarak görüntülenmesini sağladığı için tecrübeli bir eğitimcinin yaptığı gibi kullanıcıya yararlı ve ham bilginin verilmesi sağlanabilir.

Simülasyonlar

Simülasyonlar, karşılaşılabilecek gerçek durum ile iş koşullarını bir araya getirerek etkili bir öğrenme ortamı sağlarlar. Gerçekçilik simülasyonu tanımlayan anahtar kelimedir. Başarılı simülasyonlar yeterli derecede gerçek durumla örtüşürler. Mesela bir ofis ortamının canlandırıldığı bir simülasyonunda, kullanıcının arka planda telefon sesi duyması, ona cevap vermesi, kullanıcıya öğrenim açısından büyük derinlik katar. Buna iyi bir örnek olarak, kompleks uçuş simülasyonunu gösterebiliriz.

Doğru simülasyonlar ve simülasyon tabanlı alıştırmalar genelde öğrenicinin gerçek reaksiyonlarını kolayca açığa vurmasını sağlar. Bu da öğrenmenin hızını artırır.

Elektronik Performans Destek Sistemleri

Elektronik performans destek sistemleri (EPDS), kullanıcıya gereken zamanda gereken yardımı vermek için kullanılırlar. Bir anlamda tutorial ile zıt taraftadırlar.

- 60 -

Performans destek sistemleri kullanıcıdan nerede ve hangi koşulda yardım istediğini belirlemesini bekler. Buna örnek olarak Windows İşletim sistemindeki "yardım" mönüsünü gösterebiliriz. Bu tür yazılımları içine gömülmüş EPDS sistemleri çok yaygındır. Nerede ve ne zaman yardım gerekiyor ise sistem sayesinde anında rehberlik verilebilir. Hiperlinkler ve web'in ortaya çıkmasıyla elektronik destek daha da yaygınlaşmıştır.

Öğretici Oyunlar

Öğrenmeye, oyunların dahil edilmesi, öğrenme performansını çoğu zaman olumlu etkiler sağlamıştır. Kimi zaman oyunlar öğrenmeye diğer öğrenme yöntemlerinin sağlayamadığı faydaları sağlayabilir. (Tabi bunun tersi de söz konusudur).

Oyunların dahil edilmesi kullanıcının dikkatini artırabilir, kendi kendine öğrenmede etkili bir yöntem sunabilir. Öğreticiliğin yanında motivasyonun da artırılmasını sağlar.

Testler ve Rehberlik

Online testler öğretimde sıklıkla kullanılan yöntemlerden biridir. Bilgisayar merkezli test sonuçları aynı anda birçok kişinin öğrenim durumunun kolayca izlenmesini sağlar. Çeşitli testler ile kullanıcıdan geri-dönüşler alınır, elde edilen raporlara göre eğitimin etkinliği ölçülebilir.

Öğretim Yöntemlerini  Birleştirme

- 61 -

Öğrenen kişilerine-Learning içeriklerinden en fazla faydayı alması genellikle bu saydığımız çeşitli yöntemleri bir arada kullanılması ile sağlanabilir. Her yöntem kendi avantajlarına göre öğrenme ihtiyaçlarını karşılar. Bazısı  motivasyonu artırır, bazısı bilgiye ulaşımı kolaylaştırır, bazısı ise kullanıcının öğrenim durumu hakkında geri dönüş sağlar. Tüm bu yöntemler kullanılarak hayata geçirilmiş uygulamalar kişiyi hem motive ederek harekete geçirmeli hem de hedeflenen konuda bilgisini artırmalıdır. [10]

EĞİTİM TÜRLERİ ve İÇERİK STRATEJİLERİ

Bir eğitim programına karar vermeden önce, pek çok belirleyici değişkene bakarak kurumumuz için en uygun olan kararı veririz. Bütçemiz, ihtiyaçlarımız (eğitim amaçları) , uygun zaman ve eğitimi alacak kişilerin  profilleri ilk akla gelen kriterlerdir. Hedeflenen, ihtiyaca en iyi şekilde karşılık verecek bir tercihi yapmaktır.

Bir e-Learning programına karar verirken ise normal eğitimlerde olduğundan daha fazla seçim kriteri ile başbaşıyızdır. Bu karar sürecinde ilk sırayı, ne tür eğitimlerin e-Learning ile verilebileceğine karar vermek almaktadır.  Eğitimin içeriğini incelemek bu konuda bize fikir verecektir. İçeriklerine göre eğitimleri sınıflandırmak istersek, eğitimleri dört ana başlıkta toplayabiliriz: 

Bilgilendirici eğitimler: Herhangi bir konu hakkında sadece bilgi vermek amacıyla hazırlanmış ve içeriğin

- 62 -

kişiye direkt olarak aktarıldığı eğitimlerdir. Bir çok ürün eğitimi bu gruba girer. 

Prosedürlerin öğretildiği eğitimler: Prosedürlerin, süreçlerinin, aşamaların sunulduğu ve belirli uygulamalar gerektiren eğitimlerdir. Bu tarz eğitimler, bilgilendirici eğitimlere göre daha zengin içerik ve uygulamalarla sunulmalıdır. Oryantasyon eğitimleri ve paket programlarının kullanımını öğreten eğitimler bu gruba girer.

Belirli davranış modelleri öğreten eğitimler: Kişilerde davranışları değiştirmeyi hedefleyen, farklı öğrenme yöntemlerinin kullanıldığı ve zengin formatlı içerikle sunulan eğitimlerdir. Problem çözme teknikleri, stresle başa çıkma, liderlik, müşteri ilişkileri gibi eğitimler bu gruba girer. 

Analiz eğitimleri: Bilinen kavramlardan yola çıkarak bilinmeyen bir kavram hakkında sorgular, analizler ve uygulamalar yapılmasını hedefleyen eğitimlerdir. Analitik becerileri geliştirmeye yönelik eğitimler, soyut konulardaki eğitimler ve sanat eğitimleri bu gruba girer. 

Yukarıda anlatılan eğitim tipleri ışığında, bir eğitimin hangi kategoride olduğuna bağlı olarak bu eğitim programını e-Learning ortamına taşımak üzere stratejiler geliştirilebilir. 

 

- 63 -

Eğitim Türleri

Bilgilendirici

Prosedür DavranışKavramsal

Sınıf eğitimi

e-Learning (Text ağırlıklı içerik)

e-Learning (Yüksek İnternet band-genişliği gerektiren içerik)

e-Learning (Düşük İnternet band-genişliği gerektiren içerik)

e-Learning (Yerel ağ üzerinden dağıtılan içerikler)

CD-ROM eğitimi

  = Eğitim başarısına etki

 

Bilgilendirici eğitimler

Bilgilendirici eğitimler e-Learning ile çok etkin bir şekilde verilmektedir. Elektronik ortamların bilgi aktarımında çok etkili olması, bu tür eğitimlerin sıklıkla tekrar edilme

- 64 -

gerekliliği, içerik geliştirmenin diğer türlere oranla daha çabuk olması gibi etkenler bilgilendirici eğitimleri e-Learning ortamı için son derece uygun hale getirmektedir.

Prosedürlerin öğretildiği eğitimler

Elektronik ortamlar, gelişen çokluortam özellikleri sayesinde, prosedürlerin öğretildiği eğitimlerde de başarıyla uygulanmaktadır. Özellikle bilgisayar yazılımlarını kullanmak gibi el ve zihin koordinasyonu gerektiren eğitimlerin verilmesinde e-Learning etkin olarak kullanılmaktadır.

Belirli davranış modelleri öğreten eğitimler

Günümüz itibariyle dijital ortamlar, içeriğin çok farklı şekillerde aktarılmasına imkan tanımaktadır. Bununla birlikte dijital ortamlar için hazırlanmış davranış eğitimlerinin, sınıf ortamında yapılan aynı tür eğitimlerle aynı sonucu vermesi mümkün olmayabilir. Ancak bu eğitimler, eğitim etkinliği için çok önemli olan, eğitim öncesi farkındalık yaratma ve eğitim sonrasında hatırlatma fonksiyonlarını etkili şekilde yerine getirmektedirler. 

Ayrıca rol oynama ve simülayon araçları sayesinde, sanal bir ortamda, öğrenen kişilere gerçek hayat senaryoları içinde karar veme şansı tanınmaktadır. Bu teknikler davranış eğitimlerinin e-Learning ortamındaki başarısını artırmaktadır.

Analiz eğitimleri

- 65 -

Elektronik ortamların hesaplama, etkileşim sağlama ve bilgiyi farklı formatlarda sunma özellikleri sayesinde, analiz eğitimleri de e-Learning'e oldukça yaygın olarak kullanılmaktadır. 

e-learning şu anda büyük oranda teknik (bilgilendirici, prosedürel, analiz) eğitimler için kullanılıyor. Davranış geliştirme eğitimleri de son yıllarda oldukça popüler olan bir alan. Gartner araştırma şirketi’nin yaptığı bir araştırmaya göre, dünyada online alınan eğitimlerin %35’i davranış modelleri öğreten eğitimler. Bu hiç de küçümsenemeyecekcek bir oran. Aynı şirket önümüzdeki yıllarda bu oranın daha da artacağı öngörülüyor.

e-learning projelerine başlamadan önce, vermek zorunda olduğumuz bazı kararlar, daha isabetli sonuçlar almamızı sağlayacaktır. Mevcut ürünler ve uygulamalar ne tür sonuçlar elde edebileceğimiz konusunda önemli ipuçları vermektedir. Ortaya çıkacak ürünü baştan bilerek bir eğitime karar vermek herhalde tüm yöneticilerin hşuna gidecektir. e-learning eğitimlerinin sunduğu en önemli avantajlardan biri de bu. [11]

PERFORMANSA YÖNELİK E-ÖĞRENME UYGULAMALARI

Genel olarak kurumsal eğitim anlayışında bir dönüşüm yaşanıyor. Şirketler artık çalışanların ne öğrendiğinin yanında, öğrendiklerini işine nasıl geçirebildiğiyle, yani öğrendiklerinin iş performansına nasıl olumlu katkı sağladığıyla da ilgileniyorlar. Buna bağlı olarak, bazı şirketler artık eğitim organizasyonlarının yanında

- 66 -

performans geliştirme bölümleri de kuruyor. Dolayısıyla gelişen iş dünyasında, şirketlerde iş yapabilme, gerektiği zaman işin gerektirdiği bilgileri edinme ve onları uygun şekilde kullanma, en az geleneksel eğitimler kadar önem kazanıyor. Bu pencereden baktığımızda geleneksel eğitim modelinin yerine performansa dayalı bir eğitim modelinin yükselmekte olduğunu görüyoruz.

Performansa yönelik eğitim anlayışı ve e-Learning

Eğitim faaliyetiyle gerçekleşmesi istenen, kişinin öğrendiklerini işine uygulamasıdır. e-Learning de bir öğrenme modeli olduğu için, performansa yönelik eğitim anlayışında e-learning geniş uygulama alanları bulmaktadır. Kurumsal eğitim sisteminde, her öğrenilen bilginin, çalışan davranışında ve performansında bir gelişim meydana getirmesi beklenir. Dolayısıyla, e-learning eğitimleri geliştirilirken sadece öğrenme değil, kişinin öğrendiğini işine uygulayabilmesi de göz önüne alınmalıdır. Bu, “performansa dayalı” yada “performans odaklı” (performance based) e-learning içerik geliştirme olarak ifade edilebilir.

Bir örnek ile açıklayalım. İlaç sektöründe faaliyet gösteren bir şirketin, bir ürünle ilgili satışçılarını eğittiğini düşünelim. Onlara genel itibariyle satıştan bahsetmek yerine, bilgisayar ortamında onların satış deneyimi yaşarken kullanabilecekleri bir takım bilgilerin verilmesi - bu bir simülasyon olabilir - ya da o bilgiyi nasıl kullanacağını gösteren bir sürecin anlatılması gerekir. “Bu eğitim benim ne işime yarayacak?” sorusunun cevabını

- 67 -

vermek çok önemli. Aslında amaçlanan, verilen eğitimin iş hayatına uygulanabilmesidir. Dolayısıyla, bir e-learning eğitimini geliştirirken, kişilerin performanslarını artırmaya yönelik bölümlerin de eğitim içinde bulundurulmasına önem verilmelidir. e-Learning içerikleri bu bakış açısıyla geliştirilmelidir. Çünkü, performansa odaklanmayan bir içerik, sadece bilgi aktarma seviyesinde kalacaktır. 

Başka bir örnekte ise bir oryantasyon eğitimini ele alalım. Oryantasyon eğitimine bilgi aktarma ve performans geliştirme olmak üzere iki açıdan bakılabilir:

Bilgi aktarımı açısından bakıldığında çalışanlara anlatılabilecekler şirket ve departman bilgileridir. Bunlar şirket yapısı, işleyişi, organizasyon yapısı gibi bilgilerdir.

Performans bakış açısıyla baktığımızda ise; “bir çalışan diğer departmanları ne gibi durumlarda ve ne için bilmek ister?” sorusuna cevap aranır. Performansa dayalı bakış açısında, kişinin yaptığı işte diğer departmanlarla ilişkileri ve bu ilişkilerin geliştirilmesi üzerine odaklanılır. Böylece performansa yönelik içerik, eğitimi alanı gereksiz bilgilerden kurtarır, sonuca odaklar.

Performans bakış açısında, eğitimi alanın insan kaynakları departmanının kaç kişi olduğunu bilmesi gerekli değilse verilmez. Fakat bu bilgiye istenildiğinde ulaşılabilmelidir. Bu bakış açısıyla eğitimin amacı; şirket içi operasyonların ve departmanlar arasındaki ilişkilerin verimli olarak

- 68 -

gerçekleştirilebilmesidir. Bu verimin sağlanması için aşağıdaki konulara odaklanılır.

İşimin hangi bölümünde farklı bir organizasyon bölümü ile iletişim kurarım ? 

Kurduğum iletişimin yöntemi nedir?

Hangi durumda kime ulaşmalıyım?

