Ebookmiễnphítại:www.Sachvui.Com

Thôngthạongoạingữđangtrởthànhmộtkỹnăngkhôngthểthiếutrongbốicảnhnềnkinhtếhộinhậphiệnnay.Trênthựctế,nhiềunhàtuyểndụnglớn,đặcbiệtlàởcáccôngtyđaquốcgia,đánhgiácaokhảnăngnày.Tuynhiên,cónhiềubạntrẻtốtnghiệpvớitấmbằngloạikhánhưngvẫnkhôngthểlọtquacácvòngphỏngvấn,hoặcphảichấpnhậnlàmviệckhôngđúngchuyênmônvớimứclươngthấp,vìkhôngđạttrìnhđộngoạingữnhưyêucầu.

Trênthựctế,ngàycàngcónhiềucôngtynướcngoàiđầutưvàoViệtNam,dođó,việcthôngthạomộthoặchaingoạingữđangtrởthànhđiềubắtbuộcvớimỗiứngviên,vìhọsửdụngngoạingữtrongsuốtquátrìnhphỏngvấn,nếukhôngthôngthạongoạingữbạnkhôngthểtiếpthịbảnthântronglầnphỏngvấnđó.Hơnnữa,giữahaiứngviêncócùngtrìnhđộ,khảnăngnhưnhauchắcchắnưuthếsẽthuộcvềứngviêngiỏingoạingữ.

Khôngchỉcóýnghĩatrongviệctìmkiếmcôngviệc,thôngthạongoạingữcònlàyếutốkhôngnhỏgópphầnvàoquátrìnhlàmviệcvàthăngtiếnđốivớisựnghiệpcủabạn.Bởivì,chodùbạncónhiềukinhnghiệmđinữanhưngnếuthiếungoạingữthìcôngviệccủabạncũnggặpnhiềukhókhăn,nhữnghạnchếtronggiaotiếpvớilãnhđạohoặcchiasẻýtưởngvớiđồngnghiệpsẽảnhhưởngđếnviệcđánhgiánănglựccủabạn,khảnăngthăngtiếnrấtkhókhăn.

ỞViệtNam,nhữngngoạingữthôngdụngbaogồmtiếngAnh,Hoa,NhậtvàgầnđâynhấtlàHànQuốc,nhưngđượcsửdụngnhiềunhấtvẫnlàtiếngAnh.Đặcbiệt,vớinhữngngườilàmviệctronglĩnhvựchànhchính,thưký,thìthôngthạoítnhấtmộtngoạingữlàtiếngAnhđượccoinhưmộtkỹnăngkhôngthểthiếutrongcôngviệc.

Vìvậy,chúngtôibiênsoạncuốnsáchnàyvớimongmuốnđưarachocácbạnnhữngkiếnthứcthựcsựcầnthiếttrongsửdụngtiếngAnhnhư:ngữpháptiếngAnhcơbản,cáctậpquánvàphongcáchngônngữ,nhữnglỗithườnggặptrongtiếngAnhthựchành,cácquytắcchínhtảcơbản,cáchphátâm,cáchsửdụngdấucâuvàconsố

trongvănbảntiếngAnh,...

Cuốnsáchnàylàmộtcuốnsổtayhữuích,tiệndụng,bạncóthểmangtheođểtracứubấtcứlúcnàocầnthiết,đặcbiệt,tạinơilàmviệckhibạnphảixửlýrấtnhiềuvănbảncũngnhưnhữngthôngtincầnthiếtbằngtiếngAnh.ChúngtôicũngđưaramộtsốmẫuvănbảntiếngAnhthườngsửdụngtrongcôngviệchànhchínhđểcácbạnthamkhảotrongphầnPhụlụccuốisách.Nhữngmẫunàycóthểgiúpcácbạntrongquátrìnhsoạnthảovănbảnhoặctrảlờikháchhàngchínhxác,ngắngọntrongthờigianngắnnhất.

Cuốicùng,cácbạnnênghinhớmộtđiều,khihọcbấtkỳkỹnăngnào,kểcảngoạingữ,điềucầnthiếtlàsựkiêntrì.Hãydànhramộtkhoảngthờigianmỗingàyđểluyệntậpcũngnhưtậndụngtừngcơhộitrongcôngviệccũngnhưđờisốngđểnângcaokhảnăngngoạingữcủamình.Sựtiếnbộcủabạnđồngnghĩavớicáccơhộisẽgõcửabạnnhiềuhơn!

Chúcbạnthànhcông!

CÔNGTYSÁCHALPHA

I.Ngữpháp

1.Danhtừ(Nouns)Danhtừlàtêncủaconngười,nơichốn,đồvậthayýniệm.Danh

từriêng(propernoun)chỉnhữngconngười,nơichốnhayđồvậtcụthểnhư:Kevin,Atlanta,God,English,…thườngđượcviếthoa.

Danhtừriêngdùngđểchỉtêncủamộtngười,mộtđịađiểm,nơichốncụthểđượcgọilàtênriêng(nounofaddress).Nhữngdanhtừcònlạichỉnhữngthứkhácđượcgọilàdanhtừthường(commonnouns)vàthườngkhôngviếthoa.

Mộtnhómcáctừcóliênquanvớinhaucóthểđóngvaitròlàdanhtừtrongcâu.Nhómcáctừnàygọilàmệnhđềdanhtừ(nounclause),baogồmchủngữvàđộngtừ,xemvídụsau:

•Whathedidforthecountrywasunbelievable(Nhữnggìanhấyđãlàmchođấtnướcthậtlàkhótin).

Trongvídụnày,“Whathedidforthecountry”(Nhữnggìanhấyđãlàmchođấtnước)làmộtmệnhđềdanhtừ.

Cụmdanhtừ(nounphrase)gồmdanhtừvàcáctừbổnghĩachonóđóngvaitrònhưmộtdanhtừđơn.

•Professionalfootballteam(Độibóngchuyênnghiệp)

•Abnormallylongfingers(Ngóntaydàibấtthường)

•Moneymarketaccount(Tàikhoảnthịtrườngtiềntệ)

•Realestateinvestmenttrust(Kỳvọngđầutưbấtđộngsản)

•Grosslyexaggeratedtotals(Tổngphóngđạicựcđộ)

Cũngcónhữngnhómcáctừtạonêndanhtừghép(compoundnouns)nhưcáccụmsau:

•Son-in-law(Conrể)

•Stick-in-the-mud(Kẻbảothủ)

Cónhữngloạidanhtừsauđây:

-Danhtừđếmđược(CountNouns):dùngđểchỉnhữngthứcóthểđếmđược,như:fivedollars(nămđôla),adozen(mộttá),sevencontinents(bảychâulục)…

-Danhtừkhôngđếmđược(MassNouns):dùngđểchỉnhữnggìkhôngđếmđượcnhư:water(nước),air(khôngkhí),energy(nănglượng),data(dữliệu),…

-Danhtừtậphợp(CollectiveNouns):dùngđểchỉnhữngnhómngườihoặcvật,như:team(đội),class(lớp),jury(bangiámkhảo),…

-Danhtừtrừutượng(AbstractNouns):dùngđểchỉnhữngthứtrừutượngnhư:love(tìnhyêu),peace(hòabình),justice(cônglý),hope(niềmhyvọng),hatred(sựthùhận),friendship(tìnhbạn),…

-Mộtsốtừcóthểlàdanhtừđếmđượchoặckhôngđếmđượctuỳvàocáchsửdụng.Việcmộtdanhtừlàđếmđượchaykhôngđếmđượcsẽxácđịnhcáchsửdụngnóđốivớibàiviếtvàngườiviết,nhưtrongcáccâusau:

•Theteamgotintotrouble(Cảđộiđãgặpphảikhókhăn)(khôngđếmđược)

•Theteamhadmanytroubles(Cảđộiđãcónhiềukhókhăn)(đếmđược)

Danhtừcóthểởdạngchủngữcách(subjectivecase),sởhữucách(possessivecase),haytânngữcách(objectivecase).Cách(case)sẽchobạnbiếtvaitròcủadanhtừtrongcâunhưtrongcácvídụdướiđây:

•Thefootballplayer(chủngữcách)runsveryfast(Cầuthủbóngđáchạyrấtnhanh)

•Heselectedacar(tânngữcách)(Anhấyđãchọnmộtchiếcôtô)

•Thefootballplayer’s(sởhữucách)jerseywastorn.(Cáiáolencủacầuthủbóngđáđãbịrách)

Danhtừtrongchủngữcáchvàtânngữcáchgiốngnhau.Danhtừtrongsởhữucáchđivớimộtdấunháy(’)vàtheosaulàchữcáis.

2.Độngtừ(Verbs)Độngtừđượcdùngtrongcâuđểmôtảmộthànhđộnghaytình

trạng.Hãyxemcáccâusauđây:

•Iamanadministrativeassistant.(Tôilàmộttrợlýhànhchính)(chỉtìnhtrạng)

•Theassistantworkedlate.(Ngườitrợlýđãlàmviệcmuộn)(chỉhànhđộng)

Cónhiềucáchphânloạiđộngtừkhácnhau,ngoạiđộngtừ(Transitiveverbs)cầncótânngữtheosau:

•Willyoulaythebookonthedesk?(Bạnsẽđểquyểnsáchởbànchứ?).

Trongvídụnày,thebook(quyểnsách)làtânngữ.

Nộiđộngtừ(Intransitiveverbs)khôngcầncótânngữtheosau:

•Thedogliesdowneverydayafterlunch.(Conchónằmngủsaubữatrưamỗingày).

Mộtsốđộngtừcóthểlànộiđộngtừhayngoạiđộngtừtùythuộcvàocáchthứcsửdụngchúngtrongcâu.Nhữngtừkháchoàntoàncóthểchỉđượcdùngtheomộtcách.

Dạngcủađộngtừcũngđượcchiathànhđộngtừcóngôi(finite)vàđộngtừkhôngcóngôi(non-finite).Mộtđộngtừcóngôicóthểđứngmộtmìnhnhưlàđộngtừchínhtrongcâucònđộngtừkhôngcóngôithìkhông,nhưcáccâusau:

•Thecardestroyedthemailbox(Chiếcôtôđãpháhủyhộpthư).(cóngôi)

•Thebrokenmailbox...(Hộpthưbịhỏng...)(khôngcóngôi).

Cócácdạngđộngtừ(verbforms)sau:

-Dạngcơbản(Baseform)

-Dạnghiệntại(Presentparticiple)

-Dạngquákhứ(Pastform)

-Dạngphântừ(Pastparticiple)

Cácdạngnàygiúpxácđịnhthì(tense)củađộngtừ.Thìcủađộngtừsẽchobạnbiếthànhđộngđóđangxảyra,sẽxảyrahayđãxảyrarồi.Khônggiốngnhưmộtvàingônngữkhác,độngtừtrongtiếngAnhđượcchiathìkhôngphảichỉbởiphầnđuôimàcòndùngtrợđộngtừ(auxiliarywords),xemcácvídụsauđây:

•Iwrite(Tôiviết)(Dạngcơbản)

•Iamwriting(Tôiđangviết)(Dạnghiệntại)

•Iwrote(Tôiđãviết)(Dạngquákhứ)

•Ihavewritten(Tôiđãvàđangviết)(Dạngphântừ)

2.1.Độngtừliênkết(LinkingVerbs)Độngtừliênkếtđượcdùngđểliênkếtchủngữvàbổngữ,thông

thườngmộtdanhtừhoặcmộttínhtừđóngvaitròbổnghĩachochủngữ.Đâythườnglàcácdạngcủađộngtừtobe,hoặcnhữngđộngtừ

liênquanđếnnămgiácquan:look(nhìn),sound(nghe),smell(ngửi),feel(sờ),taste(nếm)vànhữngđộngtừliênquanđếntìnhtrạng:appear(cóvẻ),seem(dườngnhư),become(trởnên),grow(trởthành),turn(biếnthành),prove(tỏra),remain(vẫncòn).

•Thesechildrenareallstudents.(Tấtcảnhữngđứatrẻnàyđềulàhọcsinh).

•Thosecloudslookdark.(Nhữngđámmâykiatrôngđenquá).

•Rainseemslikely(Hìnhnhưlàsắpcómưa).

2.2.Thức(Mood)Thứccủađộngtừphảnánhtháiđộcủangườinóihayngườiviết,

cóbakiểutháiđộđikèmvớiđộngtừ,baogồm:

-Thứctrìnhbày(Indicativemood)đượcdùngđểtrầnthuậthayđặtcâuhỏi.Đâylàthứcphổbiếnnhấtcủađộngtừ.Vídụnhư:

•Distinctionistheconsequence,nevertheobject,ofagreatmind.(Sựlỗilạclàmộtkếtquả,khôngbaogiờlàmụctiêu,củamộttrítuệvĩđại.)

•WithrespecttonovelswhatshallIsay?(Đốivớicáctiểuthuyết,tôisẽnóivềđiềugì?)

-Thứcmệnhlệnh(Imperativemood)đượcdùngđểchỉdẫn,ralệnhhaygợiýmạnh.Độngtừởthứcmệnhlệnhkhôngcầnđivớichủngữvìchủngữđượcmặcđịnhlàngườiđốithoạitrựctiếp-you:

•Getoutofhere(Rakhỏiđâyngay).

•Gotothestorebeforeyoucomehome(Hãyvàocửahàngtrướckhivềnhà).

-Thứcgiảđịnh(Subjunctivemood)đượcdùngvớimệnhđềphụthuộcđểdiễntảướcmuốn;dùngvới“If”vàmộtmệnhđềđiềukiện;dùngvới“asif”và“asthough”khisuyđoán;haydùngvới

“that”đểdiễntảnhucầu.

•Hewishesshewerehere.(Anhtaướcrằngcôấyởđây).

•Wewouldhavewonthegameifweplayedharder.(Chúngtôiđãcóthểthắngtrậnđấunếunhưchúngtôichơitốthơn).

•Theyactedasiftheywerehungry.(Họhànhđộngnhưthểlàhọbịđóivậy)

•Theletterdemandedthatmembershipduesbepaidontime(Bứcthưyêucầurằngnợthànhviênphảiđượctrảđúnghạn).

Điềuquantrọngnhấtvềthứccủađộngtừlàkhảnăngphânbiệtgiữacâuphátbiểucóthực(factualstatements)vàcâuphátbiểugiảđịnh(hypotheticalstatements).Câuphátbiểugiảđịnhthườngsửdụngcáctừcould,would,haymight.

2.3.Độngngữ(PhrasalVerbs)Độngngữđượchìnhthànhtừmộtđộngtừvớimộttừhoặccụm

từkhác.Độngngữthườngcómộtgiớitừtheosau.Thôngthường,độngngữlànhữngcụmtừđàmthoạingẫunhiênđượcchấpnhậntrongviệcsửdụngngônngữphổthông.

•Theoldpeopleweresittingarounddoingnothing.(Nhữngcụgiàngồiquanhchẳnglàmgìcả)(sittingaroundlàđộngngữ).

•Helookeduphisoldteacherinthephonebook.(Anhấytìmngườithầygiáocũtrongcuốnsổđiệnthoại)(lookuplàđộngngữ).

Nhưngnghĩacủađộngngữthườngkhôngrõràng.Chúngcóthểđượcdùngtronghộithoạihàngngày,nêntránhdùngtrongcácvănbảngiaodịchchínhthức.

2.4.Độngtừnguyênnhân(Causative

Verbs)Độngtừnguyênnhânđượcdùngđểmôtảmộthànhđộngtấtyếu

sẽđếnmộthànhđộngkhác,xemxétcâusau:

•Thedevilmademedoit.(Quỷdữđãkhiếntôilàmviệcđó).

Trongvídụnày,madeđãlàmchodoxảyra.

Cácđộngtừnguyênnhânkhácbaogồm:let(đểcho),make(làmcho),help(giúpđỡ),allow(chophép),have(chophép),require(đòihỏi),motivate(thúcđẩy),get(khiếncho),convince(thuyếtphục),hire(thuê),assist(giúpđỡ),encourage(khuyếnkhích),permit(chophép),employ(thuê),vàforce(bắtbuộc).

Hầuhếtsaucácđộngtừnguyênnhânlàtânngữ(danhtừhoặcđạitừ)vàmộtđộngtừnguyênthể(to+độngtừ),vídụ:

•Heallowshisdogtosleepallday.(Anhấyđểchoconchócủamìnhngủcảngày).

Cóbađộngtừnguyênnhânkhôngtuântheocấutrúcnàygồm:have,make,vàlet.Nhữngđộngtừnàythườngđượctheosaubởitânngữvàdạngcơbảncủađộngtừ:

•Shemadeherassociatesreadtheentirereport.(Côấybuộccácphụtáđọctoànbộbảnbáocáo).

2.5.Độngtừhànhcách(FactitiveVerbs)Nhữngđộngtừnhư:make(khiến),choose(chọn),judge(phán

đoán),elect(bầuchọn),select(chọnlựa),name(gọitên),đượcgọilàcácđộngtừhànhcách.Nhữngđộngtừnàycóthểkèmtheohaitânngữ,xemvídụsau:

•ThepeopleelectedMikeJacksonPresidentofthehomeownersassociation.(MọingườiđãbầuchọnMikeJacksonlàChủtịchcủahiệphộichủnhà.)

Trongvídụnày,MikeJacksonlàtânngữcònPresidentofthehomeownersassociationlàbổngữthứhai.

2.6.Thìcủađộngtừ(Verbstense)Thìcủađộngtừ(tense)chỉrathờiđiểmdiễnrahànhđộnghay

trạngthái.Cóbaloạithìlàmthayđổiđuôicủađộngtừ:

-Thìhiệntại(presenttense):chỉmộtsựviệcnàođóđangdiễnra:

•Heisanexecutive.(Anhấylàmộtgiámđốc.)

•Hewearsnicesuits.(Anhấymặcquầnáođẹp.)

-Thìquákhứđơn(simplepasttense):chỉmộtsựviệcđãxảyratrongquákhứ:

•Hewasanexecutive.(Anhấytừnglàmộtgiámđốc.)

•Heworenicesuits.(Anhấyđãmặcquầnáođẹp.)

-Thìquákhứphântừ(pastparticiple)đượckếthợpvớimộttrợđộngtừđểchỉmộtviệcgìđóđãxảyratrongquákhứtrướcmộthànhđộngkhác:

•Hehadbeenanexecutive.(Anhấyđãtừnglàmộtgiámđốc).

•Hehadwornnicesuits.(Anhấyđãtừngmặcquầnáođẹp).

TrongtiếngAnh,độngtừthìtươnglaiđượchìnhthànhbằngviệcdùngtrợđộngtừ:

•Hewillbeanexecutive.(Anhấysẽlàmộtgiámđốc.)

•Hewillwearnicesuits.(Anhấysẽmặcquầnáođẹp.)

2.7.Độngtừtiếpdiễn(ProgressiveVerbs)

Độngtừdạngtiếpdiễnchỉmộtviệcgìđóđangtồntạihoặcđangdiễnra,đượchìnhthànhbởiviệckếthợpdạngphântừhiệntại(đuôi-ing)vớimộttrợđộngtừ.

•Sheiscrying.(Côấyđangkhóc.)

•Shewascrying.(Côấyđãkhóc.)

•Shewillbecrying.(Côấysẽkhóc.)

•Shehasbeencrying.(Côấykhócsuốt.)

•Shehadbeencrying.(Côấyđãkhócsuốt.)

•Shewillhavebeencrying.(Côấysẽkhócsuốt.)

Dạngtiếpdiễnxảyrachỉvớicácđộngtừđộng(dynamicverbs-độngtừchỉkhảnăngthayđổi),chứkhôngápdụngvớiđộngtừtrạngthái(stativeverbs),vìdạngnàymiêutảmộttínhchấtkhôngcókhảnăngthayđổi,khôngthểnói:Sheisbeingtall.

Vềcơbản,độngtừđượcchiathànhhailoại:độngtừđộng(chỉhoạtđộng,quátrìnhcảmgiác,…)vàđộngtừtrạngthái(trigiácvànhậnthứckhônglinhhoạt,vàliênhệ):

-Độngtừhoạtđộng(ActivityVerbs)như:ask(hỏi),play(chơi),work(làmviệc),write(viết),say(nói),listen(nghe),call(gọi),eat(ăn).

-Độngtừquátrình(ProcessVerbs)như:change(thayđổi),grow(pháttriển),mature(trưởngthành),widen(mởrộng).

-Độngtừchỉcảmgiáccơthể(VerbsofBodilySensation)như:hurt(đau),itch(ngứa),ache(nhức),feel(cảmthấy).

-Độngtừchỉkhảnăngchuyểnđổi(TransitionalEventsVerbs)như:arrive(đến),die(chết),land(hạcánh),leave(rờiđi),

lose(đánhmất).

-Độngtừtứcthời(MomentaryVerbs)như:hit(đánh),jump(nhảy),throw(ném),kick(đá).

-Độngtừtrigiácvànhậnthứckhônglinhhoạt(VerbsofInertPerceptionandCognition)như:guess(đoán),hate(ghét),hear(nghe),please(vừalòng),satisfy(hàilòng).

-Độngtừliênhệ(RelationalVerbs)như:equal(bằngvới),possess(sởhữu),own(sởhữu),include(gồmcó),cost(trịgiá),concern(liênquan),contain(baogồm).

2.8.Độngtừbấtquytắc(Irregularverbs)

Hầuhếtcácđộngtừđượcchuyểnsangdạngquákhứđơnvàquákhứphântừbằngviệcthêmđuôi–edvàođộngtừcơbản.

•Hewalked.(Anhấyđãđibộ.)

•Hehaswalked(Anhấyđãvàđangđibộ.)

Cóvàiđộngtừbấtquytắckhôngtuântheoquyđịnhnày,trongđó,cónhữngđộngtừphổbiếnnhư:tobevàtohave.

2.9.Phốihợpcácthì(SequenceofTenses)

Trongmộtcâucómốiquanhệgiữađộngtừtrongmệnhđềchính(mainclause)vàđộngtừtrongmệnhđềphụthuộc(dependentclause),thìcủacácđộngtừkhôngcầnphảigiốngnhaunhưngchúngphảiđápứngđượctínhchínhxácvềthờigianvàthứtự,vídụ:

•Myfatherwillhavereturned,beforeIleave.(Bốtôisẽtrởlạitrướckhitôiđi).

2.10.Hìnhtháiđộngtừ(Verbals)Hìnhtháiđộngtừlàcáctừcóýnghĩanhưchỉmộthànhđộnghay

trạngtháinhưngthựcchấtlạikhôngđóngvaitròlàmộtđộngtừ.Đôikhichúngcũngđượcgọilàđộngtừkhôngcóngôi(nonfiniteverbs).Hìnhtháiđộngtừthườngđượcsửdụngvớinhữngtừkháctrongcụmhìnhtháiđộngtừ(verbalphrase).

•Readingnovelsisoneofherhobbies.(Đọctiểuthuyếtlàmộttrongnhữngsởthíchcủacôấy.)

Trongvídụtrên,readingnovelslàmộtcụmhìnhtháiđộngtừ,trongđóhìnhtháiđộngtừlàreading.

Phântừ(participle)làhìnhtháiđộngtừđóngvaitrògiốngnhưtínhtừ.

•Therunningdogchasedthespeedingcar.(Conchóchạyđuổitheochiếcôtôđangphóngnhanh).

Phântừhiệntại(presentparticiple)miêutảhoàncảnhhiệntại;phântừquákhứ(pastparticiple)miêutảmộtviệcnàođóđãtừngxảyra.

•Theburnedtreefelldowninthestorm.(Cáicâycháyđãbịđổtrongcơnbão.)

2.11.Độngtừnguyênthể(Infinitive)Độngtừnguyênthểđượchìnhthànhtừmộtđộngtừgốcđivới

từto:

•Tobe,ornottobe.(Tồntại,haykhôngtồntại.)

Nguyênthểhiệntại(presentinfinitive)miêutảmộttìnhhuốngtronghiệntại:

•Iliketodream.(Tôithíchmơước.)

Nguyênthểhoànthành(perfectinfinitive)miêutảmộtthờiđiểmsớmhơnthờiđiểmnóiđếntrongcâu..

•Iwouldliketohavesleptuntilnine.(Tôithíchngủđếnlúc9giờ.)

Mộttrongnhữnglỗiviếtthườnggặplàtáchrờiđộngtừnguyênthể(Splitinfinitives).Mộtđộngtừnguyênthểbịgọilà“táchrời”(split)khimộttừ(thườnglàtrạngtừ)đượcđặtvàogiữatocủanguyênthểvàđộngtừgốc.

•Toboldlygowherenomanhasgonebefore.(Liềulĩnhđiđếnnhữngnơichưaaitừngtới.)

Nhiềuýkiếnchorằngnguyênthểlàmộtđơnvịriênglẻvàkhôngthểbịtáchrời.Khisửdụngdạngnày,cáclỗicũngđượcnhậnradễdàng,vìvậy,ngườiviếtthườngtránhsửdụngnó.Việctáchrờinguyênthểkhôngsai,nhưngđểkhôngvấpphảitranhluận,tốtnhấtlàhạnchếviệctáchrờinguyênthểtrongcácvănbảngiaodịch.

2.12.Danhđộngtừ(Gerund)Danhđộngtừlàdạngđộngtừđuôi–ing,đóngvaitrònhưdanh

từ.

•Walkinginthestreetafterdarkcanbedangerous.(Đibộtrênphốkhitrờitốicóthểsẽnguyhiểm).

Danhđộngtừthườngđượcđikèmvớinhữngtừkháctạothànhcụmdanhđộngtừ(gerundphrase),xemxétvídụsau:

•Walkinginthestreetafterdarkcanbedangerous.(Đibộtrênphốsaukhitrờitốicóthểsẽnguyhiểm).

Trongvídụtrên,Walkinginthestreetafterdarklàcụmdanhđộngtừ,trongđódanhđộngtừlàwalking.

Bởivìdanhđộngtừvàcụmdanhđộngtừlàdanhtừ,chúngchỉcóthểđượcdùngnhưmộtdanhtừ.

•BeingPresidentisadifficultjob:Làchủngữ.(LàmTổngthốnglàmộtcôngviệckhókhăn.)

•Hedidn’treallylikebeingpoor:Làtânngữcủađộngtừ.(Anhấythựcsựkhôngthíchlàngườinghèo.)

•Hereadabookaboutbeingcareful:Làtânngữcủagiớitừ.(Anhấyđọcmộtcuốnsáchvềviệccẩntrọng.)

2.13.Độngtừnguyênthể(Infinitives),danhđộngtừ(Gerunds)vàphốihợpcácthì(Sequence)

Độngtừnguyênthểvàdanhđộngtừkhôngthựcsựlàđộngtừ,mặcdùchúngcũngmiêutảcáchànhđộng.Khikếthợpvớitrợđộngtừ,độngtừnguyênthểvàdanhđộngtừcóthểdiễnđạtkháiniệmthờigian,thamkhảobảngdướiđâyđểrõhơnvềcáchdùng.

BẢNG1-1.Độngtừnguyênthể(Infinitives),Danhđộngtừ(Gerunds),vàphốihợpcácthì(Sequence).

Dạngđơn(SimpleForms):

•WehadplannedtowatchtheSuperBowl.(ChúngtôidựđịnhsẽxemtrậnSuperBowl.)

•SeeingtheCowboyswinisalwaysagreatthrill.(ChứngkiếnchiếnthắngcủađộiCowboysluônluônlàniềmxúcđộnglớnlao).

Dạnghoànthành(PerfectForms)

•TheCowboyshopedtohavewontheSuperBowl.(ĐộiCowboysđãhyvọngsẽthắngtrậnSuperBowl.)

•Iwasthrilledabouttheirhavingbeeninthebiggame.(Tôiđãrấtxúcđộngvềnhữnggìhọđãtrảiquatrongtrậnđấulớnđó.)

Dạngbịđộng(PassiveForms)

•TobechosenasanNFLplayermustbethebiggestthrillinanyfootballplayer’slife.(ĐượcchọnlàngườichơicủaNFLhẳnphảilàniềmxúcđộnglớnnhấttrongcuộcđờicủabấtcứcầuthủbóngbầudụcnào.)

•Beingchosen,however,doesn’tmeanyougettoplay.(Tuynhiên,việcđượcchọncũngkhôngcónghĩalàbạnsẽđượcchơi.)

Dạngbịđộnghoànthành(PerfectivePassiveForms)

•Themendidnotseemsatisfiedsimplytohavebeenselectedasplayers.(Cậutacóvẻnhưkhônghàilòngvớiviệcchỉđơngiảnđượcchọnlàcầuthủ.)

•Havingbeenhonoredthisway,theywentoutandearneditbywinningtheSuperBowl.(Đãtừngđượcvinhdanhnhưthếnày,họtiếnravàgiànhlấyđiềuđóbằngcáchchiếnthắngtrậnSuperBowl.)

Dạngnguyênthểhoànthànhtiếpdiễn(PerfectiveProgressiveInfinitive)

•Tohavebeencompetingatthislevelwasquiteanaccomplishment.(Đểđượcthiđấuởhạngnàythậtsựphảilàmộttàinăng.)

2.14.Dạngbịđộngvàchủđộng(PassiveandActiveVoices)

Độngtừcóthểởdạngchủđộng(activeinvoice)haybịđộng(passiveinvoice).Ởdạngchủđộng(activevoice),chủngữchínhlà“ngườilàm”(do-er)hay“ngườilà”(be-er)cònđộngtừmiêutảmộthànhđộng.Ởdạngbịđộng(passivevoice),chủngữkhôngphảilà“ngườilàm”hay“ngườilà”,thayvàođó,chủngữchịutácđộngcủahànhđộng,nhưcácvídụsau:

•Theassistantusedthecomputer.(Ngườitrợlýđãsửdụngmáyvitính.)–Dạngchủđộng.

•Thecomputerwasusedbytheassistant.(Cáimáyvitínhđãđượcsửdụngbởingườitrợlý.)–Dạngbịđộng.

Hiệnnay,cónhữngcôngcụkiểmtrangữphápđượctinhọchoá,dễdàngsửdụngđểnhậnbiếtcấutrúcbịđộngvàđưaracáchướngsửađổi.Sửdụngđộngtừởdạngbịđộngkhôngsai,nhưngnêndiễnđạtbằngdạngchủđộngđểbàiviếtdễhiểuhơn.

Thểbịđộngcóthểđượcsửdụngkhicầnthuhútsựchúývàongườihoặcvậtbịtácđộng,vídụnhư:

•Georgewaskilledwhileridingabicycle.(Georgeđãbịgiếtkhiđangđạpxe.)

Hoặcdùngthểbịđộngkhichủngữkhôngquantrọng:

•Themeteorshowercanbeobservedjustafterdark.(Mưasaobăngchỉcóthểquansátđượcsaukhitrờitối.)

Trongcácvănbảnchuyênmôncầnsửdụngthểbịđộng,khi“ngườilàm”(do-er)và“ngườilà”(be-er)cóthểlàbấtcứai,vìmuốnnhấnmạnhvàoquátrình.Thayvìviết“Idevelopedacomputerprogramthatcanprintchecks.”(Tôiđãnângcấpmộtchiếcmáytínhcóthểinhoáđơn.),cóthểviết“Acomputerprogramwasdevelopedthatcanprintchecks.”(Mộtchiếcmáytínhđãđượcnângcấpđểcóthểinhoáđơn.)

Thểbịđộngđượchìnhthànhbằngkếthợpmộtdạngcủađộngtừtobevớidạngquákhứphântừcủađộngtừchính.

Chỉcóngoạiđộngtừ(nhữngtừcóthểđikèmtânngữ)mớicóthểchuyểnsangdạngbịđộng.Tuynhiên,cómộtsốngoạiđộngtừkhôngthểchuyểnsangbịđộngnhưđộngtừtohave.Bạncóthểnóihoặcviếtrằng,“Shehasanewcomputer”(Côấycómộtcócáimáytínhmới),nhưngkhôngthểnóirằng“Anewcomputerishadbyher”.

Nhữngđộngtừkhôngthểdùngởdạngbịđộngbaogồm:resemble(giốngvới),looklike(trônggiốngnhư),equal(bằngvới),agreewith(đồngývới),mean(nghĩalà),contain(chứađựng),hold(nắmgiữ),comprise(baogồm),lack(thiếu),suit(thíchhợp),fit(vừavới),become(trởnên).

3.Tínhtừ(Adjectives)Tínhtừlànhữngtừmiêutảhoặcbổnghĩachomộtdanhtừchỉ

người,nơichốnhoặcđồvật.Nhữngmạotừnhưa,an,vàthelàtínhtừ.Cònnhữngtínhtừkhácchỉtrạngthái,tínhchất,...như:tall(cao),solid(rắnchắc),cold(lạnhlẽo),...

Ngoàira,mộtnhómtừgồmchủngữvàđộngtừcóthểđóngvaitròlàtínhtừ,đượcgọilàmệnhđềtínhtừ(adjectiveclause):

•Mybrother,whoismucholderthanIam,isapsychologist.(Anhtraitôi,ngườilớntuổihơntôirấtnhiều,làmộtnhàtâmlýhọc).

Nếuchủngữvàđộngtừbịlượcbỏkhỏimệnhđềtínhtừthìsẽhìnhthànhcụmtínhtừ(adjectivephrase),vídụnhư:

•Heisthemanwhoiskeepingmyfamilyfed.(Ôngấylàngườinuôisốnggiađìnhtôi).

Khôngnênlạmdụngviệcsửdụngtínhtừ.Hãydùngdanhtừvàđộngtừmiêutảđểtạorasựphongphú,đadạngchocâu.

3.1.Vịtrícủatínhtừtrongcâu(AdjectivePositioninaSentence)

Tínhtừthườngđứngngaytrướcdanhtừhoặccụmdanhtừnóbổnghĩa.Khitínhtừđượcviếtthànhmộtchuỗiphảisắpxếpchúngtheomộttrậttựnhấtđịnhtùyvàochủngloại.Khicácđạitừbấtđịnh(indefinitepronouns)như:something(cáigìđó),someone(aiđó),vàanybody(bấtcứai)-đượctínhtừbổnghĩa,tínhtừsẽđứngsauđạitừđó.

ViệcsắpxếptrậttựcáctínhtừtrongcâukhákhóvớingườihọctiếngAnh.Cáctínhtừđượcsắpxếptheotrậttựnhưsau:

#1.Từhạnđịnh(Determiners)-mạotừ(articles)vàcáctừhạnchế(limiters)khácnhư:a(một),an(một),five(năm),her(của

côấy),our(củachúngtôi),those(nhữngcáiđó),that(cáiđó),several(mộtvài),some(mộtsố),…

#2.Sựquansát(Observation)-cáctừsautừhạnđịnh(post-determiners),cáctínhtừhạnchế(limiteradjectives)vàcáctínhtừđưarađánhgiákháchquannhư:beautiful(đẹp),expensive(đắt),gorgeous(rựcrỡ),dilapidated(đổnát),delicious(ngonmiệng),…

#3.Kíchthướcvàhìnhdạng(Sizeandshape)-nhữngtínhtừđặtranhữngthướcđokháchquannhư:big(tolớn),little(nhỏbé),enormous(khổnglồ),long(dài),short(ngắn),square(vuông),…

#4.Tuổitác(Age)-nhữngtínhtừmiêutảtuổinhư:old(cũ),antique(cổ),new(mới),young(trẻ),…

#5.Màusắc(Colour)-nhữngtínhtừbiểuthịmàusắcnhư:red(đỏ),white(trắng),vàblack(đen),…

#6.Nguồngốc(Origin)-nhữngtínhtừbiểuthịnguồngốccủadanhtừnhư:American(thuộcnướcMỹ),French(thuộcnướcPháp),vàCanadian(thuộcCanada),…

#7.Chấtliệu(Material)-nhữngtínhtừmiêutảmộtthứđượclàmtừchấtliệugìnhư:silk(bằnglụa),wooden(bằnggỗ),silver(bằngbạc),metallic(bằngkimloại),…

#8.Tínhchất(Qualifier)-từhạnchếcuốicùngmàthườnglàmộtphầncủadanhtừnhư:rockingchair(ghếđá),huntingcabin(lềusăn),passengercar(ôtôkhách),bookcover(bìasách),…

Nhữngcâuchứahaiđếnbatínhtừcùnglúcsẽkhóđọc.Hơnnữa,khicáctínhtừthuộcvềcùngmộtlớp,haycòngọilàcáctínhtừnganghàng(coordinatedadjectives),cầndấuphẩyngăncáchchúngtrongcâu.Cânnhắcxemcóthểchèntừandhaybutvàogiữacáctínhtừkhông.Cóthểnói“inexpensivebutcomfortablehouse”(cănnhàkhôngđắtnhưngtiệnnghi),hoặccóthểngắtquãngcâunhư“inexpensive,comfortablehouse”(cănnhàkhôngđắt,tiệnnghi).

3.2.Mứcđộcủatínhtừ(DegreesofAdjectives)

Tínhtừcóthểdiễntảmứcđộcủatừđượcbổnghĩa:dạngnguyên(positive),sosánhhơnkém(comparative)vàsosánhnhất(superlative).Dùngsosánhhơnkémđểsosánhhaithứvàsosánhnhấtđểsosánhnhiềuhơnbathứ.Từthanđikèmvớitínhtừsosánhhơnkém(comparativeadjective)vàtừtheđứngtrướctínhtừsosánhnhất(superlativeadjective).Cáchậutốbiếnđổi–ervà–estđượcdùngđểtạonênhầuhếtcácphépsosánh.Đôikhi,hậutố–iervà–iestđượcthêmvàokhitínhtừcóhaiâmtiếtđuôi–y.

Thamkhảocácbảngdướiđâyvềmứcđộcủatínhtừvàdạngbấtquytắctrongsosánhhơnkémvàsosánhnhất.

Bảng1-2.Mứcđộcủatínhtừ(DegreesofAdjectives)

Bảng1-3.Dạngbấtquytắctrongsosánhhơnkémvàsosánhnhất

Cầnthậntrọngtrongviệcchuyểnsangdạngtínhtừsosánhhơnkémvàsosánhnhấtkhinóđãmiêutảmộttrạngtháiđộcnhấthoặctộtcùngcủasosánh.Vídụ:perfect(hoànhảo)vàpregnant(dồidào).

Khôngdùngtừmorevớimộttínhtừsosánhhơnkémđãcóhậutố-er,haytừmostvớimộttínhtừsosánhnhấtđãcóhậutố-est.Kếtquảlànhữngcụmtừkhôngchínhxácnhư:morelargervàmostlargest.

-LessvàFewer(Íthơn)

Khithựchiệnmộtphépsosánhvềlượng,thườnglựachọngiữahaitínhtừlessvàfewer.Khiđangnóivềnhữngthứcóthểđếmđược,nêndùngtừfewer;khinóiđếnmộtlượngcóthểđođượcnhưngkhôngthểđếmđược,nêndùngtừless:

•Hehasfewerassets,butlessworries.(Anhấycóítcủacảihơn,nhưngcũngítnỗilohơn.)

-ThanI/Me(hơntôi)

Khithựchiệnmộtphépsosánhgiữabảnthânmìnhvớimộtaikhác,thườngkếtthúccâuvớidạngchủngữhaytânngữ:“…thanI/she”(hơntôi/côấy).

•HeistallerthanIam.(Anhấycaohơntôi.)hay

•Heistallerthansheis.(Anhấycaohơncôấy.)

Trongcáccâukiểunày,chúngtathườngbỏđiđộngtừtrongmệnhđềthứhai,amhayis.

Tuynhiên,hãythậntrọngvớinhữngphépsosánhnhư:“Ilikehimbetterthanshe.”hay“Ilikehimbetterthanher”.Câuđầumangnghĩabạnthíchanhấyhơnlàcôtathíchanhấy.Câusaulạicónghĩabạnthíchngườiđànônghơnlàbạnthíchngườiphụnữ.Đểtránhsựnhầmlẫnvớitừthan,bạnnênviết“Ilikehimbetterthanshedoes”(Tôithíchanhấyhơncôấythích)hay“IlikehimbetterthanIlikeher”(Tôithíchanhấyhơnthíchcôấy).

-Goodvớiwell(tốt)

Chúngtathườngphảilựachọnsửdụnggiữawellvàgoodtrongcâu.Goodlàmộttínhtừcònwelllàmộttrạngtừ.Khimôtảmộtđộngtừhànhđộng(actionverb),chỉsửdụngtrạngtừwell.

•Hespeakswell.(Anhấynóigiỏi.)

Khidùngđộngtừliênkết(linkingverb)hayđộngtừđivớinămgiácquancủaconngười,sẽsửdụngtínhtừgoodđểthaythế.

•Yousmellgoodtoday.(Hômnaybạncómùidễchịu.)

Wellthườngđượcdùngsaunhữngđộngtừliênkếtliênquanđếnsứckhoẻ,vìtrongtrườnghợpnày,welllàmộttínhtừ,tráinghĩavớiill.

•Howareyoudoing?Iamwell,thankyou.(Bạncókhoẻkhông?Tôikhoẻ,cảmơn.)

-Badvớibadly(tồi)

Quytắcápdụngchowellvàgoodcũngđượcápdụngtươngtựchobadvàbadly.Badlàmộttínhtừcònbadlylàmộttrạngtừ.

Dùngtínhtừbadkhinóiđếncảmgiáccủaconngười,vídụ:

•“Ifeltbad”(Tôiđãcảmthấykhóchịu).

Cònnếunói“Ifeltbadly”(Tôisờtệlắm),câunàyhàmýrằngcóđiềugìđókhôngổnvớixúcgiáccủabạn.

3.3.Tínhtừriêng(CapitalizingProperAdjectives)vàTínhtừtậphợp(CollectiveAdjectives)

Khitínhtừbắtnguồntừmộtdanhtừriêng,nóthườngđượcviếthoa,nhưdướiđây:

•Christianmusic(Thánhca),Nixonera(ThờikỳNixon),Victorianpoet(nhàthơthờiNữhoàngVictoria),vàJeffersoniandemocracy(nềndânchủtheohọcthuyếtJefferson).

Khimạotừthekếthợpvớimộttínhtừmôtảmộtlớphaynhómngười,cụmtừđượchìnhthànhcóthểđóngvaitrònhưmộtdanhtừ:themeek,therich,thepoor.Điểmkhácbiệtgiữadanhtừtậphợp(colllectivenouns)vàtínhtừtậphợp(collectiveadjectives)làtínhtừtậphợpluônluônởsốnhiềuvàcầnphảiđicùngvớiđộngtừsốnhiều:

•Themeekwillinherittheearth.(Nhữngngườinhumìsẽthừahưởngđấtđai.)–phỏngtheoKinhthánh,sáchPhúcÂmcủaMatthew,chương5,câu5.

3.4.Tínhtừđốilập(Adjectival

Opposites)Từđốilậpcủamộttínhtừcóthểđượctạothànhtừnhiềucách

khácnhau.Nhưtìmmộttínhtừtráinghĩa(adjectiveantonym),đốilậpvớicold(lạnh)làhot(nóng).Hoặctạotừtráinghĩabằngsửdụngtiềntố(prefix):

•Fortunate(maymắn)-unfortunate(khôngmay)

•Honorable(danhgiá)-dishonorable(mấtdanhdự)

•Prudent(cẩnthận)-imprudent(bấtcẩn)

•Alcoholic(cóchứacồn)-nonalcoholic(khôngchứacồn)

•Considerate(thậntrọng)-inconsiderate(thiếuthậntrọng)

•Filed(liêntiếp)-misfiled(khôngliêntiếp)

Hoặctạoratínhtừđốilậpbằngcáchkếthợptínhtừđóvớilesshayleast.Phươngphápnàythườngđượcsửdụngđểnóigiảmnóitránhtrongmộtsốtrườnghợp:

•Thatistheleastbeautifulgirlintheclass.(Côấylàngườikémxinhnhấtlớp.)

Hayhơnnóilà:

•Thatistheugliestgirlintheclass.(Côấylàngườixấuxínhấtlớp.)

3.5.TínhtừbắtđầubằngchữA(A-adjectives)

Cómộtnhómcáctínhtừtuântheoquytắcriêng,đượcgọilàcáca-adjectivesgồmcócáctừ:ablaze(rựccháy),afloat(trôinổi),afraid(sợ),aghast(kinhhoàng),alert(cảnhbáo),alike(giốngnhau),alive(cònsống),alone(mộtmình),aloof(cáchbiệt),ashamed(xấuhổ),asleep(buồnngủ),averse(chốngđối),awake(tỉnhtáo)vàaware

(hiểubiết).Nhữngtínhtừnàyđượcdùngsauđộngtừliênkết(linkingverbs),vídụnhư:

•Themanwasashamed.(Ngườiđànôngđãphảihổthẹn.)

Đôikhi,cóthểdùngmộta-adjectivetrướctừnóbổnghĩa.Mộtvàia-adjectivesđượcbổnghĩabởi“verymuch”(rấtnhiều),nhưvídụsau:

•Themanwasverymuchashamed.(Ngườiđànôngđãrấthổthẹn.)

4.Trạngtừ(Adverbs)Trạngtừbổnghĩachođộngtừ,tínhtừhaymộttrạngtừkhác.

Trạngtừthườngmiêutảthờigian,địađiểm,nguyênnhân,haytronghoàncảnhnàomàmộtchuyệngìđóđãxảyra.Trạngtừthườngcóđuôi–ly,tuynhiên,cũngcónhữngtừkhôngcóđuôi–lyvẫnđóngvaitròlàtrạngtừvàcáctừcóđuôi–lylạikhôngphảilàtrạngtừmàlàtínhtừ.

Khimộtnhómtừbaogồmchủngữvàđộngtừđóngvaitròlàtrạngtừ(bổnghĩachomộtđộngtừkháctrongcâu),đượcgọilàmệnhđềtrạngtừ(adverbclause).

•Whenthisgameisover,we’regoinghomefordinner.(Khitrậnđấunàykếtthúc,chúngtôisẽvềnhàăntối).

Khimộtnhómtừkhôngbaogồmchủngữvàđộngtừđóngvaitrònhưtrạngtừ,đượcgọilàcụmtrạngtừ(adverbialphrase).Mộtcụmgiớitừ(prepositionalphrases)thườngcóchứcnăngcủamộttrạngtừ,như:

•Sheworksonweekends.(Côấylàmviệcvàocuốituần).

Cụmđộngtừnguyênthể(infinitivephrase)cóthểđóngvaitrònhưmộttrạngtừ:

•Theassistantrantocatchthebus.(Ngườitrợlýchạytheođể

bắtxebuýt).

Trạngtừcóthểbổnghĩachotínhtừ,trongkhitínhtừkhôngthểbổnghĩachotrạngtừ:

•Theexecutiveshowedawonderfullycasualattitude.(Vịgiámđốcthểhiệnmộttháiđộhếtsứcngạcnhiên).

Giốngnhưtínhtừ,trạngtừcũngcódạngsosánhhơnkémvàsosánhnhất,nhưcácvídụsau:

•Youshouldwalkfasterifyouwanttogetsomeexercise.(Bạnnênđibộnhanhhơnnếubạnmuốntậpthểdục).

•Thecandidatewhotypesfastestgetsthejob.(Ngườidựtuyểnđánhmáynhanhnhấtđượcnhậnviệc).

Đôikhi,nhữngtừnhưmorevàmost,lessvàleastcũngđượcdùngđểchỉlượng:

•Thehousewasthemostbeautifullydecoratedhomeonthetour.(Ngôinhàấylàchỗởđượctrangtríđẹpnhấttrongchuyếndulịch).

Mộtcấutrúckháccũngđượcdùngđểtạotrạngtừlàcấutrúcas…asnhưvídụdướiđây:

•Hecan’treadasfastashissister.(Anhấykhôngthểđọcnhanhđượcnhưchịcủamình).

Trạngtừcóhaidạng,mộtloạicóđuôi–lyvàmộtloạikiakhôngcó.Trongvàitrườnghợp,haidạngnàycónghĩakhácnhau,xemcácvídụsauđểlàmsángtỏ:

•Theydepartedlate.(Họđãkhởihànhmuộn).

•Lately,theycan’tseemtobeontime.(Gầnđây,họcóvẻnhưkhôngthểđúnggiờ).

Tronghầuhếtcáctrườnghợp,dạngkhôngcóđuôi–lynênđượcđặttrongcáctìnhhuốnggiaotiếpthôngthườnghaykhôngphảilàcácvănbảngiaodịch.

•Hedidherwrong.(Anhấyđãkhiếncôấylàmsai).

Trạngtừthườngđượcdùngnhưtừkhuếchđại(intensifiers)nhằmtruyềntảiýnghĩamạnhhơnhayyếuhơn.Từkhuếchđạicóbachứcnăngkhácnhau,gồm:nhấnmạnh(emphasize),phóngđại(amplify),hoặclàmgiảmmứcđộ(tonedown)củađộngtừ.

Nhấnmạnh

•Ireallydon’tlikehim.(Tôithậtsựkhôngthíchanhta.)

•Hesimplyignoresme.(Anhtachỉđơngiảnlàphớtlờtôi.)

Phóngđại:

•Hecompletelywreckedhisnewcar.(Anhtađãhoàntoànpháhỏngchiếcôtômớicủamình).

•Iabsolutelylovefreshfruit.(Tôicựckỳthíchtráicâytươi.)

Giảmmứcđộ:

•Ikindoflikethisrestaurant’sfood(Tôikháthíchthứcănởcửahàngnày).

•Shemildlydisapprovedofhissmoking.(Côấynhẹnhàngphảnđốiviệcanhtahútthuốclá.)

4.1.Cácloạitrạngtừ(TypesofAdverbs)Cónămloạitrạngtừchính:

Trạngtừchỉcáchthức(Adverbsofmanner):

•Hespokeslowlyandwalkedquietly.(Anhấynóichậmvàđikhẽ.)

Trạngtừchỉnơichốn(Adverbsofplace):

•Helivestherenow.(Bâygiờanhấyđangsốngởđó.)

Trạngtừchỉtầnsuất(Adverbsoffrequency):

•Hedrivestoworkeverymorning.(Anhấyláixeđilàmmỗibuổisáng.)

Trạngtừchỉthờigian(Adverbsoftime):

•Hesleptlate.(Anhấyđãđingủmuộn.)

Trạngtừchỉmụcđích(Adverbsofpurpose):

•Hedriveshiscarslowlytoavoidgettingaticket.(Anhấyláixechậmđểtránhbịphạt.)

4.2.MộtsốlưuýkhisửdụngtrạngtừTrạngtừtrongmộtbảnliệtkêcóđánhsố(Adverbsina

numberedList):

Trongvănbảnbìnhthườngtốthơnhếtlàkhôngnênđánhsốcácmụctrừtrườnghợpcóbahoặcbốnmục.Nếumộtvănbảncónhiềuhơnbamụcthìcầnđịnhdạngdọctheomộtbảnliệtkêcóđánhsố.Khitạomộtchuỗiđánhsố,khôngnêndùngtrạngtừđuôi–lynhư:secondly,thirdly,...màhãydùngdạngliệtkê:first,second,third,...

Trạngtừcầntránh(AdverbstoAvoid):

Nhữngtrạngtừnhư:very(rất),extremely(cựckỳ)vàreally(thựcsự)khôngthậtsựtăngthêmnghĩachotừ.Hơnnữa,chúnglạithườngkhôngcóýnghĩarõràngkhidùngtrongcácvănbảngiaodịch.

Vịtrícủatrạngtừ(PositionsofAdverbs):

Trạngtừcóthểđượcđặtởnhiềuvịtríkhácnhautrongcâu.Đặcbiệt,trạngtừchỉcáchthứcrấtlinhhoạttrongvấnđềnày,nhưcáccâu

sau:

•SolemnlythePresidentreturnedthesalute.

•ThePresidentsolemnlyreturnedthesalute.

•ThePresidentreturnedthesalutesolemnly.

Trongcácvídụtrênđềudiễnđạtmộtnghĩa:Tổngthốngnghiêmtrangđáplạisựchàomừng,nhưngvớicácvịtríkhácnhaucủatrạngtừ.

Trạngtừchỉtầnsuấtcóthểđặtởnhữngvịtrísautrongcâu:

•Trướcđộngtừchính:Henevergetsupbeforenoon.(Anhấykhôngbaogiờngủdậytrướcbuổitrưa.)

•Giữatrợđộngtừvàđộngtừchính:Ihaverarelycalledmysisterwithoutagoodreason.(Tôihiếmkhigọichochịgáimàkhôngcólýdochínhđáng.)

•Trướcđộngtừusedto:Ialwaysusedtotalktohimatthebusstop.(Tôiđãluônnóichuyệnvớianhấyởbếnxebuýt).

Trạngtừbấtđịnhchỉthờigian(Indefiniteadverbsoftime)cóthểđứngtrướcđộngtừhaygiữatrợđộngtừvàđộngtừchính:

•Hefinallyshowedupforthedate.(Anhấycuốicùngcũngxuấthiệnđúngngày.)

•HehasrecentlytraveledtoFrance.(AnhấygầnđâymớiđiPháp.)

Thứtựcủacáctrạngtừ(OrderofAdverbs):

Khicónhiềuhơnmộttrạngtừtrongcâuthìchúngsẽxuấthiệntheomộtthứtựcơbảnnhưbảngdướiđây.

BẢNG1-4.Thứtựtrạngtừ(OrderofAdverbs)

Cụmtrạngtừ(adverbialphrases)ngắnđứngtrướccụmtrạngtừdàikhôngkểđếnnộidungcủachúng:

•Miketakesashortswimbeforebreakfasteverymorninginthesummer.(Mikebơimộtđoạnngắntrướcbữasángvàomỗingàyhè).

Trongsốcácloạicụmtrạngtừchỉ:cáchthức,địađiểm,tầnsuất,cụmtrạngtừcụthểhơnsẽđứngtrước,nhưvídụdướiđây:

•Hepromisedtomeetherforcoffeesometimenextweek.(Anhấyđãhứagặpcôấyđểuốngcàphêlúcnàođótrongtuầntới).

Nếubạnchuyểnmộttrạngtừbổnghĩalênđầucâu,sựnhấnmạnhtăngcườngsẽnằmởtrạngtừđó.Đâylàcôngdụngđặcbiệtcủatrạngtừchỉcáchthức,nhưvídụsau:

•Slowly,eversocarefully,thelittleboycreptintohisparent’sbedroom.(Chậmrãi,luônrấtcẩnthận,cậunhóclẻnvàophòngngủcủabốmẹ).

Thứtựtrạngtừkhôngphùhợp(InappropriateAdverb

Order)

Từbổnghĩa(Modifiers)đôikhilạiđặtkhôngđúngvớitừcầnbổnghĩa.

•TheyreportedthatLeslieFiedler,afamousliterarycritic,hadwonthelotteryontheeveningnews.(HọthuậtlạirằngLeslieFiedler,mộtnhàphêbìnhvănhọcnổitiếng,đãthắngxổsốtrênmụctintứcbuổitối).

Tốthơnlàchuyểntừbổnghĩangaysauđộngtừmànóbổnghĩa(nhưcâutrênlàđộngtừtườngthuật(reported)hoặctớiđầucâu,vídụtrêncóthểviếtlạinhưsau:

•TheyreportedontheeveningnewsthatLeslieFiedler,afamousliteracycritic,hadwonthelottery.

Trạngtừonlyvàbarelythườngbịđặtsaichỗ,vídụ:

•Heonlygrewtobefivefeettall.

Sẽđúnghơnnếuviết:

•Hegrewtobeonlyfivefeettall.(Cậuấylớnlênchỉcaocónămfeet).

Địnhngữ(Adjuncts),phânlyngữ(Disjuncts)vàliênngữ(Conjuncts):

Trạngtừthườngđượcthêmvàotrongmạchcâumộtcáchkhéoléo.Khiviệcthêmvàonàyđúng,trạngtừđóđượcgọilàđịnhngữ(adjunct).Khimộttrạngtừkhôngphùhợpvớimạchcâu,nóđượcgọilàmộtphânlyngữ(disjunct)hayliênngữ(conjunct)vàthườngđượcđặtgiữamộtdấuphẩyhoặcmộtloạtcácdấuphẩy.Mộtphânlyngữđóngvaitròđánhgiáphầncònlạitrongcâu,nóbổnghĩachocảcâuchứkhôngchỉbổnghĩachođộngtừ.

•Honestly,Bill,Idon’treallycare.(Thậtlòng,Billạ,tôikhôngthựcsựquantâmđâu).

Liênngữđóngvaitròlàtừkếtnốitrongmạchviếtcủavănbản,

báohiệusựchuyểnđổi:

•Iftheystarttalkingpolitics,thenI’mleaving.(Nếuhọchuyểnsangnóivềchínhtrị,thìtôisẽbỏđiđấy).

Khichuyểnýcóthểsửdụngtrạngtừliênngữ,thôngthườnglànhữngtừnhư:howevervànevertheless:

•Ilovethisjob;however,Idon’tthinkIcanaffordtostay.(Tôithíchcôngviệcnày;tuynhiên,tôikhôngnghĩtôicóthểđủđiềukiệnđểởlại).

Mệnhđềtrạngtừđặcbiệt(SpecialAdverbialClauses):

Mộtsốtrạngtừcónhữngquytắcđặcbiệtchovịtrícủachúng.Nhưtrạngtừ:enoughvànotenoughthườngởvịtríđứngsautừ,nhưcácvídụsau:

•Isyourfoodhotenough?(Đồăncủabạncóđủnóngkhông?)

•Thisfoodisnothotenough.(Chỗđồănnàykhôngđủnóng).

Ngoàira,enoughcũngcóthểlàmộttínhtừ.Khiđượcdùngnhưmộttínhtừthìnóđứngtrướcdanhtừ:

•Theteacherdidn’tgiveusenoughtime.(Giáoviênđãkhôngchochúngtôiđủthờigian).

Cònkhisửdụngenoughnhưmộttrạngtừthìthườngđượctheosaubởiđộngtừnguyênthể,nhưsau:

•Theydidn’tplayhardenoughtowin.(Họkhôngchơicốgắngđủđểchiếnthắng).

Trạngtừtoothườngđứngtrướctínhtừvàcáctrạngtừkhác,xemvídụsau:

•Heatetoofast.Heeatstooquickly.(Anhấyănquánhanh).

Khitooxuấthiệnsaumộttrạngtừ,nólàmộtliêntừvàđượcngăncáchbởimộtdấuphẩy:

•Johnworkshard.Heworksquickly,too.(Johnlàmviệcchămchỉ.Anhấylàmviệccũngnhanhnữa).

Trạngtừtoocũngcóthểđứngtrướcđộngtừnguyênthể,nhưtrongvídụsau:

•Hetalkstooslowlytokeepmyattention.(Anhấynóithậtchậmrãiđểlàmtôichúý).

Haycóthểđứngtrướccụmgiớitừfor+tânngữcủagiớitừ+mộtđộngtừnguyênthể:

•Thisfoodistoospicyforgrandmatoeat.(Đồănnàyquácayđểbàcóthểănđược).

Trạngtừquanhệ(RelativeAdverbs):

Mệnhđềtínhtừ(adjectivalclause)cóthểđượcmởđầubởitrạngtừquanhệ(relativeadverbs):where,when,vàwhy.Mặcdùlàmộtmệnhđềtínhtừbổnghĩachodanhtừnhưngtừquanhệđóngvaitròcủatrạngtừ,bổnghĩachođộngtừtrongmệnhđề.

Trạngtừquanhệwheremởđầumộtmệnhđềbổnghĩachomộtdanhtừchỉđịađiểm,xemxétvídụdướiđây:

•Myfamilynowlivesinthetownwheremygrandfatherusedtobesheriff.(Giađìnhtôigiờđangsốngởthịtrấnnơitrướcđâyôngtôiđãtừnglàcảnhsáttrưởng).

Trongvídụtrên,đạitừquanhệwherebổnghĩachođộngtừusedtobe,nhưngcảmệnhđềbổnghĩachodanhtừtown.

Mệnhđềwhenbổnghĩachodanhtừchỉthờigian,nhưtrongvídụsau:

•MyfavoritedayoftheweekisFriday,whentheweekendisabouttobegin.(NgàyyêuthíchtrongtuầncủatôilàthứSáu,khicuốituầnsắpsửabắtđầu).

Mệnhđềwhybổnghĩachodanhtừchỉnguyênnhân:

•Doyouknowthereasonwhyschoolisouttoday?(Bạncóbiếtlýdotạisaohômnaylạinghỉhọckhông?)

Đôikhi,trạngtừquanhệbịbỏrakhỏinhữngmệnhđềnày,ngườiviếtdùngtừthatđểthaythế,câutrongvídụtrêncóthểviếtnhưdướiđây:

•Doyouknowthereasonthatschoolisouttoday?

Trạngtừbộclộquanđiểm(ViewpointAdverbs):

Trạngtừbộclộquanđiểmthườngđứngsaudanhtừvàcóliênquantớitínhtừđứngtrướcdanhtừđó.Vídụ:

•Investingallourmoneyintechnologystockswasprobablynotagoodideafinancially.(Đầutưtoànbộsốtiềncủachúngtavàocổphiếucôngnghệcóthểkhôngphảilàmộtýkiếnhayvềmặttàichính).

Trạngtừtrọngtâm(FocusAdverbs):

Trạngtừtrọngtâmđượcdùngđểgiớihạnmộtkhíacạnhđặcbiệtcủacâu,như:

•Hegotapromotionjustforbeingthere.(Anhấyđượcthăngchứcchỉvìlàmởđây).

Trạngtừphủđịnh(NegativeAdverbs):

Trạngtừphủđịnhcóthểtạoranghĩaphủđịnhtrongcâumàkhôngcầndùngđếnnhữngtừnhư:no,not,neither,nor,haynever,nhưcácvídụdướiđây:

•Heseldomsmiles.(Anhấyhiếmkhicười).

•Hehardlyeatsanythingsincehegotsick.(Anhấyhầunhưchẳngănđượcgìtừkhibịốm).

•Aftertheteamlostsomanykeyplayers,rarelydidanyoneattendthegames.(Saukhiđộimấtđiquánhiềucầuthủchủchốt,hiếmcóngườinàodựcáctrậnđấunữa).

5.Đạitừ(Pronouns)Thôngthường,đạitừđềcậptớimộtdanhtừ,mộtcánhân,nhóm

ngườihayđồvậtmàkháiniệmđãđượclàmrõtừtrước.Từđượcđạitừthaythếchogọilàtiềnngữ(antecedent).

•JeanneacceptedCarmelo’sproposal.Sheknewhewastherightguyforher.(JeanneđãchấpnhậnlờicầuhôncủaCarmelo.Côbiếtanhấylàchàngtraiphùhợpvớimình).

Tuynhiên,khôngphảitấtcảđạitừđềuđềcậpđếnmộttiềnngữnàođó,vídụ:

•Everyoneonthisfloorchargesoverone-hundreddollarsanhour.(Mỗingườitrongtầngnàyđềuđượctrảhơn100đôlamộtgiờ).

Trongvídụtrên,đạitừeveryonekhôngcótiềnngữ.

5.1.Đạitừnhânxưng(PersonalPronouns)

Đạitừnhânxưngđổingôituỳtheocáchsửdụngchúngtrongcâu.ĐạitừIthườngđượcdùnglàmchủngữtrongcâu.

•Iamtall.(Tôicao).

Cònđạitừmeđượcdùngnhưmộttânngữ:

•Hegavemeacar.(Anhấychotôimộtcáiôtô).

Trongkhiđạitừmyđượcdùngchodạngsởhữu.

•That’smyhouse.(Đólànhàcủatôi).

Tươngtựcũngnhưcácđạitừnhânxưngkhác:sốítyou,he/she,itvàsốnhiềuwe,you,they,cácdạngnàyđượcgọilàcácngôi(case)nhưminhhọatrongbảngdướiđây:

BẢNG1-5.Cácngôikhácnhaucủađạitừ

Khimộtđạitừnhânxưngliênkếtvớimộtdanhtừhayđạitừkhácbởimộtliêntừ,nókhôngbịđổingôi.

•IamtakingacourseinLatin.(TôiđanghọcmộtkhoátiếngLatin).

•JohnandIaretakingacourseinLatin.(JohnvàtôiđanghọcmộtkhoátiếngLatin).

Trongvídụthứhai,“John”đượcnêuratrước“I”.Cũngtươngtựnhưvậykhisửdụngdạngtânngữnhưtrongcácvídụsau:

•TheprofessorgavetheLatinbookstome.(Giáosưđưasách

chotôi).

•TheprofessorgavetheLatinbookstoJohnandme.(GiáosưđưasáchchoJohnvàtôi).

Khimộtđạitừvàmộtdanhtừkếthợpvớinhau,phảichọnngôicủađạitừsaochophùhợpnếukhôngcódanhtừ.

•Weteachersaredemandingaraise.(Giáoviênchúngtôiđangđòitănglương).

Trongkhiđó,vớingôithứhai,sẽkhôngcónhầmlẫnvìđạitừyounhưnhauởcảdạngchủngữvàvịngữ.

•Youteachersaredemandingtoomuchmoney.(Giáoviêncácbạnđòihỏiquánhiềutiền).

Trongsốcácdạngđạitừsởhữu,códạngsởhữuchủngữnhưmine(củahọ),yours(củabạn),ours(củachúngtôi)vàtheirs(củahọ):

•Thisnewhouseismine.(Ngôinhàmớinàylàcủatôi).

•Lookattheirhouses.(Hãyxemnhữngngôinhàcủahọ).

•Theirsneedswork.(Củahọcầnphảiđượcsửa).

•Oursisingoodshape.(Củachúngtôicóhìnhdángđẹp).

•Mineisnewerthanyours.(Củatôimớihơncủabạn).

5.2Đạitừchỉđịnh(DemonstrativePronouns)

Đạitừchỉđịnhbaogồmnhữngtừnhư:this,that,these,thosevàsuch,cóthểđượcdùngnhưlàđạitừhaytừhạnđịnh(determiner).

Khilàđạitừ,đạitừchỉđịnhxácđịnhmộtdanhtừ:

•Thatismarvelous!(Điềuđóthậtkỳdiệu!)

•Iwillneverforgetthis.(Tôisẽkhôngbaogiờquênchuyệnnày).

•Suchislife.(Đúnglàcuộcsống).

Khilàtừhạnđịnh,đạitừchỉđịnhbổnghĩachodanhtừtheosaugiốngnhưtínhtừ.Chúngthườngđượcdùngđểdiễnđạtcảmgiácvềthờigianvàkhoảngcách.

•These-strawberriesthatareinfrontofme-(nhữngquảdâuởtrướcmặt)lookdelicious!

•Those-thatarefurtheraway-(nhữngquảdâuởxahơn)lookevenbetter.(Chỗdâunàytrôngngonquá.Chỗdâukiatrôngcònngonhơn).

Nhậnthứcvềkhoảngcáchtheocảmgiáccũngcóthểđượctruyềntảinhờviệcdùngđạitừchỉđịnh:

•You’regoingtoeatthat?(Bạnđịnhăncáiđóà?).

Đạitừđượcdùngtheocáchnàynhậnđượcsựnhấnmạnhđặcbiệttrongcâunói.Khiđượcdùngnhưchủngữ,đạitừchỉđịnhcóthểđượcdùngđểđềcậpđếnvậtcũngnhưngười:

•Thisismybrother.(Đâylàanhtraitôi).

•Thisismybook.(Đâylàquyểnsáchcủatôi).

5.3Đạitừquanhệ(RelativePronouns)Đạitừquanhệbaogồm:who,whoever,whichvàthatnóitới

mộtnhómtừ,danhtừ,hayđạitừkhác.Đạitừwholiênkếtchủngữvớiđộngtừtrongmệnhđềđộclập.

Ngườitathườngdùngwhichđểmởđầunhữngmệnhđềxenvàogiữacâu,chúngcóthểbịbỏrakhỏicâumàkhônglàmthayđổinghĩacủacâu.Mộtmệnhđềcósửdụngwhothườngbịngăncáchbởimộthoặchaidấuphẩy.Trongkhiđó,ngườitadùngthatđểmởđầucácmệnhđềkhôngthểthiếuđượcchonghĩacủacảcâuvàkhôngbịngăncáchbởidấuphẩy.Thôngthường,đạitừwhichđượcdùngđểchỉđồvật,whochỉconngười,thatchỉsựvật,hiệntượngnhưngcũngcókhiđượcdùngđểchỉngườimộtcáchchungchung.

Cácđạitừquanhệmởrộngwhoever,whomevervàwhateverđượcbiếtđếnnhưlàcácđạitừquanhệbấtđịnh,chúngkhôngxácđịnhvậtgìhoặcngườigìmộtcáchcụthể.

•Thecompanywillhirewhomeveritpleases.(Côngtysẽthuêbấtcứaihọthấyhàilòng).

•Sheseemedtosaywhatevercametomind.(Côấycóvẻnhưnghĩgìnóinấy).

•Whoevertookthemoneywillbepunished.(Bấtcứailấytiềnđềusẽbịphạt).

Trongkhiđó,whatcóthểlàđạitừquanhệbấtđịnhkhiđượcdùngnhưtrongcâusau:

•Hewillgiveyouwhatyouneedforthetrip.(Anhấysẽđưabạnnhữnggìbạncầnchochuyếnđi).

5.4Đạitừbấtđịnh(IndefinitePronouns)

Cácđạitừbấtđịnhnhư:everybody(mọingười),anybody(bấtcứai),somebody(mộtaiđó),all(tấtcả),each(mỗi),every(mỗi),some(mộtsố),none(khôngmộtai),one(mộtngười)khôngthaychocácdanhtừcụthểnhưngbảnthânlạiđóngvaitròlàdanhtừ.

Mộttrongnhữngrắcrốivớiđạitừbấtđịnheverybodylànócóvẻnhưởsốnhiềunhưnglạiđivớiđộngtừởdạngsốít.

•Everybodyiscoming.(Mọingườiđangđến).

Đạitừbấtđịnhnonecóthểlàsốíthoặcsốnhiều,nhưngthườngởdạngsốnhiềuhơn,trừkhicómộtđiềugìkháctrongcâuxácđịnhnóphảilàsốít.Somecóthểlàsốíthaysốnhiềuphụthuộcvàoviệcnóđềcậpđếnthứđếmđượchaykhôngđếmđược.

Mộtsốđạitừbấtđịnhcũngđóngvaitrògiốngcáctừhạnđịnh(determiners)như:enough(đủ),few(ít),fewer(íthơn),less(íthơn),little(ít),many(nhiều),much(nhiều),several(mộtvài),more(hơn),most(nhất),all(tấtcả),both(cảhai),every(mọi),each(mỗi),any(bấtcứ),either(hoặc),neither(cũngkhông),none(khôngmộtai),some(mộtsố).

5.5Đạitừnhấnmạnh(IntensivePronouns)

Cácđạitừnhấnmạnhnhư:myself(bảnthântôi),yourself(bảnthânbạn),herself(bảnthâncôấy),ourselves(bảnthânchúngtôi/chúngta),themselves(bảnthânhọ)gồmcómộtđạitừsởhữucộngvớihậutố“self”hay“selves”.Chúngđượcdùngđểnhấnmạnhchomộtdanhtừ.

•Imyselfdidn’tplaybaseball.(Bảnthântôikhôngchơibóngchày).

5.6ReflexivePronouns(Đạitừphảnthân)

Đạitừphảnthânchỉrachủngữcủacâutiếpnhậnhànhđộngcủađộngtừ.

•Peoplewhocheatontheirtaxesareonlyhurtingthemselves.(Ngườinàogianlậnkhiđóngthuếchỉtựlàmhạibảnthânhọmàthôi).

Bấtcứkhinàocómộtđạitừphảnthântrongcâuthìsẽcómộtngườimàđạitừđóphảnánh,xemvídụsau:

•Pleasegivethefoodtomyself.

Trongvídụtrên,cáchnóinàysaivìkhôngcótừInàotrongcâucả.

Trênthựctếcòntồntạimộtxuhướngsửdụngđạitừphảnthânvàđạitừnhấnmạnhvớiđuôi–selfkhichúngkhôngphùhợp,như:

•Thesebookswillbereadbymyself.

Cũngtươngtựnhưđãnêuởtrên,câutrênsửdụngmyselfkhôngphùhợpnênđượcviếtnhưsauchohợplýhơn:

•Thesebookswillbereadbyme.(Nhữngquyểnsáchnàysẽđượctôiđọc).

Đạitừnhấnmạnhonecódạngphảnthânriêngcủanó:

•Onemusttrustoneself.(Mộtngườiphảitinvàochínhbảnthânmình).

Tươngtựnhưvậy,cácđạitừnhấnmạnhkhácdùnghimselfhoặcthemselveslàdạngphảnthân.

5.7Đạitừnghivấn(InterrogativePronouns)

Đạitừnghivấnđượcdùngđểmởđầumộtcâuhỏi,baogồmnhữngđạitừnhư:what,which,...

•Whatisthat?Whoiscoming?Whichdogdoyoulikebest?(Cáigìđó?Aiđangđến?Conchónàobạnthíchnhất?)

Cầnphânbiệtmụcđíchcủaviệcsửdụngđạitừnghivấntrongcâu,dùngđểhỏihayđểlàmđạitừliênhệ.Whichđượcdùngtrong

khinóitớimộtmốiquanhệcụthểhơnthat,xemcácvídụsau:

•Whichdogsdoyoulikebest?(Conchónàobạnthíchnhất?)

•Whatdogsdoyoulikebest?(Giốngchógìbạnthíchnhất?)

Trongcâutrên,ngườinóiđanghỏivềmộtconchócụthể,còntrongcâusaulạichỉgiốngchónóichungmàbạnthíchnhất.

Đạitừnghivấncònđứngđầucácmệnhđềdanhtừtrongcâu.Trongmộtsốtrườnghợp,đạitừnghivấncũngcóthểđóngvaitròlàtừhạnđịnh,vớivaitrònày,đạitừđượcgọilàtínhtừnghivấn.

•Itdoesn’tmatterwhichroadyoutake.(Bạnchọnlốiđinàokhôngquantrọng).

5.8Đạitừtươnghỗ(ReciprocalPronouns)

Cácđạitừtươnghỗnhư:eachothervàoneanother(lẫnnhau)đượcdùngđểliênkếtcácý.Trongtrườnghợpcónhiềuhơnhaingườiliênquan,nêndùngoneother.

•MybrotherandIgiveeachotherahardtime.(Anhtraitôivàtôiđãtạochonhaumộtthờigiannặngnề).

Ngoàira,cácđạitừtươnghỗcũngcóthểởdạngsởhữu.

•Theyborrowedeachother’sclothes.(Họmượnquầnáocủanhau).

5.9Sựphùhợpgiữađạitừvàtiềnngữ(PronounsandAntecedentAgreement)

Mộtđạitừthườngcóliênhệmậtthiếtvớitiềnngữcủanó,cảhaiphảiphùhợpvớinhauvềsốlượng.Nếutiềnngữlàsốnhiều,đạitừ

cũngphảilàsốnhiều;nếutiềnngữlàsốít,đạitừcũngphảilàsốít.

Mộtsốđạitừnhư:anyone,anybody,everyone,everybody,someone,somebody,noone,vànobodyluônởdạngsốít.Điềunàygâyrắcrốichongườidùngvìrõràngeveryonevàeverybodynóiđếnnhiềuhơnmộtngười.Tươngtựnhưvậy,vớieithervàneither,dùchúngcóvẻnóiđếnhaithứnhưngvẫnlàsốít.

Mộttrongsốnhữngcâuhỏingữphápthườnggặpcóliênquanđếnđạitừwho(who,whose,whom,whoevervàwhomever).Lựachọngiữasốítvàsốnhiềusẽđượcquyếtđịnhbởithứmàđạitừđónóitới.Nócóthểđềcậpđếnmộtconngườiriênghoặcmộtnhómngười.

•Thepersonwhobrokemywindowshouldconfess.(Ngườilàmvỡcửasổnhàtôinênthúnhậnđi).

•Thepeoplewhohavebeenwithoutpowershouldcomplain.(Nhữngngườisốngkhôngcóđiệnnênđikhiếunại).

Cóthểthamkhảobảngdướiđâyđểhiểurõhơnvềcáchdùngđạitừwhotrongkhisosánhnóvớihevàthey.

Bảng1-6.Đạitừwhososánhvớihevàthey

Cáchsửdụngđúngcácdạngkhácnhaucủawholàđưarasựsosánhbằngcáchđặtcâuđótrongviệclựachọngiữahevàhim.Nếuthấyhimđúng,hãychọnwhom,cònhecóvẻphùhợphơnhãychọn

who.Thamkhảocáccâudướiđâyđểlàmsángtỏhơn:

•Whodoyouthinkiscoming?(Doyouthinkheiscoming?)Bạnnghĩaisẽtới?(Bạncónghĩanhấysẽtớikhông?)

•Whomshallweinvitetothemovie?(Shallweinvitehimtothemovie?)Chúngtasẽmờiaiđixemphim?(Chúngtasẽmờianhtađixemphimchứ?)

•Givethemoneytowhomeveryouplease.(Givethemoneytohim.)Đưatiềnchobấtcứaibạncảmthấyhàilòng.(Đưatiềnchoanhấy).

•Givethemoneytowhoeverwantsitmost.(Heseemstowantitmost).Đưatiềnchoaimuốnnhất.(Anhtacóvẻmuốnnhất).

•Whoeverguessesmyagewillwintheprize.(Heguessesmyage.)Bấtcứaiđoánđượctuổitôisẽđượcthưởng.(Anhấyđoánđượctuổicủatôi).

Mộtvấnđềcóliênquankháclàsựnhầmlẫngiữawhosevàwho’s.Who’skhôngphảidạngsởhữumàlàchữviếttắtcủawhois.

6.Giớitừ(Prepositions)Giớitừđượcdùngđểmiêutảmốiquanhệgiữacáctừkhácnhau

trongcâu,như:at,in,on,haybetween,chúngmiêutảbảnchấtkhônggiancủasựvật.

Giớitừhầunhưluônkếthợpvớicáctừkhácđểtrởthànhcụmgiớitừ(prepositionalphrases).Cụmgiớitừgồmmộtgiớitừvàcóthểthêmmộttừhạnđịnhvà/hoặcmộthayhaitínhtừ,theosaubởimộtđạitừhaydanhtừđượcgọilàtânngữcủagiớitừ.

Cụmgiớitừđóngvaitròbổnghĩa,cóthểlàtínhtừhaytrạngtừđểxácđịnhvềthờigianvàkhônggian;hoặcgiảithíchkhinàohoặcởđâu;haytronghoàncảnhnàothìmộtviệcnàođóxảyra.

Giớitừcóthểđượcchiathànhgiớitừchỉthờigian(prepositionsoftime),giớitừchỉkhônggian(prepositionsofspace),giớitừchỉvịtrí(prepositionsoflocation)vàgiớitừchỉsựvậnđộng(prepositionsofmovement).