Performans odaklı e-Learning eğitimleri hazırlamak diğer e-Learning eğitimleri hazırlamaya nazaran daha derinlemesine bir bakış açısı gerektirir. Eğitimi alan kitlenin yaptığı iş ve ilgili süreçler, bu kitlenin performans kriterleri ve ilgili çalışanların yaşadıkları performans sorunlarının nedenini araştırmak gerekmektedir. Bu işlemler detaylı bir analiz gerektirdiği için eğitim geliştirme maliyetleri artmaktadır;

Performans Araçları

Performansa odaklı e-Learning eğitimlerinde bazı performans artırıcı araçlardan da faydalanabilir. Bunlar yazılım simülasyonları, rol oynama simülasyonları, veri tabanları, hesap cetvelleri gibi elektronik ortamlarda kullanılabilen araçlardır. Bu araçlar performans destek sistemleri olarak da isimlendirilir. Performans destek sisteminin amacı: bir işi yapan çalışana, işi yaparken yardımcı olmak ve performansını artırmaktır. [12]

- 69 -

ÖĞRENME LABARATUARLARI: SİMÜLASYONLAR

İnsanoğlu en iyi deneyerek öğrenir. Bir Çin atasözü en iyi öğrenmenin deneyimsel olduğunu şu şekilde ifade eder; “Söylersen unuturum, gösterirsen hatırlarım, yaptırırsan öğrenirim”. Yürümek, bisiklete binmek ve piyano çalmayı deneyerek öğrenmişizdir. Deneyimsel öğrenmenin kökeninde, bir hedefe ulaşmak için deneme yapılması, denemenin sonuçlarının alınması ve sonuçlarının kişi tarafından yorumlanarak bir sonraki denemenin daha başarılı yapılmasıdır. Bisiklete binmeyi nasıl öğrendiğinizi bir düşünün...Deneyimsel öğrenmenin en güçlü öğrenme yöntemi olduğu çok açık. Bununla birlikte, aşağıdaki şekilde görüldüğü üzere, deneyimsel öğrenmenin gerçekleşebilmesi için deneyden alınan geri dönüşün hızlı ve belirli olması gerekmektedir. 

Oysa ki gerçek yaşamda karmaşık sistemlerle karşı karşıyayız ve pek az sistem bize - bisiklet kullanmayı öğrenmede olduğunun aksine- anında ve belirli geri dönüşler verebilir. Örneğin iş dünyasında verilen bir kararın doğru veya yanlış olarak geri dönmesi ayları ya da yılları bulabilir. Öyleyse sonuçlarını direkt olarak

- 70 -

gözlemleyemediğimiz durumlarda deneysel öğrenme bize nasıl yardımcı olabilir?

Tam bu noktada simülasyonlar, normal şartlarda gözlemleyemediğimiz sistematik ilişlileri keşfetmemizi ve deneyerek öğrenmemizi sağlayan e-Learning uygulamaları olarak karşımıza çıkıyor.

Peter Senge, Beşinci Disiplin (Fifth Descipline) isimli kitabında “Mikro dünyalar” olarak isimlendirdiği simulasyonları ifade ederken, mikro dünyaların “zaman ve mekanı daraltarak” deney yapmayı ve kararlarımızın organizasyonların belli bölümlerinde ne gibi sonuçlar doğurduğunu öğrenmeyi mümkün kıldığını belirtiyor.

Gerçekten de simulasyonlar uzun vadede gerçek deneyimler ve gerçek yanılmalar ile ulaşılabilecek tecrübenin, bilgisayar tarafından canlandırılan tamamen güvenli bir ortamda kazanılmasını mümkün kılmakta. Böylelikle uzun sürelerle kazanılabilecek spesifik bir uzmanlığın daha kısa sürelerde kazanılması mümkün olmaktadır. 

Simulasyonlar, strateji oyunlarından, rol oynama (role playing) uygulamalarına kadar pek çok şekilde olabilmektedir. Ne şekilde olursa olsun tüm simulasyonlar gerçek bir sistemi yazılım yolu ile taklit ederek, sistem ile etkileşim kuran kişiye anında geri dönüşler verirler. Bununla birlikte gerçek bir sistemi taklit etmek, sistemin

- 71 -

analitik olarak çözümlenmesini ve bilgisayar ortamında yeniden programlanmasını gerektirir. Basit sistemlerde oldukça basit olan bu işlem karmaşık yapıların canlandırılmasında zor bir işlem olabilir.

Yazılım simulasyonları

Yazılım simulasyonlarında bir yazılım uygulamasının ara yüzü simulatör tarafından taklit edilir. Önceden tanımlanmış aksiyonların kullanıcılar tarafından gerçekleştirilmesi beklenir.

Rol oynama simulasyonları

Rol oynama simülasyonlarında kullanıcı, kendisine verilen sanal bir rolü oynayarak simulasyon hedefine ulaşmaya çalışır. Örneğin, satış görüşmesini nasıl yönlendireceğini öğrenen bir satış temsilcisi, bilgisayarda canlandırılmış bir ortamda sanal bir müşterinin sorularında cevap vermeye çalışır. 

 

enocta tarafından geliştirilen rol

- 72 -

oynama simulasyonu.Ekranları büyütmek için resimlere tıklayın.

Süreç/strateji simulasyonları

Süreç veya strateji simülasyonları, gerçek bir sürecin canlandırıldığı ve kullanıcının verdiği kararlarla süreci yönlendirilmesinin beklendiği simulasyonlardır. Bu tür ortamlarda, kullanıcı verdiği kararın sonuçlarını görerek öğrenir. Örneğin bir proje yönetimi sürecinin canlandırıldığı simulasyonda, kullanıcılarda kendilerine verilen kaynakları kullanarak projeyi tamamlamaları beklenir. Kullanıcılar personel sayısı, çalışma saati ve planlama için ayrılacak sürenin yüzdesi gibi değişkenleri proje süresince değiştirerek projeyi tamamlamayı hedeflerler.

Simulasyonlar, hızlı ve kalıcı öğrenmeye imkan sağlamaları sayesinde, gelecekte profesyonel eğitim alanında çok daha fazla kullanılacak güçlü e-Learning uygulamaları olma yolundadırlar. [13]

SANAL SINIF

Sanal sınıf e-öğrenme sürecinde öğrencilerin diğer öğrencilerler ve öğretmen ile aynı zaman diliminde biraraya geldikleri bir etkinliktir. Bu senkron etkinliği sağlayan sanal sınıf yazılımları İnternet üzerinden öğrencilerin birbirlerini görmelerine, duymalarına, anlık

- 73 -

mesajlaşmalarına, birbirleri arasında dosya vb. paylaşımları gerçekleştirmelerine izin verir.

Sanal sınıf uygulamalarını gerçekleştirebilmek için öncelikle etkinliğe katılacak öğrenci ve öğretmenlerin buluşacakları zamanı ayarlamaları gerekmektedir. Ayrıca öğretmen sanal sınıf uygulamasında anlatacağı sunum, simülasyon vb. e-öğrenme içeriklerini hazırlamış olmalıdır.

Adobe Connect statik e-öğrenme içeriklerini yayınlamak ve kullanım raporlarını sağlamanın yanı sıra sanal sınıf uygulamalarına da izin vermektedir. Bu yazılımda kullanıcıların Ana, Sunucu, Katılımcı gibi rolleri bulunmaktadır. Adobe Connect ile sanal sınıf, sanal toplantı gibi tek yönlü iletişimin yanı sıra, video konferans gibi çok yönlü iletişim de gerçekleştirilebilmektedir. Adobe Connect’in arabirimi Flash’la yapılmıştır, bu nedenle kullanıcının bilgisiyarına herhangi bir yazılım yüklemesi gerekmez, Flash zaten dünyadaki İnternet’e bağlı bilgisayarların %98’inde halihazırda yüklüdür.

Adobe Connect Sanal Sınıf oturumundan bir görüntü:

- 74 -

Sanal sınıf yazılımları ekran ve dosya paylaşımının paylaşımının yanı sıra beyaz tahta uygulamasını da içerir, böylece öğretmenin ekrana çizdiği şekiller öğrenciler tarafından izlenebilir, bu sırada öğretmenin görüntüsünü ve sesini de öğrencilerin görmesi ve duyması mümkündür. Ek olarak bu yazılımlarla sanal sınıf sürecinin tümü kaydedilerek, senkron eğitime katılamayan öğrenciler kaydedilmiş sanal sınıf videosunu izleyerek asenkron olarak sınıfa katılabilirler veya katılan öğrenciler tekrar amaçlı bu kaydı tekrar tekrar izleyebilirler.

Sanal sınıfların etkili bir e-öğrenme gerçekleştirmek için çok önemli bir araç olduğu unutulmamalıdır. Yapılan araştırmalarda tüm e-öğrenme süreçlerinde motivasyonun en yüksek olduğu ortamın sanal sınıflar olduğu belirlenmiştir. Bu nedenle iyi bir e-öğrenme sürecinde mutlaka sanal sınıf uygulamaları gerçekleştirmek gerekir.

- 75 -

2.5. ETKİLİ ANLATIM VE SUNUM TEKNİKLERİ

Anlatım Yöntemi

Anlatım yöntemi tarihte ve bugün en yaygın ve her öğretmenin kullanmak zorunda olduğu bir yöntemdir. İnsan bilgisi şimdiye kadar büyük ölçüde sözlü veya yazılı dil ile ifade edilip saklanagelmiştir. Ancak bu yöntemin iyi kullanılabilmesi, öğretmenin kişiliğine, bilgisine, ses tonuna, konuşma gücüne (konuşma temposu, melodisi, telaffuzu, süre ayarlama), diyalektik metodu iyi kullanmasına, jest ve mimiklerine bağlıdır. Bu yöntemle ders anlatırken drama tekniği, tasvir, açıklama ve hikaye gayet ustalıkla kullanılmalıdır.

Öğretmen derse başlamadan önce, karşısındaki öğrenci grubunun yaşını, zihinsel seviyesini, bilgi düzeyini, ilgilerini v.s. öğrenmeli; hattâ bunun için giriş yoklaması yapmalıdır. Gene derse başlamadan önce öğrencilerin dikkatini anlatılacak konu üzerine çekecek bir film, fotograf, grafik gösterimi; problemler üzerinde duran bir giriş konuşması veya öğrencilere yöneltilecek bazı basit sorularla işe başlanmalıdır. Grup karşısında sadece yere veya havaya bakarak, gözlerini anlamsız bir sabit noktaya dikerek, sürekli notları ile meşgul olarak ders yapılmaz. Öğretmen sürekli grubu kontrol etmeli, dersten kopmalar sınıfı veya dersin akışını rahatsız etmeye başladığı an müdahele etmelidir.

- 76 -

Anlatım yöntemi ile yapılan derslerde, öğrencilerle mutlaka güzel diyaloglar kurulmalıdır. Arada sorulacak veya sordurulacak sorularla başlayan diyalog dağılan dikkatleri toplayacak, öğrencilerin derse ısınmalarını ve düşüncelerini aktifleştirmelerini sağlayacaktır. Bu şekilde soru-cevap tekniği, öğrencilerin yanlış anlamalarını da engelleyecek veya yanlış anlaşılabilecek konuları düzeltme imkânı sunacaktır. Anlatım yoluyla ders yapan öğretmenin genel kültürü de çok geniş olmalıdır. Anlatım yönteminde bir derste anlatılacak konu iyi seçilmeli ve sınırlandırılmalıdır. Her şeyin bir derste anlatılamayacağı unutulmamalıdır. Uzmanların önerisi, bir derste 5-9 ana nokta üzerinde durulmasıdır. Öğrenciler genellikle sınavlara yönelik ders dinledikleri için, anlatılan konunun soru haline getirilmesi dersi daha çekici kılar. Hattâ anlatımın içinde bile, o kısımların ilerde nasıl bir soru haline getirileceği bahsi açılırsa, bütün öğrencilerin o kısımları "can kulağı ile" dinledikleri görülecektir.

Anlatma yönetminin eksikleri ve kusurlu yönleri

Anlatma yöntemi daha çok işitme organını kullanmaktadır. Oysa eğitimde ne kadar çok duyu organı kullanılırsa o kadar iyi olur. Görmeye dayalı bilgilerin ve psiko-motor davranışların bu yöntemle öğretilmesi çok zordur. Öğrenci derse aktif olarak katılmadığı için dersi dinlemeyebilir, öğrenme sorumluluğundan kaçabilir. Yarım yamalak dinlenilen bir derste de bilgiler tam olarak özümsenemez ve kısa zamanda unutulur.

- 77 -

Eğer öğretmen; bilgisi, ses tonu, vurgulamaları, kullanacağı çeşitli tekniklerle dersi dinlenilebilir bir hale getirmezse, öğrenciler kısa zamanda sıkılır, motivasyonları düşer ve dersten koparlar. İyi bir öğretim için, öğretmenin karşısındaki öğrencilerin bilgi, ilgi, ihtiyaç ve yeteneklerini tanıması gerekir. Sürekli anlatma yöntemi ile ders yapan bir öğretmen, tanımadığı bir gruba belli bir bilgi sistemini anlatmaya çalışır. Bu, âdeta karanlığa kurşun atmak gibi bir faaliyet olur. Bu durumda öğrenme büyük ölçüde tesadüfe bırakılmıştır.

Bu yöntem büyük ölçüde kitabî bilgilere dayandığından, öğrencileri araştırma ve inceleme yapma yerine, kalıp bilgileri ezberlemeye sevk eder. Tarih boyunca da, bu yöntemin ortaya çıkardığı en çok kullanılan öğrenme tekniğinin ezber olduğu görülmüştür.

Bu yöntemle yapılan derslerde öğrencilerle sağlıklı iletişim kurulamıyorsa, dersin anlaşılıp anlaşılmadığını ortaya koyacak geri bildirimler (feedback) alınamaz ve ders kontrolü zayıflar.

Anlatım yönteminin iyi yönleri

Anlatım yoluyla ders verme yöntemi her şeyden önce ekonomiktir.Öğretmenin derse hazırlanması uzun sürmeyebilir.

Her türlü bilgi, gözlem, araştırma ve inceleme bu yolla öğrencilere aktarılabilir.

- 78 -

Bu yöntem, en esnek yöntemlerden biridir. Her derse, her türlü dinleyici grubuna, her mekâna ve zamana kolaylıkla uydurulabilir. Küçük gruplarla yapıldığında gerektiğinde bir sohbet tekniğine dönüştürülebilir. Grup büyüklüğü 50-60'ı geçince de konferans tekniği ile ders yapılabilir.

Bazen yüzlerce resimle anlatılamayacak bir bölge, orayı gezmiş, oralarda yaşamış bir öğretmenin "ağzından bal damlayan" anlatımı ile tekrar oraları geziyormuş, bazı önemli olayların içinde yaşıyormuşçasına öğrenilebilir. Burada öğretmen, gerektiğinde veya ilginin dağıldığını görürse, öğretim plânı üzerinde esnek değişiklikler de yapabilir. Bu yöntemle dersin akışı, dolayısıyla belli bir sıraya göre plânlanmış bilgilerin aktarımı kolay olur.

Sınıf ve ders kontrolü burada bütün diğer yöntemlerden daha kolay sağlanabilir.

Öğretmen veya dersi sunan kişinin öğrencilerle kuracağı duygusal sıcaklık, coşkulu veya mantıklı bir anlatım, öğrencilerle kurulan nezakete dayalı bir diyalog, onların yapıcı olarak derse katılmaları, bazen drama tekniğini kullanarak yapılan bir anlatım sınıfta çok iyi bir "öğrenme atmosferi"nin oluşmasına ve dolayısıyla mükemmel bir öğrenmeye yol açar.

Bu yöntem, diğer bütün yöntemlerle birlikte kullanılabilir. Bu yöntemin diğer olumlu yönleri arasında şunlar da sayılabilir: Konuların kalabalık gruplara sunulmasının en iyi yöntemi budur ("Geniş Grup Tekniği"). Bu öğretim yöntemu sayesinde öğrenciler dikkatlerini uzun süre bir

- 79 -

konuşmaya vermeyi, sabırla dinlemeyi, not tutmayı v.s. öğrenirler. Ayrıca dinleyerek öğrenmeye daha yatkın olan tipler için, bu, en verimli öğrenme yöntemidir.

Anlatım Yöntemiyle Kullanılan Teknikler

Konferans: Bazı eğitim çevrelerinde, konferans şeklinde ders vermenin kötü bir yöntem olduğu, eğitimbilimi prensiplerine ters olduğu şeklinde bir kanaat vardır. Oysa bazı kişiler yüzlerce kişiyi hiç sıkmadan ve vermek istediği mesajların tamamını verecek şekilde güzel konferanslar verebilir. İyi bir konferansçı zamanı kullanmada, topluluk karşısında gezinmede, jest ve mimiklerinde, ses tonunu kullanmada ve kendisine yardımcı araç-gereçleri kullanmada da usta olmalıdır. Her öğretmenin tiyatroculuk yönü olmalı, anlattığı şeyi zevkle anlatmalıdır. Konferans tipi ders üzerinde "Dr.Fox Etkisi" unutulmamalıdır. Anlatacağı konuyu çok iyi plânlamalı, açık ve kısa cümlelerle konuşmalıdır.

Konuşması uygun bir hızda olmalı, sesi çok açık olarak işitilebilmelidir. Dinleyicilerin büyük çoğunluğunu her an kontrol edebilmeli, bunun için bir köşeye, bir gruba değil, her zaman genele hitap etmelidir.

Ayrıca bu yöntem bütün diğer yöntemlerle beraber kullanılabildiği için, bu yöntem içinde sohbet, soru-cevap, gösteri, tartışma vs. birer “teknik” haline getirilebilir. [14]

- 80 -

ETKİLİ POWERPOİNT SUNUMLARI

Başarılı bir sunum için ipuçları

Dikkatle planlayın

Araştırmanızı yapın

Hedef kitlenizi bilin

Sunumuzu zamanlayın

Sunumunuzu deneyin

Rahatlatıcı, temiz ve açık konuşun

Etkili PowerPoint Slaytları

Tasarım şablonları kullanın

Pozisyon, renkler ve stilleri standartlaştırın

Sadece gerekli bilgiyi dahil edin

Bilgiyi gerektiği kadarıyla sınırlayın

İçerik açık olmalı

Zıt renkleri kullanın

Efektler, geçişler ve animasyonda tutarlı olun

Çok fazla slayt hedef kitlenizi kaybettirebilir

Metin klavuzları

- 81 -

Genellikle bir satır 6 kelimeden fazla olmaz

Genellikle bir slayt 6 satırdan fazla olmaz

Uzun cümlelerden kaçının

Büyük fontlar daha önemli bilgiyi gösterir

Font büyüklüğü genellikle 18’e 48 nokta aralığındadır

Metnin zeminle zıt olduğundan emin olun

Süslü fontların okuması zor olabilir

Tümü büyük harf olan kelimelerin okuması zordur

Kısaltmalardan kaçının

Noktalama işaretlerini sınırlayın

Clip Art ve Grafikler

Slaytı dengelemelidir

Metni geliştirmeli ve tamamlamalıdır, kaplamamalı veya mahvetmemelidir

Slayt başına iki grafikten fazla olmaz

Son sözler

İletişim anahtardır

Metin iletişimi desteklemek için

- 82 -

Resimler kompleks fikirleri basitleştirmek için

Animasyonlar kompleks ilişkiler için

Görseller desteklemek için, dikkati dağıtmak için değil

Sesler sadece kesinlikle gerekli durumlar içindir.

Etkili PowerPoint Sunumları Yapmak için İpuçları

1. Tutarlı ve basit bir tasarım şablonu oluşturmak için ana slayt özelliğini kullanın. İçerik sunumunu (örneğin madde imli liste, 2-sütun metin, metin ve resim gibi) değiştirmek hoştur, fakat font, renkler ve arkaplan gibi diğer elemanlarla tutarlı olmalıdır.

2. Her bir ekrandaki kelime sayısını sınırlandırıp basitleştirin. Anahtar ifadeler kullanın ve sadece gerekli bilgiyi ekleyin.

3. Noktalama işaretlerini sınırlayın ve tümü büyük harf olan kelimeleri koymaktan kaçının. Slayttaki boş alan okunabilirliği artıracaktır.

4. Metin ve arkaplan için zıt renkler kullanın. Açık arkaplan üzerinde koyu metin en iyisidir. Dolgulu arkaplanlar metnin okunabilirliği azaltabilir.

5. Uçan metinler gibi cafcaflı geçişleri kullanmaktan kaçının. Bu özellikler ilk başta etkileyici gelebilir fakat dikkati dağıtırlar ve kısa zamanda demode olurlar.

- 83 -

6. Animasyon ve sesler gibi özel efektlerin aşırı kullanımını sunumunuzu sevimli yapabilir fakat güvenilirliğini negatif olarak etkileyebilir.

7. Mesajınızı kuvvetlendirmek ve tamamlamak için iyi kalite resimler kullanın. Resimlerinizin geniş ekranda görüntülendiğinde etkisini ve çözünürlüğünü koruduğundan emin olun.

8. Eğer build’ler kullanırsanız içeriğin ekranda tutarlı ve basit bir şekilde görünmesi gerekir; üstten veya soldan en iyisidir. Sunumunuzu yavaşlatabileceği için puanınızı yapmak için sadece gerektiğinde “build” ekranlar kullanın.

9. Slaytların sayısını sınırlayın. Sürekli sonraki slayta geçen sunumcuların dinleyicilerini kaybetmeleri muhtemeldir. Slayt başına bir dakika iyi bir kuraldır.

10. Sunumunuzu lineer olmayan şekilde gezdirmeyi öğrenin. PowerPoint sunumcunun tüm slaytları sayfa sayfa gezmek zorunda olmaksızın ileri ve geri atlamasına izin verir.

11. Sunumunuzda ileri ve geri nasıl hareket edileceğini bilin ve uygulayın. Dinleyiciler sıklıkla önceki ekranı tekrar görmeyi sorarlar.

12. Mümkünse sunumunuzdaki kullandığınız slaytları ekranda görün. Onların uzaktan da okunabilir olduğundan emin olun (2 metre uzaklıktan). Metin ve grafikler okunabilmeleri için yeterince geniş

- 84 -

olmalıdırlar fakat gürültülü görünmemeleri için çok büyük olmamalıdırlar.

13. Teknik sorunlar olduğunda B planınız olsun. Saydamlıkların ve broşürlerin animasyonları ve diğer özel efektleri göstermeyeceğini hatırlayın.

14. Sunumunuzu hiç görmemiş biriyle deneyin. Onlardan renkler, içerik, efektler ve grafikler için dürüst geri dönüş isteyin.

15. Slaytlarınızdan okumayın. Slaytlarınızdaki içerik dinleyiciler içindir, sunumcular için değil.

16. Slaytlarınıza konuşmayın. Çoğu sunucular dinleyiciden ziyade sunuya dönüktürler.

17. Sunumunuzdaki hiçbir şey için özür dilemeyin. Eğer birşeyin okunması ve anlaşılmasının zor olduğuna inanıyorsanız, onu kullanmayın.

18. İnsanlar yazım hatası görmekten hoşlanmaz mutlaka kontrol edin.

19. Kırmızı, sarı ve turuncu arka plan renkleri, göz yorar ve konsantrasyonu zorlaştırır. Koyu bir arka plan üzerine beyaz karakter, eğer dinleyiciler uzaktaysa tercih edilmemelidir.

20. Konuşma hızı çok hızlı ya da çok yavaş olmamalıdır (dakikada ortalama 100 kelime). İlgi ve hevesiniz belli olsun, rahat ve doğal olun. Tane tane konuşun,

- 85 -

ses tonlamanızı ve sesinizin yüksekliğini değiştirin. Önemli noktaları vurgulamak için kısa süreli duraklayın.

21. Sunu süresi bireysel sunumlar için ortalama 30 dakika grup sunumları için 50 dakikadır.

22. Sunum sonrasında değerlendirme yapın. [15]

ALGI KAVRAMI

Bu bölümde e-öğrenme içerikleri ekran tasarımlarında insan “algı”sının önemi vurgulanarak, iki boyutlu yüzeylerde algıyı kontrol etme yöntemleri anlatılacaktır.

Algı Kavramı

Algılama, beş duyu ile elde edilen her türlü bilginin beynimizde şekillenmesi ve görünüm kazanmasıdır. Algılama, durumun gerçek olarak kaydedilmesi değil, yorumlanarak kaydedilmesidir.

Çevremizi bir resim olarak düşünürsek, bu resmin yorumları neden herkes için farklıdır? Bu farklılığı yaratan, izlenimlerimizi belirleyen nedir? Neden aynı olayda bireyler farklı izlenimler edinirler?

Bütün bu farklı izlenim ve davranışlar, insanların algılama derecelerine göre ortaya çıkmaktadır. Algılama, davranışı etkileyen bilişsel bir süreçtir ve yalnızca çevreden izlenim alma şeklinde pasif bir süreç değildir. Aldığımız verileri analiz eder ve bir yargıya varırız. Bize ulaşan duyumlara

- 86 -

ne tür tepkiler vereceğimizi ancak algılama sonrasında karar verebiliriz.

Algılama, çevremizdekileri anlamamız, anlamlandırma ve değerlendirmeler yapmamız için gerekli ve önemli bir süreçtir. Algılama sürecinin başlangıcı, duyulardan gelen ham verilere dayanır. Bu ham veriler bir süzgeçten geçirilir, diğer sahip olunan bilgilerle karşılaştırılır.

Çevreden aldığımız bilgilerin bir kısmı bizim için daha önemli, bir kısmı da önemsiz ve ihmal edilebilir düzeydedir. Çoğu zaman da görmek istediklerimizi görürüz. Çevre aynı çevre olmasına rağmen kendi yorumlarımız, yargılarımız ve değerlendirmelerimiz çevremizi diğer insanlardan farklı algılamamızı sağlar. Bireylerin neyi nasıl algıladıklarını, büyük ölçüde içinde yaşadıkları kültür ve geçmiş yaşantıları etkiler.

Algılamada Seçiciliği Etkileyen Faktörler

Algılama süreci içinde herşeyin olduğu gibi kaydedilmediğini daha önce belirtmiştik. Aslında “dikkati çeken” ya da “dikkatin üzerinde yoğunlaşmasını” sağlayan şeyler daha kolay algılanırlar. Peki buna yol açan faktörler nelerdir? İç ve dış faktörler olarak ikiye ayırabileceğimiz bu faktörler, içerik ve ekran tasarımlarında da göz önünde bulundurulması gereken faktörlerdir.

Algıda Seçiciliği Etkileyen İç Faktörler

Kişilik: Herkesin ayrı bir kişiliği olduğundan, algıda seçicilik kişiliğe bağlı olarak değişir.

- 87 -

Motivasyon: Motivasyonun yüksek oluşu algılamanın da yüksek olacağının göstergesidir.

Zeka ve yetenek: Bu iki unsur bireyin algı kapasitesini belirler. Zeka ve yetenekteki farklılıklar bireylerin farklı düzeylerde algılamasına yol açar.

Eğitim ve ilgiler: Bireyin eğitimini gördüğü alandaki bir olay, nesne veya durumlara ilgisi daha fazladır. Örneğin sosyal bilimler alanında uzmanlaşmış birinin matematikteki bir teoremin çözümü ile ilgilenmemesi normaldir. Buna karşılık bireyin geliştirmiş olduğu hobiler, formel eğitimi dışındaki ilgi alanının ve dolayısıyla da algı yelpazesinin genişlemesine yol açar.

Amaçlar ve beklentiler: Bireyin sahip olduğu amaçları ve beklentileri, bazı dürtülerin uyarısına karşı “hazır olma” durumuna yol açar. Örneğin bilgisayar alanında gazeteden iş arayan bir birey için “bilgisayar” kelimesi her zaman daha dikkat çekicidir.

Öğrenme ve geçmiş deneyimler: Öğrenme ve algılama arasında doğrusal bir ilişki mevcuttur. Birey konuyla ilgili daha önceden bilgi sahibi ise, yeni bilgileri algılaması çok daha kolay ve kalıcı olacaktır. Öğrenme ve geçmiş deneyimler, algı konusunun başlarından değindiğimiz gibi, “önemli” ve “önemsiz” bilgi ayrımını yapmamızı sağlayan faktörlerdendir.

- 88 -

Algıda Seçiciliği Etkileyen Dış Faktörler

Büyüklük: Büyük nesneler diğerlerinden daha fazla dikkat çeker.

Zıtlık: Birbirine zıt olan renkler, şekiller, nesneler daha çok dikkat çeker.

Tekrar: Tekrarlanan olaylar, durumlar, daha çok dikkat çeker. Tekrarlar öğrenmeyi kolaylaştırır. Fakat sürekli aynı şekildeki monoton hareketlerin durağan nesnelerden çok farkı olmadığı için, algılamayı kolaylaştırıcı bir etkisi yoktur.

Hareketlilik: Hareketli cisimler, hareketsiz olanlardan daha fazla dikkat çeker.

Yenilik: Sıradan nesneler, olaylar, resimler, alışılagelmiş olmayanlara göre daha az dikkat çekerler.

Yakınlık: Uzaktaki nesneler yakındaki nesnelerden daha az dikkat çeker. “Yakınlık” faktörü sadece fiziksel yakınlık olarak düşünülmemelidir. Duygusal olarak yakınlık duyduğumuz ya da hakkında bilgiye sahip olduğumuz şeyler daha dikkat çekicidir.

İki Boyutlu Yüzeylerde Derinlik Algısı

Algıda seçiciliği etkileyen “yakınlık” dış faktörünün açıklamasını yaparken, fiziksel olarak yakında olan

- 89 -

nesnelerin daha net ve daha çabuk algılandığından bahsetmiştik.

Peki iki boyutlu yüzeylerde fiziksel olarak “yakınlık” hissi nasıl verilir? Herhangi bir gerçek derinlik kavramının söz konusu olmadığı iki boyutlu yüzeylerde bu hissi vermenin, ya da başka bir değişle insan algısını bu derinliğe “inandırmanın” birden fazla yolu vardır.

İki boyutlu yüzeylerde derinliğin nasıl sağlanacağının ipuçlarını vermeden önce, insanın temel olarak çevresini nasıl algıladığını açıklamak gerekir. Herşeyden önce görsel algı sistemimiz, algıladığı her sahneyi, figür ve zemin olarak ikiye ayırır ve bu figür zemin ilişkisini sorgulayarak yorumlar.

Yandaki şekil, figür- zemin ilişkisini anlatmak için en sık verilen örneklerden biridir. Şekle baktığımızda, algıladığımız zemin rengini değiştirerek (beyaz ya da siyah), istersek vazo, istersek de birbirine

bakan iki insan yüzü görmemiz mümkündür.