At,onvàinđóngvaitròlàgiớitừchỉthờigian.Dùngatđểchỉnhữngthờiđiểmcụthể.

•Meetmeatfiveo’clock.(Gặptôilúc5giờ).

Dùngonđểchỉthứvàngày:

•IworkalldayonSaturdays.(TôilàmviệccảngàythứBảy).

Dùnginđốivớithờiđiểmkhôngcụthể:

•Helikestoreadintheevenings.(Anhấythíchđọcvàobuổitối).

Trongkhiđó,giớitừforđượcdùngđểđothờigian:

•Heworkedfor20years.(Anhấyđãlàmviệctrong20năm).

Giớitừsinceđượcdùngvớimộtngàyhaythờiđiểmcụthể:

•IhaveknownhimsinceJanuary,2003.(Tôiquenanhấytừtháng1năm2003).

Ngoàivaitròlàgiớitừchỉthờigian,at,onvàincònđóngvaitròlàgiớitừchỉnơichốn.Dùngatđốivớinhữngđịađiểmcụthể.

•Iliveat5203LegendaryLane.(Tôisốngởsố5203hẻmLegendary).

Dùngonđểchỉđườngphố:

•IliveonLegendaryLane.(TôisốngởhẻmLegendary).

Dùnginđốivớitênthịtrấn,lãnhthổ,vàquốcgia:

•IliveinAcworth.(TôisốngởAcworth).

Bêncạnhđó,at,onvàincũngcóthểđượcdùngnhưgiớitừchỉvịtrí.Chúngđượcdùngcụthểđốivớitừngvịtrínhấtđịnh.

Ngườitadùnggiớitừinđểchỉcácvịtrínhư:

•inthebed(trêngiường)

•inthebedroom(trongphòngngủ)

•inthecar(trongôtô)

•intheclass(tronglớp)

•inthelibrary(trongthưviện)

•intheroom(trongphòng)

•intheschool(ởtrường)

Dùnggiớitừatđểchỉcácvịtrínhưdướiđây:

•atclass(trênlớp)

•athome(ởnhà)

•atthelibrary(ởthưviện)

•attheoffice(ởvănphòng)

•atschool(ởtrường)

•atwork(ởnơilàmviệc)

Còndùnggiớitừonchỉcácvịtrísau:

•onthebed(ởtrêngiường)

•ontheceiling(trêntrầnnhà)

•onthefloor(trênsànnhà)

•onthehorse(trênlưngngựa)

•ontheplane(trênmáybay)

•onthetrain(trêntàu)

Giớitừtođượcdùngđểbiểuthịsựdichuyểntớimộtnơinàođó.

•Iamdrivingtowork.(Tôiđangláixeđếnchỗlàm).

Towardvàtowardsbiểuthịsựvậnđộng,cảhaitừcócáchdùnggiốngnhauvớicùngmộtbiếnthểchínhtả.Bạncóthểsửdụngmộttronghaitừnày.

•Wewereworkingtowardsacommongoal.(Chúngtôiđãcùnglàmviệchướngtớimộtmụctiêuchung).

Mộtsốgiớitừhayđivớicácdanhtừ,tínhtừvàđộngtừcụthể,sựkếthợpnàyphổbiếnđếnmứcchúnggầnnhưtrởthànhmộttừ,thamkhảodanhsáchcácgiớitừkếthợpvớidanhtừdướiđây:

•Approvalof(sựtánthànhvới)

•Awarenessof(hiểubiếtvề)

•Beliefin(lòngtinvào)

•Concernfor(sựquantâmtới)

•Confusionabout(sựnhầmlẫnvề)

•Desirefor(khaokhátvề)

•Fondnessfor(sựyêumếnvới)

•Graspof(sựníugiữ)

•Hatredof(lòngcămghétvới)

•Hopefor(hyvọngvề)

•Interestin(hứngthúvới)

•Loveof(tìnhyêuvới)

•Needfor(nhucầuvới)

•Participationin(sựthamgiavào)

•Reasonfor(lýdocủa)

•Respectfor(lòngkínhtrọngvới)

•Successin(sựthànhcôngtrong)

•Understandingof(sựamhiểuvề)

Danhsáchcủacáctừkếthợpgiữatínhtừvàgiớitừ:

•Afraidof(sợ)

•Angryat(tứcgiậnvới)

•Awareof(hiểubiếtvề)

•Capableof(cónănglựcvề)

•Carelessabout(bấtcẩnvề)

•Familiarwith(quenvới)

•Fondof(yêuthíchvới)

•Happyabout(hạnhphúcvới)

•Interestedin(hứngthúvới)

•Jealousof(ghentịvề)

•Madeof(làmtừ)

•Marriedto(cướiai)

•Proudof(tựhàovề)

•Similarto(tươngtựnhư)

•Sorryfor(tiếcvề)

•Sureof(chắcchắnvề)

•Tiredof(mệtmỏivới)

•Worriedabout(lolắngvề)

Sựkếthợpcủađộngtừvàgiớitừđượcgọilàcụmđộngtừ(phrasalverb).

•Apologizefor(hốilỗivề)

•Askabout(hỏivề)

•Askfor(yêucầuvề)

•Belongto(thuộcvề)

•Bringup(mangtheo)

•Carefor(quantâmtới)

•Findout(tìmra)

•Giveup(từbỏ)

•Growup(lớnlên)

•Lookfor(tìmkiếm)

•Lookforwardto(mongđợiđược)

•Lookup(tratìm)

•Makeup(trangđiểm)

•Payfor(chitrảcho)

•Preparefor(chuẩnbịcho)

•Studyfor(nghiêncứuvề)

•Talkabout(nóivề)

•Thinkabout(suynghĩvề)

•Trustin(tintưởngvào)

•Workfor(làmviệccho)

•Worryabout(lolắngvề)

7.Liêntừ(Conjunctions)Liêntừlànhữngtừliênkếtcácphầncủacâu.Nhữngliêntừđơn

giảnnhấtđượcgọilàliêntừphốihợp(coordinatingconjunctions),baogồm:and(và),but(nhưng),or(hoặc),yet(còn),for(vì),nor(cũngkhông)vàso(nên).

Khimộtliêntừphốihợpliênkếthaimệnhđềđộclập,nóthườngđikèmvớimộtdấuphẩy(,):

•JohnwantstoplayfootballforTexas,buthehashadtroublewithhisgrades.(JohnmuốnchơibóngchođộiTexas,nhưnganhấygặpchútrắcrốivớithứhạngcủamình).

Cũngcóthểsửdụngdấuphẩyvàtừandkhichúngđikèmvớimộtchuỗiliệtkêcácmục:

•Johnneedstostudyharderinmath,history,physics,andeconomics.(JohncầnphảihọcchămcácmônToán,Lịchsử,VậtlývàKinhtếhọchơn).

Khimộtliêntừphốihợpđượcdùngđểliênkếttấtcảcácthànhphầntrongmộtchuỗi,khôngdùngdấuphẩy:

•MathandhistoryandphysicsarethesubjectsthatgiveJohnthemosttrouble.(ToánvàlịchsửvàvậtlýlànhữngmônhọcgâychoJohnnhiềukhókhănnhất).

Dấuphẩycũngđượcdùngvớibutkhicâubiểuthịsựđốilập:

•Johnisagreatplayer,butnotverysmart.(Johnlàmộtcầuthủgiỏi,nhưnglạikhôngthôngminhlắm).

Nhữngliêntừphốihợpphổbiếnnhấtlàand,butvàor,mỗitừnàylạicócáchdùngriêngcủanó.

-LiêntừphốihợpAnd:Cóthểđượcdùngvớiýnghĩasau:

Ámchỉmộtýnốitiếpvớimộtýkhác:

•Stevesentinhisapplicationandwaitedfortheresponseinthemail.(Stevegửiđơnxinviệcvàchờhồiâmtrênhòmthư).

Ámchỉmộtýlàkếtquảcủaýkia:

•Lindaheardthethunderandquicklytookshelterinsidethehouse.(Lindanghethấytiếngsấmvàvộivãtrútạmvàotrongnhà).

Ámchỉmộtýđốilậpvớiýkia.Nhưngngườitathườngsửdụngliêntừbutchomụcđíchnày.

•Loriisanartist,andhersisterisadoctor.(Lorilàmộthoạsĩ,cònchịcôấylàmộtbácsĩ).

Ámchỉmộtyếutốgâyngạcnhiên:

•Atlantaisabeautifulcityandhassymptomsofurbanblight.(Atlantalàmộtthànhphốđẹpvàcónhữngdấuhiệucủanhữngcáixấuvùngđôthị).

Ámchỉtínhđộclậpcủamộtmệnhđề:

•Drinktoomuchwaterbeforethetrip,andyou’llsoonfindyourselfstoppingateveryrestarea.(Uốngquánhiềunướctrướcchuyếnđi,vàbạnsẽsớmphảidừngởtrạmnghỉchânthôi).

Mangýnghĩanhậnxétvềmệnhđềđầutiên:

•Horacebecameaddictedtogambling-andthat’swhyhemovedtoLasVegas.(Horaceđãtrởnênnghiệncờbạc-vàđólàlýdotạisaoanhấylạichuyểntớiLasVegas).

-Liêntừphốihợp:But,dùngtheocáccáchsau:

Ámchỉmộtsựđốilậpngoàimongđợi:

•Tomlostmoneyinhisinvestments,buthestillmaintainedacomfortablelifestyle.(Tomđãbịlỗtrongcácphivụđầutư,nhưnganhấyvẫnduytrìđượcmộtcuộcsốngthoảimái).

Biểuthịmộtcáchtíchcựcnhữnggìphầnđầucâuđãhàmýmộtcáchtiêucực:

•Tomneverinvestedfoolishlybutlistenedcarefullytotheadviceofinvestmentnewsletters.(Tomkhôngbaogiờđầutưmộtcáchkhôngsuyxétmàkhônglắngnghecẩnthậnlờikhuyêncủacácbảntin).

Kếtnốihaiývớinghĩa“ngoạitrừ”:

•EveryonebutTomismakingmoneyinthestockmarket.(TấtcảmọingườitrừTomđềuđangkiếmtiềntrênthịtrườngchứngkhoán).

-Liêntừphốihợp:Or.

Ámchỉrằngchỉcómộtkhảnănglàcóthậtvàloạitrừnhữngkhảnăngcònlại:

•Youcansellyourinvestmentnoworyoucanloseallyourmoney.(Bạncóthểbánsốtiềnđầutưngaybâygiờhoặcbạnsẽmấttấtcảtiềnbạccủamình).

Ámchỉmộtphươngánthaythế:

•Wecangoouttoeatandtoamovie,orwecanjuststayhomeandseewhat’sonTV.(Chúngtacóthểđiănvàxemphim,hoặc

chúngtacóthểchỉởnhàvàxemTV).

Ámchỉmộtsựsànglọccủamệnhđềđầu:

•TheUniversityofTexasisthebestschoolinthestate,orsoitseemstoeveryUTalumni.(TrườngđạihọccủaTexaslàtrườngtốtnhấtcủabang,ítnhấtlàvớicáccựusinhviênUT).

Ámchỉmộtsựsửađổicủaphầnđầucâu:

•There’snowayyoucanlosemoneyinthisinvestment,orsoErictoldhimself.(Khôngthểnàobịlỗtiềntrongvụđầutưnày,hoặclàEricchỉtựnhủvậy).

Ámchỉmộttínhhuốngtiêucực:

•Youhavetwochoices:paytaxesordie.(Bạncóhaisựlựachọn:đóngthuếhoặclàchết).

-Cácliêntừkhác

Liêntừnorthỉnhthoảngcũngđượcdùngmộtmình;tuynhiên,nóđượcdùngphổbiếnnhấttrongmộtcặptươngtácvớineither.

•Heisneitherrichnorpoor.(Anhấykhônggiàucũngchẳngnghèo).

Norcóthểđượcdùngvớinghĩabiểuthịtiêucực.

•ThisisnothowInormallydress,norshouldyougettheideaIhavenotasteinclothes.(Đâykhôngphảilàcáchtôihaymặc,bạnkhôngnêncóýnghĩrằngtôikhôngcókhiếuthẩmmỹvềquầnáo).

Từyetđôilúccũngđóngvaitròlàtrạngtừvàcónhiềunghĩakhácnhaunhưinaddition,even,still,eventually.Nócũngđóngvaitròlàmộtliêntừphốihợpvớinghĩagiốngneverthelesshaybut.

•Rosemaryisanexpertincomputerprogramming,yetherrealpassionispoetry.(Rosemarylàmộtchuyêngialậptrìnhmáytính,nhưngniềmđammêthựcsựcủacôấylàthơca).

Từforthườngđượcdùngnhưmộtgiớitừ,nhưngđôikhinóđóngvaitrònhưmộtliêntừphốihợp.Khiđượcdùngnhưmộtliêntừphốihợpnócónghĩagiốngbecausehaysince.

•Forhe’sajollygoodfellow.(Bởivìanhấylàmộtđồngnghiệptốt).

Liêntừsocóthểđượcdùngđểliênkếthaimệnhđềđộclậpcùngvớimộtdấuphẩy.Nócónghĩagiốngvớiaswellhayinaddition.Ngườitacóthểlượcbỏtừsotrongcâuvàdùngmộtdấuchấmphẩy(;)giữahaimệnhđề.

•Mộtliêntừphụthuộcđứngởđầumệnhđềphụthuộcvàtạonênmốiquanhệgiữamệnhđềvớiphầncònlạicủacâu.

•HespokeSpanishasifhehadbeenborninMexico.(AnhấynóitiếngTâyBanNhanhưthểanhấysinhraởMexicovậy).

Cónhiềuliêntừphụthuộclàgiớitừ;khiđóngvaitròlàliêntừphụthuộc,chúngđứngđầumệnhđềphụthuộc,thamkhảobảngdướiđâyđểrõhơnvềcácliêntừphụthuộcthườngdùng.

Bảng1-7.Cácliêntừphụthuộcthườngdùng

-Liêntừtươngquankếthợpvớinhữngtừkháctạonêncặptừbìnhđẳngvềmặtngữpháp.Dướiđâylàcácliêntừtươngquan:

-Both...and…(cả...và...)

-Notonly...butalso(khôngnhững...màcòn)

-Also…(cũng)

-Neither...nor(không…màcũngkhông…)

-Not...but..(…không…nhưng…)

-Whether...or..(dù…haykhông…)

-Either...or…(hoặc…hoặc…)

-As...as…(cũngnhưlà…)

8.Mạotừ(Articles),Từhạnđịnh

(Determiners)vàLượngtừ(Quantifiers)Mạotừ(Articles),từhạnđịnh(Determiners),lượngtừ

(Quantifiers)lànhữngtiểutừđứngtrướcvàbổnghĩachodanhtừ,như:thedog(conchó),acat(mộtconmèo),thosepeople(nhữngngườiđó),whateverpurpose(bấtcứmụcđíchgì),eitherway(conđườngnào),yourchoice(lựachọncủabạn).Nhữngtừnàysẽchobạnbiếtchủtừlàcụthểhaychungchung;haychobạnbiếtvềlượnglàbaonhiêu(howmuchhayhowmany).

ViệclựachọngiữamạotừriênghaytừhạnđịnhlàmộtvấnđềkhókhănđốivớingườisửdụngtiếngAnh.Cóthểthamkhảobảngliệtkêcácloạitừhạnđịnhdướiđây:

9.Thántừ(Interjections)Thántừlànhữngtừhoặccụmtừđượcdùngđểbiểulộsựkích

động,ralệnh,hayphảnđối.Chúngthườngnằmtrongcáccâucócấutrúctạp.

•Wow,Ican’tbelieveit.(Ôi,tôikhôngthểtinnổi).

•Oh,Ididn’trealizeyouwerehere.(Ồ,tôiđãkhôngnhậnraanhđãởđây).

•No,youshouldn’thavedonethat!(Không,bạnđãkhôngnênlàmthế!)

Hầuhếtcácthántừđượcxemnhưcácthànhphầnxengiữa(parentheticalelements),đượctáchriêngvớiphầncâucònlạibởidấuphẩyhoặcmộttậphợpdấuphẩy.Nếuthántừbiểuthịcảmxúcmạnh,sẽđặtmộtdấuchấmthan(!)đằngsau.

Chủngữ(subject)chỉlàngười,nơichốn,hayđồvậtđượcđềcậpđếntrongcâu.Đểtìmchủngữcủamộtcâu,trướctiênphảixácđịnhvịtrícủađộngtừ.Sauđó,trảlờicâuhỏi,cáigìhayaiđangđượcdiễntảtrongđộngtừ:

•Themonkeysinthetreetopsmustbeobserved.(Nhữngchúkhỉtrênngọncâyphảiđượctheodõi).

Trongvídụtrên,cáigìphảiđượctheodõi(mustbeobserved)?Câutrảlờilà,nhữngchúkhỉ(monkeys).Vậy,chủngữởcâunàylànhữngchúkhỉ(monkeys).

Chủngữđơn(simplesubject)làchủngữkhôngcótừbổnghĩanàokèmtheo:

•Theupcomingevent,strippedofallthehype,isnothingbutafundraiser.(Sựkiệnsắptới,trànngậptrêncácmụcquảngcáo,khônggìkhácngoàimộtbuổiquyêngóptừthiện).

Trongvídụtrên,chủngữđơnlàsựkiện(event).

Mộtchủngữđơncóthểcónhiềuhơnmộttừhaymộtmệnhđề:

•Whathehadforgottenaboutthelawwasamazingconsideringhowmanyyearshespentinlawschool.(Nhữngkiếnthứcvềphápluậtanhtađãquênthậtđángngạcnhiênnếuxétlạibaonhiêunămanhtahọcởtrườngluật).

Trongvídụtrên,chủngữđơnlàtoànbộmệnhđềWhathehadforgottenaboutthelaw(Nhữngkiếnthứcvềphápluậtanhtaquên).

Thôngthường,khichủngữcủamộtcâulàbạn/cácbạn(you)vàcâunóilàmộtsựgợiý,ralệnh,haysaikhiến,từyousẽbịlượcbỏ.Lúcđó,ngườinghengầmhiểurằngchủngữởđâychínhlàmình:

•Getoutoftheway!(Tránhđườngra!)

Trongvídụtrên,bạn/cácbạn(you)sẽđượchiểulàchủngữcủacâu.

Khitiếnhànhphântíchcâu,ngườikhởiđầumộthànhđộngđượcgọilàchủthể(agent).Khidùngthểchủđộng,chủngữchínhlàchủthể,vídụ:

•Theclassfailedthetest.(Lớpđãtrượtbàikiểmtra).

Khidùngthểbịđộng,chủthểkhôngphảilàchủngữ,trênthựctế,mộtsốcâubịđộngkhôngbaogồmchủthể.

Thôngthường,mộtcâubaogồmmộtchủngữvàđộngtừđikèm.Thứtựcóthểbịđảolộntrongmộtvàitrườnghợp.

-Trongcáccâuhỏi:

•Haveyoureadthatbook?(Bạnđãđọccuốnsáchnàychưa?)

-Trongcấutrúcchènthêm(expletiveconstruction):

•Hereisyourbook.(Sáchcủabạnđây).

-Đểtậptrungsựchúývàomộttừcụthể:

•What’smoreimportantishisreluctancetofindajob.(Điềuquantrọnghơnlàsựbấtđắcdĩcủaanhtakhitìmkiếmcôngviệc.)

-Khicâubắtđầubằngmộttrạngtừ,cụmtrạngtừ,haymệnhđề:

•Rarelyhavesomanybeeneateninjustonemeal.(Hiếmkhicóquánhiềuthứđượcănhếttrongchỉmộtbữa).

-Sautừso:

•Ibelievehim;sodothepeople.(Tôitintưởnganhấy;mọingườicũngvậy).

Nguyêntắccơbảncủasựhoàhợpchủngữ-độngtừlàchủngữsốítcầnđivớimộtđộngtừsốít.Tươngtựnhưvậy,chủngữsốnhiềucầnđivớiđộngtừsốnhiều:

•Mybrotherisapsychologist(Anhtraitôilàmộtnhàtâmlýhọc).

•Mybrothersarepsychologists.(Cácanhtraitôilàcácnhàtâmlýhọc).

-Nhữngđạitừbấtđịnhnhư:anyone(bấtcứai),everyone(mọingười),someone(mộtaiđó),noone(khôngaicả)vànobody(khôngmộtai)làchủngữsốít,vìthế,cầnphảiđivớiđộngtừsốít:

•Everyoneisstudyinghard.(Mọingườiđanghọctậpchămchỉ).

-Mộtsốđạitừbấtđịnhnhư:all(tấtcả)vàsome(mộtsố),cóthểlàsốíthaysốnhiềutuỳthuộcvàonhữngthứmàchúngđềcậpđếncóđếmđượchaykhông:

•Someofthecandyismissing.(Mộtítkẹođãbịmất).

•Someofthedogsarebarking.(Mộtvàiconchóđangsủa).

-Đốivớiđạitừbấtđịnhnone(không),vừacóthểlàsốíthoặcsốnhiều,việcdùngđộngtừsốíthaysốnhiềuđivớinókhôngquantrọng,trừkhicóđiềugìđótrongcâuchỉrõsốlượngcủanó:

•Noneofyouwritepoetry.(Khôngcóaitrongsốcácbạnlàmthơ).

•Noneofthecarsarespeeding.(Khôngcócáixeôtônàođangchạynhanh).

-Mộtsốđạitừbấtđịnhnhư:everyonevàeverybody(mọingười)cóvẻgiốngnhưđangnóiđếnnhiềuhơnmộtngườinhưngchúngđềuđượcdùngnhưlàsốít:

•Everyoneisworkinghard.(Mọingườiđềulàmviệcchămchỉ).

-Đạitừeach(mỗi)thườngđượctheosaubởimộtcụmgiớitừkếtthúcbởimộttừsốnhiều,vídụnhư:

•Eachofthemonkeys.(Mỗimộtconkhỉ).

Tuynhiên,eachcũngcóthểlàsốítnhưcâusau:

•Eachofthemonkeysiseatingabanana.(Mỗiconkhỉđềuđangănchuối).

-Tránhnhầmlẫngiữatừand(và)vớinhữngcụmtừtogetherwith(cũngnhư),aswellas(cũngnhưlà)vàalongwith(cùngvới).Chúngkhôngcónghĩagiốngnhauvàkhôngtạorachủngữphứcgiốngnhưand,hãyxemcácvídụdướiđâyđểhiểurõhơn:

•Theboy,aswellashisbrother,isgoingtoschool.(Thằngbé,cũngnhưanhtrainó,đangđihọc).

•Theboyandhisbrotheraregoingtoschool.(Thằngbévàanhtrainóđangđihọc).

-Cácđạitừneither(không)vàeither(cảhai)đượcdùngnhưsốítchodùchúngnhưđangnóiđếnhaithứ,vídụ:

•Neitherofthetwocomputersisobsolete.(Khôngcócáinàotronghaicáimáytínhlàlỗithờicả).

•Eitherisagoodchoiceforastudent.(Cảhaiđềulàsựlựachọntốtchosinhviên).

Neithervàeitherđivớiđộngtừsốnhiềukhichúngđứngtrướcmộtcụmgiớitừbắtđầubằngof.

•Haveeitheroftwokidsseenmydog?(Cóaitronghaiđứatrẻthấyconchócủatôikhông?)

•Areeitherofyoulisteningtome?(Cóaitrongcácbạnnghetôinóikhông?)

-Khidùngcácliêntừnor(cũngkhông)vàor(hoặc),chủngữgầnđộngtừnhấtsẽquyếtđịnhđộngtừlàsốíthaysốnhiều.

•Neitherthebearnorthemonkeyswereawakewhenwevisitedthezoo.(Cảcongấuvàbầykhỉđềukhôngtỉnhdậykhichúngtôivàothămsởthú).

Nênđặtchủngữsốnhiềuởgầnđộngtừnhấtđểtránhsửdụngsaiđộngtừnhưcâudướiđây:

•Neitherthemonkeysnorthebearwasawakewhenwevisitedthezoo.

-Trongkhiđó,từthere(đó)vàhere(đây)khôngbaogiờlàchủngữcủacâu,chodùchúngcóthểđứngởđầucâu:

•Herearemytwobooks.Therebetterbeagoodreasonyouhavethem.(Đâylàhaicuốnsáchcủatôi.Tốthơnlànêncólýdochínhđángtạisaobạncóchúng).

Cáccâunàyđượcgọilàcấutrúcchènthêm(expletiveconstructions),cònchủngữluônđứngsauđộngtừvàtừhạnđịnhdùđộngtừlàsốíthaysốnhiều.

-Độngtừđivớichủngữởngôithứba,sốítnhưhe,she,vàitcóđuôi–s.

•Helovestoeat.(Anhấythíchăn).

Trongsửdụng,khicótừbổnghĩaxenvàogiữachủngữvàđộngtừ,tránhnhầmlẫnnhữngtừnàylàsựhoàhợpgiữachủngữvàđộngtừ.

•Theworkers,whoalwaysseemtobestandingaroundtakingabreak,gatheredaroundinacirclelikeafootballhuddle,arebeingfired.(Đámcôngnhân,nhữngngườiluôncóvẻnhưđangđứngxungquanhnghỉngơi,tậptrungthànhmộtvòngtròngiốngmộtđámđônglộnxộnchơibóngbầudục,đangbịsathải).

-Ngoàira,còncócácdanhtừdạngđặcbiệt,gâykhóhiểuchongườiđọc,khôngrõchúngởdạngsốíthaysốnhiều.Nhữngtừnhư:glasses(kính),gloves(găngtay),pliers(cáikìm)vàscissors(cáikéo)đượccholàởdạngsốnhiềutrừkhiđứngtrướcchúnglàcụmtừpairof(mộtcặp).Trongtrườnghợpđó,pairlạitrởthànhchủngữ,nhưcácvídụdướiđây:

•Myglassesareonthedesk.(Kínhcủatôiởtrênbàn).

•Thepairofglassesisonthedesk.(Cặpkínhởtrênbàn).

Mộtsốtừđuôi–scóvẻnhưởsốnhiềunhưngthựcralạilàsốítvàvìthếcầnphảiđivớiđộngtừsốít.

•Theeveningnewsisfullofdisasters.(Bảntintốinaytoànlànhữngthảmhọa).

Cónhữngtừkháccóđuôi–snóiđếnmộtthứlàsốít,nhưngthựcralạilàsốnhiềuvàcầnphảiđivớimộtđộngtừsốnhiều.

•Hisassetsweretotallywipedoutbythebankruptcy.(Tàisảncủaanhấyđãmấtsạchsauvụphásản).

Nhữngdiễnđạtbằngphânsốnhưhalfof(mộtnửa)vàapercentageof(mộtphầncủa)cóthểlàsốítvàcũngcóthểlàsốnhiều.Cũngtươngtựnhưvậy,nhữngtừnhư:some(mộtsố),all(tấtcả),vàany(bấtcứ)đóngvaitròlàchủngữ,nhưcácvídụsau:

•One-halfofthepopulationisoversixty-five.(Mộtnửadânsốhơn65tuổi).

•One-quarterofthestudentswereabsent.(Mộtphầntưsốhọcsinhđãvắngmặt).

•Someofthehousesarepaintedwhite.(Mộtsốngôinhàđãđược

sơntrắng).

•Someofthemoneyismissing.(Mộtíttiềnđãbịmất).

Khibạncómộtcâukếthợpgiữamộtchủngữkhẳngđịnhvàmộtchủngữphủđịnh,trongđómộtchủngữlàsốnhiềucònchủngữkialàsốít,độngtừnênđượcchiatheochủngữkhẳngđịnh.

•It’stheteacher,notthestudents,whodecideswhattoteach.(Giáoviênchứkhôngphảilàhọcsinh,sẽquyếtđịnhphảidạycáigì).

Vịngữđượcsửdụngtrongcâuđểhoànthànhđầyđủcâuđó.Vịngữđơn(simplepredicate)baogồmmộtđộngtừ,mộtchuỗiđộngtừ,haymộtđộngtừkép,nhưcácvídụdướiđây:

•Theflowerbloomed.(Hoađãnở).

•Theflowershavebeenblooming.(Nhữngbônghoađãvàđangnở).

•Thebulbsopened,blossomed,andthenclosedforthenight.(Nhữngcủhànhnảymầm,rahoa,vàrồitànđivàobuổiđêm).

Vịngữphức(compoundpredicate)baogồmtừhaivịngữtrởlênliênkếtvớinhau,vídụ:

•Themountainbikerbegantoridedownthetrailandeventuallyenteredoneofthemostbeautifulvalleysinthearea.(Tayđuaxeđạpleonúiđãbắtđầuđixuốngđườngmònvàcuốicùngđãđivàomộttrongnhữngthunglũngđẹpnhấtvùng).

Vịngữđầyđủ(completepredicate)baogồmmộtngoạiđộngtừvàtấtcảcáctừbổnghĩacùngnhữngtừkhácđểhoànthànhnghĩacủanó.

•Theslowlymovingthunderstormflashedlightningacrossthedarkforebodingsky.(Cơnbãodichuyểntừtừloéchớpngangbầu

trờitốiphíatrước).

Mộttínhtừvịngữ(predicateadjective)đứngsauđộngtừliênkếtvàmôtảchủngữtrongcâu.

•Themineralsinthewatertastebad.(Nhữngkhoángchấttrongnướcuốngthậttệ).

Danhtừvịngữ(predicatenominative)đứngsauđộngtừliênkếtvàmôtảchủngữlàgì.

•LucyEdsonispresidentofthefirm.(LucyEdsonlàchủtịchcủahãng).

Tânngữlàmộttừloạicủacâu,tiếpnhậnmộthànhđộng.

Tânngữtrựctiếpchịutácđộngtrựctiếpcủahànhđộng,như:

•Hethrewtheball.(Anhấynémquảbóng).

Trongvídụtrên,theballlàtânngữtrựctiếp.

Bổngữchotânngữ(Objectcomplement):đượcdùngđểbổnghĩahaymôtảchotânngữtrựctiếp:

•HenamedhismonkeyMeep.(AnhấyđặttênchoconkhỉcủamìnhlàMeep).

Trongvídụnày,hismonkeylàtânngữtrựctiếp;Meeplàbổngữchotânngữ.

Tânngữgiántiếpxácđịnhhànhđộngcủađộngtừtácđộnglêncáigìhayai.

•Hesoldmehiscar.(Anhấyđãbánchotôichiếcxecủaanhấy).

Trongvídụnày,melàtânngữgiántiếp,cònhiscarlàtânngữ

trựctiếp.

Từmecùngvớicácđạitừkhácnhưhim,usvàthemkhôngphảilúcnàocũnglàtânngữgiántiếp;chúngcũngcóthểđóngvaitròlàtânngữtrựctiếp:

•Saveme!(Cứutôivới!)

Bổngữchochủngữđứngsauđộngtừliênkếtvàđượcdùngđểdiễnđạtlạihayxácđịnhchủngữ.

•Atarnisasmallglaciallake.(Hồtrênnúilàcáihồnhỏđóngbăng).

Bổngữchotânngữđứngsauhaybổnghĩachotânngữtrựctiếp,cóthểlàdanhtừhaytínhtừ:

•TheplayersnamedLogancaptaintokeephimhappy.(CáccầuthủgọiLoganlàđộitrưởngđểlàmanhấyvui).

Trongvídụnày,danhtừcaptainbổnghĩachotânngữtrựctiếpLogan;tínhtừhappybổnghĩachotânngữtrựctiếphim.

Bổngữchođộngtừcóthểlàtânngữtrựctiếphoặctânngữgiántiếpcủađộngtừ.

•MarkgaveTerry(tânngữgiántiếp)allhisoldalbums(tânngữtrựctiếp).(MarkchoTerrytấtcảnhữngalbumcũcủamình).

Từbổnghĩa(Modifiers)lànhữngtừgiớihạnnhữngkhíacạnhnhấtđịnhcủacâu.Mộtsốtừbổnghĩanhư:only(chỉ),just(chỉ),nearly(gầnnhư),barely(vừavặn),…haybịđặtsaichỗtrongcâu.Sosánhcáccâusau:

•Heonlythrewtheballtenfeet.

•Hethrewtheballonlytenfeet.(Anhấynémquảbóngchỉđược10feet).

Cáchtốtnhấttrongviệcviếtcáccâunhưtrênlàđặttừbổnghĩanàyngaytrướctừđượcnóbổnghĩa.

Khitừbổnghĩabổnghĩasaichomộttừnàođó,nóđượcgọilàtừbổnghĩarời(danglingmodifier).Saisótthườnggặplàmởđầumộtcâubằngmộtcụmgiớitừ.

Nếubạnviếtmộtcâumàcụmphântừđứngtrướcmộtcấutrúcchènthêm(expletiveconstruction),bạnsẽhaymắcphảilỗiphântừrời(danglingparticiple)đãnóiởtrên,nhưvídụdướiđây:

•Cleaningthewindowseverysixmonths,thereisasimplewaytokeepabuildinglookingbetter.(Laucáccửasổsáuthángmộtlầnlàcáchđơngiảnđểgiữchotòanhàtrôngđẹphơn).

Vídụnàycóthểđượcviếtlạichorõnghĩahơnnhưsau:

•Ifyoucleanthewindowseverysixmonths,youcankeepa

buildinglookingbetter.(Nếubạnlaucửasổmỗi6thángmộtlần,bạncóthểgiữchotoànhàtrôngđẹphơn).

Mộttìnhhuốngkháccủalỗiphântừrờilàkhimộtcụmphântừđứngtrướcđộngtừởdạngbịđộng.Lỗinàyxảyrabởivìchủthểthựctrongcâulàgiả.

•Cleaningthewindowseverysixmonths,thebuildingwaskeptinbeautifulcondition.

Vídụnàycóthểđượcviếtlạithành:

•Cleaningthewindowseverysixmonths,theykeptthebuildinginbeautifulcondition.(Laucửasổmỗi6thángmộtlần,họgiữchotoànhàtrongtrạngtháisạchđẹp).

Cụmđộngtừnguyênthể(Infinitivephrases)cũngcóthểtrởthànhtừbổnghĩarời.

•Tokeeptheemployeesinterestedintheirhealth,afitnesscenterwassetupinthebasement.(Đểcácnhânviênquantâmđếnsứckhoẻ,mộttrungtâmtậpthểdụcđãđượcmởraởdướitầnghầm).

Trongvídụnày,cụmđộngtừnguyênthể:Tokeeptheemployeesinterestedintheirhealth,cóthểlạibổnghĩachongườimởratrungtâmtậpthểdục(setupthefitnesscenter).Dođó,vídụnàycóthểđượcviếtlạithành:

•Tokeeptheemployeesinterestedintheirheath,themanagersetupafitnesscenterinthebasement.(Đểkhiếncácnhânviênquantâmđếnsứckhoẻ,ngườiquảnlýđãmởmộttrungtâmtậpthểdụcởdướitầnghầm).

Ngoàira,còntrườnghợptừbổnghĩađặtsaichỗliênquanđếntrạngtừ.Trạngtừcóthểđượcđặtởmọichỗtrongcâu,nhưngđôilúc,vịtrítrạngtừcóthểlàmnghĩacủachúngkhóhiểu.

•Thepeoplewholistentopublicradiooftenlikeclassicalmusic.(Nhữngngườingheđàiphátthanhcôngcộngthườngthíchnhạccổđiển).

Liệucâunàycónghĩalàbấtcứaingheđàicôngcộngnhiềuđềuthíchnhạccổđiển?Bằngviệcchuyểnvịtrícủatrạngtừoften,vídụnàycóthểđượcviếtlạichorõrànghơn:

•Thepeoplewhooftenlistentopublicradiolikeclassicalmusic.(Nhữngngườihayngheđàiphátthanhcôngcộngthườngthíchnhạccổđiển).

Mộtcụmtừ(phrase)làmộtnhómcáctừcóliênquankhôngbaogồmchủngữvàđộngtừ.Cụmdanhtừbaogồmmộtdanhtừvàcáctừbổnghĩacủanó,vídụ:Thetalldarkman.(Ngườiđànôngcaovàđen).Cáctừbổnghĩacóchứatrongcụmdanhtừcóthểlà:

-Tínhtừ(Adjectives):talldarkman(ngườiđànôngcaovàđen);

-Cụmphântừ(Participialphrase):thebushesfollowingtheedgeofthesidewalk(nhữngbụicâydọctheovỉahè);

-Cụmđộngtừnguyênthể(Infinitivephrase):thefirstwomantoflyaroundtheworld(ngườiphụnữđầutiênbayvòngquanhthếgiới);

-Mệnhđềbổnghĩa(Modifyingclause):themistakeshehadmadethedaybefore(sailầmanhấyphạmphảihômtrước);

-Cụmgiớitừ(Prepositionalphrase):thetrailnexttothelake,overbythedam(đườngmònởsátcạnhhồ,phíabênkiaconđập).

Thôngthường,tấtcảcáctừđicùngvớinhautrongcụmdanhtừ;tuynhiên,đôikhichúngcóthểbịchiatáchthànhcáccụmdanhtừgiánđoạn(discontinuousnounphrase).

•Severalburglarieshavebeenreportedinvolvingpeoplewhoweregonefortheweekend.(Mộtsốvụtrộmđãđượcbáocáocóliênquanđếnnhữngngườiđinghỉcuốituần).

Đôikhi,sửdụngcụmdanhtừgiánđoạnhữuíchtrongviệccânđốigiữachủngữvàvịngữ,trongtrườnghợpphảitránhmộtchuỗidàicụmdanhtừkép,nhómcácdanhtừképnhư:studentbody(nhómhọcsinh),bookcover(bìasách),haymeetingplace(nơihọpmặt).Nếuđặtcácchuỗicụmtừnàycùngnhau,sẽtạoramộtcâurấtkhóđọc.

Hôngữ(vocative)thườngcódạngmộtcụmdanhtừ.Tênriêngcủangườihaytênthaythếcóthểđượcdùngnhưhôngữ.Hôngữđượcxemnhưlàmộtthànhphầnxengiữa(parentheticalelement)vàđượcngăncáchvớiphầncònlạicủacâubằngdấuphẩynếuchúngxuấthiệntrongmạchcâu.Vídụ:

•Mike,stopthecar.(Mike,dừngxelại).

Vềcơbản,cóbốnloạihôngữnhưsau:

-Tênđơn,cóhoặckhôngcódanhhiệu;

-Đạitừnhânxưng:you;

-Danhtừchungchỉsựyêumến,thânthiết,kínhtrọng,như:darling(ngườiyêu),mydear(ngườiyêuquý),sweetheart(cưng),vàsir(ngài);

-Mệnhđềgiốngdanhtừ(nominalclause),như:

•Whoeverissinging,stopitnow.(Dùlàaiđanghát,hãyngừnglạingayđi).

Mộtcụmgiớitừbaogồmmộtgiớitừ,mộtdanhtừhayđạitừđóngvaitròlàtânngữcủagiớitừ,vàmộthoặchaitínhtừbổnghĩachotânngữđó.Cụmgiớitừthườngchobiếtmộtchuyệnxảyraởđâuhaykhinào.Vídụ:inahalfhour(trongnửatiếng).

Mộtcụmgiớitừđứngởđầucâuđượcgọilàtừbổnghĩađầucâu(introductorymodifier).Cóthểngăncáchtừbổnghĩađầucâu

bằngdấuphẩy,điềunàykhôngbắtbuộctrừkhitừbổnghĩađóquádài.

Ngữđồngvịcóliênquanđếnviệcdiễnđạtkháchoặcámchỉmộttừđứngngaytrướcnó,vídụ:

•Myfavoriteprofessor,aworldfamousauthor,justwonaprestigiousliteraryaward.(Giáosưưathíchcủatôi,mộttácgiảnổitiếngthếgiới,vừamớigiànhđượcmộtgiảithưởngvănhọcuytín).

Cụmtừtuyệtđốilàmộtnhómcáctừbaogồmmộtdanhtừhoặcđạitừ,mộtphântừ,cũngnhưcáctừbổnghĩa.Cụmtừtuyệtđốikhôngliênkếthaybổnghĩachobấtcứtừnàokháctrongcâumàchúngbổnghĩachocảcâu.Cụmtừtuyệtđốithườngđượcxemnhưlàthànhphầnxengiữa(parentheticalelements)vàđượcphâncáchvớiphầncònlạicủacâubằngmộthoặchaidấuphẩy.

Cụmđộngtừnguyênthểbaogồmmộtđộngtừnguyênthể-độngtừgốcđứngsauto–cùngvớicáctừbổnghĩahaycácbổngữ.Cụmđộngtừnguyênthểcóthểđóngvaitròlàtínhtừ,trạngtừ,haydanhtừ.Xemcácvídụsau:

•Hisplantoeliminatesmokingwaswidelypopular.(Kếhoạchloạibỏthuốclácủaanhấyđãđượcphổbiếnrộngrãi).

Trongcâutrên,toeliminatesmokingđóngvaitròlàtínhtừbổnghĩachoplan.

•Towatchhimeatribsissomethingyouhavetosee.(Quansát

anhấyănsườnlàđiềumàbạnnênxem)

Ởvídụtrên,towatchhimeatribsđóngvaitròlàdanhtừ-chủngữtrongcâu.

•Ericwenttocollegetostudytobeanengineer.(Ericlênđạihọcđểhọctrởthànhmộtkỹsư)

Trongvídụtrên,tostudytobeanengineerlàmộttrạngtừ,chotabiếttạisaoanhấylạihọcđạihọc.

Cụmdanhđộngtừbaogồmmộthìnhtháiđộngtừcóđuôi–ingvàđóngvaitròlàdanhtừ,cùngvớicáctừbổnghĩavàcácbổngữcủanó.Nhữngcụmnàycóthểthựchiệntấtcảcácchứcnăngcủadanhtừ,vídụ:

•Walkingafterdarkisnotverysafe.(Đibộlúctrờitốikhôngđượcantoànlắm).

Phântừhiệntại(nhữnghìnhtháiđộngtừcóđuôi–ing)vàphântừquákhứ(nhữnghìnhtháiđộngtừcóđuôi–edvànhữngphântừquákhứbấtquytắckhác)cóthểkếthợpvớicácbổngữvàtừbổnghĩađểtạothànhcụmphântừ(participialphrase).Nhữngcụmtừnàyluônluônđóngvaitròlàtínhtừ.Khiởđầucâu,chúngđượctáchriêngbằngmộtdấuphẩygiốngnhưtừbổnghĩađầucâu(introductorymodifier);nếuởgiữacâu,chúngđượctáchriêngrabởidấuphẩy.

•Workingaroundtheclock,theworkersrepairedtheairportrunwayinlessthanaweek.(Làmviệctrongsựđobấmthờigian,nhữngngườicôngnhânđãsửaxongđườngbăngsânbaytrongchưatớimộttuần).

•Theconcrete,havingbeendamagedbythecrashlandingofthe

airliner,neededtobereplaced.(Tấmbêtông,saukhibịhuỷhoạitrongvụvachạmcủamáybaylúchạcánh,cầnphảiđượcthaythế).

Mộtmệnhđềđộclậpcóthểđứngmộtmìnhgiốngnhưmộtcâu,khiđó,nósẽtrởthànhcâuchứkhôngcònlàmệnhđềnữa.Khimộtmệnhđềđộclậpnằmtrongcâu,nóthườngđượctáchkhỏiphầncònlạicủacâubằngmộtdấuphẩy.Cầnnhậnbiếtmộtmệnhđềđộclậpnằmtrongcâuđểdùngdấuphẩynhằmtránhcáclỗiđoạncâurờirạc(sentencefragments)vàcâuliêntục(run-onsentences).

Haimệnhđềđộclậpcóthểkếthợpvớinhauthànhmộtýduynhất,nhưcâusau:

•Charliedidn’tmeantorunaway,buthedidit.(Charliekhôngcóýbỏchạy,nhưnganhấyđãlàmvậy).

Trongvídụtrên,haimệnhđềđộclậpđượcngăncáchbởimộtdấuphẩyvàliêntừphốihợpbut.Nếuthiếuđitừbut,câunàysẽphạmlỗighépcâubằngdấuphẩy(commasplice).

Cácmệnhđềcóthểkếthợpvớinhaubằngbacáchkhácnhaunhưsau:

-Vớisựphốihợp(coordination):cóliênquanđếnviệcsửdụngcácliêntừphốihợpnhưand,but,or,nor,for,yet,vàso.Bằngviệcsửdụngmộtliêntừphốihợp(coordinatingconjunction),sẽtránhđượcsựđơnđiệuvànhữngcấutrúccâuquáđơngiản,vẫnđượcgọilà“ngônngữsơcấp”(primerlanguage);vàlàmchocâuvăncânđốihơn.

-Vớisựphụthuộc(subordination):liênquanđếnviệcbiến

mộttronghaimệnhđềđộclậpthànhphụthuộc(subordinateelement)bằngviệcsửdụngmộtliêntừphụthuộc(subordinatingconjunction)hayđạitừquanhệ(relativepronoun).Khimệnhđềđượcbắtđầubằngmộttừphụthuộc,nósẽbiếnthànhmệnhđềphụthuộc,vídụ:

•Lindaneverlikedtoflyinairplanes,becauseshewasafraidofheights.(Lindakhôngbaogiờthíchđibằngmáybay,vìcôấyrấtsợđộcao).

•Bằngviệcdùngdấuchấmphẩy(semicolon):cóthểđượcdùngđểliênkếthaimệnhđềđộclậpmàcóhoặckhôngcầnthêmliêntừ.Tuynhiên,dấuchấmphẩychỉnênđượcdùngkhihaimệnhđềđộclậpcómốiquanhệgầngũivớinhauvàcânđốivềđộdàicũngnhưnộidung.

•Sheenaisaveryprettygirl;shelookslikeanangel.(Sheenalàmộtcôgáirấtđẹp;côấytrôngnhưmộtthiênthần).

Mệnhđềphụthuộckhôngđứngmộtmìnhnhưmệnhđềđộclập.Nócầnphảikếthợpvớimộtmệnhđềđộclậpkhácđểhìnhthànhmộtcâuhoànchỉnh.

Mệnhđềphụthuộccónhiềuchứcnăngkhácnhautrongcâunhư:mệnhđềdanhtừ,mệnhđềtrạngtừ,haymệnhđềtínhtừ.Mệnhđềdanhtừcóthểthựchiệnmọichứcnăngcủadanhtừ.

•Whatheknowsaboutboxingisnotimportanttome.(Nhữngthứanhtabiếtvềđấmbốcchẳnghềquantrọngvớitôi).

Mệnhđềtrạngtừchochúngtabiếtsựkiệnởmệnhđềđộclậpdiễnra:ởđâu,khinàovàtạisao.

•Whenthegameisover,we’llgogetsomeburgers.(Khitrậnđấukếtthúc,chúngtôisẽđiănchútbánhkẹp).

Mệnhđềtínhtừchỉđóngvaitrògiốngnhưmộttínhtừđaâmtiếtbổnghĩachodanhtừ,vídụnhư:

•Mywife,whoisavideoproducer,hasjustcompletedanaward-winningdocumentaryaboutmusic.(Vợtôi,mộtnhàsảnxuấtphim,vừamớihoàntấtmộtbộphimtàiliệuâmnhạcđạtgiảithưởng).

Mộtđoạncâurờirạckhônglàmộtcâuhoànchỉnh,nókhôngthểđứngmộtmình,vìkhôngchứaítnhấtmộtmệnhđềđộclập.Mộtnhómtừcóthểbịnhầmlàmộtcâunhưngthựcchấtchỉlàmộtđoạncâu;mộtđoạncâubaogồmmộtchuỗicáccụmgiớitừmàkhôngcómốiquanhệđúnggiữachủngữvàđộngtừ.Vídụ:

•InTexas,sometimeinearlyApril,justbeforethebluebonnetsappear.(ỞTexas,thỉnhthoảngvàođầuthángtư,ngaytrướckhinhữngngườiScotlenđộimũlenxanhxuấthiện).

Mộtđoạncâucóthểlàmộtcụmhìnhtháiđộngtừbổnghĩachotừnàođónhưnglạibịthiếu,như:

•Workingdeepintothenightinanefforttogethistaxescompleted.(Làmviệcnhiềutớikhuyatrongnỗlựctrảhếtthuếcủaanhấy).

Mộtđoạncâucóthểcómộtmốiliênhệchủngữ-độngtừ,nhưngnólạiphụthuộcvàomộtýhoặcmộttừkhácnênkhôngthểđứngmộtmình:

•Althoughhewastallerthanhisolderbrother.(Mặcdùanhấycaohơnanhtraimình).

Câu(sentence)làmộtnhómtừgồmcóchủngữvàvịngữ.Cáchdùngchúngtrongbàiviết,cáchsắpxếpthứtự,cũngnhưcáchkếthợpchúngvàchấmcâusẽquyếtđịnhphongcáchviếtcủabạn.

Cóthể,viếtcáccâungắnkhádễdàng,nhưngnếuchỉdùngmỗicâungắn,bàiviếtcóvẻnhưchỉởmứcđộsơcấpvàgâychongườiđọcấntượngkhôngtốtvềtrìnhđộvàchuyênmôncủabạn.

Đểviếtđượcnhữngcâuphứctạphơn,cầnphảitạoracáccấutrúcvềmệnhđềvàtừngữ.Kếthợpmộtchuỗiquádàicácmệnhđềcóthểlàmchongườiđọckhóhiểu.Tuynhiên,đểtránhnhữngcâuliêntục(run-onsentences),ngườiviếtcóxuhướngchuyểnsangviếtcácloạicâungắnhơn.

Bằngviệcphốihợpcácmệnhđềvàchấmcâu,cóthểtạorasựlinhhoạtđểmởrộngcâuởsauchứkhôngphảiởtrướcđộngtừ.Mấuchốtlàphảitạonênsựliênkếtgiữachủngữvàđộngtừđểcâuvẽnênbứctranhcủathếgiớixungquanhchủngữvàđộngtừđó.Nếumởrộngcâuởchủngữ,hãycẩnthậngiữchocấutrúccủanóởdạngsongsong(parallelform).

Mộtvấnđềkhókhănvớinhiềuvănbảntrongkinhdoanhlàviệcphảinhắclạinhiềulầntừkhoátrongmộtcâudài.Phảilặplạicụmtừđúngcáchđểtạoranhịpđiệu,giúpnhấnmạnhnghĩacủacâu.

Mộtcáchkháclàmphongphúvàmởrộngcácloạicâulàtránhcácmệnhđềwhich(whichclauses)vàthaythếchúngbằngcácmệnhđềphụthuộckhác.Vídụnhư:

•Atlantacontinuestogrowineverydirection,whichmeansthathomesarerapidlyreplacingthefieldsandforestsinoutlyingareas.(Atlantatiếptụcpháttriểnvềmọimặt,cónghĩalànhàcửađangnhanhchóngthaythếruộngđồngvàrừngnúiởnhữngvùnghẻolánh).

Cóthểviếtlạinhưsau:

•Atlantacontinuestogrowineverydirection,ashomesarerapidlyreplacingthefieldsandforestsinoutlyingareas.(Atlantatiếptụcpháttriểnvềmọimặt,khinhàcửađangnhanhchóngthaythếruộngđồngvàrừngnúiởnhữngvùnghẻolánh).

Khisửdụngđúngmực,bạncóthểtạoramộtchuỗiliênkếtthúvịchocâubằngviệckếtthúccâubởimộtcụmgiớitừvàphântừ,mỗicụmsẽbắtđầubằngmộtphântừquákhứhoặcphântừhiệntạihaymộtgiớitừ.Vídụ:

•You’llfindworkingwithVideologiestobeanexcellentexperience,onethatwilldevelopintoalastingrelationshiporpartnershipwinningfuturebusinessforusall.(BạnsẽthấylàmviệcvớiVideologieslàmộttrảinghiệmtuyệtvời,mộttrongđósẽpháttriểnthànhmốiquanhệlâudàihoặcquanhệđốitácchoviệcthắnglợitrongkinhdoanhsaunàycủatấtcảchúngta).

Bổngữtiếpnối(resumptivemodifier):Việcthêmcụmbổngữvàocuốicâucóthểlàmchocâumởrộnghơnvềnghĩa.Bổngữtiếpnốisẽbámvàomộttừởcuốicâuvàbổsungthôngtin.Vídụ:

•You’llfindworkingwithVideologiestobebothenlighteningandrewarding-enlighteningduetothemanyinnovationswe’llintroducetoyourcompany,rewardingbecauseoftheenhancementstoproductivityyourcompanywillexperience.(KhilàmviệcvớiVideologies,bạnsẽthấysựmởmangvàbổích-mởmangnhờvàosựcảitiếnchúngtôisẽgiớithiệuvớicôngtybạn,bổíchnhờcósựnângcaonăngsuấtmàcôngtybạnsẽcóđược).

Bổngữtómlược(summativemodifier)diễnđạtlạihoặctómgọnnhữngthôngtintrướcđóvàbổsungthôngtinmới.Vídụ:

•Thee-mailetiquetteseminarpromisestoshowemployeeshowtowriteeffectivee-mails:e-mailsthatgetresultsande-mailsthatresultinapositiveimageforyourbusiness-twobenefitsthatcanenhancetheproductivityofanybusiness.(Hộithảoemailmẫumựchứahẹnsẽchỉchocácnhânviêncáchviếtemailhiệuquả:nhữngemailcóphảnhồivànhữngemailđểlạihìnhảnhtíchcựcvềcôngviệckinhdoanhcủabạn–haiíchlợicóthểnângcaonăngsuấtcủa

bấtcứcôngviệcnào).

Cóthểtăngthêmsựphongphúchocâubằngviệcsắpđặtcáctừbổnghĩa.

-Mệnhđềphụthuộc(Dependentclause):

•Althoughhewastired,Bobwrotethereport.(Mặcdùmệt,Bobvẫnviếtbảnbáocáo).

-Cụmđộngtừnguyênthể(Infinitivephrase):

•Topleasehisboss,Bobwrotethereport.(Đểlàmhàilòngsếp,Bodđãviếtbảnbáocáo).

-Trạngtừ(Adverb):

•Slowlyandlaboriously,Bobwrotethereport.(Chậmrãivàcầnmẫn,Bodviếtbảnbáocáo).

-Cụmphântừ(Participialphrase):

•Hopingtobepromoted,Bobwrotethereport.(Mongđượcthăngchức,Bobviếtbảnbáocáo).

-Ngữđồngvị(Appositive):

•Bob,anexpertonregulations,wrotethereport.(Bob,mộtchuyêngiavềnộiquy,đãviếtbảnbáocáo).

-Cụmphântừ(Participialphrase):

•Bob,hopingtocatchuponhiswork,wrotethereport.(Bob,hyvọngtheokịpcôngviệc,đãviếtbảnbáocáo).

-Cụmphântừhiệntại(Presentparticipialphrase):

•Bobworkedonthereport,hopingtopleasehisboss.(Bobviếtbảnbáocáo,hyvọnglàmhàilòngsếp).

-Cụmphântừquákhứ/Cụmtínhtừ(Pastparticipialphrase/Adjectivalphrase):

•Bobworkedonthereport,pushedbyambition.(Bịthúcđẩybởithamvọng,Bobviếtbảnbáocáo).

•Slowlyandlaboriously,Bob,anexpertonregulations,workedonthereport,hopingtopleasehisboss.(Chậmrãivàcầnmẫn,Bob,mộtchuyêngiavềnộiquy,đãviếtbảncáocáo,hyvọnglàmhàilòngsếp).

Tuỳtừnglúcmàđưaracâuhỏingẫunhiên(occasionalquestion),câucảmthán(exclamation)haycâumệnhlệnh(command)trongbàiviết.Câuhỏicóthểcóíchkhiđặtởđầuđoạnvănđểtómtắtnộidungsauđó;nhữnglờinhậnxétđưarađịnhhướngchongườiđọc.

Cóthểmởđầucâubằngmộtcấutrúcthayvìkếthợpchủngữvàđộngtừthôngthường.Hoặcmởđầubằngmộtmệnhđềbổngữhaycụmphântừ.Chúýkhimởđầucâubằngmộtliêntừphốihợp(acoordinatingconjunction)như:and,but,nor,for,yethayso,khôngnêndùngtừbutởđầucâu,mànênliênkếtvớicâutrướcđóthànhmộtcấutrúcphức(compoundstructure),cấutrúcnàysẽthuhútsựchúýcủangườiđọc.

TrongtiếngAnh,cócáccấutrúccâunhưsau:

-Câuđơn(Simplesentence)-mộtmệnhđềđộclập(independentclause).

-Câughép(Compoundsentence)-từhaimệnhđềđộclập(independentclause)trởlên.

-Câuphức(Complexsentence)-mộtmệnhđềđộclập(independentclause)vàítnhấtmộtmệnhđềphụthuộc(dependentclause).

-Câuphứchợp(Compoundcomplexsentence)-nhiềuhơnmộtmệnhđềđộclập(independentclause)vàítnhấtmộtmệnhđềphụthuộc(dependentclause).

-Câuchukỳ(Periodicsentence)-bắtđầubằngcụmtừ,mệnhđềbổngữ(modifyingphrasesandclauses)vàkếtthúcbằngmộtmệnhđềđộclập(independentclause).

-Câulũytích(Cumulativesentence)-bắtđầubằngmộtmệnhđềđộclập(independentclause)vàkếtthúcvớihàngloạtcấutrúcbổngữ(modifyingcontructions).

Câughépgồmtừhaimệnhđềđộclập(independentclause)trởlên,chúngtượngtrưngchocácýtưởngtáchbiệtvàcóthểđứngmộtmình.Cóthểsửdụngdấuchấmphẩy(semicolon),dấuphẩy(comma),liêntừphốihợp(coordinatingconjunction)ngăncáchcácmệnhđề(clauses)trongcâughép.Như:andlàliêntừđơn

giảnthườngdùngđểkếtnốihaiýtưởng;nhữngliêntừphốihợpkhácnhư:but,for,yet,sothiếtlậpquanhệgiữahaimệnhđề.

Thànhphầncủacâughép(Compoundingsentenceelements)kếthợpnhữngthànhphầncâu(sentenceelements)khácnhautạoracâughép:

-Chủngữ(Subject):haichủngữtrởnêncùnglàmmộtsựviệc,cóthểkếthợptrởthànhchủngữghép:

•Workingtogether,IBMandAppleComputerdevelopedthePowerPCprocessor.(HãngmáytínhIBMvàApplecùngnhaupháttriểnPowerPCbộxửlý).

-Tânngữ(Object):khicácchủngữcùnglúclàmnhiềuviệc,cóthểkếthợpcáctânngữ.Vídụ:

•Thecompanypresidentbelievedthatthepartnershipbetweenthetwocompaniesmighthelpthemincreasesalesandthathecouldeventuallyforceamerger.(Chủtịchcôngtytinrằngsựhợptácgiữahaicôngtycóthểgiúphọtăngdoanhsốvàôngtacóthểtăngcườngsựliênkết).

-Độngtừ(verbandverbal):khichủngữđanglàmhaiviệcđồngthời,cóthểkếthợptạoranhữngđộngtừghép(compoundingverbandverbal):

•Hestudiedsentencestructureandgrammarandlearnedhowtospeakandwriteeffectively.(Anhấyđãhọcngữpháp,cấutrúccâuvàhọccáchnóivàviếtmộtcáchhiệuquả).

-Bổngữ(Modifier):khithíchhợpthìcóthểghépcácbổngữvớicáccụmgiớitừ(prepositionalphrase).Vídụ:

•Thecompanyrecruitedtheirprogrammersfromuniversitiesacrossthecountryandvariouscompetingcompanies.(Côngtyđãtuyểndụngnhữngngườilậptrìnhđếntừcáctrườngđạihọckhácnhautrongnướcvànhiềuquốcgiacạnhtranhkhác).

Khiđãghépđượccâuvàtạođượcnhiềudạngcâu,hãylưuýsựchuyểntiếpgiữacácý.Tínhiệuchuyểntiếpbáochongườiđọcbiếtsựchuyểntừýnàysangýkhác.

Cóbốncáchgiúpbạnthểhiệnsựchuyểný:

•Cụmtừchuyểntiếp(transitionalexpressions)

•Nhắclạitừ,cụmtừkhóa(keywordsandphrases)

•Đạitừ(pronounreference)

•Cấutrúcsongsong(parallelforms)

Ngoàinhữngliêntừphốihợp(coordinatingconjunction)-and,but,nor,for,yet,or,so-cóthểdùnghowever,moreover,neverthelessđểchuyểný.

Đểtránhsửdụngcụmtừchuyểntiếpchồngchéodẫnđếnsựnhàmchán,thamkhảodanhmụccácphótừliênkếtdướiđây:

-Sựbổsung(Addition):

-Sựnhượngbộ(Concession):

-Sựtươngphản(Contrast):

-Sựnhấnmạnh(Emphasis):

-Đưaravídụ(Example):

-Tổngkết(Summary):

-Trìnhtựthờigian(Timesequence):

Bằngviệcnhắclạitừ,cụmtừkhóagiúpchúngtaxácnhậntầmquantrọngcủavấnđềtrongtâmtríngườiđọc.

Đạitừgiúpđộcgiảnắmbắtnộidungđượcviếttrướcđó.Trongtrườnghợpdướiđây,đạitừthisgiúpngườiđọctổngkếtthôngtintừtrướcđó:

•TherehasbeenanincreaseinthenumberofearthquakesinCaliforniainthepast10years.Weknowthistobetruebecausewehavegeologicalrecordsthatgobackalmost150years,andtheyshowacleartrend.(Trongmườinămqua,sốlượngcáctrậnđộngđấtởCaliforniatănglên.Chúngtabiếtnósẽthànhhiệnthựcbởivìchúngtacóbảnbáocáođịachấttrongvòng150nămtrởlạiđây,vàchúngchỉramộtxuhướngrõrệt).

Cấutrúcsongsonglànhữngcụmtừvớiđặcđiểmvànộidungtươngtựnhau.Sựgiốngnhaugiữachúnglàmngườiđọcdễdàngnhậnranộidungvàthôngđiệpcủacâu.

-Mạotừ(articles)a,an,theđứngtrướcthuậtngữđầutiênhoặcđượclặplạitrướcmỗithànhphầntrongnhóm:

•AttheWorld’sFairwesawallthelatestmodelautomobiles,includingthenewHondas,Toyotas,andNissans.WeleftonSundayforvacationwiththeWilsons,theWausons,andtheBruecks.(ỞHộichợthếgiới,chúngtôinhìnthấynhữngmẫuxeôtômớinhấtcủaHonda,Toyota,Nissan.ChúngtôicòndànhcảngàyChủnhậtvớinhữngchiếcWilson,Wauson,vàBrueck).

-Nhữngcụmtừ:both,and;not,but;notonly,butalso;either,or;first,secondnênđượctheosaubởicáccấutrúcngữphápgiốngnhau:

•Itwasnotonlytheblowingwindbutalsothefreezing

temperaturesthatmadetravelsotreacherous.(Khôngnhữnggiómạnhmàcònnhiệtđộđóngbănglàmchoviệcdulịchtrởnênnguyhiểm).

-Khitạoranhữngsosánhtrongcâu,nênsửdụngcấutrúcsongsongđểlàmchocâusángtỏhơn.

Việcsửdụngcảcâughépvàcâuphứcdễmắclỗithừa.Đểtránhsựlặplại,hãyxembảngliệtkênhữnglỗithừaphổbiếndướiđây:

Dướiđâylànhữngtừkhôngcầnthiếttrongcâu,chúngkhôngbổsungýnghĩagìvàcóthểbịxóabỏmàkhôngảnhhưởngđếncâu.

Trongvănbảngiaodịch,cáchnóisáorỗnggâynhàmchánvàthiếunghiêmtúc.Sauđâylàdanhsáchnhữngtừrậpkhuôncầntránh:

Trongviệcgiaodịchkinhdoanh,cóthểphảitraođổivớinhiềuđốitác,từcácquốcgiakhácnhau,vàgiớitínhlàmộtvấnđềnhạycảm.Hơnnữa,sửdụngquánhiềucấutrúche/she,heorshe,him/her,himorhersẽgâyrốichongườiđọc.Đạitừtheyđượcsửdụngkháphổbiếnđểthaythếtrongtrườnghợpnày.Khicầnthiếtsửdụngmộtđạitừsốít,phảixácđịnhrõđốitượngđểdùnghehoặcshe.

Ngônngữđịnhkiếngiới(Sexistlanguage):Cónhiềutừvàcụmtừliênquanđếnbìnhđẳnggiới.Trongmộtvàitrườnghợp,mọingườikhôngdùngnhữngtừchínhthốngmàlạichọntừkhácthaythế,nhữngtừthaythếphảiphùhợpvàcólogic.Thamkhảodanhsáchnhữngtừcầntránhvàphươngánthaythếdướiđây:

III.NHỮNGLỖITHƯỜNGGẶPTRONGTIẾNGANHTHỰCHÀNH

1.Ngônngữ-chìakhóađếnthànhcôngKhảnăngnóivàviếtchínhxácrấtquantrọngđốivớimộtdoanh

nhân,nhấtlàtrongsửdụngtiếngAnh.Cóthểnói,thôngthạongônngữlàchìakhóacủathànhcông.

Trongthưtừthươngmạikhôngnênsửdụngnhữngtừ,cụmtừ,câutheolốicổ,cũngnhưtiếnglóng.Đểviếthay,phảinắmrõvềnhữnggìmuốnbiểuđạtvàdùngngôntừtựnhiênnhưđangđốithoại.

Hãyxemcáchtrảlờimộtlờimờiăntrưacủamộtngườimớiquen.Bạntrảlời:"InaccordancewithyourrequestthatIhavelunchwithyou,IbegtoadvisethatIshallbehappytodoso?”(Theolờimờicủabạnvềbữatrưa,tôitựhỏiliệutôicóđượcvinhhạnhđókhông?);haynóiđơngiảnnhưnglịchsự:“Thanks.I’llbegladtohavelunchwithyou.”(Cảmơn.Thậtvuiđượcăntrưacùnganh.)?

-Đểdiễnđạthiệuquả,từngữviếtrakhôngnhấtthiếtphảirậpkhuôntheoýnghĩ.Viếtmáymócsẽtạoracáccụmtừlộnxộn,tốinghĩa,dàidòng.

Bảngdướiđâyđưaranhữngvídụminhhọagiúpbạntránhlỗidiễnđạtdàidòng(verboseexpression).

Bảng3-1.Nhữnglỗiviếtdàidòngcầntránh

-Bêncạnhlỗiviếtdàidòng,nhiềungườiviếtthườngdùngsaicácthànhphầncâu,đểcócáchdùngđúng(correctusage),thamkhảonhữngvídụsauđây:

-Affect(Ảnhhưởng),Effect(Làmthayđổi)

Affectthôngthườngđượcsửdụngnhưmộtđộngtừ,vớinghĩachínhlà“ảnhhưởng”.Khidùngtrongthuậtngữtâmlýhọc,nólàdanhtừvớinghĩalà“cảmxúc,cảmgiác”.

Effectlàđộngtừmangnghĩa“làmthayđổi”.Khisửdụngnhưdanhtừnómangnghĩa“kếtquả,hậuquảhoặcmộtấntượngtrongtrínão”.

-Already(Đã…rồi),Allready(sẵnsàng):Alreadyđềcậpđếnthờigian;allreadyđềcậpđếnsựchuẩnbị.

-Allright(ổn,tốt):Chúngtaluônđọcallrightthànhhaitừtáchbiệt.

-Alltogether(Cảthảy),alltogether(cùngnhau):Alltogethermangnghĩalà“khá”hoặc“trongtổngthể”.Alltogetherlạimangnghĩalà“ởcùngmộtnơi”.

-Any(Mọi,bấtcứ),Either(Cáinàyhaycáikiatronghaicái):Anyliênhệtới“mộtthứtrongmộtvài/nhiềuthứ”;cònEitherđềcậptới“mộttronghai”.

-Awful(Khủngkhiếp),Awfully(Vôcùng):Khôngbaogiờsửdụngawful,vàawfullynhưtừđồngnghĩavớivery.

-Awhile,awhile:Awhilelàmộttrạngtừvàkhôngbaogiờđượclàmtânngữcủagiớitừ(bởichỉcódanhtừvàđạitừmớiđảmnhậnđượcnhiệmvụđó).

-Badly(Tồitệ,khủngkhiếp):Badlylàmộttrạngtừnhưngthườngbịsửdụngsaivìcoinhưtínhtừ.

-Because(Bởivì):Becausekhôngđượcsửdụngđểthaythếchothat.

-Between(giữa),Among(trongsố):Betweendùngchophânbiệtgiữahaivàchỉhaisựvật;amongdùngđểphânbiệtnhiềuhơnhai.

-Both(cùng),Alike(giốngnhau):Sẽlàvôlýnếusửdụngkếthợpbothvớialikechohaiđốitượngđượccoilàgiốngnhaunhưnglạikhôngnêumộttronghaisốđó.

-Both(cùng),Each(mỗi):Bothđượcsửdụngđểbiểuđạtmộtđiềukiệndànhchocảhaiđốitượng.Eachlạibiểuđạtchomộtđốitượngriênglẻ.

-Bring(mang),take(lấy):Bringđềcậpđếnsựchuyểnđộngvềhướngaihoặccáigìtrongkhitakedùngđểmiêutảsựchuyểnđộngtừphíaaihoặcvậtgì.

-Bushel(giạ-mộtđơnvịđothểtíchkhoảng36lđểđong

thóc):Khitathêm“s”,nósẽámchỉnhiềuhơnmộtbushel

-Business(kinhdoanh):Khôngsửdụngbusinesskhimuốnámchỉđếnquyềnhạn.

-Cameby(điqua):Camebylàmộtcụmtừthôngtục.

-Can'tseem:Seemlàmộtđộngtừcónghĩalà“trôngcóvẻ”,“dườngnhư”.Kếthợpcan'tvớiseemtạorasựtrúctrắcvềmặtngữnghĩa.

-Combination(sựkếthợp):Tránhnhầmlẫndanhtừcombinationvớiýnghĩachỉmộtnhóm/tổhợpthựcthểvớiđộngtừcombinemangnghĩakếthợp,trừkhiýnghĩacủacâuliênquanđếncôngcụnôngtrang.

-Cooperate(hợptác):Cooperatelàđộngtừmangnghĩa“làmviệccùngnhau”.Dođóviếtcooperatetogetherlàthừa.

-Council(hộiđồng),counsel(lờikhuyên),consul(lãnhsứquán):Acouncilmangnghĩa“hộiđồng”.Counselcónghĩalà

lờikhuyên,đôikhicònmangnghĩalàngườiđượcủyquyềnhayluậtsư.Aconsulnghĩalàlãnhsựquán,cơquanchuyêntráchcủamộtquốcgiađóngtrênlãnhthổnướcngoài.

-Credible(đángtin),credulous(cảtin):Crediblehàmýcóthểtinhoặcđángtin.Credulouslạichỉsựcảtin.

-Data(dữliệu):Datalàdạngsốnhiều.Dạngsốítcủanólàdatum.

-Deal(sựthỏathuận):Dealkhôngđượcsửdụngtùytiệnkhinóivềgiaoướckinhdoanh.

-Differentfrom(khácbiệtvới),differentthan(khácvới):Haicụmnàykhácbiệttrongsửdụng:Differentfrom+mộttânngữ;nhưngdifferentthan+mộtmệnhđề:

-Don't,doesn't(trợđộngtừdo,doesởdạngphủđịnh):Don't=donotcòndoesn't=doesnot:

-Each(mỗi),their(củahọ):Đạitừcầnhòahợpvềsốlượngvàngôithứvớinhữngtừnóđicùng.

-Either,neither:Eithervàneitherđềuliênquanđếnhaisựvật.

-Enthuse,enthusiastic(nhiệttình):Enthusechỉdùngchothôngtục;enthusiasticdùngchovăntrangtrọng,vănbảnkinhdoanh.

-Except(ngoạitrừ),unless(trừphi):Exceptlàmộtgiớitừđượcsửdụngđểnóitớimộtcụmgiớitừ.Unlesslàmộtphótừliênkếtdùngđểlàmsángtỏmệnhđềphụ.Haitừnàykhôngthểhoánđổichonhau.Exceptcóthểsửdụngnhưliêntừkhicóthatđisau;nhưngunlessđượcdùngphổbiếnhơn.

-Expect(hyvọng):Expectmangnghĩatrôngđợi,hyvọng,khôngsửdụngnóvớinghĩanghĩhaygợiý:

-Farther(xahơn),further(hơnnữa):Fartherchỉđặctrưngvềkhoảngcách,sốlượng;furtherchỉmứcđộhayquymô.

-Fix(tìnhthếkhókhăn):Fixcónghĩalàtìnhthếkhókhăn,nhưngkhôngdùngkhinóivềtìnhhuốngtồitệ.

-Foot(bànchân),feet(sốnhiềucủafoot):

-Got(có):Khôngdùnggotkhibạncóthểdùnghave,hashaymust.

-Gottenlàmộtthuậtngữcũkhôngcònsửdụng,nênthaybằnggot.

-Guess(đoán):Khôngsửdụngguessnếumuốnđềcậpđếntrạngtháisuynghĩ.

-Inaugurate(mởđầu):Khôngdùnginauguratethaythếchostartedhoặcbegan.

-Insideof,Within(trongvòng):Khinóivềthờigian,hạnchếdùnginsideofkhicóthểdùngwithin.

-Invite(mời):Tránhnhầmlẫngiữainvite(độngtừ)vớiinvitation(danhtừcủainvite).

-Its,It's:Its(khôngcósởhữucách)làmộtđạitừsởhữu.It'slàdạngrútgọncủaitis.

-Kind(loại):Kindlàdạngsốít,kindslàdạngsốnhiều.

-Kindof,Sortof(loại):Kindofvàsortofđềukhôngrõràng,hãyxácđịnhrõkhinóihoặcviết.

-Learn(học),Teach(dạy):NgườiViệtNamcócâutụcngữ:“Khôngthầy,đốmàylàmlên”,đểhọc(learn)đượcđiềugìđó,phảicóaiđódạy(teach)bạn.

-Less,Fewer(íthơn):Lessliênquanđếnnhữngkhoản,mứcđộ,giátrịnhỏ.Fewerliênquanđếnđạilượngcóthểđếmđược.

-Let(chophép),Leave(rờiđi):Letmangnghĩalàchophép;cònLeavecónghĩalàrờiđi,đểlại.

-Liable(cótráchnhiệm),Likely(cókhảnăng):Liablenênsửdụngkhiliênquanđếntráchnhiệmpháplý.

-Lie(nghỉngơi),Lay(đặt):Nhiềungườinhầmlẫnhaitừnàyvì,từlaylàdạnghiệntạicủađộngtừlay(lay,lay,laid)đồngthờilàthìquákhứcủalie(lie,lay,lain).Trongkhiđó,liecónghĩalàgiữnguyêntạimộtvịtríhaynghỉngơi,nólàmộtnộiđộngtừ,khôngcầnđikèmtânngữ.Laylạimagnghĩalàđặtthứgìvàođâuđó,làmộtngoạiđộngtừluônđồnghànhvớitânngữ.

-Like,As(giốngnhư):Likekhilàmộtgiớitừ,luônđượctheosaubởimộtdanhtừhoặcđạitừtrongtrườnghợpkháchquan.Aslàmộtmộtliêntừđượcsửdụngđểgiớithiệumộtmệnhđềphụ.

-Line(mặthàng):Linekhôngdùngđểthếchobusiness.

-Loan(vậtchomượn):Aloanđượcsửdụngnhưmộtdanhtừkhiliênquanđếncamkếtvay.Khichoaimượngìtươngđươngvớitừtolendvớinghĩalàchovay.

-Lost(thua):Khôngcầnphảighépthêmthànhlostoutvìkhôngbổnghĩagìthêmchocâu.

-Lots(nhiều):Khôngdùnglotsđểchỉtổngsốvậtgìđó.

-Mad(điên),Angry(giậndữ):Angryđượcsửdụngphổbiếnhơnmad.Angrythườngdùngchoconngườicònmadthườngdùngcholoàivật.

-May,Can(cóthể):Maythểhiệnsựchophép.Canthểhiệnkhảnăng.

-Mightof,Wouldof,Couldof(cóthể):Đâylàkếtquảcủakỹnăngchínhtảkém.Cụmtừđúngphảiviếtlà:mighthave,wouldhave,couldhave.

-Most(đasố),Almost(hầunhư):Mostofalldùngtrongngônngữthôngtục.Cóthểthaythếbằngmostofhoặcalmost.

-Never(khôngbaogiờ):Nevercónghĩalàkhôngbaogiờ,nókhôngđượcdùngkhicósựgiớihạnvềthờigian.

-Off(rakhỏi):Offluônđứngmộtmìnhkhôngcóof.

-Only(duynhất):Hãylưuýchỗbạnđặttrạngtừnày,vịtríđứngsẽquyếtđịnhtừnàotrongcâuđượcbổnghĩa.

-Open(mở):Openđượcsửdụngkhôngkèmtheoup:

-Party(tiệc):Partydùngđểámchỉthànhviêntrongmộttổchứcđảngchínhtrị,cáchsửdụngtrangtrọngtrongngônngữthôngthường.Partycũngdùngchỉmộtbữatiệcliênhoan.

-People(mọingười):Peoplelàmộtnhómngười.Khinóivềthànhviêntrongcáctổchứccụthểtrongthựctế,đặtpeopletrướctêngọi.

-Percent(phầntrăm):Đâylàmộttừtheosautừchỉsốlượng,khôngviếttáchthànhpercent.

DÙNGĐÚNG•Sixpercentinterestwascharged.(Lãisuất6%đượcápdụng.)

-Percentage(lượngphầntrăm):Sửdụngtừnàykhikhôngcósốliệu:

DÙNGĐÚNG•Whatpercentageofinterestwascharged?(Lãisuấtphảiđạtbao

nhiêuphầntrăm?)

-Posted(đượcthôngcáo),Informed(đượcthôngbáo):Khôngdùngpostedthaythếchoinformed

-Raise(giơlên),Rise(đứnglên):Raiselàmộtngoạiđộngtừ,cầnmộttânngữ.Riselàmộtnộiđộngtừ,khôngcầntânngữ.

-Real(thực):Khôngdùngrealkhimuốnámchỉmứcđộrất.

-Run(điềuhành):Trongkinhdoanhhaytổchức,khôngdùngrunthaychomanage.

-Same(cùnglúc):Khôngdùngsameđểthaythếchochủtừtrongcâu.

-Shape(hìnhdạngxácđịnh):Khôngdùngshapeđểnóivềmộtbiểutượngnàođó.