İki boyutlu yüzeylerde derinliği oluşturmanın yolu, insanın üç boyutlu dünyasında gördüğü ama belki de çok farkında olmadığı bir takım görsel ipuçlarını “taklit” etmekten geçer.

Gölgeler

Gölgeler, objelerin formları ve hatta uzaklıkları hakkında çoğu zaman çok net ipuçları verirler. Işığın geliş açısına

- 90 -

göre, gölgelerin şekilleri ve uzunlukları değişebilir. İki boyutlu yüzeylerde arkasına gölge verilmiş bir yazı, zeminden daha yukarıda, dolayısıyla da daha yakında algılanacak ve daha dikkat çekici olabilecektir.

Kesişimler

Görüntüsü herhangi bir obje ile kesilmeyen objeler, diğerlerine göre daha yakında algılanır. Buna üstüste düşen yaprakları örnek verebiliriz. En son düşen yaprak en üstte kalır ve herhangi bir başka yaprak üstüne gelerek, bütününün görünmesini engellemez. En üstteki yaprak, alttakilere göre bize daha yakındır. Bu bilgiyi kullanarak da iki boyutlu yüzeylerde yakınlık hissi verilebilir. Ama tek başına bu özelliği kullanmak her zaman çok da yeterli değildir.

Değişen Büyüklük

Uzaktaki objeler yakındakilere göre daha küçük algılanırlar. Bunu sebebi, uzaktaki objelerin retinada bıraktığı lekenin daha küçük olmasıdır.

- 91 -

Eşit büyüklükte olduğu bilinen objelerin bir tanesinin daha küçük olması, onun diğerlerine göre daha uzakta olduğu hissini verir.

Netlik

Yakındaki ojeler, uzaktaki objelerden daha net ve daha detaylı algılanırlar. İki boyutlu yüzeylerde uzakta olmasını istediğimiz objeye “blur” efekti vermek derinlik hissini arttıracaktır.

Aslında yukarıda sayılan başlıkların hiç biri tek başına yeterli olmayıp, birarada kullanılmalı ve bu sayede de iki boyutlu yüzeylerin daha çekici ve hatta üç boyutlu algılanması sağlanabilir.

Sonuç

Yukarıda saydığımız tüm bu faktörler, algılamamızı arttıran ya da azaltan durumlar yaratırlar. Ancak beynimizin tüm çabalarına rağmen, algı sistemimiz mükemmel ve hatasız çalışamaz.

Algı, organize etme ve anlamlandırma süreci olduğuna göre, algılamadaki farklılıklar, iletişimde ve öğrenmede çeşitli pürüzlere yol açabilir.

Sonuç olarak e-öğrenme içerikleri ekranları tasarlanırken bu algı yanılmalarını aza indirmenin yolu yukarıda anlatılan “algı” şekillerinin bilincinde olup, bunları ekranlarda doğru hayata geçirmektir. [16]

- 92 -

ARCS MODELİ ve E-ÖĞRENMEDE MOTİVASYON

Öğrencinin öğrenmeye ve başarmaya yönelik motivasyonu, profesyonel eğitim programlarında önemi çoğu zaman gözardı edilen bir unsurdur. Oysa eğitimi alan çalışanların motivasyonu eğitim programlarının en kritik bileşenidir. En iyi biçimde tasarlanmış ve uygulanmış olan eğitim programlarının dahi başarız olmasındaki tek sebep programı alan çalışanların/öğrencilerin düşük motivasyonudur. Ayrıca konuya ilgisiz olan öğrenciler eğitimi yüksek bir not ile tamamlamış olsalar bile eğitim sırasında öğrendikleri yetenekleri ve bilgileri bir süre sonra unutma eğilimindedirler. Özellikle çalışanların, katılmaya zorunlu tutuldukları eğitim programlarında geçer not alıp, programdan kurtulma yönünde motive olma ihtimalleri yüksektir. Bu nedenle eğitim tasarımcıları, öğrencileri yeni bilgiler ve yetenekler kazanıp bunları en verimli biçimde işlerine yansıtmaları için motive etmelidir.

Bunun için, ilk adım, eğitim tasarımcılarının hedef öğrenci kitlesini motive eden unsurları bildikleri veya anladıkları yanılgısından kurtulmalarıdır. Eğitim tasarımcıları programı alacak olan öğrencilerin motivasyon unsurlarını analiz etmek için aşağıdaki sorulara benzer sorular sormalı ve cevaplarını aramalıdırlar:

Program sizin için ne kadar değerlidir?

Program sonunda ne gibi faydalar sağlamayı bekliyorsunuz?

- 93 -

Programın konuları arasında hangilerine ilgi duyuyorsunuz?

En çok soruna yol açan problemler nelerdir?

Bu soruların cevapları tasarımcının öğrencinin/kullanıcının motivasyonunu anlamasına yardımcı olacağı gibi hedeflenen davranışsal sonuçların elde edilmesine de yarayacaktır.

Keller’in ARCS Motivasyon Modeli

1987 yılında John Keller motivasyon konusundaki yapılan araştırmaları sentezleyerek ARCS modelini (1987) ortaya atmıştır. ARCS, Dikkat(Attention), Uygunluk(Relevance), Güven(Confidence) ve Tatmin(Satisfaction) kelimelerinin baş harfleridir.

Dikkat

ARCS motivasyon modelinin en önemli ve ilk unsuru, öğrencinin dikkatini çekmeyi ve eğitim boyunca devamını sağlamayı hedefler. Dikkat, Gagne’nin öğrenme kuramının da ilk unsurudur. Bu konuda Keller’in önerisi konu anlatımı sırasında, farklı bilgi aktarma yöntemlerini kullanarak öğrencinin dikkatini sürekli canlı tutmaya çalışmaktır. e-Öğrenme uygulamaları öğrencinin dikkatini ayakta tutmada büyük avantajlar sağlamaktadır. Çünkü e-öğrenme içeriklerinde bilgi sunma yöntemlerinin tamamı kullanılır. Bu yöntemler, yazılı anlatım, görsel anlatım, sesli anlatım ve animasyondur.

- 94 -

Uygunluk

Kullanıcı, e-öğrenme programının, kendi ihtiyaçlarına uygun olduğuna inanmazsa eğitimin konusuna ilgi duymaz, dolayısıyla motive olamaz. Bu nedenle, eğitim programı en basit şekliyle öğrencinin, “Bu programın benim için yararı ne?” sorusuna cevap verebilmelidir. Örneğin, bu soru pazarlamacılar için hazırlanmış bir program için sorulduğunda, cevap kullanıcının kazandığı yetenekler sayesinde bir aylık satışındaki ve aldığı komisyondaki artışın yüzdesi olabilir. Aynı şekilde soru, ofis ortamında kullanılan ya da kullanılmaya başlanacak bir yazılımı öğrenmeye yönelik bir program için sorulduğunda, cevabı, yazılımı daha verimli kullanma ve uygulamada daha az problem yaşama olacaktır.

Güven

ARCS modelinde güven ayağının amacı öğrencinin konuyu öğrenmek için gerekli çabayı göstermesini sağlamaktır. Eğer öğrenci eğitim programının hedeflerine ulaşamayacağını düşünürse veya programı başarı ile tamamlamanın çok fazla çaba ve zaman gerektirdiği hissine kapılırsa motivasyonu düşecektir. Profesyonel e-öğrenme programlarında, eğitimi tamamlamak için tahmini gereken sürenin bildirilmesi veya eğitim sırasında eğitimin ne kadarının tamamlandığının gösterilmesi bu nedenle gereklidir.

Tatmin

- 95 -

ARCS motivasyon modelindeki son madde tatmindir. Öğrenci/kullanıcı öğrenme deneyiminin sonunda programın kendine kazandırdıklarından içsel tatmin duymalı ya da bir ödül almalıdır. Bunun için eğitimin belirli bölümlerinin sonuna öğrencinin kendini sınaması için oyunlar eklenmesini sağlayabiliriz. Başka bir örnek ise, eğitim sonundaki sınavda geçer not alan kullanıcıya eğitimi başarı ile tamamladığına dair sertifikanın verilmesidir. Öğrenciye sunulabilecek diğer ödüllendirme yöntemleri, çalışanın üstü tarafından takdir edilmesi, maaş artışı ya da terfi olabilir. Tabii ki asıl tatmin, programı tamamlayan öğrencinin öğrendiği yeni bilgi ve becelerileri işinde kullanması ve eğitimin pozitif sonuçlarını gözlemlemesi, iş başında bu sonuçları yaşamasıdır.

Özetleyecek olursak, tüm e-öğrenme faaliyetlerinin başarısı ve başarısızlığı öğrencinin motivasyonu ile doğrudan ilgilidir. ARCS motivasyon modeli, eğitimlerin başarısı için kritik öneme sahip olan bu unsurun sağlanması için, e-öğrenme programlarının tasarımı, uygulanması ve değerlendirilmesi sırasında dikkate alınan geçerli araçlardan birisidir. [17]

ETKİLİ SİMÜLASYON OLUŞTURMAK İÇİN İPUÇLARI

Simülasyon teknolojisi, çalışan ve bireylerin eğitiminde kullanılan önemli bir araçtır. Son yıllarda birçok e-öğrenme şirketi sadece e-öğrenme projeleri üretmeyip, simülasyonlar da üretmeye başladılar ki bu da simülasyon

- 96 -

teknolojisinin e-öğrenme açısından öneminin arttığını gösterir.

Öncelikle şunu belirtmekte fayda var ki eğitimlerde birincil amacımız simülasyon üretmek değil, eğitim alan kişilerin performansını arttırmaktır. Bu sebeple, eğitim amaçlı simülasyon üretirken edindiğimiz tecrübelerden oluşan bir dizi faydalı ipucu sunuyoruz.

Performans amaçlarınızı not alın kullanıcıya ne çeşit etkileşimleri sunacağınızı açıkça belirtin. Eğer tüm simülasyonu bir seferde üzerinde fazla düşünmeden üretirseniz, muhtemelen ihtiyacınızdan fazla şey geliştirecek ve bunun için çok fazla para ve zaman harcayacaksınız.

İzlettirmeyin, yaptırın! Eğer yapılması gereken karmaşık ve zor bir adım değilse, kullanıcıya başından itibaren bu işi ya da görevi yapma şansı tanıyın ve kullanıcıların bu adımları pasif şekilde geçiştirmeleri yerine daha aktif bir biçimde yapmalarını sağlayın, onları simülasyona çekin.

Sadece etkileşim değil, anlamlı etkileşim. Bazı insanlar etkili e-öğrenmenin pek çok etkileşimli öğe içermesi gerektiğini söyler. Bu tam anlamıyla doğru değildir, en etkili e-öğrenme anlamlı ve konuya uygun etkileşimlerle zenginleştirilmiş yapıda olmalıdır. Sadece hareketlilik adına yapılacak etkileşimden kaçınılmalıdır.

- 97 -

Oyun ve eğlence, içeriği desteklesin Bazıları da en iyi e-öğrenme yönteminin oyun gibi eğlenceli öğeler içeren uygulamalar olduğunu söylerler. Bu da tümüyle doğru bir yaklaşım sayılamaz. Eğer oyun öğeleri içerikle ilgisiz ise bu bir süre sonra, yapılan eğitimin amacından sapmasına yol açar, öğrencilerin dikkati dağılabilir ve eğitimden alınan verim düşer.

Simülasyon oluşturmak yerine performans artışı üzerine yoğunlaşın Önceden uygulamanın öğrencinin performansına nasıl etki edeceğini hesaplamadan, simülator yaratmak isterseniz, muhtemelen çok fazla para ve zaman harcayacaksınız demektir. Unutmayın, eğer ürettiğiniz simülator eğitim işlevini yerine getirmiyorsa, uygulamanın ne kadar gerçekçi ne kadar başarılı olduğu hiç bir önem teşkil etmez. İyi anlatılmamış bir problem için tasarlanan bir 3D çok büyük miktarda paranın boşa harcanmasına sebep olabilir.

İzlemeyi unutmayın. Simülasyonlarınızı bir izleme sistemiyle birlikte tasarlamanız sadece kullanıcılara yardım dokümanı değil, aynı zamanda size de programınızın ne kadar faydalı olduğu hakkında bilgi veren bir kaynak olabilir. Kullanıcının performansını izleyerek, onun nerede zorlandığını belirleyebilir ve eğitim planındaki hataları daha rahat düzeltebilirsiniz.

- 98 -

Sonuçları nasıl değerlendireceksiniz? Simülasyondaki her önemli noktayı not aldığınız sırada, bu adım başarıldığı zaman nasıl değerlendirileceğini de yazmayı unutmayın. Her adımda doğrunun ne olduğunu belirtmezsek, sonuçlar ileride çok karışık ve kompleks olabilir.

Uzman eğitimcilerle hazırlanmış içerikle öğretin. özellikle küçük ekiplerde bazen bir görev genişlemesi yaşanabilir, bazen programcılar içerik tasarımcılarının görevini üstlenirler. Ancak, bu kimseler programlama açısından yaptıkları işte bir profesyonel olsalar dahi, bir eğitmen ya da öğretmen değillerdir bu sebeple projelerin bu aşamasında bir öğretmene yer vermek daima faydalıdır.

Programcılarınıza grafik tasarım yaptırmayın ya da tam tersi. Çok küçük bir proje için bile olsa, programcılarınıza programlama ve tasarımcılarınıza da grafik tasarım dışında bir görev vermeyin. Tasarruf için her iki rolü üstlenen kimseleri projelerde bulundurmak genellikle amatör işlerin ortaya çıkmasına sebep olur. Fakat çözüm açık: doğru insanı doğru işe yönlendirin!

Küçük başlayın. İlk bir kaç simülasyon projenizde, iyi tanımlanmış ve anlaşılmış projeleri seçmeyi deneyin, bir bakıma “aşağıdaki meyveleri toplayın”. Eğer birden bire karmaşık bir projeyle işe başlarsanız, projenizin ilerleyen safhalarında kafanız karışabilir ve zor durumda kalabilirsiniz. Unutmayın,

- 99 -

uygulamalarınıza böyle gelişmiş unsurlar katmak tecrübe isteyen bir karardır.

Yolunuzda adım adım ilerleyin. Projelerinizi adım adım gerçekleştirmeyi deneyin, son anda parçaları birleştirmek yerine her aşamada geliştirilen bölümü test ederek projenize ekleyin. Bu sayede gereksiz karmaşadan kurtulmuş olursunuz. [18]

2.6. E-ÖĞRENMENİN ETKİNLİĞİNİ DEĞERLENDİRMEK

Bir e-Learning uygulamasının değerlendirilmesinde kullanılabilecek en önemli üç yöntem; Yetkinlik ve Performans Değerlendirmeleri, testler ve gerçek hayat simülasyonlarıdır. Eğitim etkinliğinin sağlıklı olarak ölçülmesi ve e-Learning'den alınan geri dönüşün anlaşılması, ancak bu yöntemler kullanılarak yapılan değerlendirmeler sonucunda mümkün olmaktadır.