-Shall,Will(sẽ):Shallbiểuđạtmộthànhđộngđượcmongchờvớingôithứnhất.Dùngwillchongôithứhaivàthứba.Tuynhiên,đểđưaraquyếtđịnhhaymệnhlệnhvàđềxuất,tadùngwillchongôithứnhất,shalldùngchongôithứhaivàba.

-Should(nên),Would(sẽ):Sửdụngshouldthaychowill,shallđểdiễntảhànhđộngđượcmongđợi,nênlàmnhưngkhôngchắcchắnxảyra.Shouldcũngđượcsửdụngchỉbổnphận,nghĩavụ.Wouldđểchỉthóiquenhaysựquảquyết.

-Sit(ngồi),Set(đặt):Sitlàmộtnộiđộngtừ,setlàmộtngoạiđộngtừ.

-So(vìvậy):Tránhlạmdụngliêntừnàyquánhiều,hãylưuýcáccụmtừthaythếkhácnhư:consequently(kếtquảlà),therefore(dođó),inas,muchas(dođó)đểthayđổiphongcácviếtcủabạn.

-Sometime(mộtlúcnàođó),Sometime(mộtthờigian):Sometimechỉmộtthờigiankhôngxácđịnh;sometimenghĩalàmộtchútthờigian.

-To,At:Khôngsửdụngmộttronghaitừnàyvớiwhere.

-Tryand,Comeand,Besureand:Khôngdùngnhữngcụmtừnàyvìbảnthânnókhôngthểhiệnýmuốnnói.

-Waiton(chờ):Khiviệcchờđợikhôngliênquanđếnthờigian,waitkhôngcầnon.Nhưngkhinóliênquanđếncôngtácphụcvụbàn,cáchdùngwaitoncóthểchấpnhận.

-Where(nơi):Chodùvớitưcáchmộttrạngtừhaymộtliêntừ,wheređềuđềcậpđếnvịtrí,địađiểmhaynơichốn.Khôngđượcthaythatbằngwherekhitheosaulàmộtmệnhđề.

-Which(cái):Khidùngwhichđểgiớithiệumộtmệnhđề,nóphảigắnvớimộtdanhtừhoặcđạitừcụthểchứkhôngdùngchotrườnghợpchungchung.

-Who,Which,That:Whođượcdùngkhiliênquanđếnngười.Which,thatdùngchosựvật

2.Vấnđềđạitừ

Đạitừnhânxưngbaogồm:I,we,he,she,they,luônđượcsử

dụngnhưchủngữcủađộngtừchứkhôngbaogiờlàtânngữcủađộngtừhaygiớitừ.

Thamkhảocácvídụdướiđâyđểnhớcáchsửdụngđạitừnhânxưng,luônlàchủtừchứkhôngphảitânngữ.

-I

-She,He

-They

-We

Đạitừlàmtúctừbaogồm:me,us,her,him,them,luônlàmtânngữchođộngtừhoặcgiớitừ,khônggiữvaitròchủtừ.Đểkiểmchứngvớimộtchủtừghép,dùngphépthửđểxácđịnhvàthayđổiđộngtừkhicầnthiết.

-Me,Us:làtúctừ,chủtừtươngứnglà:I,We.

-Her,him,themlànhữngtúctừ.She,he,theylànhữngchủtừtươngứng.

Cụmphântừrời(Danglingparticiple)làmộtphântừhaycụmphântừbổnghĩanhầmchomộtdanhtừhayđạitừkhác.Chúýđểsắpxếpcácthànhphầncủacâusaochoviệcdiễnđạthiệuquảnhất.

Đốivớinhiềungười,chươngtrìnhkiểmtrachínhtảhiệnđạitrongmáyvitínhcóthểthaythếhoànhảochoviệcđọcvàsửabảnthảo.Đâylàmộtchươngtrìnhtiệníchchoviệcsoạnthảovănbản.Tuynhiên,nhiềukhichươngtrìnhkhônghiểnthịnhữngtừsửdụngsaichínhtảhoặcbỏquanhữngtừcóvẻđúngvềngữphápnhưngthựctếsaivăncảnh.

Vìvậy,ngườilàmcôngviệcthưký,hànhchínhcũngnhưnhữngngườisửdụngtiếngAnhtrongcôngviệckhácvẫncầnphảicókiếnthứcchínhtảcơbản.ChươngnàysẽgiớithiệunhữngquytắcchínhtảcơbảnmàbấtkỳngườisửdụngtiếngAnhthườngxuyêntrongcôngviệcnàocũngnênbiết.

Việccậpnhậtliêntụckiếnthứcchínhtảvànghĩacủatừlàđiềukhôngthểthiếuvớicôngviệcquảntrịhànhchính.Hãyluôncómộtcuốntừđiểncầmtay,ngoàiviệctracứuvềnghĩacủatừcòncónhữngthôngtinkhácnhư:

-Âmtiết:cóíchkhibạnmuốnchiatáchmộttừcuốidòngvănbảnđánhmáy;

-Nhữngcáchviếtchínhtảkhácnhauvớithứtựưutiênchodạngthôngdụng;

-Cáccáchphátâmthườngdùng;

-Danhtừriêng;

-Từloại;

-Dạngsốnhiềucủadanhtừ;

-Thìcủađộngtừ;

-Tínhtừ,trạngtừbấtquytắctrongsosánhhơnvàhơnnhất;

-Nguồngốccủatừ;

-Từđồngnghĩavàtráinghĩa.

-Quytắcchungnhấtđểtạodanhtừsốnhiềulàthêm“s”vàocuốidanhtừsốít:

•book-books(quyểnsách)

•clock-clocks(đồnghồ)

•pen-pens(bút)

-Danhtừtậncùnglàotheosaumộtnguyênâmthìthêmsvàocuối:

•curio-curios(đồcổ)

•ratio-ratios(tỷlệ)

•folio-folios(trangsách)

•studio-studios(phòngthu)

•radio-radios(máythuthanh)

-Danhtừtậncùnglàotheosaumộtphụâmthìthêmesvàocuốinhưngcũngcótrườnghợpchỉthêms:

•Banjo-banjos(đànbanjo)

•Buffalo-buffaloes(contrâu)

•Cargo-cargoes(hànghóa)

•Eskimo–Eskimos(ngườiEskimo)

•Hero-heroes(anhhùng)

•Mosquito-mosqitoes(muỗi)

•Motto-mottoes(câuđố)

•Piano-pianos(đàndươngcầm)

•Potato-potatoes(khoaitây)

•Soprano-sopranos(giọngnữcao)

•Tomato-tomatoes(càchua)

-Danhtừsốíttậncùnglàch,sh,s,x,zcầnthêmesđểthànhdạngsốnhiều:

•Bush-bushes(bụicây)

•Chintz-chintzes(vảihoa)

•Dress-dresses(áováy)

•Inch-inches

•Wax-waxes

-Mộtdanhtừlàmộtphụâm+ythìtachuyểnythànhivàthêmesởdạngsốnhiều:

•Ability-abilities(khảnăng)

•Auxiliary-auxiliaries(bổtrợ)

•Discrepancy-discrepancies(khácbiệt)

•Facility-facilities(tiệnnghi)

•Industry-industries(ngànhcôngnghiệp)

•Lady-ladies(Quýbà)

•Society-societies(đoànthể/xãhội)

-Danhtừtậncùngbằngytheosaumộtnguyênâmthìchỉthêms:

•Attorney-attorneys(Luậtsư)

•Monkey-monkeys(Conkhỉ)

•Galley-galleys(Laodịch)

•Turkey-turkeys(Gàtây)

•Kidney-kidneys(Loại/hạng/tínhkhí)

-Vàidanhtừsốnhiềukếtthúcbằng“en”:

•Child-children(Trẻem)

•Man-men(Đànông)

•Ox-oxen(Conbò)

-Mộtsốdanhtừtậncùngbằngfhoặcfethìchuyểnfhoặcfethànhvrồithêmes:

•Calf-calves(Conbê)

•Life-lives(Sựsống)

•Knife-knives(Condao)

•Loaf-loaves(Ổbánhmì)

•Leaf-leaves(Chiếclá)

•Shelf-shelves(Ngăn/giáđỡ)

-Nhưngcómộtvàitrườnghợpngoạilệ:

•Bailiff-bailiffs(Chấphànhviên)

•Gulf-gulfs(Vịnh)

•Belief-beliefs(Tínngưỡng)

•Roof-roofs(Nócnhà)

•Chief-chiefs(Ngườilãnhđạo)

-Vàidanhtừcóhìnhthứcsốnhiềubằngcáchthayđổinguyênâm:

•Foot-feet(Bànchân)

•Mouse-mice(Conchuột)

•Goose-geese(Conngỗng)

•Tooth-teeth(Răng)

-Dạngsốnhiềucủaconsố,kíhiệu,kítựtạothànhbằngcáchthêms(hoặcthêm'sđểtránhnhầmlẫn)

•COD-CODs(mộttừCOD-nhiềutừCOD)

•OneB-fourB’s(mộtchữB-bốnchữB)

-Danhtừriêngtậncùngbằngshoặcâms,thêmesđểtạodạngsốnhiều.

•Brooks-theBrookses

•Burns-theBurnses

•Jones-theJoneses

-Danhtừghépcódấugạchnganghoặcđượcviếttáchra,dạngsốnhiềubiểuhiệnởtừquantrọngnhất.

•Attorney-in-fact-attorneys-in-fact(Ngườiđượcủyquyền)

•Brigadiergeneral-brigadiergenerals(Chuẩntướng)

•Brother-in-law-brothers-in-law(Anhrể)

•Notarypublic-notariespublic(Côngchứngviên)

•Passer-by-passers-by(Kháchquađường)

-Danhtừghépđượcviếtliềnnhưmộttừ,dạngsốnhiềuđượcbiểuhiệnởcuối.

•Bookshelf-bookshelves(Giásách)

•Stepchild-stepchildren(Conriêng)

•Cupful-cupfuls(Tách/chénđầy)

•Stepdaughter–stepdaughters(Congáiriêng)

•Lumberman-lumbermen(Ngườibuôngỗ)

-Vàidanhtừcódạngsốítvàsốnhiềugiốngnhau

•Chinese(NgườiTrungQuốc)

•Sheep(Concừu)

•Corps(Quânđoàn)

•Vermin(Sinhvậtcóhại)

•Deer(Hươu,nai)

•Wheat(Lúamì)

•Salmon(Cáhồi)

-Vàidanhtừluôndùngnhưởsốít

•Civics(côngdân)

•Molasses(mật)

•Mathematics(môntoánhọc)

•Music(âmnhạc)

•Measles(bệnhsởi)

•News(thôngtin)

•Milk(sữa)

•Statistics(thốngkêhọc)

-Vàidanhtừluôndùngởdạngsốnhiều.

•Pants(quầndài)

•Scissors(cáikéo)

•Proceeds(tiềnlãi)

•Thanks(lờicámơn)

•Remains(đồthừa)

•Trousers(quần)

•Riches(củacải)

•Tweezers(cáinhíp)

-Từcótậncùnggehoặccethườnggiữlạiekhithêmhậutố.

•Change–changeable(thayđổi)

•Damage–damageable(pháhuỷ)

•Disadvantage–disadvantageous(sựbấtlợi)

•Outrage-outrageous(sựxúcphạm)

-Âmecâmởcuốithườngbịbỏđikhithêmhậutốbắtđầubằngnguyênâm.

•Argue-arguing(tranhcãi)

•Change-changing(thayđổi)

•Conceive-conceivable(nhậnthức)

-Âmecâmởcuốithườngđượcgiữlạikhihậutốbắtđầubằngphụâm.

•Achieve–achievement(đạtđược)

•Definite–definitely(rõràng)

-Từkếtthúcbằngc,thêmktrướcnhữnghậutốbắtđầubằnge,i,y;dođóâmgốcvẫngiữnguyên.

•Frolic-frolicked-frolicking(vuivẻ)

•Mimic-mimicked–mimicking(bắtchước)

•Picnic-picnicked-picnicking(đichơingoàitrời)

-Từkếtthúcbằngie,chuyểniethànhytrướckhithêmhậutố.

•Die–dying(chết)

•Tie-tying(thắtcàvạt)

•Lie–lying(nằm)

•Vie-vying(ganhđua)

-Từkếtthúcbằngmộtnguyênâmy,giữnguyênykhithêmhậutố.

•Survey-surveying-surveyor(điềutra)

-Từkếtthúcbằngmộtphụâmy,chuyểnythànhikhithêmhậu

tố,trừtrườnghợphậutốing.

•Embody-embodying-embodied(biểuhiện)

•Rely-relying-relied(tintưởng)

•Satisfy-satisfying–satisfied(thoảmãn)

-Từtậncùngbằngnguyênâm+phụâm,phảigấpđôiphụâmcuốirồithêmhậutố.

•mop-mopping(lauchùi)

-Tasẽgấpđôiphụâmcuốiđểthêmhậutốkhiâmtiếtcuốiđólàâmtiếtmangtrọngâm.

•Acquit-acquitted(trangtrảinợnần)

-Khônggấpđôiphụâmcuốinếutrọngâmchuyểnsangâmtiếtkháckhithêmhậutố,hoặccóhaichữnguyênâmtrướcphụâmđó.

•Refer-referring–reference(liênquan)

•fooled–fooling(lừagạt)

-Hãycẩnthậnvềchínhtảđốivớinhữngtừbấtquytắcnhưdướiđây:

•acknowledgment(sựhiểubiết)

•ninth(thứchín)

•awful(khủngkhiếp)

•truly(thậtsự)

•judgment(sựphánxét)

•wholly(toànbộ)

-Nghecóvẻgiốngnhaunhưngcóbacáchđọcchotậncùngceed,cedevàsede:

•Exceed(làmtrộihơn)

•Recede(lùiraxa)

•Intercede(làmtrunggian)

•Secede(lykhai)

•Precede(đứngtrước)

•Succeed(thànhcông)

•Proceed(tiếnlên)

•Supersede(thaythế)

-Mộtsốtừtậncùnglàsedenhưsupersede,mộtsốtừtậncùnglàceednhưexceed,proceed,succeed.

-Chúýnhữngtậncùnglàant,ent:

•Relevant(xácđáng)

•Correspondent(phùhợp)

•Eminent(nổitiếng)

-Chúýnhữngtậncùnglàance,ence:

•Occurrence(sựdiễnra)

•Perseverance(tínhkiênnhẫn)

-Chúýnhữngtậncùnglàable,ible:

•Deductible(cóthểkhấutrừ)

•Comfortable(thoảimái)

•Accessible(cóthểđạtđược)

•Affordable(cóthểtrangtrảiđược)

•Compatible(thíchhợp)

-Đừngbỏquanhữngkýtựcâm:

•Silhouette/’silu:et/(hìnhbóng)

•Diaphragm/'daiəfræm/(màngngăn)

•Hemorrhage/'heməridƷ/(sựxuấthuyết)

•Abscess/'æbsis/(chỗrỗkimloại)

•Acquisition/,ækwi'zi∫n/(sựgiànhđược)

-Đừngnhầmlẫnquytắcgấpđôiphụâm:

•Accommodate(điềutiết)

•Necessary(cầnthiết)

•Commitment(sựphạmtội)

•Occurrence(sựdiễnra)

-Vàitừcócáchphátâmkhácvớicáchviết.

•Asterisk(dấusao)

•Boundary(đườngbiêngiới)

•Separate(riêngbiệt)

•Prerogative(đặcquyền)

•Auxiliary(trạngtừ)

Danhtừriêngchỉtênmộtngườihoặcmộttổchứccụthểsẽđượcviếthoa.

-TêncácđạoluậtcủaQuốchộiHoaKỳ(Actsofcongress):

•CivilRightsAct(Luậtvềcácquyềndânsự)

•ChildLaborAmendment(Thỏathuậnvềlaođộngtrẻem)

•Taft-HartleyAct(LuậtTaft-Hartley-vềlaođộngcủaMỹbanhànhnăm1947)

•EighteenthAmendment(HiếnphápHoaKỳsửađổilầnthứ18)

-Tênhộiliênhiệp(Assosiations):

•SocietyofProfessionalEngineers(HiệphộiKỹsưchuyênnghiệp)

•AmericanBusinessAssociation(HiệphộidoanhnghiệpMỹ)

•YoungWomen’sChristianAssociation(HiệphộiPhụnữCơđốctrẻ)

•AmericanHeartAssociation(HiệphộiTimmạchMỹ)

-Tựasáchvàcácđềmục(BooktiltesandTheirsubdivisions)

•TheAmericanWay,ChapterVI(PhongcáchMỹ,ChươngVI)

•RemembranceofThingsPast,Volume11(Hoàiniệmquákhứ,Tập11)

•BulletinsandPeriodicalTitles(Têncácbảntinthườngkỳ)

•NewYorkRetailBulletin,WallStreetJournal(Bảntinbánlẻ

NewYork,ThờibáophốWall)

-Tênmẫuxeôtôvàmãtàu(CarsofrailroadsandAutomoblemodels)

•Car54(ôtô54),Train93(tàu93)

•Plymouth

•Cadillac

-Tênnhàthờvàcácvịchứcsắc(ChurchesandChurchDignitaries)

•FifthAvenuePresbyteriaChurch(NhàthờPresbyteriađạilộFifth)

•TheArchbishopofNewYork(TổnggiámmụccủaNewYork)

•BishopJohnBarnes(GiámmụcJohnBarnes)

-Tênthànhphố(Cities)

•JeffersonCity(thànhphốJefferson),Missouri

•LosAngeles

•ThecityofLosAngeles(thànhphốthuộcLosAngeles)

-Têncâulạcbộ(Clubs)

•PossumKingdomClub

•TheDo-Gooders

•TheUnionLeagueClub

•ManyRepublicanclubsintheWest

-Têncácbộluật(Codes)

•TheCodeofBuildingMaintenance(LuậtBảotrìXâydựng)

•Thebuildingcode(Luậtxâydựng)

•CodeVI(LuậtVI)

-Tênmiềnvàkhuvựcđịalý(CompassPointdesignatingaspecificRegion)

•TheNortheast(phíaĐôngBắc);

•ThePacificNorthwest(TâyBắcTháiBìnhDương)

•Justdrivenorth(Chỉđivềhướngbắc)

•TheWest(PhíaTây)

•Westoftown(Phíatâycủathịtrấn)

-Hiếnpháp(Constitutions)

•TheConstitutionofTexas(HiếnphápbangTexas)

•TheConstitutionoftheUnitedStates(HiếnphápHoaKỳ)

•Theconstitutionofanynation(Hiếnphápcủacácquốcgia)

-Têncáctậpđoàn(Corporations)

•AmericanBrakeCorporation

•ContainerCorporationofAmerica

-Têntòaán(Courts)

•TheCriminalCourtofAppeals(Tòaphúcthẩmhìnhsự)

•Acourtofappeals(Tòaphúcthẩm)

•TheSupremeCourt(Tòatốicao)

•TheMagistrate’sCourt(Tòađịaphương)

•Acountycourt(Tòadânsự)

-Tênhuânhuychương(Decorations)

•PurpleHeart(Tặngchobinhsỹbịthươngtrongchiếnđấu)

•GoodConductMedal(Huychươngchophẩmhạnhtốt)

•CroixdeGuerre(Huânchươngchiếncông)

•Soldiersaregivendecorationstosignaltheiractsofheroism.(Nhữngngườilínhđượctraohuânchươngchonhữnghànhđộnganhhùng)

-Họcvị(Degrees-Academic)

•B.A(cửnhânvănchương)

•M.D(bácsỹykhoa)

•D.D(tiếnsỹthầnhọc)

•Ph.D(tiếnsỹ)

-Địahạt(Districts)

•FirstCongressionalDistrict(Đạihộihạt…lầnthứnhất)

•Acongressionaldistrict(Đạihộiđịahạt)

-Tênkhóahọc(Educationalcourses)

•English101(Anhvăn101)

•SpanishGrammar(NgữpháptiếngTâyBanNha)

•MathematicsMadeEasy(LàmToándễdàng)

•Heisstudyingphysicsandchemistry.(AnhtađanghọcVậtlý

vàHóahọc.)

-Têngọicóýnghĩa(Epithets):

•FirstLadyoftheState(PhunhânTổngthống)

•AlexandertheGreat(Alexandervĩđại)

-Tênhạmđội,phiđội(Fleets):

•TheThirdFleet(HạmđộiThứBa)

•Theshipwaspartofthefleet.(Contàulàmộtphầncủahạmđội).

-Tênquỹtàitrợ(Foundations)

•CarnegieFoundation(QuỹtàitrợCarnegie)

•FordFoundation(QuỹFord)

•Heestablishedafoundation.(Anhtathànhlậpmộtquỹtàitrợ.)

-Tênkhuvựchànhchính(Geographicdivisions):

•LoneStarState(bangLoneStar)

•SoonerState(bangSooner)

•Therearefiftystatesinourcountry.(Có50bangtrênđấtnướcchúngta.)

•NorthernHemisphere(báncầubắc)

•SouthPole(NamCực)

•OldWorld(Cựuthếgiới),NearEast(CậnĐông)

-Cácbộmáycủachínhphủ(Governmentdivisions)

•FederalReserveBoard(CụcDựtrữliênbang)

•TheBostonFireDepartment(SởcứuhỏaBoston)

•ThedepartmentwasheadedbyMr.CharlesBleeker.(ĐứngđầubộphậnnàylàMr.CharlesBleeker).

-Nhữngthuậtngữlịchsử(Historicalterms)

•DarkAges(ThờiTrungcổ)

•BattleoftheBulge(TrậnBulge)

•Renaissance(ThờiPhụchưng)

•DeclarationofIndependence(BảnTuyênngônđộclập)

•ChristianEra(SauCôngnguyên)

•MagnaCarta(ĐạihiếnchươngnướcAnh)

•WorldWarII(Chiếntranhthếgiớilầnthứhai)

-Tênngàylễ(Holiday)

•ThanksgivingDay(LễTạơn)

•EasterSunday(LễPhụcsinh)

•Passover(LễQuáhải)

•NewYear’sEve(Tấtniên)

-Tênthưviện(Libraries)

•CarnegieLibrary(ThưviệnCarnegie)

•AlbanyPublicLibrary(ThưviệncôngcộngAlbany).

•Thelibraryisasourceofinformation.(Thưviệnlàtàinguyênthôngtin).

-Vịtrí(Localities)

•WesternEurope

•WestSide

•EastAfrica

•MississippiDelta

•WheatBelt

-Chiếndịchquânđội(Militaryservices)

•UnitedStatesNavy

•CompanyB

•SignalCorps

•Squadron28

•SecondBattalion

-Giớiquýtộcvàhoànggia(NobilityandRoyalty)

•QueenofBelgium(NữhoàngBỉ)

•Manyqueenswerehonoredhere.(Nhiềunữhoàngđượcvinhdanhtạiđây).

•DukeofWindsor

•Shewasproudtohavemetaduke.(Bàtatựhàovìđượcgặpmặtvịcôngtước).

-Đạidươngvàđạilục(Oceansandcontinents)

•PacificOcean

•Hewasgladtobecrossingtheocean.(Anhtavuisướngđượcvượtquađạidương).

-Têncôngviên,conngườivàbộtộc(Parks,PeopleandTribes)

•GreenleafPark

•Jews

•LakeTexomaStatePark

•Christians

•YellowstoneNationalPark

•Malay

•Theparkwasinasouthernstate.(Côngviênởphíanamtổquốc).

•Chickasaw

-Sựnhâncáchhóa(Personification)

•HewasrecognizedbytheChairandspokebriefly.(AnhtabịnhậnravìvịChủtịchvàcáchnóingắngọn).

•HesangaboutSummerinallitsglory.(Anhtađãhátvềmùahèvớitấtcảsựchóichangcủanó).

•Insummerthedaysarelonger.(Vàomùahè,cácngàydàihơn)

-Tênhànhtinhvàthiênthể(PlanetsandOtherHeavenlyBodies)

•Mars(saoHỏa)

•Venus(saoKim)

•BigDipper(chòmĐạiHùngtinh)

•Ngoạitrừ:moon(mặttrăng),sun(mặttrời),stars(cácvìsao)

-Têncácdòngsông(Rivers)

•MississippiRiver

•WabashRiver

•TheMississippiandWabashriverswerefloodingafterthetorrentialrains.(DòngsôngMississippivàWabashđầytrànsaunhữngtrậnmưaxốixả).

-Sânvậnđộngvàđộituyển(SportsStadiumsandTeams)

•DallasCowboys(NhữngchàngcaobồiDallas)

•SuperBowl

•MadisonSquareGarden

•Dodgers

Từđồngâmlàcáctừcócácphátâmgiốngnhaunhưngcóýnghĩakhácnhau.Dướiđâylàdanhsáchnhữngtừđồngâmthườnggặp:

•Tick-tic(tíchtắc-bệnhgiậtgân)

•Piqued-peaked(khêugợi-caođiểm)

•Discrete-discreet(riêngrẽ-thậntrọng)

•born-bourn(sinhra-ranhgiới)

•altar-alter(bànthờ-thaythế)

•compliment-complement(lờikhen-phầnbổsung)

•caret-carrot(chữcònsót-củcàrốt)

•stationary-stationery(đứngimmộtchỗ-đồdùngvănphòng)

•advise-advice(khuyênnhủ-lờikhuyên)

•principal-principle(hiệutrưởng-nguyêntắc)

•cubicle-cubical(phòngngủnhỏ-hìnhlậpphương)

•rein-reign-rain(dâycương-triềuđại-mưa)

•dual-duel(kép/tayđôi–đọkiếmtayđôi)

•council-counsel(hộiđồng-khuyênbảo)

•vice-vise(phó-chủ)

•peace-piece(hoàbình-mẩu)

•tow-toe(kéo/dắt-ngónchân)

•waved-waived(vẫytay-khướctừ)

•role-roll(vaitrò-cuộn)

•yoke-yolk(đòngánh-lòngđỏtrứng)

•ringer-wringer(ngườirungchuông-máyvắtquầnáo)

•loath-loathe(ghét-tínhtừ-ghêtởm(độngtừ)

•mettle-metal(khíphách-kimloại)

•breach-breech(viphạm-khoánòngsúng)

•deserts-desserts(samạc-móntrángmiệng)

•led-lead(dẫndắt–lãnhđạo)

•foreword-forward(lờinóiđầu-phíatrước)

•too-two(cũng-số2)

NhiềutừtrongtiếngAnh-AnhcócáchviếtkháckhiởtiếngAnh-Mỹ.Xembảngdướiđâyđểrõhơn.

AmericanEnglish BritishEnglish Nghĩacủatừ•Humor •Humour •Hàihước•Honor •Honour •Danhdự•Endeavor •Endeavour •Sựcốgắng•Center •Center •Trungtâm•Fiber •Fibre •Sợi,thớvải•Theater •Theatre •Nhàhát•Analyze •Analyse •Phântích•Paralyze •Paralyse •Làmtêliệt•Burned •Burnt •Cháyxém•Dreamed •Deami •Mơước•Spoiled •Spoilt •Cướpbóc•Canceled •Cancelled •Hủybỏ•Worshiping •Worshipping •Thờcúng•Acknowledgment •Acknowledgment •Sựhiểubiết•Aging •Ageing •Lãohóa•Usable •Useable •Sửdụng•Anesthetic •Anaesthetic •Thuốcmê•Fetus •Foetus •Bàothai•Manouver •Manouvere •Sựthaodiễn•Encyclopedia •Encyclopaedia •Từđiểnbáchkhoa•Catalog •Catalogue •Catalo•Dialog •Dialogue •Hộithoại•Check •Cheque •Bảnnháp•Plow •Plough •Cấycày•Program •Programme •Chươngtrình

Từghépgồmhaitừtrởlênnhưngchỉdùngđểchỉmộtkháiniệm.Mộtsốtừghépviếttáchhaitừra,gọilàtừghépmở.Vàitừghépcũngcóthểviếtnhưmộttừduynhất,gọilàtừghépđóng.Mộtbiếntấukháclàdùngdấugạchngangtáchhaitừ,gọilàtừghépgạchnối.

Đâylàdanhsáchnhữngtừghépmởthôngdụng:

•dropin(tạtvàothăm)

•lifecycle(vòngđời)

•timeframe(khungthờigian)

•stickup(ăncướp)

•sideeffects(bêncóhiệulực)

•halfbrother(anhemcùngchakhácmẹ)

•bedwetter(giườngẩmướthơn)

•underway(theocáchmà)

•moreorless(ítnhiều)

•Tsquare(vuôngT)

•Vneck(cổchữV)

•adhoc(mạngvôtuyếndạngad-hoc)

•bonafide(thànhthật)

•viceversa(ngượclại)

Danhmụctừghépđóngthườngdùng:

•backslide(lạisangã)

•clearheaded(sángsuốt)

•deadpan(ngâymặt)

•handwrite(viếttay)

•lifeline(dâyantoàn)

•longtime(thờigiandài)

•standstill(sựngừnglại,bếtắc)

•twofold(haimặt)

•waterlogged(bịngậpnước)

•Sidecar(bêncạnhxe)

•Crossbreed(giốnglai)

•Coldcock(vòinướclạnh)

•Layoffs(sựngừngsảnxuất)

•Makeup(trangđiểm)

•Sendoff(sựkhởiđầu)

•Shortlist(danhsáchngắn)

•Carryover(sốmangsang)

•Ongoing(liêntục)

Danhsáchtừghépgạchnốiphổbiến:

•bed-wetting(tiểudầm)

•cold-shoulder(chơixấuaiđó)

•cross-fertilize(ghépgiống)

•drop-kick(cúđábóngđangbậtnảy)

•time-out(hếtgiờ)

•back-check(kiểmtralại)

•stand-in(ngườithaythế)

•time-out(hếtgiờ)

•self-esteem(tựtin)

•president-elect(bầucửtổngthống)

•nuclear-free(phihạtnhân)

•water-resistant(chốngnước)

•anti-inflammatory(chấtchốngviêm)

•non-native(khôngnguyêngốc)

•pre-engineered(trướckhiđượcthiếtkế)

•multi-item(nhiềumục,phần)

•de-emphasize(giảmcườngđộ)

•all-knowing(biếttấtcả)

•ex-husband(chồngcũ)

•ex-employee(ngườilàmcũ)

•co-worker(đồngnghiệp)

•self-doubts(tựnghingờ)

•community-wide(rộngkhắpcộngđồng)

Bạncóthểsửdụngdấugạchngangđểtáchhaitừhayhaiphần

thểhiệnconsố:

•twenty-nine(haimươichín)

•ninety-nine(chínmươichín)

Khimộtphânsốgồmnhiềuhơnhaisố(hỗnsố),dấugạchngangchỉdùngngăncáchgiữahaitừ:

•twenty-nine(haimươichín)

•twoandthree-quarters(1¾)

•onehundredseventy-five(mộttrămbảylăm)

•thirty-six(bamươisáu)

•twoandthree-quarters(2¾)

•onetwenty-fitth(120/4)

Córấtnhiềucáchkhácnhauđểtạothànhmộttừphủđịnh.Sauđâylànhữngcáchtạothànhdạngphủđịnhthôngthườngchotừ:

-AhoặcAn:thườngđượcsửdụngtrướcmộtphụâmhaynhữngtừđượcbắtđầuvớih:

•Amoral(philuânlý)

•Asexual(vôtính)

-Anti:đượcthêmvàomộttừđểmangýnghĩa“tươngphản”củatừđó:

•Antichrist(kẻchốnglạichúaGiê-su)

•antifreeze(chấtchốngđông)

•antimatter(phảnvậtchất)

•antibiotic(khángsinh)

-Counter:đượcthêmvàotrongmộttừvớiýnghĩa“đốingượchaylàtươngphản”với:

•Counterculture(phảnvănhóa)

•Counterclockwise(ngược)

-De:đượcthêmvàomộttừngữđểhàmý“sựđảongược”của:

•de-emphasize(sựgiảmcườngđộ)

•demagnetize(làmmấttừlực)

•decompose(làmmủnra)

•deforestation(sựphárừng)

-Dis:đượcthêmvàotrướcmộttừmangýnghĩa“sựđốilập”của:

•Disrespectful(vôlễ)

•Disarm(tướckhígiới)

•Discontented(bấtmãn)

-Dys:đượcthêmvàotrướcmộttừvớiýnghĩa“khácbiệthoặcpháhủy/làmchoyếukém”:

•Dysfunctional(hoạtđộngkém)

•Dyspeptic(chứngkhótiêu)

-Mis:đượcthêmvàotrướcmộttừnhằmmangýnghĩa“xấuhoặckhôngchínhxác”:

•Misunderstand(hiểulầm/hiểusai)

•misfortune(khôngmay)

-Non:đượcthêmvàotrướcmộttừđểlàmđảongượcýnghĩa

củatừđó:

•nonexistent(khôngtồntại)

•nonfattening(khônggâybéo)

-Un,In,Il,Im,Ir:Nhữngtiềntốnàyđượccộngthêmvàotrướcmộttừđểlàmđảongượcýnghĩacủatừ:

•undressed(ởtrần)

•Imbalance(mấtcânbằng)

•Undrinkable(khôngthểuốngđược)

•Implausible(đángngờ)

•Incapable(khôngcókhảnăng)

•Irrefutable(khôngthểchốicãi)

•Illegitimate(conhoang)

•Irrevocable(khôngthểhuỷbỏ)

-Less:đượcthêmvàosaumộttừvớihàmý“khôngcó”:

•shoeless(khôngcógiày)

•motionless(bấtđộng)

•helpless(khôngaigiúpđỡ)

-Free:đượcthêmvàosaumộttừnhằmdiễnđạtý“khôngcó”:

•caffeine-free(khôngcócaffein)

•sugar-free(khôngđường)

•crime-free(khôngcótộiphạm)

-Nhữngtừhaybịviếtsaichínhtả:

A

•absence(vắngmặt)

•abundance(nhiều)

•accessible(cóthểtớigầnđược-thânthiện)

•accidentally(tìnhcờ)

•acclaim(hoanhô)

•accommodate(điềutiết,thíchnghi)

•accomplish(hoànthành)

•accordion(đànăccoc)

•accumulate(chấtđống)

•achievement(đạtđược)

•acquaintance(sựquenbiết)

•acquire(đạtđược)

•acquitted(làmtrònbổnphận)

•across(ngangqua)

•address(địachỉ)

•advertisement(mụcquảngcáo)

•advice(lờikhuyên)

•advise(khuyênnhủ)

•affect(ảnhhưởng)

•alleged(đượccholà)

•amateur(nghiệpdư)

•analysis(phântích(n))

•analyze(phântích-v)

•annual(hàngnăm)

•apartment(cănphòng)

•apparatus(thiếtbịmáymóc)

•apparent(rõràng)

•appearance(sựxuấthiện)

•arctic(phươngbắc)

•argument(sựtranhcãi)

•ascend(trèolên)

•atheist(ngườitheothuyếtvôthần)

•athletic(thuộcđiềnkinh)

•attendance(sựthamgia)

•auxiliary(trợtừ)

B

•barbecue(lợnquay)

•bargain(mónhời)

•basically(cănbản)

•beggar(kẻănmày)

•beginning(bắtđầu)

•belief(niềmtin)

•believe(tintưởng)

•balloon(khinhkhícầu)

•beneficial(cóích)

•benefit(cólợi)

•biscuit(bánhquy)

•boundaries(đườngbiêngiới)

•business(kinhdoanh)

C

•calendar(lịch)

•camouflage(nguỵtrang)

•candidate(ứngviên)

•Caribbean(vùngCaribe)

•Category(loại)

•cemetery(nghĩatrang)

•challenge(tháchthức)

•changeable(cóthểthayđổi)

•changing(thayđổi)

•characteristic(đặctrưng)

•chief(chính,trưởng)

•choose(chọnlựa)

•chose(chọn)

•cigarette(xì-gà)

•climbed(leotrèo)

•clothes(quầnáo)

•clothing(vảivóc)

•cloth(khăntrải)

•collectible(cóthểthuthập)

•colonel(thựcdân)

•column(hàngcột)

•coming(đangđến)

•commission(tiềnhoahồng)

•committee(uỷban)

•commitment(camkết)

•comparative(sosánh)

•competent(đủkhảnăng)

•completely(hoàntoàn)

•concede(thừanhận)

•conceivable(cóthểlừađược)

•conceive(lừaai)

•condemn(kếtán)

•condescend(hạmình,chiếucố)

•conscience(lươngtâm)

•conscientious(tậntâm)

•conscious(ýthức)

•consistent(kiênđịnh)

•continuous(tiếpdiễn)

•controlled(kiểmsoát)

•controversial(mangtínhtranhcãi)

•controversy(tranhcãi)

•convenient(tiệnlợi)

•correlate(tươngquan)

•correspondence(sựgiaothiệpđốixứng)

•counselor(ôngcốvấn)

•courteous(lịchsự)

•courtesy(lịchsự)

•criticism(lờiphêbình)

•criticize(phêbình)

D

•deceive(lừadối)

•defendant(bịcáo)

•deferred(trìhoãn)

•definitely(rõràng)

•definition(địnhnghĩa)

•dependent(phụthuộc)

•descend(xuống)

•describe(miêutả)

•description(môtả)

•desirable(khaokhát)

•despair(nỗituyệtvọng)

•desperate(liềumạng)

•develop(pháttriển)

•dictionary(từđiển)

•difference(sựkhácbiệt)

•disappearance(sựbiếnmất)

•disappoint(thấtvọng)

•disastrous(thảmhoạ)

•discipline(quytắc)

•disease(bệnhdịch)

•dispensable(cóthểbỏđi)

•dissatisfied(khôngthoảmãn)

•dominant(thốngtrị)

•drunkenness(say)

E

•easily(dễdàng)

•ecstasy(trạitháithănghoa)

•effect(ảnhhưởng)

•efficiency(hiệuquả)

•eighth(thứtám)

•either(hoặc)

•eligible(thíchhợp)

•eliminate(loạibỏ)

•embarrass(làmbốirối)

•emperor(hoàngđế)

•encouragement(sựkhuyếnkhích)

•encouraging(khuyếnkhích)

•enemy(địchthủ)

•entirely(hoàntoàn)

•environment(môitrường)

•equipped(trangbị)

•equivalent(tươngđương)

•especially(đặcbiệt)

•exaggerate(phóngđại)

•exceed(trộihơn)

•excellence(giỏi)

•exhaust(cạnkiệt)

•existence(sựtồntại)

•existent(tồntại)

•expense(chiphí)

•experience(kinhnghiệm)

•experiment(thínghiệm)

•explanation(sựgiảithích)

•extremely(cựckì)

•exuberance(umtùm)

F

•facsimile(bảnsao)

•fallacious(dốitrá)

•fallacy(nguỵbiện)

•familiar(quenvới)

•fascinating(lôicuốn)

•feasible(cóthểthựchànhđược)

•february(thánghai)

•fictitious(tưởngtượng)

•fiery(hănghái)

•finally(cuốicùng)

•financially(thuộctàichính)

•fluorescent(cóhuỳnhquang)

•forcibly(mangtínhbạolực)

•foreign(nướcngoài)

•forfeit(tiềnbồithường)

•formerly(trướcđây)

•foresee(thấytrước)

•forty(bốnmươi)

•fourth(thứtư)

•fuelling(cungcấpnhiênliệu)

•fulfill(hoànthành)

•fundamentally(vềcơbản)

G

•Gauge(máyđo..)

•Generally(nhìnchung)

•Genius(thiêntài)

•Government(sựcaitrị)

•Governor(thốngđốc)

•Grammar(ngữpháp)

•Grievous(đaukhổ)

•Guarantee(đảmbảo)

•Guardian(ngườigiámhộ)

•Guerrilla(chiếntranhdukích)

•Guidance(sựhướngdẫn)

H

•Handkerchief(khăntay)

•Happily(hạnhphúc)

•Harass(quấyrồi,làmailolắng)

•Height(chiềucao)

•Heinous(hungbạo)

•Hemorrhage(sựxuấthuyết)

•Heroes(anhhùng)

•Hesitancy(sựlưỡnglự)

•Hindrance(cảntrở)

•Hoarse(giọngkhàn)

•Hoping(hyvọng)

•Humorous(hàihước)

•Hygiene(vệsinh)

•Hypocrisy(đạođứcgiả)

•Hypocrite(kẻđạođứcgiả)

I

•deally(lýtưởng)

•Idiosyncrasy(đặctínhkhíchất)

•Ignorance(sựnguđần)

•Imaginary(tưởngtượng,ảo)

•Immediately(ngaylậptức)

•Implement(côngcụ)

•Incidentally(tìnhcờ)

•Incredible(khôngthểtinđược)

•Independence(sựđộclập)

•Independent(tựdo)

•Indicted(truytố)

•Indispensable(khôngthểhiểu)

•Inevitable(khôngthểtránhkhỏi)

•Influential(cóảnhhưởng)

•Information(thôngtin)

•Inoculate(tiêmchủng)

•Insurance(sựđảmbảo)

•Intelligence(sựthôngminh)

•Interference(sựcanthiệp)

•Interrupt(sựngắtquãng)

•Introduce(giớithiệu)

•Irrelevant(khôngliênquan)

•Irresistible(khôngthểchốngcự)

•Island(hònđảo)

J

•Jealousy(ghentị)

•Judicial(thuộctoàán)

K

•knowledge(kiếnthức)

L

•Laboratory(phòngthínghiệm)

•Laid(đặtđể)

•Later(sau)

•Latter(thứhai)

•Legitimate(hợppháp)

•Leisure(sựthoảimái)

•Length(chiềudài)

•License(giấyphép)

•Lieutenant(trunguý)

•Lightning(sét)

•Likelihood(khảnăng)

•Likely(chắcchắn)

•Loneliness(sựcôđơn)

•Loose(mấtmát)

•Lose(mất)

•Losing(mất)

•Lovely(đángyêu)

•Luxury(xaxỉ)

M

•Magazine(tạpchí)

•Maintain(duytrì)

•Maintenance(sựduytrì)

•Manageable(dễvậndụng)

•Maneuver(sựdiễntậpquânsự)

•Manufacture(sảnxuất)

•Marriage(sựkếthôn)

•Mathematics(toánhọc)

•Medicine(thuốc)

•Millennium(thiênniênkỷ)

•Millionaire(triệuphú)

•Miniature(môhìnhthunhỏ)

•Minuscule(nhỏxíu)

•Minutes(phút,biênbảnbuổihọp)

•Miscellaneous(hỗnhợp)

•Mischievous(cóhại)

•Missile(tênlửa)

•Misspelled(phátâmsai)

•Mortgage(cầmcố)

•Mosquito(conmuỗi)-sốít

•Mosquitoes(conmuỗi)-sốnhiều

•Murmur(cằnnhằn)

•Muscle(cơbắp)

•Mysterious(bíẩn)

N

•Narrative(tườngthuật)

•Naturally(tựnhiên)

•Necessary(cầnthiết)

•Necessity(sựcầnthiết)

•Neighbor(hàngxóm)

•Neutron(nơtron)

•Ninety(chínmươi)

•Ninth(thứchín)

•Noticeable(đángchúý)

•Nowadays(ngàynay)

•Nuisance(làmphiền)

O

•Obedience(sựtuânlệnh)

•Obstacle(chướngngạivật)

•Occasion(dịp,cơhội)

•Occasionally(thỉnhthoảng)

•Occurred(xảyra)

•Occurrence(sựdiễnra)

•Official(chínhthức)

•Omission(sựbỏsót)

•Omit(bỏsót)

•Omitted(bịbỏsót)

•Opinion(ýkiến)

•Opponent(đốithủ)

•Opportunity(cơhội)

•Oppression(đànáp)

•Optimism(sựlạcquan)

•Optimistic(lạcquan)

•Orchestra(dànnhạcgiaohưởng)

•Ordinarily(bìnhthường)

•Origin(nguồngốc)

•Outrageous(cưỡngdâm)

•Overrun(chạyvượtlên)

P

•Pamphlets(tàiliệu)

•Parallel(songsong)

•Particular(riêngbiệt)

•Pavilion(rạp,lều)

•Peaceable(hoàbình)

•Peculiar(riêngcủa)

•Penetrate(xuyênqua)

•Perceive(nhậnthức)

•Performance(buổitrìnhdiễn)

•Permanent(vĩnhviễn)

•Permissible(chophép)

•Permitted(chophép)

•Perseverance(sựkiêntrì)

•Persistence(kiêntrì)

•Personal(cánhân)

•Personnel(nhânsự)

•Perspiration(sựramồhôi)

•Physical(vậtlý)

•Physician(bácsỹ)

•Piece(mảnh)

•Pilgrimage(hànhhương)

•Pitiful(đángtiếc)

•Planning(lênkếhoạch)

•Pleasant(dễchịu)

•Portray(làmchogiống)

•Possess(sởhữu)

•Possession(sởhữu)

•Possessive(mangtínhsởhữu)

•Potato(khoaitây)

•Potatoes(khoaitây)

•Possibility(khảnăng)

•Possible(cóthể)

•Practically(thựctế)

•Prairie(đồngcỏlớn)

•Precede(đứngtrước)

•Precedence(vịtrítrước)

•Preceding(đứngtrước)

•Preference(sựưuđãi)

•Preferred(đượcưuđãi)

•Prejudice(thànhkiến)

•Preparation(sựchuẩnbị)

•Prescription(đơnthuốc)

•Prevalent(phổbiến)

•Primitive(nguyênthuỷ)

•Principal(hiệutrưởng)

•Principle(quitắc)

•Privilege(đặcân)

•Probably(cóthể)

•Procedure(thủtục)

•Proceed(tiếnhành)

•Profession(nghềnghiệp)

•Professor(chuyêngia)

•Prominent(nổibật)

•Pronounce(phátâm)

•Pronunciation(sựphátâm)

•Propaganda(tuyêntruyền)

•Psychology(tâmlýhọc)

•Publicly(cộngđồng)

•Pursue(đuổibắt)

Q

•Quantity(sốlượng)

•Quarantine(kiểmdịch)

•Questionnaire(bảngcâuhỏi)

•Quizzes(câuhỏivui)

R

•Realistically(thựctế)

•Realize(nhậnra)

•Really(thậtsự)

•Recede(lùixa)

•Receipt(hoáđơn)

•Receive(nhận)

•Recognize(nhậnraai)

•Recommend(đềnghị)

•Reference(thamkhảo)

•Referring(giớithiệu)

•Relevant(cóliênquan)

•Relieving(giảm)

•Religious(tôngiáo)

•Remembrance(vậtkỉniệm)

•Reminiscence(sựnhớlại)

•Repetition(sựnhắclại)

•Representative(đạibiểu)

•Resemblance(sựgiốngnhau)

•Reservoir(bểchứanước)

•Resistance(khángcự)

•Restaurant(nhàhàng)

•Rheumatism(phongthấp)

•Rhythm(giaiđiệu)

•Rhythmical(giaiđiệu)

•Ridiculous(vôlý)

•Roommate(bạncùngphòng)

S

•Sacrilegious(bángbổthầnthánh)

•Sacrifice(hysinh)

•Safety(antoàn)

•Salary(lương)

•Satellite(vệtinh)

•Scary(làmsợhãi)

•Scenery(cảnhtrí)

•Schedule(lịchtrình)

•Secede(lykhai)

•Secretary(thưkí)

•Seize(chộplấy)

•Sense(cảmgiác)

•Sentence(câu)

•Separate(riêngbiệt)

•Separation(sựtáchbiệt)

•Sergeant(trungsỹ)

•Several(mộtvài)

•Severely(dữdội,nặng)

•Shepherd(trôngnom)

•Shining(chóisáng)

•Siege(cuộcvâyhãm)

•Similar(tươngtự)

•Simile(sosánh)

•Simply(đơngiản)

•Simultaneous(đồngthời)

•Sincerely(chânthành)

•Skiing(trượttuyết)

•Sophomore(sinhviênnămII)

•Souvenir(đồlưuniệm)

•Specifically(đặcbiệt)

•Specimen(vậtmẫu)

•Sponsor(nhàtàitrợ)

•Spontaneous(tựphát)

•Statistics(thốngkê)

•Stopped(dừnglại)

•Strategy(chiếnthuật)

•Strength(độmạnh)

•Strenuous(vấtvả)

•Stubbornness(ngoancố)

•Studying(nghiêncứu)

•Subordinate(cấpdưới)

•Subtle(tinhtế)

•Succeed(thànhcông)

•Success(sựthànhcông)

•Succession(sựkếtiếp)

•Sufficient(đầyđủ)

•Supersede(thaythế)

•Suppress(đànáp)

•Surprise(làmngạcnhiên)

•Surround(xungquanh)

•Susceptible(nhạycảm)

•Suspicious(đángngờ)

•Syllable(âmtiết)

•Symmetrical(đốixứng)

•Synonymous(đồngnghĩa)

T

•Tangible(hữuhình)

•Technical(thuộckỹthuật)

•Technique(kỹthuật)

•Temperamental(thuộcvềtínhcách)

•Temperature(nhiệtđộ)

•Tendency(xuhướng)

•Themselves(chínhhọ)

•Theories(lýthuyết)

•Therefore(vìvậy)

•Thorough(chuđáo)

•Though(dù)

•Through(mặcdù)

•Tomorrow(ngàymai)

•Tournament(giảiđấu)

•Towards(với)

•Tragedy(thảmkịch)

•Transferring(chuyểnđổi)

•Tries(thử)

•Truly(đúng)

•Twelfth(thứ20)

•Tyranny(quyềnchuyênchế)

U

•Unanimous(nhấttrí)

•Undoubtedly(khôngcònnghingờ)

•Unforgettable(khôngthểquênđược)

•Unique(duynhất)

•Unnecessary(khôngcầnthiết)

•Until(chođếnkhi)

•Useable(cóthểsửdụng)

•Usage(sửdụng)

•Usually(thường)

•Utilization(sửdụng)

V

•Vacuum(chânkhông)

•Valuable(giátrị)

•Vengeance(sựtrảthù)

•Vigilant(cảnhgiác,cẩntrọng)

•Village(làngxóm)

•Villain(cônđồ)

•Violence(bạolực)

•Visible(cóthểnhìnthấy)

•Vision(tầmnhìn)

•Virtue(đứchạnh)

•Volume(lượng)

W

•Warrant(giấybảođảm)

•Warriors(quânnhân)

•Weather(thờitiết)

•Wednesday(thứtư)

•Weird(kỳdị)

•Wherever(bấtcứnơiđâu)

•Whether(liệurằng)

•Which(cáinào)

•Wholly(toànbộ)

•Withdrawal(rúttiền)

•Woman(phụnữ)

•Women(nhữngngườiphụnữ)

•Worthwhile(đánggiá)

•Writing(bàiviết)

Y

•Yacht(duthuyền)

•Yield(sảnlượng)

•Young(trẻ)

V.PHÁTÂMCáchphátâmsẽlàmchongườinghehiểurõhơnnhữnggìđang

đượctrìnhbày.Việcphátâmthểhiệnnănglựcvàkinhnghiệmcủangườinói.Đểtạoấntượngtốt,bạnphảihoànthiệnkhảnăngnóicủamình.

Lắngnghecẩnthậnnhữnggìngườikhácnóivàsosánhvớinhữngđiềubạnnóiđểtìmrađiểmkhácbiệt.Hãytratrongtừđiểnkhibạnnghethấysựkhácbiệtđểxemaiđãphátâmsai.Việckiểmtratứcthờisẽcảithiệnkhảnăngphátâmcủabạn,đồngthờigiúpbạnmởrộngvốntừvựng.Đâylàmộtbướctốtđểcảithiệnngữđiệutronggiaotiếp.

Dướiđâylàmộtnhómnhữngtừngữđitheocặpvàthườngbịphátâmsainhưmộtâmtiếtbịbậtyếuhơi,bịthêmvàohoặckhôngrõràng.Lưuý,cáchphátâmnhữngtừngữtronggiaotiếphàngngàythườngkhôngđượcsửdụnglàmngônngữchuẩntrongkinhdoanh.

Nhữngtừdướiđâyđượcđánhdấubởihaidấusao(**)cónghĩanhữngtừđólàmộttrongsốnhữngtừhaybịphátâmsainhấttrongtiếngAnh.

•abject/ab'jekt/(khổsở)

•absolutely/ab'solutelee/(hoàntoàn)

•abstemious/abstee'meeus/(tiếtđộ)

•absurd/abserd'/(vôlý)

•accede/akseed'/(đồngý)

•accept/aksept'/(chấpnhận)

•accession/aksesh'un/(bổsung)

•accessories/aksess'oreez/(phụtùng)

•applicable/ap'plikabl/**(cóthểápdụng)

•architect/ar'kitekt/(kiếntrúcsư)

•arctic/ark'tik/(giárét)

•area/air'eea/(khuvực)

•attacked/atakt'/(bịtấncông)

•attitude/at'ityud/(tháiđộ)

•attorney/ater'nee/**(luậtsư)

•autopsy/aw'topsee/**(mổxẻ)

•avenue/av'anyu/(đạilộ)

•aviation/ayviay'shun/(hàngkhông)

•battery/bat'ere/(khôngphảilà:/bat'tree/)(cụcpin)

•being(pronouncetheg)(là)

•beneficent/beneff'isent/(từthiện)

•bicycle/by'sikl/(xeđạp)

•biography/byog'rafee/(tiểusử)

•breadth/bredth/;(phátâmchữd)(phóngkhoáng)

•casualty/cazh'ultee/(trangphụchàngngày)

•champion/cham'peeun/(chứcvôđịch)

•chastisement/chasstyze'ment/(sựtrùngphạt)

•chauffeur/show'ferr/**(tàixế)

•chestnut/chess'nut/(hạtdẻ)

•chocolate/chock'olut/(sôcôla)

•clique/klik/**(bèphái)

•comment/com'ment/(bìnhluận)

•compromise/com'promyze/(thoảhiệp)

•concave/concayv'/(lõmhìnhlòngchảo)

•concentrate/con'sentrayt/(tậptrung)

•concierge/conseerzh'/**(ngườigiữcửa)

•condolence/condoe'lens/(lờichiabuồn)

•conversant/conver'sunt/**(thôngthạo)

•convex/convex'/(lồi)

•corps/kor/(quânđoàn)

•creek/kreek/;(khôngphải:/krik/)(nhánhsông)

•cruel/kroo'el/(ácđộc)

•data/day'tah/**(dữliệu)

•deaf/def/(điếc)

•decade/deck'ayd/(thậpkỷ)

•decisive/deesy'siv/(mangtínhquyếtđịnh)

•defect/defekt/(khuyếtđiểm)

•deficit/def'isit/(khủnghoảng)

•demonstrable/demon'strabl/(cóthểchứngminhđược)

•depot/dee'po/(khochứa)

•depths/(phátâmchữth)/(chiềusâu)

•dessert/dezert'/(móntrángmiệng)

•detour/dee'toor/(đườngvòng)

•diamond/dy'amund/**(kimcương)

•distribute/distrib'yute/(phânphối)

•height/hyt/;(khôngphátâmtừcuốithànhth)(chiềucao)

•heinous/hay'nuss/**(dãman)

•herculean/herkyulee'un/(khoẻphithường)

•heroism/her'oizm/(chủnghĩaanhhùng)

•homeopathy/homeeopp'athee/(phépchữavilượngđồngcân)

•horizon/horyz'un/(bìnhminh)

•hostile/hoss'til/**(thùđịch)

•hundred(phátâmnhưviết,khôngđọcthành/hunnerd/)(mộttrăm)

•idea/eyedee'a/(ýtưởng)

•ignoramus/ignoray'muss/(kẻngudốt)

•immediate/immee'deeut/(ngaylậptức)

•impious/im'peeuss/(khôngtínngưỡng)

•incognito/incognee'toe/(ngườigiấutên)

•incomparable/incom'parabl/(cómộtkhônghai)

•indictment/indyt'ment/(cáotrạng)

•industry/in'dustree/**(côngnghiệp)

•inexorable/ineks'orabl/(khônglaychuyểnđược)

•inexplicable/ineks'plikabl/(khôngthểgiảinghĩađược)

•infamous/in'famuss/(khôngnổitiếng)

•inquiry/inkwy'ree/**(yêucầu)

•Iowa/I'owah/(tiểubangIowa)

•irrevocable/irrev'okabl/**(khôngthểhuỷbỏ)

•Italian/Ittal'yun/(tiếngÝ)

•italics/ihtal'iks/(innghiêng)

•judiciary/joodish'aree/(bộmáytưpháp)

•just(phátâmnhưđượcviết;khôngđọcthành/jest/)(chỉ)

•knew/nyu/(phântừcủaknow-biết)

•lapel/lapel'/(veáo)

•large/larj/;(khôngphátâmchữd)(rộng)

•latent/lay'tent/(ngấmngầm)

•length(phátâmchữg;khôngđọcthành/lenth/)(độdài)

•library(phátâmnhưviết;khôngđọcthành/ly'bayree/)(thưviện)

•lieu/lyu/(thaycho)

•lightning/lyt'ning/(khôngđọcthành/lyt'enning/)(chớp)

•long-lived/long'lyvd'/**(sốnglâu)

•longevity/lonjev'itee/(tuổithọ)

•luxury/luk'shuree/(khôngđọcthành/lug'shuree/)**(xaxỉ)

•lyceum/lysee'um/(nơihọctập)

•manufacture/manyufakt'chyur/(nhàmáy)

•maturity/matyu'rittee/(sựtrưởngthành)

•memorable/mem'uhrabl/(đángnhớ)

•mischievous/miss'chavuss/**(cóhại)

•municipal/myuniss'ipul/(thuộcthànhphố)

•museum/myuzee'um/(bảotàng)

•new/nyu/(mới)

•slippery(đọcnhưviét;khôngđọclà:/slip'ree/)(trơn)

•solace/sol'uss/**(sựanủi)

•solder/sod'er/(hợpkim)

•sphere/sfeer/**(hìnhelíp)

•status/stay'tuss/**(trạngthái)

•strictly(đọcnhưviết;khôngđọclà:/strick'li/)(mộtcáchnghiêmkhắc)

•subpoena/suppee'na/(đòirahầutoà)

•subtle/sut'tl/(phảngphất)

•suit/sute/(phùhợp)

•superfluous/sooper'floouss/(vôdụng)

•surprise/serpryz'/(ngạcnhiên)

•telegrapher/tellegg'rafer/(nhânviênđiệnbáo)

•temperament(đọcnhưviết,khôngđọcthành:/tem'perment/**(tínhkhí)

•tenet/ten'ett/(nguyênlí)

•theater/thee'ater/**(rạphát)

•tract(phátâmnhưviết;khôngđọclà:/track/)**(vùngđấtrộng)

•trembling(đọcnhưviết;khôngđọclà:/trem'boling/)(runsợ)

•tremendous/tremen'dus/(khổnglồ)

•accidentally/aksiden'tale/(mộtcáchtìnhcờ)

•acclimate/akly'mut/**(thíchnghi)

•address(**)/adress'/(địachỉ)

•admirable(**)/ad'marabl/(đángngưỡngmộ)

•adult/adult'/(khôngphảilà/add'ult/(trưởngthành)

•aerial/air'reeal/(trênkhông)

•ally(độngtừ:/ally'/;danhtừ:/al'ly/(đồngminh)

•divide/divyd'/(phânchia)

•doing/doo'ing/;(phátâmchữg)(đanglàm)

•drowned/drownd/(mộtâmtiết,khôngphảilà:/drownded/)(chếtđuối)

•duly/dyu'lee/(đúngđắn)

•duty/dyu'tee/(tráchnhiệm)

•edition/ehdish'un/(ấnbản)

•educate/edd'yukate/(giáodục)

•elm(phátâmnhưđượcviết,khôngđọclàelum)(câyđu)

•envelo(độngtừ:/envell'up/;(baophủ)

•envelope(danhtừ:/en'valowp/)(phongbì)

•epitome/eepitt'omee/(bảntómtắt)

•equitable/ek'witabl/**(côngbằng)

•era/ihr'a/(kỷnguyên)

•err/urr;đánhvầnnhưfur)**(sailầm)

•etiquette/ett'ikett/(đèncồn)

•every/ev'aree/(mỗi)

•exigency/eks'ijensee/(tìnhtrạngkhẩncấp)

•exponent/ekspo'nent/(ngườibiểudiễn)

•exquisite/eks'kwizit/**(tinhtế)

•extant/eks'tent/(ứngkhẩu)

•extraordinary/ekstror'dineree/(bấtthường)

•fact(phátâmchữt)(thựctế)

•family/fam'alee/(giađình)

•fasten/fass'en/(làmchonhanhlên)

•favorite/fay'voritt/(ưathích)

•figure/fig'yur/(consố)

•film(phátâmnhưviết,khôngphảilà:/fillum/)(phim)

•finance(độngtừ)/finans'/**(đầutư)

•finance(danhtừ)/fi'nans/(tàichính)

•financial/finnan'shul/(thuộcvềtàichính)

•financier/finnanseer'/(chuyêngiatàichính)

•forehead/for'id/(trán)

•forte/for'tay/(mạnh)

•formidable/for'midabl/**(dữdội)

•fragmentary/frag'menteree/(rờirạc)

•friendship/frend'ship/(phátâmchữd)(tìnhbạn)

•genuine/jenn'yuinn/(hàngthật)

•gingham/ghing'um/(cáiô)

•glisten/gliss'en/(sánglấplánh)

•gondola/gonn'dola/(thuyềnđáybằng)

•government/guv'ernment/;(phátâmcản's)(chínhphủ)

•grievous/gree'vuss/(đaubuồn)

•guardian/gar'deeun/(ngườibảovệ)

•hasten/hayss'en/(thúcgiục)

•oblique/obleek'/(xiên,chéo)

•office/off'fiss/(khôngđọcthành:/aw'fuss/)(vănphòng)

•often/off'en/(thườngxuyên)

•on(đọcnhưviết,khôngđọcthành:/awn/)(ởtrên)

•ordeal/ordeel'/(sựthửthách)

•osteopath/oss'teeopath/(ngườinắnxương)

•osteopathy/ossteeopp'athee/(thuậtnắnxương)

•overalls(đọcnhưviết,khôngđọcthành:/overhalls/)(toànthể)

•parade/parayd'/(khôngđọclà:/prayd/)(diễuhành)

•partner(đọcnhưviết,khôngđọclà:/pard'ner/)(đốitác)

•patron/pay'trun/(ngườiđỡđầu)

•pecan/pekon'/(câyhồđào)

•pecuniary/peekyu'neeeree/**(thuộctiền)

•peremptory/peremp'teree/(cưỡngbách)

•piano/peean'o/(đànpiano)

•picture/pik'tyur/(bứctranh)

•pique/peek/(xúcphạm)

•plumber/plum'er/(thợốngnước)

•positively/poz'ittivlee/(tíchcực)

•possess/pozess'/(chiếmhữu)

•precedence/presee'dens/**(quyềnưutiên)

•reface/pref'iss/(ốpbềmặtmới)

•preferable/pref'erabl/(thíchhợphơn)

•prescription/prescrip'shun/(mệnhlệnh)

•presentation/prezentay'shun/(bàithuyếttrình)

•radiator/ray'deeaytor/(vậtbứcxạ)

•radio/ray'deeo/(đài)

•rambling(đọcnhưviết,khôngđọclà:/ram'boling/)(langthang)

•realm(đọcnhưviết;khôngđọclà:/rellum/)(vươngquốc)

•recognize/rek'ognyz/(nhậnra)

•recourse/ree'cors/(trôngcậy)

•refutable/refyut'abl/(cóthểbácbỏ)

•reputable/rep'yutabl/(đángkínhtrọng)

•research/reserch'/(nghiêncứu)

•resources/reesors'ez/(tàinguyên)

•respite/res'pit/**(trìhoãn)

•revocable/rev'okabl/**(cóthểhuỷbỏ)

•robust/robust'/**(cườngtráng)

•romance/romans'/(lãngmạn)

•Roosevelt/Ro'zavelt/;(khôngbaogiờđọclà:/Roose'avelt/)**(tổngthốngRoosevelt)

•route/root/(lộtrình)

•sagacious/sagay'shuss/(thôngminh)

•schism/si'zem/(sựphânli)

•simultaneous/symultay'neeuss/(đồngthời)

•short-lived/short'lyvde'/**(đoảnthọ)

•tribune/trib'yun/(khánđài)

•tube/tyub/(ống)

•Tuesday/tyuz'day/**(thứBa)

•tumult/tyu'mult/(sựlộnxộn)

•umbrella(phátâmnhưkhiviết,khôngđọcthành:/umbarel'lah/)**(cáiô)

•usurp/yuserp'/(tiếmquyền)

•Utica/yu'tika/(đạihọcUtica)

•vagary/vagair'ee/**(thóiđỏngđảnh)

•vehement/vee'ament/**(mãnhliệt)

•vehicle/vee'ihkel/**(phươngtiệngiaothông)

•verbose/verbowss'/(dàidòng)

•was/wahz/(đãlà)

•water/wa'ter/**(nước)

•what/hwot/;(khôngđọclà:/wot/)**(cáigì)

•wheel/hweel/;(khôngđọclà:/weel/)**(bánhxe)

•whether/hweth'er/**(cóhaykhông)

•white/hwyt/**(màutrắng)

•wrestle/res'l/(vậtlộn)

Mụcđíchduynhấtcủadấucâulàlàmchovănbảnthêmrõràng,mạchlạc.Trongcáctạpchí,báongàynaythườngsửdụngnhiềudấuphẩyvàdấuchấmphẩyhơn.Nhưnghãynhớrằng,nhữngquytắcsửdụngdấucâuđãđượcthửđúng-saitừrấtlâurồi.

Dùvậy,cũngcónhữngtiêuchuẩnvànhữngtrườnghợpnghithứcbắtbuộcbạnphảisửdụng,khôngchỉđểlàmhàilòngsếpmàcònlàmchocơhộithăngtiếncủabạnthêmrõràng,chắcchắn.Khirờikhỏivănphòng,chínhcôngviệccủabạnsẽchứngtỏbảnthânnó.

Dấuchấmcâuđượcsửdụngởcuốimỗilờituyênbốđểđưaradấuhiệuvềmộtsựngắtquãng.

•Iamgoingtotown.(Tôisẽđếnthịtrấn).

•Youmaygowithmeifyouwish.(Bạncóthểđivớitôinếubạnmuốn).

•Sửdụngdấuchấm,khôngphảidấuchấmhỏi(?),khicâuđóchứamộtcâuhỏigiántiếp:

•Hecouldnotunderstandwhyshewasleaving.(Anhấykhôngthểhiểunổitạisaocôấyrađi).

•Cũngcóthểsửdụngmộtdấuchấmhỏi(?)chomộtcụmtừyêucầunhưmộtcâuhỏi:

•Willyoupleasereturnthediskettewhenyouarefinished?(Bạnsẽđưatrảlạiđĩamềmkhinàobạnkếtthúcchứ?)

Khidấuchấmcâuđượcsửdụngtrongsốthậpphânđểngăncáchgiữaphầnnguyênvớiphầnthậpphân:

•5.6percent(5,6%)

•$19.50(19,50đô-la)

•Nócũngcóthểđượcdùngtrongviếttắt:

•Mrs.

•Ph.D.

•etc.

Dấuphẩythôngbáochongườiđọcvềmộtsựngắtquãng.Sựcómặthayvắngmặtcủadấuphẩycóthểgâyranhữngcáchhiểukhácnhautrongmộtcâuvănviết.Nórấtquantrọng,đặcbiệtlàtrongnhữngvănbảnmangtínhpháplý.

Mộtchuỗidấuphẩythườngđượcsửdụngđểngăncáchgiữacácdanhtừ,trongmộtchuỗitínhtừ,haytrongmộtchuỗidanhtừ,đểlàmchochúngrõràngvàđơngiảnhơn.

•Theworkerspickedcherries,peaches,andplums.(Nhữngngườicôngnhânháinhữngquảanhđào,quảđào,vàquảmận).

•Weswamincool,clear,freshwater.(Chúngtôibơitronglànnướcmátmẻ,sạchsẽ,tronglành.)

Đểtạonênsựrõràng,cóthểbỏdấuphẩytrướcandtrongcâunếukhôngcầnthiết.Điềunàycũngtươngtựnhưkhisửdụngbutvàor,vìnhữngtừnàythaythếvịtrícủadấuphẩycuốicùngtrongchuỗidấuphẩyđượcdùngtrongcâu.

Mộtvàithuậtngữchứanăm,thángvàngàythìkhôngđượccoinhưnhữngchuỗitừmàchỉlànhữngđơnvịthờigianriênglẻkhôngcầnphảisửdụngdấuphẩy.

•Interestwillbecomputedfor6years3monthsand2days.(Lãi

suấtsẽđượctínhtrongvòng6năm3thángvà2ngày.)

Haicâuthườngđượcngăncáchvớinhaubởidấuphẩyvàliêntừ(conjunction)như:andhaybut.Dấuphẩyđượcsửdụnggiữanhữngmệnhđềcủamộtcâughéphaycâuphức(compoundandcomplexsentences):

•Johnwenttothetheater,butheleftbeforetheplayended.(Johnđãđiđếnrạphát,nhưnganhấyđãrờiđitrướckhivởkịchkếtthúc).

Mộtmệnhđềtrạngngữthườngtheosaumộtmệnhđềđộclậpvàkhôngsửdụngdấuphẩy.Nhưngđểnhấnmạnh,trậttựcủamệnhđềcóthểđượcthayđổibằngcáchthêmmộtdấuphẩyvàotrongcâu.

-Trậttựthôngthường:

•Johnwasmetbyalargedelegationwhenhecamehome.(Johnđượcgặpmộtpháiđoànlớnkhianhấytrởvềnhà.)

-Trậttựđãđượcthayđổi:

•WhenJohncamehome,hewasmetbyalargedelegation.(KhiJohnvềnhà,anhấyđãđượcgặpmộtpháiđoànlớn.)

Nhữngthuậtngữliênkết(introductoryexpressions)nhưnhữngtừchỉsựbiếnđổihaynhữngcụmtừ;nhữngtừngữthểhiệncảmxúcngắngọn,lịchsự;việcngăncáchbằngdấuphẩylàmchonghĩarõrànghơnkhichúngđứngmộtmìnhởđầucâu:

•Yes,Iwillgo.(Vâng,tôisẽđi.)

•Well,perhapssheisright.(À,cólẽcôấyđúng.)

•Nevertheless,Iwishhehadwaitedforme.(Tuynhiên,tôiướcanhấyđãchờtôi.)

•Totellthetruth,Ithinkyoushouldgo.(Thựcsựmànói,tôinghĩbạnnênđi.)

•Asarule,hearrivesveryearly.(Nhưmộtquytắc,anhấy

thườngđếnrấtsớm.)

Tuynhiên,mộtvàithuậtngữliênkếtmangtínhnhấnmạnhnếunhưkhôngsửdụngdấuchấmcâu,nhưcácvídụdướiđây:

•Doubtlessshejustcouldn’tbehere.(Khôngcònnghingờgìnữacôấykhôngthểởđây).

•Atleastyoutried.(Cuốicùngbạnđãthử.)

•Undoubtedlytheplane’senginesbothfailed.(Khôngcònnghingờgìnữacácđộngcơmáybayđềuhỏng.)

•Indeedyoumaybringyourfriendswithyou.(Thựcsựbạncóthểđicùngvớibạncủamình.)

Đểsửdụngdấuphẩyhợplýchocáctrườnghợptrên,sửdụngphépthửbằngcáchđọctocâuđóxemcócầnnghỉsaunhữngtừhaynhómtừtrongcâuđókhông,đểđặtdấuphẩyvàochỗnghỉhợplý.

Sửdụngdấuphẩyđểlàmchonhữngtừngữbịchuyểnđổivịtríthêmrõràng.Khiđặtnhữngtừnhư:however,therefore,vàmoreoverởđầuhaycuốimỗicâuvăncóthểngăncáchbằngmộtdấuphẩyvớiphầncònlạicủacâu:

•Jeanmaynotarriveuntilnoon,however.(Tuynhiên,Jeancóthểkhôngđếnchođếntậnchiều.)

•Herproblem,therefore,mustbesolvedatonce.(Vấnđềcủacôta,vìthế,phảiđượcgiảiquyếtdứtđiểmmộtlần).

•Iwillbethere,moreover,assoonasIcan.(Tôisẽởđó,hơnthế,tôisẽđếnsớmhếtmứccóthể).

Thỉnhthoảng,thoughđượcsửdụngmangýnghĩagiốngnhưhowevervàthườngđượcngăncáchvớiphầncònlạitrongcâubằngnhữngdấuphẩy

•Iwillbethere,though,ifatallpossible.(Tuynhiên,tôisẽởđónếucóthể)

Khôngsửdụngdấuphẩychocụmgiớitừ(prepositionalphrase)trongmộtcâutrừkhicụmtừđónằmgiữachủngữvàvịngữcủamệnhđề

•Iamsurethatbecauseofyourgenerositywewillbeabletobuildthenewdormitory.(Tôichắcrằngvìsựhàophóngcủabạnchúngtôicóthểsẽxâydựngđượckhunhàtậpthể)

•Thebag,inadditiontoahatbox,willbesenttoyoutoday.(Cáitúi,thêmvàođólàmộtcáihộpmũ,sẽđượcgửiđếnbạntrongngàyhômnay.)

Nhữngcụmtừmangýnghĩađốilậpnhau(contrastingphrase)trongmộtcâuđượcđánhdấubởidấuphẩy:

•Thelion,notthetiger,growled.(Consưtử,khôngphảiconhổ,gầmrú.)

•Wewalkslowly,neverquickly,tothegarage.(Chúngtôiđichậm,chẳngbaogiờnhanhcả,tớigara.)

•Thisletterwasmeantforyou,notforme.(Bứcthưnàychobạn,khôngphảichotôi.)

Mệnhđềkhônggiớihạn(nonrestrictivemodifiers)lànhữngcụmtừhaynhữngmệnhđềcóthểđượcbỏđimàkhôngảnhhưởngđếnnghĩacủacâu.Dấuhiệuđểnhậnbiếtchúngvớiphầncònlạicủacâulàmộtdấuphẩyhaydấugạchngang

•John,myfavoritefriend,isvisitingme.(John,ngườibạnmàtôirấtquý,sẽđếnthămtôi.)

•Thatcaris,Ibelieve,anewmodel.(Chiếcxehơinày,tôitin,làmộtmẫumới.)

•MaryBrown,wholivesnextdoor,isinthethirdgrade.(MaryBrown,ngườisốngbêncạnh,họclớp3.)

•Thatisthegirlwholivesnextdoor.(Đólàcôgáisốngởnhàbêncạnh.)

Độngtừnguyênthể(infinitivephrase)đượcsửdụngđộclậpvàđượcngăncáchbởidấuphẩy

•Thiscoloristoodark,tolistonfault.(Màunàyquátốiđểchỉranhữngphầnlỗi.)

Nếuđộngtừđượcsửdụngđểlàmrõnghĩachothànhphầnnàođótrongcâuthìkhôngsửdụngdấuphẩynữa:

•Thepianoistoolargetofitintheroom.(Chiếcđànpianonàyquálớnđểđặtvừavàocănphòngnày.)

Mộtdấyphẩyđượcsửdụngđểngăncáchgiữamộttríchđoạnhộithoại(dialogue)khỏicâuchính:

•“Pleasegowithme”,theboysaid.(“Xinhãyđivớianh”,chàngtrainói.)

•“Whatdoyouthink”,Mr.Bleekerasked,“theMayorwilldonext?”(“Ôngnghĩgì”,ngàiBleekerhỏi,“Ngàithịtrưởngsẽlàmtiếp?)

Dấuphẩyđượcsửdụngđểngăncáchtênriêngcủamộtngườiđượcnhắcđếntrongđoạnhộithoạivớiphầncònlạicủacâu:

•“Willyoucomewithme,John?”(Bạnsẽđivớitôichứ,John?)

•Jane,howdoyouknowthattheplaneislate?(Janenày,bạnthấythếnàokhimáybaytrễgiờ?)

Mộtcâuhỏixácnhậntrongmộtcâucũngđượcphânbiệtvớiphầncònlạibằngdấuphẩy:

•“Heleft,didhenot,onthenoonplane?”(Anhấyđãđi,đúngkhông,trênchuyếnbaychiều?)

Mộtdấuphẩyđượcsửdụngđểlàmrõràngvàtránhnhữngrắcrốikhitừnàođóđượcnhắclại:

•Whoevergoes,goeswithoutmyconsent.(Bấtcứaiđi,đimàkhôngcósựchođồngýcủatôi.)

Khinhữngtừngữđượclượcbỏ(omission)khỏimộtphầnnàođótrongcâuvìchúngđãđượcsửdụngởphầntrướccủacâu,sửdụngmộtdấuphẩyởchỗnhữngtừđóđượclượcbỏ:

•Sam’sfirstcarwasaCadillac,andmine,aFord.(ChiếcxeđầutiêncủaSamlàchiếcCadillac,vàcủatôi,mộtchiếcFord.)

Khimộttínhtừtheosaumộtdanhtừ,tínhtừđóđượcngăncáchbởimộtdấuphẩy,khimộttínhtừđứngtrướcmộtdanhtừvàmạotừtrướcdanhtừđó,dấuphẩysẽđặtsautínhtừ:

•Thephysician,dignifiedandcompetent,toldthemthebadnews.(Nhàvậtlý,đángkínhvàtàinăng,đãthôngbáochohọmộttinxấu.)

•Dignifiedandcompetent,thephysiciantoldthemthebadnews.(Nhàvậtlýđángkínhvàtàinăngđãthôngbáochohọmộttinxấu.)

TronghệAnh,dấuphẩyđượcsửdụngtrongviệcviếtnhữngsốlớn,ngăncáchnhữngconsốhàngnghìnvớihàngtrăm,nhữngsốhàngtriệuvớinhữngsốhàngnghìnvớinhau,lưuý,ởViệtNamlàdấuchấm:

•249,586

•1,345,000

Sửdụngdấuphẩyđểngăncáchhaihaynhiềuhơnnhữngsốkhôngliênquanđếnnhau:

•OnAugust1,1992,437peoplevisitedthemuseum.(Vàongày01/08/1992,437ngườiđãthămbảotàng.)

•Outofeighty,twentywerediscarded.(Trongsố80người,có20ngườibịloại.)

Khithờigianxảyraởgiữacâu:

•SheleftforEnglandonJune22,2003,andreturnedamonthlater.(CôấyrờiLondonvàongày22/6/2003,vàtrởlạisaumộttháng.)

Tuynhiên,ởtrườnghợptrên,cũngcóthểkhôngsửdụngdấuphẩy:

•SheleftforEnglandonJune222003andreturnedamonthlater.(CôấyrờiLondonhôm22/6/2003vàtrởlạisaumộttháng.)