Yetkinlik ve Performans Değerlendirmeleri

Eğitim öncesinde ve sonrasında yapılan yetkinlik değerlendirmeleri ile periyodik olarak yapılan performans değerlendirmeleri, e-Learning eğitimlerinin görünür iş sonuçlarına etkisini ölçmek için kullanılmaktadır.

Web tabanlı değerlendirme araçları sayesinde, İnternet üzerinden yetkinlik değerlendirmeleri yapılabilir. Aynı zamanda çalışanın performansının belirli yetkinliklere göre astları, üsteleri ve aynı seviye çalışanlar tarafından

- 100 -

değerlendirilmesini sağlamak üzere 360 derece değerlendirmeler yapılabilmektedir.

Eğitim Başlangıcında ve Sonunda Uygulanan Testler

e-Learning eğitimlerinin başında ve sonunda uygulanacak testler yardımı ile çalışanın gelişimi ve eğitimin etkinliği ölçülebilir. Bu testlerde çoktan seçme, boşluk doldurma, sıralama ve eşleştirme gibi değişik soru tipleri kullanılarak test içeriği zenginleştirilebilir.

Gerçek Hayat Senaryoları (Simülasyonlar)

Eğitim sonrasında, eğitimin kazandırdığı yetkinliğin sınanmasında etkili bir yöntem olarak simülasyonlar ve rol oynama uygulamaları kullanılabilir. Bu tarz uygulamalar, bilgisayar ortamında, çalışanın iş ortamına benzer bir sanal ortam yaratılmasını ve çalışanın edindiği bilgiler doğrultusunda bir rolü oynamasını sağlamaktadır.

Öğrenilen bilginin somut davranışlara aktarılabilmesi ve akılda kalıcılığının sağlanması için en etkili e-Learning yöntemlerinden biri olan simülasyonlar test amaçlı olarak da kullanılabilir. Simülasyon testleri gerçek hayat senaryolarını canlandırdığı için öğrenmeyi kolaylaştırmakta ve değerlendirme sırasında verilen geri dönüşler çalışanın performansı üzerinde çok daha etkili olmaktadır. [19]

- 101 -

ÖLÇME ve DEĞERLENDİRME SİSTEMLERİ

Öğrenciler açısından zaman zaman heyecan ve korku verici olsa da, ölçme ve değerlendirme sistemleri, bireylerin öğrenme etkinlikleri içerisinde önemli bir yere sahiptir. Üstelik eğitim süreci sonunda, eğitim alan bireylerinin durumlarının belirlenmesi ve eksikliklerin anlaşılması, kurumsal e-Learning yapılanması ve stratejileri için de önemli geri bildirimler sağlamaktadır. 

Ölçme ve değerlendirme kavramları birbirleri ile birlikte kullanılan ve birlikte anlam kazanan kavramlardır. Ölçme işlemi ile bireylerin eğitim ile kazandıklarını ifade edilirken, değerlendirme işlemi ile elde edilen ölçme sonuçlarının bir anlam kazanması sağlanmaktadır. 

Gerek eğitsel içerik tasarımında, gerekse kurumsal e-Learning yapılanmasında değerlendirme sonuçlarının önemi çok büyüktür. Ölçme ve değerlendirme sistemleri, sınavları, verilen ödevleri, alıştırmaları kısaca eğitim ile ilgili tüm değerlendirme yöntemlerini kapsamaktadır. 

Söz konusu sistemlerin öğrenme sürecindeki önemini daha iyi görebilmek için, daha geniş anlamı ile "İnsanlar nasıl öğrenir?" sorusunun cevabına göz atalım. Tüm hayatımız boyunca nasıl öğrendiğimizi hiç düşündünüz mü?

 İşte cevaplardan bazıları:

Dinleyerek,

- 102 -

Tavsiye, yönlendirme ve eleştirilerle,

Okuyarak,

Vaka çalışmalarını inceleyerek, dinleyerek,

Araştırma yaparak ve keşfederek,

Tartışarak ve

Bilgimizi pratiklerle, problem çözme vb. yöntemlerle test ederek.

Ölçme ve değerlendirme sistemleri, öğrenmenin ayrılmaz bir parçası olarak eğitimlerde öğrenilen kavramları ve kazanılan yetkinlikleri test etmekte ve değerlendirmektedir. Bu yolla bireylere etkin öğrenmede önemli faydalar sağlamaktadır. Sınavlar ve benzeri ölçme ve değerlendirme sistemleri, eğitim alan kişilere öğrendiklerini, edindikleri yetkinlikleri/davranış biçimlerini uygulama şansı sunmaktadır. Dikkatli ve iyi tasarlanmış testler, eğitim ile kazanılan gelişmenin en doğru ve güvenilir şekilde takip edilmesini sağlayacaktır.

Internet Ortamında Testler

e-Learning uygulamalarında, gerek İnternet ve gerekse kurum şirket ağlarında yapılan testlerin bilgiyi, yetkinlikleri ve davranış değişikliklerini test etmede son derece etkin ve maliyeti düşük bir yol sunduğu anlaşılmıştır. Yapılan uygulamalar, kişilerin İnternet ortamındaki test sonuçları ile sınıf ortamındaki test

- 103 -

sonuçlarının hemen hemen aynı olduğunu ve kişilerin İnternet ortamındaki testleri tercih ettiklerini ortaya koymaktadır. 

Bu konuda Türkiye’de yapılan bazı bilimsel çalışmalar bulunmaktadır. 

İstanbul’da bir firmada yapılan çalışmada, 100(yüz) kadar teknik personele şirket bilgisayar ağı üzerinden test sunulmuştur. Bu kişilerin %65’inin daha evvel İnternet üzerinde test tecrübesi olmamasına rağmen, test sonuçlarının, sınıf ortamında yapılan testlerin sonuçlarına kıyasla farklı olmadığı görülmüştür. Pilot grubun %75 gibi bir çoğunluğu ise, İnternet üzerinden test almayı tercih ettiklerini bildirmişlerdir.

Testi yürüten eğitimciler, İnternet ortamında test hazırlamanın az da olsa kendilerine zaman kazandırdığını ama bununla birlikte, testin değerlendirmesinde çok daha fazla zaman kazandırdığını ifade etmişlerdir. Elde edilen sonuçlar, İnternet ortamında ölçme ve değerlendirme işleminin, gerçek sınıf ortamında yapılan testlere göre, % 80’in üzerinde maliyet tasarrufu sağladığını ortaya koymaktadır.

Neden Ölçme ve Değerlendirme?

e-Learning uygulamalarında kişilere verilecek testler dikkatle ve özenle hazırlanmalıdır. Sadece testlerde değil, aynı özeni ve dikkati eğitim içeriklerinde kullanıcıyı

- 104 -

yönlendirme, düşündürme ve değerlendirmede de göstermeliyiz. 

İşte neden ölçme ve değerlendirme sorusuna bazı cevaplar;

kişilerin eğitim ile kazandıkları bilgi, yetkinlik ve gelişimlerini izlemelerini sağlamak,

kişilerin eğitim öncesinde ve sonrasındaki durumlarını görmek ve gelişmeyi izlemek,

kişilere önemli olan bilgiyi düşündürmek ve bu noktaya odaklanmalarını sağlamak,

eğitim içeriklerinin etkinliğini takip etmek ve sonuçlara göre eğitim içeriklerini revize etmek,

kişileri bilgi ve yetkinlikleri konusunda sertifikalandırmak.

e-Learning'de Ölçme ve Değerlendirme Araçları

e-Learning uygulamalarında, kişilere sunulan testler, sınavlar ve bu ölçme araçları sonrasında yapılan değerlendirmeler belirli ölçülerde Eğitim Yönetim Sistemleri (EYS) ve/veya EYS’ye entegre olarak sunulan Ölçme ve Değerlendirme Sistemi (ÖDS) yazılımları ile yapılmaktadır. Sınavlara ait sonuçlar EYS ve/veya ÖDS tarafından takip edilmekte ve gerektiğinde raporlanmaktadır.Bununla birlikte web tabanlı eğitim içeriklerinde kişilere

- 105 -

sunulan küçük sınavlar ve yönlendirici diğer ölçme unsurları, eğitim içerik tasarımları sırasında üretilmekte, eğitim içeriklerine entegre olarak kişilere sunulmaktadır. Söz konusu sınavların sonuçları da EYS ve/veya ÖDS tarafından takip edilmekte ve gerektiğinde raporlanmaktadır.

Ölçme ve değerlendirme sonuçlarına göre sertifikasyon, sertifika yönetimi ve kişisel gelişim takibi ve ilgili tüm raporlama işlemleri EYS ve/veya EYS ile entegre çalışan ÖDS tarafından gerçekleştirilmektedir.

e-Learning uygulamalarında kullanılan test ve sınavlarda genel olarak şu tür sorular kullanılmaktadır;

çoktan seçmeli sorular,

boşluk dokdurma şeklinde sorular, 

doğru/yanlış soruları, 

yorum, araştırma soruları, 

resim veya grafik seçme soruları,

sürükle-bırak soruları, 

vaka çalışması ve simülasyon soruları.

Sınavların kapsamına göre, değerlendirme aşamasında EYS ve ÖDS’lerden faydalanılacağı gibi, eğitmenlerin geleneksel yöntemlerle değerlendirmesi de gerekli olabilecektir.

- 106 -

Internet Ortamında Ölçme ve Değerlendirmenin Güvenilirliği

Pek çoğunuzun aklınızda, e-Learning uygulamalarında kullanılacak sınavların güvenilirliği, söz konusu sınavların sahip olacağı ağırlık ve değerlendirme sonuçlarına göre alınacak kararların doğruluğu ile ilgili soru işaretlerinin olduğunu tahmin ediyorum.

Elbette ki, sınavları alan kişilerin, bir zaman sınırlaması olmasına rağmen, ek kaynaklardan veya eğitim içeriklerinden faydalanarak soruları cevaplıyor olması mümkündür. Fakat bu durum,  eğitimin gerçek etkisinin hiçbir zaman bilinemeyeceği anlamına gelmemektedir. Bu noktada e-Learning uygulamalarına bir bütün olarak bakmak faydalıdır. Zira eğitim etkinliğinin ölçülmesinde tek bir araç hiçbir zaman yeterli olmamaktadır. 

e-Learning modelinde eğitim etkinliğini ölçmek için kullanılacak farklı yöntemleri şöyle sıralayabiliriz; 

İnternet ortamında yapılan sınavlar,

zaman zaman kişiden istenecek araştırma veya yazı tipi sınavlar,

düzenlenecek sınıf eğitimi veya eğitim toplantılarında yapılan değerlendirmeler,

kurumsal e-Learning uygulamasında yer alması önerilen sanal sınıflarda gerçekleştirilecek değerlendirmeler,

- 107 -

periyodik olarak yapılacak performans değerlendirmeleri,

360 derece değerlendirmeler.

Diğer yandan İnternet ortamında uygulanan sınavların güvenilirliğini artırmak için farklı teknikleri ve opsiyonları da sürekli planlıyor ve uyguluyor olmak gerekmektedir. 

Sonuç

Kurumsal e-Learning uygulamalarında, geleneksel eğitim modellerinde olduğu gibi, ölçme ve değerlendirme sistemleri, etkin birer eğitim unsuru olarak yer almakta ve kullanılmaktadır. Ölçme ve değerlendirme sistemlerinin İnternet ortamında kullanılıyor olması, kurumsal e-Learning sistemlerine eğitim etkinliği açısından önemli avantajlar sunmaktadır.

Bu arada ufak bir hatırlatma yapmak istiyorum. Unutmayınız ki, e-Learning ve kurumsal e-Learning yapılanması konusunda tüm düşüncelerinizi, tecrübelerinizi ve her tür katkılarınızı paylaşmak ve tüm sorularınızı cevaplamak için oluşturduğmuz e-Learning Postası sizlerden gelen istek ve katkılarla amacına daha kolay ulaşacaktır. Bu nedenle soru, öneri ve görüşlerinizi bekliyoruz. [20]

- 108 -

YETKİNLİK BAZLI DEĞERLENDİRME SİSTEMLERİNDE ÖĞRENME UNSURU

Yetkinlik bazlı değerlendirme sistemleri, kişileri bulundukları pozisyonun sahip olması gereken yetkinliklere göre değerlendirerek mevcut durum ile (kişilerin sahip oldukları yetkinlikler ile) hedeflenen durum (pozisyonun sahip olması gereken yetkinlikler) arasındaki farkı ortaya çıkarmayı amaçlamaktadır.

Peki bu farkı ortaya çıkarmak bizim için yeterli olacak mıdır?

Tabi ki hayır, böyle bir çalışmanın esas amacı farkı ortaya çıkarmak ve bu farkı kapatmaktır. Öyleyse ilk faz olarak yetkinlikler arasındaki farkın ortaya çıkartılması gereksinimini kabul edersek, ikinci faz olarak da bu farkın nasıl kapatılacağı ile ilgili çözümlerin bulunmasını gösterebiliriz.

Tüm bu çalışmaları yapmamızdaki en önemli sebep Organizasyonel Yeteneğimizi arttırmaktır. Organizasyonel Yetenek olarak bahsettiğimiz kavram; Müşterilerimizin

- 109 -

ihtiyaçlarını yetkinlikleri kullanarak Çalışanlarımızın gelişimini düzenlemede kullanabilmektir. Bu çevrimde kullanabileceğimiz en önemli araç ÖĞRENME'dir. Unutulmaması gereken en önemli konu, ÖĞRENME aracının bu çevrimde kullanılabilecek tek araç olmadığıdır.

Kurumlar, yapılan yetkinlik bazlı değerlendirmelerden sonra ortaya çıkan yetkinlik farklarını kapatabilmek için ilgili yetkinlikleri çalışanlarına istedikleri düzeyde kazandırabilecek eğitim fırsatlarını çalışanlarına sunmalıdırlar.

Kurumların çalışanlarına bu fırsatları sunarken aşağıdaki parametrelere dikkat etmelidirler;

1. Zaman: Çalışanlar eğitimleri alırken günlük işlerinden mümkün olduğunca kopmamalıdırlar. Özellikle eğitim alacak çalışan sayısının fazla olduğu durumlarda kişilerin uygun zamanlarını birbirlerine göre ayarlamaları bir hayli zor olabilmektedir. Bunun yanında, ortaya çıkan farkın kapatılması aşamasında ne kadar çabuk davranılırsa kapatılacak olan farkın müşteri ihtiyaçlarına aktarılması da o kadar çabuk olacaktır.

2. Eğitimlerin Tekrar Edilebilirliği: Çalışanlar eğitimleri aldıktan sonra, ihtiyaç duydukları zamanlarda eğitimlerin tamamını veya bir kısmını tekrar alabilmeli ve bu eğitimleri birer referans olarak kullanabilmelidirler.