Nhữngthànhphầntrongmộtđịachỉcụthểđượcngăncáchvớinhaubằngdấuphẩy:

•Helivesat410HawthorneStreet,Chicago,Illinois,neartheUniversityofChicagocampus.(Anhtasốngởsố410phốHawthorne,Chicago,Illinois,gầnkhukýtúccủađạihọcChicago.)

Khighiđịachỉtrênphongbì,khôngsửdụngdấuphẩygiữacácbangvàcácmãzipcode.

Dấuphẩyđượcsửdụngđểngăncáchgiữatênvàchứcvị:

•TheletterwasfromMrs.Masterson,ourPresident,andcontainedalistofinstructions.(BứcthưnàytừbàMasterson,Chủtịchcủachúngtôi,baogồmmộtchuỗinhữngchỉdẫn.)

NgăncáchgiữaJr.vàSr.khỏitênriêngbằngmộtdấuphẩy.NhưngkhôngsửdụngdấucâuvớisốLaMã:

•PhilipW.Thompson,Sr.(NgàiPhilipW.Thompson)

•PhilipW.ThompsonIII.

Tướcvịcũngđượcngăncáchbởimộtdấuphẩy:

•JenniferGalt,M.D.

Nhưngkhôngsửdụngdấuphẩyvớitínhtừmiêutảvềtướcvị:

•AttilatheHun.

Tênnhữngcôngtybaogồmmộtchuỗitênsẽkhôngsửdụngdấuphẩychotêncuốicùng:

•Pate,TateandWaite.(CôngtyPate,TatevàWaite).

BỏdấuphẩycuốicùngkhisửdụngandCompanyđểkếtthúcchuỗitên:

•Pate,Tate,WaiteandCompany(Pate,Tate,WaitevàCôngty).

NgăncáchIncorporatedkhỏitêncủacôngtybằngmộtdấuphẩy:

•JohnsonBrothers,Incorporated(TậpđoànJohnsonBrothers).

Mộtcâuhỏithườngkếtthúcvớimộtdấuchấmhỏi.

•Whattimeisit?(Mấygiờrồi?)

Mộtdấuchấmhỏiđượcsửdụngđểthểhiệnsựnghingờ:

•Heisolder(?)thanshe.(Anhtagià(?)hơncôta.)

Nhưnglưuý,nếumộtcâuhỏigiántiếpthìkhôngsửdụngdấuchấmhỏiởcuốicâu:

•Iwonderwhetherhewillbehere.(Tôitựhỏiliệuanhtacóởđâykhông.)

Khimộtcâuhỏiđượcđưaraởgiữacâu,câuhỏiđósẽđượckếtthúcbởimộtdấuphẩyvàkếtthúcvớimộtdấuchấmhỏi.

•Theyarearriving,aren’tthey,onthenoontrain?(Họđangđến,đúngkhông,trênchuyếntàuchiều?)

Khimộtcâuhỏiđượckếtthúctrongngoặc,dấuchấmhỏiđượcđặttrongngoặcchứkhôngđặtởcuốicâu:

•Themagazine(didyouseeit?)describesthecityingreatdetail.(Tạpchí(anhđãxemnóchưa?)tảthànhphốthậtchitiết.)

Nếunhưdấuchấmhỏilàmộtphầncủalờitríchdẫnthìnóđượcđặttrongphầncuốicủaphầntríchdẫn;nếunhưnókhôngphảilà

mộtphầncủalờitríchdẫnnóđượcđặtởngoàiphầntríchdẫn:

•Whatdidshemeanby“joblessyears”?(Côấycóýgìvớicái“hàngnămthấtnghiệp”này?)

•Thestatementended,“Andisthatall?”(Câukếtthúc,”Vàđólàtấtcả?”)

Nếunhưtừcuốicùngtrongmộtcâuhỏilàmộttừviếttắt,cóchứamộtkhoảngthờigian,cóthểsửdụngdấuchấmhỏi:

•Doyouthinkhewillarriveby4p.m.?(Bạncónghĩanhtasẽđếnlúc4chiều?)

•Khimuốnbiếncâunóithôngthườngthànhmộtcâuhỏi,cóthểsửdụngdấuchấmhỏi:

•Heisarrivingtoday?(Hômnayanhtasẽđếnchứ?)

•Really?(Thậtchứ?)

Mộtdấuchấmcảm(!)đượcsửdụngkhimuốngiảithíchhaythểhiệncảmxúccủangườinói:

•Hereisthefinestcaronthemarket!(Đâylàchiếcxetốtnhấttrênthịtrường!)

•Theannouncementwasunbelievable!(Bảnthôngbáothậtkhôngthểtinđược!)

Thườngsửdụngdấuchấmcảmsaumộttừhaymộtcụmtừđikèmcảmxúc:

•Quick!Wedon’twanttobelate.(Nhanhlên!Chúngtakhôngmuốnbịmuộnmà.)

Nócũngđượcsửdụngchoviệcnhấnmạnhlầnthứhai:

•Didyoucatchthatinnuendo!(Bạncóhiểuđượclờiámchỉđấykhông!)

Vàingườicóthóiquenthườngxuyênsửdụngdấuchấmcảmđểthểhiệncảmxúccủamình,họthườngdùngđểthaythếchomụcđíchcủadấuchấm.Tuynhiên,khôngnênlạmdụngdấuchấmcảm,đặcbiệttrongvănbảnchínhthống.Đểnhữngcâuvăncósứcthuyếtphục,cầnthểhiệncảmxúcthôngquangônngữvàviệcsửdụngdấuchấmcảmchỉđểdiễntảcườngđộcảmxúc.

Mộtdấuchấmphẩyđượcsửdụngkhinhữngliêntừbịloạibỏgiữanhữngphầncủamộtdanhtừghép:

•Iwentwiththem;Ishouldhavestayedathome.(Tôiđãđivớihọ;lẽratôinênởnhà.)

Dấuchấmphẩyđứngtrướcnhữngtừnhưhowever,moreover,hoặcotherwise,khisauchúnglàcâuthứhaicủahaicâuvănliênkếtvớinhau:

•Sheisarrivingatnoon;however,shewillnotstaylong.(Côấyđếnvàobuổichiều;tuynhiên,côấysẽkhôngởlâu.)

Nếunhữngphầncủamộtchuỗinhữngdấutrongcâunhưdấuphẩy,mộtphầnđượcngăncáchbởidấuchấmphẩy:

•Hecametoseehismother,whowasill;hissister,wholivedinthenexttown;andhisoldschoolmate.(Anhtađigặpmẹ,đangbịốm;chịanhta,đangsốngởthịtrấnbêncạnh;vàbạnhọccũcủaanhta.)

Dấuhaichấmthườngtheosaumộtcâugiớithiệumộtsựkiện,consốhaymộttríchdẫn:

•ThefollowingquotationisfromtheDetroitFreePress:“Regardlessofwhatmaybeaccomplished,thecompanywillstillbeinvolved.”(PhầntríchdẫnsautừcuốnDetroitFreePress:“Khôngtínhđếnnhữnggìcóthểđượcthựchiện,côngtyvẫnsẽbịliênquan.”)

•Duringyourfirstyear,youwillstudysuchsubjectsasthese:algebra,physics,chemistry,andpsychology.(Trongnămđầutiêncủaban,bạnsẽhọcnhữngmônhọcnhư:sốhọc,vậtlý,hóahọc,vàtâmlýhọc.)

Khôngsửdụngdấuhaichấmchomộtdanhsáchnhữngsựkiệnlàtânngữcủamộtđộngtừhaymộtgiớitừ,:

•Duringyourfirstyear,youwillstudyalgebra,physics,chemistry,andpsychology.(Trongnămđầutiên,bạnsẽhọcmônđạisố,vậtlý,hóahọcvàmôntâmlýhọc.)

Dấuhaichấmcũngđượcsửdụngđểnhấnmạnhmộttừmộtcụmtừhaymộtmệnhđềsaunóhaykhimộtcâutạorasựmongđợiđiềugì:

•Thenewspaperpublishedastartlingstatement:thecityhadbeencompletelydestroyedbyfire.(Tờbáođăngmộtcáitítgiậtgân:thànhphốđãbịpháhủyhoàntoànvìcháy.)

Dấuhaichấmcònđượcsửdụngđểngăncáchgiữagiờvàphúttrongthờigian:

•4:15A.M.GMT(4giờ15’sángtheogiờGMT)

Dấuhaichấmđượcsửdụngđểngăncáchmộttiêuđềvớimộtphụđề:

•GoneWiththeWind:AStoryoftheOldSouth(Cuốntheochiềugió:CâuchuyệnvềmiềnNamnướcMỹmộtthuở).

Dấungoặckép(“”)đượcdùngđểđánhdấuphầntríchdẫntrongcâuhayđoạnvăn.Nếuphầntríchdẫngồmvàiđoạnvăn,dấutríchdẫnmởđượcsửdụngởđầuđoạntríchvàđầucủamỗiđoạntrongphầntríchđó;tuynhiên,mộtdấuđóngngoặcképchỉđượcđượcsửdụngởphầnkếtcủađoạntrích.Nókhôngđượcsửdụngởphầnkếtcủamỗiđoạnvăntrongphầntríchnhưnhiềungườivẫnnghĩ.

•Thepassagehereadaloudwasfromthefirstchapter:“Thediscoveryofthisenergybringsustotheproblemofhowtoallowittobeused.TheuseofatomicpowerthrowsusbacktotheGreeklegendofPrometheusandtheage-oldquestionofwhetherforceshouldbeexertedagainstlaw.

“Themanoftodaymustdecidewhetherhewillusethispowerfordestructionorforpeacefulpurposes.”Whenhehadfinishedthereading,therewasloudapplause.

(Đoạnvănanhấyđọctolàtừchươngmột:“Sựpháthiệnranănglượngđặtrachochúngtavấnđềlàchúngđượcphépsửdụngnhưthếnào.ViệcsửdụngvũkhíhạtnhânnémchúngtatrởlạithờikìAicậpcổđạicủaPrô-mê-têvàcâuhỏicủathờikỳcổđạirằngnguồnlựcnàonênđượcsửdụngđểchốnglạiluậtpháp.

Conngườingàynayphảiquyếtđịnhliệuhọsẽsửdụngnguồnnănglượngnàychosựhủydiệthayvìmụcđíchhòabình.”Khianhtakếtthúcbàiđọc,đãcónhữngtràngvỗtaylớntándương.)

Dấutríchdẫnngoặcképđơn(‘‘)chỉramộttríchdẫntrongmộttríchdẫnkhác:

•Hesaid,“DidyouhearJohnmakethestatement,‘Iwillnotgowithher,’orwereyounotpresentatthetimehespoke?”(Anhtađãnói,“AnhcónghethấyJohnnóikhông,’tôisẽkhôngđivớicôấy,’hayanhkhôngcóởđólúchắnnóià?”

Trongvănbảnđượcinra,phầntiêuđềcủabàiluậnhaybàibáo,bàithơ,câuchuyệnhaymộtchương,hồisẽđượcđánhdấubằngdấungoặckép;nhữngtiêuđềcủavởkịch,sáchvànhữngtạpchíxuấtbảnđịnhkỳđượcinnghiêng:

•Thenameofthearticleis“IBelieve.”(Têncủatiêuđềnàylà

“Tôitin.”)

•ThetitleofthebookisJourneyIntoNight.(TêncủacuốnsáchlàHànhtrìnhtớinửađêm.)

•ItwasfirstpublishedinHarper’sMagazine.(ĐâylàsốđầutiêncủaTạpchíHarper).

Giữadấutríchdẫnvàhệthốngdấuchấmcâu,phảiđặtdấutríchdẫnngoàidấuphẩyvàdấuchấm:

•“Don’tstopnow,”hesaid,“whenyouhavesolittlelefttofinish.”(“Đừngdừnglạibâygiờ,“anhtanói,”khinàobạngầnnhưkhôngcònthờigianđểlàmbài.”)

Đặtdấutríchdẫntrongdấuhaichấmvàdấuchấmphẩy:

•Hecalledhera“littlewitch”;thatwasrightaftershebrokehismodelplane.(Anhtađãgọicôấylà“mụphùthuỷnhỏ”;điềuđóđãđúngsaukhicôlàmvỡmôhìnhmáybaycủaanhta.)

Đặtdấutríchdẫnngoàidấuchấmcảmhaydấuchấmhỏikhiphầntríchdẫnlàmộtlờigiảithíchđứngđộclậphaymộtcâuhỏi:

•“Ipassedmytest!”(“Tôiđãhoànthànhbàikiểmtracủamình!”)

•Didn’theclaimtobe“tootired”?(Anhtakhôngthanphiềnlà“quámệt”đấychứ?)

Chữinnghiêngđượcdùngtrongvănbảnđểnhấnmạnh:

•Noticewhereyouare,notwhereyouhavebeen.(Hãythôngbáoxembạnđangởđâu,khôngphảichỗbạnvừamớiởđâunhé.)

Nhưngtrongmộtvănbảnhànhchínhhoặcliênquantớicôngviệc,nêntránhsửdụngdấuinnghiêngchomụcđíchnày,hãylựa

chọnngônngữđểnhấnmạnh.

Khiđượcsửdụng,chữinnghiêngchomụcđíchnhấnmạnh,thườngđểdiễnđạttêncủasáchchuyênđềnhỏ,tạpchí:

•SaturdayEveningPost(BáoTốithứBảy).

•BlackBeauty(TạpchíVẻđẹphuyềnảo).

•WashingtonDailyNews(NhậtbáoWashington).

Têncủatàucũngđượcinnghiêngnhưngphầnviếttắttrướcchúngthìkhôngđượcviếthoa:

•USSHeinz(TàuUSSHeinz)

Đểxácđịnhrõphầnnhấnmạnhlàinnghiêng,cóthểgạchchânphầnđó:

•SeaWitch(Thủyvương)

•USSHeinz(TàuUSSHeinz)

•WashingtonDailyNews(NhậtbáoWashington)

Nhưmộtdấuhiệuchosựlượcbỏcâuvăn,dấulược(‘)cóthểchỉrarằngmộttừđãđượclượcbỏđimộtcáchcóchủý:

•It’stimetogo.(Đãđếnlúcphảiđirồi.)

•Haven’tyoufinishedthetask?(Emđãlàmxongbàitậpchưa?)

Đểthểhiệnmụcđíchsởhữu,sửdụngmộtdấulược(‘)vàtheosaubởimộtchữssaumộtdanhtừđơn:

•Thecity’sfounder(Ngườithànhlậpthànhphố).

Sửdụngnóđộclậpsaudanhtừsốnhiềukếtthúcởs:

•Thebooks’titles(Nhữngtiêuđềcủacáccuốnsách).

Danhtừsốnhiềukhôngkếtthúcvớisthểhiệnsựsởhữubằngcáchthêmmộtdấulược(‘)vàmộtchữs:

•Men’sclubs(Nhữngcâulạcbộcủađànông)

•Sheep’sclothing(Vảitừlôngcừu)

Cụmdanhtừsốnhiềuvànhữngdanhtừsởhữuchungđượctạothànhbằngcáchthêmmộtdấulược(‘)sauchữs.Khôngsửdụngdấulược(‘)vớicácđạitừsởhữu.

•TheSecretary-Treasurer’sdecision(Quyếtđịnhcủathưkýquỹ).

•MaryandJohn’scassetteplayer(ChiếcđàicassettecủaMaryvàJohn).

Nhưngnếuvậtđólàsởhữuriêngthìdanhtừghép-bảnthânmỗitừcầncómộtdấu(‘)theosaubởis

•Mary’sandJohn’scoats(NhữngchiếcáocủaMaryvàJohn)

Dấulược(‘)cònđượcdùngđểthểhiệnmộtkhoảngthờigian:

•Aday’stravelingtime(Thờigianchochuyếnđimộtngày).

•Twelvemonths’duration(Khoảngthờigian12tháng).

Dấulược(‘)sửdụngchotênriêngkếtthúcvớisđểchỉsởhữu:

•Lewis’shat(MũcủaLewis)

•MissBliss’sbook(SáchcủacôBliss)

Trườnghợpngoạilệ,haitênriêngdướiđâysửdụngdấulược(‘)khôngcầns:

•Moses’robe(ÁochoàngcủaMoses)

•Jesus’parable(TruyềnthuyếtvềJesus)

Đốivớinhữngdanhtừriêngởdạngsốnhiềukếtthúcvớis,chỉsửdụngdấu(‘)màkhôngcầnthêms:

•TheJoneses’bootswereleftinthehall.(BốtcủaJonesesđượcđặtbêntráihộitrường.)

Dấugạchngang(-)đượcsửdụngđểđưathêmmộtývào:

•Ishallgowithyou-youdon’tmind,doyou?(Tôisẽkhôngđivớianh-anhkhôngphiềnchứ?)

Dấugạchngangcũngphávỡtínhliêntụccủasuynghĩnhưmộtsựchuyểnhướng:

•“TheScherzoSonata”byTolstoyisasadstory-butthewritingismagnificent.(“BảnScherzoSonata”củaTolstoylàmộtcâuchuyệnbuồn-nhưngbàiviếtthậttuyệt.)

Nócũngđượcsửdụngtrướcvàsaunhữngtừgiảithíchthêmthaychodấuphẩy(,):

•HenryHiggins-bareheadedandwithoutacoat-leftthehouseandrandowntheroad.(HenryHiggins-đầutrầnvàchẳngcóáokhoác-đãbỏnhàvàchạyxuốngđườngphố.)

Thỉnhthoảng,cóthểsửdụngdấugạchngangnhưmộtdấuphẩy.Khimộtcâuvăngồmmộtchuỗidấuphẩy,thìdấugạchngangsẽlàcôngcụhữuhiệuchoviệcngăncáchmộtmệnhđềđểphânbiệtnóvớicácphầnnốitiếptrongcâu.

•TheMississippiriverweavesbetweenTennessee,Arkansas,andLouisiana-astatefamousforitsFrenchculture-beforeemptyingintotheGulfofMexico.(SôngMississippichảygiữacácvùng

Tennessee,Arkansas,vàLouisana-mộtbangnổitiếngvìnềnvănhóaPháp-trướckhiđổvàothunglũngMexico.)

Đểlượcbỏmộtsốtừngữtrongphầntríchdẫn,dấubachấm(…)đượcsửdụngnếuphầnlượcbỏđóđượcloạibỏkhỏicâu.Khiphầncuốicủađoạntríchdẫnđượcloạibỏ,nóđượctheosaubởinhữngdấuchấmđượccáchra.

•“Fivehundredfiremen...attendedtheball…(500línhcứuhỏa…thamdựbuổikhiêuvũ…)

•Mr.Brownwentontosay:“Theshoedepartmentfunctionssmoothly...manysalespeoplehavewonprizesforefficiency.”(ÔngBrownđãnói:”Phòngtrưngbàyhoạtđộngrấttrơntru…rấtnhiềunhânviênbánhàngđãgiànhđượcnhữnggiảithưởngchohoạtđộnghiệuquả.)

Dấubachấmcóthểđượcsửdụngđểthểhiệnsựngậpngừng:

•Hesaid,“If...ifIdogowithyou,willyoureturnearly?”(Anhtanói,“Nếu…nếutôiđivớianh,anhsẽtrởlạisớmchứ?”)

Nhữngdấungoặcđơnđượcsửdụngđểđưathôngtingiảithích:

•Ifthelessor(thepersonowningtheproperty)agrees,thelessee(thepersonrentingtheproperty)mayhaveadogonthepremises.(Nếunhưngườichothuê(chủsởhữutàisản)đồngý,ngườithuê(ngườithuêtàisản)cóthểnuôimộtconchótrongnhà.)

Dấungoặcđơnđượcsửdụngđểđínhkèmnhữngconsốđếmsốlượngđượcnêuratrongcâu:

•Thebookcontainedchapterson(1)capitalization,(2)spellingrules,(3)troublesomeverbs,and(4)punctuation.(Cuốnsáchbao

gồmnhữngchươngvề(1)viếtchữinhoa,(2)nhữngquytắcđánhvần,(3)nhữngtừdễnhầmlẫn,và(4)chấmcâu.)

Chúngđượcsửdụngđểtríchdẫntêntácgiả:

•Thedefinitionofactionis“theprocessorstateofbeingactive(AmericanCollegeDictionary).”(Địnhnghĩacủahànhđộnglà“quátrìnhhaytrạngtháicủaviệchoạtđộng.(TừđiểncủađạihọcMỹ).”)

Chúngđượcsửdụngđểnhắclạinhữngconsốtrongvănbảnpháplý:

•Hewaswilledfivethousanddollars($5,000)byhisuncle.(Anhtađượcthừakế5000đô-latừngườichúcủamình.)

•Youwillbepaidtwenty(20)percentinterest.(Bạnsẽđượctrả20%lãisuất.)

Dấungoặcvuôngvàdấungoặcđơnthỉnhthoảngđượcdùngthaythếnhau,tuynhiên,dấungoặcvuôngthườngđượcsửdụngvớihaicôngdụngsau:

-Làmrõhơnsựthayđổiđượctríchdẫntrongcâu;

-Chothấycómộtđoạntríchdẫnkhácđượcđưavàotrongcâu.

Nếumuốnthayđổiđoạntríchđểlàmchonórõrànghơn,nênsửdụngdấungoặcvuông.

Tríchdẫnnguyêngốc:

•“Everyoneknewitwasabouttobreakanydaynow.”(Mọingườiđãbiếtrằng,nósẽbắtđầuchomộtngàymớingaybâygiờ.)

Sửalạitríchdẫn:

•“Everyoneknewit[thedam]wasabouttobreakanydaynow.”

(Mọingườiđãbiết,nó[cáiđập]sắpbắtđầuchomộtngàymớibâygiờ.)

Cótrườnghợpcầnđặtmộtdấungoặcđơnngoàimộtngoặckhác.

•Thecomputer’smemory(RandomAccessMemory[RAM]andReadOnlyMemory[ROM])iswheresoftwareisloaded.(Bộnhớcủamáy(Bộnhớtứcthời[RAM]vàBộnhớchỉđọc[ROM]lànơiphầnmềmđượctảivề.)

Dấugạchngangđơn(-)đượcsửdụngcảtrongđánhvầnlẫntrongđánhdấucâu.Khisửdụngnhưmộtdấucâu,nókhôngphảilàmộtphầncủatừhaycụmtừnào.Cóbốncáchsửdụngdấugạchngangđơnnhưmộtdấucâu:

•Đánhdấugiữatừđóvớiphầncònlạicủadòng;

•Kếtnốinhữngtừtạothànhcụmtínhtừ;

•Đóngvaitrònhưmộtphầnthaythếvớimộttừđượcnhắclại;

•Đưaranhữngphátâmđặcbiệt.

Hiệnnay,cónhiềuchươngtrìnhxửlýngônngữcóchứcnăngtạoranhữngdấugạchngangđơn.Chứcnăngnàysẽtựđộngthêmnhữngdấugạchngangđơnvàođểkéodàitừkhôngthíchhợpởcuốimỗidòng.

Tuynhiên,việcđặtdấugạchngangđơntựđộngnàycóthểtạoranhữngtừđượcgạchnốikhônghợplý.Vìvậy,cầnthậntrọngkhisửdụng,trêncơsởnhữngquytắcsửdụngdấugạchngangsauđây:

•Khôngphávỡmỗiâmtiếttrongmộttừ;

•Khôngphámộttừnếuchỉcònmộtchữcáicònlạiởdòngđó;

•Khôngsửdụngnhữngcụmtừđượcđánhdấugạchngangtại

chỗđãđánhdấugạchngang;

•Phánhữngcụmtừđónggiữacáctừvớinhau.

Dấugạchngangđơnđượcsửdụngđểhìnhthànhcụmtínhtừ(compoundadjectives)từnhómnhữngtừhaycụmtừđượcsửdụngđểmiêutảmộtdanhtừ:

•Itwasaonce-in-a-lifetimeopportunity.(Đólàcơhộicó-một-lần-trong-đời.)

•Iwouldn’ttouchthatlinewithaten-footpole.(Tôisẽkhôngđộngđếncáidòngkẻvớichiềudàimười-footđó.)

•Thecomputer’sprocessorhasa512single-bytebus.(Chiếcmáytínhđờitrướccóbộnhớnăm-trăm-mười-hai-byte.)

•Eight-month-oldkittensweregivenaway.(Nhữngchúmèotám-tháng-tuổiđãđượcmangđirồi.)

•Eightmonth-oldkittensweregivenaway.(Támconmèomột-tháng-tuổiđãbịmangđirồi.)

Khôngsửdụngdấugạchngangkhitừđầutiêncủamộtcụmtínhtừkếtthúcbởi–ly,nhưnhữngvídụsaidướiđây:

•Itwasahighly-motivatedstudentbody.(Đóthựcsựlàmộtsinhviêncóchívàđầyquyếttâm.)

•Itwasabeautifully-madesweater.(Đólàmộtchiếcáolenđượclàmthậtđẹp.)

Nếumộttừđượcnhắclạivớimộtdạngkháctrongcâu,nócóthểlàmchocâuđódàivàkhóhiểu.Cáchgiảiquyếtvấnđềnàylàsửdụngdấugạchngang.

•Webothover-andunderestimatedtheamountofdrivingtimeforthetrip.(Tấtcảchúngtôiđềuquátải-quáítkhoảngthờigiancầnchochuyếnđilầnnày.)

•TheDallasCowboysusedathree-,four-,andfive-manline.

(NhữngchàngtraicaobồivùngDallasđãsửdụngmộtsợidâybuộcvừa3,4,và5-ngườiđànông.)

•Mostcomputerstodayhaveeithera32-or64-bitprocessor.(Hầuhếtmáytínhngàynaycó32–hoặc-64-bit.)

Cóthểsửdụngdấugạchngangkhiviếtnhữngđoạnhộithoạiđểnhấnmạnhcáchphátâmđặcbiệttrongsuynghĩcủanhữngngườiđọc:

•“S-s-s-s,”saidthesnake.(“S..s…s…s”,conrắnphunphìphì).

•“Mr.S-s-smith,”hestuttered,“MayIp-p-pleasehavesomew-w-water?”(“NgàiS-s-sMith,”anhtalắpbắp,”Tôicó..o..othểxinmộtchútnư…nướcđượckhông?”)

Đượcsửdụngđểviếttắthaykhisựlựachọngiữacáckếtquảkhôngrõràng.Khichưarõràng,nóđượcsửdụngvớiýnghĩalưuý/thậntrọng:

•Vớitừvà/hoặcnhữngtừkếtnối;

•Đểchỉramỗiquanhệkhácgiữacáctừvớinhau.

Dấugạchchéocóthểđượcsửdụngđểđưaraýkiếnnàolàthíchhợp,cókhảnăngnhưnhauhayđểthểhiệnrằngcáigìđócónhiềuhơnmộtchứcnăng.

•Thepotterworkedaloneinthecoldgarage/studio.(Ngườithợgốmlàmviệcmộtmìnhtronggara/xưởnglạnhgiá.)

•DearSir/Madam:(XinchàoQuýÔng/QuýBà)

•Theingredientsofthedrinkare:ice,rum,lime/lemon,andcola.(Nguyênliệulàmthứcuốngnàylà:đá,rượurum,cam/chanh,vàlácola.)

Dấugạchchéocóthểsửdụngđểngăncáchgiữanhữngthànhtốđượcsosánh,đểphâncáchgiữađiểmkhởiđầuvàkếtthúc,hoặcđểphâncáchcácconsốchỉthờiđiểm(ngày,tháng,năm),haychỉranhữnggiaiđoạnlàmcầunốigiữahaihaynhiềunăm;trongvịtrícủatừpervàđểviếtphânsố:

•TheRedskins/Cowboysrivalryhasalonghistory.(Ngườidađỏ/nhữngchàngcaobồicómộtlịchsửlâuđời.)

•TheDallas/Atlantaflightwascanceled.(ChuyếnbaytớiDallas/Atlantađãbịhủybỏ.)

•12/31/2005(ngày31tháng12năm2005)

•Forthe2004/2005schoolyear,theeighthgraderswillbetakingtechnologyeducationforthefirsttime.(Nămhọc2004/2005,họcsinhlớptámsẽlầnđầutiênđượcgiáodụcvềcôngnghệ.)

•1,000km/hour(1.000km/h)

VII.CONSỐVấnđềđặtravớinhữngconsốlàđánhvầnthànhchữhayđể

nguyêndướidạngsố.KhisửdụngtiếngAnhcũngvậy,nhiềukhicảhaidạngđềuchínhxácvàcónhiềudạngkhôngđượcđềcậpnhưmộtquytắcởbấtkỳcuốnsáchnào,việcsửdụnghoàntoàntựdo.Tuynhiên,nhữngchỉdẫnthiếtthựcvẫnluôncầnthiết.

1.Trongvănbảnthôngthườngvàvănbảnpháplý

Trongvănbảnthôngthường,nhữngsốdưới101đượcđánhvầnthànhchữ,vàsốquá101thìđượcviếtởdạngsố.Vănbảncàngtrangtrọngthìcàngcóxuhướngthểhiệnsốthànhchữ.

Tuynhiên,nếumộtsốđượcsửdụngđểsosánhvớinhữngsốkháctrongcùngmộttrườnghợpthìnênđượcđểởdạngsố.

•Anexcavationof500feetcanbefinishedasrapidlyasoneof200feetiftherightequipmentisused.(Cáihố500feetcóthểđàoxongbằngthờigianđàomộtcáihốsâu200feetnếunhữngdụngcụcầnthiếtđềuđượcsửdụng.)

Mộtsốxuấthiệnởđầucâu,nếunhưcóthểviếtthànhmộthayhaitừthìnênviếtra:

•Sixteennewcarsweredeliveredthismorning.(Mườibảychiếcxemớiđãđượcgiaotrongsángnay.)

•Thirtyorfortybushelswereneeded.(Cầnbamươihaybốnmươigiạ.)

Khôngviết:2,746,892copieswerepurchased.Màphảiviếtđểnhữngconsốnàyxuấthiệnởphíasaucủacâunhưdướiđây:

•Thecompanypurchased2,746,892copies.(Côngtyđãmua

2.746.892bản).

Trongvănbảnpháplý,nhữngconsốđượcviếtởcảhaidạngchữvàsốđểtránhtìnhtrạnghiểulầm,trongcácvănbảngiấychuyểnnhượngquyềnsửdụngđấtđai,bấtđộngsảncũngvậy:

•Thewestthirty(30)feetofLotNine(9)inBlockFour(4).(Bamươi(30)feetvềhướngTâycủalôthứchín(9)trongdãythứtư(4).)

Nhữngsốxấpxỉđượclàmtrònthìviếtthànhchữ:

•Thestationisaboutfiftyblocksaway.(Gaxecáchđâykhoảng50dãynhà.)

•Hefoundnearlytwothousanddollars.(Anhtađãtìmthấygầnhainghìnđô-la).

Đểlàmchohaisốkhácbiệtnhautrongcùngmộtcâuvăn,hãysửdụngnhữngtừchomộtconsốvànhữngchữsốchonhữngtừkhác:

•Threeofthemendrove2,000mileseach;fourdrove3,000mileseach;andonlyonedrovethecomplete3,000miles.(Bangườitrongsốđóláiđược2.000dặm;bốnngườiláiđược3.000dặm;vàchỉcómộtngườihoànthànhđoạnđường3.000dặmấy.)

Nếunhưcâuvănđókhôngthểđượcviếtlạihãysửdụngmộtdấuphẩyhaydấugạchngangkép(–)đểphânbiệtnhữngconsố:

•Duringtheyear1992,20millionpeoplevisitedthepark.(Trongnăm1992,20triệungườiđãđếnthămcôngviên.)

•Wereceived1,213–113ofwhich.(Chúngtôiđãnhậnđược1.213-113trongsố…)

Hãyviếtnhữngchữsốtrongphạmvimộttrăm,cònnhữngsốlớnhơnmộttrămthìviếtsốhàngtrămvàchữviếtchophầnquámộttrămđó.Vớinhữngconsốlớnhơn,hãyviếtthànhhaitừ:

•Fourhundred(Bốntrăm)

•Fivemillion(Nămtriệu)

•Twobillion(Haitỷ)

Sửdụngnhữngdạngngắnchonhữngsốviếtquámộtnghìnkhôngliênquanđếntiền:

•Fourteenhundred(Mộtnghìnbốntrăm)

Khôngđượcviết:

•Onethousandfourhundred.

Nhữngsốlớn,baogồmcảtổngsốcóthểcócảsốlẫnchữ:

•Productionof37millionpaperclipsandabudgetof$146billion.(37triệusảnphẩmkẹpgiấyvàngânsách146tỷđô-la).

Nếumộtsốhaytừseveralđứngtrướchundred,thousand,million,billion,...thìsửdụngdạngsốít.Saumanysửdụngdạngsốnhiều:

•sixhundredpages(sáutrămtrang)

•severalmillionyears(vàitriệunăm)

•manyhundredsofpages(hàngtrămtrang)

Nhữngsốtrên999đượcviếtkèmtheomộtdấuchấmphẩy,đểphâncáchgiữacácnhómbasốvớinhautínhtừvịtríđơnvị:

•1,001

•123,000

•1,436,936

Dấuphẩyđượcloạibỏởnhữngsốthậpphân,sốtrang,địachỉ,sốđiệnthoại,sốphòngvàsốbiểumẫu:

•10356

•201-555-9088

•Page3487

•Room2630

•1467WilshireBoulevard

•Form2317-A

Dấuphẩycũngđượclượcbỏtrongnămcóbốnchữsố,nhưngchúngđượcthêmvàonhữngnămvớinămhaynhiềusốhơn:

•Thecompanybeganin1992.(Côngtyrađờinăm1992).

•Thepotteryshardsweredatedatabout14,000B.C.(Mảnhvỡđồgốmđượctìmthấycóniênđạikhoảng14.000nămtrướccôngnguyên).

•Thissciencefictionnoveltakesplaceintheyear27,345A.D.(Tiểuthuyếtkhoahọcviễntưởngdiễnranhữngnăm27345saucôngnguyên.)

Sốsê-riđượcviếtkhôngcódấuphẩy:

•MotorNumber245889954(Xegắnmáymangsố245889954)

•PolicyNumber894566(Sốhợpđồnglà894566)

2.SửdụngconsốtrongtínhtiềnSửdụngnhữngconsốchoviệctínhtoántiền:

•1cent

•20cents

•20,000dollarshoặc$20,000

Tuynhiên,sốlượngtiềnluônđượcviếtkhibắtđầumộtcâu:

•Onecentwascontributedbyeachchild.(Mỗimộtđứatrẻgópmộtcent).

Khôngđượcviết:

•1centwascontributedbyeachchild.

Nhómgiácảchỉđượcviếtởdạngsố:

•Theseshoeswerepricedat$50,$60,and$85.(Nhữngđôigiàynàyđượcbánvớigiá50$,60$và70$).

TrongtiếngAnh,sửdụngkýhiệuđô-la($)trướcnhữngconsố,khôngviếttừđô-lahaykýhiệuđô-la($)sausố:

•Theduplexrentsfor$700permonth.(Giáthuênhàchohaingườilà700$/tháng).

Nếumộtlượngđô-lagồmcảchữvàsố,hãysửdụngkýhiệu($)trướcnhữngconsố:

•Thebudgetcallsfor$850billion.(Ngânquỹcần850triệuđôla).

Khôngđượcviết:

•Thebudgetcallsfor850billiondollars.

Nhắclạinhữngkýhiệuđô-la($)vớinhữngconsốlớn:

•Thebondscouldbepurchasedindenominationsof$10,000,$12,000,$15,000,and$20,000.(Nhữngtờtráiphiếunàycóthểđượcbánvớimức10.000$,12.000$,15.000$và20.000$)

Tuynhiên,mộtngoạilệlàcóthểloạibỏtấtcảkýhiệuđô-la($)trướcnhữngconsốkhichúngđượcsắpxếptrongmộtbảngbiểu:

•Thebondscouldbepurchasedindenominationsofthefollowingamounts:

$10,000

12,000

15,000

20,000

(Nhữngtráiphiếunàycóthểđượcmuavớigiásau:10.000,12.000,15.000và20.000đô-la)

Kýhiệuđô-lakhôngđượcsửdụngvớisốtiềncent.Hãysửdụngkíhiệucent(¢)sausốlượngíthơnmộtđô-la,nhưngkhôngbaogiờsửdụngkýhiệucentvớimộtphầnthậpphân:

•25¢

Khôngviết:0.25¢,đểbiểuthịrằngđólà¼cent.

Ngoạilệduynhấtchosửdụngkýhiệuđô-lakhiconsốởdạngcentđứngmộtmìnhvàtrongcôngviệcthốngkêkhiphầnđô-lađượcchiarathànhsốthậpphâncónhiềuhơnhaiphầnthậpphân:

•$0.3564

3.DấuthậpphânDấuthậpphânlàmộtdạngkháccủaphânsố.Đặcbiệtlàvới

nhữngphânsốlớn.Khimộtdấuthậpphânxuấthiệnmàkhôngcóphầnnguyên,nósẽmặcđịnhlấysốkhông(0)làmphầnnguyên.

Thỉnhthoảng,phânsốlàmộtphầncủamộtđô-la.Khisốlượngđô-lađượcđưaramàkhôngcóthêmphầncenthãyloạibỏdấuthậpphânvàphầnnguyên.

•$3

•$1,200

Nhưngphảiviếtlà:

•$17.75

Dấuthậpphânvàphầnnguyênkhôngđượcsửdụngvớisốlượngtiềnlẻnếunhưkhôngởtrongdạngbảngbiểu.Nếunằmtrongdạngbảngbiểuvàmộtvàisốchứacảcentcònmộtsốthìkhôngchứacent,thìnhữngsốlẻnêngồmcóphầnnguyên(0):

4.ThờigianKhimộtsốvàmộttừđiliềnvớinhaunhưmộttínhtừchỉthời

gianliênkếtvớinhauquadấugạchngang(-):

•a24-hourday(mộtngày24giờ)

Nhưngphảiviết:adayof24hours.

•two2-year12-percentnotes(haitờgiấychứngchỉquỹtrongvòng2nămvớilãisuất12%).

Nhưngphảiviết:twonotesfortwoyearsat12percent.

Giờ,phút,giâyngăncáchvớinhauthôngquadấuhaichấm:

•10:05:02a.m.

Khôngbaogiờsửdụngthisa.mthaychothismorning.Khiđãsửdụnga.mhayp.mthìkhôngchothêmo’clockvàonữa.

•Iwillmeetyouat4p.m.(Tôisẽgặpanhlúc4giờchiều.)

•Iwillmeetyouatfouro’clockthisafternoon.(Tôisẽgặpanhlúc4giờchiềunay.)

Khôngcầnthêmnhữngkýtựsausốcủagiờ.Đốivớinhữngthờiđiểmnhư:exactnoon,midnight,đểsửdụngtừngữthaychosốsẽchínhxáchơn:

•Iwillmeetyouatnoon.(Chúngtasẽgặpnhauchiềunay.)

•Thehornblewatmidnight.(Ăngtenbịthổibaylúcnửađêm.)

5.NgàyNgàyđượcviếtởdạngsố,khôngcóth,st,haydnếungàykhông

đượcviếttrướctêncủatháng

•May1,1995

Khôngviết:May1st,1995

Phảiviết:Onthe2dofJune1994

•IntheAugust21andSeptember3editions.

Khôngviết21stor3d.

Trongnhữngvănbảnpháplý,ngàyđượcviếtranhưdướiđây:

•thetwelfthdayofMay,A.D.(ngàythứmườihai,thángNăm,Phậtlịch).

•NineteenHundredandNinety-five.(Mộtnghìnchíntrămchínmươilăm)

6.DấugạchngangNhữngconsốdưới100đượcviếtrasửdụngdấugạchngang(-):

•thirty-three

•ninety-nine

•twenty-seven

Hàngtrămvàhàngnghìnkhôngđượcviếtdướidạngthêmgạchngang:

•sixhundredthousand(sáutrămnghìn)

•threehundredmillion(batrămtriệu)

Khiđơngiảnhóamộtdanhtừ,nhữngconsốđượcđánhdấugạchngang,nhưbấtkỳmộtcụmtínhtừnàokhác:

•five-thousand-footmountain(ngọnnúicao5000foot)

•three-footrule(thướcdài3foot)

Phânsốnhỏhơn1thìđượcđánhdấu(-):

•one-third(mộtphầnba)

•three-quarters(baphầntư)

Nhưngphảiviết:onetwenty-third(mộtphầnhaiba).

Nhữnghỗnsốthìkhôngđượcđánhdấugạchngang(-)giữaphầnsốnguyênvàphânsố,giữaphầntừvàphầnsố:

•oneandone-half(mộtmộtphầnhai):1½.

Khôngđượcviếtmộtphầncủaphânsốnhưlàsốvàphầnkháclàtừ:

•one-fourth-inchbolt(cáisàng¼inch)

Nhưngphảiviết:1fourth-inchbolt.

Khimộthỗnsốlàchủngữcủacâu,danhtừlàsốnhiều.Tuynhiên,độngtừlàsốítbởivìsốlượngluônđượccoinhưmộtđơnvịlẻ:

•15/8inchesisneeded.(Cầnthiếtmộtnămphầntáminches)

•21/4milesisthelengthofthetrack.(Haimộtphầntưdặmlàchiềudàicủaquãngđường).

7.TuổiSửdụngmộtquytắcchungtrongviệcđưaramộtkhoảngthời

gianhaytuổicủamộtngười,sẽviếtrakhisốnhỏhơnhoặcbằngmộttrăm(100),sửdụngsốkhilớnquámộttrăm.

•Sheistwelveyearsold.(Côấy20tuổi).

•Hehasheldthesamepositionfortwenty-sixyears.(Anhấyđãgiữnhiệmvụđótrongvòng20năm)

•Sheisnow105yearsofage.(Bàấybâygiờ105tuổi).

•Thecompanyhasbeeninthiscityfor102years.(Côngtyđãtồntạiởthànhphốnày102năm).

Nhữngcụmtínhtừchỉtuổi,từtạothànhthờigiancóthểđượcsửdụngtrướcold,nhưngtrongsựkiệnđónhữngtừyearsvàdayphảiđượcviếtraởdạngsốít:

•12-day-oldbabyelephant.(Mộtchúvoi12ngàytuổi).

•200-year-oldbuilding.(Tòanhà200năm).

•6-month-oldpony.(Chúngựasáuthángtuổi).

•3-day-oldkitten(Chúmèoconbangàytuổi).

8.ĐolườngvàcânnặngCáckýhiệuđượcbảođảmchonhữngvănbảnkỹthuậtnhư:feet

(‘),inches(“)vàx(thayby)chođolường:

•9′×12″

•8″×10″

Trongnhữngvănbảnbìnhthường,hãyviếtnhữngtừbythaychox.

Nhữngkýtựđặcbiệtcóthểđượcsửdụngđểđưarathôngtinđolườngchínhxácnếunhưmuốntăngtínhchínhxác:

•9′0″×12′0″×20′6″

Nhữngtừviếttắtthườngkhôngđượcviếthoa:

•6lb.3oz.

•192lbs.

Hoặc:

•6pounds3ounces

•192pounds

Trongmộtcụmtínhtừđưarasốđocânnặnghaymộtsựđolường,nhữngconsốđượcđánhdấugạchngang(-)nhưmộtdanhtừsốít:

•600-mile-an-hourspeed

Nhưngphảiviếtlà:speedof600milesanhour.

•a40-hourworkweek

Nhưngphảiviếtlà:aworkweekof40hours.

9.PhầntrămNhữngconsốsửdụngkíhiệu%trongcâuđượcviếtnhưsau:

•5%pricereduction(giảmgiá5%)

•lossof10percent(lỗ10%)

•almost30percentofthepopulation(gầnđến30%dânsố)

•Đốivớinhữngtỉlệphầntrăm(%)trongbảngbiểu,kếhoạch,chúngtasẽdùngkýhiệusaumỗiconsố:

•30%to50%

•6%,8%,and10%

10.SốtrangĐốivớitấtcảsốtrangsửdụngnhữngconsốthểhiệnthứtự,

khôngdùngdấuphẩychotrangởthứtựtrên999.

Đốivớivănbảnpháplý,sốtrangđượcđặtởgiữaphầncuốicùngmỗitrang,vớinhữngvănbảnkhác,nóthườngđượcđặtởđầutrang.Nhiềuvănbảnvàbảntómtắtđượcđánhsốởgóctrên,bênphải;nhữngtrangđượcđặtởvịtrícốđịnhbêntráiđượcđánhsốởgócdưới,bênphải.

Trongmộtvănbản,tấtcảsốtrangnênđượcdùngthốngnhấtởcùngvịtríđốivớitoànvănbản.Tiêuđềtậpvănbảnkhôngđượcđánhsố,mặcdùsốcủatrangsauđóvẫnđượcđánhtiếptừkýtựcủatrangđầutiên.

Cóthểsửdụngdấugạch(-)trướcvàsaumỗisốtrang,như:-3-,nhưngkhôngđượcsửdụngdấuchấm.KhôngsửdụngdấutríchdẫnvàđánhchữPage(Trang)trướcsố.

11.ViếttắtchosốViếttắtchosốnhư:No.haykíhiệusố#thườngbịlượcđi:

•Building38(Tòanhàsố38)

•Page92(Trang92)

Nhưngkhôngviết:

•BuildingNo.38

•Pageno.92

Phảiviết:

•Invoice3457(Hóađơnsố3475)

Khôngviết:

•Invoice#3457

Tuynhiên,trongvănbảncóthểviếttắtnếuthấyhợplývàtiệnlợihơn:

•WhenhecametoNo.16,hehalted.(Khianhtađếnsố16,anhtađãdừngchân).

•TheonlyhousestobepaintedthisyearareNos.16,17,and18.(Chỉcóvàingôinhàđượcsơntrongnămnaylà:số16,17và18).

12.SốnhiềucủasốDạngsốnhiềucủamộtsốhaynhữngcáikhácđềuđượcthêms

hayesvàocuốicủatừđó.

Nếuconsốđólàsốhãysửdụngshay’stheocáchđãliệtkêởphầntrên.

•5svà6shay5’svà6’shoặcfivesvàsixes.

•the1990shoặcthe1990’s(nhữngnăm1990)

•MD88sORMD88’s(MD88shayMD88’s)

13.SốLamãSốLaMãthườngđượcsửdụngđểphácthảovấnđềvàdùng

trongmộtsốngày.

Thamkhảobảng7-1dướiđâyvềcáctrườnghợpsửdụngsốLaMã;sửdụngBảng7-2chongàytháng.

Bảng7.1.CáctrườnghợpphổbiếntrongsửdụngsốLaMã

Bảng7.2.CácsốLaMãthườngdùngchongàytháng

CácvănbảntiếngAnhthôngdụngtrongcôngviệchànhchính

ACKNOWLEDGEMENTOFAPPLICATION

Date:_

To:_[Applicant]

Weappreciateyourinterestinbeingemployedbyourfirm.

Weregrettoinformyou,however,thattheavailableposition[s]hasbeenfilled,andwecannotgiveyourapplicationfurtherconsiderationatthepresenttime.

Yourapplicationwillbekeptonfileforfuturereferenceshouldanopeningarise.

Verytruly,

[ACCEPTANCEOFPURCHASESECURITYAGREEMENT]

Dear…

AttachedisanacceptedcopyofyourPurchaseSecurityAgreementforthe[specifyequipment].

Thereare[number]remainingquarterlypayments.Yourfirstquarterlypaymentwillbedueon[date,andwewillmailyouaninvoiceforitapproximatelyonemonthpriortothatdate.Pleasereturntheremittanceportionoftheinvoicewithyourcheck.

UndertheAgreement,thiscontractisnon-cancelableduringthetermofthecontract.Thebalance,however,canbepaidoffatanytimepriortotheexpirationofthecontract.

Wewouldliketotakethisopportunitytoexpressourappreciation

foryourbusiness.Ifyouhaveanyquestionsconcerningyourcontract,orifwecanbeofservicetoyouinanyway,pleaseletusknow.

[ACCEPTANCEOFRESIGNATION]

Dear...

Itiswithdeepregret,thatweacceptyourresignationas[position]ofthe[organization]

Wecanappreciatethedemandsthatthispositionhasplacedonyou,andappreciateallofthefinecontributionsyouhavemadeas[position]

[ACKNOWLEDGEMENTANDACCEPTANCEOFORDER]

Date:_

To:_[Customer]

Weareinreceiptofyourorderascontainedintheattachedpurchaseorderform.

Weconfirmacceptanceonsaidordersubjectonlytothefollowingexceptions:[Describe]

_

Onexceptionsnoted,weshallassumeyouagreetosameunlessobjectionisreceivedwithintendaysofreceiptofthisnotice.

Thankyouforyourpatronage.

Verytruly,

[ACKNOWLEDGEDRECEIPTOFGOODS]

Theundersignedherebyacknowledgesreceiptanddeliveryofthegoodsdescribedontheannexedlistorinvoiceandfurtheracknowledgesthatsaidgoodshavebeeninspectedandarewithout

defect.

Signedundersealthis_dayof_,20_

[ACKNOWLEDGMENTOFCANCELLATIONOFBACKORDER]

Dear…

Wehavereceivedyourletteracknowledgingreceiptoftheitemswemailedtoyouandnoticingustocancelshipmentofyourorderforthoseitemswhicharebackordered.

Wewillbeissuingyouarefundassoonaswehavecompletedthenecessarypaperworkforyouraccount.

Wewouldliketotakethisopportunitytothankyouforshoppingthrough[name]Ournew[specify]catalogshouldbearrivingatyourhomeshortly,andIbelieveyouwillbepleasedbysomeofthebeautifulchoicesourbuyershavemadethisseason.

Thankyouforyourpatienceandunderstandingandforprovidinguswiththeopportunitytobeofservicetoyou.

[ACKNOWLEDGEDRESIGNATION]

Date:_

To:_

_:

Pleasebeadvisedthattheundersignedherebyresignsas_,ofthecorporationeffectiveuponacceptance.

Pleaseacknowledgeacceptanceofsaidresignationonbehalfofthecorporation.

Verytruly,

[ACKNOWLEDGMENTOFCHANGEINMEETING

DATE]

Dear...

Pursuanttoyourrequest,wehavechangedyourmeetingwith[nameofindividual]to[time],on[date]

Wearepleasedtobeabletoaccommodateyouinthismanner,and[nameofindividual]willbelookingforwardtoourmeetingonthisnewlyappointeddate.

[ACKNOWLEDGMENTOFCUSTOMEROFPRAISEOFEMPLOYEE]

Dear...

Thankyouforyourkindletterregardingyourexceptionaltreatmentbyoneofouremployees.Acopyofyourletterhasbeenforwardedtothepersonneldepartmentandwillbeincludedintheemployee'sfile.

Soseldomisitthatacustomertakesthetimetowritealetterofappreciation,thatIfeelmovedtorewardyourinitiative.

Pleaseaccepttheenclosedcertificate,which,whenpresented,willentitlethebearertoatenpercentdiscountonthemerchandisebeingpurchasedatthattime.

Thisisbutasmalltokenofourappreciationofcustomerssuchasyou,uponwhosesatisfactionwehavebeenallowedtogrowandprosperinthishighlycompetitivemarketplace.

Again,onbehalfofourentireorganization,aheart-feltthankyou.

[ACKNOWLEDGEMENTOFWARRANTYANDINSTRUCTIONFORPRODUCTRETURN]

Dear...

Wearesorrytohearthatyouhavebeenexperiencingproblemswithyournew[nameofproduct].

Whilewedoaskthatourcustomerscontacttheirdealerintheeventofaproblem,werecognizethat,inyourcase,ithiswouldbeimpossible.Therefore,ifyouwillcarefullypackagetheunitinitsoriginalcartonandsendittous,our"doctors"willputitthroughathoroughexaminationtodeterminethesourceoftheproblem.

Iftheproblemturnsouttobeaminoradjustment,weshallmaketherepairandbesuretoreturnthe[product]toyouwithinthirtydays.Ifourdeterminationisthattheunitisdefective,wewillsendyouanimmediatereplacement.

Again,Iamsorrythatyouexperiencedthisdifficultyandwishtothankyouforyourpatienceandforpurchasingour[product].

[ADVICEANDAPOLOGYFORUNEXPECTEDDELAYINSHIPMENT]

Gentlemen:

Thisistoinformyouthatweareunabletomakedeliveryontheabovereferencedpurchaseorderonthedateindicated.

Weshouldhaveourmerchandisereadytoshipwithin10daysoftheoriginaldeliverydateandwehopethatyoucanholdoffuntilthattime.

Wedidwanttoinformyouofthisdelayassoonwewereadvisedinordertogiveyouasmuchtimeaspossibletomakealternatearrangements,ifnecessary.Wecanassureyou,however,thatifyourorderremainsinforcewewillexpeditedeliverytoyouassoonaswehavereceivedthemerchandise.

Pleaseacceptourapologyforthisdelayandthankyouforyourunderstanding.

AGREEMENTTOCOMPROMISEDEBT

FORVALUERECEIVED,theundersignedbeingacreditorof_

[Company]herebyentersintoanagreementtocompromiseandreducetheindebtednessduetheundersignedonthefollowingterms

andconditions:

1.TheCompanyandtheundersignedacknowledgethatthepresentdebtdueis$_.

2.Thepartiesagreethattheundersignedshallacceptthesumof$_asfullandtotalpaymentonsaiddebtandincompletedischargeofallmoniespresentlydue,providedthesumhereinshallbepunctuallypaidinthemannerfollowing:

_

3.IntheeventtheCompanyfailstopunctuallypaythereducedamount,theundersignedcreditorshallhavefullrightstoprosecuteitclaimforthetotaldebtdueunderparagraph1[lesspaymentsmade].

4.Thisagreementshallbebindinguponandinuretothebenefitoftheparties,theirsuccessors,assignsandpersonalrepresentatives.

Signedundersealthisdayof,20_.

Creditor

Company

[ACKNOWLEDGMENTOFMERCHANDISERETURNEDFORREPAIR]

Dear...

The[productnameandmodelnumber]thatyoumailedtousforrepairwasreceivedon[date]

Wewillbereturningittoyouassoonasthenecessaryadjustmentsaremade.

Wearesorrythatyouexperiencedaproblemwithourproductandwanttothankyouforpurchasinga[nameofproduct]

ACKNOWLEDGEMENTOFMODIFIEDTERMS

Date:_

To:_

Referenceismadetothecontractororderbetweenusdated_,20_.

Thisletterwillacknowledgethatthecontractismodifiedandsupersededbythefollowingchangeinterms:[Describechangedterms]

_

Unlessweimmediatelyhearfromyoutothecontrary,weshallassumesaidmodificationismutuallyagreeable.

Verytruly,

[ACKNOWLEDGEMENTOFNOTIFICATIONOFLEASETRANSFER]

Gentlemen:

[nameofleasingcompany]hasreceivedanotificationthattheequipmentweareleasingto[nameofpreviouslessee]willbetransferredtoand/orusedbythe[transferee.]

Wehavemodifedourrecordstodirectfutureinvoicesto:

[newlessee]

[address]

[city,state,zip]

Schedule#000000commencedon[date]andrentalpaymentsintheamountof$plusapplicabletaxesaredueonthe[date]ofeachmonthduringthe[number]monthinitialleaseterm.

Inconsentingtothischange,itisunderstoodthat[nameoftransferee]agreestopaytherentandperformallotherobligations

requiredtobeperformedbythelesseeinthelease.

Shouldyouhaveoccasiontocorrespondwithusregardingthislease,pleaseincludethecompletelesseenumberanddirectyourinquirytoourCustomerServiceDepartment.

Thiswillensureapromptreply.

Thankyouandwelookforwardtoyourcontinuedinterestinourservices.

[ACKNOWLEDGEMENTOFRECEIPTOFESTIMATE]

Dear…

Thisistoinformyouthatwehavecarefullyreviewedyourestimateontheparkinglotrefurbishing.Weareplanningtocontractwithyouforthiswork.

Weareunabletoletthiscontractimmediately,asfinalapprovalofexpendituresofthisnaturemustcomefromtheheadofficeinNewYork.

Weexpecttoreceiveapprovalordisapprovalwithinthenext30days.Atsuchtime,wewillcontactyouwithinstructionsaccordingly.

Ifwemaybeofanyassistanceinthemeantimepleasefeelfreetocontactthisoffice.

[ACKNOWLEDGEMENTOFREQUESTFORBID.CONFIRMATIONOFDEADLINE]

Dear…

Thankyouforyourrequestforourbidon[project]

Thisletteristoacknowledgeourreceiptofsaidrequestandtoadviseyouthatwewillbesubmittingourproposalonorbefore[confirmationofdeadline]

ADVICETOCUSTOMEROFUNEXPECTEDDELAYIN

SHIPMENT]

Dear…

Thankyouforyourorder.Atthistimewecannotfillyourorderduetoanunexpectedshipmentdelayfromouroverseassuppliers.

Wewillholdyourorderforarrivalofthemerchandise,andshipshortlythereafter.Unfortunately,wecannotprovideyouwithaspecificshippingdateatthistime.

Thankyouforyouranticipatedpatienceinthismatter

[ANNOUNCEMENTOFCHANGEOFADDRESSFORBILLING]

Gentlemen:

Ournewbuildingiscompletedandwehavemovedintoourbrandnewoffices.

Ournewaddressandtelephonenumberisasfollows:

[address]

[city,state,zip]

[telephone]

Thankyouforbringingthisannouncementtotheattentionofyouraccountingdepartment.

AGREEMENTTOEXTENDDEBTPAYMENT

FORVALUERECEIVED,theundersigned,_[Creditor]and_[Company],herebyacknowledgeandagreethat:

1.TheCompanypresentlyowestheCreditorthesumof$_,saidsumbeingpresentlydueandpayable.

2.InfurtherconsiderationoftheCreditor'sforebearance,the

Companyagreestopaysaiddebtonextendedtermsinthemannerfollowing:

_

3.IntheeventtheCompanyfailstomakeanypaymentspunctuallyontheagreedextendedterms,theCreditorshallhavefullrightstoproceedforthecollectionoftheentirebalancethenremaining.

4.Thisagreementshallbebindinguponandinuretothebenefitoftheparties,theirsuccessors,assignsandpersonalrepresentatives.

Signedundersealthisdayof,19_.

Creditor

Company

AMENDMENTTOLEASE

FORGOODCONSIDERATION,[Landlord],and[Tenant],underacertainleaseagreementbetweenthemforpremisesknownas,dated,19_herebymodifyandamendsaidleaseinthefollowingparticulars:

[Describemodifiedterms]

_

Allothertermsshallremainascontained.

Signedundersealthisdayof,19_.

Landlord

Tenant

ANNOUNCEMENTOFADDITIONALLOCATION

ChambersInsuranceCompanyispleasedtoannouncethe

additionofanewlocationforyourconvenience

Ouraddressis:

45004thStreetNorth

St.Petersburg,Florida33702

Telephone(813)546-6941

[ANNOUNCEMENTOFBUSINESSNAMECHANGE]

Dear

Asournewletterheadindicates,wehaverecentlychangedthenameofourbusinessfrom[oldname]to[newname]

Therehasbeennochangeinmanagementandwewillbeprovidingthesameproductsandfineserviceonwhichwehavebuiltourreputationintheindustry.Wewouldappreciateitifyouwouldbringthisannouncementtotheattentionofyouraccountspayabledepartmentanddirectthemaccordingly.

Thankyouforbeingoneofourvaluedcustomers.

Weappreciateyourcooperationinthismatter.

[ANNOUNCEMENTOFNEWAREAOFREPRESENTATIVE]

Dear…

Itismygreatpleasuretoadviseyouthat[nameofnewsalesrepresentative]willnowberepresentingourfirminyourarea.

[nameofindividual]hasbeenhandlingouraccountsin[locale]forsometimeandisextremelyknowledgableinthefieldof[specify]

Yournewrepresentativeisscheduledtovisityouroffice

on[date]

[ANNOUNCEMENTOFNEWPRICINGPOLICY]

Dear…

Ithasbeenourpolicyinthepasttosupplyicetoourcustomerswhentheiricemachinehasbrokendown.Becausewehavemanycustomerswhoarepayinglaterandlater,weareforcedtosetdownstrongercompanypolicies.OurnewpolicywillgointoeffectAugust3,1986,andisasfollows:

1.Ifthecustomerismorethan15dayslateintheirmonthlypaymentandthemachineisnotworking,wewillnotsupplyice.Wewillrepairthemachine,andthenumberofdaysinwhichthemachinehasnotbeeninservicewillbecreditedtothecustomer'saccount.Atthetimeofourservicecallwewillexpectpaymentinfullofanyunpaidbalancedueus.

2.Therewillbeasur-chargeonaccountsfallingmorethan30daysbehind.

WhileIamsorrythatwemustgotosuchextremesasthoseoutlinedabove,Iamafraidthatthereisnoalternative.Ourcompanypolicyis,andalwayshasbeen,toprovidethebestserviceavailabletoourcustomers.Wecanonlycontinuetodothiswithourcustomer'scooperation.

Ifthereareanyquestionsregardingournewpolicy,pleasegivemeacall.

[ANNOUNCEMENTOFNEWDISCOUNT]

Dear…

Itiswithgreatpleasurethatwehaverecentlywelcomed[name]toourbeautysalon.[name]waspreviouslywith[nameofprevioussalon]in[city]andwefeelprivilegedthathehaschosentoworkwith[shopname]

Wewouldliketotakethisopportunitytoinformyouofanotherchangethathastakenplaceinoursalon.Now,ifyoumakeanappointmenttohavemorethanonetreatmentdoneonthesameday,

weareofferingadiscount.Forexample,ifyouarehavingyourhairdoneandalsohavingusapplysculpturednails,thecostforyournailapplicationwillbe$25.00insteadof$30.00.Thediscountforamanicureorpedicureis$2.00offourregularprice.

Wefeltyouwouldwanttohearaboutthisandarehopingtoseeyouinthenearfuture.

[ANNOUNCEMENTOFCHANGEADDRESS]

Dear…

AsofMonday,July1,1986,KabukiSalesCorporationofAmerica'sEasternRegionalOfficewillbelocatedinournewofficesandwarehousebuildingat401GrandiosaBoulevard,Tampa,Florida,33715.Thetelephonenumberforthisnewlocationis(813)555-5428.

OurManufacturingDivisionwillremainat2550SantaFeAvenue,inSt.Petersburg.

Ihaveenclosedourmostrecentbrochureonroboticequipmentforyourreview.

Ihopeyoufinditinteresting.

[ANNOUNCEMENTOFNEWAREAOFREPRESENTATIVEVISIT]

Dear…

Wehaveassigned[nameofrep]asournewrepresentativeforyourarea.[nameofrep]hasbeenwithourfirmforquitesometimeandisextremelyexperiencedinallaspectsofourproduction.

[nameofrep]willbecomingto[nameofcity]on[date]andwillbecallingonyouinthemorningifthatdoesn'tconflictwithyourschedule.

Ifthereisanyproblemwiththatdate,pleaseletusknow.

[ANNOUNCEMENTOFSPECIALDISCOUNTOFFER]

Dear…

Thisistoannounceour10%SpecialDiscountOfferthatwearemakingonallordersforthefollowingitemsforthemonthof[month]only:

This10%discountisavailableonanyordersetfordeliveryfrom[date]through[date],andisourwayofsayingthankyouforbeingsuchavaluedcustomer.

Wehopeyouwilltakeadvantageofthisofferandwillsendusyourpurchaseordertoday.Wewilllookforwardtohearingfromyou.

[ANNOUNCEMENTOFNEWBUSINESSOPENING]

Gentlemen:

ThisistoinformyouthatTheChambersSoftwareCompanyisnowopenandislocatedat45004thAvenueNorth,St.Petersburg,Florida.

Ourstoreoffersacompleteanddiverselineofcomputersoftwarepackagesforbothpersonalandbusinessapplication.Sincewedonotrepresentanyindividualcomputerhardwaremanufacturer,theproductsthatwecarryarecompatablewithmanysystems.Wearethereforeabletooffertoourcustomersawiderangeofexcellentsoftwarepackages.Enclosed,foryourreview,isapartiallistoftheitemswecurrentlyhaveavailable.

Wehopethatyouwillcomeandvisitussoon.

[ANNOUNCEMENTOFPRICEINCREASE]

Dear…

Duetotheincreaseinrawmaterialcosts,wemustunfortunatelyraisethecostofourmerchandisetoyou.

Wehaveavoidedraisingourpricesforaslongaspossible,butwecannolongerprolongtheinevitable.Wehaveenclosedournewpricelistforyourreviewwhichgoesintoeffecton[date]Anyordersplaced

betweennowanddateofincrease]willbehonoredatthelowerprices.

Wewishtothankyouforyourvaluedaccountandknowthatyouwillunderstandthenecessityforthispriceincrease.

[ANNOUNCEMENTOFPRICEREDUCTION]

Dear…

Rarelydowehavetheopportunitytoinformourcustomersofsuchgoodnews.Thelegislature'stariffrulingwhichwashandeddownonMay15th,1986,hasmadeitpossibleforourcompanytoreduceourlistpriceforEgyptiancotton.EffectiveasofJune1,1986,allfullordersreceivedforsixweekdeliverywillbebilledasfollows:

STOCK OLDPRICE NEWPRICE#0134 $57.00 $51.30#0135 $53.00 $47.70#0136 $49.00 $44.10

Weareverypleasedtobeabletopassthissavingsdirectlyontoyou.Thesepricesdonotincludetheadditional2percentdiscountthatisofferedtoourcustomerswhopaywithinthe10daydiscountperiod.

[APOLOGYAFTERCANCELLATIONORDER]

Dear…

Thisistoacknowledgereceiptofyourletterof[date]inwhichyousetforthyourreasonsforcancelingyourpurchaseorder#

Iamverysorryaboutthemisunderstandingthatledtothiscancellationandhavetakenthematterupwithmanagementinordertoensurethataproblemofthisnaturedoesnotoccuragain.

Asoneofourvaluedcustomers,yoursatisfactionisoneofourprimaryconcerns.Pleaseacceptourapology.

[APOLOGYANDREPLACEMENTOFDAMAGEDGOODS]

Dear…

Itwasdistressingtolearnthatthechocolateweshippedtoyourfirmlastweekarrivedinbitsandpieces.Peryourrequest,anewshipmentfor30lbs.leftourdockthismorningandisscheduledforafternoondeliverytoyouonMay26th.Pleaseturnoverthedamagedgoodstothedriveratthetimeofdeliver.

Iamsorrythatthisunfortunateincidentoccurredandsincerelyappreciateyourcontinuedpatronage.

[APOLOGYANDREQUESTEDTIMEFOREXTENSIONOFTIMETODELIVERGOODS]

Dear…

Thisistoacknowledgethatweareinreceiptofyournoticewherebyyouinformedusthatthegoodsshippedtoyouon[date]didnotconformtoouragreementdated[date].

Weregretthisunintentionalmistakeonourpart,thereasonsforwhichwere[explanation]

Whilewerecognizethatthetimeforperformingunderthisagreementhasexpired,wearerequestingthatyouextendthetimeto[date]inorderthatwemaycurethedefectbyreplacingtheshipmentwithgoodsthatconformtoouragreement.

Pleaseacceptourapologyforthisinconvenience.Wewillbelookingforwardtoyourresponse.

[APOLOGYANDTENDEROFCOMPENSATION]

Dear…

Thankyouforyourletterof[date]inwhichyouinformedusthat[product]youpurchasedwas[natureofproblem].

Wearesorrythatyouexperiencedthisproblemandareenclosing[natureofcompensation].Whilewemakeeveryattempttoinsurethatourproductsare[addresscomplaint],thisunfortunateincidentcanoccasionallyoccur.

Weareveryappreciativethatyouhavetakenthetimetobringthistoourattentionandwouldliketothankyouforpurchasingourproducts.

[APOLOGYFORDELAYOFREFUN]

Dear…

Afterreadingyourletterof[date],Icanthoroughlyunderstandwhyyouarerunningoutofpatience.Whileitwouldbeeasytoplacetheblameonourcomputer,thispoorfellowhasreceivedenoughabusesincejoiningourfirm.Afterall,heonlyfollowstheordersthataregiventohim.Therefore,pleaseacceptmyapologyforthedelayinrefundingyourmoneyfor[basisofadjustment]

Ourbookkeepingdepartmenthasbeeninstructedtoissueachecktoyouatonce,whichyoushouldbereceivingwithinafewdays.

IamgratefulthatyourletterwasbroughttomyattentionandIappreciateyourperseveranceinsettlingthismatter.Onceagain,Iamverysorryfortheinconveniencethishascausedyou.

[APPOINTMENTFOREMPLOYMENTINTERVIEWANDTESTING]

Dear…

ThankyouforyourrecentapplicationforemploymentwithTheChambersCorporation.AninterviewhasbeenscheduledforyouonMonday,June7,1986,at10:00,withMr.PhilMenot,HeadofPersonnel.Mr.Menot'sofficeislocatedonthe10thfloor,Room1009.

Atestwillbeadministeredtoyouimmediatelyfollowingyourinterview,whichwilltakeapproximatelyonehour.

Ifyouareunabletokeepthisappointmentorifyouhaveany

questions,pleasecallmeat(813)555-4000.

ASSIGNMENTOFCONTRACT

FORVALUERECEIVED,theundersignedAssignorherebyassigns,transfersandsetsoverto_[Assignee]allright,titleandinterestinandtothefollowingdescribedcontract:

_

TheAssignorwarrantsandrepresentsthatsaidcontractisinfullforceandeffectandisfullyassignable.TheAssigneeherebyassumesandagreestoperformallobligationoftheAssignorunderthecontractandguaranteestoholdtheAssignorharmlessfromanyclaimordemandmadethereunder.

Signedundersealthis_dayof_,20_.

Assignor

Assignee

1.GiatăngcăngthẳngchoHirohitobằngcáchnhắcnhởôngvềmốiđedoạđốivớingaivàngsaunhữngthấtbạitừcáccuộcchiếntranhlàcácbảntinvềcuộctổngtuyểncửsắpdiễnratạiItalia.CuộctổngtuyểncửnàykhôngchỉquyếtđịnhvậnmệnhcủakhốiHộiQuốcLiênBerlin–Rome–Tokyo,chủnghĩaphátxítdướithờiVuaVictorEmmanuelIII,màcònquyếtđịnhviệcItaliacóhaykhôngtrởthànhmộtnướcdânchủ.XemtờnhậtbáoAsabisbinbunngày25thángBavàMainicbishinbun,ngày31tháng3,vàcácbảntinthờisựsauđótrướckhichếđộquânchủởItaliabịbãibỏvànhànướcItaliadânchủđượcthànhlậpsaucuộctổngtuyểncửdiễnravàongày2tháng6năm1946.2.XemShowatennofutasuno‘dokuhakuroku’củaHigashinoShin(NhàxuấtbảnNHKShuppansha1998),trang158tríchlờinhàsửhọcYoshidaYutaka.3.“InadaShuichi‘Biboroku’yoribassui”,18thángBanăm1946,trongHigashinoShin,trang224-225.Inada,giámđốccủaVụLưuTrữHoàngGiacóthểlàngườiđãlậpracuốnsổghitốckýgốc,tàiliệuđượcsửdụngđểviếtcáccuốn“TựBạch”.NhữngngườithamgiakháclàliênlạcviênvàthôngdịchviêncủaHirohitovớiGHQ,TerasakiHidenari,BộtrưởngBộHoànggiaMatsudairaYasumasa,PhóĐạithầnKinoshitavàMatsudairaYoshitami.4.Showatennodokuhakuroku–TerasakiHidenarigoyogakarinikkiTerashakiHidenarivàMarikoTerasakiMiller(BungeiShunjusha,1991)trang136.SauđâyđượcgọilàSTD.5.“Eigoban,‘Showatnnodokuhakuroku’genbun”trongHigashinoShin,trang212.Bảngốctàiliệunàykhôngcótiêuđềvàkhôngghingàytháng.BằngchứngđượcHigashinođưaragiảthuyếtrằngtàiliệunàyđãđượcTerasakiHidenarilậpkhoảngmộttuầnsaukhihoànthànhbảntiếngNhậtcủacuốn“TựBạch”đãđượctrìnhchoTướngBonnerF.Fellers,thưkýcủaMacArthur,vàohoặcvàokhoảng23tháng4năm1946,ngàymàHirohitodựkiếncócuộchọpthứhaivớiMcArthur(nhưngđãbuộcphảihuỷbỏvàonhữngphútchót).6.KhôngaibiếtđượcchínhxáccóbaonhiêungườiđãthiệtmạngtrongChiếntranhThếgiớithứHaitạikhuvựcchâuÁ-TháiBìnhDươngbởivìconsốchínhxácvềsốngườithiệtmạngtrongchiếntranhthựcrachưabaogiờđượcthuthập.CóthểkhẳngđịnhchắcchắnrằngTrungQuốclànướcchịunhiềutổnthấtnhấtdướibàntayNhậtBảnvới10triệungườibịgiếthại.Philipin(theonguồntinchínhthứctừPhilipin)có1,1triệungườichếttrongchiếntranh.Khoảng1,5đến2triệungườiViệtNamđãbịchếtđóitrongthờigianchiếntranhvớiNhật.SốngườithiệtmạngchínhthứctạiIndonesiadườngnhưđãbịchegiấu(chắclàdocốý)ướctínhvàokhoảng4triệu“laođộngbịépbuộc”,consốnàyđượccácquanchứccủaIndonesiađưaratrongcáccuộchộiđàmvềbồithườngchiếntranhvớiNhậtBản;nguyênnhângây

racáichếtcủanhữngnạnnhânngườiIndonesialàdobịchếtđói.Ướctínhkhoảng150.000ngườiMiếnĐiện,trên100.000ngườiMalaysiavàSingapore,200.000ngườiTriềuTiênvàtrên30.000ngườiĐàiLoanđãthiệtmạngtronghoặcngaysaukhichiếntranhkếtthúc,trongsốnhữngngườinàycócảnhữngngườikhôngthamgiachiếnđấu.HiệnkhôngcóconsốchínhthứcvềsốngườibịthiệtmạngtạiquầnđảoTháiBìnhDương,đặcbiệtlànhữngngườiđãthamgiachiếnđấutạicáckhurừngnhiệtđớitạiSolomonvàNewGuinea.Australiacũngcógần18.000ngườithiệtmạng.Trên60.000binhsĩcủaquânĐồngMinh,thườngdânvàtùnhânchiếntranhđãbịquânđộiNhậtBảngiếthại.NhậtBản,nướcđixâmlượckhuvựcchâuÁ–TháiBìnhDương,cũngcó3,1triệungườichết,gần1năm3trongsốđólànhữngnạnnhânkhônghềthamgiachiếnđấu.GiốngnhưnướcĐứcQuốcXã,NhậtBảncótổngsốngườithiệtmạngíthơnsovớisốngườithiệtmạngmàNhậtBảnđãgâyratạimộtsốnướcbịnướcnàyxâmlược.Cuốicùng,cùngchungsốphậnnhưnhữngnướcchâuÁ,sốngườithiệtmạngcủacácnướcchâuÂutrongChiếntranhThếgiớithứHaithậmchícònlớnhơn,đặcbiệtphảikểđếnLiênBangXôViết,nướctiếnhànhphầnlớncáccuộcchiếnđấuchốnglạinướcĐứcQuốcXã.XemKiiwaadoNibonnosensohanzai(YuzankakuShuppan,1997),trang54củaOtabeYuji,HayashiHiroshivàYamadaAkira;đểbiếtvềsốngườithiệtmạngcủaLiênBangXôViếtxem“NhữngtổnthấtcủacuộcChiếntranhXôViết:Nhữngtínhtoánvàbìnhluận”trongBarbarossa,KhốiHộiQuốcLiênBeclin-Rome-TokyovàQuânĐồngMinhcủaJohnEricksonvàDavidDilks(NhàXuấtBảnĐạihọcEdinburgh,1994),trang255-277.7.ShowatennonowakacủaTadokoroIzumi(Sojusha,1997)trang11.8.Vàongàykỷniệm10nămngàymấtcủaHirohito,tờnhậtbáoYomiuzishinbunđưatinCơquanPhụtráchHoànggiaNhậtBảnđãchitrên97triệuYênchocôngtrìnhghibiênniênsửvềthờiđạiChiêuhòavà“thêm12,74triệuYênđượcghingânsáchchonămtàichính1999”.NhậtBáoYomiuri(8tháng1năm1999),trang3.9.HigashinoShin,trang142.ÔnggọiđâylàNhómghichépdòng331,ô763.10.Tennonoseijishi:Mutsuhito,Yoshihito,HirohitonojidaicủaYasudaHiroshi(AokiShoten,1998),trang277.11.HoàngthấtĐiểnphạm,đượcbanhànhđồngthời,đãlàmlumờnétđộcđáogiữaphongtụccổxưacủaHoànggiasovớinghithứctheothểchế,ngoàiracòncórấtnhiềuluậtlệmớiđãđượcbanhànhdướithờiMinhTrị.CùngvớisắclệnhHoànggia,hiếnphápđãhìnhthànhnênmộttruyềnthốngpháplýhoàntoàntáchbiệtvớiluậtnghịviệnđượcxâydựngtrêncơsởhiếnpháp.“Kosshitsutempanshichu”củaYokotaKoichitrongShochotennoseinokozo:kempogakushaniyorukaidoku,YokotaKoichietal.(Nihon

Hyoronsha,1990),trang105-106.12.CảnhữngđầusỏchínhtrịvàNhậtHoàngMinhTrịđềutinrằngNhậtHoàngcóquyềnthựcthi“quyềnchỉhuyquânsựtốicao”màkhôngcầnhỏiýkiếncủabấtkỳbộtrưởngnàocủanhànước.Xuấtpháttừquanđiểmđó,bảnchấtcủathờikỳKhôiPhụcChếĐộQuânChủchínhxáclàkhôiphụcvịthếcủaNhậtHoàngvớitưcáchlàmộtHoàngđếnắmquânđộitrongtay.13.“Shokuminchi‘teikoku’enomichi”củaKimijimaKazuhikotrongKindaiNibonnokiseki10,‘Teikoku’NibontoAjia,AsadaKyoji(YoshikawaKobunkan,1994),trang60-61.CuộcchiếntranhtạiĐàiLoankéodàihơnmộtthậpkỷvàđãkhiếncho9.592binhsĩNhậtBảnthiệtmạng.1.Tenno1:wakakishinnocủaKojimaNoboru(BungeiShunjusha,1980,1989),trang12.2.TennoHirohitonoShowatennocủaKawaharaToshiaki(BungeiShunju,1983),trang10-11;ChichibunomiyatoShowatennocủaHosakaMasayasu(BungeiShunju,1989),trang21;TennotoShowashi,jocủaNezuMasashi(SanIchiShinsha,1988),trang11.3.MeijitaiteicủaAsukaiMasamichi(ChikumaRaiburarii,1989),trang211.4.Năm1895,NhậtHoàngMutsuhitochophépbácsĩngườiĐứcErwinBaelzthườngxuyếnđếnđiềutrịbệnhchoYoshihito.XemThứcTỉnhNướcNhật:NhậtKýcủamộtBácSĩNgườiĐức:EdwinBaelz(NhàxuấtBảnĐạihọcIndiana,1974)trang105-106,116,167,359-360,376;Meijitenno“taitei”densetsucủaIwaiTadakuma(Sanseido,1997),trang139.5.TennonokenkyucủaTanakaSogoro(SanIchiShobo,1974),trang218.6.TennotoShowashi,jocủaNezu,trang14.7.TennoHirohitonoShowashicủaKawahara,trang14.8.ChichibunomiyatoShowatennocủaHosaka,trang30-31.9.TríchTennoHirohitonoShowashicủaKawahara,trang30.10.ChichibunomiyatoShowatennocủaHosaka,trang26.11.“KinjoTenno,unmeinotanjo”củaSuzukiTakatrongBungeiShunjutokushugo:tennobakusho(tháng10năm1956),trang74.12.TakamatsunomiyaNobuhitoshinno,TakamatsunomiyaNobuhitoDenkiKankoIinkai(AsahiShinbunsha,1991),trang81.13.Cùngcuốnsáchtrên,trang72.14.“Tennohakusho:shirarezazuheuka”củaTogashiJunji,trongTennonoShowashi,SandeMainichifukkokuban,kinkyuzokan(tháng2-tháng4năm1989),trang88,tríchChichibunomiya,“Omoidenoki”.15.Yasuhitoshinnojikki,ZaidanHojinChichibunomiyaKinenkai(YoshikawaKobunkan,1972),trang44.16.SốLiệuThốngKêHàngNămLầnThứ23củaThànhPhốTokyo(Tokyo,1927),trang150;SốLiệuThốngKêLịchSửcủaNhậtBản,quyển1(HiệphộiThốngkêNhậtBản,1987),trang168.