- 110 -

3. Eğitimlerin Çalışanlara Erişebilmesi (Eşitlik): Kurumlar, bünyelerindeki her çalışana eşit eğitim hakkı tanımalıdırlar. Türkiye'nin her köşesindeki çalışanlar aynı eğitimlerden aynı anda faydalanabilmelidir. Gelişim ihtiyaçlarının karşılanması konusunda lokasyon bazlı bir önceliklendirme yapmak çalışanlar arasında huzursuzluğa sebep olabilmektedir.

4. Maliyet: Gelişim fırsatlarının her çalışan için farklı başlıklarda sağlanacağını düşünürsek ortaya yüksek bütçeli bir eğitim ihtiyacı çıkabilecektir.

Organizasyonel Yeteneğin arttırılması için aşağıda örnek bir süreç verilmiştir;

Özellikle "Öğrenme İhtiyaçlarının Karşılanması" adımının gerçekleştirilmesi aşamasında; Çalışanların eğitim planlarını kendi zaman planlarına göre ayarlayabilmeleri, herkesin mekan bağımsız olarak aynı eğitimlerden faydalanabilmesi, eğitimlerin referans olarak

- 111 -

kullanılabilmesi ve ortaya çıkan gelişim ihtiyaçlarının hızla karşılanmasındaki etkinliği göz önünde bulundurulduğunda Uzaktan Öğrenim (e-learning) kurumların Organizasyonel Yeteneklerini arttırmaları konusunda kullanabilecekleri en etkin araçlardan bir tanesidir.

Uzaktan Öğrenim (e-learning), "Öğrenme İhtiyaçlarının Karşılanması" adımının gerçekleştirilmesi aşamasında ağırlıklı olarak kullanılabilecek bir yöntem olmasına karşın tek yöntem değildir. Sınıf Eğitimleri de bu adımın gerçekleştirilmesi aşamasında kullanılabilecek diğer bir yöntemdir.

Kullanılabilecek en doğru yöntem Sınıf Eğitimleri ile desteklenen Uzaktan Öğrenim (e-learning) olacaktır. [21]

- 112 -

B Ö L Ü M 3

3.1. İNTERNET ARACILIĞI İLE UZAKTAN EĞİTİM MODELİ

GİRİŞ

Akademisyenler olarak çeşitli öğrenci gruplarını eğitme durumundayız. Bu grup içerisinde, yetişkinler, uzaktan eğitim öğrencileri, eğitimine uzun bir aradan sonra yeniden başlayanlar, veya örgün eğitim alanlar bulunabilir. Bu yüzden, bir eğitim çevresinde, eğiticinin sürekli olarak neyi kime öğrettiğinin bilincinde olması gereklidir. Yüz yüze eğitimin (örgün eğitim) temel öğesi olan öğrenci-eğitimci iletişiminin, uzaktan eğitimde kısmen yerini alabilmesi için, yeni yaklaşımlardan yararlanılmalıdır. Uzaktan eğitim teknolojisi, uzaktan eğitimi, yüz yüze eğitime bir alternatif olarak sunmak için, büyük bir hızla gelişmektedir [22].

Uzaktan eğitim, öğrenci ile eğitici arasında, basılı ve diğer teknolojik araçları da kullanan, zamandan bağımsız bir eğitim şeklidir [23]. Uzaktan eğitim araçları, basılı materyalden TV’ye, oradan da günümüzün etkileşimli teknolojik eğitsel araçlarına uzanmaktadır. Radyo ve TV yayınları ile yapılan eğitimdeki temel sorun, iki yönlü iletişimin bulunmamasından kaynaklanmaktadıtr [24]. Gününmüzdeki en yaygın uzaktan eğitim araçları, bilgisayara dayalı iletişim araçları olan, e-posta, elektronik pano, Web sayfaları, tele ve video konferansdır. Uzaktan eğitim, yetişkinler ve üniversitelere uzak mesafelerde

- 113 -

yerleşik öğrenciler için uygun bir eğitim sistemidir. Bununla birlikte, uzaktan eğitim, Türkiye gibi gelişmekte olan, ve üniversite sayısı yeterli olmayan ülkelerde, daha çok öğrenciye üniversite eğitimi sağlamada etkin olarak kullanılabilir. Türkiye’deki üniversitelerin, yakın bir gelecekte, bütün lise mezunlarına üniversite eğitimi sağlayabilmesi çok uzak bir olasılık olarak görülmektedir. Bu yüzden, günümüzün teknolojilerinden yararlanarak, uzaktan eğitim sisteminin yaratılması Türkiye’deki yüksek eğitim sistemine büyük katkıları olacaktır.

Web’e dayalı uzaktan eğitimin uygulanmasında göz önüne alınması gereken konular şunlardır[31]:

(a)Bu tür eğitimin amacı: Eğitimin neden yapıldığı ve sonunda ne başarılacağı çok açık olarak belirlenmelidir.

(b)Uygun pedagoji: Yukarıda tanımlanan amaca uygun pedagojik yaklaşımın belirlenmesi gereklidir.

(c) Amaca uygun araçların belirlenmesi: Günümüzde Web’e dayalı eğitim için çok sayıda yazılım aracı geliştirilmiştir. Genelde her bir araç belli bir amacı hedeflemektedir. Bunlardan, amaca en uygun olanını seçmek bu tür eğitimden elde edilecek verimi artıracaktır.

(d)Uyarlama: Etkin etkileşim, yalnızca bir yazılım aracının seçilip kurulması ile sınırlı değildir. Öğrencilerin eğitim sürecine katılımı özendirilmeli, karşılaşılacak problemlerin ve yanlış öğrenci

- 114 -

davranışlarının erkenden belirlenip gerekli önlemlerin alınması sağlanmalıdır.

Bu çalışmada, yüksek eğitim kurumlarındaki öğrenci sayılarının artırılması için, Web’e dayalı uzaktan eğitim modeli tartışılacaktır . İkinci bölümde, Avustralya’daki Charles Sturt Üniversitesi’ndeki uzaktan eğitim sistemi sunulmaktadır. Bu sistemin, Türkiye’deki üniversitelerde de kolaylıkla uyarlanabileceği düşünülmektedir. Üçüncü bölümde, modelin Türkiye’de nasıl uygulanabileceği tartışılmaktadır. Sonuç ve öneriler dördüncü bölümde verilmektedir.

CHARLES STURT ÜNİVERSİTESİ UZAKTAN EĞİTİM MODELİ

Bu bölümde, Türkiye’deki üniversitelerin de kolaylıkla uygulayabileceği bir uzaktan eğitim modeli verilmektedir. Bu eğitim modeli CSU’da başarı ile uygulanmaktadır. Bu üniversitede, yüz yüze verilen her dersin bir de Web’e dayalı elektronik ortamda sunulan, uzaktan eğitim /yüz yüze eğitim öğrencilerine yönelik şekli bulunmaktadır. 2000 yılında, CSU’da verilen her ders için bir Web sayfası oluşturulacaktır.

Bir ders için hazırlanan Web sayfasının, dersin basılı materyaline bir ek olduğu göz ardı edilmemelidir. CSU’daki bu on-line yaklaşımdaki amaç aşağıda belirtilen yeni iletişim teknolojilerinin etkin kullanımıdır [25]:

Gelişmiş iletişim yöntemlerinden öğrenci çoğunluğunun yararlanmasının sağlanması hedeflenmiştir. Özellikle,

- 115 -

öğrenci-öğrenci, ve öğrenci-eğitici arasında daha iyi bir iletişimin kurulması amaçlanmıştır.

Öğrenci kayıtlarına , kütüphaneye ve öğrenci servislerine erişim artırılmış ve kolaylaştırılmıştır.

İletişim zamanlaması geliştirilmiştir.

Öğrencilerin bilgi kaynaklarına erişimi artırılmıştır.

On-line destekli derslere kayıt olmuş her öğrenciye, yeni teknolojiye kolaylıkla uyum sağlaması için, aşağıdaki materyal dönem başlamadan gönderilmektedir[26]:

Üniversite bilgisayar ağına bağlanmayı anlatan bir broşür; ve

On-line destekli derslerin işleyişini anlatan bir kitapçık.

Etkin eğitimde dört ana öğe bulunmaktadır [27]:

(a)Bilgi sunumu;

(b)Öğrenci yönlendirici;

(c) Geri beslemeli uygulama;

(d)Öğrenci değerlendirme.

Etkin eğitimde, eğitim yöntemi ister yüz yüze, ister uzaktan olsun, bu dört işlevin de yerine getirilmesi gerekmektedir. İnternet ortamı bu dört fonksiyonun her hangi birini veya tamamını desteklemede kullanılabilir.

- 116 -

Şimdilik, İnternet’in en yaygın kullanımı bilgi sunumunu desteklemektir. Yüksek eğitimdeki bir çok eğitici ders notlarını, deneme sınavlarını, diğer Web sayfalarına bağlantıları, ve diğer görsel araçları için Web sayfaları yaratmaktadırlar. Bununla birlikte, bu yaklaşım uzaktan eğitim için yeterli değildir. Çünkü, (b)-(c), ve (d)’de belirtilen öğeler, bu yaklaşımla sağlanamamaktadır.

İnternet ise, eğitim için yukarıdaki bütün öğeleri barındırarak, uzaktan eğitimde etkin olarak kullanılabilir. CSU’da eğitici uzaktan eğitim alan öğrenciler için, İnternet’e dayalı dersi, ders tasarımcısı ve çoklu ortam yaratıcının desteği ile hazırlar. Ders bilgileri, Web sayfalarına yerleştirilmiş ortam kütükleri aracılığı ile öğrencilere sunulur.

E-posta, tartışma listesi, chat ve tartışma ortamı gibi iletişim ve ortak kullanım araçları, öğrenci yönlendirme, diyalog, ve uygulama işlevleri için kullanılır. Eğitici, bunlarla birlikte, kendi kendine öğrenme araçları/uygulamaları, ve öğrencinin çalışmasının izlenmesi ve geri besleme için araçlar geliştirir. Hazır bir yazılım yordamı ile de, öğrencinin değerlendirilmesi yapılabilir ve diğer aktiviteleri izlenebilir. Öğrenciler, daha önceden hazırlanmış on-line sınavları, ve ödevleri elektronik ortamda eğiticiye iletebilirler.

Elektronik ortamdaki bu eğitim yaklaşımı yüz yüze eğitimin zenginleştirilmiş bir biçimi olarak ortaya çıkmaktadır. Bazı eğiticiler, derslerinin Powerpoint sunumlarını, uzaktan eğitim öğrencilerinin yararlanması

- 117 -

için dersin Web sayfalarına yerleştirmektedirler. CSU’da eğiticiler Web’e dayalı eğitimdeki deneyimlerini diğer eğiticilerle paylaşmak üzere bir tartışma ortamını http://on-line.csu.edu.au/wwwboards/ On-line_Trial/ adresinde bulundurmaktadırlar. Şekil 1.’de tipik bir Web ders sayfası görülmektedir.

Şekil-1 Tipik Bir Web Ders Sayfası

Geleneksel uzaktan eğitim öğrencilerinin karşılaştığı bir takım problemlerin çözülmesinde Web’e dayalı uzaktan eğitimin getirdiği bazı avantajlar bulunmaktadır [28]. Geleneksel eğitimde karşılaşılan problemlerin bazıları şunlardır:

1-1 iletişimin eksikliği, ve öğrencilerin izole olması;

Öğrencinin eğiticisi ile iletişim kurmasındaki çekingenlik;

- 118 -

Bir eğitim kuruluşunun parçası gibi hissedememek;

Arkadaşlık ortamının bulunmaması;

Ders materyalinin öğrenciye zamanında ulaştırılamaması;

Eğiticiden yetersiz geri besleme.

İyi planlanmış Web’e dayalı uzaktan eğitim yukarıdaki problemleri çözmek ya da hafifletmek için yararlıdır. Örneğin, öğrenciler arkadaşları ile sosyal bir ortam yaratmak için elektronik panolara veya tartışma listelerini kullanabilirler. Gerçekten de, Web sayfalarının en popüler kullanım alanı, iletişim bölümleridir. Özellikle, uzaktan eğitim öğrencileri, eğiticiye, kütüphaneye, ve diğer öğrencilere ulaşımı çok yararlı bulmaktadırlar. Çoğu, bu yaklaşımın kendilerinin dersin ve üniversitenin bir parçası gibi hissetmelerine yardımcı olduğunu belirtmişlerdir [29].

Eşitlik ilkesine uyum, on-line eğitimde karşılaşılacak önemli sorunlardan biridir. Bu eğitime katılan öğrencilerin hepsinin bir bilgisayara ve dolayısı ile Web’e ve diğer kaynaklara erişimi beklenemez. Özellikle gelişmekte olan ülkelerde, her öğrencinin bu kaynaklara sahip olması olası değildir. CSU’da, öğrencilerin Web erişimlerini anlamak için, Planlama ve Geliştirme bölümünce uzaktan eğitim alan öğrenciler arasında bir anket çalışması yapılmıştır [30]. Buna göre: sonbahar 1999 dönemine katılan 19418 uzaktan eğitim öğrencisine yollanan anketlere 13760 yanıt gelmiştir. Sonuçlar irdelendiğinde, 9453 öğrencinin Web

- 119 -

erişimli kişisel bilgisayarı olduğu; 3028 öğrencinin Web erişimsiz kişisel bilgisayarı olduğu; 685 öğrencinin kişisel bilgisayarı olmadığı; ve 594 öğrencinin ise kişisel bilgisayarı olduğu ancak İnternet erişimlerinin olup olmadığının belirtilmediği anlaşılmıştır. 2000 yılından başlamak üzere, CSU’dan uzaktan eğitim alacak her öğrencinin İnternet bağlantılı bir kişisel bilgisayara sahip olma şartı getirilmiştir.

Sonuç olarak, CSU’da verilen her dersin bir de uzaktan eğitim amaçlı versiyonu bulunmakta olup, bunların çoğu on-line’dır. Bir iki istisna dışında, hem örgün hem de uzaktan eğitimde aynı ders kitabı kullanılmaktadır. Ders kitabına ek olarak, çalışmayı yönlendirici ve diğer okuma materyalleri öğrenciye iletilmektedir. Her dönemin ortasında örgün eğitim alan öğrencilere 3 haftalık bir tatil verilmektedir. Bu tatil süresince, uzaktan eğitim alan öğrencilerin çoğu üniversite yerleşkesine gelmekte ve gün boyunca ders ve laboratuvar çalışmalarını yürütmektedirler. Uzaktan eğitimdeki öğrencilerin sorunları büyük ölçüde bu tatil süresinde belirlenmekte ve çözülmektedir. Öğrencilerin değerlendirilmesi her iki sistemde de aynıdır.