17.NhậtHoàngQuyềnuy:QuyềnthếvàHàoquangtrongNướcNhậtHiệnđạicủaTakashiFujitani(NhàxuấtbảnĐạihọcCalifornia,1996),trang128,131;Meijitenno“taitei”densetsucủaIwaiTadakuma,trang156.18.“SengoseijinonagarenimirutennotoNihonnashionarizumunohenyo”củaWantanabeOsamu,trongYamerumasukomitoNiboncủaNihonJyanairisutoKaigi(Kobunkyu,1995),trang98-99,100.19.“Tenno:kindai”trongNihonshidaijiten,yonkancủaMasudaTomoko,(Heibonsha,1994).20.Itorờibỏvịtríthủtướng,đỉnhcaotrongsựnghiệpchỉhuyquânsựcủamìnhvàcốtìnhlàmgiảmquyềnlựccủathủtướngđểnângcaoquyềnlựcchoNhậtHoàng.Itocũngcủngcốthẩmquyềncốvấnđộclậpcủathủtướngchínhphủvàkhiếnchoviệcchấpthuậncácquyếtđịnhcủanộicácphụthuộcvàocủamộtngườithayvìđasốphiếubầucủacácthànhviêntrongnộicác.Tronggiaiđoạncuốicùngcủaquátrìnhsoạnthảohiếnpháp,ItođãchothànhlậpHộiđồngCơmậtđểthảoluậnvềcácvấnđềcủahiếnpháp.MặcdùNhậtHoàngMinhTrịhăngháithamgiagầnnhưtấtcảcáccuộchọpcủahộiđồngcơmật,ngườitanghingờrằngliệuNhậtHoàngcóthậtsựhiểurõcácnghĩavụchínhtrịvàquânsựtolớnmàôngđãtraochochínhmình–cácnghĩavụnàythậmchícòntrởnênnặngnềhơntrênđôivaicủaHirohito.Đểbiếtthêmchitiết,xemChikujokenposeiji,zencủaMinobeTatssukichi(Yuhikaku,1931),trang523;“Naikaku”củaSakanoJunjitrongNihonshidaijiten,daigokan(Heibonsha,1993),trang289-290;“MeijirikkenkunshuseiniokeruSumitsuin”củaMasudaTomoko,trongRekishitochiri355(tháng3năm1985),trang1-14;vàTennonokenkyucủaTanaka,trang168.21.“ThànhlậpNộicác,1898-1932”củaMitaniTaichirotrongLịchSửNhậtBản,quyển6dotrườngĐạiHọcCambridgeấnhành,ThếKỷ20củaPeterDuus(NhàxuấtbảnĐạiHọcCambridge,1988),trang55-56.22.Meijitenno“taitei”densetsucủaIwai,trang85-86.23.“Tenno:kindai”củaMasuda,trang1243.24.BìnhluậnvềHiếnphápcủaĐếQuốcNhậtcủaItoHirobumi(1906;NhàxuấtbảnGreenwoodtáibảnnăm1978),trang7.25.Lầnđầutiênđượcsửdụngtrongmộtvănkiệnchínhthứcvàonăm1881,shinminchỉchínhthứcđượccôngnhậnvàonăm1889.Đếnnăm1946,ýthứcmạnhmẽkhácthườngvề“tínhchủthể”đãlàmchoNhậtBảnnổibậtsovớicácquốcgiakhác.Xem“Meijitenno,‘kotei’to‘tenshi’noaida:sekairekkyoenochosen”củaAsukaitrongBakumatsu,MeijikinokokuminkokkakeiseitobunkahenyocủaNishikawaNagaovàMatsuyaHideharu(Shinshosha,1995),trang46.26.ĐểbiếtnộidungcủasắclệnhGiáoDục,xemTưLiệuLịchSửNhậtBản,quyển2củaDavidJ.Lu(McGraw-Hill,1974),trang70-71.

27.“Kindaitennozonotenkai”củaAsukaiMasamichitrongIwanamikoza,Nihontsusushi,kindai2,dai17kan,AsaoNaaohiroetal.(IwanamiShoten,1994),trang246.28.“Nihonnominshushugi”củaIenagaSaburo,trongGendaiNihonshisotaikei3minshushugicủaIenaga(ChikumaShobo,1965),trang24-25.29.“ChếđộNhậtHoàngCậnđạiTrướcvàSaucuộcChiếntranhTrungQuốc-NhậtBảnnăm1894-1895”củaYasudaHiroshitrongActaAsiatica:BảnTincủaHọcViệnVănHóaPhươngĐông59(TohoGakkai,1990),trang57.30.TennoseinorekishishinricủaWakamoriTaro(Kobundo,1973)trang199-200.31.MeijiseijishisoshikenkyucủaIshidaTakeshi(Miraisha,1954),chương1,2.32.TríchThiềnPháiNhậtBảnTrongChiếnTranhcủaBrianVictoria(Weatherhill,1997),trang44,tríchTaigyakujikentoUchiyamaGudocủaKasshiwagiRyuho(JCAShuppan,1979),trang198-2001.Tôicósửađổibảndịchđôichút.33.“Meijirikkenseitotenno”củaMasuda,trang120-121.34.TennonoseijishicủaYasuda,trang150-151.35.“Nihonnoguntai”củaYoshida,trongIwanamikozaNihontsushi,kindai2,dai17kan,AsaoNaohiroetal,trang153.36.OeShinobu,trang84;“Nihonnoguintai”củaYoshida,trang154.37.“Nihonnoguitai”củaYoshida,trang156-157.38.EishinnoYiUndenkicủaYiOUnDenDKankokai,(KyoeiShobo,1978),trang78,83,89;“NihonnoKankokutojiniokeruKankokukoshitsunosonzai.”củaYoshidaKoichi.1992nendHitotsubashidaigaku,shakaigakubu,gakushironbun(tháng1năm1993,chưađượcxuấtbản),trang28-31;vàChichibunomyiaKinenkai,Yoshihitoshinnojisekishiryo(n.p1952),trang14-15.SaukhiItobịámsát,NhậtHoàngMinhTrịkhôngcònthườngxuyêntiếpkiếnYiUnnhưtrước.39.“LờiGiớiThiệu”củaH.DHaroontunian,trongNhậtBảnTrongCơnKhủngHoảng:NhữngThửTháchcủaNềnDânChủTaisshocủaB.SSilbermanvàH.D.Harootunian(NhàxuấtbảnĐạihọcPrinceton,1974)trang6-7.40.TakamatsunomiyaNobuhitoshinno,trang68.41.ShowatennonojugonensensocủaFujiwaraAkira(AokiShoten,1991),trang11.42.TennotoShowashi,jocủaNezu,trang14.43.SengoseijishinonakanotennoseicủaWatanabeOsamu(AokiShoten,1990),trang395.44.ShowatennotowatakushicủaNagazumiTorahiko(Gakushu

Kenkyusha,1992),trang41.Bắtđầutừnăm1927vàtiếptụcchođếnhếtthờigianphụcvụcònlạicủamình,Nagazumilầnlượtgiữchứcvụthịthần,phóphụtráchthịthầnvàchủtếchoHirohito.45.Meijitenno–“taitei”densetsucủaIwai,trang138-139.46.Nezu,trang14;SeibironotennocủaKanrojiOsanaga(TozaiBunmeisha,1957),trang57;Tennonogakko:ShowanoteiogakutoTakanawaogakumonjocủaOtakeShuichi(BungeiShunju,1986),trang248-249.47.YoshidaYutaka,Showatennonoshusenshi[LịchsửkếtthúccuộcchiếncủaNhậtHoàngChiêuHoà](IwanamiShinsho,1922),trang224.48.Nagazumi,trang39-40,phòngcầunguyệncũngđượcsửdụngkhihọcsinhbịphêbình.49.OgasawaraghilạichuyếnthămcủaHirohitonăm1916đếnnơihoảtángcủaNhậtHoàngJuntoku,ngườiđãbịđàyđếnđảoSadođểthamgiavàoCuộcnổiloạnShokyuđầuthếkỷthứmườiba.XemOgasawaraNaganari,“Sesshonomiyadenkanogokotoku,”ởTaiyo(ngày1tháng1năm1922),trang5.50.SuzukiMasayuki,Kindainotenno;Iwanamibukkurettoshiriizu,Nihonkindaishi13(IwanamiShoten,1992,trang44.51.Yoshida,trang223-24.52.Cùngcuốnsáchtrên,trang224.53.Nămđó,HirohitonhậnđượcgiảithưởngcaonhấtcủaNhậtBản,HuânchươngHoacúcCaoquýcóhìnhgiốngmộtcáikhuynhỏ.KhiChichibunhìnthấyHirohitomặcbộđồngphụcđặcbiệtđínhcáikhuyđó,ôngcảmthấyghentịvàtựnóivớimình,“Màykhôngquantrọng.MàythậmchíkhôngcóHuânchươngHảiÂuvànghạngnhấthoặcmộthuânchươngcủanướcngoài.”AnhemcủaHirohitocòntiếptụcganhtịvàcăngthẳngvớinhaukhihọtrưởngthành.XemTogashiJunji,“Tennohakusho:shirarezaruheika,”trang88.54.YasudaHiroshi,“Kindaitennoseiniokerukenryokutoken’:Taishodemokurashii-kinokasatsu,”trongBunkahyoron,số357(tháng10năm1990),trang179.55.Yasuda,Tennonoseijishi,trang159.56.Cùngcuốnsáchtrên,trang164-165.57.SuzukiMasayuki,Koshitsuseido:Meijikarrasengomade(IwanamiShinsho,số289,năm1993),trang138;MitaniTaichiro,KindaiNihonnosensotoseiji(IwanamiShoten,1997),trang43.58.MitaniTaichiro,“TaishodemokurashiitoWashintontaisei,1915-1930.”OwrHosoyaChihiro,ed.,Nichi-Beikankeitsushi(TokyoDaigakuShuppankai,1995),trang78.59.Hosaka,ChichibunomiyatoShowatenno,trang49.

60.YamagaSoko’sChukojijitsu[Sựthựcvềvùngđấttrungtâm],đượcxuấtbảnnăm1669,cangợinhữnglờidạyđạoShinto,khẳngđịnhnhữngưuđiểmbẩmsinhcủadânNhật,vàchorằngcácHoàngđếtrướcđâycủaNhậtđãcómộtchínhphủlýtưởng.MộtcuốnsáchkháclàChukokangencủaMiyakeKanran.QuanniệmvềsựkínhtrọngHoàngthấtđượcthểhiệntrongcáccôngviệc.XemTakamatsunomiyaNobuhito,trang84.61.UchikawaYoshimietal.,Taishonyusujiten,daiikkan(MainichiKomyunikeshionShuppanJigyobu,1986),trang621.62.Asahishinbun,ngày20tháng9năm1912,tríchdẫntrongTaishonyusujiten,trang629.63.Taishonyusujiten,daiikkan,trang620;CarolGluck,ThầnthoạiHiệnđạicủaNhậtBản:HệtưtưởngthờikỳcậnđạicủaNhậtHoàngMinhTrị(NhàxuấtbảnĐạihọcPrinceton,1985),trang221.64.OkadaKyuji,SenjinkuntoNihonseishin(GunjiKyoikuKenkyukai,1942),trang320.65.Asahishinbun,ngày14tháng9năm1912.66.ShinanoMainichishinbun,ngày19và20tháng9năm1912,tríchdẫntrongTaishonyusujiten,trang627-29.67.Asahishinbun,ngày15tháng9năm1912.68.TsurumiShunsuke,NakagawaRoppei,eds.,Tennohyakuwa,jo(ChikumaShobo,1989),trang58-59.69.TokoroIsao,“Showatennogamananda‘kokushikyokasho,”Bungeishunju(tháng2năm1990,trang131;TanakaHiromi,“Showatennonoteiogaku,”ĐâylàYomiuri(tháng4năm1992),trang87-106.HoàngtửChichibubắtđầusựnghiệpquânngũsaukhitốtnghiệpHọctậpviện;HoàngtửTakamatsutheođuổisựnghiệpHảiquân;HoàngtửMikasatốtnghiệpHọcviệnQuânsựnăm1941.70.TrườngOgakumonjotọatạctrongkhuônviêncủacungđiệnEdocủaĐạidanhHosokawa,nơiOishiYoshiovàmườisáungườikhácdướiquyềnmộtvõsĩlangthangnổitiếng47tuổiởtháiấpAkotựsátvàđượcchôncấtsaukhihọbáothùchocáichếtcủalãnhchúaAsanonăm1903.Sựviệcdiễnratừnăm1701đến1703vàsaunàyđượcviếtthànhkịchchovởmúarốivàcácnhàhátởKabuki.71.VềĐôđốcAlfredT.MahanvàNhậtBản,xemWalterLaFeber,Sựđụngđột:MộtcuốnlịchsửvềmốiquanhệMỹ-Nhật(W.W.Norton,1997),trang56;AndersStephanson,ManifestDestiny(Vậnmệnhhiểnnhiên):ThuyếtbànhtrướngcủaMỹvàĐếchếcủaquyềnlực(Hill&Wang,1995),trang84-87.72.VềHoàngtửFushimi,xemHataIkuhiko,ed.,Nihonrikukaigunsogojiten(TokyoDaigakuShuppankai,19910,trang228;NomuraMinoru,TennoFushiminomiyatoNihonkaigun(BungeiShunju,1988),trang55.

73.VềUgaki,xemHata,ed.,Nihonrikukaigunsogojiten,trang22,InoueKiyoshi,UgakiKazushige(AsahiShinbunsha,1975).74.NaraTakeji,“NaraTakejikaikoroku(soan),”bảnthảo,trang298-99.75.AnatolRappaport,“PhầnGiớiThiệu”choCarlvonClausewitz,BànvềChiếnTranh(Luậnthuyếtnăm1968),trang28;C.L.GlaservàC.Kaufmann,“CânbằnggiữaTấncông-Phòngthủlàgìvàliệuchúngtacóthểđođượcsựcânbằngđó?”trongAnninhQuốctế22,số4(Mùaxuânnăm1998),trang54,n.35,EdwardN.Luttwakđãviết,Chiếnlược:LogiccủaChiếntranhvàhòabình(NhàxuấtbảnĐạihọcHardvard,1987).76.YamadaAkira,Gunbikakuchonokindaishi:Nihongunnokakuchotohokai(YoshikawaKobunkan,1977),trang37-40.77.Nagazumi,trang74.78.Cùngcuốnsáchtrên,trang57-6779.TanakaHiromi,“Showatennonoteiogaku,”trongĐâylàYomiuri(tháng4năm1992),tràn97-100.Kojima,Tenno,daiikkan,trang85.80.KhilànhiếpchínhvàHoàngđế,Hirohitođãtổchứctiệcmừngsinhnhậthàngnămchocácthànhviêntronggiađìnhvàtặngquà,ômhômhọ.Ôngcũngtiếpkiếnhọnhândịpđầunămmới,chophépmộtsốthànhviêntronggiađìnhthamdựcácbuổithuyếttrìnhcủaHoànggia.BuổiphỏngvấncủatácgiảvớiGiáosưYamashina(Asano)Yoshimasa,Tokyo,ngày10tháng7năm1993;TanakaNobumasa,DokyumentoShowatenno:daiikkanshinryaku(RyokufuShuppan,1984),trang122-24.Tanakađãdịchthuậtngữkozokuvàkazokulà“sựcanhgácHoàngđếkhôngcầnvũkhí”.Đểhiểucặnkẽvềthếgiớikozokuđangdầnbiếnmất,xemOtabeYuji,NashimotonomiyaItsuko-hi-no-nikki:kozokuhinomitaMẹii,Taisho,Showa(Shogakukan,1991);vềkazoku,xemSakaiMiiko,ArukazokunoShowashi(Kodansha,1986).81.IharaYoriaki,Zorokoshitsujiten(Toyamabo,1938),trang45.82.Trongsuốtnhữngnăm1930,“cácthànhviêncủaHoànggiachiếm9trong134tướngquânđộivà3trong77đôđốcHảiquân.Trongsốnày,5trong17nguyênsoáivà3trongsố11tổngtưlệnhHảiquânlàcácthànhviêncủaHoànggia.MườithànhviênhộiđồngquânsựđượcbổnhiệmtừHoànggia,trongđómộtthànhviênHoàngthấtTriềuTiên.”.XemSakamotoYuichi,“Kozokugunjinnotanjo:kindaitennoseinokakuritsutokozokunogunjika,”trongIwaiTadakuma,ed.,KindaiNihonshakaitotennosei(KashiwaShobo,1988)trang230-31.83.FujiwaraAkira,“Tennonoguntai’norekishitohonshitsu,”trongKikansensosekininkenkyu,Số11(Mùaxuânnăm1996),trang65.84.Yamatolàtêncổcủamộtthịtộc(mộttrongnhiềuthịtộc)đãthiếtlậpmộtnhànướcđầutiêncủaNhậtBảnthờithượngcổbằngsựđấutranhdũngcảm.

85.AsanoKazuo,“Taisho-kiniokerurikugunshokonoshakaininshikitorikugunnoseishinkyoiku:Kaikoshakijinoronsetsukijinobunseki,”trongNakamuraKatsunori,ed.,KindaiNihonseijinoshoso:jidainiyorutenkaitokosatsu(KeioTsushin,1989),trang447.86.KoketsuAtsushi,“Tennonoguntainotokushisu:zangyakukoinorekishitekihaikei,”trongKikansensosekininkenkyu8(Mùahènăm1995),trang11.87.ShibunoJunichi,“TaishojunenKawasaki,Mitsubishidaisoginobunkentokenkyu,”RekishitoKobe(tháng8năm1967),trang11.88.KurozawaFumitaka,“Gunbuno‘Taishodemokurashii’ninshikinoichi-danmen,”trongKindaiGaikoshiKenkyukai,ed.,HendokinoNihongaikitogunji:shiryototento(HaraShobo,1987),esptrang55-56;Kataoka,“Showashoki,Nihonrikugunenoshakaigakutekiapurochi,”trang19-21.89.Kurozawa,trang32.90.Cùngcuốnsáchtrên,trang49-53.KaikoshakijiđượcpháthànhbởiKaikosha,mộthộicứutrợvàhữunghịcủacácsĩquanquânđội.ĐểthảoluậnnộidungcủatờtạpchítrênquanđiểmtráingượcvớiquanđiểmcủaKurozawa,xemAsanoKazuo,“Taishokiniokerurikugunshokonoshakaininshikitorikugunnoseishinkyoiku,”trang443,n.591.AizawaSeishisai,làmộttrongsốnhữngnhàtưtưởngtânKhổngTửcủatrườngquốcthểMito,đãcôngbốShinron(Nhữngthuyếtmới)năm1825.Thuyếtmớinàycódòng;“Sựhòahợpthầnthánhgiữachúavàconngườiđượcbiểuhiệndướihìnhthứctổchứcquânđộinày.”NhữnglậpluậntươngtựcũngxuấthiệntrongtậpsửluậnNihongaishinổitiếng(NhậtBảnngoạisử),đượcnhàsửởKyotolàRaiSan’yohoànthànhnăm1827,vàtrongtưtưởngcủa“conngườicủatinhthần”,ngườiđãcầmquyềnphongtrào“tônsùngHoàngđếvàtrụcxuấtnhữngngườidãman”trongnhữngnăm1860.XemBonT.Wakabayashi,ChốngbắtchướcnướcngoàivàTâyhọctrongnhữngnămđầuhiệnđạiởNhậtBản:Nhữngliậnđiểmmớicủanăm1825(NhàxuấtbảnĐạihọcHarvard,1986)trang174;Fujiwara,Showatennonojugonensenso,trang11,18.92.ÝtưởngHoàngđếtrựctiếpchỉhuyquânđộivàgiámsátcôngviệccủaquânđộicóliênquanđếnđứctinthốngtrịđằngsauthờiphụchưngcủaNhậtHoàngMinhTrị-thờiphụchưngdướisựcaitrịtrựctiếpcủaHoàngđế-vàvìvậytrườngOgakumonjođãcốgắngghilạitoànbộquanđiểmcủamộtHoàngđế(tenno).XemFujiwara,“Tosuikentotenno,”trang197-98.93.Koketsu,“Tennonoguntainotokushitsu,”trang9-10.94.KazukoTsurumi,ThayđổiXãhộivàCánhân:NhậtBảnTrướcvàSauthấtbạitrongChiếntranhThếgiớithứHai(NhàxuấtbảnĐạihọcPrinceton,1970),trang92-93.95.KataokaTetsuya,“Showashoki,Nihonrikugunenoshakaigakuteki

apurochi,”trongGunjishigaku22,số4(1987):trang16.1.FujiwaraAkira,“Tosuikentotenno,”trongToyamaShigeki,ed.,Kindaitennoseinotenkai:kindaitennoseinokenkyuII(IwanamiShoten,1987),trang199.2.YasumaruYoshio,Kindaitennozonokeisei(IwanamiShoten,1991),trang12-13.3.TogashiJunji,“Tennohakusho:shirarezazuheika,“trongTennonoShowashi,SandeMainichifukkokuban,kinkyuzokan(tháng2-tháng4năm1989),trang89.4.OtakeShuichi,Tennonogakko:ShowanoteiogakutoTakanawaOgakumonjo,trang29.5.SaekiShinko,“Seibutsugakutoarahitogaminohazama,”trongBungeishunju,tokushugo:oinaruShowa(tháng3năm1989),trang490.6.Kawahara,TennoHirohitonoShowashi,trang41.7.Từnăm1953đếnnăm1989,PhòngThínghiệmSinhhọccủaHoàngthấtđãxuấtbảnnhiềutácphẩmkháccócâu,“SưutậpbởivịHoàngđếuynghiêmcủaNhậtBản”và“đượcmôtảbởi”hoặc“đượcchúthíchbởi”nhữngngườikhác.ThỉnhthoảngHirohito“viết”lờiđềtựachocáctácphẩmsinhhọccủaôngvàđãđượccácviênthịthầnbiêntậpđểđưađixuấtbản.Điểmđặctrưnglàcáctácphẩmthườngmởđầubằngnhữngtừngữ,“Tôi,tậndụngthờigianrảnhrỗingoàicôngviệc…..”ItoKenji.“NghiêncứuSinhvậtBiểncủaChiêuhòaNhậtHoàngHirohito,”trang8.Bàitiểuluận,ĐạihọcHarvard,ngày15tháng5năm1997.8.Nghềviếttậpthể-mộtlĩnhvựckhoahọcthôngthường–mangđầyýnghĩa,trongtrườnghợpcủaHirohito,dotưtưởngtrướcchiếntranhlàliêntụcbảovệHoàngđếkhôngbịchỉtríchbởicácnhàkhoahọccùngngànhnếuvôtìnhxảyrabấtkỳsaisótnàotrongcáctácphẩmcủaông.ĐâylàgợiýcủaIto,“NghiêncứuSinhvậtBiểncủaChiêuhòaNhậtHoàngHirohito.”9.SandeMainichi,tháng10năm1949,trang5;“Kagakushatenno[Hirohito]noseitai,”trongShinso,Số36(ngày1tháng12năm1949),trang9;KomaeHisashi,“Heikatoseibutsugaku,”trongTennonoinsho(Sogensha,1949,trang150-64.10.KennethB.Pyle,“ChủnghĩabảothủMinhTrị,”trongMariusBJansen,ed.,LịchsửNhậtBảncủaĐạihọcCambridge,tập5,Thếkỷthứmườichín(NhàxuấtbảnđạihọcCambridge,1989),trang692.11.Năm1935,khicuộctranhluậnvề“thuyếtcơquanthuộcHoàngđế”củaMinobelênđếnđỉnhcao,cácthànhviênphụcvụtrngtriềuđìnhđãtranhluậnthẳngthắntoànbộcácvấnvềdòngdõikếvịchínhđángtrướcsựcómặtcủaHirohito.Cùngthờigianđó,ngườitađưatinrằngHoàngđếđãnóivớiviênchỉhuysĩquanhầucậncủamình,TướngHonjoShigeru:“Tôinghĩquyếtđịnhvềdõngdõikếvịchínhđángcầnphảinghiêncứuhơnnữa.Thực

tế,tôicũngthuộchuyếtthốngcủadòngdõikếvịởphíanam.Nóichung,quyếtđịnhđótấtnhiênkhôngtạonênbấtkỳsựkhácbiệtnào,mặcdùđólàsựkỳquặc.”YoshidađãtríchdẫntrongShowatennonoShusenshi,trang222.12.Neru,TennotoShowashi,jo,trang15.13.IgariShizan,“TeiorinkishinkonoSugiuraJugosensei,”trongKingu(tháng12năm1928),trang124-25.14.SugiuraShigetake,Ringigoshinkosoan,ed.IgariMatazo(Tokyo,đượcinmộtcáchbảomậtnăm1936),trang1103.15.Cùngcuốnsáchtrên,trang1105.16.Cùngcuốnsáchtrên,trang1106.17.Neru,TennotoShowashi,trang15.NerukhôngtínhđếnkhảnăngbàigiảngcủaSugiuravềhiếnphápMinhTrịcóthếcũngchothấylàcácthàydạykháccónhiềutráchnhiệmhơntrongviệcgiảngdạyhiếnpháp.sắclệnhBoshin,đượcbanhànhsauChiếntranhNga-NhậtBản,đãkêugọinhândânNhậtBảnhãytiếtkiệm,liêmkhiếtvàquantâmđếnnhiệmvụtrongkhisắclệnhđốivớiQuânđộivàHảiquânlạidạyhọhãyhysinhtínhmạngvìHoàngđếvàtuântheomệnhlệnhcủacácsĩquancấptrênmộtcáchmùquángvìdườngnhưđólàmệnhlệnhcủaHoàngđế.18.Neru,TennotoShowashi,jo,trang16.19.BàiphátbiểucủaGiáosưMiuraShuko,đượcintrêntờbáoOsakaMainichishinbunngày31tháng7năm1912,đượccholàđãthểhiệnđầutiêntừngữ“MinhTrị,vịNhậtHoàngvĩđại.”Miurađãtríchdẫnviệcbãibỏchínhtrịquânsựtrongnước,thiếtlậpquyềncaitrịtrựctiếp,vàbiếnquốcđảonhỏthànhmộtĐếchếlớnlànhữngthànhtựutolớncủaNhậtHoàngMinhTrị.Đoạntríchđãgiúplantruyềnsựthầnthánhcủa“MinhTrị,vịNhậtHoàngvĩđại”làphầnkếtđặcbiệtcủatờphụtrươngcủatạpchínổitiếngKingu,xuấthiệncuốinăm1927.“Lờitựa”,bởiBộtrưởngGiáodụcMizuroRentaro,đầyvẻtựhàorằng“khôngmộtnướcnàotrênthếgiới….cómộttổchứcnhànướctrongđódõngdõiHoàngđếđượcduytrìliêntụcquanhiềuthờiđạivàHoàngđếsẽthuộcdòngdõicủachúakhilênngôi.20.SugiuraShigetake,Rinrigoshinkosoan.21.Cùngcuốnsáchtrên,trang1055-61.WilhelmII,mộtquốcvươngkhôngkiênđịnh,gầnđâymuốntrởthànhnhàđộctàicủaHoàngđế,địnhcưởHàLan.Làmộtnhàlãnhđạochínhtrịvàđiểnhình,ôngkhôngchỉlàhiệnthâncủanhữngthếlựccủathờiđạiôngmàcònlàsựyếukémvềlịchsửcủanhândânĐức:hìnhảnhphóngđạivàhoangtưởngcủachínhhọvớitưcáchlàmộtngườidân,ngườixứngđángcaitrịtoànbộchâuÂu,sựthiếutintưởngsâusắcvàphongcáchXê-mítchốngphânbiệtchủngtộc.(XemThomasA.Kohut,WilhelmIIvàngườiĐức:NghiêncứuvềKhảnănglãnhđạo[NhàxuấtbảnĐạihọcOxford,1991],trang178.

22.Cùngcuốnsáchtrên,trang958-64.23.Cùngcuốnsáchtrên,trang122.24.Cùngcuốnsáchtrên,trang581.25.Cùngcuốnsáchtrên,trang881.SựchốngphânbiệtchủngtộcđốivớingườiNhậtdiễnramạnhmẽ,đặcbiệtlàởHoaKỳvàvùngHawaii,nơingườiNhậtbịkhướctừquyềnnhậpquốctịchhoặcquyềnsởhữuđấtđai.26.Cùngcuốnsáchtrên,trang884.27.HerbertP.Bix,SựphảnđốicủaNôngdânởNhậtBản,1590-1884(NhàxuấtbảnĐạihọcYale,1986),trang81,112,175.28.Cùngcuốnsáchtrên,trang887.29.Neru,TennotoShowashi,jo,trang16.Neruviết:“Đócóthểsẽlàđiềukỳdiệunếu[Hirohito]khôngtrởthànhmộtngườitheochủnghĩaquânphiệtsaukhilĩnhhộikiểugiáodụcnàytrongbảynăm.ChỉngườigiốngnhưSugiuramớicócanđảmđưarakiểugiáodụcbảothủtrongthờiđạicủanềndânchủmớinổi.”30.ShiratoriKurakichi,“Shinakodensetsunokenkyu,”trongToyojiho131(thangs8nawm1909),trang38-44.31.TokoroIsao,“Showatennogamananda‘kokushi’kyokasho,”trongBungeishunju(tháng2năm1990),trang133.MộtsốđoạntiếptheocủatôichủyếutómtắtsựmôtảvôcùnghữuíchcủaTokoro.32.ShitatoriKurakichi,Kokushi,daiikkan(n.p.,1914),trang6-7.TôirấtbiếtơnGiáosưTokorovìbảnthảotập1.33.IwaiTadakuma,Meijitenno“taitei”densetsu(Sanseido,1997),trang47.34.Shiratori,Kokushi,daiikkan,trang26,tríchdẫntrongTokoro,trang134.35.Shiratori,Kokushi,daiikkan,trang28.36.Năm1928-29,Shiratorigiántiếpthừanhậnrằngsứcmạnhthầnthoạiđểhợppháphóamệnhlệnhchínhtrịđãyếuđi,vàhệtưtưởngdântộcphảiđượcthểhiệnlạirõràngđểhệtưtưởngđóđượcđặttrênmộtnềntảnghợplýhơn.XemcácbàidiễnthuyếtcủaôngtrướccơquancủaHộiSĩquanHảiquân:“Nihonminzokunokeito,”Yushu15,số178(tháng9năm1928),và“Kodonitsuite,”Yushu16,số190(tháng9năm1929).37.Tokoro,“Showatennogamananda‘kokushi’kyokasho,”trang140.38.Cùngcuốnsáchtrên,trang136.39.H.PaulVarley,“Nanbokuchoseijunron,”trongKodanshatrongBáchkhoatoànthưcủaNhậtBản,tập5(NhàxuấtbảnKodansha,1983),trang232-24.40.Tokoro,“Showatennogamananda‘kokushi’kyokasho.”41.ShiratoriKurakichi,Kinsen“Kokushi”(Benseisha,1997),trang711-713.42.Tokoro,“Showatennogamananda‘kokushi’kyokasho”,trang136.

43.TokorođãlậpluậnrằngSugiurađãsửdụngnhữngtưliệulịchsửvàgiảithíchcáctưliệuđó“theosuyluận,”trongkhimụcđíchcủaShiratoritrongKokushilàmuốngiảithíchtiếntrìnhlịchsửcủaNhậtBản“theosuyluận.”CuốnsáchcủaShiratoriđơngiảnchỉghilạinhữngsựkiệnkếvịngaivàngvàcóbaonhiêuHoàngđếlàmviệcchămchỉvàcốgắngmanglạihạnhphúcchonhândân.Tokorotintưởngrằngvềmặtlịchsử,đólà“chínhxácvàcôngbằng”,đôilúccuốnsáchcũngchỉranhượcđiểmvàthiếusóttrongcáchcaitrịcủanhữngHoàngđếkhácnhau.ÔngđãsosánhKokushivớiJinnoshotokicủaKitabatakeChikafusanăm1339,nhưngkhôngsửdụngKitabatakeđểgiảithíchchoShiratori.Vềbảnchất,cáchsosánhcủaôngthậtlàhoamỹ,nhằmnhấnmạnhquanđiểmcủaôngrằngKokushicủaShiratorivẫncó“sứcmạnhđầysứcthuyếtphục”và“cóthểđượccoilàmộtbảnJinnoshotokihiệnđại.”XemTokoro,“Showatennogamananda‘kokushi’kyokasho,”trang140.44.Iwai,Meijitenno“taitei”densetsu,trang5.45.Nagazumi,Showatennotowatakushi,trang76.46.SuzukiYasuzo,Nihonnokenpogakushikenkyu(KeisoShobo,1975),trang260.47.Cùngcuốnsáchtrên,trang261-62.48.Tríchdẫntrongcùngcuốnsáchtrên,trang263.49.MộttấmgươngđiểnhìnhlàKonoeAtsumaro,“Kunshumusekininnoriyu,”trongKokkagakkaizasshi5,số55(1892),trang1224-31.50.MinobeTatsukichi,Chikujokenposeigi(Yuhikaku,1927),trang512,tríchdẫntrongYamauchiToshihiro,“Tennonosensosekinin,”trongYokotaKoichiro,EbashiTakashi,eds.,Shochotennoseinokozo:kenpogakushaniyorukaidoku(NihonHyoronsha,1990),trang247.51.ShimizuthểhiệnmốiquanhệgiữaHoàngđếvớinhànướcbằngcáctừngữẩndụnhưnãonămcơthểlàcáccơquan,nhưngcũngchỉrarằng“khôngcósựmâuthuẫngiữacáchnóinhànướclàmộtthựcthểcóchủquyềnvà,đồngthời,Hoàngđếlàđốitượngcủachủquyền.ChínhthểcủaNhậtBảnkhôngthểgiảithíchđượcnếukhôngsuyluậntheocáchnày.”TríchdẫnbởiSuzuki(Nihonnohenpogakushikenkyu,trang266)từShimizuToru,Kokuhogakudaiippenkenpohen,trang21.52.Từnăm1885,khihệthốngnộicácđượcthànhlập,chođếnnăm1945,khôngmộtthủtướngnàocủaNhậtBảnchạyđuavàoNghịviện,vàchỉcóbangười-HaraKei,HamaguchiOsachi,vàInukaiTsuyoshi-đượcbầuvàoHạnghịviện.CácthủtướngkhôngdẫnđầuđasốphiếucủaHạnghịviện,dùhọđãđượcHạnghịviệnngấmngầmchấpthuận.Cácnguyênlãochọnthủtướng;ởthờikỳmởđầutriềuđạicủaôngsaunày,Hirohitovànhómthuộctriềuđìnhtrởthànhnhữngngườiđượcquyềnbổnhiệm,kểcảquyềnưutiêncủađảngbảothủchiếmđasốtronghạviệnnhưnghọítkhiđểýđếnquyền

ưutiênđóđểphụcvụmụcđíchcủahọ.Dovậy,NhậtBảnđếquốccómộthệthống“nộicácđảng”củachínhphủngoàichínhphủnộicácnghịviện.Điềunàykhônghàmýhệthống“nộicácđảng”củachínhphủhaychínhphủnộicácnghịviệnmàkiểuchínhquyềnnộicácnghịviệnthànhphốWestminsterđãhoạtđộngmộtcáchdânchủtrongnhữngthậpkỷgiữahaicuộcchiếntranh.CảLloydGeorgevàRamsayMacDonaldđềukhôngphảilàcácnhàlãnhđạocủađảngchiếmđasốtrongchínhphủ,nhưngnétđặcbiệtgiữasựthànhlậpđảngcủaNhậtvàkiểuchínhphủnghịviệncủaAnhthậtlàhữuíchvàđángpháttriển.1.Vàongày28tháng5năm1919,BộtrưởngNgoạigiaoUchidaKosaiđãcócuộcđiệnđàmvớiđạisứNhậtBảntạiParirằngviệcxétxửcủaNhậtHoàngcóthểcóảnhhưởngtiêucựcđến“niềmtincủadânchúngđốivớiquốcthểcủachúngta”.SauđóMakinođãcùngvớiWilsonvàLansingphảnđốiviệcxétxửWilhelmII.XemTừUchidađếnMatsui,28tháng5năm1919trongNihongaikobunsho,daisansatsu,gekan,1919(Gaimusho1971),trang1078.2.Tokyonichinichishinbun,8tháng5năm1919.3.Tríchtừ“Showatennonoteiogaku”củaTanakaHiromitrongThisisYomiuri(tháng4năm1992),trang101-102.Tanakađãgọinhữngbàikhenngợinàylà“phiếuthànhtíchhọctập”.4.Cùngcuốnsáchtrên,trang102,“TaishojunenKotaishiho-O:sonoketteienopurosesutoseika”củaHatanoMasarutrongKeioGijukuDaigakuHogakukenkyu66,số7(tháng7năm1993).MiuraGorođãtrởnênnổitiếngvớivaitròcôngsứNhậtBảntạiSeoul.ÔngđãdínhlíuvàovụgiếthạiHoàngHậuMincủaHànQuốcvàonăm1895.5.NhậtkýcủaNaraTakeji,trang292-294;TanakaHiromi,trang102.TôimangơnGiáoSưTanakavìbảnsaonhậtkýcủaNara.6.TríchtừnhậtkýcủaNara,trang294.7.KhảnăngănnóicủaHoàngtháitửđượccảithiệndầndầntheothờigianvàđượcđềcậptrongrấtnhiềucuốnhồikýtrongđóphảikểđếnhồikýcủaOkabeNagaakira,mộttrong12viênthịthầnđãphụcvụHirohitotừthángBanăm1936đếntháng4năm1946.XemGekidojidainoShowatenno:arujijunokaisokicủaOkabeNagaakira(AsahiSonorama,1990),trang97-99.8.NhậtkýcủaMakinoviết28tháng10năm1926nêulênmộtvídụđiểnhìnhvềtínhítnóicủaHirohito:TôiđếnthămHoàngthânSaionjinhưđãhứavàHoàngthânđãnóivớitôirằngmớiđâyôngđãđượctiếpkiếnHoàngtháitử.HoàngthânnóivớiHoàngtháitửrằngHoàngtháitửgiờđãlớnvàphảinghĩđếntươnglai.Saunàynếuxảyrathayđổihoặcbiếnđộngchínhtrị,Hoàngtháitửhãyhỏiýkiếncủahuântướchộiđồngcơmật.ThậmchísaukhiHoàngthânSaionjinàyđãmất,chủyếuhãyhỏiýkiếncủahuântướchộiđồngcơmật.NếuhuântướcHộiđồngCơmậtcầnphảihỏihoặcthamkhảo

ýkiếncủanhữngngườikhác,ôngtasẽxinphépHoàngtháitửđểlàmviệcđó,khiđóHoàngtháitửnênchophépôngta…Saionjicũngnóithêmrằng…Hoàngtháitửkhôngtrảlờigìcả,nhưngtấtnhiênôngđãđoántrướcđượcđiềuđó.MNN,trang261-262.9.TiểuthuyếtgiaOeKenzaburonhớlạinỗikhiếpsợkhácthườngđãbaotrùmlênôngkhiông,lúcđócònlàmộtcậubécon,bậtcườikhilầnđầutiênnghethấygiọngnóicủaHirohitovàongàymàNhậtBảnđầuhàngquânĐồngMinh:Chúngtôikhônghiểuôngấyđangnóivềđiềugì,nhưngchúngtôidĩnhiênnghethấygiọngnóicủaôngấy.Mộttrongnhữngngườibạncùngchơivớitôi,lúcđóđangmặcmộtchiếcquầncộcbẩnthỉu,đãbắtchướcgiọngnóiđórấtkhéo.Tấtcảchúngtôiđềucườitokhingườibạnđónóibằng“giọngcủanhậtHoàng”.Tiếngcườicủachúngtôivangxakhắpngôilàngtrênnúigiữabầukhôngkhíyênảgiữatrưahèvàtanbiếnvàokhôngtrung.Độtnhiênmộtcảmgiáclosợvìđãphạmtộibấtkínhbaotrùmlênchúngtôi.Tấtcảchúngtôilậptứcyênlặng,đưamắtnhìnnhau.Mặcdùmớichỉlànhữnghọcsinhtiểuhọc,nhưngđốivớichúngtôiNhậtHoànglàhiệnthâncủasựuynghivàsứcmạnhvôcùngtolớn.“Tenno”,ShukanAsabicủaOeKenzaburo(4tháng1năm1959),trang30.ĐểhiểuđầyđủhơnvềcáccáchmàngườidânNhậtBảnđónnhậngiọngnóicủaHirohitovàongàydiễnrabuổiphátthanhnổitiếngnêutrên,xemGyokuonhosocủaTakeyamaAkiko(Banseisha,1989),trang53-54.10.Saunăm1927PhòngNhiếpảnhcủaBộHoànggiađãchínhthứccấmviệcchụpcácbứcảnhchỉlấynửangườitrênhoặcsaulưngcủaHirohito(Hirohitohơibịgùlưng).DođóđasốcácbứcảnhcủaHirohitođềutrongtưthếnghiêmnghị,đứngimhoặcđứngthẳng,haicánhtayđểngayngắnhaibêncạnhsườn.Norikohinomigite:“okaminaoshi”shashinjikencủaNakayamaToshiaki(K.K.JohoSentaaShuppanKyoku,1992),trang104.11.MeijitennonogoseitokutogunjicủaWatanabeIkujirođượctríchtừShowatennonojugonensensocủaFujiwaraAkira(AokiShoten,1991),trang46.12.TennotoShowashicủaNezu,trang20.13.“Showatennonoteiogaku”củaTankakaHiromi,trang101-102;và“Nishin,Nichi-RonohensantoOgasawaraNaganari(2)”củaTanakaHiromitrongGunjishigaku18,quyển4(1983),trang43-44.Ogasawaralàmộtnhàvănlớnvớinhữngtácphẩmmẫumựcvềđạođứcquânsựnhư“ChỉhuyHirose”trongsáchgiáokhoanổitiếngcủaNhậtBảnvà“TogoHeihachiroVĩđại”.14.TheoOgasawara,“TấtcảnhữngbàitiểuluậncủaHirohitoviếtvềđềtàichínhtrịđặcbiệtcảmđộngvàsâusắc.HầunhưkhôngthểtinnổilàHirohitolạithôngminhđếnnhưvậy....Mộtlần,khiSugiurađanggiảngvềcáchngôn,ônghỏiHoàngtháitửcâuchâmngônnàogâyấntượngnhấtđốivới

cậu,[Hirohito]liềntrảlời:“Tennishifukunashi”cónghĩalà[TưlợikhôngcóchỗnơiThiênĐường]”.“Sesshonomiyadenkanogokotoku”củaOgasawaraNaganari,Taiyo(tháng1năm1992).15.MNN,trang21-23.MakinođãđượcSugiurachoxembàitiểuluậncủaHirohitovàMakinođãghilạibàitiểuluậnđótrongnhậtkýcủaôngvàongày17tháng8năm1921.ĐâylàmộtvídụhiếmhoivềmộttácphẩmđầutaycủaHirohitovàcũnglàmộttrongsốrấtíttàiliệuHirohitođềcậpđếnchamình.MộttàiliệukhácmàHirohitocũngđềcậpđếnchađượcghilạitrongnhậtkýcủaHonjo.16.“Kindaitennoseiniokerukenryokutokeni-Taishodemokurashii-kinokosatsu”củaYashudaHiroshitrongBunkahyoron357(tháng10năm1990),trang183.17.Gần20%sốvụphạmtộikhiquântrongđầunhữngnăm1920cóliênquanđếnphiếmluậnhoặccódấuhiệubángbổtranhảnhcủacácthànhviênHoàngtộc.TộikhiquânthườnggặpbaogồmcắtảnhđăngtrênbáocủaNhậtHoàngratừngmảnh;sửdụngcáctiếtđoạnđặcbiệtviếtvềHoànggiachonhữngmụcđíchkhôngrõrànghoặckhôngphùhợp;tiêuhủycácvậtquantrọng,đồchếtácvàcáctiệníchtượngtrưngchonhậtHoàng.BấtkểđộngcơđằngsauviệcchỉtríchNhậtHoànglàgì,chínhphủcoitấtcảcáchànhđộngbấtkínhđốivớiNhậtHoànglàtộikhiquân.Xem“Tennoseikokkachitsujonorekishitekikenkyujosetsu”củaWatanabeOsamu,trang252,256-261.18.Cùngcuốnsáchtrên,trang253.19.“Kindaitennoseiniokerukenryokutokeni-Taisodemokurashii-kinokosatsu”củaYashudaHiroshi,trang183.20.HaraKeinikki,daihakkancủaHaraKei(Kangensha,1950),trang46-47;tríchtrong“Taishodemokurashiitoquốcthểmondai”củaSuzukiMasayukitrongNihonshikenkyu281(tháng1năm1986),trang58,từmộtấnbảnkháccủacùngmộtcuốnnhậtký(daigokan).21.TennokenozaisancủaKurodaHisata(SanIchiShobo,1966),trang133.22.“Tennoseikenkyutoteishitsutokeisho”củaGotoYasushitrongTeishitsutokeisho1,Meiji32nendohan(KashiwaShobo,1993),trang3.23.“Kyuchubojudaijikennozenbo”củaWatanabeKatsuotrongNhậtbáoYomiuri(tháng4năm1993),trang70.GiảithíchcủatôibắtnguồntừcácgiảthuyếtquantrọngcủaWatanabe.Đểbiếtvềphiênbảntrướcvềsựkiệnnày,xemKitaIkki1883-1937-NgườiTheoChủNghĩaDânTộcCựcĐoantrênđấtNhậtBản(NhàxuấtbảnĐạihọcHavard,1969),trang100-101.24.“Kyuchubojudaijikennozenbo”củaWantanabe,trang81.25.VềchủnghĩaLiênMỹ,xemMộtĐếQuốcTrongGiaiĐoạnthoáiTrào-NhậtBảntrongHệThốngĐồngMinhcủaMỹThờiHậuChiếncủaJohnWelfield(NhàxuấtbảnAthlone,1988),trang8-10.26.Cùngcuốnsáchtrên,trang108-109.

27.“HaraKeinaikakukanogikai”củaTakahashiHidenaritrongUchidaKenzoetal,Nihongikaishiroku2(DaiIchiHokiShuppanK.K,1990),trang251.28.”HaraKeinaikakukanogikai,”trang250củatácgiảTakahashi.29.“DaiNihonteikokukennototenno”tạiFujuwara,TennonoShowa-shi(ShinNihonShinsho,1984,1990),trang32củatácgiảFujiwaraAkira.MốiliênkếtgiữaHoàngtriềuvànhữngngườicựcđoanủnghộphecánhhữuvànhữngkẻgăngxtơdiễntratrướcthờikỳMinhTrịvàcóthểđượctìmđượccănnguyênlàdoảnhhưởngcủanhữngngườitổchứcđạoShintođốivớisựthanhcaocủatriềuđìnhtạiKyoto.30.“Cứbốnđếnnămngày,KitalạiđếnthămOgasawaravàcungcấpchoôngtarấtnhiềuthôngtin.Thỉnhthoảng,KitakhóctrướcmặtOgasawaravàOgasawaralạianủiKita.”“ShowashichinenzengoniokeruTogoguruupunokatsudo:OgasawaraNaganarinikkiotosshite(1),”bảnviếttaytrang15,n.4củatácgiảTanakaHiromi.31.Cùngcuốnsáchtrên,trang1-10.32.“Taishojunenkotaishiho-O:sonoketteienopurosesutoseika,”trongKeioGijukuDaigaku,HogakuKenkyutai,hen,Hogakukenkyu66,số7(tháng7năm1989),trang48củatácgiảHatanoMasaru.33.“MakinoNobuakikankeibunsho:kyuchugurupuochunshintoshite,”tạiShien43,số1(tháng5năm1983),trang69-70củatácgiảHataNagami.34.MNN,trang751.Trongsuốtcuộcnổidậyvũtrangdiễnravàotháng2năm1936,Makinogiữchức“cốvấnkinhtế”choBộHoànggia.35.ISN.36.“Taishodemokurashiitoquốcthểmondai,”,trang57-58củatácgiảSuzuki,“Taishojunenkotaishiho-O:sonoketteienopurosesutoseika,”trang57củatácgiảHatano.37.HaraKeinikki,daihakkan,trang555-56;daikyukan,trang95-96,111;đượctríchdẫntrong“Taishodemokurashiitoquốcthểmondai,”,trang58củaSuzuki.38.Haranikki,daikyukan,viếtngày28tháng10năm1920,trang118;“Taishodemokurashiitoquốcthểmondai,”,trang59củaSuzuki.39.ĐượctríchtừGendaitennoseinokigentokino(ShowaShuppan,1990),tang88củatácgiảSuzuki.40.HaraKeinikki,daikyukan,trang149,viếtngày8tháng12năm1920;“Taishodemokurashiitoquốcthểmondai,”,trang59củaSuzuki.41.Ngày11tháng12năm1920,trongkhiđangcốthuyếtphụcYamagatatừbỏýđịnhtừchứcchứcvụchủtịchhộiđồngcơmật,Haranhậnthấyrằngchếđộnhiếpchínhcóvaitròrấtquantrọngbởivì“thếhệthứbacóvaitròquyếtđịnhđốivớicảHoàngtộcvàgiađìnhcácthầndân.Iemitsu,tướngquânthứba,làngườiđãlậpradònghọTokugawa.MặcdùĐứcbịbạitrận,nhưng

HoàngđếthứbađãđemlạichoĐứcđỉnhcaocủasựthịnhvượng.”Kháiniệmdòngdõivuachúanhanhchóngđượcsửdụngrộngrãisaumộtthờigiannhấtđịnhcónguồngốclâuđờivàcóthểđượcdùngtrongrấtnhiềunềnvănminh.42.“Taishodemokurashiitoquốcthểmondai,”,trang59-50củaSuzuki.43.Haranikki,daikyukan,trang118,đượctríchtrongCùngcuốnsáchtrên.,trang59.44.TrongbứcđiệnmàShideharagửichoBộtrưởngNgoạigiaoUchidavàđượctríchdẫntrong“Taishojunenkotaishiho-O:sonoketeienopurosesutoseika,”trongKeioGijukuDaigakuHogakukenkyu(tháng7năm1993),trang47củatácgiảHatanoMasaru;đềnghịxemthêmở“Minshuishikinohenkatoshihaitaiseinodoyo,”củatácgiảKisakaJunichiro,Minshunorekishi8,Dan’atsunoarashinonakade(Sanseido,1975),trang76củatácgiảFujiwaraAkira,ed.45.HirohitokotaishiYoroppagaiyuki(Soshisha,1998),trang59củatácgiảHatanoMasaru.46.KhiHaratháptùngđảngnàyđếnYokohama,sauđódẫnđầuđoànngườichàotạmbiệttrêntàuchiếnKatori,tríchtrong“HaraKeinaikakutorikkenkunshusei(3),”,trongHogakuronso143,số6(tháng9năm1998),trang8-9củatácgiảItoYukio.47.OsakaMainichi(yukan),ngày13thángBanăm1921,trongTaishonýuujiten,daigokan(ManichiKomunikesionzu,1988),trang229-30.48.ViệcmôtảchuyếncôngduphươngTâytrongđoạnnàyvàbađoạntiếptheophầnlớndựavào“NaraTakejikaisoroku(soan),”bảnthảo.49.HirohitokotaishiYoroppagaiyuki,trang119củatácgiảHatano.50.“HaraKeinaikakutorikkenkunshusei(3),”trang9củatácgiảIto.51.“Minshuishikinohenkatoshihaitaiseinodoyo,”củatácgiảKíakaJunichiro,trongMinshunorekshi8,Dan’atsunoarashinonakade(Sanseido,1975),trang76củatácgiảFujiwaraAkira.52.Cùngcuốnsáchtrên,trang76.53.Cùngcuốnsáchtrên.54.“HaraKeinaikakutorikkenkunshusei(3),”,trang10củatácgiảIto.55.“Eikokuinshodanpen,”,trongShinshosetsu(tháng4năm1922),tang63,64-65củatácgiảNagura56.“DenkaoyobiNihonnoetatokoro:koshitsutokokuminnokankeiniisshinkigen,”trongShinshosetsu(tháng4năm1922),trang65củatácgiảNaguraBunichi.57.Mitearai,trang65-67.Ôngnóirằng“ngàymàsaukhichúngtôiđếnWindor…tòanthànhphốreohò,“Hoanhô!Hirohito.”.58.HaraKeinikki,daikyukan,trang357;“Taishodemokurashiitoquốcthểmondai,”,trang60củatácgiảSuzuki.

59.TàuchiếnKatoritrởvềNhậtBảnngày2tháng9,sớmhơnmộtngàysovớikếhoạch,điềunàybuộcHirohitophảinghỉlạitrêntàubởivìviệctiếpđónchínhthứcđãđượcchuẩnbịchongàymùng3tháng9.Xemcùngcuốnsáchtrên.60.HaraKeinikki,daikyukan,ngày19tháng9năm1921,trang445.61.Cùngcuốnsáchtrên,trang452,viếtngày21tháng9,đượctríchdẫntrongKoshitsuseido,trang150-51củatácgiảSuzuki.62.“NaraTakejikaisoroku(soan),trang319.63.MNN,trang26.64.Cùngcuốnsáchtrên,trang65.Kannamesai,đượctổchứchàngnămvàongày17tháng10,làmộttụclệmờiThiênchiếuĐạithầnthưởngthứccácloạingũcốcmới.65.ChindachịuơnNhậtHoàngMeijivàôngthấymìnhcótráchnhiệmphảidạydỗHirohito,xemKusazawaGakuto,“ChindaSutemi,”,Gendai(ngày1tháng6năm1927),trang291.66.KojimaNoburonóivềnhậnxéttrướclúclâmchungcủavuachaCôngchúaNagako,PrinceKuninomiyaKuniyoshi,ngày27tháng1năm1929.“HoàngđếhiệntạicầncósựgiúpđỡcủanữHoàng.Hãylàmnhữnggìtốtnhất.Hãylàmnhữnggìtốtnhất.”Mọingườicóthểchỉbănkhoănrằng,trongthậpkỷ1920,liệucóbaonhiêuquanchứckháccủatriềuđìnhchorằngHirohitolàmộtngườiyếumềm.XemTenno,dainikan(NhàxuấtbảnBungeiShunju,năm1974),trang56củatácgiảKojima.67.Gendaitennoseinokigentokino,trang86củatácgiảSasaki.68.VuaGeorgeV:CuộcsốngvàVươngquyền(LuânĐôn:Constable&Co.Ltd.,1952),trang141-42củatácgiảHaroldNicolson.69.Cùngcuốnsáchtrên.,trang252.70.Gendaitennoseinokigentokino,trang87củatácgiảSasaki.71.PhầnmởđầuvềthànhphốNuremberg:VấnđềChínhtrịvàNgoạigiaocủacácTộiphạmChiếntranhNghiêmtrọngtrongChiếntranhThếgiớilầnthứnhất(NhàxuấtbảnGreenword,1982),trang103củatácgiảJamesF.Willis.72.Gendaitennoseinokigentokino,trang87củatácgiảSasaki.73.Cùngcuốnsáchtrên,trang88.74.Chuyếncôngduđókhôngthểbùđắpchoviệcđượcgiáodụcmộtcáchbiệtlập,hoặccũngkhôngthểdạychoHirohitocáchgiànhtựdotheonghĩalàgiànhđượcsựkhuâykhỏasaucôngviệcnặngnhọc,vấtvảvàsựkhanhiếmcủahànghóa.ViệcHirohitobấtngờtrảinghiệmcuộcsốngtạiphươngTâycũngkhôngkhiếnchoôngbịtácđộngbởilýtưởnghiệnđạivềsựtựdochínhđángmàmộtconngườicầnđượchưởngthụ.75.Gendaitennoseinokigentokino,trang86củatácgiảSasaki.76.Cùngcuốnsáchtrên,trang89.

77.BiểutrưngvàĐặcquyền:MôitrườngNghithứccủaHoàngthânAnhquốc(NhàxuấtbảnTrườngđạihọcArizona,1987),trang45củatácgiảIlseHayden.78.“NaraTakejikaisoroku(soan),”trang318-19.79.Cùngcuốnsáchtrên,trang319-20.80.VềvụámsátHara,xem“Kotaishinogaiyuohabamumono,”trongBungeishunjutokushugo,tennohakusho(tháng10năm1956),trang96-97củatácgiảGotoTakeo;Tokyonichinichishinbun,ngày5tháng11năm1921,trongTaishonyusujiten,daigokan,trang567.81.MNN,trang34,viếtngày5tháng11năm1921.1.Tennonoseijishi,trang196củatácgiảYasuda.2.“NaraTakejikaisoroku(soan),”trang329.3.Makinođãviếttrongcuốnnhậtkýngày23tháng8năm1921:“Ngàyhômqua,phụtácủatướngquânđộiđãđếnthămtôivànóirằng,“TôichorằngcầnphảinghĩramộtphươngphápđểHirohitocóthểhọchỏicáchgiảiquyếtcáccôngviệcchínhtrịsaukhitrởvềtừchuyếnđinày.”Tôiđãđồngýmộtcáchdứtkhóat…vàbảoHirohitonghiêncứuvấnđềđó.”MNN,trang25.4.CácbàigiảngthườngxuyênđượcnêutrongNagazumi,Showatennotowatakushi,trang109-11.5.Cácnhàthuyếtgiảngkhácthamgiagiảngdạytrongsuốtthậpniên1920baogồmthầygiáodạymônvănhọcNhậtBảnchoHirohito,GiáosưHagaYaichi;GiáosưToribegiảngdạymônvănhọcTrungHoa;GiáosưKatoShigerugiảngdạymônlịchsửTrungHoavàmôntriếthọc;YamamotoShinjiro,phiêndịchkiêmgiáoviêntiếngPhápcủaHirohito;vàhọcgiảhiếnphápphecánhhữuKakeiKatsuhiko.6.“Kenpotokoshitsutenpanogoshinkomoshiagete,”trongjítugyonoNihonzohan;gotaienkinenshashingo(tháng11năm1928),trang20-21củatácgiảShimizuToru.7.MNN,trang109-10.8.KYN,daiikkan(IwanamiShoten,1993),trang49;MNN,trang263.9.KYN,daiikkan,trang115,142,152,219,252,260;dainikan,trang32.10.KYN,daiikkan,trang55.11.Cùngcuốnsáchtrên,trang79-80,85,87.12.“CơsởlýtríxâydựngConđườngđếnTrânChâucảng:QuincyWrightvàTachiSakutaro.”củatácgiảShinoharaHatsue.BàiviếtnàyđượctrìnhbàytạiHộinghịHoaKỳvàNhậtBảntrongChiếntranhThếgiớilầnthứHai,TrườngđạihọcHofstra,tháng12năm1991,trang3.ThôngtintrongđoạnnàyvàđoạnsauđượctríchtừbàiviếtrấthữuíchcủaBàShinohara.13.ViệcTachimiệtmàinghiêncứuluậtphápquốctếđượcxuấtbảnthànhhaiphần-luậtphápthờibìnhvàluậtphápthờichiếntranh-năm1930-31.CuốnnhậtkýđầutiêncủaKawaiYahachiviếtvềTachingày30tháng9và

14tháng10năm1926.XemKYN,daiikkan,trang31,36.14.KYN,daigokan,trang16,viếtngày29tháng1năm1931.15.MakinotinrằngviệcHirohitothamgiavàocácbuổiluyệntậpquânđộirấthữuíchtrongviệcgiúpchoHirohitovàNhậtHoàngbiếtđượcviệcphânbổchiphíchocuộcchiếntranh.ViệcHirohitotỏrangưỡngmộnhữngngườiđứngđầulựclượngHảiquânnhưĐôđốcSuzukiKantarovàOkadaKeisukecóthểlàdochịusựảnhhưởngtừMakino.XemMNN,trang289-91,MakinothảoluậnvềcácbuổiluyệntậplựclượngHảiquânmàHirohitovàMakinothamgiangoàiVịnhTokyotừngày20đến25tháng10năm1927.16.“Tennoseikokkachitsujonorekishitekikenkyujosetsu,”trongShakaiKagakuKenkyu30,số5(tháng3năm1977),trang259củatácgiảWatanabeOsamu.17.BộHoànggiathôngbáongày21tháng11năm1921rằngngaysaukhiNhậtHoàngTaishođượcsinhra,ôngđãbịbệnhgiốngnhưbệnhviêmmàngnãovàtừkhoảngnăm1914-15“ôngkhôngchỉmấtđidángđiệutềchỉnhvàđilạirunrẩy,màbàiphátbiểucủaôngcũngbịngậpngừng.”ShikamaKosuke,jijubukannikkin,ngày25tháng11năm1921đãtríchdẫntrong“Kindaitennoseiniokerukenryokutoken’i-Taishodemokurashii-kinokosatsu”trongBunkahyoron357(tháng10năm1990),trang186củatácgiảYasudaHiroshi.18.MinhTrịĐạiĐế(NhàxuấtbảnChikumaShobo,1989),trang287củatácgiảAsukaiMasamichi;Koshitsushinron(NhàxuấtbảnWasedaDaigakuShuppanbu,1929),trang320củatácgiảWantaableIkujiro.19.MNN,trang68-69.20.Cùngcuốnsáchtrên.21.“1923-nentoguTaiwangyokeito‘naichienchoshugi’trongIwanamikoza,2teikokutochinokozo,kindaiNihontoshokuminchi(NhàxuấtbảnIwanamiShoten,1992),trang108củatácgiảWakabayashiMasahiro.22.Cùngcuốnsáchtrên,trang113.23.Cùngcuốnsáchtrên,trang99-100.24.Cùngcuốnsáchtrên,trang103-4,tríchtừTaiwanjippo(tháng5-6năm1923),trang7-8.25.“Kantodaishinsai70shunenkinenshusankaki”trongRekishigakukenkyu653(tháng12năm1993),trang32-34củatácgiảTasakiKimitsukasa.26.NyumonChosennorekishi(Sanseido,1998),trang166-70củatácgiảChosenshiKenkyukai,ed.;xemthêmcuộcthảoluậnvềtrậnđộngđấtKantotrongcuốnTokyo:ThànhphốcủaTướngquântrongThếkỷhaimuơimốt(JohnWiley&Sons,1998),trang82-85củatácgiảRomanCybriwsky.27.“NaraTakejikaisoroku(soan),”,trang344,348;Showatennonojugonensenso(AokiShoten,1991),trang42củatácgiảFujiwaraAkira.

28.“Hajimetekokaisaretakizokuinhimitsukaigijisokkirokushu,”trongTokyoDaigakuShuppankaiUP276(tháng10năm1995),trang30-31củatácgiảOeShinobu.29.“Tennoseikokkachitshujonorekishitekikenkyujosetsu,”trang187củatácgiảWatanabe.30.“Hajimetekokaisaretakizokuinhimitsukaigijisokkirokushu,”trang30củatácgiảOe.31.BáoAsahi,rangày5tháng6năm1995.32.Tenno,daiikkan,trang320,328củatácgiảKojima.33.“Tennoseikokkachitshujonorekishitekikenkyujosetsu,”,trang256củatácgiảWatanabe.34.Cùngcuốnsáchtrên,trang257.Watanabegọi“vụxétxửtộimưuphảnlớnthứhaitronglịchsửNhậtBản”này-vụlớnnhấtlàvụxétxửvàonăm1911-12đốivớiKotokuShusuivàmườingườikhác,baogồmlinhmụctheomônpháiSotoZentênlàUchiyamaGudo,bịcáobuộcliênquanđếnmộtâmmưuámsátNhậtHoàngMeiji.35.MNN,trang107-8.36.Tenno,daiikkan,trang304,loạisáchcóbìamềm,trang298củatácgiảKojima.37.Cùngcuốnsáchtrên,trang299,loạisáchcóbìamềm.38.“Tennoseikokkachitshujonorekishitekikenkyujosetsu,”trang257củatácgiảWatanabe.39.TennotoShowashi,jo,trang37củatácgiảNeru.Chỉriêngtrongnăm1928,sốvụphạmtộikhiquânlênđếnhaimươitám.40.“Tennoseikokkachitshujonorekishitekikenkyujosetsu,”trang257củatácgiảWatanabe.41.“Zoshonogogiokonawareru,”trongTờbáoTokyonichinichi(yukan),ngày26tháng1năm1924,trongTaishonyusujitsen,rokkan(MainichiKomunikeshionzu,1988),trang344-45.42.TríchtừKogosama(NhàxuấtbảnSuzakusha,năm1959),trang43-44củatácgiảKoyama.43.TờbáoOsakaMainichipháthànhngày27tháng1năm1924trongTaishonyusujiten,rokkan,trang347.44.Tríchtừ“Koshitsuzaiseito‘Teishitsutokeisho,’”trongTeishitsutokeisho,Meiji32nenhohen(NhàxuấtbảnKashiwaShobo,năm1993),trang12-14củatácgiáOsawaSatoru.45.TríchtừTennoHirohitonoShowa-ship,trang75củatácgiảKawahara.46.MNN,viếtngày28tháng1năm1922,trang44–45.47.Tríchtừ“Kaisetsu,”trongKinoshitaMichio,Sokkinnisshi(NhàxuấtbảnBungeiShunjusha,năm1990),trang289củatácgiảTakahashiHiroshi.48.MNN,trang44

49.Thuậtngữ“bộluậthòabình”đượctríchtừtácphẩm“Bôluậthòabình:ĐạođứcvàAnninhtrongthếgiớicủacácQuốcgiabịChiacắt”củatácgiảDorothyV.Jones(nhàxuấtbảnUniversityofChicagoPress,năm1991).50.Tríchtừbàiviết“Sekaitaisentotairikuseisakunohenyo,”trongTạpchíNghiêncứuLịchsử656(tháng3năm1994),trang192–208củatácgiảKobayashiMichino.51.“Nichi-Dokusensonokaisengaiko,”trongNihonKokusaiSeijiGakkai,ed.,Kokusaiseiji4(tháng10năm1998),trang192-208củatácgiảSaitoSeiji.52.Showatennonojugonensenso,trang40-48củatácgiảFujiwara.53.TrongcuốnLuậthòabình,trang44,Jonesviếtrằng“tuyênbốmangtínhhìnhthứcvềsựbìnhđẳngdântộc…củaNhậtBảnđãbịbỏrangoàicamkết(cùngvớituyênbốvềquyềntựdotínngưỡngmàWilsonrấtmongmuốnđượcthôngqua),[nhưng]nguyêntắcbìnhđẳnggiữacácquốcgiađãđượcchấpthuậntheođasốbiểuquyết…trongcơcấucủaHộiQuốcLiên.”54.“Hakken!Showatennogamanandateiogakukyokasho,”trongBungeishinju(tháng2năm1998,sốđặcbiệt),trang131củatácgiảShibataShinichi.55.KindaiNihonnogunbutoseiji(NhàxuấtbảnShibunkakuShppan,1993),trang256củatácgiảNagaiKazu.56.“Showashokikaigunniokerukokuboshisonotairitsutokonmei:kokubohóinnodainịikaiteitodaisanjikaiteinoaida,”trongGunjishigaku34,số1(tháng6năm1998),trang10-11củatácgiảKoronoTaeru.57.Showatennonojugonensenso,trang42củatácgiảFujiwara.58.Chiphíquânđộigiảmtừmứccaolà60,14phầntrămnăm1920xuốngcòn28,52phầntrămnăm1930.VềGNP,giảmtừmức5,86phầntrămxuốngcòn3,03phầntrăm.ThamkhảotrongGunbikakuchonokindaishi:Nihongunnobochotohokai(NhàxuấtbảnYoshikawaKobunkan,1997),trang10củatácgiảYamahaAkira.59.NhữngngườiNgađầuhàngtrongcuộcchiếntranhvớingườiSebiriakéodàibốnnămkhôngbịđốixửnhưnhữngtùnhânchiếntranh,điềunàychothấyrằngbinhlínhNhậtBảnđãgiếthọngaytạichỗhoặc,ítcókhảnănghơn,thảhọsaukhihọcamkếtsẽkhôngđấutranhchốnglạiNhậtBản.Rebgokokuhoryogyakutaitosengosekinin(IwanamiBukkurettosố321,1923),trang16củatácgiảYuiDaizaburo,KosugeNobuko.60.TríchtừTennonoguntaitoNankinjiken(NhàxuấtbảnAokiShoten,năm1985),trang191củatácgiảYoshidaYutaka.61.Cùngcuốnsáchtrên.62.Cùngcuốnsáchtrên,trang193–194.63.Cùngcuốnsáchtrên,trang191.64.Tríchtừ“Showashoki:Nihonrikugunenoshakaigakutekiapuroochi”

trongGunjishigaku22,số4(năm1987),trang20-21củatácgiảKataokaTetsuya.65.Cùngcuốnsáchtrên,trang22-23.66.Tạitrang25,tácgiảKataokalưuýrằngvàonăm1928,cáctướngArakiSadao,ObataToshishiro,…67.“Tosuikendokuritsu’rironnogunnaidenohattenkeika”củaMaeharaTorutrongGunjishigaku23,số3(tháng1năm1998),trang18-19.68.KindaiNihonnogunbutoseijicủaNagai,trang255.69.“Tosuikendokuritsu’rironnogunnaidehattenkeika”củaMaehara,trang27-28.70.Tháng2năm1922,Bộthammưuđãtiếnhànhmộtcuộcnghiêncứutuyệtmậtcótiêuđề“MốiquantâmvềtínhĐộclậpcủaQuyềnChỉhuyTốicao”.Đâycóthểlàtàiliệuchínhthứcđầutiêncótiêuđềliênquanđếnthuậtngữ“tínhđộclậpcủaquyềnchỉhuytốicao”.XemMaehara,trang30.71.TríchtrongMaehara,trang34vàtrang40,50.72.“KyozonogunshinTogoHeihachiro”củaTanakaHiromitrongThisisYomiuri(tháng9năm1993),trang240.73.“NaraTakejikaisoroku(soan)”,trang357-358.74.Cùngcuốnsáchtrên,trang355;Jijishinbun(10tháng8năm1925).75.“NaraTakejikaisoroku(soan)”,trang355.76.“Taishokiniokerurikugunshokonoshakaininshikitorikugunnoseishinkyoiku:Kaikoshakijinoronsetsukijinobunseki”củaAsanoKazuotrongKindainihonseijinoshoso:jidainiyorutenkaitokosatsucủaNakamuraKatsunori,ed.,(KeioTsushin,1989),trang455.77.ShowatennonojugonensensocủaFujiwara,trang43.78.Cùngcuốnsáchtrên,trang44.79.“Seijishiniokerutennonokino”củaMiyajiMasatotrongTennototennoseiokangaerucủaRekishigakukenkyukai,ed.,(AokiShoten1988),trang97.80.“Kindaitennoseiniokerukenryokutoken’i-TaishodemokurashiiChúthích847kinokosatsu”củaYasudaHiroshitrongBunkahyoron357(tháng10năm1990),trang188.81.Cùngcuốnsáchtrên,trang157.Điều1củaluậtkiểmsoátnhữngtưtưởngmớidunhậpnêurõ:Bấtkỳngườinàothànhlậpmộthiệphộinhằmmụcđíchthayđổichínhthểquốcgia[quốcthể]hoặcthànhlậpmộtchínhphủ[seitai]hoặctừbỏhệthốngthuộcquyềnsởhữutưnhân,hoặcbấtkỳngườinàomàgianhậpmộthiệphộinêutrênkhiđãnhậnthứcđầyđủvềmụctiêucủahiệphộiđósẽphảichịuphạttùcóhoặckhôngphảilaođộngkhổsaitrongthờihạnkhôngquá10năm.82.“Taishodemokurashiitoquốcthểmondai”củaSuzuki,trang63.83.Tenno,daiikkancủaKojima,trang342-343.KanekoFumikocuốicùng

đãtựvẫntrongtù.84.“Gyozaiseiseiri,fusen,chianijiho:dai49kaiteikokugikai-dai52kaiteikokugikai”củaKanazawaFumiotrongNihongikaishiroku2củaUchidaKenzoetal.,eds..,(DaiIchihokiShuppanK.K,1990),trang40-401.85.KoshitsuseidocủaSuzuki,trang167.86.Cùngcuốnsáchtrên,trang167.87.KindainotennocủaSuzuki,trang52.88.KindaishakaitoNichirenshugicủaTokoroShigemoto(Hyoronsha,1972),trang130132.89.Cùngcuốnsáchtrên,trang133.90.Cùngcuốnsáchtrên,trang135.91.“Tennoseitoshukyo”củaMaruyamaTeruotrongShowanoshuentotennoseinogenzaicủaInoueKiyoshietal.,(Shinsensha1988),trang183.92.Cáctổchứcthuộccánhhữuđãtăngtừconsố23năm1926lênconsố196năm1932.Saunăm1929,rấtnhiềutổchứctrongsốđóđãthêmvàohọcthuyếtchủnghĩachốngphươngTâythôngthườngcủamìnhnhữngbàihùngbiệnchốngchủnghĩatưbản..Nhữngtổchứccótầmquantrọnghơnlànhữnghiệphộiápdụngnhữngchươngtrìnhhọctậpmớitạiđónhữngngườiviênchứctrẻtuổiđóngvaitròchính.XemKoshitsuseidocủaSuzuki,trang170.93.Đầunhữngnăm1930,Yasuokamộtlầnnữakhẳngđịnhsựtáchbiệtgiữaquốcthểvớihìnhtháichínhphủ(seitai)vàbiệnhộrằngbấtkỳhìnhtháichínhphủnào,chodùlàchếđộđạinghịhayđộctàiquânphiệt,đềukhôngđượcphảnđốiquốcthểchừngnàomàchínhphủđóđượclậprađểbảovệquốcthể.“TennoseiideorogiitoshinEi-Beihanokeifu:YasuokaMasahiroochushinni”củaOtabeYujitrongShientập43,quyển1(tháng5năm1983),trang27,29vàquyển3.94.KindainotennocủaSuzuki,trang51-52.95.Cùngcuốnsáchtrên,trang53,tríchNagata,trang85.96.Cùngcuốnsáchtrên,trang54.97.“Gunbuno‘Taishodemokurashii’ninshikinoichidanmen”củaKurozawaFumitakatrongHendokinoNihongaikotogunji:shiryotokentocủaKindaiGaikoshiKenkyukai,ed.,(HaraShobo,1987),trang49.98.Cùngcuốnsáchtrên,trang48.99.Cùngcuốnsáchtrên,trang49,tríchlờiTổngthanhtraGiáodụcQuốcphòngMutoNobuyoshithángBanăm1932.100.“Taisho,Showa-kigunjieriitonokeiseikatei:rikugunshokonogunkyariasentakutogungakkotekionikansurujissubunseki”củaKawanoHiroshitrong“KindaiNihon’norekishishakaigaku:shinseitokozo”củaTsutsuiKiyotada,ed.,(bokutakusha1990),trang895-140.101.Nihonriku-kaigunsogojitencủaHataIkuhiko,ed.,(TokyoDaigaku

Shuppankai,1991),trang737.102.“Taisho-Showa-kigunjieriitonokeiseikatei”củaKawano,trang105-106.103.Cùngcuốnsáchtrên,trang120.104.KYN,daiikkan,trang33-35,37,41-42.105.“Tennoseikokkachitsujonorekishitekikenkyujosetsu”củaWatanabe,trang264.106..Cùngcuốnsáchtrên,trang265.107.Cùngcuốnsáchtrên,trang262.108.“InoueTetsujirofukeijikensaiko”củaTakahashiYoichitrongKindaiNihonniokeruchinobunpaitokokumintogocủaTerasakiMasaoetal.,eds.,(DaiIchihokiK.K,1993),trang347.CuốnsáchđềtêncủaToyamaMitsuru,TanakaHiroyuki,IogiRyozovàAshizuKojiro.109.Cùngcuốnsáchtrên,trang349,358.110.KindaishakaitoNichirenshugicủaTokoro,trang119.111.Shishiodansoben,6củaTanakaHinosuke(ShishioZenshuKankokai,1937),trang343.112.“KindaiNihonnoayumitoNichirenshugi”củaTamuraYoshirotrongKozaNichiren4,NihonkindaitoNichirenshugicủaTamuraYoshirovàMiyazakiEishu,eds.,(Shunjusha,1972),trang3.1.KYN,daiikkan,trang66.Số124lànhữngthếkỷđượcbịaratrướcđóbằngcáchkhôngđếmnữHoàng,xóabỏnhữngHoàngđếcủatriềuđìnhphíanam,vàbỏđinhữngcáitênkhôngphùhợpvớinguồntinchắcchắn.KhôngaibiếtchínhxácNhậtBảncóbaonhiêuHoàngđếbởivìnhữngghichépvềcáctriềuđạikhôngtươngquanvàmauthuẫnvớinhau,vàcáchgọitênhọcũngthayđổitheothờigian.2.BốnsắclệnhđượctáibảnvàthảoluậntạiSendaKako,TennotochokugotoShowashi(Sekibunsha,1983),trang21-25.3.HatanoSumio,“Manshujihento‘kyuchu’seiryoku,”trongTochigishigaku5(1991),trang108.Narakhôngphảilúcnàocũng“đồngý”vớinhómtriềuđìnhnhưngtrongnhữnghànhđộngcủamình,ôngthườngưutiêntổchứcquânđộitrongđóônglàmộtthànhviên.4.NhữngvấnđềliênquanđếnviệcxácđịnhnhómtriềuđìnhđượcđềcậptrongNH.5.KhiKichizaemonmấtvàotháng6năm1926,SaionjiđãbàytỏvớiMakinosựlongạivềviệcbảođảmantoànchogiađìnhSumitomosaucáichếtcủangườiđứngđầu.“NgườiđứngđầumớicủagiađìnhSumitomocònrấttrẻ,nhưngảnhhưởngcủagiađìnhhọlạirấtlớnvàkhôngchỉgiớihạntronggiađìnhhọ.VìSumitomolàmộtcơquannhànướcnênnềntảngvữngchắccủaSumitomolàđiềumongmuốnđốivớilợiíchvàanninhchung.TôihoàntoànđồngývớiHoàngtử.”XemMNN,trang259.

6.Hatano,“Manshujihento‘kyuchu’seiryoku,”trang107.7.HirohitotriệutậpSaionjiđếnTokyosaukhiThủtướngInukaibịámsáttháng5năm1932,vàtiếptheođócuộcnổidậycủaquânđộingày26tháng2năm1936tạithờiđiểmSaionjithamdựbầuHirotaKokilàthủtướng.XemHaradaKumao,Saionjikotoseikyoku,daigokan(IwanamiShoten,1951)trang6,8.ĐượctríchdẫndướiđâylàHaradanikki.8.MasudaTomoko,“Tenno:kindai,”trongNihonshi,4kan,trang1244.9.NH,trang2810.VềsựnghiệpcủaHarada,xemThomasF.Mayer-Oakes,Thắnglợimongmanh:HoàngtửSaionjivàVấnđềHiệpướcLuânĐônnăm1930,từHồikýcủaBaronHaradaKumao,đượcdịchcùngvớiLờigiớithiệuvàChúthích(NhàxuấtbảnĐạihọcBangWayne,năm1968),trang41-42.11.MặcdùKonoevàHirohitobấtđồngsâusắcvềcácvấnđềliênquanđếnchínhsáchngoạigiao,nhưngbảnthânKonevẫngầngũivớiHirohitochođếngiữanăm1941.12.ShojiJunichiro,“KonoeFumimaro-zonosiakento:taigiaishikiochushinni,”trongKindaiGaikoshiKenkyukai,vìvậy,HendokinoNihongaikotogunji(HaraShobo,1987),đặcbiệttrang101-5.13.GotoMuneto,“Taishodemokurashiitokazokushakainosaihen,”trongRekishigakukenkyu694(tháng2năm1997),trang19-34,63.14.MizutaniTaichiro,“Kyuteiseijikanoronritokodo:KidoKoichinikkinitsuite,”trongMizutaniTaichiro,Taishodemokurashiiron:YoshinoSakuzojidaitosonogo(ChuoKoronsha,1974),trang176-287.15.Masuda,“Tenno:Kindai,”trang1243.16.WatanabeOsamu,“Tenno,”trongNihonshi,yonkan(Heibonsha,1994),trang1246.17.ItoTakashi,“Kaisetsu,”trongMNN,trang715;vàtrang321,323;Suzuki,Koshituseido,trang169.18.KYN,daiikkan,trang79-80.SaukhitruyềnđạtquanđiểmcủaKonoechocácquanchứccaocấpcủaBộHoànggia,KawaitrởlạivớiKonoetạiThượngNghịViện.KhiKawaiquaylạiHoàngcung,ôngđãgửichoKonoemộtbảnsaođềxuấtcủamình.KawaicũngtìmsựtưvấnvềluậthiếnphápcủahọcgiảUesugiShinkichi.19.“NaraTakejikaisoroku(soan),”trang327.MinhTrịkhôngđượctônsùngnhưmộtvịthánhchođếnnăm1920,támnămsaukhiôngmất.20.NakajimaMichio,Tennonodaigawaritokokumin(AokiShoten,1990),trang116;KYN,daiikkan,trang73-80.21.KYN,daiikkan,trang219,ngày8tháng10năm1927;JapanTimesandMail,ngày5tháng11năm1928.22.XemnhậtkýcủaKawaingày1tháng5năm1929;TakahashiHirohito,“Kaisetsu:tsukuraretakyuchusaishii,”trongKYN,dairokkan(Iwanami

Shoten,1994),trang256-57.TakahashighirằngcảnghềtrồnglúalẫnnuôitằmđềuliênquansâusắcđếnLễTạMùa,mộtlễquantrọngnhấtcủaHoàngthất.Lúamới,chưaxayđượcHoàngđếdânglênchocácvịthánh,trongkhivảilụađượcsửdụngcholễcầusiêunhữngHoàngđếđãmất,đượctổchứcvàotrướcLễTạMùa.23.ChitiếtxemNH;KanazawaShio,“Gyoseiseiri,fúen,chianijiho:dai49kaiteikokugikai-dai52teikohugikai,”trongUchidaKenzoetal.,eds.,NihonGikaishiroku2(DaiIchiHokiShuppanK.K.,1990),trang401-6.24.Xemmụcngày15tháng6năm1927,trongMNN,trang268-69.25.NH,trang5.26.Ngày30tháng10năm1928,TướngUgakiđãchỉtríchviệcphungphítiềnvàocáclễđăngquangtạithờiđiểmkhi“côngchúngđangphảichịusựthiếuthốnlươngthựcvàquầnáo.”.Saunàyôngghilaik:“Sựkiểmsoátcủacảnhsátsuốtthờikỳkếnhiệm....làcựckỳchặtchẽvànhiềusựchỉtríchrằngnóvượtquágiớihạnthôngthường.”.TríchdẫntrongOginoFujio,“Showatairei’totennoseikeisatsu:Showataireikeibikirokuochushinni,”trongNishiHidenarietal.,Showataireikirokushiryo:kaisetsu(FujiShuppan,1990),trang30,55.27.Năm1927HệthốngphátthanhtruyềnhìnhTokyo(kênhNHKngàynay)đãsảnxuấtchươngtrìnhtruyềnhìnhtrựctiếpđầutiênGiảithiđấuBóngchuyềnQuốcgiagiữacáctrườngTrunghọctừSânvậnđộngKoshienởthànhphốNishinomiya,quậnHyogo.Nămsaugiảithiđấuvậtsumolầnđấutiênđượcđưalêntruyềnhình.SasakiRyuji,Gendaitennoseinokigentokino,trang90.28.TráivớiđạoShintonhànước,mộtcôngcụphụcvụhoàntoànchochínhquyềnNhậtBản,giáopháiđạoShintomấtnhiềuthờigianđểgiảinghĩađạoShinto,ngoạitrừnhữnglờidạytrongđạoShintotráivớihệtưtưởngquốcthể.29.XemTakahashiHirohito,“Shinkakukanokizashi:Showanotairei,”trongKYN,daiikkan,trang307-8.30.Nkajima,Tennonodaigawaritokokumin,trang109.31.TakashiFujitani,NềndânchủhuyHoàng:QuyềnlựcvàsựHoànhtrángcủanướcNhậthiệnđại(NhàxuấtbảnĐạihọcCalifornica,1996),trang236.32.Sasaki,Gendaitennoseinokigentokino,trang90-91.33.TríchdẫntừMochizukiKeisukeden,trang361,trongNakajima,Tennonodaigawaritokokumin,trang119.34.Nakajima(Tennonodaigawaritokokumin,trang110)đưaramộtvídụđiểnhìnhvềsựđốiâmtrongmệnhlệnhdướiđâymàBộtrưởngGiáodụcShodaKazuođưaratrướccuộchọpcácquanchứcđịaphươngngày13tháng7năm1928:Ngàynaynhiềungườinuôidưỡngtưtưởngcóxuhướngđốingượcvớiquanđiểmquốcgiadựatrênquốcthể.Bịảnhhưởngbởi

nhữngtưtưởngnày,mộtsốhọcsinhđãviphạmkỷluật;mộtsốkhácthamgiavàosựkiệnĐảngCộngSảngầnđây.Đâylàvấnđềvềđángquantâmđốivớinhànước....Đểcứuvãntìnhhìnhnày,trướctiênchúngtaphảilàmchohọhiểucácnguyêntắccơbảncủađấtnướcvàquađóthúcđẩyhọđểcótinhthầnvữngchắc,khônglaychuyển....Tôitinlànhữngdịpkỷniệmlớncholễđăngquangsắptớisẽlàcơhộilớnnhấtchochúngtađểnângcaotinhthầncủasinhviênvàlàmchohọnắmvữngkháiniệmvềquốcthể.35.FujiwaraAkira,ed.,Nihonminshunorekishi8,dan’atsunoarashinonakade(Sanseido,1975),trang180.36.Nakajima,Tennonodaigawaritokokumin,trang60-61.37.NishiHidenari,“Showatairei’tokokumin:‘Showataireiyoroku’ochushintoshite,”trongNishiHidenarietal.,Showataireikirokushiryo:kaisetsu,trang25.38.Cùngcuốnsáchtrên.39.Vềtưliệutrongđoạnnàyvàđoạnkếtiếp,tôixincảmơnChiristineKim,“SựphôtrươngrỗngtuếchcủaHoànggiatrongcácnướcThuộcđịa:XemXétPhảnỨngcủaTriềuTiênĐốiVớiLễĐăngQuangcủaHirohito”(báo,TrườngĐạihọcHarvard,tháng4năm1997).40.Senda,TennotochokugotoShowa-shi,trang77;Neru,TennotoShowa-shi,jo(SanIchiShobo,1976),trang46-47;TokushuBungeishunju:tennohakusho(tháng10năm1956),trang77;OkadaSeijivàHikumaTakenori,“Sokuinorei,daijosainorekishitekikento,”trongBunkahyoron357(tháng10năm1990),trang62-87.41.NhàsửhọcYasumaruYoshighilạirằngnghilễdaijosaibịgiánđoạntừnăm1466đếnnăm1687,vàthayvàođólàlễrửatộibằngnước,vànócũngkhôngcònnữa.Daijosaiđượctiếptụctổchứcnăm1687,dướisựảnhhưởngcủaSuikaShinto,vàđãchútrọngđếnbanseiikkeicủaHoàngđế.Từđótrởđi,HoàngđếlàmộtvịthánhkhôngchỉdodòngdõihuyếtthốngmàcòndonữthầnAmaterasuOmikamiđãtrựctiếptônônglàthầnthánhdoôngcócùngbảnchấtthầnthánggiốngnữthần.ĐâylàkháiniệmdaijosaiđãđượcnhữngthànhphầnưutúcủaMinhTrịchấpthuậntrongmộtchỉthịchínhthứcvềdaijisainăm1871.XemYasumaruYoshio,Kindaitennozonokeisei(IwanamiShoten,1992),trang23.NhữngngườiủnghộgiáopháiĐạoShintodịgiáocủaOmotokyovàTenrikyođãbácbỏquanđiểmchínhthứcnày.42.Nakajima,Tennonodaigawaritokokumin,trang58;Okada,Hikuma,“Sokuinorei,daijosainorekishitekikento,”trang79.43.TomuraMasahiro,Shinwatosaigi:Yasukunikaradaijosaie(NihonKitokuKyodanShuppnankyoku,1988),trang68;YugeToru,“Romakoteireihaitotennoshinka,”trongRekishihyoron406(tháng2năm1984),ôngghilạirằngtráingượcvớinhữngngườiLaMãcổđạitônsùngHoàngđếcủa

mìnhgiữabanngày,thôngthườnglàsaukhiHoàngđếmất,thìngườiNhậtBảnthờcúngHoàngđếcủamìnhvàobanđêm,khiHoàngđếvẫncònsống.XemOkada,Hikuma,“Sokuinorei,daijosainorekishitekikento,”trang77.;IharaYoriaki,Koshitsujiten(Toyamabo,1943),trang75.Gyozahoặcgozađượcđịnhnghĩalàmộtchiếcghếhoặcnhiềuchiếcghếtrướcmặtvịthần,nơiHoàngđế,Hoàngtháihậungồi.44.TờTokyonichinichishimbunđưatinngày15tháng11năm1928:“Khôngcócáchnàođếnhìnshinzatrongtậncùngcácphòngvìshinzaluônlàvậthuyềnbíthiêngliêng,vàcóvẻđầysợhãi,”và“Ngườitakhôngnênsờmólinhtinhnhữngđiềuhuyềnbítrongtậncùngcácphòng.”TríchdẫntrongYuge,“Romakoteireihaitotennoshinka,”trang9.45.Nishi,“Showatairei’tokokumin:‘Showataireiyoroku’ochushintoshite,”trang26.46.JapanTimesandMail,ngày3và4tháng12năm1928.47.Nakajima,Tennonodaigawaritokokumin,trang79-80.48.JapanTimesandMail,ngày23tháng11năm192849.Yasumaru,Kindaitennozonokeisei,trang23-24.ThuyếttônsùngcủaHirohitođượccủngcốbằngviệcxuấtbảncuốnDaijosainohongi(Nhữngnguyêntắccơbảncủalễquáđường)củanhàdântộchọcOriguchiNobuonăm1928,ngườiđãđưaralậpluậnrằngHoàngđếbảnnăngthầnthánhdoviệckếthônthầnthánhcủaôngtrongsuốtdaijosai.50.Sasaki,Gendaitennóeinokigentokino,trang91.51.NakamuraMasanori,Nihonnorekishi29,rodoshatonomin(Shogakikan,1976),trang325;HoseiDaigakuOharaShakaiMondaiKenkyujo,biêntập,Shakai,rodoundodainenpyo,daiikkan,1858-1945(RodoJunposha,1986),trang278.52.Mộtnhómdiễuhành(ngày28tháng5đến9tháng6năm1929)đếnvùngKansai(Osaka-Kobe-Kyoto);mộtnhómkhácđếnquậnShizuokatừngày18tháng5đếnngày3tháng6năm1930;nhómthứbađếncácquậnGumma,Tochigi,vàSaitamavàotháng11năm1934,vànhómthứtưđếnHokkaidotừngày24tháng9đếnngày12tháng10năm1936.53.SakamotoKojiro,Shochotennoseienopafuoomansu:Showwa-kinotennogyokonohensen(KamakawaShuppansha,1989),trang4-5;DaiKasumiKai,biêntập,Naimushoshi,daisankan(ChihoZaimuKyokai,1971),trang770.NarađãkếthợpLuậtGìnGiữhòaBìnhđượcsửađổinăm1928vớimốilongạicủachínhphủvềviệccầuviệntrựctiếpHoàngđếtrongkhiôngđangthựchiệnchuyếncôngdu.Xem“NaraTakejikaisoroku9soan),trang367.54.Naimmusho-shi,daisankan,trang761-62.55.Cùngcuốnsáchtrên,trang761-63.56.Yasumaru,Kindaitennozonokeisei,trang289-90.

57.JitsugyonoNihonzokan:gotaitenkinenshashingo(tháng11năm1928),trang57.58.HoshinoTeruoki,“Taireinoshogioyobisonoigi,”trongJitsugyonoNihon(tháng11năm1928),trang69.59.Trongnăm1927-1928,ýtưởngquảngbáhìnhảnhmộtvịHoàngđếthầnthánhvàquânphiệtđãxuấthiệntrựctiếptừHoàngcung,vàtừnhữngnhânvậtchủchốttrongtriềuđìnhvàcácquanchứcdânsự.HọbắtđầupháthuytinhthầnNhậtBảnvàđemlạicuộcsốngmớichochủnghĩacựcđoanxuấtpháttừtínhchấtchínhthống.60.Nakajima,Tennonodaigawaritokokumin,trang123-24.61.Từ“LễĐăngQuangLớnvàĐạoĐứcDânTộc:CốgắngpháthuycáchcủaChavàMẹ,”mộtbàixãluậntrong“Ỵokohamaboekishimpo,”ngày14tháng7năm1928,tríchdẫntrongNakajima,Tennonodaigawaritokokumin,trang125.62.Cùngcuốnsáchtrên,trang128.63.Cùngcuốnsáchtrên.64.Cùngcuốnsáchtrên,trang129-3065.Cùngcuốnsáchtrên,trang129,từ“nướcNhậttrẻvàSứMệnhThờiĐại,”ngày1tháng12năm1928.66.Cùngcuốnsáchtrên,trang130.67.D.C.Holtom,nướcNhậtHiệnđạivàChủnghĩadântộcĐạoShinto:NghiêncứuXuhướngNgàynayvềTôngiáoNhậtBản(NhàxuấtbảnĐạihọcChicago,1943),trang23-24.68.Yasumaru,Kindaitennozonokeisei,trang12-13.69.Nakajima,Tennonodaigawaritokokumin,trang131.70.FujiwaraAkira,biêntập,Nihonminshunorekishi8,dan’atsunoarashinonakade,trang178-79.1.SuzukiMasayuki,Kindaitennoseinoshihaichitsujo(AzekuraShobo,1986),phần2.2.Senshisoho31,kaigungunsenbi1(1969),trang375-76;KuronoTaeru,“Showashokikaigunniokerukokuboshibonotairitsutokonmei:kokubohoshinnodainijikaiteitodaisanjikaiteinoaida,”trongGunjishigaku34,số1(tháng6năm1998),trang12-13.3.Vềnghiêncứutheoniênđại,xemNakamuraMasanori,biêntập.,NenpyoShowa(IwanamiShoten,1989),trang5.4.HirohitothamgiavàonhữngcuộctranhluậncủaHộiđồngCơmậtvềsắclệnh,nhậnthứcđượcsựđànápngàycàngtăngđóivớicánhTả,vàyêucầunhữngđiềukiệnvàýkiếnkhôngrõràngphảiđượcbổsungvàosắclệnhtrướckhiphêchuẩnsắclệnhđó.HọlàaivànhữngđiềuHirohitochêtráchtrongbáocáocủaThủtướngTanakavớiHirohitođềukhôngđượcbiết.KYN,dainikan,trang110-11;MNN,trang321,322.

5.KandaiFuhito,“KindaiNihonsosenso:horyoseisakuochushintoshite,”trongKikansensosekininkenkyu9(tháng9năm1995),trang15.6.YuiDaizaburo,KosugeNobuko,Rengokokuhoryogyakutaitosengosekinin(IwanamiBukkurettosố321,1993),trang19.ĐểphảnđốiviệcphêchuẩnHiệpướcGiơ-ne-vơngày27tháng7năm1927,liênquanđếnViệcĐốixửvớiTùnhânChiếntranh,cácnhàlãnhđạoHảiquân,ngày15tháng11năm1934,đãđưaralậpluậnrằng“binhsĩNhậtBảnkhôngđượcphéptrởthànhcáctùnhân;”và“nếuchúngtachấpthuậnhiệpướctheođúngquanđiểmtrên....chúngtasẽphảisửađổicácquyđịnhvềhìnhphạttrongquânđộivàsẽlàmchoviệcduytrìkỷluậttrởnênkhókhănhơn.”7.GordonM.Berger,“CácvấnđềchínhtrịvàviệctuyểnquântạiNhật,1931-1945”trongPeterDuus,biêntập,LịchsửNhậtBảncủaĐạihọcCambridge,tập6,ThếkỷHaimươi(NhàxuấtbảnĐạihọcCambridge,1988),trang105-6.8.TríchdẫntrongTanakaHiromi,“KyozonogunshinTogoHeihachiro,”trongĐâylàYomiuri(tháng9năm1993),trang220.9.KatoKanji,“Kokkaminjinronnoseishinka,”trongKokuhon(ngày26tháng1anưm1926).10.TogogensuishodencủaOgasawaraxuấthiệnlầnđầuvàomùaxuânnăm1921vớisốlượngbảninhạnchế;vàđượcpháthànhphổbiếnvớigiárẻhơnvàonăm1925.XemTanakaHiromi,“KyozonogunshinTogoHeihachiro,”trang234-35.11.Tanaka,“KyozonogunshinTogoHeihachiro,”trang225,236,239.12.TrảlờiNhậtBản,KhuvựcTâyNamTháiBìnhDương,ngày1tháng7năm1944,trang9.TừbộsưutậpcủaBonnerF.FellersởViệnHoover.13.KiyozawaRetsu,GendaiNihonbunmeishi,daisankan,gaikoshi(ToyoKeizaiShinposha,1941),trang437;StephenPelz,CuộcđuađếnTrânChâucảng:ThấtbạicủaHộinghịHảiquânLuânđônlầnthứhaivàSựTấnCôngcủaCuộcChiếntranhthếgiớiII(NhàxuấtbảnĐạihọcHarvard,1974),trang2-3.14.MNN,trang41715.NH,trang59-60,tríchdẫnđượcsựchophépcủatácgiả.16.MasudaTomoko,“Tenno,kindai,”trongNihonsh,yonkan(Heibonsha,1994),trang1243-44.17.TầngmộtcủacungđiệnđãđượcthiếtkếlạicủaHirohitolànhữngphòngđợivàmộtphòngtiếpkiếnrộng(cỡhaimươitấmthảm)đượctrangtrígiảndịvàđượcchiathànhhaiphần.Mộtchiếcđiệnthoạidoviênthịthầnquảnlýđượctreotrênbứctườngchỗhànhlangdảithảmtừcácphòngđóntiếpđếnphòngtiếpkiếnbênngoài.KhiHirohitomuốntiếpđónmộtaiđó,ônghoặccậnthầnsẽgọiđiệnbáochovịkháchvào“phòngbênngoài”.Vịkháchnàysẽhơicúixuốngchàokhibướcvào,vàcúixuốngtiếpkhibướcvào“phòng

trong,”vàquỳngườixuốngchàotrướcbànHoàngđế.XuấthiệntrướcmặtHoàngđếphảithựchiệnđộngtácởtưthế“rùabò”,vàphảiđinépvàomộtbênđểracửasaochokhôngbaogiờlưngquayvềphíaông.PhòngtiếpkiếncủaHirohitorộnggấpđôiphòngriêngcủaông,gồmmộtchiếclòsưởichechiếclòđiệnđặtâmtrongtường.Đằngchiếclòsưởilàchiếcghếvàbànlàmviệccủaông.Mộtchiếcbànhìnhôvankêsátchiếcbànlàmviệc.Nhữngcáigiátrưngbàygắnvàomộtbứctường,đượctôvẽnhữnglànsóngmàutímHoànggiavớinhữngchúchimchoichoimạvàngvàsươngchephủởtrêntheokiểutruyềnthống.Bứctườngphíasauchổôngngồicũngđượcthiếtkếtươngtự.Phíatrênphòngtiếpkiếnởtầnghailàphòngnghiêncứu,thưviệnvàvănphòng,nơilưugiữcáccondấucủaHoànggiavàchỉcácquanchứccaocấpcủatriềuđìnhvàviênthịthầnđượcphépvào.Ởđóôngsẽđọcvàphêchuẩncáctàiliệucầnthiết.XemNihonGendaishiShiryoKenkyukai,“OkabeNagaakirashidanwakiroku,”n.d.,trang11-12.TôixintrânthànhcảmơnnhàsửhọcOkabeMakiovìbảnghichépnay.18.NH,trang5-619.KYN,daiikkan,trang8120.Suzuki,Suzuki,Koshitssuseido:Meijikarasengomade,trang168.TheoMakino(trang317)ThủtướngTanakađãbảoChindađềnghịHoàngđếnóinăngtửtếvớiMizuno.21.Cùngcuốnsáchtrên.22.Kojima,Tenno,dainikan,trang33;AkiraIriye,SausựthốngtrịcủaHoànggia:TìmKiếmTrậtTựMớiởViễnĐông,1921-1931(NhàxuấtbảnĐạihọcHarvard,1965),trang197-205.23.MNN,trang322.24.NH,trang22-24.25.Cùngcuốnsáchtrên,trang23.26.KYN,daisankan,trang23;MNN,trang336-37;vàNH,trang23.27.OkabeNagakage,OkabeNagakagenikke:Showashokikazokukanryonokikoku.ShoyuKurabu,ed.(KashiwaShobo,1993),trang60-61.28.NH,trang24vàsố261;cùngMNN,trang350.29.Cùngcuốnsáchtrên,trang19.30.Bix,“’TựBạch’củaNhậtHoàngChiêuhòavàVấnđềTráchnhiệmChiếntranh,”TậpsanNghiêncứuNhậtBản18,số2(mùahènăm1992),trang338-42.31.Cùngcuốnsáchtrên,trang341-42;vàcuộcthảoluậntrongFujiwara,Awayaetal.,Tetteikensho:“Showatennodokuhakuroku’(OtsukiShoten1991),trang33-34.32.BộtrưởngđườngsắtOgawaHeikichibựctứctrướchànhđộngsailầmkhôngđúngniênđạicủaHoàngđếđãnhậnxét,“việcmộtthủtướngbịgiamcầmdocơntứcgiậncủaHoàngđếlàđiềuvôlýnhấttrongthờiđạihiệnnay

.”TríchtrongMasuda,“Tenno:kindai,”trang1244.33.IkoToshiya,“Showatenno,kyuchugurupunoTanakanaikakutokakuundom”trongRekishihyoron496(tháng8năm1991),trang16-17,nhưđượctríchdẫntrongBix,trang342.34.WatanabeOsamu,Sengoseijishinonakanotennosei(AokiShoten,1990),trang86.35.MệnhlệnhcủaUchidađưaralà“MãnChâulàsựphòngvệbênngoàicủaNhậtBản...ÍtnhấtchúngtakhôngcóýđịnhbiếnMãnChâuthànhmộtnướcbảohộhoặcđemquanxâmlượcMãnChâu.”Tuynhiên,bởivì“chínhquyềnKuomintang...đãđánhthuế,kíchđộngbiểutìnhchốngngườingoạiquốc....vàthựchiệnnhiềuhànhđộngcựcđoantươngtựđốivớinhữngngườicộngsản,nênchínhphủHoànggiakhôngthểbỏquaýđịnhxâmphạmđếnbaTỉnhPhíaĐôngcủacácthếlựcphíanam.”Gaimushohen,NihongaikonenpyonarabishuyomonjoII(HaraShobo,1969),trang117-19.36.WhitneyR.Harris,Sựđộctàitrongxétxử:BằngchứngtạiNuremberg(NhàxuấtbảnĐạihọcNamMethodist,1954),viết(trang523)rằng,“TòaánQuânsựQuốctếgiảithíchHiệpướcBriand-Kellogglàlàmchochiếntranhxâmlượctrởthànhtộiácvàbấthợppháp,vàtạocơsởpháplýchonhữnghìnhphạtcánhânmàđãkhởixướngvàtiếnhànhnhữngcuộcchiếntranhxâmlượckhiviphạmcácđiềukhoảncủahiệpước.”.TòaánTokyocũngcóvịtrítươngtự.Xem“VụxétxửTộiphạmChiếntranhcủaNhậtBản:Tàiliệu”(Washington,D.C.:GPO,1946),trang14-15.37.NguyênvănhiệpướcxemFRUS,1928,tập1,trang153-56.38.Kiyozawa,GendaiNihonbunmeishi,daisankan,gaikoshi,trang435-37.39.HatsueShinohara,“NềntảngTrithứcchoconđườngđếnTrânChâucảng:QuincyWrightvàTachiSakutaro.”BáochícómặttạiHộinghịvềHoaKỳvàNhậtBảntrongChiếntranhThếgiớiII,ĐạihọcHofstra,tháng12năm1991.40.HiệpướcđượckýtạiPa-ri(ngày27tháng8năm1928)vàđượcthôngquatạiNhậtBản(ngày27tháng6năm1929)vớichínhphủvàtuyênbốrằngchínhphủhiểucụmtừxâmphạmkhôngápdụngđốivớiNhậtBản.Hiệpướccóhiệulựcvàongày24tháng7năm1929.41.Suzuki,Koshitsuseido,trang168-70.42.Trong“QuanđiểmvềLuậtQuốctếtrongHiệpướcKellogg-Briand”vàHọcthuyếtMonroeMớicủaAnhvàHiệulựccủaHiệpướckhôngChiếntranh,”đềuxuấtbảnnăm1928,Tachiđãnêuquanđiểmrõràngrằngcácnướckýhiệpướcđãtừchốicôngnhậnchiếntranh“làmộtcôngcụcủachínhsáchquốcgia,”nhưngkhôngtừchốiquyềnphòngvệ.ChúýđếnnhữngláthưngoạigiaomàPháp,AnhvàHoaKỳđãtraođổitrướckhikýHiệpướcvàongày27tháng8năm1928,ôngquansátthấy:Anhkhôngcôngnhận

việcápdụngHiệpướcKhôngChiếntranhởnhữngkhuvựcmàAnhđòihỏicólợiíchsốngcòn.....NếucácnướckháccôngnhậnyêusáchnàycủaAnh,thìsẽdẫnđếnmộttìnhthếlàHoaKỳcũngsẽyêucầurằngchiếntranhdựatrênnguyêntắccủaHọcthuyếtMonroekhôngbịcấmbởiHiệpướcKhôngChiếntranh.Dovậy,tôiphảithừanhậnrằngngoàinhữngtrườnghợphoạthóaquyềnphòngvệ,cuộcchiếntồntạikhôngthểbịcấmbởiHiệpướccóliênquanđếnHọcthuyếtMonroecủahòaKỳvàChủnghĩaMonroemớicủaAnh.TachiSakutaro,“Eikokunoshin-Monroshugisengen,”trongGaikojiho577(ngày15tháng12năm1928),trang3.XemQuincyWright,“GiảithíchNhữngHiệpđịnhđaphương,”trongTạpchíLuậtQuốctếcủaMỹ23(1929),trang105.43.KYN,daisankan,trang41,53,55,79,83,89và228.44.Shinohara,trang6-745.Cùngcuốnsáchtrên,trang11.46.Sasaki,Gendaitennoseinokigentokino,trang91.47.IkoToshiya,“KokusairenmeiniokeruanzenhoshorongitoNihon,1927-1931,”trongTokyoBunkaDaigakuKiyo,dai16go(1999),trang31-31.48.“NaraTakejikaisoroku(soan),”trang385.49.MasudaTomoko,“Saitonaikakuronnohokai,”trongTokyoDaigakuShakaiKagakuKenkyujo,biêntập,GendaiNihonshakai,4rekishitekizentei(TokyoDaigakuShuppankai,1991),trang188.50.MasudaTomoko,“SaitoMakotokyokokuitchinaikakuron:tikkenkunshuseinosaihentoNihonfuashizumu,”trongShiriizuNihongendaishi3,kozotohendo,gendaishakaienotenkei(IwanamiShoten,1993),trang245-46.51.Bịkếtántửhìnhcuốinăm1933,Sagoya,cùngvớimộtkẻsátnhânđồngthờilàmộtgiáosĩtheođạoShinto,InoueNisshođượcthatộitronglễânxálớncủaHirohitonăm1940.Sagoyachỉởtrongtùsáunăm;Inouetámnăm.XemNH,trang59vàKonsaisuNihonjinmeijiten,kaiteiban(Sanseido,1991),trang565.52.YamadaAkira,Gunbikakuchonokindaishi:Nihongunnobochohokai(YoshikawaKobunkan,1997),trang10.53.Masuda,“SaitoMakotokyokokuitchinaikakuron,”trang247.54.Cùngcuốnsáchtrên,trang247-24855.OtabeYujji,“Kaisetsu:Manshujihentotenno,kyuchu,”trang256,tríchdẫnKYN,daigokan,trang103.56.TríchdẫntrongSekiHiroharu,“SựKiệnMãnChâu,1931,”trongJamesW.Morley,biêntập.,NhậtBảnbùngnổ:HộinghịHảiquânLuânđônvàsựkiệnMãnChâu,1928-1932.BảndịchđượcchọnlựacủaTaiheiyosensoenomichi:kaisengaikoshi(NhàxuấtbảnĐạihọcColumbia,1984),trang177.

57.ParksM.Coble,ĐốiphóvớiNhậtBản:CáchoạtđộngchínhtrịcủaTrungQuốcvàChủnghĩađếquốcNhậtBản,1931-1937(NhàxuấtbảnĐạihọcHarvard,1991),trang24-25.58.Otabe,“Kaisetsu:Manshujihentotenno,kyuchu,”trang257;SekiHiroharu,“SựkiệnMãnChâu,1931,”trang189-92.59.Cùngcuốnsáchtrên,trang179,tríchdẫntưHaradanikki,bekkan,trang356.60.Cùngcuốnsáchtrên,trang185-86.61.JamesB.Crowley,TìmkiếmquyềntựtrịcủaNhậtBản:AnninhQuốcgiavàChínhsáchngoạigiao,1930-1938(NhàxuấtbảnĐạihọcPrinceton,1966),trang109.62.Bangàysau,dosựcươngquyếtcủaHirohito,MakinothảoluậnlạivấnđềkỷluậtquânsựvớiTrưởngsĩquanhầucậnNaravàĐạinộiĐạithầnSuzuki,nhưngkhôngđưarathêmmộtđộngtháinào.XemHatanoSumio,“Manshujihento‘kyuchu’seiryoku,”trang109;MNN,ghichépngày19,21tháng8năm1931;vàHaradanikki,dainikan,trang39-40.63.Dotrảiquathờikỳkhókhăncủacuộcsuythoáitrầmtrọng,trongkhinhấtquyếtcholànhữngviênchứccủamìnhcũngphảitrảiquathờikỳkhókhănđó,Hirohitocólẽnghĩrằngôngđanglàmộttấmgươngtốt,khiôngthậtsựgópphầnvàosựthahóađạođứccủanhữngviênchứcđó.Vềvấnđềgiảmlương,xemOtabe,“Kaisetsu:Manshujihentotenno,kyuchu,”trongKYN,daigokan,trang255,tríchdẫntrongghichépcủaKawaingày27và30tháng5.64.KYN,daigokan,trang152.65.CácsĩquâncủaTổngThamMưuQuânĐội,nhữngngườiđãtổchứcmộtcuộchọplàTướngKanayaHanzo,NinomiyaHarushige,hataShunroku,vàTatekawaYoshitsugu.NhữngvịkháchtừTổngThamMưuLụcquânlàĐôđốcOikawaKoshiro,TaniguchiNaomi,NaganoOsami,vàKondoNobutake.Mãiđếnngày27tháng1năm1932“cơquanđặcbiệt”củaHảiquânmớiđượcthànhlậptạiMãnChâu.XemShinmyoakeo,biêntập,Kaigunsensokentokaigikiroku:Taiheiyosensokaisennokeii(MainichiShinbunsha,1976),trang118-19;Koketsu,Nihonkaigunnoshusenkosaku-Ajitataiheiyosensonosaikento,trang10-11;HataIkuhiko,biêntập,Nihonrikukaigunsogojiten,trang452.66.KYN,daigokan,trang153.67.Hatano,“Manshujihenokyuchu’seiryoku,”trang109,136số4,tríchdẫn“NaraTakejinikki,”ghichépngày8,10,11tháng9năm1931.Khoảngthờigiannày,TrợlýBộtrưởngBộHoànggiacũngcảnhbáoMinamikhôngnênđểtìnhhìnhvượtkhỏitầmkiểmsoát.Hatano,“Manshujihentokyuchuseiryoku,”trang110,136số7,tríchdẫnMNN,ghichépngày15tháng9năm1931.

68.KunegiToshihiro,“ShideharaKijuro-‘heiwagaiko’nohonntotatemae,”trongYoshidaYutakaetal.,Haisenzengo:Showatennotogoninnoshidosha(AokiShoten,1995),trang89-90.69.Seki,“SựkiệnMãnChâu,1931,”trang205;Hatano,“Manshujihentokyuchu’seiryoku,”trang110.70.AraiNaoyuki,“Tennohodononanigakawari,nanigakawaranakattanoka,”trongNihonJyanarisutoKaigi,biêntập,YamerumasukomitoNihon(Kobunkyu,1995),trang181,182,189.71.Fujiwara,Showatennonojugonensenso,trang63-74.1.EguchiKeiichi,Jugonensensoshoshi,shinpan(AokiShoten,1991),tr.36-372.HatanoSumio,“Manshujihento‘kyuchu’seiryoku,”Tochigishigaku5(1991),tr.110,trích“Naranikki”19/9/19313.Ngày19/9/1931,TướngNarabảovớiBộtrưởngLụcquânMinamirằng“TuyBinhđoànQuanĐôngcóthểđộclậpquyếtđịnhphạmvihànhđộngtheonhiệmvụcủamìnhnhưđãđềratrongquychếnhưngvẫnphảichờquyếtđịnhcủanộicácnếucáchànhđộngnàyvượtquáphạmviđó.Nếucầnđiềuđộngquânquymôlớn,chúngtacóthểcầnphảitổchứcmộtbuổinghịtriều.”KYN,daigokan,tr.156;Yamada,DaigensuiShowatenno,tr49,83.4.Haradanikki,dainikan,tr.64;Fujiwara,ShowaTennonojugonensenso,tr.68.QuânsốcủaTrươngQuốcLâmkhoảng130.000.5.TấtcảnhữngngườicómặtlàthànhviênJuichikai(Hộinhóm11),mộtnhómhoàngthânquốcthích,trongđóKidolànhânvậttíchcựcnhất.Thànhlậpnăm1922vàđạidiệnchopháicảicáchtronggiớihoàngthânquốcthích,họcócùngquanđiểmvớiKonoerằngTrunghoaQuốcgiachỉlàmộtvùnglãnhthổhoangsơcầnkhaithácđểbảođảmsựtồnvongcủanướcNhật.6.KidoKoichinikki,jo,tr.101.7.Fujiwara,Showatennonojugonensenso,tr.72.8.Eguchi,Jugonensensoshoshi,shinpan,tr.40.9.Hatano,“Manshujuhento‘kyuchu’seiryoku,”tr.114,trích“Naranikki”,21/9/1931.10.“NaraTakejijijubukanchonikki(sho),”trongChuokoron(T9/1990),tr.340-41.11.Eguchi,Jugonensensoshoshi,shinpan,tr.40.12.“NaraTakejijijubukanchonikki(sho),”tr.342.13.GaryB.Ostrower,Bấtổnchung:HoaKỳvàLiênminhcácQuốcgiatrongthờikỳđầuthậpniên1930(LuânĐôn:NhàinLiênhiệpĐạihọc,1993),tr.94-96.14.“NaraTakejijijubukanchonikki(sho),”tr.344.15.Hatano,“Manshujuhento‘kyuchu’seiryoku,”tr.122.16.Nhưtrên,tríchNara,8/10/1931.

17.“NaraTakejijijubukanchonikki(sho),”tr.345.18.Hatano,“Manshujuhento‘kyuchu’seiryoku,”tr.129,tríchMNN,8/11/1931.HsiHsia(Ko-min)tốtnghiệpmộttrườngvõbịNhậtbảnnăm1911vàsauđóphụcvụquânngũcùngChangTso-lin.Sau18/9,ôngnàytuyênbốđộclậpchoTỉnhKirinvànhanhchónggianhậpchếđộbùnhìnMãnchâuquốc.19.Nhưtrên,tr.129-30.20.MasudaTomoko,“Seitonaikakuseinohokai,”trongTokyoDaigakuShakaiKagakukenkyujo,tập,GendaiNihonshakai,4rekishitekizentei(TkyoDaigakuShuppandai,1991),tr.193-94.21.Ostrower,Bấtổnchung,tr.94-96.22.ShimadaToshihiko,“MởrộngChiếntranh,1931–1932,”trongNướcNhậtphuntrào:HộinghịHảiquânLuânĐônvàSựkiệnMãnchâu,1928-1932(NhàinĐHColumbia,1984),tr.287;Hatano,“Manshujihento‘kyuchu’seiryoku,”tr.121-22,123,n.64.23.SauThếchiếnII,tờThờibáoNiuYook,vào24/6/1946,cáobuộcShideharalàmột“kẻđồngloãcủagiớiquânphiệt”,đã“thamgiabưngbítthếgiớivềmộtsựkiệnmàngườiNhậtsaunàycatụnglàsựmởđầucủacuộcĐệnhịThếchiến.”24.SekiHiroharu,“SựkiệnMãnchâu,1931,”tr.164.Sauthấtbạicủasựkiệnđảochínhtháng3,nhiềusĩquanbậctrungcàngtintưởngrằnghànhđộngquânsựởMãnchâulàtiềnđềquangtrọngđểcảicáchchínhtrịtrongnước.25.Haradanikki,dainikan,tr.81,tríchtrongHatano,“Manshujihento‘kyuchu’seiryoju,”tr.126.26.KYN,daigokan,tr.265.27.OtabeYuji,“Niitenniirokujiken,shuboshawadareka,”trongFujiwaraAkiravàcácđồngnghiệp,eds,Nihonkindaishinokyozotojitsuzo3,Manshujihen–haiswn(OsukiShoten,1989),tr.81;vàtrongcùngtập,AbeHirozumi,“Nihonnifuashizumuwanakattanoka,”tr.206.28.IkoToshiya,“Seitoseijiwanazeowattanoka,”trongFujiwaravàcáctácgiảkhác,tuyểntập,Nihonkindaishinokyozotojitsuzo3,tr.68-70.IkothảoluậnvềbàidiễnvăncủaInukaingày3/11/1931,vớihộinghịcácđạibiểuSeiyukai.29.KYN,daigokan,tr.219-20.30.Nhưtrên,tr.225.31.Nhưtrên,nhậtkýngày27/12/1931,tr.227.32.AoyamaTeruaki,“Ima,nazeTogoHeihachiroka?”trongBunkahyoron436(T12/1989),tr.68.33.ISN,daiikkan,tr.47,Hirohitocoiviệcphongtướcchohọ“chẳngcógìtotát”.XemKidoKoichinikki,jo,tr.445.

34.Masuda,“Seitonaikakunohokai,”trongTokyoDaigakuShakaiKagakuKenkyujo,tập,GendaiNihonShakai,4rekishitekizentei,tr.204-205.35.MiyajiMasato,“Seijishiniokerutennonokino,”trongRekishigakuKenkyukai,tập,Tennototennoseiokangaeru(AokiShoten,1986),tr.98;Masuda,“Seitonaikakuseinohokai,”tr.214.36.ThờibáoNhậtbản,12/1/1932,tườngthuậtrằngNhậthoàngtâulênNữthầnMặttrờirằngmìnhkhônghềhấngìtrongvụámsátbằngviệchànhlễởKashikodokoro(Đềnchính)tronghoàngcungvàcửsứgiảtớiĐềnlớnởIsevàLăngThiênhoàngJimmuởtỉnhNara.37.KidoKoichinikki,jo,tr.127,nhậtkýngày8/1/1932;OtabeYuji,“Kaisetsu:gotenichigojikenzengonotenno,kyuchu,”trongKYN,dairokkan,tr.273.38.Jonathanhaslam,LiênXôvàHiểmhoạtừphươngĐông,1933-41(NhàinĐHPittsburgh,1992),tr.8.39.KatsunoShun,Showatennonosenso(ToshoShuppansha,1990),tr.60.40.WalterLafeber,Giaotranh:LịchsửQuanhệMỹ-Nhật(W.W.Norton&Co.,1997),tr.172.41.Shimada,“LeothangChiếntranh,1931-32”,tr.306-7.42.FujiwaraAkira,“Nitchusensoniokeruhoryogyakusatsu,”trongKikansensosekininkenkyu9(mùathu1995),tr.18.43.Nhưtrên.,tr.19.44.Nhưtrên.45.Trong“tựbạch”củamình,HirohitoviếtrằngchínhôngđãchấmdứtcuộcchiếnởThượngHải.“Khichiếnsựtạmngừngngày3/3,”chínhtôiđãralệnhrõchoShirakawatrướclàkhôngđượcmởrộngchiếntranh.”HànhđộngquyếtđoáncủaôngởmộtkhuvựcmàAnhvàMỹcónhiềuquyềnlợisẽmâuthuẫnvớisựimlặngvàthiếuchínhkiếncủaôngtrongviệcngăncảnchiếnsựởMãnchâu.XemSTD,tr.28;FujiwaraAkiravàcáctácgiảkhác.,Tetteikensho:Showatenno‘dkuhakuroku’(OtsukiShoten,1991),tr.82.46.FujiwaraAkira,“Tennonoguntainorekishitohonshitsu,”trongKikansensosekininkenkyu11(Xuân1996),tr.67.TrongcuộcchiếntranhTrungquốc,phicôngNhậtbịbắnrơitrênlãnhthổcủađịchvàbịbắtlàmtùbinhthườngtựvẫnkhitrởvề.KhoảngthờikỳSựkiệnNộimôngnăm1939,cácsĩquandựbịtrởvềnướcthườngbịđưaratoàánbinhvàmộtsốquámặccảmđếnmứctựvẫn.MặttráicủatìnhtrạngrốiloạntâmlýchiếntranhnàycuộctànsátcótổchứctùbinhchiếntranhTrungquốc.47.Vềthờihuyhoàngcủachủnghĩaquânphiệtthờikỳnày,mờixemĐạiĐếchếNhật:MãnchâuvàVănhoáĐếquốcthờichiến,LouiseYoung(NhàinĐHCalifornia,1997);KinbaraSamon,TakemaeEiji,tuyểntập,Showashi,zôhban(YuhikakuSensho,1989),tr93-97.48.KidoKoichinikki,jo,tr.167.Cácsĩquanhảiquânchịuảnhhưởngcủa

OkawaShumeivàThiếutáFujiiHitoshi,mộtngườidântộccựcđoanbịchếtởThượngHảitháng2/1932.XemTN,dainikan(ChuoKoronsha,1995),20/5/1933,tr.78.49.NămngàysaukhiInukaibịsáthại,BộtrưởngLụcquânArakicảnhbáocácchỉhuysưđoànrằng“hànhđộngcủalụcquânthiênhoànglàtráivớimệnhlệnhcủangài.Toànbộlụcquânthiênhoàngphảiđoànkếtmộtkhốivàkhôngbaogiờđượcphépthànhlậpcácbộchỉhuytựtungtựtác,cụcbộvàhànhxửnhưnhữngđộiquântựthànhlập.Nóitómlại,lụcquân…chỉđượchànhđộngtrêncơsởmệnhlệnhcủathiênhoàng.”Trích“SaitoMakotokyokokuitchinaikakuron”,Masuda,trongShiriizuNihonkingendaishi,kozotohendo,3gendaishakaienotenkai(IwanamiShoten,1993),tr.234.50.Hardanikki,dainikan,tr.287-88,Masuda,“SaitoMakotokyokokuitchinaikakuron”,tr.235;Kojima,Tenno,dainikan,tr.220-2751.OtabeYuji,“TennoseiideorogiitoshinEi-Bei-hanokeifu:YasuikaMasahiroochushinni,”trongShien43,số1(tháng5/1983),tr.26-28.đếnnăm1932,Yasuokađãnổitiếnglà“nhàlýluậncủatầnglớpquanlạimới.”52.Masuda,“SaitoMakotokyokokuitchinaikakuron”,tr.238.53.Otabe,“Kaisetsu:gotenichigojikenzengonotenno,kyuchu,”trongKYN,dairokkan,tr.276.54.NH,tr.60.55.Masuda,“SaitoMakotokyokokuitchinaikakuron”,tr.237-38.56.Miyaji,“Seijishiniokerutennonokino”,tr.99.Sáchtuyêntruyềnnổitiếngcủalụcquân,Kokibonohongitosonohyokanoteisho,pháthànhtháng10/1934,cắtnghĩaýtưởngnhànướcquốcphòng.57.VềtrậttựchínhtrịMinhtrị,xemNagaiKazu,KindaNihonnogunbutoseiji(ShibunkakuShuppan,1993),tr.260.58.Masuda,“SaitoMakotokyokokuitchinaikakuron”,tr.256.59.YuShinjun,ManshujihenkinoShu-Nichigaikoshikenkyu(TohoShoten,1986),tr.380.LolắngđốiphóvớinhữngcáobuộcviphạmHiệpướcChínCườngquốc,BộNgoạigiaogiaochothàydạycủaHirohitovềluậtquốctế,TachiSakutaro,soạnthảovănkiệnhợpthứchoáđểcôngnhậnMãnchâuquốc.60.YuShinjun,ManshujihenkinoShu-Nichigaikoshikenkyu,tr.381.61.Nhưtrên.62.Nhưtrên.63.JamesB.Crowley,NướcNhậtđitìmnềntựtrị:AnninhquốcgiavàChínhsáchđốingoại,1930-1938(NhàinĐHPrinceton,1966),tr.xv.64.Masuda,“SaitoMakotokyokokuitchinaikakuron”,tr.255.65.NakamuraKikuo,Showarikugunhishi(BanchoShobo,1968),tr.41-43.66.“NaraTakejijijubukanchonikki(sho)”,22/11/1932,tr.34667.Nhưtrên;MNN,tr.534-35.

68.“NaraTakejijijubukanchonikki(sho)”,22/11/1932,tr.346-349;Yamada,DaigensuiShowatenno,tr.53.69.MNN,tr.538,KidoKoichinikki,jo,tr.215.70.Yamada,DaigensuuiShowatenno,tr.50-51.71.VềviệcLiênXôtăngcườngquânsựởViễnĐông,chiphívàhậuquả,xemHaslam,LiênXôvàMốiđedoạtừphươngĐông,1933-41,tr.24-39.72.“NaraTakejijijubukanchonikki(sho)”,tr.34873.JosephC.Grew,Nhậtkýsố17,11/2/1933,tr453.TrongtàiliệucủaJosephGrew,ThưviệnHoughton,ĐHHarvard.74.“NaraTakejijijubukanchonikki(sho)”,tr.34875.Nhưtrên,tr.348-49;Yamada,DaigensuiShowatenno,tr.52.76.“NaraTakejijijubukanchonikki(sho)”,tr.34977.Nhưtrên,tr.348-49;Yamada,DaigensuiShowatenno,tr.51-53.78.ParksM.Coble,ĐốimặtvớiNhậtbản:ChínhtrịcủaTrungquốcvàChủnghĩaĐếquốcNhậtbản,1931-1937(NhàinĐHHarvard,1991),tr.94-95.79.“NaraTakejijijubukanchonikki(sho)”,tr.349,tr.351,ghichép21-22/2/1933.80.KidoKoichinikki,jo,tr216.VềcơchếtráchnhiệmcủaLiênminh,xemSharonKorman,QuyềnChinhphạt(NhàinClarendon,Oxford,1996),tr142-43.81.OtabeYuji,“HanEi-BeidataKonoeshosho,‘dokudansha’Matsuokazonoshuseimo,”trongShinanoMainichi(5/6/1995).82.mặcdùNhậtbảncóđónggóptàichínhchoLiênminhvàgiảmdầnđến1938nhưngviệcMatsuokatừchứcđãchấmdứtmốiquanhệchínhtrịkéodài13nămvớiLiênminh.83.Haradanikki,daisankan,tr46.HonjoShigeru,trongnhậtkýghingày8/2/1934(tr185-86)phànnànrằngNhậthoàngbảoông“vàothờiđiểmtarútkhỏiLiênminh,cácphenhưHộiDựbịQuânsựThiênhoàngđãgửiđiệnthẳngtớiLiênminhcácQuốcgiahoặcđãcốtìnhbàytỏýkiếnvớiPhótổngthammưuvàQuanthượngthư.Dolohọvượtquáquyềnhạncủamìnhnêntrẫmđãnhắcnhởmọingườiphảigiữtrònphậnsựcủamìnhmàthôi.”84.Inoue,Tennonosensosekinin,tr58,Haradanikki,daisankan,tr46.85.MNN,tr546.86.19/9/1931,SasagawaRyoichi,lãnhtụphecánhhữuKokusuiTáihuto(ĐảngDântuýQuốcgia)tớithămAsahishinbunởOsakavàphànnànvềnhữngbàixãluận“thiếunhiệthuyết”củaAsahivềlụcquânởMãnchâu.Vàingàysau,UchidaRyohei,chủtịchKokuryukai,đedoạAsahivìkhônglàmtrònchứctrácháiquốc.Nhữngáplựckiểunhưvậyđượcsửdụngtừsớmđãdễdàngbiếntờnhậtbáolớnthànhkẻủnghộtrungthànhcủachủnghĩaquânphiệt.Xem“Tennohodononanigakawari,nanigakawaranakattanoka,”AraiNaoyuki,trongNihonJyanarisutoKaigi,sốra

YamerumasukomitoNihon(Kobunkyo,1995)tr181-82.87.Sựchuyểnđổicưỡngépsangtưtưởngthiênhoàngcủanhiềutríthứccộngsảnbịcầmtù–nhữngkẻthùnăngđộngnhấtcủachủnghĩaquânphiệtNhậtbản–diễnravàocùngthờikỳnày,mởđườngchosựtiêudiệtpheCánhtả.Tuynhiên,nhómquyềnlựclớnnhấttrongxãhộiNhậtđãlàmtiềnđềchochủnghĩabộigiáo.88.TrongphiênhọpbímậtcủaHạviện,AkaikeAtsushi,cựuChánhthanhtraCảnhsátĐôthành,phẫnnộvềâmmưuchốngNhậtcủa“hộibímậttựxưnglàHộitamđiểm,hayDotháiđứngsauhậutrường”.GSYamamuroShinichi,ĐHKyoto,chỉtríchlýlẽcủacácđồngnghiệptựchomìnhlàđúngkhikhăngkhăngtinrằngchỉnướcNhậtđúngcònLiênminhthìđang“đơnphương”chènépNhật.XemAsahishinbun,5/6/1995.;ShugiinJimukyoku,sốra,TeikokugikaishugiinhimitsukaigijisokkirokushuI(Shueikai1996),tr247-55.89.Vềgiớithiệusơlược,xemWaldoH.Heirichs,Jr.“1931-1937”,trongErnestR.MayvàJamesC.Thomson,Jr.,sốra,KhảosátQuanhệMỹ-ĐôngÁ(NhàinĐHHarvard,1972).90.Haslam,LiênxôvàmốiđedoạtừphươngĐông,1933-41,tr28.TríchđánhgiátìnhbáoquânđộiAnh,Haslamviết:“đếntháng6/1932…ởphíađôngIrkutskvùngXibêri,quânLiênxôđãtăngcườnglênmức200.000người,chưakểlínhbiênphòng.”LiênxôchuẩnbịchiếntranhchốnglạimốiđedoạtừbinhđoànQuanĐôngcủaNhật,trongđóthổiphồngtìnhtrạngthiếuthốnlươngthựcởphầnChâuÂunướcNga.91.Katsuno,Showatennonosenso,tr59.KYN,dairokkan,tr18.QuanđiểmcủaMinamivềMãnchâunhanhchóngbịThủtướngInukaiphảnđối,ôngnàycũngphảnđốiviệcthànhlậpMãnchâuquốc.DânsốNhậtbảnnăm1940tănglên71,4triệungười.XemThốngkêlịchsửnướcNhật,tập1(HộithốngkêNhậtbản,1987),tr168.92.KYN,dairokkan,tr25;Katsuno,Showatennonosenso,tr59-60.NgườihậuthuẫntrongtriềucủaMatsuokalàQuảnấnquanMakino.93.TríchShojiJunichiro,“KonoeFumimarozonosaikento:taigaiishikiochushinni”,trongKindaiGaikoshiKenkyukai,sốra,KendokinoNihongaikotogunji(HaraShobo,1987),tr101-2.94.YabeTeiji,sốra,KonoeFumimaro,jo(Kobundo,1952)tr.239-40.95.KidoKoichicôngnhậnnhữngyếutốkíchđộngnàytrongcáccuộcthẩmvấncủamìnhởnhàtùSugamo.XemtraođổiKido-Sackett28/1và7/2/1946.VềsơlượcSựkiệnMãnchâuvàchiếntranhChâuÁ-TBD,xemEguchi,Jugonensensoshoshi,tr11-75,vàOkabaMakio,“Ajia-Taiheiyosenso,”trongNakakamuraMasanorivàcáctácgiảkhác,sốra,SengoNihon,senryotosengokaikaku,daiikkan.Sekaishinonakano1945(IwanamiShoten,1995)tr30-40.

96.KobayashiMichiko,“Sekaitaisentotairikuseisakunohenyo,”trongrikishigakukenkyu656(3/1994),tr15.97.Shoji,“KonoeFumimarozonosaikento:taigaiishikiochushinni,”tr14.98.Tríchtrong“KonoeFumimaro:‘kakushin-hakyuteiseijikanogosan,”Yoshida,trongyoshidaYutaka,AraKeivàcáctácgiảkhác,HaisenzengoShowatennotogoninnoshidosha,tr15.99.Masuda,“SaitoMakotokyokokuitchinaikakuron,”tr258;YoshidaYutaka,“Tennotosensosekinin”trongFujiwaravàcáctácgiảkhác.TennonoShowashiShinNihonShinsho,1990),tr61.100.“Jokannochichijonoaramashi,”trongKYN,dairokkan,tr218-20;Koyamaitoko,Kogosama:HoànghậuNhậtNagako(Suzakusha,1959),tr.368.101.Fujiwara,Showatennonojugonensenso,tr76-77.102.Từtháng9/1031đếntháng7/1936,sốbinhlínhNhậtchếtvàbịthươnglà3.928người,trongkhiquânTrungQuốc(chốngNhật,chốngMãnchâuquốc),chủyếuthamgiachiếntranhdukíchthiệthạitới41.688ngườichết.KisakaJunichiro,“Ajia-Taiheiyosensonorekishitekiseikakuomegutte,”trongNenpo:Nihongendaishi,sokan,sengogojunennorekishitekiAzumaShuppan,1995),tr29-30.103.YouliSun,TrungquốcvàCộinguồncủaCuộcchiếntranhTháibìnhdương,1931-1945(NhàinSt.Martin,1993),tr41-62,thảoluậnvềnguyênnhân“từngbước”đằngsauchínhsáchcủaTưởngvàtìnhthếtiếnthoáilưỡngnancủaTrungquốc.104.TN,dainikan,tr.89-91;xemthâmtr.116-17.105.UryuTadao,“Kosakueiga,Nihonnyusushoshi,”trongBesatsuichiokuninnoShowashi:Nihonnyusueigashi(MainichiShinbunsha,1977),tr520.106.PhântíchtrongđoạnnàyvàmộtsốđoạnsaudựatrênbảnviếttaykhôngđầyđủcủaHijojiNihonvàbảntườngtrìnhtrướctoàáncôngkhaicủaMizunoyoshiyuki,ngườinăm1933lãnhđạobanphimảnhcủaOsakMainichi.CảhaitàiliệuđượctáitạotrongGS40.107.MizunotrongGS40,tr253-54.108.GS40,tr242-43.109.Nhưtrên,tr248,phim/phần9.110.Nhưtrên,tr251-52.BabàithơcủaMinhtrịlà:“LòngquảcảmcủatinhthầnYamatoluôntựthểhiệnmìnhtronglúcnguynan”;“Namnhidùngtênđâmthủngsắt.TinhthầnYamatocủachúngtavượtquatấtcả”;“Nếuchúngtatậphợpsứcmạnhcủahàngtrămngànthầndântrungthành,chúngtasẽlàmđượcmọiviệc.”111.Tàiliệutrongđoạnnàyvàcácđoạnsau,nếukhôngcóghichúkhác,

đượctríchtừSuzakiShinichi,“Soryukuenrikaiomegutte:rikugunchujikuto2,26jikennoseinenshokonoaida,”tỏngNenpoNihongendaishi,Số31997(GendaiShiryoShuppan,1997).112.nhưtrên,tr.55113.Nhưtrên,tr56.114.TojoHideki,“Shohainobunkitenwashisosen:senjiheijitômsunkokumoyudanwanuranu,”trongRikugun,sốra,Hijojikokuminzenshu(ChuoKoronsha1934),tr54,65.115.Suzaki,“Soryokusenrikaiomegitte”,tr63.1.EmilioGentile,SựLinhthiênghoáChínhtrịởnướcÝPhátxít,bảndịch.KeithBotsford(NhàinĐHHarvard,1996),tr14.2.Miwayasushi,“Sensotofuashizumuososhissurukanoseiwanakattanojihen-haisen(OtsukiShoten,1989),tr49.HầuhếtnhữngngườibịcảnhsátbắtlàngườitheochủnghĩaMácxít,tintưởngvàosựbóclộtgiaicấpvàtáiđịnhnghĩaNhậthoànglàkẻápbức.3.DavidG.Goodman,MasanoriMiyazawa,NgườiDotháitrongýthứcngườiNhật:LịchsửvàỨngdụngHÌnhmẫuVănhoá(NhàinTựdo,1995),tr104-5;106-34.4.Yasumaru,Kindaitennozonokeisei,tr267.5.“Senjinkun”,trongBushidoGakukai,sốra,Bushidonoseizui(TeikokuShosekiKyokai,1941),tr.15.6.RobertJ.SmithvàEllaLủyWiswell,NhữngngườiphụnữởSuyeMura(NhàinĐHChicago,1982),tr112-13.7.quanthượngthưSuzukicólẽđãhốithúcHirohitothayđổichínhsáchngoạigiaochủyếuđểtránhchỉtrích.XemOtabe,“Kaisetsu:Manshujihentotenno,kyuchu,”trongKYN,daigoken,tr26.8.OkabeNagakage,OkabeNagakagenikki:Showashokikazokukanryunokiroku.ShoyuKurabu,sốra.(Kashiwashobo,1993),tr77,356;Haradanikki,dainikan,tr47;KYN,daigokan,tr198,ghichếp14/11/1931;Otabe,“Kaisetsu:Manshujihentotenno,kyuchu,”tr26.9.TN,dainikan,tr124,ghingày6/8/1933.10.“NaraTakejikaisoroku”,28/5/1932,tr415.GhichépcủaNara(tr416)rằngviệcHoàngthânChichibutừchứcTổngthammưutrưởngLụcquânngày24/8/1932,“làtheoýchỉcủaThiênhoàng.”11.Nhưtrên,tr426.12.TrongcáctàiliệuthẩmvấndoBanKhởitốQuốctếsoạnthảonhưngkhôngsửdụngởphiêntoàtộiácchiếntranhTokyo,KidoKoichinóiTướngArakilàngườiralệnhámsát.XemAwayaKentarovàcáctácgiảkhác,tuyểntập,Tokyosaibanshiryo:KidoKoichijinmonchoso(otsukiShoten,1987),tr547.13.KinbaraSamon,TakemaeEiji,tuyểntập,Showashi(zôhban):kokumin

nonakanohẩntogekidonohanseiki,tr101.14.TN,dainikan,26/9/1933,tr147-48.15.MNN,tr636,tríchMatsuzakiShoichi,“SaikoUmezu-HoYing-ch’in”,trongGunjishiGakkai,tuyểntập,Nitchusensonoshoos(Menshosha,1997),tr45.16.quanchứcBộngoạigiaoAmouEijituyênbốNhậtchịutráchnhiệmgìngiữhoàbìnhvàtrậttựởĐôngÁvàphảnđốitrênnguyêntắcmọihànhđộngtrợgiúpvềtàichính,kỹthuậtđángkểnàođốivớiTrungquốc.Đểthảoluận,xemKobayashiMotohiro,“HirotaKokinisensosekininwanakattaka,”trongFujiwaravàcáctácgiảkhác,tuyểntập,Nihonkindaishinokyozotojitsuzo3,Manshujihen-haisen,tr100.17.Katsuno,Ưhowatennonosenso,tr76.18.MasudaTomoko,“Tennokikansetsuhaigekijikentokokutaimeichoundo,”trongNagoyadaigaku,Hoseironshu173(tháng3/1998).Tríchdẫntrongtrangdựatrênbảnbôngcủabàibáonàyvàđượctácgiảtặngchotôi.19.VềcanthiệpcủaMazaki,xemWakatsukiYasuo,Nihonnosensosekinin:saigonosensosedaikara,jo(HaraShobo,1995),tr181;MazakiJinzaburonikki,dainikan(YamakawaShuppansha,1981),tr64.20.Katsuno,Showatennonosenso,tr75.21.TuyênbốđầutiêncủaOkadahoàntoàndocácquanchứcdânsựsoạnthảo,trongđócóthưkýriêngSakomizuHiatsune,tổngCụctrưởngCụcPháplýNộicácKanamoriTokujiro,ChánhvănphòngnghiêncứuNộicácYoshidaShigeruvàThưkýNộicácShirane.XemMasudaTomoko,“Tennokikansetsuhaigekijikentokokutaimeichoundo,”tr20.22.Tríchtàiliệutrên,tr21.TuyênbốthứhaicủanộicácOkadavềthuyếtbảnthểcủaMinobeđượcđưarangày15/10.23.Minobe,Kenposatsuyo,tríchSuzukiMasayuki,Koshitsuseido,tr183.24.Masuda“Tennokikansetsu25.Suzuki,Koshitsuseido,tr185.26.MiyajiMasato,“Seijishiniokerutennonokino”trongRikishigakuKenkyukai,tuyểntập,Tennototennoseiokangaeru,tr101.27.HộnShigeru,Hônjonikki(HaraShobo,1989),29/3/1935,tr204.28.“Showatennonodokuhakurokuhachijikan”trongBungeishunju(12/1990),tr104.29.Masuda,“Tennokikansetsuhaigekijikentokokutaimeichoundo”,tr22.MặcdùMasudalậpluậnrằngnhậthoàngbảovệgiántiếpchoMinobenhưngkhôngcóbằngchứngcụthể.30.Honjonikki,tr204;tríchtừKatsuno,Showatennonosenso,tr77.HonjoliêntụctranhluậnvớiNhậthoàngvềthuyếtbảnthểsuốttrongtháng4và5.31.TN,dainikan,tr375.

32.VềmốiliênhệgiữaphiêntoàxửAizawavàcuộcbinhbiến26/2,xemCrowley,tr267-73;Ben-AmiShillony,NổidậyởNhật:cácSĩquantrẻvàSựkiện26/2/1936(NhàinĐHPrinceton,1973)tr113-14.Vềcácnguyênnhânkhác,xemOtabe“Niitenniirokujiken,shuboshawadareka,”tr82.33.SuzukiKenji,Sensotoshinbun(MainichiShinbun,1995),tr117-18.Đedoạđãcótácdụng.Cácnhậtbáothànhthịlớntránhviếtxãluậnchỉtríchgiớiquânsự,bỏngỏbànluậnvềsựkiệnchocácbáonhỏ,báođịaphương.34.HataIkuhiko,Showa-shiojusosuru(Gurafusha,1984),tr70.35.Otabe,“Niitenniirokujiken,shoboshawadareka”tr76-77,93.PhântíchcủatôivềcuộcnổidậychủyếudựatrênbàiviếtcủaOtabe.HataIkuhiko,Hirohitotennoitsutsunoketsudan(Kodansha,1984),YamadaAkira,DaigensuiShowatenno(ShinNihonShuppansha,1994),nhậtkýcủaKidoKoichi,HenryR.SackettthẩmvấnKido,kèmthêmnguồntríchdẫnbêndưới.MộttrongsốítcácnghiêncứubằngtiếngAnhvềcuộcbinhbiếnlàNổidậyởNhậtcủaShillony.36.Yasumaru,Kindaitennozonokeisei,tr281-82.37.Hata,Hirohitotennoitsutsunoketsudan,tr25,tríchKidoKoichikankeibuunsho,tr106.38.Nhưtrên,tr26.39.Otabe,“Nitennirokujiken,shuboshawadareka”,tr77.40.KidoKoichinikki,jo,tr464.“Nếukhôngthểhỏitrựctiếpýkiếncủabệhạ,liệuthầncóđượcphéphỏiquảnấnquankhông?”.Hirohitođáprằngkhông.41.TríchOtabe,“Niitenniirokujiken,shuboshawadareka”tr77;xemthêmthảoluậnvề“chỉthịcủaBộlụcquân”trongNổidậyởNhật,Shillony,tr153-54.42.Hata,Hirohitotennoitsutsunoketsudan,tr26.43.Yamda,DaigensuiShowatenno,tr58.44.Hata,Hirohitotennoitsutsunoketsudan,tr29,39.45.Nhưtrên,tr37.46.27/3/1938,SaionjinóivớiHarada“mộtcáchđauđớn”rằng:NhữngsựthậtđentốiluôntồntạitronglịchsửNhậtbản.ThiênhoàngSuizei,ngườikếvịThiênhoàngJimmu,chỉđượclênngôisaukhicácanhemcủangàibịsáthại…Dĩnhiên,tôichắcchắnrằngkhôngthểcóchuyệnđóxảyradoýmuốncủahoàngthân.Nhưngnếunhữngkẻxungquanhngàitạonêntìnhthếđóthìtôikhôngthểbiếtchắcđược.Tôikhôngthểtinrằngngàynaylạicóaitronghoàngtộcđilàmmộtviệcnhưvậy.Nhưngchúngtacầnghinhớkhảnăngnàyvàcầnrấtcẩntrọngsaunày.Saionjiquaylạivấnđềhuynhđệtươngtànđúngmộtthángsau,27/4,khiôngchỉthịchoHaradabáoKidovàKonoecảnhgiácvớisựcăngthẳngtrongquanhệcủaNhậthoàngvớicácanhemmình:...đãcónhiềuvídụtronglịchsửNhậtbảnvềanhemmưuhại

lẫnnhauđểcướpngôi..TôichắcrằngvềcácHoàngthânChichibuvàTakamatsuthìkhôngcóvấnđềgì.Nhưnghãynóivớihọhãyluônchúýtớitìnhhìnhvìhiểmhoạcóthểđếntừngaybêntronggiađìnhhoàngtộc…Haradanikki,dairokkan(IwanamiShoten),tr265,297.47.KoyamaItoko,Kogosama(Suzakusha,1959),tr211.48.YamadaAkira,Gunbikakuchonokindaishi:Nihongunnobochotohokai(YoshikawaKobunkan,1997),tr9-10.49.Otabe,“Niitenniirokujiken,shuboshawadareka,”,tr83084.50.TríchSuzakiShinichi,“Soryoukusenrikaiomegutte:rikugunchujikutonitennirokujikennosenenshokonoaida,”trongNenpoNihongendaishi3(1997),tr73.51.nhưtrên,tr77.52.ImaokaYutaka,“Shinajihenmaenosanbonougoki,”trongĐoaiKurabuKoenshu,Showagunjihiưa,ge(ĐoaiKeizaiKonwakaikan,1989),tr116.53.STD,tr32-33.HirohitoépTướngAraki,Hayashi,Mazaki,Nishi,Abe,UedavàTerauchitừchức,đồngthờiralệnhđưabốnngườitrongsốnàyvàodanhsáchdựbị.XemHillisLory,BậcthầyQuânsựNhậtbản:QuânđộitrongđờisốngngườiNhật(NhàinGreenwood,1943,1973),tr115.54.Yamada,DaigensuiShowatenno,tr56,59.55.ĐôđốcOkadasaunàynhớlại:“KhitôinộpbáocáonộicáclênThiênhoàng,ngàisẽtrảlờidứtkhoátlà‘được’khiđồngýnhưngsẽkhôngnóigìnếukhôngđồngý.Thỉnhthoảngkhingàinghiềnngẫmnhữngtàiliệuđượctrìnhlên,ngàithườngcầmchắctrongtay.”Trích“Tennonosensosekinin”.,YoshidaYutaka,tronTennonoShowashi,Fujiwaravàcáctácgiảkhác(ShinNihonShuppansha,1984),tr43.56.Shơwa-kinokoshitsutoseijigaiko,ShibataShinichi(HaraShobo,1995),tr32.Ngày4/3/1936,nhậthoàngbảoHonjo:…chúýcẩnthậntừngữtasửdụngvìnếuquánặngnềthìsẽlạigâybấtbìnhvớiThủấnquan.Vềphầnta,trẫmrấtlấylàmtiếcnhữngbộtrưởngvàtướnglĩnhtrungthànhvàđángtincậynhấtcủatrẫmđãbịsáthại.Điềuđóchẳngkhácgìlấylụathômàthắtcổ.NhữngviệchọlàmlàsựviphạmcảhiếnphápvàchiếuchỉcủaMinhtrịThiênhoàng.Shibata,tr34-35.57.“Trườnghợp212,HirotaKoki,”trongAwayaKentaro,YoshidaYutaka,tuyểntập,Kokusaikensatsukyoku(IPS)kinmonshosho,dai28kan(NihonToshoSưnta,1993),tr414,417,506.Hirotasaunàychốibỏviệchạnchếsốngườiứngcửvàovịtríbộtrưởngtrongdanhsáchchínhthức,vìcácthủtướngvẫnđượcphéptìmkiếmtrongdanhsáchkhôngchínhthứcvàđượcquyềnbổnhiệmcácsĩquandựbịvàovịtríbộtrưởng.58.TrongcáotrạngcủaHirota,chitiếtthểhiệnôngnàylàtộiphạmchiếntranhlàphầncáobuộcôngtađãhạnchếnhữngngườiđượcngồighếbộ

trưởngtrongsốcácsĩquanđangcôngtác,doĐôđốcYonaivànhiềungườikhácđưara.CácquanchứcchiếmđóngMỹchấpnhậncáobuộcnàymàkhôngsuysétgìvìnóbikịchhoásựyếuđuốicủacácchínhtrịgiadânsự.Vìquânđộiđãcóđủquyềnlựcđểlậtđổcácnộicácbằngcáchbắtgiữmộtbộtrưởngnênsựkiệnnàyliênquanđếnlịchsửhậuchiếnkhôngkémgìlịchsửtiềnchiến.59.Eguchikeiichi,“ChugokusensennoNihongun,”trongFujiwâraAkira,ImaiSeiichi,tuyểntập,Jugonensensoshi2:Nitchuswnso(AokiShoten,1988),tr51,tríchTokyonichinichishinbun,12/12và13/12/1935.60.Eguchi,Jugonensensoshoshi,shinpan,tr108.61.FujiwaraAkira,“Tennotokyuchu,”trongIgarashiTakeshi,KitaokaShinichi,tuyểntập,“Sonro,”Tokyosaibantowanandatanoka(TsukijiShokan,1997),tr174.62.AntonyBést,Anh,NhậtvàTrânchâucảng:tránhchiếntranhởĐôngÁ,1936-41(Routledge,1995),tr17.63.Best,Anh,NhậtvàTrânchâucảng,tr27-28.64.KobayashiMotohiro,“HirotaKokiniswnsosekininwanakattaka,”trongFujiwaravàcáctácgiảkhác,tuyểntập,Nihonkindaishinokyozotojitsuzo3,tr105-7.65.TiêuchítrongChínhsáchQuốcgianóirằngNhậtbảnsẽtiếnbằngcácbiệnpháptừngbước,hoàbình“vềphíaNamhải”.ChínhsáchngoạigiaocủaĐếchếtuyênbố“khuvựcNamhải”cóvịtrí“thiếtyếuđốivớicôngnghiệpvàquốcphòngcủađếchế”và“làmộtkhuvựctựnhiênđểchúngtapháttriểngiốngnòisaunày.Tuyvậy,chúngtaphảikiềmchếkhôngkíchđộngcácnướccóquanhệởđây,tìmcáchloạibỏsựlosợcủahọđốivớiĐếchếvàtiếnbướcmộtcáchhoàbìnhvàtừngbước.”Gaimusho,tuyểntập,Nihongaikoenpyonarabinishuyobunsho,ge(HaraShobo,1969),tr344-45,347.66.YoshizawaMinami,Sensokakudainokozu:Nihongunno“Futsuinshinchu”(AokiShoten,1986).Đâylàmộtnghiêncứutiênphongvềsựtiếntriểncủaxungđộtvàchiarẽgiữanhữngnhómxâydựngchínhsáchquốcgiatrongnăm1940.Lýthuyếtcủaôngnàyvề“lýlẽsonghành”trongcáctàiliệuchínhsáchđượcápdụngtrongthờikỳsauchínhbiếntháng2/1936cũngnhưtrongtìnhhìnhnăm1940.MộtnghiêncứuhữuíchvềhoạchđịnhchínhsáchápdụngquanđiểmcủaYoshizawalàNichiBeikaisennoseijikatei,MoriyamaAtsushi(YoshikawaKobunkan,1998).67.“Kokusakunokkijun”7/8/1936,trongYamadaAkira,tuyểntập,Gaikoshiryo:kindaiNihonnobochotoshinryahu(ShinNihonShuppansha,1997),tr250.68.Yamada,Gunbikakuchonokindaishi,tr10.XemNhậtbảnởTrungquốc,T.A.Bisson,phầnthảoluậnđươngđạivềchínhsáchcủaHirota(Cty

Macmillan,1938),tr222-35.69.Koketsu,Nihonkaigunnoshusenkosaku,tr19-20.Tưliệutrongđoạnnàyvà4đoạnsaudựatrênphântíchsắcsảonày.70.nhưtrên,tr21.71.nhưtrên,tr2272.nhưtrên,tr21-2273.nhưtrên,tr22.74.nhưtrên,tr23.75.AizawaKiyoshi,“NitchuswnsonozenmenkatoYonaiMitsumasa,”trongGunjiShigakkai,tuyểntập,Nitshuswnsonoshoos(Kinseisha,1997),tr128-30.76.TríchtrongSuzukiKenji,Swnsotoshinbun,tr116.77.TríchSuzukiMasayuki,Koshitsuseido,tr186-87.78.EguchiKeiichi,TaikeiNihonnorekishi:futatsunotaisen(Shogakukan,1989),tr299-300.79.OttoD.Tolischus,GhichépTokyo(LuânĐôn:HamishHamilton,1943),tr415.80.Eguchi,TaikeiNihonnorekishi,tr300.1.KobayashiHideo,“Ryujokojikenomegutte:Ryujokojikenrokujussunenniyosete,”trongRekishigakukenkyu699(tháng7/1997),tr30-35.2.YamadaAkira,DaigensuiShowatenno,tr65;xembảnhơikhác,ítchitiếthơntrongJonathanhaslam,LiênXôvàMốihoạtừphươngĐông,1933-41;Mátxcơva,TokyovàThờiđiểmtrướcthềmcuộcchiếnTháibìnhdương(NhàinĐạihọcPittsburgh,1992),tr89-90;ClarkW.Tinch,Chínhtrịhọc3,số2(tháng7/1951),tr177-78.3.Haradanikki,dairokkan,tr30.4.Matsudairaýauma,thưkýcủaQuảnấnquanYuasa,thôngbáovớiHarada,thưkýcủaSaionjivềsựdínhlíucủanhậthoàngvàocácsựkiệnMãnchâuvàCầuMarcoPolotronglờiquởmắngBộtrưởnglụcquânItagakiSeishiro.Haradacầnthậnghichéplạicâuchuyệnmộttuầnsauvàongày28/7/1938.TheoMatsudaira,nhậthoàngnói:“Cả…vàothờiđiểmSựkiệnMãnchâuvàởcầuMarcoPolo,diễnbiếnđầutiêncủasựkiệnnày,cácsĩquantạichỗđãhoàntoànphớtlờmệnhlệnhtừtrungươngmàtựýhànhđộng.”HirohitochỉcóthểnóivềcácchỉhuytrungđoànvàtiểuđoànđónggầncầuMarcoPolochịutráchnhiệmtrựctiếpđểsựkiệnlanrộng,làMutaguchiRenyavàIchikiKiyonaonhưngghichépnhậtkýcủaHaradakhôngnhắctênnhữngngườinày.QuanđiểmcủaHirohitovềsựmởmànchiếntranhđốichọitrựctiếpvớituyênbốchínhthứccủanộicácKônoe.XemHaradanikki,dainanakan,tr51;Eguchikeiichi,“RokokyojikentoTsushujikennohyokaomegutte,”trongKikansensosekininkenkyu25(mùathu1999),tr4.