CSU MODELİNİN TÜRK ÜNİVERSİTELERİNDE UYARLANILABİLİRLİĞİ

Türkiye’deki dönem sistemi ile eğitim veren üniversiteler CSU’daki modeli kolaylıkla uyarlayabilirler. Ancak, dönem arası tatil uygulaması yaygın bir uygulama değildir. Uzaktan eğitim yapmak isteyen üniversitelerin, bu yönde

- 120 -

yeni bir düzenlemeye gitmeleri gerekecektir. Ara yıl tatilinin de benzer amaçlarla uzaktan eğitim öğrencileri için kullanılması olasıdır.

Daha önce de açıklandığı gibi, Türkiye’de lise mezunlarının ancak yaklaşık olarak %20’si üniversitelere kabul edilmektedirler. Eğer Web teknolojisi, ülkenin eğitim sistemine uygun olarak geliştirirse, lise mezunları için yeni bir yüksek eğitim olanağı hazırlanmış olacaktır. Orta Doğu, Bilkent, Hacettepe, Ege ve İstanbul Teknik gibi üniversitelerin bu tür bir eğitim için gerekli alt yapıya sahip oldukları düşünülmektedir. Bu iyi isim yapmış üniversitelerin uzaktan eğitime başlamaları, halk arasındaki uzaktan eğitime karşı olan olumsuz düşünceleri de silecektir.

Şekil-2’de, eğitim için bir varlık-ilişki (ER)–diyagramı verilmektedir. Burada, dikdörtgen kutular varlıkları (STUDENT, COURSE gibi), ve çizgiler varlıklar arasındaki ilişkileri göstermektedir. Altında çift çizgi olan çember ise alt-varlıkları göstermektedir. Örneğin, ASSESSMENT (değerlendirme), online veya offline olabilir. Bu diyagram, örgün ve uzaktan eğitim modellerini barındırmaktadır. Şekildeki gri kutular Web’e dayalı uzaktan eğitimin öğelerini göstermektedir.

- 121 -

continuous

continuous

takes

involvesmonitors

takes

monitors

OFFLINE ONLINE

COURSE

OFFLINEONLINE

SUPPORTING FACILITATOR

INSTRUCTOR

STUDENT

STAFF

INTERNAL

ASSESMENT

EXTERNAL

Şekil-2 Eğitim İçin Bir ER-Diyagramı

Türkiye’deki üniversitelerin uzaktan eğitime bakışları ve yapılacak ön hazırlıklar şöyle açıklanabilir:

- 122 -

Hazırlık: Türkiye’deki bazı üniversitelerde, öğretim üyeleri, dersleri için Web sayfaları düzenlemeğe başladılar. Öğrenciler, bu sayfalara erişerek, ders notlarına, diğer kaynaklara, örnek sınavlara bakabilmektedirler. Öğretim üyeleri, Web içeriğini dinamik hale sokarak, yüz yüze ders saatlerinin azaltmayı amaçlamaktadırlar. Doğal olarak, üniversitelerin gerekli yasal düzenlemeleri yaparak, Web üzerinden ders verme yolunu açmaları gerekmektedir.

Değerlendirme: Öğrenci değerlendirmesi, on-line hazırlanmış ödevlerle, hafta sonlarında yapılacak ara sınavlarıyla ve de dönem sonlarında yapılacak final sınavı ile yapılabilir. Bunun eğitime getireceği yük fazla olmayacaktır. Derse on-line bağlantı süreleri, ve on-line derse katılım (e-posta, chat servislerini kullanım) son değerlendirmeye katılabilir.

İletişim/Etkileşim/Devamlılık: Bazı derslerin gereği olan laboratuvar çalışmaları ara tatillerde tamamlanabilir. Bununla birlikte, dönem içi bazı deneysel çalışmalar için benzetim (simulation) yazılımlarının hazırlanması gerekir. 1-1 görüşmeler ve grup çalışmaları için dönem arasında eğitici ile öğrencilerin bir araya gelmeleri de sağlanabilir. Böylece, uzaktan eğitim alanların üniversite atmosferini görüp, yaşamaları olasıdır. Özellikle, mühendislik fakültesi öğrencileri yaz aylarında staj yapma durumundadırlar. Uzaktan eğitim öğrencileri, yaz döneminde açılacak olan Web’e dayalı derslerde üniversite yerleşkesinin tanıdığı tümü olanaklardan yararlanılması düşünülebilir.

- 123 -

Ders Materyalleri/Kaynaklar/Araçlar: Örgün eğitimde kullanılan ders kitaplarından bir kaç ek materyalle birlikte uzaktan eğitimde de yararlanılabilir. Ek materyal olarak on-line çalışma notları, deneme sınavları, diğer sitelere bağlantlar, video, ve CD kayıtları olabilir.

Tesisler: İnternet erişimi olmayanlar için, yerleşkede ortak kullanıma 24 saat açık bilgisayar laboratuvarları kurulmalıdır. Ders kayıt ücretlerinin sunuulan olanaklara göre ayarlanması uygun olur. Belirlenen zamanlarda, uzaktan eğitim yürüten ders yardımcılarının 1-1 iletişim için hazır bulunmaları sağlanmalıdır.

Etkileşim: Öğrenci-eğitici, öğrenci-öğrenci iletişimi uzaktan eğitimin başarısındaki en önemli etkenlerden birisidir. Bu etkileşim olmadığında, Web’e dayalı uzaktan eğitimin, mektupla öğrenim (bağımsız çalışma) modelinden bir farkı olmayacaktır. Etkileşim, İnternet araçları, telefon, Web’e dayalı çalışma notlları, ve yerleşkeler ile sağlanacaktır.

Eğitici Desteği: Araştırma görevlileri zaman zaman diğer siteleri ziyaret etmelidirler. Ayrıca, öğrencilerin periyodik olarak üniversite yerleşkelerinin ziyaretleri düzenlenmelidir. Daha ileri aşamada ise video ve sesli tele-konferans düzenekleri kurulmalıdır.

Aşağıdaki tabloda CSU’daki Web’e dayalı uzaktan eğitimdeki temel unsurlar verilmektedir. Türkiye’de başlatılacak benzer programların en azından buradaki unsurları yakalamasının gerekliliği düşünülmelidir.

- 124 -

Unsur CSU

Ders Materyali On-line çeviri H

On-line sözlük E

On-line ders notu

E

On-line test E

(Basılı) ders materyali

E

On-line ders materyali

E

İletişim Araçları On-line geri besleme

E

e-postal E

Eğitici tartışma forumu

E

Forum/Chat E

Tartışma Listesi

E

On-line kaynaklar

E

On-line ödev E

- 125 -

verme

Destek elemanı varlığı E

Eleman eğitimi E

Eğitim Teknolojileri Merkezi E

Programa kabul Sınavla H

Diğer (iş deneyimine göre)

E

Değerlendirme On-line E

Off-line E

Tablo-1 E = Evet , H = Hayır

Yukarıdaki konuları göz önüne alarak hazırlanacak bir model üzerindeki çalışmalar halen sürdürülmektedir. [3]’de de açık olarak belirtildiği üzere, uzaktan eğitim tasarım süreci, geleneksel olarak tasarım, gelştirme, değerlendirme, ve düzeltme aşamalrını içermektedir. Bu çalışmada yanlızca tasarım ile ilgili konulara değinilmiştir. Diğer aşamalarla ilgili çalışmalarımız daha sonra yayımlanacaktır.

1. Sonuç ve Öneriler

On-line bir eğitim forumu yaratmak işi zaman alıcı olup, bir çok hüner, ve iyi bir planlama ister. Buna karşılık,

- 126 -

Web’e dayalı sınıftaki iletişimin kurulması, heyecan verici ve ödüllendiricidir. Bu eğitimle birlikte, yüz yüze eğitimde karşılaşılan bir çok sorunun çözümü için gerekli özgür bir eğitim ortamı yaratılmaktadır. Ayrıca, Web’e dayalı eğitimle birlikte yeni eğitim olanakları sunulmaktadır.

Web’e dayalı uzaktan eğitim modelinin başarıya ulaşması için gerekli görülenler şöyle özetlenebilir:

1. Yeni bir Eğitim Teknolojileri Merkezi kurulması (ETM). Merkezin görevleri:

Web’e dayalı uzaktan eğitim alt yapısını kurmada öncülük edecek;

Gerekli teknolojiyi, kuracak, işletecek, ve ileriye götürecek;

Destek elemalarını eğitecek;

Web için ders materyali hazırlayacak;

Kaynakları yönlendirecek.

2. İki yıllık meslek yüksek okullarında ETM’ye destek verecek programların hazırlanması. Amaçları:

Web master’lar, tasarımcılar/geliştiriciler yetiştirmek;

Veri iletişim/ağ konularında teknik eleman yetiştirmek.

- 127 -

3. Yerleşkede yeni çok-ortamlı bilgisayar laboratuvarları/ağları kurulması.

4. Üniversitelerde yeni uzman kadrolarının kurulması ve kadroların ETM’ye verilmesi.

Türkiye’deki bazı üniversitelerin kısa bir süre içerisinde, Web’e dayalı uzaktan eğitime başlayarak, üniversiteye giremeyen bir çok lise mezununa yeni olanaklar sağlayacağına inanıyoruz. Ancak, bu çalışmaların yönetmeliklerle denetimimnden de yanayız. YÖK’çe çıkarılan uzaktan eğitim yönetmeliğinin denenip, geliştirilmesi taraftarıyız. Sonuç olarak, ileriki yıllarda, bu olanağın, üniversitelere giren öğrenci sayısını %25-50 oranında artırabileceğini umuyoruz.

- 128 -

B Ö L Ü M 4

4.1. GİRİŞ

Bu bölümde önceki bölümlerde yapılan araştırmaların bir değerlendirmesini ve uygulamasını inceleyeceğiz.

Teknolojinin hayatımıza kazandırdığı yeni bir kolaylık ve yenilik olarak gördüğümüz e-öğrenme tüm eğitim kurumlarının birincil ya da ikincil bir eğitim hizmeti olarak yükselmeye devam ediyor. Günümüz eğitim sistemlerinde düşen motivasyonu da göz önüne alırsak e-öğrenmenin gerekliliği tartışmasız olarak belirginleşmektedir.

E-öğrenme içerikleri için Flash teknolojisinin yaygınlığı, performansı ve sağladığı zengin interaktiflik seçenekleri ile ön plana çıktığını görmekteyiz. Flash içerikleri hazırlamak için Adobe Connect, Presenter, Captivate teknolojilerinin ön planda olduğunu görüyoruz. Bu teknolojiler Flash bilmeyenlerin PowerPoint ile e-öğrenme içeriği hazırlamasını ve buna simülasyonlar ekleyebilmeyi mümkün hale getiriyor. Eğitim yönetim sistemleri ise rekabet dünyasında gelişmeye devam etmekteler. Son yıllarda özellikle Amerika Birleşik Devletlerinde Blackboard’un popüler olduğunu görüyoruz.

Geldiğimiz noktada etkili, interaktif, başarılı, yüksek motivasyon sağlayan e-öğrenme içeriklerini hazırlamak için PowerPoint’in yeterli olduğunu yetmediği noktalarda

- 129 -

Flash ve diğer teknolojilerden yararlanabileceğimizi anlıyoruz.

Bölüm 2’de etkili PowerPoint sunumlarının nasıl hazırlandığını inceledik. Daha da güzeli Adobe Presenter ekran tasarımı itibariyle öğrencilerin kolay kullanabileceği bir arabirimi de hazır olarak sağlamakta ve hazırlanan içeriği SCORM pakedine dönüştürebilme imkanı vermektedir.

Etkili e-öğrenme içerikleri ve ortamı hazırlayabilmek için eğitim pedagojisinin bulgularından yararlanmaktayız. Eğitim pedagojosi etkili bir eğitim gerçekleştirebilmek adına bugüne kadar bir çok “eğitsel tasarım modeli” geliştirmiştir. Bunlardan yaygın olarak kullanılan modelleri bölüm 2’de açıkladık. Her bir model kendine özgü bir eğitim metodolojisini takip etmektedir. Örneğin ADDIE modeli 5 safhadan oluşan kullanımı en yaygın modeldir. Etkili e-öğrenme içerikleri için PowerPoint ile etkili sunum hazırlamanın tekniklerini de bilmek durumundayız. Tüm bu teknikleri Bölüm 2’de açıkladık.

Bölüm 2’de değindiğimiz gibi IMS, eğitsel tasarım modellerinden yararlanarak senaryolarla e-öğrenme tasarımı geliştirmeyi sağlayan bir standart oluşturmuştur. Bu sayede diyagram araçları ile eğitim süreci modellenebilecektir.

Sanal Sınıf’ların da etkili e-öğrenme gerçekleştirebilmek için gerekli olduğunu bilmekteyiz. Nitekim yapılan araştırmalarda sanal sınıfların e-öğrenmede öğrenciyi

- 130 -

motive eden en önemli unsur olduğu tespit edilmiştir. Sanal sınıf seansları ile öğrencilerle öğretmenin aynı zamanda (senkron) bir araya gelmeleri ve bu ortamda bilgi paylaşımı yapmaları sağlanmaktadır

4.2. ASP.NET EĞİTİMİ

ASP.NET Microsoft tarafından geliştirilen web uygulamaları için kullanılan bir çatıdır. Bu çatının iyi modellenmiş bir yapısı bulunduğundan başarılı olmuş ve hızla yaygınlaşarak eski ASP’nin yerini almaya başlamıştır.

ASP.NET eğitimininin amacı öğrenciyi ASP.NET ile web uygulamaları hazırlayabilir bir seviyeye getirmekdir. Bu eğitim etkili anlatım ve sunum teknikleri ve araçları kullanılarak hazırlanmıştır.

Eğitim iki bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde öncelikle öğrencileri hazırlamaya yönelik terminoloji ve kavramlar üzerinde duruldu. İkinci bölümde ise ASP.NET ile web uygulamaları geliştirme anlatıldı.

Bazı kavramlar anlatılırken resimlerden ve şemalardan yararlanıldı. Örneğin Internet Explorer programının ne olduğu ve ne işe yaradığı anlatıldıktan sonra resmi konularak anlatılan şeyler pekiştirilmiş oldu.

Visual Studio 2008 editörünün kullanımı anlatılırken bir gösterimden yararlanıldı. Böylece bu programı hiç görmeyen öğrencilerin programı görmeleri ve nasıl çalıştığı hakkında fikir edinmeleri sağlandı.

- 131 -

Sunu tasarımının arka planı beyaz yapıldı. Etkili sunum tekniklerinde beyaz boşlukların seçiciliği ve okunurluğu artırdığını söylemiştik. Mümkün olduğunca uzun cümlelerden kaçınıldı, sığmayan noktalarda konu birden fazla slayt’a bölündü. Örneğin resim ve metinin bir slaytta kullanımının sığma sorunlarına yol açtığı durumlarda önce metinli anlatım ardından resim kullanımı gerçekleştirildi.

Adobe Presenter teknolojisinin standart navigasyon özelliklerinden yararlanıldı böylece öğrencilere kullanımı kolay bir arayüz sağlandı.