5.KidoKoichinikki,ge,tr802.6.Gaimushohensan,Nihongaikonenpyonarabishuyobunsho,ge(HaraShobo,1969),tr366.7.Trongbáocáotìnhbáochínhtrịnăm1941,cácchuyênviênphântíchhảiquânkếtluậnrằngnộicácđầucủaKonoeđã“thiếunhiệttìnhvàquyềnlựcthựcthiđểvữngbướctiếntheophươnghướngđãđịnhvớisựđồnglòngcủatấtcảcácbộtrưởng.”tríchKoketsu,Nihonkaigunnoshusenkosaku:Ajia-Taiheiyosensonosaikensho,tr47.8.Chiếuthư(Rinsanmeisố64)đượctríchdẫn,cùngvớithờigianchitiết,trongSwnshisosho:rikukaigunnenpyo,fukiheigo,yogonokaisetsu(1980),tr11vàđượctáihiệnđầyđủtrongSenshisosho:Shinajihenrikugunsakuswn(1):Showajusannenichigatsumade(1975);xemthêmFujiwaraAkira,“Tennotokyuchu,”trongIgarashiTakeshi,KitaokaShinichi,tuyểntập,“Soron”Tokyosaibantowanandatanoka(TsukijiShokan,1997),tr147.9.Fujiwara,Showatennonojugonensenso,tr92.10.Eguchi,“RokokyojikentoTsushujikennohyokaomegute,”tr2-4,T.A.Bissson,NhậtbảnởTrungquốc(MacMillanCo.1938;NhàinGreenwoodtáibản,1973),tr31.11.KidoKoichinikki,jo,tr581;TN,dainikan,tr510,512,514.NgaysaucuộcthảmsátĐồngchâu,IshiwâraKanji,lãnhtụphechốngbànhtrướngđãgiảnggiảichoHirohitovềcácchiếndịchchốngLiênxôtrongđóôngnàycảnhbáovềnhữngbấtlợikhimởrộngchiếntranhởphíaBắcTrungquốc.12.Fujiwara,“Tennotokyuchu”,tr147.13.EdgarSnow,TrậnchiếnvìChâuÁ(NhàXBRandom,1941),tr46;DickWilson,Lưỡnghổgiaotranh:KýsựcuộcchiếnTrung-Nhật,1937-1945(NhàinViking,1982),tr33.14.VềYonai,sựthayđổitháiđộđộtngộtđốivớiQuốcdânđảngvàkhởiđầucủacuộcchiến,xemAizawaKiyoshi,NitchuswnsonozenmenkatoYonaiMitsumasa,trongGunjiShigakkai,tuyểntập,Nitchusensoshoos(Kinseisha,1997),tr137-38.15.KasaharaTokishi,Nankinjiken(IwanamiShinsho,1997),tr221.16.Fujiwara,Showatennonojugonensenso,tr93-94.17.Koketsu,Nihonkaigunnoshusenkosaku:Ajia-Taiheiyosensonosaikensho,tr18.18.Kasahara,Nankinjiken,tr27.19.UsuiKatsumi,Nitchusenso:ưaheikasensenkakudaika(ChukoShinsho,1967),tr46.20.Senshisosho:Shinajihenrijugunsakusen(1):Showajusannenichigatsumade91975),tr283.21.nhưtrên,tr.283.

22.nhưtrên,tr284.BáocáocủatổngthammưutrưởngchỉrõcuộcđánhchiếmNamkinhchỉcóthểthựchiệnvớimộtlựclượnglớntrongmộtthờigiandài.23.nhưtrên,tr285.24.Nhưtrên,tr290-91.25.Nhưtrên,tr297-99.Sưđoàn13và101đượcthànhlậpchủyếutừcácquânnhândựbị,tuổitrungbìnhtrên30.FujiwaraAkira,NankinnoNihongun:Nankindaigyakusatsutosonohaikei(OtsukiShoten,1997),tr13.26.Fujiwara,Nitchusensoniokeruhoryogyakusatsu,trongKikansensosekininkenkyu9(mùathu1995),tr23,tríchtừRijuShihimitsudainikki,BoeiKenkyujo,Toshokan,mậtđiệnsố1679gửiTrungquốcnăm1937,vớitiêuđề“Rikugundaijinkunjisofunoken.”27.SendaKako,TennotochokugotoShowashi(Sekibunsha,1990),tr257-58.28.XemBrianA.Victoria,phầnthảoluậnvề“sátsinhnhânđạo”,ThiềntôngtrongChiếntranh(WeatherhillInc.1997),tr86-91.29.HaraTakeshi,YasuokaAkio,tuyểntập,Nihonrikukaigunjiten(ShinjinbutsuOraisha,1997),tr152;MỏiShigeki,Kokusakuketteikateinohenyo:dainiji,daisanjiKonoenaikakunokokusakuketteiomeguru‘kokumu’to‘tosui’,trongNihoshikenkyu395(7/1995),tr36.30.Mori,Kokusakuketteikateinohenyo,tr41.31.OeShinobu,Gozenkaigi,tr101.BiênbảnchínhkhôngđượclưugiữnhưnghaitậptàiliệuvàghichépghilạilờiđượccủaTướngSugiyama,chủyếudoSanadaJoichiroviết,đượcgọilàghichúlờiSugiyama,làmộtnguồndữliệuvôgiá.XemSanbohonbu,tuyểntập,Sugiyamamemo,jo(HaraShobo,1994)vềcáchộinghị1940-41.32.TokyonichinichishinbunvàTokyoAsahishinbun12/1/1938;28/7/1940;14/11/1940và2-3/7/1941.Nhữngphiênnghịtriềutốiquantrọngngày6/9và5/11/1941,theonhưtôibiết,khôngđượctườngthuậttrênbáo.33.Cácthànhviênnghịviệnthamgiacácbuổithiếttriềulàthủtướng,trưởngbanquâncơ,cácbộtrưởnglụcquân,hảiquân,tàichínhvàngoạigiao,trưởngbankếhoạchnộicác,haitổngthammưutrưởngvàhaitrưởngbanquânchínhlụcquân,hảiquân.Cácđạibiểuphátbiểuýkiến,trưởngbanquâncơnêucâuhỏi,thườngtrêndanhnghĩanhậthoàngcònNhậthoàngngồiyênlặng(dùkhôngluônnhưvậy)trongsuốtcácbuổihọp.Quyếtđịnhluônđượcđưarabằngđồngthuận.34.YasudaHiroshi,Tennonosẹíihi:Mutsuhito,YoshihitovàHirohitonojidai,tr272-73.Kháiniệmvềnềnquânchủnhưmột‘hệthốnglảngtránhtráchnhiệm’lầnđầutiênđượcnhànghiêncứuchínhtrịMaruyamamasaonhắcđến.

35.ĐạibảndoanhthiênhoàngcủaHirohitolikhaivớilềlốiMinhtrịkhiloạitrừcácquanchứcdânsựtrêncơsởchorằnghọkhôngcóquyềnbiếtcácbímậtquânsự.Đạibảndoanhthiênhoàngcủaôngcũngchophépgiớiquânsựđượcthamgiaxâydựngchínhsáchquốcgiavàchiếnlượctoàncầuvớimộtvịtríđặcquyềnhơnsovớitrước.Tráilại,nócủngcốtiếngnóicủanhậthoàng(từđólàcáccốvấn)trongquyếtsáchquânsựvàchínhtrị.QuyềnlựcmàHirohitođãmấtvềquânsựtrướcđâytrongthậpkỷđượckhôiphụckhichiếntranhlanrộngvàbảnchấtkhiếmkhuyếtcủabộmáychiếntranhtổnglựccủaNhậtngàycàngtrởnênrõrệt.36.SejimaRyuzo,TaikenkẩmitaDaiTo’Asenso,trongGunjishiGakkai,tuyểntập,Dainịisekaitaisen(3):shusen(Kinseisha,9/1995),tr398-99.QuyếtđịnhcuốicùngcủaĐạibảndoanhthiênhoàngvềcácvấnđềnhậpkhẩuchiếnlượckhẩnthiết,nhưcácquyếtđịnhquantrọngcủahộinghịliênlạc,cácphiênhọptriệutậpcómặtNhậthoàng.Tuynhiên,nhưYamadaAkirachobiết,đôikhihaithammưutrưởngraquyếtđịnhcủaĐạibảndoanhthiênhoàngmàkhôngnhómhọpchínhthức.KhicácquyếtđịnhnhưvậyđượcđệtrìnhkhôngchínhthứclênNhậthoàngvàđượcôngphêduyệtthìsẽlậptứccóhiệulực.yamada,DaigensuiShowatenno,tr70.37.MinoruGenda,mộtsĩquanthammưuthuộcĐạibảndoanhthiênhoàngtừ11/1942đến1/1945,saunàynóirằngchỉcóNhậthoàngmớicóthểđiềukhiểncơchếnàyvì“toànbộcơquanbịchialàmbaphe–Hảiquân,LụcquânvàphầnđượcgọilàChínhphủ-vàngườiduynhấtcókhảnăngđiềukhiểncảbaphelàThiênhoàng.”LeonV.Sigal,Chiếntranhtớihồikết:NềnChínhtrịkhichiếntranhkếtthúcởMỹvàNhật,1945(NhàinĐạihọcCornell,1988),tr74.38.Mori,Kokusakuketteikateinohenyo,tr37-38.39.YamadaAkira,Showatennonosensoshido:johoshokatosakusenkanyo,trongKikansensosekininkenkyu8(mùahè1995),tr18.Ôngnàytiếptụcghichép(tr19)rằngMệnhlệnhlụcquânđầutiêncủaĐạibảndoanhThiênhoàngđượcbanhànhngày27/11/1937,cònlệnhcuốicùng,ghisốhiệu1392làngày28/8/1945.Theothủtụctươngtự,hảiquâncũngbanhànhtổngsố304MệnhlệnhhảiquâncủaĐạibảndoanhthiênhoàngtừ28/7/1937đến6/9/1941.SaukhiHirohitoralệnhtấncôngTrânchâucảng,hảiquânđánhsốlạicácmệnhlệnh,banhànhMệnhlệnhHảiquânsố1củaĐạibảndoanhthiênhoàngngày5/11/1941vàlệnhcuốisố57ngày1/9/1945.40.TrongphầnGiớithiệungắntrongbảndịchcáchộinghịchínhsáchnăm1941,NobutakaIkemôtảsailệchnghiêmtrọngmốiquanhệcủaHirohitovớibộchỉhuytốicao.XemNobutakaIke,QuyếtđịnhthamchiếncủaNhật:GhichépvềcácHộinghịChínhsách1941(NhàinĐạihọcStanford,1967),trxviii.41.Yamada,DaigensuiShowatenno,tr185.

42.SuzakiShinichi,Tennotosenso,trongSeijitaiseitosensoshido(khôngđềngày,chưaxuấtbản),tr218.KidoámchỉthựctếnàykhithảoluậnvềtráchnhiệmcủaNhậthoàngtrongchiếntranhngày21/7/1964.“KhikhôngthuyếtphụcđượcThiênhoàng,”ôngnàynói“vấnđềsẽđượcxếplạicũngnhưquyếtđịnhbịtrìhoãnhoặcnộicácphảixemxétlạivấnđề.Đólàmộttậpquán.”KidoKoichinikki–Tokyosaibanki(TokyoDaigakuShuppankai,1980),tr45443.FujiwaraAkira,ImaiSeiichi,OeShinobu,tuyểntập,KindaiNihonshinokisochishiki(Yuhikaku,1972),tr418;Yoshida,Tennonoguntaitonankinjiken,tr41;Fujiwara,NankinnoNihongun:Nankindaigyakusatsutosonsohaikei,tr18.44.Fujiwara,NankinnoHihongun,tyr16.45.Nhưtrên,tr20.46.Kasahara,Nankinjiken,tr225;Eguchi,Jugonensensoshoshi,shinpan,tr129.47.Kasahara,Nankinjiken,tr181-8748.Nhưtrên,tr190.49.TWCT,tập20:PhánquyếtvàPhụlục,bảnthảotr49,608.50.YoshidaYutaka,TennonoguntaitoNankinjihen(AokiShoten,1988),tr160;FujiwaraAkira,Nankindaigyakusatsunogiseishasunitsuite–Tokyosaibanshikan’hihangaimisurumono,trongRikishichirikyoiku530(3/1995).Tr72;DaqingYang,Hợphaytan?BàiviếtlịchlịchcậndạivềVụhãmhiếpNamkinh,trongNghiêncứuLịchsửHoaKỳ104,số3(6/1999),tr850.SựthiếuchuẩnbịcủacáctânbinhNhậttrướcsựhysinhhọbuộcphảithựchiệntrongvàsauTrậnchiếnThượnghảithườngđượclấylàmlýdochocuộcthảmsáttùbinhchiếntranhTrungquốcởNamkinh.TranhnhautiếnđánhvàbaovâythànhNamKinh,línhNhậtrasứctrảthùchonhữngtổnthấtnặngnềphảigánhchịutrướckhithànhnàythấtthủ.SựmơhồtrongtuyênbốvềmụcđíchchiếntranhcủaNhậtgópphầnlàmtăngsựcuồngnộvànhầmlẫn.Trênhết,họkhinhbỉngườiTrungquốcnhưmộtchủngtộchạđẳng.nhữnglýdosâusắchơnchocuộcthảmsátNamkinhcóliênquanđếnđặctrưngcủachínhLụcquânThiênhoàng.XemcácthảoluậncậnđạitrongTennonoguntainotokushitsu:zangyakukoinorekishitekihaikei,KoketsuAtsushi,tr12;FujiwaraAkira,Nitchusensoniokeruhoryogyakusatsu,trongKikansensosekinindaikyugo(mùathu1995),tr22-23.51.EguchiKeiichi,TaikeiNihonnorekishi14:futatsunotaisen(Shogakukan,1989(,tr259,tríchTinhàngngàyChicago,15/12/1937.SửdụngnhữngướctínhtrướcđónhiềunămcủathànhviênBanCứutrợquốctếNamkinh,nhàbáoEdgarSnowchobiết“quânNhậtthảmsátkhôngdưới42.000ngườichỉtínhriêngởNamkinh”và“300.000thườngdânkhác…trongcuộchànhquântừThượnghảiđếnNamkinh”.XemSnow,Trậnchiến

giànhChâuÁ,tr57.52.YoshimiYoshiaki,tuyểntập,Jugunianfushiryoshu(OtsukiShoten,1992),xemđồthịtr191;Koketsu,Tennonoguntainotokushitsu:zangyakukoinorekishitekihaikei,tr14.53.HoraTomio,Nankinjihen(ShịinbútuOraisha,1972),tr84-85;KasaharaTokushi,Nitchuzenmensensotokaigun:Panaigojikennoshinso(AokiShote,1997),tr283;SuzukiKenji,Sensotoshinbun(MainichiShinbunsha,1995),tr123-23;54.HoraTomio,nankindaigyakusatsu:‘moaboroshi’kakosakuhihan(GendaishiShuppankai,1975),tr22-26.55.YanaiharaTadao,Seijitekikaihoshatoreitekikaihosha,trongKashin,daisankan,daiichigo(1/1940).56.TronglờicungkhaisauchiếntranhvớiBanCôngtốQuốctếToàánTokyo91/5/1946),HoàngthânAsakachốibỏmọicuộcthảmsáttùbinhTrungquốcvànóichưatừngnhậnđượckhiếunainàovềhànhvicủaquânsĩ.TướngMatsuicũngphủnhậncáccuộcthảmsátvàtìmmọicáchđểbảovệHoàngthânAsakabằngcáchđổtráchnhiệmchocácchỉhuysưđoànthuộccấp.CảhaitướngnàyđượccoilànhữngngườiđầutiênphủnhậncuộcthảmsátNamkinh.XemlờikhaicủanhữngngườinàytrongAwayaKentaro,yoshidaYutaka,tuyểntập,Kokusaikensatsukyoku(IPS)jinmonchosho,dai8kan(NihonToshoCenta,1993),Vụviệcsố44,tr358-66;vàKokúaikensatsukyoku(IPS)jinmonchosho,dai12kan,tr306.57.EtoGenkurosauđóthôngbáochotướngdựbịđồngliêuMazakiJinzaburo,ngườiviếttrongnhậtkýngày28/1/1938:“Trậttựvàkỷluậttrongquânđộiđãsụpđổ.Nếukhôngđượckhôiphục,chúngtasẽkhôngthểtiếnhànhmộtcuộcchiếntranhnghiêmtúc.Thậtgầnnhưkhôngthểchịuđựngđượckhinghekểvềnhữngvụcướpbóc,hãmhiếpvàđốtphá.”TríchKasahara,Nankinjiken,tr212.58.YoshidaYutaka,nankinjihentokokusaiho,trongYoshidaYutaka,Gendaishigakutosensosekinin(AokiShoten,1997),tr120.59.ShigemitsuMamoru,ZokuShigemitsuMamorushuki(ChuoKoronsha,1988),tr295.60.“GhichépcủaBộngoạigiaoMỹvềquanhệchínhtrịgiữaMỹvàNhật,1930-39”,cuốnsố3,tệpsố711,.94/1184,nghiêncứucủaGrewvềtìnhhìnhchođến18/3/1938.61.HidakaShinrokuro,trongAwayaKentaro,YoshidaYutaka,tuyểntập,Kokusaikensatsukyoku(IPS)jinmonchosho,dai42kan(NihonToshoSenta,1993),tr79-98.HallettAbend,phóngviệnThờibáoNiuYookởTrungquốctrongthờiđiểmdiễnravụ‘hãmhiếp’,viếtnăm1943rằngmột‘quanchứcdânsựNhậtbảnkhôngnêutênđãtiếnhànhđiềutracánhânvềthảmkịch’choôngbiếtrằngôngtađãcómột‘cuộcdiệnkiếnriêngvớiNhật

hoàng’trongđóôngthôngbáochoHirohitobiếtchitiếtsựviệc.NgườicungcấpthôngtinchoAbendcóthểlàHidakaShinrokuro.Abendđượcôngnàychobiết:“TôiđượcchấpthuậnchovờivàocungvàothờigianrấthiếmgặpvàđượctròchuyệnriêngvớiThiênhoàngtronghơn2giờrưỡiđồnghồ…Khitôivàođiệnlớn,ngàilệnhchotấtcảcácthịthầnrangoài.Sauđó,ngàibanchotôimộtchiếcgốivàtôiquỳhơn2giờrưỡidướichânngài,cònngàithìcúixuốngđểtôinóithầmvàotaingàitấtcảnhữnggìtôibiếtvềsựviệcsaukhichiếmđượcNamkinh.Tôikhôngdấudiếmđiềugìcònngàithìhỏirấtnhiều.”SựmôphỏngcóphầncườngđiềucủaAbendvềcuộcdiệnkiếnnày,trongđóHirohitocúingườixuốngcònngườiđưatinthìthầmvàotaiông,cóvẻkhôngđúngsựthật,vìnógiốngkiểucáchcủangườiTrungquốchơnlàngườiNhật.Vềcácmặtkhác,thôngtincủaôngcóvẻđángtin.TronglờikhaivớiIPS,ngày1/5/1946,HidakathừanhậncóbiếtAbendtừhồiởThượngHải.TrongphiêntoàởTokyo,ôngnàylàmchứngbiệnhộchoTướngMatsuiIwanenhưngkhôngđượcchấtvấnvềlờikhaitrướcđóámchỉNhậthoàng.XemAbend,HiếnchươngTháibìnhdương:SứmệnhcủachúngtaởChâuÁ(Doubleday,Doran&Co.,1943),tr38-39;Kyokutokokusaigunjisaibansokkiroku,dairokkan(YushodoShoten,1968),dai210go,tr270-73.62.TrungtáChoIsamu,phụcvụdướiquyềnthammưutrưởngLựclượngViễnchinhThượnghảivàTrưởngbantìnhbáoBinhđoànKhuvựcTrungthổTrungquốc,đượcbiếtđãbanhànhlệnhkiểmsoátcuộcthảmsát.Fijiwara,NankinnoNihongun,tr80.63.Kasahara,Nitchuzenmensensotokaigun,tr168,tríchKaigunshokaigungunjifukyubu,Shinajibenniokeruteikokukaigunnokodo,tr37.64.Nhưtrên,tr161-62,tríchShinajibenniokeruteikokukaigunnokodo,tr406-416.65.ChiếuthưcủaHoàngthượng,ngườiChỉhuytốicaoviết:“ChúngtavôcùngbiếtơncácđơnvịLụcquânvàHảiquânởKhuvựcTrungthổTrungquốc,saucáccuộchànhquânởThượnghảivàvùngphụcận,đãtruyquét(quânđịch)vàchiếmđượcNamkinh.Hãychuyểnnhữngtìnhcảmnàytớicácsĩquanvàchiếnsĩcủachúngta.”Kasahara,Nankinjiken,tr164,tríchNankinsenshishiryoshuII.66.Nhưtrên,tr213.67.Awaya,Yoshida,tuyểntập,Kokusaikensatsukyoku(IPS)jinmonchosho,dai8kan,tr356.68.TàuUSSPanay,đóngởThượnghảinăm1928vàđượcđặttêntheohònđảoPanayởthuộcđịaPhilipincủaMỹ,làmộttrongbatàuchiếnthuộcHạmđộiÁMỹ“TuầntrasôngDươngtử”.“Quyền”củatàunàyđượcdichuyểntrênsôngvàbảovệsinhmạng,củacảicủaMỹđượcbảođảmtheoHiệpướcBắcKinh1860,chấmdứtcuộcchiếntranhÁphiệnlầnthứ2.Xemchitiết

trongKasahara,Nitchuzenmensensotokaigun,tr22.69.XemBưuđiệnOasinhtơn,14/12/1937;ThờibáoLosAngeles,15/12/1937;ThờibáoNiuYook,12/1937;NgườibảovệManchêster,14và20/12/1937;thờibáoLuânđôn,14và16/12/1937.70.Kasahara,Nitchuzenmensensotokaigun,tr302.71.BáochíMỹcuốinhữngnăm1930thường‘cóxuhướngcoinhẹnhữngsựviệcdiễnraởTháibìnhdương’vàítkhiđưacáctintứctừchâuÁlêntrangnhất.XemJamesC.Schneider,NướcMỹcócầnlâmtrận?TranhluậnvềchínhsáchđốingoạiởChicago,1939-1941(NhàinĐạihọcBắcCarolina,1989),tr150.72.Kasahara,Nitchuzenmensensotokaigun,tr304-5.73.TintứchàngngàyChicago,14/12/1937;Kasahara,Nitchuzenmensensotokaigun,tr247,303.74.ThờibáoLosAngeles,14/12/1937.75.XemAllanRobertBrown,“VaitròcầmđầucủaNhậthoàng:cảmnhậnvàthựctế.”luậnánTiếnsĩ,ĐạihọcStanford(AnnArbor,đạihọcMichigan,viphim,1971),tr197-98.76.IshijimaNoriyuki,‘chugokunokóentaiseitotaigaikankei,”trongRekishigakuKenkyukai,tuyểntập,Kozasekaishi8,Sensotominshu:dainijisekaitaisen(TokyoDaigakuShuppankai,1996),tr53-54;YouliSun,TrungquốcvàNguồngốccủacuộcchiếnTháibìnhdương,1931-1941(NhàinSt.Martin,1993),tr92-95.77.Fujiwara,Showatennonojugonensenso,tr96.78.Kasahara,Nitchuzenmensensotokaigun,tr214-15.79.Sun,TrungquốcvàNguồngốccủacuộcchiếnTháibìnhdương,1931-1941,tr97.80.Fujiwara,Showatennonojugonensenso,tr96.81.Yamada,DaigwnsuiShowatenno,tr81,tríchGendaishishiryo,daikyukan,NitchusensoI,tr50.82.Haradanikki,dairokkan,tr204.83.Yamada,DaigensuiShowatenno,tr84,tríchHaradanikki,dairokkan,tr207.TokyoNichiNichishinbun(sốbuổitối),12/1/1938,đănghàngtít:TỔCHỨCBUỔINGHỊTRIỀULỊCHSỬ,QUYẾTĐỊNHCHÍNHSÁCHBẤTDIBẤTDỊCHCỦAĐẾCHẾ,HYVỌNGXOÁBỎCHẾĐỘCHỐNGNHẬTVÀCỐGẮNGTHIẾTLẬPHOÀBÌNHỞPHƯƠNGĐÔNG.TuyênbốtrêntờTokyoAsahishinbunmôtảvịtríđạibiểuvàsơđồsảnhhọp.84.JamesB.Crowley,CôngcuộctìmkiếmnềntựtrịcủaNhật:anninhquốcgiavàchínhsáchđốingoại,1930-1938(NhàinĐạihọcPrinceton,1966),tr372.85.Fujiwara,Showatennonojugonensenso,tr97.

86.Yamada,DaigensuiShowatenno,tr83-84.87.Fujiwara,Showatennonojugonensenso,tr98.88.Eguchi,TaikeiNihonnorekishi14:futatsunotaisen,tr263;Koketsu,Nihonkaigunnoshusenkosaku,tr192;Kasahara,Nitchuzenmensensotokaigun,tr294-95.89.Fujiwara,Showatennonojugonensenso,tr98.90.Yamada,DaigensuiShowatenno,tr88.91.RikusenGakkaiSenshiBukai,tuyểntập,Kindaisensoshigaisetsu:shiryoshu(RikusenGakkaik,Kudansha,1984),khôngcôngbố.CácsốliệuvềthươngvongnàydoPhòngGiảingũsố1tổnghợpvàotháng12/1945vàcóthểlànhữngsốliệutốtnhấthiệncó.92.Senshisosho,Chugokuhomenrikugunkokusakusen91974),tr163-64,223-24;xemthêmtr150và180-201.93.Eguchi,ChugokusensennoNihongun,tr60.94.Haradanikki,dainanakan,tr51,ghicép28/7/1938.HaradasauđóvàituầncònhướngsựchúýtớisựchỉtríchngàycàngtăngcủaKidovềQuảnấnquanYuasaKurahei.Ngày16/9,HaradaviếtrằngôngtathấyKidongày11vànghethấyôngnàynói“theoluậtquốcấnápdụngchomọithứ.Mỗikhicósựviệcnàoxảyra,ôngnóiphảixửlýtheoluật.ÔngthúcbáchtrưởngCảnhsátĐôthànhápdụngluật.Ôngkhônghiểunhữnglần…(Yuasa)khôngthểhoàhợpvớithủtướng.Chẳnghạn,cánhhữutiếnbộhơn.”Haradanikki,dainanakan,tr108.95.Tanaka,DokyumentoShowatenno,I,shinryaku(RyokufuShuppan,1989),tr84.96.Hsi-ShengCh’I,Tươngquanquânsự,1942-1945,trongJamesC.HsiungvàStevenI.Levine,ThắnglợicayđắngcủaTrungquốc:CuộcchiếntranhvớiNhật,1937-1945(M.E.Sharpe,Inc.1992)tr179.97.InoueKiyoshi,Tennonosensosekinin(IwanamiShoten,1991),tr121.98.YoshimiYoshiaki,Kúanonefuashizumu:Nihonminshunosensotaiken(TokyoDaigakuShuppankai,1991),tr27.CùngvớibanguyêntắclàlờituyênbốrằngNhậtbảnsẽkhôngđòilãnhthổhaybồithườngchiếntranh,tôntrọngchủquyềncủaTrungquốc,bãibỏđặcquyềnngoạigiaovàtíchcựcxemxéttraotrảtôgiớiởTrungquốc.99.OkabeMakio,Ajia-Taiheiyosenso,trongNakamuraMasanorivàcáctácgiảkhác,tuyểntập,SengoNihon,senryotosengokaikaku,daiikkan,Sekaishinonakano1945(IwanamiShoten,1995),tr35.100.Haradanikki,dainanakan,tr249,258.BộtrưởngngoạigiaodoHiranumađềbạt,AritaHachiro,cũngphảnđốisửdụnghiệpướcbabênlàmđiềukiệnđểôngnàythamgianộicác.XemNềnchínhtrịBảotồnvănhoá:HộiBảotồnQuốcgiatrongcuộcđấutranhchốnglạicáctưtưởngngoạibangthờikỳtiềnchiếnởNhật,1918-1936,củaChristopherA.Szpilman,về

việcHiranumagiảithểKokuhonsha,luậnánTS,ĐạihọcYale,1993.101.WatanabeToshihiko,NanajuichibutaitoNagataTetsuzan,trongChuoDaigakuJinbunKagakuKenkyujo,tuyểntập,Nitchusenso:Nihon,Chugoku,Amerika(ChuoDaigakuShuppanbu,1993),tr275-76,296,trích(từnhiềunguồnkhác)AlvainD.Cỗ,Nộimông:NhậtchốngNga,1939,tập2,tr919;TsuneishiKeiichi,KietasaikinbutaivàEdaKenjivàcáctácgiảkhác,tuyểntập,Shogenjintaijikken.Watanabeghichép(tr302,ghichú68)rằngvũkhíchiếntranhsinhhọcđượcvậnchuyểntớiNộiMôngvàcácbịcáotộiácchiếntranhtrongphiêntoàquânsựởKhaborovskLiênxô(12/1950)đãthừanhậnsửdụngnhữngvũkhínày.102.Kojima,Tenno,daiyonkan,tr73;Eguchi,TaikeiNihonnorekishi14,futatsunotaisen,tr274.Consốthươngvongcaohơn,ởmức19.714đượcnêutrongNananichibutaitoNagataTetsuzancủaWatanabeToshihiko,trongChuoDaigakuJinbunKagakuKenkyujo,tuyểntập,Nitchusenso:Nihon,Chugoku,Amerika(ChuoDaigakuShuppanbu,1993),tr296.103.Đếnnăm1943,Hattorinổilêntrởthànhtrưởngbanquânhànhbộtổngthammưulụcquân.TrongnhậnxétsauchiếntranhvềsựkiệnNộimông,Hirohitonhậntráchnhiệmrachiếuchỉdẫntớigiaotranh:“DobiệngiớiLiênXô-MãnchâuquốcởkhuvựcNộimôngkhôngcómốcgiớirõràngnêncảhaibênđềubuộctộilẫnnhauvềviệcxâmphạmbấthợppháp.DomộtchiếuchỉđãđượcbanrachoYamadaOtsuzo(ởđâycósựnhầmlẫn;HirohitomuốnnóiđếnTướngUedaKenkichi),chỉhuytrưởngBinhđoànQuanĐông,phảibảovệvữngchắcbiêngiớiMãnchâuquốc,nênđólàlýdoBinhđoànQuanđôngđãgiaochiếnvớiquânLiênxôxâmlược…Saunày…mệnhlệnhđượcthayđổinênquânđộikhôngcònphảibảovệbiêngiớiquánghiêmngặtởcácvùngchưaphânranhhayhẻolánhnữa.STD,tr44-45,Eguchi,TaikeiNihonnorekishi14,futatsunotaisen,tr273-74.104.FujiwaraAkira,AwayaKentarovàcáctácgiảkhác,Tetteikensho:Showatenno‘dokuhakuroku’(OtsukiShoten,1991),tr49.105.XemDonaldCameronWatt,Chiếntranhkhởiphátnhưthếnào:cănnguyêntrựctiếpcủaĐệnhịThếchiến,1938-1939(WilliamHeinemannLtd.,1989),tr349-60.106.Tanaka,KokyumentoShowatenno,I:shinryaku(RyukufuShuppan,1984),tr98-99.107.Haradanikki,dainanakan,tr334-335-36;Inoue,Tennonosensosekinin,tr127-29.108.Về‘chiếntranhtiềntệ’củaMỹ,AnhvàNhậtởTrungquốctừ1935ddeens1941,xemJonathanKirshner,Tiềntệvàápbức:kinhtếchínhtrịhọcvềquyềnnăngtiềntệquốctế(NhàinĐạihọcPrinceton,1995),tr51-61.109.tríchtrongTanaka,DokyumentoShowatenno,I:shinryaku,tr89,trích“Jijubukanchonikki,”trongBungeishunjurinjizokan(5/1971).

110.GeofreyRoberts,LiênxôvàcănnguyêncủaĐệnhịThếchiến:QuanhệNga-Đứcvàconđườngdẫnđếnchiếntranh,1933-1941(Luânđôn:NhàinMacMillanLtd.1995),tr92-93.111.HSN,tr231.112.KidoKoichinikki,ge,tr742-43,ghichépngày28/8/1939.113.HSN,tr218,231.114.VềbốicảnhxungquanhviệcbổnhiệmYonai,xemKidoKoichinikki,ge,tr766;Haradanikki,daihakkan,tr166,176;IưabuchiTatsuo,Jushinron(TakayamaShoin,1941),tr190-91;STD,tr49.115.HosakaMasayaju,Showarikugunnokobo,dai6kaiShowatennotoTojoHideki,trongGekkanAsahi3,số2(2/1991),tr161.116.IưaiTadakuma,Tennoseinogujunen,trongRitsumeikanDaigakuJinbunKagakuKenkyujo,tuyểntập,Sengogojunenodomỉuka,ge,nịuiseikienotenbonotameni(KinbunShoin,1998),tr247.117.JonathanHaslam,Liênxôvàmốihoạtừphươngđông,1933-41,tr92-94.Từgiữanăm1937,TrungquốcđãđượchưởnglợitừviệckýkếtmộthiệpướckhôngxâmphạmbímậtvớiLiênxôcònLiênxôcũngđangmừngrỡthấyNhậtbịmắckẹtởTrungquốc.ViệntrợcủaLiênxôdướihìnhthứccốvấnquânsự,phicông,máybay,thiếtbịvàđạndượcđượcchuyểnquađấtliềntừXibêrivàtrungÁtới,vàbằngđườngbiểntừHảiphòng,sauđótớiRangoonđểchuyểntiếpquangảMiếnđiện.DùviệntrợnàylàkhánhiềunhưngkhôngthểbùđắpnổinhữngthấtbạiliêntiếpcủaTưởngtrênchiếntrường.1.Senshisosho:Shinajihenrikugunsakusen(1):Showajusannenichigatsumade(1975),tr239;AwayavàJufiwara,“Kaisetsu”,trongKiGakujin,Nihongunnokagakusen:Chugokusenjoniokerudokugasusakusen(OtsukiShoten,1996),tr374;FujiwaraAkira,Nitchusensoniokeruhoryogyakusatsu,trongKikansensosekininkenkyu9(mùathu1995),tr22.2.AwayaKentaro,Ima,mitketsunosensosekinintowa-shazai,hoshoyokyutosaikin,dokugasusenmondaiochushinni,trongSekai558(9/1991).3.YoshimiYoshiaki,MatsunoSeiya,DokugasusenkankeishiryoII,Kaisetsu,trongJugonensensogokuhishiryoshu,hokan2,DokugasusenkankeishiryoII(FuniShuppankan,1997),tr27.4.Gendaishishiryo(9),Nitchusenso(2).ĐượcÚuiKatsumi(MizuzuShobo,1964)làmsángtỏ,tr211-212;TanakaNobumasa,DokyumentoShowatenno2,Kaisen(RyokufuShuppan,1985),tr96.TrướckhithànhlậpĐạibảndoanhThiênhoàng,mệnhlệnhtrựctiếpcủaNhậthoàngbantớicáctổngchỉhuychiếntrườngđượcgọilàrinsanmei.5.Yoshimi,matsuno,DokugasusenkankeishiryoII,Kaisetsu,tr25,29.Dolosợtrảđũanêncầnhếtsứccẩntrọngđểtránhsửdụnghơicaychốngngười

phươngTâyởTrungquốc,dùkhôngloạitrừthườngdânTrungquốc.6.Nhưtrên,tr28.7.Nhưtrên.8.AwayavàFujiwara,Kaisetsu,tr376.Ngày14/5/1938,LiênminhcácQuốcgiathôngquanghịquyếtlênánNhậtsửdụnghơiđộc.9.Nhưtrên,tr29.10.Yoshimi,Matsuno,DokugasusenkankeishiryoII,Kaisetsu,tr28.11.Nhưtrên,tr29.12.Nhưtrên.VềthảoluậnvớiNhậthoàngvàchiếntranhsinhhọc,xemYoshimiYoshiaki,IkoToshiya,Nânsanichibutaitotenno,rikugunchuo(IwanamiBukkurettosố389,1995)tr8-9.13.Yoshimi,Iko,Nânsanichibutaitotenno,rikugunchuo,tr8-9;StephenEndicott,EdưardHagerman,Mỹvàchiếntranhsinhhọc:bímậttừđầuthờikỳchiếntranhlạnhvàTriềutiên(NhàinđạihọcIndiana,1998).14.MawdaTetsuo,Senryakubakugekinoshiso:Gerunika,Jukei,Hiroshimaenokiseki(AsahiShinbunsha,1988),tr156,157,167,420.15.CảnhcáovềhậuquảcóthểcókhôngcónhiềutácdụngngăncảnsựgiatăngmuasắmhànghoáMỹcủaNhật.Đếnnăm1940,Mỹvẫnchiếmtới36%tổngkimngạchnhậpkhẩucủaNhật.Dầuchiếm75%trongtổngsốnày.70%sắtcủaNhật,35%bông,32%máymócvà90%đồngđềunhậptừMỹ.OeShinobu,Tosuiken(NihonHyoronsha,1990),tr195.16.Eguchi,ChugokusensennoNihongun,tr61,tríchtàiliệudoTanakaRyukichisoạnthảo.17.HimetaMitsuyoshi,Nihongunniyoru‘sankoseisaku,sankosakusen’omegutte,trongChuoDaigakuJinbunKagakuKenkyujo,tuyểntập,Nichusenso:Nihon,Chugoku,Amerika(ChuoDaigakuShuppanbu,1993),tr120.18.FujiwaraAkira,SankosakusentokitaShinahomengun(1),trongKikansensosekininkenkyu20(mùahè1998),tr23.19.Eguchi,ChugokusensennoNihongun,tr61.20.FujiwaraAkira,SankosakusentokitaShinahomengun(1),tr27.21.Nhưtrên,tr28.22.Nhưtrên,tr73,tríchHimetaMitsuyoshi,Sankosakusentowanandattaka-ChugokujinnomitaNihonnosenso(IwanamiBukkuretto,1996),tr43.23.MoriyamaAtsushi,Nichi-Beikaisennoseijikatei,tr53.24.XemnộidungđầyđủtrongYamadaAkira,tuyểntập,Gaikoshiryo:kindaiNihonnobochotoshỉnyaku(ShinNihonShuppansha,1997),tr317-18.25.QuanđiểmcủaTakagiđượcnêutrongbáocáocủaôngnàyngày27/7/1940,tiêuđề“TìnhhìnhhiệnnaycủaĐếchếvàVịtrícủahảiquân”(TeikokunoKinjotokaigunnotachiba).XemKoketsu,Nihonkaigunno

shusenkosaku,tr51-54.26.Nhưtrên,tr51-52.27.Haradanikki,daihakkan,tr32.28.Haradanikki,dainanakan,tr339.29.Nhưtrên,tr108.30.Tanaka,DokyumentoShowatenno,I,shinryaku,tr109-12.31.HSN,tr258;YasudaHiroshi,Tennonoseijishi,tr268.32.KidoKoichiniki,te,tr794.33.HSN,tr269.34.Senshishsho:Rikukaigunnenpyo:fuheigo,yogonokaisetsu(1980),tr336;GeraldBunker,Âmmưuhoàbình:UôngTinhVệvàcuộcchiếntranhTrungquốc;1937-1941(NhàinđạihọcHarvard,1972),tr58,238-41.35.KidoKoichinikki,ge,tr802.36.Tanaka,DokyumentoShowatennoI,shinryaku,tr113-16.37.MậtđiệntừGrewgửiHull,21/7/1940,trongHồsơcủaBộNgoạigiaoMỹliênquanđếnnộivụNhậtbản,chínhsự:7/1940–7/1941.38.Yasuda,Tennonoseijishi:Mutsuhito,Yoshihito,Hirohitonojidai,tr4,8.39.Vềchitiếtthủtụcbanhànhvănkiệnchínhsách“Nguyêntắcchínhđốiphóvớitìnhthếthayđổitrongtìnhhìnhthếgiới,”xemMoriShigeki,Kokusakuketteikateinohenyo:dainiji,dasanjiKonoenaikakunokokusakuketteiomeguru‘kokumu’to‘tosui’,trongNihonshikenkyu395(7/1995),tr39.40.JonathanMarshall,ĐượcvàMất:NguyênliệuthôcủavùngĐôngNamÁvàcănnguyêncủacuộcchiếntranhTháibìnhdương(NhàinđạihọcCalifornia,1995),tr7-32,36-53.41.MoriShigeki,Kokusakuketteikateinohenyo,tr34.42.“Thẩmvấn(củaMarquis)KidoKoichi,27/2/1946”,trongAwayaKentaro,YoshidaYutaka,tuyểntập,Kokusaikensatsukyuku(IPS)jinmonchosho,daisankan,tr533;MoriShigeki,Sujikugaikooyobinanshinseisakutokaigun,trongRikishigakukenkyu727(9/1999),tr17.43.Moriyama,Nichi-Beikaisennoseijikatei,tr54,tríchSwnshisosho65,tr73,115-19.44.SawadaShigeru,SanbojichoSawadaShigerukaisoroku(FuyoShobo,1982),tr72-73.45.Nhưtrên,tr73-74.46.Nhưtrên,tr74.47.KidoKoichinikki,ge,tr812.48.YoshizawaMinami,Sensokakudainokozu:Nihongunno“Futsuinshinchu”(AokiShoten,1986)tr68,70,72.49.Marshall,trongĐượcvàMất:NguyênliệuthôcủavùngĐôngNamÁvà

cănnguyêncủacuộcchiếntranhTháibìnhdương,lậpluậnrằngđếnnăm1940,nếukhôngnóilàsớmhơn,cảhaibênđãxácđịnhquyềnlợiquốcgiacủamìnhvềkiểmsoátnguyênliệuthômộtcáchđầyhámlợi.50.KidoKoichinikki,ge,tr82151.Nhưtrên,tr825.52.XemnộidungđầyđủcủahiệpướctrongJamesW.Morkey,tuyểntập,Ngoạigiaongănchặn:Nhật,ĐứcvàLiênxô,1935-1940(NhàinđạihọcColumbia,1976),tr298-99.53.Inoue,Tennonosensosekinin,tr125.54.Haradanikki,dainanakan,tr280.55.KidoKoichinikki,ge,tr822.56.Haradanikki,daihakkan,tr347.57.Yasuda,Tennonoseijishi,tr270.58.Trong‘tựbạch’,Hirohitohailầnghi“HoàngthânChichibuủnghộHiệpướcBabên”.Ôngviếtthêmrằng“vì(Chichibu)saunàybịốmnêntôikhôngbiếtquanđiểmcủaôngấyvàolúcđó.HoàngthânTakamatsuthườngbấtđồngýkiếnvớinhữngngườitrongchínhquyền…SauHiệpướcBabên,ôngcangợichiếntranhnhưngđếnthờinộicácTojoôngấylaichuyểnsangchốngchiếntranh.”STD,tr129.59.19/10/1940,KodoviếtrằngNhậthoàngthôngbáochoĐôđốcOikawarằng“HoàngthânChichibumớibịlaoốmdậyvàcóthểphảinhờHoàngthânTakamatsulàmnhiếpchínhtrongtrườnghợpcóbiến.Chớđiềuôngấyratiềntuyến.”KidoKoichinikki,ge,tr830;ChichibunomiyaKinenkai,YasuhitoShinnojikki(YoshikawaKobunkan,1972),tr639.60.Kidonikki-Tokyosaibanki(TokyoDaigakuShuppânki,1980),tr460.TuymưuđồcủanhữngkiếntrúcsưđằngsauhànhđộngnàylàngănchặnchiếntranhNhật-Mỹnhưngcảmnhậnthựcsựcủahọhoàntoànkhác.XemTanaka,tập1,tr117-18;Inoue,Tennonosensosekinin,tr139.61.Senda,TennotochokugotoShowashi,tr311.13.62.MoriShigeki,Matsuokagaikoniokerutai-Eisaku:Nichi-Doku-Isangokudomeiteiketsuzengonokốtotenkai,trongNihonshikenkyu,421(9/1997),tr50,tríchAsahishinbun,sốrabuổisáng,5/10/1940.63.KidoKoichinikki,ge,tr830,ghichép17/10/1940.64.FurukawaTakahisa,Kigensetsuníenroppyakunenhoshukukinenjigyoomeguruseijikatei,trongShigakuzasshi103,số9(9/1994),tr191573).65.MatsuoShoichi,Kindaitennoseikokkatominshu,Ajia,ge(HoseiDaigakuShuppanKyoku,1998),tr183.66.Tokyonichinichishinbun,yukanrinji(11/11/1940).BảndịchtiếngAnhlờicủaHirohito,xemNhàkinhtếphươngđông7,số11(11/1940),tr640.67.AntonyBest,Anh,NhậtvàTrânchâucảng:tránhchiếntranhởĐôngÁ,1936-41(Routledge,1995),tr130.

68.EdwardS.Miller,Kếhoạchchiếntranhdacam:chiếnlượccủaMỹđểđánhbạiNhậtbản,1897-1945(NhàinHọcviệnHảiquânMỹ,1991),269-70.Rooseveltchấpthuậntiềnđềcủakếhoạchvàotháng11/1940vàcũngđồngýmậtđàmvớiAnhđểxâydựngkếhoạchchungkhicácnướctrởthànhđồngminh(tr270).QuátrìnhhoạchđịnhchiếntranhchungAnh-Mỹbắtđầutừđầu1941.1.MoriyamaAtsushi,Nichi-Beikaisennoseijikatei(YoshikawaKobunkan,1998),tr164.2.MoriShigeki,Kokusakuketteikateinohenyo:dainiji,daisanjiKonoenaikakunokokusakuketteiomeguru‘kokumu’to‘tosui’.Nihonshikenkyu395(7/1995),tr58,59,60.3.Fujiwara,Showatennonojugonensenso,tr97.4.HataIkuhiko,tuyểntập,Rikukaigunsogojiten(TokyoDaigakuShuppankai,1991),tr497.5.MoriShigeki,YamadaAkira,DaigensuiShowatenno,trongTokyoRikishiKagakuKenkyukai,Jinminnorekishigaku124(7/1995),tr27.6.SejimaRyuzo,TaikenkaramitaDaiTo’Asenso,trongGụníhigakkai,tuyểntập,Dainijisekaitaisen(3):shusen(Kinseisha,1995),tr400.7.YamadaAkira,Showatennonosensoshido:johoshukatosakusenkanyo,trongKikan:sensosekininkenkyu8(mùahè1995),tr17-18.8.Sejima,TaikenkaramitaDaiTo’Asenso,tr389-400.9.XembáocáocủaYamadatrongJufiwaraAkira,AwayaKentarovàcáctácgiả,Tetteikensho:Showatennodokuhakuroku(OtsukiShoten,1991),tr101.10.Yamada,Showatennonosensoshido:johoshukatosakusenkanyo,tr18.11.MorimatsuToshio,Showatennoooshinobitatematsuru:Ogatajijubukannikkikẩ,trongĐoaiKurabuKoenshu,Showagunjihiưachukan(ĐoaiKeizaiKonwakaikan,1989),tr7-8.12.Yamada,Showatennonosensoshido:johoshukatosakusenkanyo,tr19.13.ImotoKumao,SakusennisshidetsuzuruDaiTo’Asenso(FuyoShobo,1979),tr37-38.14.Haslam,Liênxôvàmốihoạtừphươngđông,1933-41,tr136.15.Tạigaxelửangaytrướckhikhởihành,HitleđượccholàđãcảnhbáotrướcMatsuoka:“KhitrởvềNhậtbản,ngàikhôngthểbáocáovớiNhậthoàngrằngchiếnsựgiữaĐứcvàLiênxôlàkhôngthểxảyrađược.”PaulSchmidt,PhiêndịchcủaHitle(NiuYook,Macmilla,1951),tr231.16.TríchtrongBorisuSuravinsukii,KoshoNisochuritsujoyaku:kokaisaretaRoshiagaimushokimitsubunsho(IwanamiShoten,1996),tr114-16.

17.Nhưtrên,tr117.18.JosephGordon,HIệpướcTrunglậpNga-Nhậttháng4/1941”trongS.H.Jones,Jr.vàJohnE.Lane,tuyểntập,NghiêncứucủaViệnĐôngÁ,ĐHColumbia6:NghiêncứuKhoahọcxãhộivềNhậtbản2(6/1959);Suravinsukii,KoshoNisochuritsujoyaku:kokaisaretaRoshiagaimushokimitsubunsho.19.Suravinsukii,KoshoNisochuritsujoyaku,tr129-30,134-35.20.Nhưtrên,tr134.21.Nhưtrên,tr134-42.22.Nhưtrên,tr143,tríchnhậtkýkhôngcôngbốcủaFujiiShigeru.23.AbeHikota,DaiTo’Asensonokeisutekibuunseki,trongKondoShinji,tuyểntập,KindaiNihonsensoshi,DaiTo’Asenso(TokyodoShuppan,1997),tr824.24.YoshidaYutaka,ngườiđưaraluậnthuyếtnàycũngxácđịnh“tàikhoảnđặcbiệttrongngânsáchchiếntranhkhẩncấp”làmộtcơchếchophéplụcquânvàhảiquântậptrungsứcmạnhquânsựkhổnglồ.CảhaibinhchủngchuyểnhướngsửdụngngânsáchquânsựdànhchocuộcchiếnTrungquốcsangtăngcườngsứcmạnhquânsựcơbản.CảhaibinhchủngđềuthamgiacuộcchiếntranhTrungquốcvớingânsáchthấpvàdànhphầnlớnngânsáchquânsựkhẩncấpchomụcđíchtíchtrữvàmởrộngkhovũkhí.TríchchínhsửBộtàichính(Showazaiseishi,daiyonkan(ToyoKeizaiShinposha,1955),ôngnàyướctínhrằngchiphítrựctiếpcủacuộcchiếntranhTrungquốctínhđến1945chỉchiếm1/3tổngphânbổngânsáchquânsựkhẩncấp.XemYoshidaYutaka,Nihonjinnosensokan(IwanamiShoten,1995),tr17-19;ĐạiuýJohnWeckerling“Báocáotuỳviênquânsựsố9221,3/2/1938,tr4,Lưutrữquốcgia,cuộnsố13.25.NobutakeIke,tuyểntậpvàbảndịchQuyếtđịnhchiếntranhcủaNhật:HồsơcácPhiênnghịhọpchínhsách1941(NhàinđạihọcStanford,1967),tr78-79.TôicóthayđổiđôichútbảndịchcủaIke.XemthêmSanbohonbu,tuyểntập,Sugiyamamemo,jo(HaraShobo,1967),tr251.26.AwayaKentarovàcáctácgiả,tuyểntập,Tokyosaibanshiryo:KidoKoichijinmonchosho(OtsukiShoten,1987),tr557.27.TanakaNobumasa,DokyumentoShowatenno,daiikkan,shỉnyaku(RyokufuShuppan,1984),tr129;ShimadaToshihiko,Kantogun(ChukoShinsho,1965),tr168,175.28.Trongbản‘tựbạch’,Hirohitovàcáctrợlýcủamìnhtìmcáchkhôngnóigìnhiềuđếnbuổithiếttriều2/7vàquyếtđịnhtiếnvàonamĐôngdươngđưarahômđó.Vềtácđộngchínhcủanó–chínhsáchcứngrắncủaMỹđốivớiNhậtbản–ôngđổlỗichoquânđội.Hỉrohitonói“Mộtbuổithiếttriềuhôm2/7gạtbỏýkiếncủanhữngngườiủnghộchiếntranhvớiLiênxôvàđồngthờiđểbùlại,tôiralệnhtiếnvàomiềnnamĐôngdươngthuộcPháp.”

Hirohito(haymộttrongsốnhữngtrợlýcủaông)sauđóthêmvàomộtphátbiểuphilýrằng:“Khoảngtháng8,khiquânđộiđangtậpkếtởđảoHảinamvàchúngtôivẫncònthờigianrútquânvềthìtôibảophóthammưutrưởngHasunuma(Ban)nóivớiTojorằngdotìnhhìnhtrongnướcmấtmùanặngnênngườidântrongnướcsẽchắcchắnthiếuđóinếungừngcungcấpgạotừphíanam,vàvìthếôngấyphảingừngtiếnquân.NhưngTojokhôngchấphành;vìvậymàquânNhậtđãtiếnvàomiềnnamĐôngdương,sựkiệnđượctuyênbốngày26/7,cuốicùngđãdẫnđếncuộccấmvậnkinhtếtaihạichốngNhậtbản”.XemSTD,tr59.29.Sanbohonbutuyểntập,Sugiyamamemo,jo,tr284.30.Moriyama,NichiBeikaisennoseijikatei,tr171.31.Nhưtrên,tr164-65.32.Yoshizawa,Sensokakudainokozu:NihongunnoFutsuinshinchu,tr232.33.MichaelSchaller,“SựtanrãởPhilipin”,trongRobertLove,Jr.,tuyểntập,NhìnlạisựkiệnTrânchâucảng(Macmillanpressltd.,1995),tr111-29;JohnE.Costello,“NhớlạivụTrânchâucảng”,trongChươngtrìnhHọcviệnHảiquânMỹ(9/1983),tr55.TheoBrianMcAlisterLinn,NgườibảovệĐếchế:QuânđộiMỹvàTháibìnhdương,1902-1940(NhàinĐHBắcCalifornia,1997),MacArthurchỉhuy10.569quânMỹvà11.963línhtrinhsátPhilipin,trongtổngsố22.532quân.Lứclượngnàyđượctăngviệnđángkểvàotháng12.VàothờiđiểmquânNhậttấncông,“sốquânMỹđãtănglêngần19.000cùngvới19.000nữađangtrênđườngtiếpviện”(tr254,245).ỞOasinhtơn,nhiềuchínhtrịgiavàquanchứcquânđộiamhiểulốiphòngngựyếuớtcủamacArthurhiểurằngPhilipinsẽkhôngthểgiữđược.34.FRUS,Nhậtbản1931-1941,tậpII(OassinhtơnDC,USGPO,1943),tr266-67.35.Moriyama,Nichi-beikaisennoseijikatei,tr166-67,tríchhồsơkhôngcôngbốcủahảiquân,kểcảnhậtkýcủaThứtrưởnghảiquânSawamotoYoriovàFujiiShigeruthuộcPhòngquânchính,Bộhảiquân.36.Sugiyamamemo,jo,tr286.37.Moriyama,Nich-beikaisennoseijikatei,tr169,tríchSawamotonikki,khôngcôngbốvàKidoKoichinikki,ge,tr895.38.Moriyama,Nich-beikaisennoseijikatei,tr171-76.39.RobẻrtJ.C.Butow,“ĐốithoạiHull-Nomura:mộtkháiniệmsailầmcơbản”,trongNhìnlạilịchsửnướcMỹ64,số4(7/1960),tr822-36;butow,“NgoạigiaocửasauởTháibìnhdương:ĐềxuấtnghịđàmKonoye-roosevelt,1941”,trongSửkýnướcMỹ59,số1(6/1972),tr48-72.40.SudoShinji,Nichi-beikaisengaikonokenkyu:Nichi-beikoshonohattankẩHảunotomade(KeioTsushin,1986),tr184;KidoKoichinikki,ge,tr897

41.Moriyama,Nichibeikaisengaikonokenkyu,tr177;Sudo,Nichibeikaisengaikonokenkyu,tr184.42.MộtvídụgầnđâylàsựphâncựcnàylàSeishiroSugihara,Từbấttàiđếncótội:đánhgiábộngoạigiaoNhậttừvụTrânchâucảngđếnPotsdam,bảndịch,NormanHu(NhàinĐạihọcMỹ,1997).43.Sudo,Nichi-beikaisengaikonokenkyu,tr186.44.KoketsuAtsushi,Nihonkaigunnoshusenkosaku:Ajia-Taiheiyosensonosaikento(ChukoShinsho,1996),tr57-58.45.Tríchtàiliệutrên,tr58-59.46.KidotrảlờiHenryR.Sackett,4/3/1946,NhàtùSugamo,tr603,thùngsố5,tập5,số81180,Lưutrữquốcgianhóm331,Hồsơhoạtđộngcủaquânđồngminhvàđạibảndoanhquânchiếmđóng,ThếchiếnII.47.Tn,daisankan,tr283-84.48.YamadaAkira,Gunbikakuchonokindaishi:Nihongunnokakuchotohokai,tr223,tríchSenshisosho65,Daihon’eirikugunbu,DaiTo’Asensokaisenkeii(1),tr368-69.49.Koketsu,Nihonkaigunnoshusenkosaku:Ajia-Taiheiyosensonosaikensho,tr66.50.Sanbohonbu,tuyểntập,Sugiyamamemo,jo,tr303-5,312.51.Nhưtrên,tr310.52.KidoKoichinikki,ge,nhấtlàghichépngày11/8và28/8,tr900-01,904.XemthêmSwnshiShosho,Daihon’eirikugunbu,DaiTo’Asensokaisenkeii(4)(1974),tr543-44,tríchdẫntừnhậtkýcủaKonoevàKido.53.ShigemitsuMamoru,ZokuShigemitsuMamorushuki(ChuoKoronsha,1988),tr104-6.54.TheonhậtkýtrongtùthờihậuchiếncủaKido,KonoeđầutiênnóivớiKido,bảoôngnàyrằng“quânđộiđãépôngtaphảichấpnhậnvănkiện”.KidosauđóthỉnhýHirohitovàđềnghịNhậthoàngtriệutậpTướngSugiyamavàĐôđốcNagano.“KhiliênhệcâutrảlờicủahọvớicâuhỏicủaNhậthoàng,NhậthoàngquởmắngSugiyamanhưng…Naganobảovệôngnày,nói…“Đôikhicầncómộtchiếndịchquânsự.”NghingạilớnnhấtcủaThiênhoànglàđiềukhoảnđầutiêntrongdựthảovănkiệnquyếtđịnhchủchiếntrongkhiđàmphánngoạigiaochỉlàưutiênthứhai.”LờighicủaKidoủnghộhìnhảnhcủaNhậthoànglàmộtconngườiđầymậpmờvìôngđãmiễncưỡngphátđộngchiếntranhvớiMỹvàAnh.GhichépcủaTướngSugiyamavềcuộcgặpngày5/9cóvẻxácnhậnhìnhảnhchốngchiếntranhnày.NhữngghichépthuậtlạilờiHirohito,lớntiếng(saunàyKonoenhớlạivềbuổihọpcũngxácnhậnđiềunày)rằng:“Khanhliệucótriểnkhaiđượcnhữngchiếndịchởphíanamnhưdựkiếnkhông?…Khicònlàbộtrưởngchínhphủ,khanhnóivớitarằngTưởngGiớiThạchsẽđầuhàngngaynhưngchođếntậnhômnaykhanhvẫnchưathắngnổihắn!…Khanhnóitrungthổ

Trungquốcrấtrộnglớn,vậyTháibìnhdươngcólớnhơnTrungquốchaykhông?”Tuynhiên,câuhỏicủaKonoeđốivớiNhậthoàngkhôngcótronglờighicủaSugiyama.XemKidoKoichinikki-Tokyosaibanki(TokyoDaigakuShuppânki,1980),phần3,“Kyokutokokusaigunjisaibannikansurudănwa”,tr461-62;Sanbohonbu,hen,Sugiyamamemo,jo,tr310-11;YabeTeiji,KonoeFumimaro(Kobundo,1952),tr361.55.TưliệulịchsửcủaTakagiSokichi:“Seikaishojoho-Showajuninenkara”,tr589,591,592-95.Đoạnđầusau“khanhlàbộtrưởnglụcquân”vàđoạnsausau“nhữngkhókhănlớn”cótrongvănbảngốccủaTakagi;vănkiệnnày,cótronggiấytờcủaTakagitạiThưviệnLưutrữLịchsửChiếntranhởTokyo,cũngđượctríchdẫntrongKoketsu,Nihonkaigunnoshusenkosaku:Ajia-Taiheiyosensonosaikensho,tr71-72.56.ShiinaTakeo,tuyểntập,Kaigunsensokentokaigikiroku:Taiheiyosensokaisennokeii(MainichiShinbusha,1976),tr28.57.DomonShuhei,Tatakautenno(Kodansha,1989),tr22.58.KidoKoichinikki,ge,tr905.59.Sugiyamamemo,jo,tr322.60.Domon,Takakautenno,tr22.61.JamesW.Morrley,tuyểntập,DavidA.Titus,bảndịch,Taiheiyosensoenomichi,TuyểntậptiếngAnh:Cuộcđốiđầucuốicùng:ĐàmpháncủaNhậtvớiMỹ,1941(NhàinđạihọcColumbia,1994),tr176.62.IwaiTadakuma,Meijitenno‘taitei’dentsu(Sanseido,1997),tr150-51.63.Sugiyamamemo,jo(HaraShobo,tuyểntập1967),tr331,cũngtríchdẫntrongDomon,Tatakautenno,tr20.64.Nhưtrên.65.Koketsu,Nihonkaigunnoshusenkosaku,tr74-75.66.KidoKoichinikki,ge,tr909.KidongồitrongtùsaukhiKonoetựvẫn,viếtnhữnglờinàyvềcuộcgặpngày26/9/1941vớiKonoenhưsau:“Nếulụcquânnhấtđịnhkhaichiếnvào15/10thìtôikhôngcóchútlòngtinnàovàphảinghĩđếnchuyệntừchức.”Tôi(Kido)bảoôngấy:“Vìngàilàngườiraquyếtđịnhtrongbuổinghịtriềungày6/9,nếungàitừchứcbâygiờvàphómặcquyếtđịnhđóthìthậtlàvôtráchnhiệm.”Kido,Sensokaihienodoryoku,trongKidoKoichikaikeibunsho(IwanamiShoten,1966),tr30.67.KidoKoichinikki,ge,tr914;cũngtríchdẫntrongTanaka,DokyumentoShowatenno,daiikkan,tr141-42.68.Sugiyamamemo,jo,tr348-49.MộtngàytrướccuộchọpnộicáccuốicùngcủaKonoe,NhậthoàngbảovớiKidorằng:“TrongtìnhthếnàycólẽkhôngcónhiềuhyvọngđàmphánNhật-Mỹ.Nếulầnnàychiếntranhnổrathìtrẫmsẽphảihạchiếnthư.”XemKidoKoichinikki,ge,tr914.69.OtabeYuji,HanEi-beidataKonoeShuso,dokudanshaMatsuokazonoshuseimotrongShinanoMainichi(5/6/1995).

70.STD,tr69.71.VềthưtừnhiệmcủaKonoe,xemYabe,KonoeFumimaro,ge,tr395-96.72.HosakaMasayasu,Showarikugunnokobo,dairokukai,ShowatennotoTojoHideki,GekkanAsahi3,số3,(2/1991),tr164,tríchnhậtkýTojo.73.KidoKoichinikki,ge,tr918.74.TN,daisankan,tr307.75.Fujiwara,Showatennonojugonensenso,tr126,tríchTomitaKenji,HaisenNihonnouchigawa(Kodansha,1962).76.STD,tr67.77.KaigunchujoHoshinaZenshiroKaisoki,DaiTo’Asensohishi:ushinawẩretawaheikosaku(HaraShobo,1975),tr43.PhóđôđốcHoshima,trưởngPhòngvũtrangbộhảiquânvàngườilênkếhoạchtấncôngTrânchâucảng,dựphiênhọpliênlạcdài72giờngày1/11vàghichéplại.78.Nhưtrên,tr43.79.Tanaka,DokyumentoShowatenno,daiikkan,tr270-71.80.Sugiyamamemo,jo,tr387.81.Nhưtrên.Hirohitonóiđến‘GiáohoàngcủaHitle’,PiusXII,ngườichốngXêmit.82.Trong“KếhoạchchấmdứtchiếntranhvớiMỹ,Anh,HàLanvàTưởngGiớiThạch”cónhữngdòngsau-haidòngcuốicóthêmvàoyêucầucủaHirohito:“ChờcơhộitốttừtìnhhìnhchiếnsựởChâuÂu,nhấtlàkhinướcAnhchínhquốcthuatrận,cuộcchiếnXô-ĐứckếtthúcvàthắnglợicủachínhsáchcủataởTrungquốc.…TăngcườngbiệnphápngoạigiaovàtuyêntruyềnđốivớicácnướcNamMỹ,Thụyđiển,BồđàonhavàVaticăng.KýhiệpđịnhriêngvớiĐứcvàÝđểkhôngđượcđơnphươngchấpnhậnhoàbình…tìmcáchtránhhoàhoãntrựctiệpvớiAnhvàothờiđiểmnướcnàyđầuhàng,vàlậptứccóbiệnphápbuộcAnhkhuyênMỹ(chấpnhậnhoàhoãn).VănkiệnnàyđượctáihiệnđầyđủtrongYamadaAkira,tuyểntập,Gaikoshiryo:kindaiNihonnobochotochinryaku(ShinNônhShuppansha,1997),tr355.83.YamadaAkira,DaigensuiShowatenno(ShinNihonShuppansha,1994),tr156.84.Nhưtrên,tr156,tríchShowajurokunenjosokankeishoruiisuzuri,daiikkan.TạiOkehazamaởTrungtâmHonshunăm1560,ngườiđầutiêntrongsốnhữngngườivĩđạithốngnhấtNhậtbản,OdaNobunaga,đãđánhbạiđốiphươngmạnhhơnnhiềuvàmởraconđườnglãnhđạoquốcgiamới.Xuhướngthảoluậnvề“chiếntranhtoàndiện”hiệnđạivớiphéploạisuytừlịchsửphongkiếnvàtiềnphongkiếnđượccácsĩquanNhậtđồngtìnhrộngrãi.85.KidoKoichinikki,ge,tr921.86.Kimitsusensonisshi,ghingày4/11/1941,tr194.XemphầnhỏivàtrảlờitrongSugiyamamemo,jo,tr388-406.

87.Senshisosho:Daihon’eirikugunbu:DaiTo’Asensokaisenkeii(5)(1974),tr338-39.88.Fujiwara,Showatennonojugonensenso,tr129.89.Tanaka,DokyumentoShowatenno,dainikan,kaisen(RyokufuShuppan,1988),tr265.90.NobutakeIke,bảndịch,vàtuyểntậpQuyếtđịnhthamchiếncủaNhật:HồsơvềcácPhiênnghịbànsáchlược1941(NhàinđạihọcStanford,1967),tr204;JamesMacGregorBún,Roosevelt:ngườichiếnbinhtựdo(HarcourtBraceJovanocich,Inc.,1970),tr155.91.KidoKoichinikki,ge,tr921.Saukhiviếtvàonhậtkývềbuổithiếttriềungày5/11,KidochỉcóthểhạthấptầmquantrọngcủabuổihọpnàykhisauchiếntranhđượcsĩquanthẩmvấnMỹhỏi.Tojoliêntụcchốibỏrằngcuộchọpngày5/11từngdiễnra.Khibịdồnvàothếbí,ôngtalạitiếptụcdốitrávềnộidungcuộchọp.Hirohitothìkhônghềnhắcđếnphiênhọptrong‘Tựbạch’củamình.CáccôngtốviêntrongphiêntoàTokyogặprấtnhiềukhókhăntrongviệctìmhiểunộidungđầyđủcủaphiênhọpnày.Xem“Hồsơvụviệcsố20,TojoHideki”trongAwaya,Yoshida,tuyểntập,Kokusaikensatsukyoku(IPS)jinmonchosho,daigokan(NihonToshoCenta,1993),tr108,134;vàthẩmvấnTojongày12và15/3,1946,trongKokusaikensatsukyoku(IPS)jinmonchosho,daigokan.92.Yoshida,Nohonjinnosensokan,tr178-79;Senshisosho:Rikukaigunnenpyo,fu-heigo,yogonokaisetsu(1980),tr85.93.Sugiyamamemo,jo,tr431.94.SudoShinji,Harunotookaitaotoko:Nichi-Beikaisengaioto‘yuki’sakusen(BungeiShunju,1999),tr176.95.Tanaka,DokyumentoShowatenno,dainikan,tr256,tríchSugiyamamemo,jo,tr536.96.Nhưtrên,tr259-60,tríchSugiyamamemo,jo,tr536.97.Nhưtrên,tr259-60,tríchSugiyamamemo,jo,tr535vàKidoKoichinikki,ge,tr926-27.98.KidoKoichinikki,ge,tr928.Tập3nhậtkýcủaHoàngthânTakamatsukhôngcóghichépnàovề17ngàyquantrọngtừ14đến30/11/1941.Lưuýđếnđiểmnày,biêntậpviênAkagawaHiroyukiđãhỏicóphảiTakamatsuhayaiđóhuỷphầnnàytrongnhậtkýkhông.“Chúngtôiđãđiềutravàkhôngcóvẻlàaiđóđãcốtìnhxébỏnhữngtrangnhậtkýnhưngvẫnkhôngrõlýdothựcsựvìsaokhôngcóphầnghichépnày.”TN,daisankan(ChuoKoronsha,1995),tr422-23.99.Ike,QuyếtđịnhthamchiếncủaNhật,tr279,Sudo,Hảunotookaitaotoko,tr180.100.Ike,QuyếtđịnhthamchiếncủaNhật,tr279.101.Sudo,Harunotookaitaotoko,tr188-189.HànhđộngcủaNhậtởMãn

châulàmộtthựctếrànhrànhmàcảHulllẫnRooseveltđềukhôngmuốnhỏiđếnvìengạiđẩychiếntranhđếnngay.102.Sugiyamamemo,jo,tr542,Ike,QuyếtđịnhthamchiếncủaNhật,tr282.PhầnnàytôichủyếuphỏngtheolờidịchcủaIke.103.Ike,QuyếtđịnhthamchiếncủaNhật,tr283.TôiđãthayđổichútítlờidịchcủaIke;Tanaka,DokyumentoShowatennodainikan,tr287.104.Sugiyamamemo,jo,tr543;Ike,QuyếtđịnhthamchiếncủaNhật,tr283.Kidotronglờighinhậtkýcủamìnhchỉnóirằng“Vào2:00chiều,buổithiếttriềubắtđầuvàcuốicùngThiênhoàngquyếtđịnhkhaichiếnchốngMỹ.Lúc4:30,thủtướngđếngặptôivàchúngtôiđàmđạovềchiếuchỉtuyênbốchiếntranh.”KidoKoichinikki,ge,tr931.105.Tanaka,DokyumentoShowatennodainikan,tr291,tríchRikugunbukaisenkeii5,tr517.106.Inoue,Tennonosensosekinin,tr181.107.TríchOkabeMakio,Ajiataikeiyosensonokaisentetsuzuki,trongKikansensosekininkenkyu8(mùahè1995),tr29.108.KidoKoichinikki,ge,ghingày5,6/12/1941,tr932;Tanaka,DokyumentoShowatennodainikan,tr361-63.109.Okabe,Ajiataikeiyosensonokaisentetsuzuki,tr29-30.110.DòngđầutrongSenjinkun,thongquathángGiêng1941,viết:“ChiếntrườnglànơiQuânđộiThiênhoàng,dướichỉthịcủaThiênhoàng,thểhiệnbảnlĩnhthựcsự,chinhphạtbấtcứnơiđâu,hễxuấttrậnlàchiếnthắngđểtruyềnbáKODO(tưtưởngThiênhoàng)khắpnơinơi,đểkẻthùphảicúiđầutrướcuyphongcủathánhthượng.”111.Jonikki,tr119.LờikểđángtinnhấtvềphảnứngcủaHirohitovớicônghàmcủaRooseveltlànhậtkýcủaHoàngthânTakamatsu.Ngày10/12/1941,TakamatsughirằngHirohitonóivớiôngvềcônghàmRooseveltgửiquaGrewvàrằng“Chúngtađãphúcđáp(Grew)giốngnhưđãnóitrongcáccuộcnghịđàmgiữachínhphủvớichínhphủ.Hàtấtcònphảiđếnnóilạilàmgì.”Takamatsusauđótiếplời“vìbáochíbịxaolãngvìcônghàmnàyvàođêmmùng7nênnhờvậymàtachedấuđượchànhđộngquânsự.”Lờikểítđángtinnhấtlàtrong‘Tựbạch’củaHirohito,trongđóđổilỗichoTogovìkhôngphúcđáp:“Tôiđãbiếttrước…rằngcóthểsẽcóđiệngửibằngsóngngắnchotôitừRoosevelt;nhưngđãkhôngcóbứcđiệnnào.Tôikhôngrõchuyệngìxảyra…rồi,saucùng,lúc3:00sáng,ngày8/12,Togo(Shigenori)mangbứcđiệntớichotôi.TôihiểurằngĐạisứGrewcầnngườichứngkiếnđểôngtacóthểtraobứcđiệntrựctiếpchotôi.TôimuốnphúcđápbứcđiệnnàynhưngTogolạinóirằngvàomùng6,“haitàungầmcủatađãbịđánhchìmngoàikhơiHawaii;vậytốtnhấtkhôngnêntrảlờingaylúcnày.”Theogợiýcủaôngấy,tôiquyếtđịnhkhôngtrảlời.”TN,daisankan,tr333;STD,tr77-78.

112.Jonikki,tr119-20.1.Hàngnăm,Mỹsảnxuất12lầnsảnlượngthép,5lầnsốtàubiển,105lầnsốôtôvà5,5lầnlượngđiệnmàNhậtbảnsảnxuấtởtạithờiđiểmNhậttấncôngTrânchâucảng.YamadaAkira,Gunbikakuchonokindaishi:Nihongunnokakuchotohokai(YoshikawaKobunkan,1997),tr219-20;AbeHikota,DaoTo’Asensonokeisutekibunseki,trongKondoShinji,tuyểntập,KindaiNihonsensoshi,DaiTo’Asenso(KokyodoShuppan,1997),tr824.2.KidoKoichinikki,ge,tr999-1000.3.Jonikki,tr139.4.Nhưtrên,tr218.5.Nhưtrên,tr235.Ghichépngày28/1/1943nàychỉmộtnghilễcổ,khôngmangtínhtôngiáobắtđầutừ24/1/1869,nămthứhaithờikỳphụchồiMinhtrị,khilầnđầucó‘truyềnthống’sửdụngnhữnglờithơcổđểgắnkếtchặtchẽcáctriềuđạitânthờivớiquákhứvàvớicácthầndâncủaNhậthoàng.Đócũnglàlờinhắcnhởrằngngườitổngchỉhuycũngcầnlàmộtthisĩ.6.Nhưtrên,tr293.30/6và31/12lànhữngngày‘Đạitraigiới’,vàonhữngngàyđóHirohitomặctrangphụcđặcbiệtmaytừlụavàlanhđểtiếnhànhnhữngnghilễxinxoábỏnhữngtộilỗimà‘đấtnướclỡphạmphải.’XemIharaYoriaki,Hozo,hoshitsujiten(Toyamabo,1938),tr194.7.Abe,DaiTo’Asensonokeisutekibunseki,tr839.8.Cuốitháng9/1943,Lụcquânthiênhoàngchỉcó5trongsố70sưđoànởTháibìnhdương–hầuhếtđềuởphíanamvàtâynam,nơilụcquânđãtriểnkhaikhoảng200.000bộbinhtrangbịnhẹ.Tínhđếnnămcuốicuộcchiếntranh,bấtchấpviệcĐồngminhtậptrunghoảlựcápđảo,lụcquânNhậtvẫnkhôngchịutừbỏhọcthuyếtđánhgiáplácà,cũngnhưkhôngchịurútbàihọctừthấtbạicũngnhưchỉnhđốnđộingũđểđốiphóvớikiểuchiếntranhmìnhđangthựcsựthamgia.Thayvàođó,khichiếntranhkéodài,lụcquânthuhẹpquymôsưđoàntrongkhikhôngtăngcườngđượchoảlựchaynângcaotínhcơđộng;cũngnhưtiếptụccoithườngkhảnăngchiếnđấucủaquânAnh,Mỹ.Vìvậymàởbấtcứđâuthamchiến,quânNhậtthườngtảnrachứkhôngtậptrunglựclượngvàchỉđiềuthêmquânnếuthấycần.XemAbe,DaiTo’Asensonokeisutekibunseki,tr830,845vàbảng41,tr850,Yamada,Gunbikakuchonokindaishi:Nihongunnokakuchotohokai,tr209,221.9.NakoYuji,DaiTo’Asensoniokeruboseitenichiennoyoin,trongGunjishiGakkai,truyểntập,Dainijisekaitaisen(3),Gunjishigaku31,số1&2(9/1995),tr110.10.Senshisosho:rikukaigunnenpyo,fuheigoyogonokaetsu(1980),tr104;ShiryoChosakai,tuyểntập,Daikairei:kaisetsu(MainichiShinbunsha,1978),tr122;xemthêmdiễngiảivềnhữnghànhđộngnàytrongNakao,Dai

To’Asensoniokeruboseitenichiennoyoin,tr110.11.Shiryo,Daikairei,kaisetsu,tr97.12.Sugiyamamemo,ge,tr81-82,tríchNakao,tr110-11.VănkiệnChínhsáchcótên‘Kôngtorubekisensoshidonotaiko’(Đềcươngthựchiệnhướngdẫnchiếntranhtươnglai).Điềukhoảnthứbaviết:‘Chúngtasẽquyếtđịnhnhữngbiệnphápcụthểđểđịnhhướngchiếntranhtíchcựcsaukhixemxétsứcmạnhquốcgia,thayđổitronghoạtđộng,tìnhhìnhchiếnsựgiữaĐứcvàLiênxô,quanhệXô-MỹvàxuhướngởTrùngkhánh.’13.Yamada,DaigensuiShowatenno,tr180.14.Nhưtrên,tr181.15.KitaHiroaki,Gunritsuhotei:senjikanoshirarezaru‘ssaiban’(AsahiSwnsho,1997),tr53-54.16.HSN,tr376;Kita,Gunritsuhotei:senjikanoshirarezaru‘saiban’,tr54-55.17.yamada,DaigensuiShowatenno,tr185;Fujiwara,Showatennonojugonensenso,tr135-38.18.Fujiwara,Showatennonojugonensenso,tr136,tríchSenshisosho:Showa17,18nennoShinahakengun,khôngcôngbố.VềchiếndịchGogoxemthêmSenshisosho:Daihon’eirikugunbu6,Showajushichinenjunigatsumade,tr76-81.19.YamadaAkira,Nihonfuashizumuniokerudagekitekigunjiryokukentsunozasetsu:Nihonkaigunkokuheiryokunotokuchooyobisônhokainogunjitekiyoin,Jinbungakuho,TokyoToritsuDaigukuJinbunGakubu199(3/1988),tr104,tríchSenshisosho:Nantohomenkaigunsakusen(1)(1971),tr272,284,294,319.20.TankaNobumasa,DokyumentoShowatenno,daisankan:hokai(RyokufuShuppan,1986),tr203-4.TríchnguồncủaNhật,TanakaướctínhthiệthạiquânMỹtrongTrậnMidwaylà354chết,trongđócó210phicông.21.Sugiyamamemo,ge,tr130-31.Trongphiênhọpliênlạcngày10/6,hảiquânchobiếtchỉcómộtmẫuhạmbịđánhđắm,mộtmấttíchvàmộtbịhưhỏngnặng.22.KidoKoichinikki,ge,tr966-67.23.Nakao,DaiTo’Asensoniokeruboseitenichiennoyoin,tr111.24.‘Bìnhluận’củaNomuraMinorutrongJonikki,tr8.JolàtrợlýhảiquâncủaHirohitotừ15/11/1940đến19/1/1944.25.Nhưtrên,tr288-92.26.Nhưtrên,tr6-7.27.ỦryuTadao,Kokusakueiga,Nihonnuýushoshi,trongBessatsuIchiokuninnoShowashi:Nihonnyusueigashi(MainichiShinbunsha,1977),tr522.28.Jonikki,tr142-43.