İkinci bölümün sonunda yer alan konu kavrama testi ile öğrencilerin öğrendiklerini pekiştirmelerine yönelik kritik ve düşündürücü sorular hazırlandı ve öğrencinin kendini değerlendirmesi sağlandı.

Bu Eğitim Etkili Mi?

Günümüz dershanelerinde verilen eğitimlerin çoğunlukla etkili olduğunu bilmekteyiz. Öğrenciler bu nedenler dershane eğitimlerini tercih etmekteler. Bu tip sınıf eğitimlerde genellikle iki tip yüz-yüze eğitim programı bulunmaktadır: Hızlı programlar, normal programlar. Hızlı programlar birkaç gün içerisinde geçekleştirilen eğitimleri ifade ederken normal programlar birkaç aylık bir sürece yayılabilir. Her iki eğitim programında da öğretmen önce konuyu sesli bir şekilde anlatır ve projektör ile gösterilen bir sunudan yardım alınır. Öğretmen öğrencilerin kendi başlarına uygulama yapmalarını sağlamadan önce nasıl yapılacağını bir gösterimle gerçekleştirir. Öğrenciler

- 132 -

benzeri şekilde kendi başlarına uygulama yaparlar. Öğretmen motivasyonu yükseltmek için arada bir öğrencilere sorular sorar ve diğer motivasyon artırıcı eylemleri gerçekleştirir. Eğitim sonunda özet ve konu kavrama testleri ile hızlı bir tekrar gerçekleştirilir.

Ders sürecini şu şekilde listeleyebiliriz:

Öğretmenin takdimi

Konunun takdimi

Öğrenme amaçları

Konunu tanıtımı

Gösterim

Simülasyon

Uygulama

Özet

Test

Tüm bu yüz-yüze eğitim sürecinin bu ASP.NET eğitiminde birebir verilebildiğini söyleyebiliriz. Burada belirgin eksiklik “uygulama” aşamasında görülmektedir. Öğrencilerin kendi başlarına uygulama yapabilmeleri için kullanıcıların bilgisayarlarına gerekli yazılımları yüklemesi gerekir. Dershane eğitimlerinde ise gerekli yazılımlar öğrencilerin kullandığı bilgisayarlara önceden yüklenerek

- 133 -

kullanıma hazır hale getirilir. Bu sıkıntıyı öğrencilerden bilgisayarlarına gerekli yazılımları yüklemelerini sağlayarak aşabiliriz ya da öğrencilerin uzaktan merkezi bir sisteme bağlanıp ilgili yazılımları bu merkezi sistem üzerinden çalıştırmalarını sağlamak ta iyi bir çözümdür.

Gösterim aşamasında da ekran paylaşımı tekniğinden yararlanılabilir. Biz bu ASP.NET eğitiminin asenkron olmasını istediğimiz için gösterimleri önceden hazırlayıp eğitim materyallerinin içine gömdük, fakat özellikle sanal sınıflarda ekran paylaşımı ile öğretmenin öğrenciye nasıl yapıldığını göstermesi mümkün olabilmektedir. Aynı şekilde öğretmenin öğrencinin bilgisayar ekranını görmesi mümkün olup öğrencinin uygulamasında inceleme yapabilir.

Uygulama aşamasında bir çözüm içermemesine karşın diğer aşamaların tümü bu ASP.NET eğitiminde gerçekleştirilmiş ve yüz-yüze eğitimdeki zenginlik ve birçok duyuya hitap etme gerçekleştirilmiştir. Örneğin öğretmenin kendini tanıtması sağ üst köşede yer alan biyografi bölümünden sağlanmaktadır. Öğretmenin eğitim hedeflerini anlatması bölüm başlarında “Neler Öğreneceğiz” slaytlarıyla gerçekleştirilmektedir.

Öğrencilerin bu eğitim ile gerçekten öğrenip öğrenmediklerini anlayabilmek için eğitimi Adobe Connect üzerine yayına verip testlere verilen cevaplara bakmamız gerekmektedir. Testler ölçme ve değerlendirme sisteminde en önemli değerlendirme aracıdır. Eğer testlerde öğrencilerin geçtiğini görüyorsak öğrencilerin

- 134 -

öğrendiğini kanıtlayabiliriz. Elbette ek olarak öğrenci izleme sisteminin ve geribildirimlerin de dikkate alınması gerekecektir.

4.3. KULLANILAN ARAÇLAR

ASP.NET Eğitimi hazırlamak için hazırlayan kişinin bilgisayarında Microsoft Office PowerPoint, Adobe Presenter, Adobe Captivate ve Adobe Flash yazılımlarının yüklü olması gerekir. Sunucuda ise sanal sınıf uygulamaları ve raporlar için Adobe Connect yazılımının yüklü bulunması gerekmektedir.

Adobe Presenter Plug-in’i yüklendiğinde PowerPoint’e Presenter menüsü eklenecektir. Bu menüdeki seçenekler kullanılarak PowerPoint sunumlarımıza ses, animasyon, video ve testler eklemek mümkün hale gelmektedir.

PowerPoint

PowerPoint sunu hazırlama yazılımında sunu tasarımı sade ve okunurluğu artıran nitelikte bir sunu tasarımı tercih edilmiştir. Tasarımda başlıklar farklı renklerdedir fakat cafcaflı bir görüntüden kaçınmak için fazla sayıda renk kullanılmamıştır.

- 135 -

Yine etkili sunu tekniklerinde anlatıldığı gibi rahatsız edici slayt geçiş animasyonları da kullanılmamıştır.

Adobe Presenter

Adobe Presenter’ı bilgisayarımıza yüklediğimizde PowerPoint’e Adobe Presenter menüsü eklenecektir. Bu menüde bulunun seçeneklerle PowerPoint sunumlarımızı e-öğrenme içeriklerine dönüştürebilmekteyiz. Örneğin “Record Audio” seçeneğ ile sunularımıza ses ekleyebiliriz ya da Insert Flash seçeneği ile Flash animasyonları, Captivate gösterimlerini sunularımıza ekleyebiliriz.

- 136 -

Adobe Presenter’daki Publish seçeneği sunumuzu flash dosyasına dönüştürerek tarayıcıda ya da CD’de görüntülenebilir bir hale getirmektedir. Böylece bu eğitimi izleyecek kişilerin bilgisayarında sadece flashın yüklü olması yeterli olmaktadır.

PowerPoint sunumuzu Adobe Presenter’dan publish ettikten sonra elde ettiğimiz eğitim ekranı:

- 137 -

Etkili bir e-öğrenme gerçekleştirebilmek için tasarlanmış olan “narrative” arayüz sayesinde öğrenciler standart gezinti düğmelerini kullanarak slaytlar arasında kolaylıkla gezinebilirler. Böylece öğrenci istediği bir anda önceki slayta geçerek etkili öğrenmede gerekli olan “tekrar” olayını kendi kendilerine istedikleri kadar gerçekleştirebilirler.

Sunu içerisinde yer alan testleri Adobe Presenter menüsünden “Quiz Manager” seçeneği ile oluşturmamız mümkündür.

- 138 -

Quiz Manager testler, anketler ve sorular oluşturmamız sağlar. Birden fazla test oluşturmak mümkündür. Soru seçenekleri Multiple Choice, True/False, Fill-in-the-blank, Short answer, Matching, Rating Scale olabilir. Quiz Manager ile testlerle bir çok detaylı ayarı gerçekleştirebiliriz. Örneğin seslendirme yapabiliriz, testi geçebilmek için gerekli olan minimum puanı belirleyebiliriz vb.

Adobe Captivate

E-öğrenme içeriğinde bazı konuları daha iyi anlatabilmek için gösterim ve simülasyonlara ihtiyaç duymaktayız.

- 139 -

Bilgisayar yazılımlarının gösterim ve simülasyonlarını hazırlayabilmek için Adobe Captivate programı seçeneklerimizden biridir.

Adobe Captivate yazılımı bilgisayarda çalışan programın ekran görüntülerini, fare hareketlerini ve klavyeden basılan tuşları yakalayarak bilgisayar ekranında oluşan görüntü ve eylemleri bir animasyon dosyasına dönüştürür. Böylece hazırlanan bu animasyon sayesinde bilgisayar yazılımının nasıl kullanıldığı etkili bir şekilde anlatılabilir. Bu dosya yayınlandığında flash biçimindedir. Arzu edilirse bu dosya doğrudan Adobe Connect’te harici bir eğitim materyali olarak kullanılabileceği gibi PowerPoint sunumlarına entegre de edilebilmektedir.

Adobe Captive ekran görüntüsü:

- 140 -

PowerPoint sunumlarında Adobe Captivate animasyonlarını kullanabilmek için Adobe Presenter menüsündeki “Insert Flash” seçeneğini kullanırız.

Adobe Captivate’te de Quiz Manager bulunmaktadır. Bunun nedeni Adobe Captivate’in kendi başına komple eğitim materyali hazırlama aracı olarak kullanılabilir olmasıdır, fakat biz bu eğitimde eğitim materyalini PowerPoint’le hazırladığımızdan gösterimi sunumuzun içindeki bir slayta eklemeyi tercih ettik ve Adobe Presenter’ın Quiz Manager’ını kullandık.

Adobe Connect

Adobe Connect yazılımını LMS (Eğitim Yönetim Sistemi) amacıyla kullanılmıştır. Adobe Connect e-öğrenme içeriklerini depolayıp yayınlayabileceğimiz, sanal sınıf ve toplantılara katılımcıları ayarlayabileceğimiz, test sonuçlarını öğrenebileceğimiz bir eğitim yönetim sistemidir.

ASP.NET eğitimini Adobe Presenter ile SCORM paketi haline getirip Adobe Connect yazılımına yükledik, böylece web sayfamızdan bu içeriğe link verdiğimizde Adobe Connect sunucusu içeriği yayınlar ve rapor ve izleme seçenekleri devreye girmiş olur.

Adobe Connect sunucu yazılımın ekran görüntüsü:

- 141 -

- 142 -

KAYNAKÇA

1. E-öğrenme Bilgi Paylaşımı Ortamı, http://www.eogrenme.net/index.php?option=com_content&task=view&id=6

2. Enocta, Neden E-Learning?, http://www.enocta.com/web2/ContentShowOne.asp?CType=2&ContentID=44&T=5

3. Enocta, Şirketler neden e-Learning ile ilgileniyor?, http://www.enocta.com/web2/ContentShowOne.asp?CType=2&ContentID=44&T=5

4. Ahmet Hançer, E-Öğrenme Pazarı, 2007, www.enocta.com

5. Driscoll, Margaret (2002). Blended Learning: Let's get beyond the hype. e-learning Magazine

6. Metin Deryal, Enocta, e-Learning Magazine, www.elearningmag.com

7. Pethokoukis, J.M. (2002). E-learn and Earn. http://www.usnews.com/usnews

8. Eğitim Pedagojisi, Vikipedi, http://tr.wikipedia.org/wiki/E%C4%9Fitim_pedagojisi

9. Instructional Design, www.instructionaldesign.org

- 143 -

10. Mehmet Emin Bayrak, Farklı E-Learning İçerik Modelleri ve Uygulamaları, http://www.enocta.com/web2/ContentShowOne.asp?CType=2&ContentID=100&T=5

11. Savaş Usta, http://www.enocta.com/web2/ContentShowOne.asp?CType=2&ContentID=69&T=5

12. Murat Bahar, http://www.enocta.com/web2/ContentShowOne.asp?CType=2&ContentID=117&T=5

13. Peter M. Senge, Fifth Descipline, 1990, http://www.enocta.com/web2/ContentShowOne.asp?CType=2&ContentID=91&T=5

14. Genel Öğretim Yöntemleri (Anlatım Metodu), www.egitim.aku.edu.tr/goi06.ppt

15. Tips for Making Effective PowerPoint Presentations, http://kinesiology.boisestate.edu/kines442/tips_for_making_effective_powerp.htm

16. Bige Çetinoğlu, Algı Kavramı, www.enocta.com

17. Kruse, Kevin. The Magic of Learner Motivation: The ARCS Model http://www.e-learningguru.com

18. Interactive Simulation Newsletter, Tips for developing effective simulations (Mayıs, 2003) www.flashsim.com

- 144 -

19. E-Learning Etkinliğini Değerlendirmek, http://www.enocta.com/web2/ContentShowOne.asp?CType=2&ContentID=95&T=5

20. Ahmet Murat Hançer, Enocta; Hall Brandon, Learning Content Management Systems, www.brandonhall.com; Designing Web Based Training, William Horton, Wiley Computer Publishing, 2000

21. Tevfik Kor, http://www.enocta.com/web2/ContentShowOne.asp?CType=2&ContentID=94&T=5

22. http://cesun1.ce.vt.edu/faculty/dymond/dewww.htm

23. D. Keegan, The Foundations of Distance education, Croom, Helm, London, 1986.

24. L. Sherry, Issues in Distance Learning, International Journal of Educational Telecommunications, 1(4), 337-365, 1996.

25. http://www.idea.metu.edu.tr

26. S. Wood, On-line Supported Subjects: A Practical Handbook for Academics, CELT, Charles Sturt Univ., 1998.

27. S. M. Alessi ve S. R. Trollip, Computer-based Instruction : Methods and Development, Prentice Hall, Englewood Cliffs, N.J., 1991.

- 145 -

28. Considering University Teaching 2 , Ed. B. Meyenn, J. Parker ve B. Pennay, Academic Staff Development Unit, Charles Sturt Univ., 1996.

29. Teaching On-line: The Academic’s View , Ed. S. Wood, CELT, Charles Sturt Univ., 1998.

30. http://www.csu.edu.au/division/plandev/html/ survey.htm

31. C. McCormack ve D.Jones, Building a Web-based Education System, Wiley Computer Publishing, 1998.

32. Trakya Üniversitesi Uzaktan Eğitim Merkezi (TUZEM), http://tuzem.trakya.edu.tr/e_ogrenme.html

33. www.insankaynaklari.com

34. Enocta, Organizasyonunuz İçin Ne Zaman E-Learning?, http://www.enocta.com/web2/ContentShowOne.asp?CType=2&ContentID=42&T=5

- 146 -

ÖZGEÇMİŞ

Murat Demirci 1981 yılında İstanbul’da doğdu. İlk ve orta öğrenimini İstanbul’da tamamlayan Murat Demirci, yüksek öğrenimini Marmara Üniversitesi Teknik Eğitim Fakültesi’nde yaptı.

Yüksek öğrenimi ile birlikte 1997-2008 yılları arası 10 yıl süreyle ASK Bilgi Hizmetleri, İnterajans, DataTeknik Bilişim Grubu gibi şirketlerde Teknik Müdür, Web Uygulama Geliştiricisi, Proje Yöneticisi gibi görevlerde yer alan Murat Demirci ödüllü ve büyük-çaplı web siteleri geliştirmiştir. Aynı zamanda Adobe Sertifikalı Eğitimcisi olan Murat Demirci 2008 yılında kurmuş olduğu yazılım şirketiyle girişimci olarak çalışmalarına devam etmektedir.

- 147 -