29.Nhưtrên,tr159.30.Nhưtrên,tr142-44.31.Nhưtrên,tr144.32.KidoKoichinikki,ge,tr949.33.Nakao,DaiTo’Asensoniokeruboseitenichiennoyoin,tr8.34.Jonikki,tr149,151-53.35.Yamada,DaigensuiShowatenno,tr196.ChínhvìnhữngđộingũlênkếhoạchchiếntranhcủaNhậtvàocuối1941vàlầnnữavàocuối1942coithườngkhảnăngcôngnghiệpvàquânsựcủaMỹnênhọcũngđánhgiáquácaokhảnăngcôngnghiệpcủaĐức.TheosửgiaAbeHikota,BanthammưulụcquânđánhgiáĐứcvàotháng10/1942sảnxuấtđượchàngtháng2000xetăngvà3000máybaytrongkhisảnlượngthựccủaĐứcvàotháng12/1942chỉlà760xetăngvà1548máybay.Bộtổngthammưutínhsaisốvớihệsốlêntới2,6lầnvềxetăngvàkhoảng1,9lầnvềmáybay.XemAbe,DaiTo’Asensonokeisutekibunseki,tr853.36.KidoKoichinikki,ge,tr970.37.Yamada,DaigensuiShowatenno,tr196,tríchYoheijikonikanshisojo,11/7/1942(khôngcôngbố).38.Senshisosho:Daihon’eirikugunbu5(*1973),tr350.39.Yamada,DaigensuiShowatenno,tr198-99.40.DomonShuhei,Tatakautenno(Kodansha,1989),tr61.41.Nhưtrên,tr63.42.Nakao,DaiTo’Asensoniokeruboseitenichiennoyoin,tr118tríchItoShotoku,Teikokurikugunnosaigo–kessentuyểntập(KadokawaBunko,1973),tr25.43.TogoShigenori,Jidainoichimen:taisengaikonoshuki(Kaizosha,1952),tr294,298.44.Nhưtrên,tr296-7;KidoKoichinikki,ge,tr980-81,ghichépngày1/9/1942.TojokhôngthôichứcbộtrưởngngoạigiaochođếnkhiHirohitobổnhiệmShigemitsuMamoruvàochứcvụnàyngày20/4/1943.Saukhirờinhiệmsở,TogoquaysangchốngTojovàtrongnăm1943,khuyêncácchínhkháchcựutràovàquanchứctriềuđìnhbuộcTojotừchức.TogoShigenori,Gaikoshiki(HaraShobo,1967),tr314.45.Yamada,DaigensuiShowatenno,tr203;GraceP.Hayes,LịchsửTổngthammưucácbinhchủngtrongThếchiếnII:ChiếntranhchốngNhật(NhàinHọcviệnHảiquân,1982),tr190.46.UgakiMatome,Senmoroku(HaraShobo,1968),tr224.47.Nhưtrên,tr22448.Yamada,DaigensuiShowatenno,tr205.49.Domon,Tatakautenno,tr65.50.Yamada,DaigensuiShowatenno,tr188-201.

51.Nhưtrên,tr201.52.Nhưtrên,tr20253.Nakao,DaiTo’Asensoniokeruboseitenichiennoyoin,tr119,tríchSenshisosho:MinamiTaiheiyorikugunsakusen(2)(1969),tr444.54.Yamada,DaigensuiShowatenno,tr207.55.Nhưtrên,tr218.56.KidoKoichinikki,ge,tr999;Jonikki,tr218;Domon,Tatakautenno,tr68.57.Senshisosho63,daihon‘eirikugunbu(5)(1973),tr561.58.Nakao,DaiTo’Asensoniokeruboseitenichiennoyoin,tr119,tríchImotoKumao,SakusennisshidetsuzuruDaiTo’Asenso(FuyoShobo,1979),tr275.59.NgaysaukhiphiênhọpđạibảndoanhThiênhoàngkếtthúc,HirohitođượcbiếtđãnóivớiSugiyamarằng“TrẫmnghĩcầnbanthánhdụnếuhọchiếmđượcGuadalcânal.Khanhnghĩsao?Nhữngsĩquanvàchiếnsĩchiếnđấugiankhổvàhysinh.Vậytạisaokhôngbanthánhdụchohọ.Nếutrẫmbanthánhdụthìkhinàolàtốtnhất?”Thánhdụtrênđượcbanngày5/1/1943nhưngkhôngđượccôngbố.XemBoeiKenshujoSenshishitsu,Senshishiryorikudainigo(Nantohomensakusenshiryo):SanadaJoichiroshoshoshuke,25/6/1956,tr19.60.Nhưtrên,tr18-19.ĐâylàghichépviếttaycủaSanadadựatrênnhậtkýcủaôngnàyvềtìnhthếdẫntớiquyếtđịnhcủatriềuđìnhrútquânkhỏiGuadalcanal.61.Yamada,DaigensuiShowatenno,tr213-14.62.Charles,W.Koburger,Jr.,BướcngoặtởTháibìnhdương:ChiếndịchSolômon,1942.43(Praeger1995),tr75.63.Jonikki,tr235;Koburger,BướcngoặtởTháibìnhdương,tr78.64.Senshisosho:Nantohomenkaigunsakusen(3):Gatotesshugo(1976),tr106.65.Koburger,BướcngoặtởTháibìnhdương,tr90.thiệthạicủaquânMỹởTânGeorgialàkhoảng1000chếtvà4000bịthương.66.Fujiwara,Showatennonojugonensenso,tr140,tríchSatoKenryo,DaiTo’Asensokaikoroku.67.KidoKoichinikki,ge,tr1020.68.KodoKoichikankeibunsho,tr128-29.69.Sugiyamamemo,ge,Kaisetsu,tr20-21.Cácbuổihọptổchứcngày6-7/6.70.Nhưtrên,tr21.71.Yamada,Showatennonosensoshido:johoshukatosakusenkanyo,trongKikan:sensosekininkenkyu8(mùahè1995),tr20.72.Vềtoànvăntraođổingày5/8/1943,xemSugiyamamemo,ge,Kaisetsu,

tr24-25.73.Nakao,DaiTo’Asensoniokeruboseitenichiennoyoin,tr120,tríchSanadaJoichiroshoshonikki(khôngcôngbố).74.Yamada,DaigensuiShowatenno,tr240-42,tríchDaihon’eikaigunburengokantai(4),tr493-4.75.Senshisosho:Daihon’eirikugunbu7:Showajuhachinenjunigatsumade1973,tr148.76.Nhưtrên,tr158-9.77.Sugiyamamemo,ge,tr471.78.nhưtrên,tr471-2.79.Yamada,DaigensuiShowatenno,tr239.80.VềbảnthảolậptrongHộinghịliênlạcĐạibảndoanhThiênhoàngChínhphủngày25/9/1943đượcthôngqua5ngàysautạibuổithiếttriều,xemSenshisosho:Daihon’eirikugunbu7,Showajuhachinenjunigatsumade(1973),tr185,Yamaada,DaigensuiShowatenno,tr242;vàtoànvănngày30/9/1943,vănkiệnchínhsách(Kongotorubekisensoshidonotaiko)xemYamada,tuyểntập,GaikoshiryokindaiNihonnobochotoshinryaku(ShinNihonShuppansha1997),tr373-4.81.Yamada,DaigensuiShowatenno,tr242.82.Jonikki,tr324.83.HarryA.Gailey,Bougainville1943-1945:chiếndịchbịlãngquên(NhàinĐạihọcKentucky,1991),tr3.84.Jonikki,tr341.85.Jonikki,Kaidai,tr19-20.86.StephenTaaffe,CuộcchiếnrừngsâucủaMacArthur:ChiếndịchTânGuinea1944(NhàinđạihọcKansas,1998),tr3,53.87.InabaMasao,ShiryokaisetsuvàTojorikusonosanbosôchkenningkeiitrongSugiyamamemo,ge,tr31.88.Nhưtrên,tr26-34.89.Domon,Tatakautenno,tr99.90.HatanoSumio,TaiheiyosensotoAjiagaiko(TokyoDaigakuShuppankai1996),tr77-8.91.Trongcuộctròchuyệnngày5/1/1944vớicácsĩquanthammưutrẻởNamkinh,HoàngthânMikasanghiêmkhắcchỉtríchnạnhốilộ,thamnhũngvàsựthiếukhiêmtốncủacácsĩquanquânđộiNhật.Ôngthúcgiụccácsĩquanthayđổinềnếpvàủnghộtuyệtđối‘chínhphủquốcgiađểthựchiện…cácsáchlượcvìlợiíchcủa400triệungườiTrungquốc.’Trongbàidiễnvănđượcchuẩnbịsẵndướihìnhthứcvấnđápôngđềcậpđếnsựdễdãi,chốngXêmitmùquángcủacácsĩquanthammưuđồngnghiệpvàkêugọisựchúýđốivớichủnghĩachủngtộcNhậtbảnvàcácchínhsáchAnh-MỹđốivớiĐôngÁ.XemMikasanomiyaNobuhito(Wakasugisanbo),Shinajihen

nitaisuruNihonjintoshitenonaisei(bakuryoyo),trongĐâylàYomiuri(8/1994),tr63,65,67,69,71.92.AkashiYoji,TaiheiyosensomakkiniokeruNihongunbunoYenanseikentonoheiwamosaku:sonohaikei,trongGunjiShigakkai,t.tập,Dainijisekaitaisen3:shusen(Kinseisha1995),tr177-8.Cácchỉhuymặttrậncựclựcphảnđốiviệcthựchiệnthayđổisáchlược.93.Senshisosho:Inpaarusakusen,Birumanoboei1968,tr151-9.94.HaraTakeshi,YasuokaAkio,t.tập,Nihonrikukaigunjiten(ShinJimbutsuOraisha1997),tr101-2vànhậnxétcủaYamadaAkiratrongFujiwaravàcáctácgiả,Tetteikensho:Showatenno‘dokuhakuroku’(Tokyo:OtsukiShoten,1991),tr96.Quânđồngminhchịutổnthấtkhoảng18000thươngvongtrongchiếndịchImphal.95.RekishiKyoikushaKyogikai,t.t,Maboroshidewanakattahondokessen(Kobunken1995),tr16-7.96.Nhưtrên,tr17.97.TổnthấtcủaMỹtrênđảoSaipanlà3426thuỷquânlụcchiếnchếtvà13099bịthương.DolựclượngNhậtcốthủngoancườngnhữngngườilậpkếhoạchchiếnlượcởOasinhtơnchorằng‘cứ7línhNhậtbịtiêudiệtthìcókhoảng1lĩnhMỹchếtvàvàingườikhácbịthương’.SauđónhiềusĩquanhoạchđịnhcủaMỹđãsửdụng‘tỉlệSaipan’nàyđể‘dựđoánmứcthươngvongtầmchiếnlượcởTháibìnhdương’.Vềđiểmnày,xemD.M.Giangreco,‘DựbáothươngvongtrongcuộcđổbộcủaMỹvàoNhật,1945-1946:Kếtquảtừhoạchđịnhvàsáchlược,”trongNhậtkýLịchsửquânsự61,số3(7/1997),tr535.Tôirấtbiếtơntácgiảđãchotôibiếtvềbàibáoquantrọngnày.98.Senshisosho:Daihon’eikaigunbu,rengokantai6:daisandankaisakusenkoki1970,tr21,tríchGunreibudai’ichibuchoNakazawaTasukushoshogyomunisshi(khôngcôngbố).99.Nhưtrên.100.Senshisosho:Daihon’eikaigunbu,rengokantai6:daisandankaisakusenkoki,tr22,tríchhồiứckhôngcôngbốcủaTrungtáFujimoriYasuo,mộtsĩquanthammưuthuộcbanhànhquânPhòngMộtthamgialậpkếhoạchtáichiếmSâipan.101.Nhưtrên,tr33.102.Nhưtrê,tr37.103.NihonHeikiKogyokai,t.t,Rikusenheikisoran(ToshoShuppansha1977),tr540.104.TN,dainanakan,tr514-5,517.105.HosokawaMorisada,Johotennonitessezu,jo:Hosokawanikki(IsobeShobo,1953),tr117-20.106.VềnộidungxemMainichiShinbun,19/3/1995.Tojocóchiếuthưnày

vàongàyôngtatựsátbấtthànhngày11/9/1945.107.yamadaAkira,KoketsuAtsushi,Ososugitaseidan:Showatennonosensoshidotosensosekinin(ShowaShuppan,1991),tr132-3;LeonV.Sigal,Chiếnđấuđếncùng:chínhtrịtrongkếtthúcchiếntranhởMỹvàNhật,1945(NhàinđạihọcCornell),tr31.108.Yamada,Koketsu,Ososugitaseidan,tr148.109.YoshidaYutaka,Showatennonoshusenshi(IwanamiShinsho,1992),tr14.110.KidoKoichinikki,ge,tr1131,ghingày26/7/1944.111.Maboroshidewanakattahondokessen,tr20-1.112.Yamada,Koketsu,Ososugitaseidan,tr167-8.113.XemtoànvăntrongSendaKako,TennotochokugotoShowashi(Sekibunsha,1983),tr373.114.Nihonrijukaigunjiten,tr109-12.ThươngvongcủaMỹởcáctrậnLeytevàBiểnPhilipinvàokhoảng15.000.115.STD,tr100;Senshisosho45:Daihon’eikaigunbu,rengokantai6(1970),tr472.116.XemnộidungvềcácmệnhlệnhsảnxuấtbomkhinhkhítrongMorimatsuToshio,t.t,Daihon’eirikugunbutairikurei,tairikushisoshusei,dai9kan,Showajukyunen(EmuteeShuppan1994)tr270-1,513,532-3.117.Maboroshidewanakattahondokessen,tr23-4;Daihon’eirikugunbutairikurei,tairikushisoshusei,dai9kan,Showajukyunen,tr532-3.118.TheođánhgiámớiđâycủaNhậtvềtổnthấtcủacáccuộctấncông‘phithân’đốivớitoànbộcáctàuchiếnđồngminhtronggiaiđoạncuốicủacuộcchiếntranhTháibìnhdương,57mẫuhạmbịđánhchìm,108tàuchiếnvàtàutuầntiễubịhưhỏngnặngđếnmứcbịloạikhỏivòngchiếnđếnhếtcuộcchiến;84tàuhảiquânkháchưhạinhẹnhưngcóthươngvongnhânsựlớn;221tàuhưhỏngnhẹ,tổngsốlà470tàu.XemKamikazeKankoIinkai,t.t,Shashinshu–Kamikaze:riku,kaiguntokubetsukogekitai,jo(KKBesutoseraazu1996),tr19;xemnghiêncứumớiđâycủaMỹtrongD.M.Giangreco,SựthậtvềKamikaze,trongLịchsửHảiquân(tháng5-6/1997),tr25-30.119.YoshihashiKaizo,JijubukantoshitemitashusennotoshinokirokutrongGunjishigaku2(8/1965),tr96-7;KatsunoShun,Showatennonosenso,tr200;Uryu,Kokusakueiga,Nihonnyusushoshi,tr522.120.Yushihashi,Jijubukantoshitemitashusennotoshinokiroku,tr97.121.Domon,Tatakautenno,tr192.122.Nihonrikukaigunjiten,tr112;CraigM.Cameron,SamuraikiểuMỹ:Hoàinghi,tưởngtượngvàhànhđộngchiếntrậncủaSưđoànThuỷquânlụcchiếnsốmột,1941-1951(NhàinđạihọcCambridge,1994),tr251-4,đềcậpđếnbiểutượngcủaviệcgiươngcaolácờMỹ.Cameron(tr252-3)ghichép

rằngthựcracóhailácờ,chiếcthứhaiđượcthiếtkếđểthaythếchiếcthứnhấtnhỏhơnbằngmộtlácơlớn,dễthấyhơn.Nhữngngườichiếnđấulênđếnđỉnhngọnnúilửavớinhữnghànhđộngđượclưugiưtronghồsơbằngảnh…nhanhchóngbịchìmtronglãngquênnênnhữngngườicổđộngtrongBinhđoànThuỷquânlụcchiếntíchcựctuyêntruyềnđểkhôngnhầmlẫnvềbiểutượngcủaviệcgiươnglácờthứhai.”123.Senshisosho:Daihon’eirikugunbu10Showanijunenhachigatsumade1975,tr113124.FujiwaraAkiravàcáctácgiả,Okinawasentotennosei(RippuShobo,1987),tr28,tríchOtaYoshihiro,Okinawasakusennotosui(SagamiShobo1984),tr401-2.125.Senshisosho:Daihon’eirikugunbu10Showanijunenhachigatsumade1975,tr113.126.Domon,Tatakautenno,tr192.127.Nhưtrên,tr193.128.Nhưtrên129.Senshisosho:Daihon’eirikugunbu10Showanijunenhachigatsumade,tr128.130.Nhưtrên,tr211-2.Ngày9/5,HirohitogâysửngsốtchoBanhànhquânlụcquânbằngviệckhướctừđềnghịcủaTướngUmezuđặtBinhđoànKhuvựcTriềutiêndướiquyềnBinhđoànQuanđông.ÔngchorằnghànhđộngnhưvậysẽhuỷhoạisựtáchbiệtgiữaMãnchâu,mộtnướcngoạibangvàTriềutiên,‘lãnhthổquốcgia’,Nhưtrên,tr224-5.1.DickWilson,Khisonghổgiaotranh:KýsựchiếntranhTrung-Nhật1937-1945(NhàinViking1982),tr234-45.2.YoshidaYutaka,Nihonjinnosensokan(IwanamiShoten1995),tr102,biểu13,tríchOkurashoShowaZáiei-shiHenshushitsu,t.t,Showazaisei-shi4(ToyoKeizaiShinbunsha,1955).3.Nhưtrên,tr102,biểu12,tríchƠeShinobu,t.t,ShinajihenDaiTo’Asensokandoingaishi(FujiShppan1988).4.Giảmxuốngcòn250tàuchiếncácloạitínhđếncuốitháng12/1944,hảiquânchỉcòn53,8%tổngtảitrọngtàusovớikhibắtđầucuộcchiếnvàotháng12/1941.YamadaAkira,Gunbikakuchonokindaishi:Nihongunnokakuchotohokai(YoshikawaKobunkan1997),tr205.5.RekishiKyoikushaKyogikai,t.t,Maboroshidewanakattahondokessen(Kobunken1995),tr19-20;Yamada,Gunbikakuchonokindaishi,tr210.6.KatsunoShun,Showatennonosenso(ToshoShuppansha,1990),tr205-6.7.YabeTeiji,mộthọcgiảĐạihọcthiênhoàngTokyovànhàtưtưởng,cốvấnchínhtrịcủaKônoe,sauchiếntranhchobiếtcuộcdiệnkiếnriêngcủaKônoevớiNhậthoàngvầotháng2làlầnđầutiênôngnàyđượcphépgặp

saugần3năm.Yabecònghi“ChođếngầnthờigianSaipanthấtthủ,KidovẫntintưởngtuyệtđốivàoTojovàbấtkỳđiềugìainóivớiKidolậptứcđượcchuyểnngaytớitaiTojo.’XemYabeTeiji,KoshitsunochinagareruKonoeFumimaro,trongBungeishunju,tokushugo:tennohakusho(10/1956),tr190.8.CáctừngữtrongKhảosátNémbomchiếnlượccủaMỹ,Nhậtvấtvảkếtthúcchiếntranh(OasinhtonDc,7/1946),tr2.9.TN,dairokkan(ChuoKoronsha1997),tr466-7.10.ThỉnhthoảngvàothángGiênghayđầutháng2/1945,KônoelạithảomộtbảnphântíchtìnhhìnhNhậtbảnđangđốimặtvàdùngđểthamkhảokhiviết‘hồiức’.Trongtàiliệuviếttaykhôngkýtêncủamình,KonoenêurõsựbácbỏquanđiểmvềLiênxôcủaHirohitovàbộchỉhuytốicao;ôngcũngkhẳngđịnhHiệpđịnhTrunglậpXôNhậtlàmộtcôngcụ‘làmxấuđicuộcxungđộtgiữaNhậtvàMỹ,Anh’.XemtàiliệucủaKonoetrongShojiJunichiro,KonoeFumimaroshukiSorennoTo’Anitaisuruito,trongGunjishigaku34,số299/1998),tr45-8.XemýkiếncủaquanchứcBộNgoạigiaoUedaShunkichitrongUedaShunkichi,ShowademokurashiinozasetsuvàGunbu,kakushinkanryonoNihonkyosankakeikakuan,trongKuyu(tháng10và11/1960).11.XembảndịchvàphântíchhồikýcủaKonoetrongJohnW.Dower,ĐếchếvàHậuquả:YoshidaShigeruvàKinhnghiệmNhậtbản,1874-1954(NhàinđạihọcHarvard1979),tr260-4.12.KoketsuAusushi,Potsdamusengentohachigatsujugonichi–judakuchiennohaikeiniwananigaattanoka,trongRekishichirikyoiku53698/1995),tr13-4,tríchlờikểcủaHaradaKumaovềtraođổigiữaNhậthoàngvàKonoetrongharadadanshkunaiwaoboe,21/3/1945,trongTakagiSokichishiryo.13.FujitaHisanori,Jijuchonokaiso(ChuoKoronsha1987),tr66-7;YamadaAkira,KoketsuAtsushi,Ososugitaseidan:Showatennonosensoshidotosensosekinin(showaShuppan1991),tr180,tríchbảnChuoKoronsha1978củaHosokawanikki.14.Domon,Tatakautenno,tr192.15.Haisennokiroku:sanbohonbushozo,Meijihyakunen-shisosho,dai38kan(HaraShobo,1967),tr230-1.16.Renritsukyoryokunaikaku,Koiso,Yonai,thángGiêngđếntháng2/1945,sổtay6,bìa1B-74,trongtàiiệuShigemitsunắmgiữởSenseiKinenkanởTokyo;xemthêmTakedaTomoki,ShigemitsuMamorunosenjigaikoninshikitoseijisenryaku:kyuchu,tennotonokakawarinioite,trongNenpokendaiNihonkenkyu20:kyuchukoshitsutoseiji(YamakawaShuppansha,1998),tr197.ChichúviếttaycủaShigemitsu,ngaysaucuộcdiệnkiến,nóirõrằngnhữngsuynghĩcủahaingườicũngsẽđếntaiquốc

trưởngvàsựsụpđổcủaĐếchếĐức.17.KinbaraSamon,TakemaeEiji,t.t,Showa-shi-zohoban(YuhikakuSensho,1989),tr218;WalterLaFeber,Giaotranh:LịchsửquanhệMỹNhật(W.W.Norton1997),tr236.18.yoshihashiKaizo,Jijubukantoshitemitashusennotoshinokiroku,trongGunjishigaku2(8/1965),tr97-8.19.TríchKunegiToshihiro,ShideharaKijuro–heiwagaikonohonetotatemaetrongYoshidaYutaka,AraKeivàcáctácgiả,Haisenzengo:Showatennotogoninnoshidosha(AokiShoten1995),tr96.20.BứcthưđượcđềgửichoOdairaKomatsuchi,bạncủaShideharatừthờiđạihọc.Tríchtàiliệutrên,tr97.21.HoàngthânKonoeFumimaro,30/3/1945,tríchHosokawanikki(ChuoKoronsha1978),tr373-4.22.Trong‘Tựbạch’,HirohitonóiTướngKoiso“thiếuhiểubiếtthôngthường’khicốhoàđàmthôngquamộtngườiđanghànhđộngsaulưngchínhphủNamkinh.SựkiệnchothấysựbámrễcủaHirohitovàonhữngquyđịnhthủtụccũngnhưsựnhầmlẫnvềphươngthứcđàmphánvớiTrungquốc.XemSTD,tr106-7;ShiYuanhua,NitchusensokokiniokeruNihontoOChoMeiseifuno‘bowa’kosaku,doItoNobuyukidịchtrongGunjiShigakkai,t.t,Nitchusensonoshoos(Kinseisha,1997),tr294-5;SaitoKaruko,Nihonnotai-Soshusengaiko,trongShiron(TokyoJoshiDaigaku)41(3/1988),tr54.23.KidoKoichinikki,ge,tr1208-9;OeShinobu,Gozenkaigi:Showatennojugokainoseidan(ChuoKoronsha1991),tr235.8/6cũnglàngàyHirohitonóivớichánhtrợlýrằngôngsẽkhôngrờikhỏiTokyo,dođólàmphásảnkếhoạchcủaquânđộimuốnxâydựngmộtpháođàiđáchoôngởMatsushiro,tỉnhNagano.24.KidoKoichinikki,ge,tr1210;hataIkuhiko,Hirohitotennoitsutsunoketsudan(Kodansha1984),tr46,tríchnhậtkýtrợlýlụcquânOgataKenichi.25.KidoKoichinikki,ge,tr1212-3.26.Yamada,Koketsu,Ososugitaseidan,tr204-6.27.JohnRaySkates,ĐổbộNhậtbản:Phươngánthaythếnémbom(NhàinĐHNamCarolina1994),tr102.BảndịchtiếngAnhkếhoạchKetsu-GocótrongBáocáocủaTướngMacArthur:ChiếndịchcủaNhậtởkhuvựcTâynamTháibìnhdương,tập2,phần2(OasinhtơnDC,USGPO1966),tr601-7.28.MatsuuraSozo,Tennotomasukomi(AokiShoten1975),tr3-14.29.Heiwahakubutsukanotsukurukai,t.t,Kaminosenso,dentan:boryakusendenbirawakataru(BảotàngHoàbìnhNhậtbản,EmiiruK.K,1990),tr125.

30.BáocáovềchiếntranhtâmlýchốngNhật,khuvựctâynamTháibìnhdương,1944-45,15/3/1946,tr13.TuyểntậpcủaBonnerF.Fellers,LưutrữCụcHoover,Stanford,Calif.31.TáibảnvàtríchhigashinoShin,Showatennofutatsuno‘dokuhakuroku’(NHKShuppan1998),tr79.32.AwayaKentaro,KawashimaTakamine,Gyokuonhosowatekinoboryakuda,trongĐâylàYomỉui(11/1994),tr47.TưliệuChianjôho,đượcHihonToshoSentacôngbốvới7tậpởTokyocuối1994,làmộtnguồntưliệuvôgiáđểhiểuýkiếncủangườiNhậtvàothờiđiểmkếtthúcchiếntranh.33.Hailầntrongthờikỳcuốithếkỷ13,những‘ngọnthầnphong’quétsáchquânxâmlượcNguyênmôngkhỏibờbiểnKyushu.Khilấytênkamikaze,nhữngphicôngtấncôngtầuchiếncủađồngminhđãkhơidậymộttrongnhữngkýứcsâusắcnhấttronglịchsửNhậtbản.34.yuiDaizaburo,BeikokunosengosekaikosotoAjiatrongSenryokaikakunokokusaihikaku:Nihon,Ajia,Yoroppa,YuiDaizaburovàcáctácgiả,t.t,(Sanseido,1994),tr12-3.35.AwayaKentaro,NihonhaisenwajokentsukikofukukatrongNihokindaishinokyozotojitsuzo4:kofuku–Showanoshuen,doFujiwaraAkiravàcáctácgiảbiêntập(OtsukiShoten1989),tr14-20.36.TàiliệuquantrọngcủaBộNgoạigiaolàmrõnguyêntắcđầuhàngvôđiềukiệnvớiNhậtlàPWC-284angày13/11/1944.XemnguyênvăntrongFRUS,Vănkiệnngoạigiao1944,TậpV:CậnĐông,NamÁ,vàChâuPhi,ViễnĐông(USGPO1965),tr1275-85;xemtìnhthếcơbảntrongRobertE.Sherwood,VănbảnNhàtrắngcủaharryL.Eyre&Spottiswoode1949),tr690,693-4.37.WilliamL.Shiere,ThăngtrầmcủaĐệtamĐếchế(NiuYook,1990),tr1139.QuânkhángchiếnÝvộivãhànhquyếtMussoliningày28/4vàcuộcchiếntranhởÝkếtthúcngày2/5.Hitletựsátngày30/4.Đứcđầuhànghoàntoànbằngviệcđầuhàngvôđiềukiệncủalựclượngvũtrang.SaukhibắtgiữtoànbộthànhviêncủachínhphủQuốcxãmớicủaThốngchếDonitzvào23/5,Mỹ,Liênxô,AnhvàPhápkýTuyênbốBéclinngày5/6/1945,làmrõtínhchấtđầuhàngcủaĐức.XemAraiShinichi,Kyokashokenteitomujokenkofukuronso,trongRekishigakukenkyu531(8/1984),tr15.38.VàigiờsautuyênbốcủaTruman,ĐạiuýhảiquânEllisM.ZachariasbắtđầumộtloạtđợtphátsónghàngtuầnhướngtớiNhậtlặplạituyênbốcủaTrumannhưngkhôngnhắctớiNhậthoàng.XemAllanM.Winkler,Chínhtrịtrongtuyêntruyền:PhòngThôngtinchiếntranh,1942-1945(NhàinĐHYale,1978),tr145.39.Phéploạisuy‘ongchúa’bắtnguồntừphátbiểucủaGrewtrướcphiênđiềutrầnuỷbanThượngviệnMỹngày12/12/1944.XemNakamuraMasanori,VươngtriềuNhậtbản:ĐạisứJosephGrewvàsựhìnhthànhcủa

‘BiểutượngcơchếThiênhoàng’,1931-1991(M.E.Sharpe,Inc1992),tr66.40.JosephC.Grew,Thờirốiren:Hồsơngoạigiao40năm,1904-1945,tập2(Boston:HoughtonMifflin,Co1952),tr1435.GrewủnghộquyếtđịnhcủachínhquyềnTrumanlàgiữlạiđịavịcủaNhậthoàngvìnhữngmụcđíchthờihậuchiếnnhưngthậmchímộtngườinhưôngcũngkhôngthểtưởngtượngnổiHirohitolạicóthểtựrũbỏtráchnhiệmvềnhữngtộilỗitrongchiếntranhmàkhôngchịuthoáivị.41.Nhưtrên,tr1425-6.42.Nakâmura,VươngtriềuNhậtbản,tr70-7.43.TuyênbốnàynóichunglàtácphẩmcủaBộtrưởngChiếntranhHenryL.StimsonvàcáctrợlýcủaôngnhưngNgoạitrưởngJamesByrnesđãchauchuốtnộidung,bỏđiđoạnnóivềvịtrícủaNhậthoàngvàthayđổithờigiancôngbố.44.ViệchồihươngtrựctiếpcủacáclựclượngvũtrangNhậtlàmộtsựkhácbiệtlớngiữasựđầuhàngvôđiềukiệncủaNhậtvàĐức.ChínhsáchchínhthứccủaMỹvàohồiđótrongtuyênbốlàápdụngđầuhàngvôđiềukiệnvớinướcNhậtvà‘dođókhôngchỉlàcáclựclượngvũtrangmàcòncảNhậthoàng,chínhphủvàtoàndân.Mọingườiphảichấpnhậnmọihànhđộngquânđồngminhcholàphùhợpkhithựchiệnchínhsáchcủamình.’XemghinhớkhôngđềngàycủaBộngoạigiao,“SosánhTuyênbốngày26/6/1945vớiChínhsáchcủaBộngoạigiao,”soạnngày30/6,trongFRUS,Tàiliệungoạigiao:hộinghịBéclin(HộinghịPotsdam)1945,tập2(OasinhtơnDC,USGPO1960),tr1285.45.nhữngdòngbịxoágồm:“(1)Chúngtôi…đồngývớiviệcNhậtsẽđượctraocơhộikếtthúcchiếntranh…(4)đãđếnlúcNhậtbảnquyếtđịnhmìnhsẽtiếptụcnằmdướisựkiểmsoátcủanhữngcốvấnquânphiệtđầymưuđồriêng,vớisựtínhtoánthiếukhônngoancủamìnhđãđưaĐếchếNhậttớingưỡngcửahuỷdiệthoặcđitheoconđườngchínhnghĩa.”46.MinomatsuJo,t.t,bảnsaocủaTakâgiSokichi,KaiguntaishoYonaiMitsumasaoboegaki(Kojinsha,1978),tr143-4,tríchtrongTanakaNobumasa,tr434.ThựcraChurchillđãthuatrongtổngtuyểncửAnhngày5/7/1945.NộicácĐảngLaođộngdoClementAttleeđứngđầuthaythếchínhphủliênminhdoĐảngbảothủcủaChurchillcầmđầuvàongày27.47.Trumanghichéptronghồikýcủamình,“Ngày28/7,ĐàitruyềnthanhTokyotuyênbốchínhphủNhậtsẽtiếptụcchiếnđấu.KhônghềcóhồiđápnàođốivớitốihậuthưchungcủaMỹ,AnhvàTrungquốc.Giờđâykhôngcònphươngánnàokhác.Quảbomđãdựkiếnđượcthảsaungày3/8trừkhiNhậtđầuhàngtrướcngàyđó.”HồikýcủaHarryS.Truman,tập1,Nămquyếtđịnh(GardenCity,NY1955),tr421.48.Tanaka,DokyumentoShowatenno,daigokan,tr449.Khôngcầnnói

cũngbiếtXtalinkhôngcầntuyênbốmokusatsucủaSuzukihaythoảthuậnYaltađểthamchiếnchốnglạinướcNhậtđãthuatrận.Ôngtacóthểlàmviệcnàytrongmọitrườnghợp.49.LaFeber,Đụngđộ,tr247.50.TuyênchiếncủaLiênxôviết:“NhậtbảnlàcườngquốcduynhấtsausựthấtbạivàđầuhàngcủanướcĐứcHitlevẫnngoancốtiếptụcchiếntranhvàkhướctừyêucầuđầuhàngvôđiềukiệnlựclượngvũtrangđưarangày26/7bởibanướcMỹ,AnhvàTrungquốc.”NihoJyanarizumuKenkyukai,t.t,Showa‘hatsugen’nokiroku(TokyuEjenshiShuppanJigyobu1989),tr94.51.Tanaka,DokyumentoShowatenno,daigokan,tr475.XemthêmUỷbanSoạnthảotàiliệuvềtổnthấtcủabomnguyêntử,HiroshimavàNagasaki:Tácđộngsứckhoẻ,ytếvàxãhộicủavụnémbomnguyêntử(NiuYook1981),tr114.Ngaycảngàynaycũngkhócóthểmườngtượngtoàncảnhhếtbứctranhthiệthạiconngườicủa2quảbomnguyêntử.52.CyrilClemenst.t,Trumanphátbiểu(NhàinĐhColumbia1960),tr69.53.KidoKoichinikki,ge,tr1220-1.54.IshiguroTadaatsu,Noseirakuyoro(OkaShoin1956),tr421-2;SuzukiKantaroDenkiHensanIinkai,t.t.,SuzukiKantaroden(1060),tr372.BộtrưởngngoạigiaoShimomurabàytỏsựlongạicủaHộiđồngcốvấnlênnộicác.BộtrưởngnôngnghiệpIshigurotronghồikýcủamìnhnhậnxétvềcuộcvậnđộngcủaSuzuki(tr422):“Tôivẫnkhôngbiếtđượcýđịnhthựcsựcủaôngtakhiđưaratuyênbốnày…Tạicáchộinghịnộicác(Suzuki)chỉnhấnmạnhviệcphảichiếnđấuđếncùng.ÔngtagiữnguyêntháiđộtrongcácbuổihọpbáovàchođếntậnTuyênbốPotsdam.Thếnêntôikhôngthểhiểunổinộicáccủaôngtađịnhtiếptụchaykếtthúcchiếntranh.Nếuchỉxéttừbềngoàithìtôichỉcóthểhiểuđượclànộicácmuốntiếptụcchiếntranh.Khônghềcódấuhiệunàochothấyhọmuốntừbỏ.Thếnhưngtôimườngtượngrằngchínhvìthủtướngkhôngnóiđếnviệctừbỏchiếntranhnêntrongthâmtâm,đóchínhlàđiềuôngtamuốn.”ĐâylàlờikhẩncầucủaIshigurovềkiểuđềphòngharageithaymặtSuzuki.HarageilàmộttậptụcvănhoáNhậttrongđóhaibêntrongđàmphánđưaralậptrườngcủamìnhbằngnhữngsựgiảtrátinhvi,khôngnóiralời.55.STD,tr120.56.WadaHaruki,Nissosenso,trongHaraTeruyuki,SotogawaTsugio,t.t,KozaSuravunosekai8,SuravutoNihon(Kobundo1995),tr110.57.SaitoHaruki,Nihonnotai-Soshusengaiko,trongShiron(TokyoJoshiDaiguku)41(3/1988),tr49,xemWadaHaruki,Nissosenso,tr110.58.Saito,tr49,52.Tháng5/1943,Xtalintuyênbố“Chỉkhiđốidiệnvớitìnhthếhiểmnghèo,quânphát-xítmớinóivềhoàbình.”Ngày6/11/1944,ônggọiNhậtbảnlà‘quốcgiahiếuchiến’.59.STD,tr121.

60.Aritakếtluậnhồiứccủamìnhbằngcâu:“Hoàngthượngđốimặtvớicuộckhủnghoảngnàyvớisựminhtuệvốncó.Thầncúixinhoàngthượngcânnhắclạitìnhthếcuộcchiếnvàhànhđộngdứtkhoátđểcứuvớtquốcdânthiênhoàngtrongthờikhắcsốngcònnày.Thầnkínhcẩndângnhữnglờinàyvớilòngthànhkínhsâusắc.”XemGaimusho,t.t,Shusenshiroku3,tr208.61.SatogửiTogo,8/6/1945,trongtàiliệutrên,tr191.62.SatogửiTogo,Matxcơva13/7/1945,trongFRUS,Tàiliệungoạigiao:HộinghịBéclin(HộinghịPotsdam),1945,tập1(OasinhtơnDC,USGPO1960),tr881.63.SatogửiTogo,số1227,Matxcơva,19/7vàsố1228,Matxcơva,20/7/1945,trongFRUS,Tàiliệungoạigiao:HộinghịBéclin(HộinghịPotsdam),1945,tập2(OasinhtơnDC,USGPO1960),tr1251và1256.XembảngốctiếngNhậttrongGaimusho,t.t,Shusenshiroku3(Hokuyosha1977),tr199.64.TanakaNobumasa,DokyumentoShowatenno,daigokan,tr439,tríchGaimushot.t,Shusenshiroku(ShinbunGekkansha1952),tr524-5.65.Nhưtrên,tr440.66.Nhưtrên,tr444.67.TríchĐavidHolloway,Xtalinvàbom:Liênxôvànănglượngnguyêntử,1939-1956(NhàinĐHYale1994),tr128.68.Tanaka,tr461-2.Tronghồikýcủamình,TrumannóikhônghềngạcnhiêntrướcquyếtđịnhcủaLiênxô.XemphảnứngđầutiêncủaLiênxôvềHiroshimatrongHolloway,XtalinvàBom,tr127-9,vànghiêncứuvềHollowaycủaVladislavZuboktrongKhoahọc266(21/10/1994),tr466-68.69.CácsửgiavềquyếtđịnhnémbomnguyêntửnóichungkếtluậnrằngTrumanbiếtnộidungnhữngbứcđiện‘thămdòhoàbình’củaNhậtbịchặnvàgiảimãcũngnhưBộtrưởngHảiquânJamesJorrestalvàTổngthammưuquânđộiMarshallcũngđượcthôngbáo.NhưngnhữngbứcđiệnnàychỉlàbằngchứngcủaviệcchínhphủNhậtmongmuốnlậplạihoàbìnhchứkhôngphảicamkếtđầuhàngvôđiềukiện,vìkhôngcócamkếtnàotrướcHiroshimavàviệcLiênxôthamchiến.ĐiềuNhậthoàngvàKidođòihỏichođếnthờiđiểmđólà‘hoàbình’nhưngphảibảođảmquyềnlựccủaNhậthoàngvàtoànbộcơchếquânchủ.XemkiếnthứcnướcMỹtrongWalterMillis,t.t,NhậtkýcủaForrestal(NhàinViking1951),tr74-7;RobertH.Ferrell,t.t,Ngoàilề:TàiliệuriêngcủaHarryS.Truman(Harper&Row1980),tr53-4vàHồikýcủaHarryS.Truman,tập1,tr396.70.yamada,Koketsu,Ososugitaseidan,tr212-3.Bức‘thánhdụ’màKônoecótráchnhiệmmangsangMatxcơvarõràngrấtngắngọn.NộidungxácthựccủabứcthưcótrongGaimusho,t.t,Shusenkiroku3,tr160-1.71.VềYonaivàTakagi,xemYoshida,Showatennonoshusenshi,tr27vàtoànbộlờituyênbốtríchdẫnởđây,Takâgikaigunshoshoobôegaki

(MainichiShinbunsha1979),tr351,tríchtrongTanaka,DokyumentoShowatenno,daigokan,tr475.72.KidoluôntìmcáchtạoấntượngrằngôngtavàHirohitolànhữngnhữngluônphảnđốigiớiquânphiệt.Khiđượcphỏngvấnngày6/4/1966,ôngtatuyênbố:“Nóichung,chúngtôiđãchuẩnbịtưtưởng(đầuhàng)từtrước.Vìthếmàchúngtôikhôngbịsốcvìvụnémbom…VụnémbomnàyvàviệcLiênxôthamchiếncũngcómộtcáilợi.TôiđồrằngvàothờiđónếukhôngcónhữngquảbomnguyêntửvàLiênxôkhôngthamchiếnthìchúngtôicóthểđãthànhcông.”Nămsau,ôngtahuênhhoang:“VìLiênxôvànhữngquảbomnguyêntửđãlàmthaychúngtôinêncóthểnóiNhậtbảnđãhồisinhđếnmứcđộnày.”KidoKoichi-shitonotăiwa,trongKanazawaMakotovàcáctácgiả,t.t,Kazoku:Meijihyakunensokumenshi(HakuyoSensho,1978),tr185;Wadaharuki,NissosensotrongHaraTeruyukivàcáctácgiả,t.t,KozaSuravunosekai8,SuravutoNihon(Kobundo1995),tr119.73.XemnộidungWaheikoshonoyokotrongYabeTeiji,KonoeFumimaro,ge(Kobunkan1952),tr559-62.74.Yoshida,Showatennonoshusenshi,tr23-4.75.YoshidaYutaka,KonoeFumimaro:kakushinhakyuteiseijikanogosantrongYoshidavàcáctácgiả,haisenzengo:Showatennotogoninnoshidosah,tr40.Tháng8/1945,quânLiênxôbắtsống639.676línhQuanđông,trongđócó26.583sĩquanvà191tướnglĩnh.’Trừcáctướnglĩnh,hầuhết(khoảng570.000)línhđềubịbuộclaođộngkhổsaitrongcáctrại.XemS.I.Kuznetsov,cáctướnglĩnhbinhđoànQuanđôngtrongnhàtùLiênxô(1945-56),trongSửkýNghiêncứuquânsựSlavơ11,số399/1998),tr187.76.Gầnthờiđiểmđầuhàng,Kidothườngxuyêngặpcácquanchứccảnhsátcảdânsựvàquânsự,thuthậpthôngtinmớinhấtvềtìnhthếtrongnướcđangngàymộtxấuđi.ThiếutướnghảiquânTakâginhớlạisauchiếntranhrằngvàongày12/7/1945,khiHoàngthânKonoetâuvớiNhậthoàng:“TìnhthếhômnayđãxấuđiđếnmứcdânchúngcămhậnTriềuđình,”Hirohito‘hoàntoànđồngý.’XemYoshida,Showatennonoshusenshi,tr29-30,tríchTakagiSokichi,Shigeru,AndoYoshiovàcáctácgiả,t.t,Nihonshusenshijokan,hachigatsujugonichinokudetahoka(MainichiShinbunsha1962),tr196-210;Tânaka,DokyumentoShowatenno,daigokan,tr460;JohnW.Dower,nhữnglờiđồngiậtgân,tranhphiếnloạntrêntườngvàácmộngcủacảnhsáttưtưởng,trongDower,nướcNhậttrongthờichiếnvàthờibình:mộtsốbàiviết(NhàinMới,1993),tr101-54.77.KimishimaKazuhiko,Shusenkosakutokokutainikansuruichichiron,trongTokyogakugeiDaigakuKiyo,DaiSanbumon,ShakaiKagaku34(12/1982)tr157,trichToyodaSoemu,Saigonoteikokukaigun(SekainoNihonsha1950),tr206-7.78.TrongtuyênbốđọcchépchongườithẩmvấnOiAtsushithuộcPhòngsử

họcGHQngày28/11/1949,Togonói“TôikhôngthểnhớđượcBộtrưởngHảiquânYonaiđãápdụngcả4điềukiện,’vàtiếplờibuộctộiAnami,UmezuvàToyodađãđưathêm3điềukiệnvàođiềukiệnduynhấtmàôngta,tứcTogođềxuất.Nhưngcácsĩquanbịthẩmvấntrongcáclầnsaulạikhaikhác.79.TheolờikểcủaTanakaNobumasa,dựatrêncáchồikýcủaToyodaSoemuvàTogoShigenori,TướngUmezugiảithíchviệctựgiảigiápnhưsau:“Từ‘đầuhàng’khôngcótrongtừđiểnquânsựNhậtbản.Trongnềngiáodụcquânsựcủachúngta,nếuđánhmấtvũkhíthìphảichiếnđấubằngtaykhông.Khikhôngcònchiếnđấubằngtayđượcnữathìphảiđánhbằngchân.Khikhôngcònchân,taythìhãydùngrăngmàcắnquânđịch.Cuốicùng,khikhôngcònchiếnđấuđượcnữathìhãycắnlưỡitựtử.Đólànhữnggìchúngtadạyquânđội.Tôikhôngnghĩcóthểdễdàngralệnhchocảmộtquânđộihạvũkhíđầuhàng.Chúngtôiphảiyêucầuquânđộimìnhvàquânđồngminhxácđịnhthờigianvàđịađiểmtạitừngchiếntrườngđểcácđơnvịởđógiaonộpvũkhí.Chúngtôisẽtựthuhồivũkhí…”Tanaka,DokyumentoShowatenno,daigokan,tr479-90.80.AwayaKentaro,TokyosaibannimirusengoshoritrongAwayaKentarovàcáctácgiả,Sensosekinin,sengosekinin:NihontoDoitsuwadochigauka,tr79-80.81.Tanaka,DokyumentoShowatenno,daigokan,tr493-4;lờikhaiđọcchépcủaTogochonhânviênthẩmvấnthuộcBanlịchsửGHQtrongcáccuộcthẩmvấnsauđóngày17/5/1949và17/8/1950,trongLờikhaicủaquanchứcNhậtvớiQuânđộiMỹvềThếchiếnII(khôngcôngbố,1949-1950)tập4,Giáviphimsố51256.82.Gaimusho,t.t,Nihongaikonenpyonarabishuyobunsho,ge(NihonKokusaiRengoKyokai,1955),tr630;KimishimaKazuhiko,Shusenkosakutokokutainikansuruichishiron,tr161.83.HoàngthânTakâmatsu,đứngđằngsauvậnđộngcuộclậtđổnộicácTojođượcbiếtđãphátbiểutạicuộchọpcủaĐạibảndoanhThammưuhảiquânngày29/6/1944rằng‘VìphòngtuyếncốthủđãbịphávỡtừTânGuineavàSaipantớiOgasawaranêngiờđâychúngtatừbỏýđịnhbanđầulàthànhlậpĐạibáncầuthịnhvượngchungĐôngÁvàtậptrungvàomụctiêuchiếntranh–nóithẳngralà–thuatrậnmộtcáchkhônngoan.”HosokawaMorisada,jôhtennonitassezu,ge(DokoshaIsobeShobo,1953),tr252.84.Yoshida,Showatennonoshusenshi,tr31.85.BàiviếtcủaMatsudaira,“Nhậthoàngvàchiếntranh”,đượcchọnlàm“Phụlục”tập2,phần2BáocáođượcnhómthammưucủaMacArthurinởTokyonăm1950,dướiquyềnbiêntậpcủaThiếutướngCharlesA.Willoughby.XemBáocáocủaTướngMacArthur:ChiếndịchcủaNhậtởkhuvựcTâynamTháibìnhdương,tập2,phần2(OasinhtơnDC,GPO,

19660,tr763-71.86.KidoKoichinikki,ge,tr1223.87.STD,tr125-6.88.Tanaka,DokyumentoShowatenno,daigokan,tr472.89.GhichépcủaHoshinavềbuổithiếttriềucótrongGaimusho,t.t,Nihongaikonenpyonarabishuyobunsho,ge,tr630.XemthêmYoshida,Nihonjinnosensokan,tr42-3,trichIkedaSumihisa,Nihonnomagarikado(SenjoShuppan1986)vàHoshimaZenshiro,DaiTo’Asensohishi(HaraShobo1975).90.Tanaka,DokyumentoShowatenno,daigokan,tr506.91.Nhưtrên,tr507.92.YokôtaKisaburo,Tennosei(RodôBunkasha1949),tr183-4.93.OmoriMinoru,Sengohishi2:tennotogenshibakudan(Kodansha1975),tr267vàTanaka,DokyumentoShowatennodaigokan:haisen,ge(RyokufuShuppan1989),tr531.94.STD,tr12995.Yamada,DaigensuiShowatenno,tr30496.Yoshida,Showatennonoshusenshi,tr226.97.Trong‘Tựbạch’Hirohitonói“UmezutrởvềtừMãnchâumộtngàysaubuổithiếttriềungày8/6.Theobáocáocủaôngta,ngaycảvớitoànbộlựclượngcủataởTrungquốcthìtacũngchỉcóthểcầmcựđượcvới8sưđoànMỹ.NếuMỹđưa10sưđoànvàoTrungquốcthìtatuyệtđốikhôngcócơhộichiếnthắng.ĐâylàlầnđầuUmezuphànnànnhưvậy.”STD,tr116-7.98.Trongcáccuộchọpgiữatháng5củanộibộnộicác,ThủtướngSuzukinói“TínhcáchcủaXtalingiốngvớiSaigoNanshu(Takamori),nênđừngnghĩrằngchúngtanêndốctoànlựcvàotrunggianhoàbìnhthôngquaLiênxô.”Bộtrưởnglụcquântuyênbố“Chúngtacókhánhiềucơhộiđàmphánvìsauchiếntranh,LiênxôsẽđốiđầuvớiMỹvàkhôngmuốnNhậtbịquásuyyếu.”bộtrưởnghảiquânnói:“Taisaokhôngđưatàuchiếnchohọvàđổilạiyêucầudầulửavàmáybay.”SaitoHaruko“Nihonnotai-SoShusengaiko”,trongShiron41(TokyoJoshiDaigaku),(3/1988),tr55,tríchNihongaikonenpyonarabishuyobunsho,ge,tr612.99.Tanaka,DokyumentoShowatenno,daigokan,tr459-60,trichtrảlờicủaKidovớinhữngcầuhỏibằngvănbảnvềkếtthúcchiếntranh,trongnhàtùSugamo17/5/1949.100.BảnthânTogocũngthừanhậnnhưvậykhinóingày17/8/1950rằng‘mặcdùtôiđãyêucầuLiênxôlàmtrunggianhoàgiảinhưngtôikhôngthểkhuyênhọchấpnhậnđiềukiệnhoàbìnhdướibấtkỳhìnhthứccụthểnào.’XemlờikhaicủaTogongày17/8/1950,trongLờikhaicủaquanchứcNhậtvềThếchiếnIIcủaQuânđộiMỹ,tập4,giáviphimsố51256.101.Saito,Nihonnotai-Soshusengaiko,tr58.

102.D.M.Giangreco,DựbáothươngvongtrongcuộcđổbộcủaMỹvàoNhật,1945-1946:Hiệuquảhoạchđịnhvàchínhsách,Sửkýquânsự61,số3(7/1997),tr521-81.Giangrecotáitạovàghilạibiênbảnngày18/6củahộinghịNhàtrắng.XemtoànvăncùngsôliệuquânsựtrongPhụlục,MartinJ.Sherwin,Thếgiớihuỷdiệt:Hiroshimavàcănnguyêncủacuộcchạyđuavũtrang(VintageBooks,1987),tr355-63.103.Giangreco,Dựbáothươngvong,tr560.104.Nhưtrên,tr574-7.PhântíchcủaôngcầnđượcsosánhvớithảoluậnvềdựbáotươngvongcủaBartonBernsteintrong‘Cuộctranhđấutronglịchsử:khẳngđịnhlờikểvềHiroshima,’trongPhilipNobile,t.t,NhậnđịnhtạiSmithsonian(Marlowe&Co1995)tr127-56.105.ForrestC.Pogue,GeorgeC.Marshall:nhàchínhkhách,tập4(Viking1987),tr19,từphỏngvấntháng2/1957củaPoguevớiMarshall.106.KidoKoichinikki,ge,tr1223.107.MatsuuraSozo,TennoHirohitotochihotoshikushu(OtsukiShoten1995),tr175-8.108.XembảndịchtiếngAnhchínhthứctrongButow,QuyếtđịnhđầuhàngcủaNhật,phụlục1,tr248;phầnthảoluậntrongBix,TựbạchcủaChiêuhoàThiênhoàng…,tr300-02;FujitaShozo,Tenkonoshisoshitekikenkyu(IwanamiShoten1975),tr227-30.109.TakeyamaAkiko,Gyukuonhoso(Banseisha,1989),tr128.110.Nhưtrên,tr103.111.Ýkiếncủangườiđầuhàngtheo‘nghithức’đượcloantintrongtàiliệutrên,tr71.112.SendaKako,TennontochokugotoShowashi(Sekibunsha1983),tr394.113.OeShinobu,Hiroshima–NagasakiomenzaishitaShowatennonosekinin,trongShukankinyobi(28/4/1994),tr40.XembảndịchAnhngữlờighingày17/8trongHạmđộiTháibìnhdươngcủaMỹvàKhuvựcbiểnTháibìnhdương,Tâmlýchiếnphần2,Bảnbổsungsố3(khôngcôngbố)ThôngcáoCINCPAC–CINCPOAsố164-65,15/8/1945.1.TáibảntrongBungeishunjū,tokubetsugō:ŌinaruShōwa(Tháng3,1989),tr.364.2.ThưcủaHirohitogửiAkihitođềngày6thángBanăm1945,trongsđd.,tr362.*BavậtthiêngđượccoilàthầnkhícủaNhậtBảngồm:1)thanhkiếmKusanagi2)viênngọcYasakaninomagatamavà3)gươngđồngYatanokagami.3.TsurumiShunsuke,NakagawaRoppei,bảntáibản,Tennōhyakwa,ge(ChikumaBunko,1989),tr.39-41.BứcthưnàyđượchãngtinKyōdōđăngngày15tháng4năm1986.NộicáccủaThủtướngNakasoneYasuhirolúc

đóđangchuẩnbịcholễđăngquanglầnthứ60củaHirohitotrongkhiđangtiếnhànhmộtchiếndịchkỷniệmmộttrămnămkhôiphụcchếđộquânchủcủaMinhTrị.XemSakamotoKōjirō,Shōchōtennōseienopafōmansu:Shōwa-kinotennōgyōkōnohensen(YamakawaShuppansha,1989),tr.65;TintứcbuổitốiAsahi,ngày15tháng4năm1986.4.KinoshitaMichio,Sokkinnisshi,(BungeiShunjū,1990),tr.48.5.Kinoshita,Sokkinnisshi,tr.48-49.6.ChimotoHideki,Tennōseinoshinryakusekinintosengosekinin(AokiShoten,1990),tr.141.7.ĐượctríchtrongChimoto,tr.144;vàIokibeMakoto,Senryōki:shushōtachinoshinNihon(YomiuriShinbunsha,1997),tr.39.OkichiSaito(1841-1891):NgườiphụnữNhậtxinhđẹpđãcóhônướcvớimộtngườiđànôngNhậtnhưngđãbịépbuộclàmnànghầuphụcvụchoviêncôngsứđầutiêncủaMỹTownsendHarristrongthờikỳNhậtBảnbịépbuộcthựchiệnchínhsáchmởcửathươngmại(ND).8.ĐượctríchtrongKinbaraSamon,TakemaeEiji,Shōwashi:kokuminnonakanoharantogekidōnohanseiki-zōhoban(YūhikakuSensho,1989),tr.244.OkichilàtênmộtngườiphụnữtrẻbịquantòacủathịtrấnShimodacủabafuku(chínhquyềncủaTướngquânTokugawa)khoảngnăm1856phâncônglàmtìnhnhâncủaTownsendHarris,viêncôngsứMỹđầutiêntạiNhậtBản.9.ĐượctríchtrongAwayaKentarō,bảntáibản,ShiryōNihongendaishi2:Haisenchokugonoseijitoshakai1(ŌtsukiShoten,1980),tr.24.10.AwayaKentarō,KawashimaTakamine,bántáibản,Haisenjizenkokuchianjōhō,dairokkan:kokusaikensatsukyokuōshūjūyōbunsho1(NihonToshoCentā,1994),tr.8-10,242-245;Awaya,Kawashima,“Gyokuonhōsōwatekinobōryakuda”,trongĐâylàYomiuri(tháng11,1994),tr.50-52.11.XemchianjōhōđượctríchtrongAwaya,Kawashima,“Gyokuonhōsōwatekinobōryakuda”,tr.44.12.Sđd,tr.56.13.BáocáocủaCơquanCảnhsátĐặcnhiệmthànhphốOsaka,đoạnđầutiên,ngày19tháng9năm1945,nhưđượctríchtrongsđd,tr.55-56.14.TàiliệutrongđoạnnàyvàđoạntrướcvềphongtràoTō’ArenmeiđượcrúttừKokusaikensatsukyokuōshūjūyōbunsho1:Haisenjizenkokuchianjōhō,dainikan,tr.84-85,90;cũngđượctríchtrongAwaya,Kawashima,“Gyokuonhōsōwatekinobōryakuda”,tr.58-60.15.“Vănkiệnđầuhàng”trongRamondDennettvàRobertK.Turner,bảntáibản,“NhữngtàiliệuvềnhữngquanhệngoạigiaocủaMỹ,tập3,1tháng7năm1945-31tháng12năm1946(PrincetonUniversityPress,KrausReprintC.,1976),tr.109-110.16.TheodoreCohen,XâydựnglạiNhậtBản:Lựclượngchiếmđóngcủa

ngườiMỹnhưlàchínhsáchkinhtếxãhộimới(FreePress,1987),tr.4.MacArthurmãitớitậnngày22tháng10mớinhậnđượcphầnthứhaicủachỉthịcảicách.17.TronggầnnửanămMacArthurđãhyvọngvịHoàngđếsẽđếnthămôngta.TạiManila,ôngtađãtruyềnđạtmongmuốncủamìnhchođấitSidneyMashbir,ngườiđứngđầuCơquanPhiêndịchvàBiêndịchĐồngMinh(ATIS).“TôisẽbắtđầuviệcđóngaykhichúngtađếnNhậtbản”,Mashbirtrảlời.XemSidneyF.Mashbir,TôiđãlàmộtđiệpviênMỹ(VantagePress,Inc.,1953),tr.308-309.VềchuyếnthămcủaFujitatớiGHQ,xemTN,daihakkan,tr.152.18.TakahashiHiroshi,“Shōchōtennōnosekkeishatachi”,Shokun(tháng1,1995),tr.66-68.MộtsốđoạntríchtừnhậtkýkhôngđượccôngbốcủaSekiya,đượcTakahashitrích,chothấySekiya,KawaivàFellersđãbànbạcnhưthếnàođểchắcchắnrằngHoàngđếkhôngphảichịutráchnhiệmđốivớicuộcchiếntranh.19.FRUS,Nhữngvănkiệnngoạigiao1945:ViễnĐông,tập6,tr.720.20.NewYorkTimes,ngày26tháng9năm1945.21.Nguồnđãdẫn,ngày23tháng9năm1946.22.ĐượctríchtrongAwayaKentarō,NHKShuzaihan,Tokyosaibanenomichi(NihonHōsōShupanKyōkai,1994),tr.13-14.23.FrederickB.Wiener,“Lờibìnhluận:NhữngnămthángcủaMacArthur,tậpIII:MacArthurbịbuộctộivôlývìđưara“Cônglýcủanhữngngườichiếnthắng”trongnhữngphiêntòaxétxửtộiphạmchiếntranh”,trongTạpchíLuậtQuânsự113(hè1986),tr.217.24.BáocáocủaBộphậnChínhquyềncủaTổngtưlệnhcáclựclượngĐồngMinh,SựthayđổiquanđiểmchínhtrịcủaNhậtBản,tháng9,1945tớitháng9,1948(Washington,DC.:USGPO,1949),tập2,tr.243.25.HigashinoShin,Shōwatennōfutatsuno“dokuhakuroku”(NHKShupan,1998),tr.62-68.Trongbảnbáocáochiếntranhtâmlýcủamìnhcónhanđề“CâutrảlờichoNhậtBản”,phácthảovàogiữanăm1944,Fellersđãviết:“NghingờsựđúngđắncủaHoàngđếđốivớingườiNhậtcũnggiốngnhưnghingờsựtrongtrắngcủaĐứcmẹMariađốivớingườiThiênchúalàmộthànhđộngbángbổ.”26.Kếhoạch“Blacklist”cuốicùng,đềngày8tháng8năm1945,chorằngmộtsựđồngýchiếmđóng;điềupháttriểnlàmộtcuộcchiếmđóngmàtrongđócácnhàlãnhđạoNhậtBảnphảitíchcựcthamgiavàochínhsáchgâyảnhhưởngcủangườiMỹngaytừđầu.XemNhữngbáocáocủatướngMacArthur,MacArthurtạiNhậtBản:Thờikỳchiếmđóng:Phươngdiệnquânsự,tập1phầnbổsung.Docácnhânviêncủavịtướngchuẩnbị(Washington,DC.:USGPO,1966),tr.2-12.27.ToyoshitaNarahiko,“TennōnămMakkāsākaikennoshoken”trong

IwanamiShinshoHenshūbu,bảntáibản,Shōwanoshūen(IwanamiShoten,1990),tr.81;MatsuoTakayoshi,“KōshōShōwatennō,Makkāsāgensuidaiikkaikaiken”,trongKyotodaigakubungakubukenkyūkyiō,dai29go(tháng3,1990),tr.46-48.Câutrảlờiđúng,sauđóđượcngườiphátngônđưara,là:“Đốivớinhữngchitiếtchiếnlượccủacuộcchiếntranh,vídụnhưcáchbốtrícáclựclượngLụcquânvàHảiquânvàthờigian,địađiểmvàcáchthứctấncông,Hoàngđếthườngkhôngđượchỏiýkiến,nhữngđiềunàyhầunhưhoàntoànđượccácvịchỉhuyquânđộiquyếtđịnh.Dùsaođinữa,đócũnglàýđịnhbanratuyênbốchiếntranhchínhthứccủađứcbệhạtrướckhibắtđầukhaichiến.”28.HosokawaMorisada,Jōhōtennōnitassezu:Hōsōkawanikki(IsobeShobō,1953),tr.173;Kinoshita,Sokkinnisshi,tr.34-35;Sugiyamamemo,jō,tr.387-388.29.TanakaNobumasa,DokyumentoShōwatennō6,senryō(RyokufūShuppan1990),tr.237;ISN,daikan,tr.11.30.TheodoreCohen,XâydựnglạiNhậtBản,tr.64.31.Hồiký:ThốngtướngLụcquânDouglasMacArthur(McGraw-HillBookCo.,1964),tr.288;RichardE.Lauterbach,“NhữngkếhoạchchiếntranhNhậtBảnbímật:NhữngbáocáochínhthứctiếtlộchiếnlượcTrânChâucảng”,tạpchíLife,4tháng3,1946,tr.22;JohnGunther,ĐiềukhóhiểucủaMacArthur:NhậtBản,TriềuTiênvàvùngViễnĐông(Harper&Brothers,1957),tr.116;KidoKōichinikki,ge,tr.1237-1238;vàToyoshita,“TennōnămMakkāsākaikennoshoken”,tr.78.32.Toyoshita,“TennōnămMakkāsākaikennoshoken”,tr.83-84.33.D.ClaytonJames,NhữngnămthángcủaMacArthur,tập3,Chiếncôngvàthảmhọa1945-1964(Boston:HoughtonMifflinCo.,1985),tr.322-323.34.KanekoShōichirō,ShinbunKameramannoshōgen(NihonShinbunKyōkai,1986),tr.28-33.35.NewYorkTimes,ngày29tháng9năm1945;YuiDaizaburō,“Dânchủtừđốngđổnát:bảytuầnđầutiêncủagiaiđoạnchiếmđóngtạiNhậtbản”(30tháng4năm1986;tàiliệukhôngcôngbố).36.“Kimigayo””((Triềuđạicủađứcvua)lầnđầutiêntrởthànhquốccachínhthứctrongthậpniêngiữacáccuộcchiếntranhTrungQuốc–vàNga-Nhật(1895tới1905).37.NhữngconsốGHQtiếtlộvàongày30tháng10năm1945,đượcdựatrênnhữngtiêuchuẩntiềntệthờigianđầungaysaukhiđầuhàng.ViệcđịnhgiágiálạisauđónângtổnggiátrịtàisảncủaHoàngđếlênrấtnhiều.Nezu,TennōtoShōwashi,ge(SanIchiShōbō,1976,1983),tr.255-256.38.HerbertP.Bĩ,“’Độcbạch’củaHoàngđếShōwavàvấnđềtráchnhiệmchiếntranh”,trongTạpchíNghiêncứuNhậtBản18,số2(hè1992),tr.307.39.Thoáivịlàmộtvấnđềnónghổitrongsuốtgiaiđoạnchiếmđóng.Để

thảoluận,xemnguồnđãdẫn,tr.312-318.40.YasudaTsuneo,“Shōchōtennōseitominshūishkishisōtekikanrenochūshinni”,trongRekishigakukenkyū621(tháng71991),tr.36.41.Yamada,DaigensuiShōwatennō,tr.306.TàndưcònlạicuốicùngcủaBộHảiquânBộLụcquân–VănphòngGiảingũsố1vàsố2–đóngcửatrongtháng10năm1947.*ĐềnthờIse:thờnữthầnMặttrờivàlàngôiđềnlinhthiêngnhấtcủangườiNhật.42.Tanaka,DokyumentoShōwatennō6,senryō,tr.167-168.Ôngtatríchdẫnphảnứngđốivớibàibáođăngngày8tháng11củatácgiảWatanabe,nhàhoạtđộngchốngchiếntranhngườiđãsốngsótsauvụchiếnhạmMusahibịđắm.43.KidoKōichikankeibunsho(TokyoDaigakuShuppankai,1966),tr.139-140.Kidonóithêm“Tuynhiên,khitàuđếngaNamazu,nhàga[đãbị]đốtcháyvàmộtchiếclềutạmđượcdựngvàođịađiểmđó.Đámđôngđứngcạnhhàngràovànhìnchúngtôi.Tâmtrạngmọingườiyênlành.Mộtsốcúiđầu;mộtsốkhácmỉmcười.Đólàmộtcảnhrấttựnhiênvàtrướckhitôinhậnrađiềuđó,sáuphút...đãtrôiqua.”44.Kinishita,Sokkinnisshi,tr.64.45.Tanaka,DokyumentoShōwatennō,tr.169,thamkhảotờAsahishinbunngày24tháng11.46.TakeyamaAkiko,“Senryōnohōsō:‘Shinsōwakōdā’”,trongMinamiHirosshi,SakaiShinriKenkyūjo,bảntáibản,Zuko,Shōwabunka1945-1989(KeisōShōbō1990),tr.121:Asahishinbun(yūkan),ngày8tháng12năm1945.47.JohnDunning,Sựhòahợptrongngàyhômqua:Báchkhoacơbảnvềđàiphátthanhthờixưa,1925-1976(Prentice-Hall,Inc.,1976),tr.393-396.48.Takeyama,“Senryōnohōsō:‘Shinsōwakōdā’”,tr.105-106;cũngxemMarkGayn,NhậtkýNhậtBản(WilliamSloaneAssociates,1948),tr.6.Saukhixemmộtbuổiphátlại,Gaynviết(tr.7):Điềuduynhấtlàmchotôiloâutrongcácbuổiphátthanh,cũngnhưtrongloạtbàigồm20[đúngnguyênvăn]bàibáobắtđầuvàongàymai,làquanđiểmchínhtrịcủachúng.ChúngmôtảvịThủtướngKijuroShideharanhútnhátnhưlàmộtkẻđịchcanđảmcủachủnghĩaquânphiệt;chúngtậptrungchủyếuvàonhữngconngườicủachiếntranh,trừcácnghiphạmchiếntranhrõràngnhưHoàngđếhoặcnhữngngườilãnhđạo;chúngngâythơthểhiện,hoặcthậmchíxuyêntạc,mộtphầnlịchsửNhậtBảngầnđây.49.Takeyama,tr.131-134.CIE-GHQtrảlờibằngviệcthayđổiđịnhdạngvàphongcáchđểđiềuchỉnhchohợpvớithínhgiảNhật.Bảnthửnghiệmmớigiọngtrầmđượcphátsóngvàocuốitháng1năm1946.Đượcgọilà“Giờđiềuđócóthểđượcnóira–chươngtrìnhcâuhỏi”,nósauđóđượcđặtlại

tênlà“Chươngtrìnhsựthật”,vàpháttừngày17tháng2tới29tháng11năm1946.Saunhữngthayđổichươngtrìnhnàycũngđượcđặtlạitênlà“Chươngtrìnhcâuhỏi”,mộtchươngtrìnhgồmnhữngcâuhỏivàcâutrảlờiliênquanđếncuộcchiếntranhTháiBìnhDương,cácnghiệpđoànlaođộng,hiếnphápmớivàhợpnhấttrườnghọc.Trongtháng1năm1948“Chươngtrìnhcâuhỏi”trởthành“Giờthôngtin”hàngngàycủaNHK.XemTakeyama,tr.140.50.Asahishinbun,ngày30tháng8năm1945,đượctríchtrongYoshida,Nihonjinnosensōkan,tr.26-27.51.MainichiShimbun,ngày5tháng9năm1945,đượctríchtrongŌkuboGenji,NhữngvấnđềcủachếđộquânchủtạiNhậtBảnthờihậuchiến(NihonTaiheiyōMondaiChōsakai,1948),tr.9.BàiphátbiểucủaHigashikuniđượcsửdụnglạitrongKokkaiHyakunsen-shiKankōdai,bảntáibản,Nihonkokkaihyakunenshi,chūkan(KokkaiShiryōHensankai,1987),tr.583-593.52.Yoshida,Nihonjinnosensōkan,tr.27.53.Đểthảoluậnvănkiệnchínhsáchngày5tháng5năm1945,xemBix,“’Độcbạch’củaHoàngđếShōwa...”,tr.306-307.*Nguyênvăn“ABCDencirclement”:CuộcbaovâyABCD-đượclấytheotêntiếngAnhcủaMỹ(American),Anh(Britain),TrungQuốc(China)vàHàLan(theDucht).54.KisakaJunichirō,“Ajia-taiheiyōnorekishitekiseikakuomegutte”,Nenpō:Nihongendaishi,sōkan,sengogojūnennorekishitekikenshō(AzumaShuppan,1995),tr.9.55.AkazawaShirō,“Shōchōtennōseinokeiseitosensōsekininron”,trongRekishihyōron313(tháng7,1976).,tr.4756.Đểxemnộidungbảnhuấnlệnh,xemSenda,TennōtochokugotoShōwashi,tr.401-404.57.ĐểxembảnphântíchtỷmỷvềlờituyênthệcủaHoàngđếMinhTrị,xemJohnBreen,“BảntuyênthệcủaHoàngđếtháng4năm1868:Nghithức,chínhtrịvàquyềnlựctrongcuộccảicách”,trongMonumentaNippomica:NhữngnghiêncứuvềvănhóaNhậtBản51,số4(Đông,1996),tr.410;đểxemphântíchvề“Tuyênbốnhângian”,xemBix,“’Độcbạch’củaHoàngđếShōwa...”,tr.318-321.58.Akazawa,“Shōchōtennōseinokeiseitosensōsekininron”,tr.46.59.NewYorkTimes,ngày1tháng1năm1946.60.BáoChicagoDailyTribune,ngày1tháng1năm1946.61.ĐểxemnộidungđầyđủcuộcphỏngvấnbáochícủaHirohitongày23tháng8năm1977,xemTakahashiHiroshi,Heikaotazunemōshiagematsu(BungeiShunjū,1989),tr.253.62.TanakaNobumasa,DokyumentoShōwatennō,daihakkan:shōchō

(RyokufūShuppan,1993),tr.115.63.ĐượctríchtrongSakamoto,Shōchōtennōseienopafōmansu,tr.96.64.Đểxembàibìnhluậntráingượcvềbảnhuấnlệnhnămmới,xemHataIkuhiko,Hirohitotennōitsutsunoketsudan(Kōdansha,1984),tr.221;TanakaNobumasa,DokyumentoShōwatennō,daihakkan:shōch,tr.115-119.65.Yoshida,Shōwatennōnoshūsenshi,tr.78.66.MộtvídụđiểnhìnhvềcáchviếtnhưvậylàcủaOnoNoboru,Ningentennō(Ichiyōsha,1947),đượcxuấtbản4lầntrongnămđầutiên.67.ĐượctríchtrongYoshidaShigeru,IV,trongItoSatoru,“YoshidaShigeru:senzensengootsūjitashin-Bei-ha”,trongYoshidaYakuta,AraKei,vànhữngnguồnkhác,Haisenzengo:Shōwatennōtogoninnoshidōsha(AokiShoten,1995),tr.260.68.TsudaSōkichi,“Kenkokunojijōtobanseiikkeinoshisō”,trongSekai(tháng4năm1946),tr.53-54.69.SakaguchiAngo,“Tennōheikanisasagurrikotoba”,trongTeihinSakaguchiAngozenshū,dainanakan(SanyōdōInsatsuK.K.,1967),tr.404.70.“Sōkannokotoba”,trongShinsō(1thángBanăm1946),tr.3.71.“Tennōwahōkidearu”,trongShinsō,ngày1tháng9năm1947,ởbìa1.Lýdođưaralàbởivì“khắpmọinơiHoàngđếđiđến,thậmchíởsâutronghầmmỏhoặccáckhuphốtạicácthànhphốmàđoàntùytùngcủaHoàngđếđiqua,nhữngbứctườngcủacáctòanhàđượcquétsạchvàcácthànhphốvàlàngmạcngaylậptứcđượctrangHoàngđẹpđẽ.”72.ThưbáocủaAndertongửitới“Tổngtưlệnh”qua“Thưkýquânsự”nằmtronggiấytờcủaFellers.73.FRUS,Nhữngvănkiệnngoạigiao1946:ViễnĐông,tập8,tr.396.74.BảndựthảocủaMatsumotochỉthayđổimộtsốvềcáchviếtcủahiếnphápMinhTrịtrongkhigiữlạiquyềnhạnvàquyềnlựccủaHoàngđếvàchếđộcủaLuậtHoànggia.Thậmchítồihơn,nógiảmcácquyềnvàtăngnhữngtráchnhiệmcủa“cácthầndân”,và,ngoạitrừđềtàichiếntranh–vàhiệpước-chuyểnquyềnhạncủaHoàngđếđượcsựđồngýcủamộtủybancủaquốchội,thấtbạitrongviệctăngcườngquyềnlựccủaquốchội.XemThayđổiquanđiểmchínhtrịcủaNhậtBản:tháng9năm1945đếntháng9năm1948.BáocáocủaBộphậnChínhquyền,TổngtưlệnhcáclựclượngĐồngMinh(Washington,D.C.:USGPO,1949),tr.98-101.75.Cụmtừ“Nhằmđạttớimụcđíchcủađoạntrước”đượcAshidaHitoshithêmvàotrongcáccuộcbàncãitạiquốchội.76.WatanabeOmasu,“Sengokaikakutohō:tennōseikokkawadatōsaretaka”,trongHasegawavànhữngnguồnkhác,bảntáibản,Kōza,kakumeitohō,daisankan,shiminkakumeitoNihon-hō(NihonHyōronsha,1994),tr.

126-129.77.Watanabe,“Sengokaikakutohō:tennōseikokkawadatōsaretaka”,tr.227.78.Nguồnđãdẫn,tr.226.79.Kinishita,Sokkinnisshi,tr.145.80.AshidaHitoshi,AshidaHitoshinikki,daiikkan(IwanamiShoten,1986),tr.77-78.81.Sđd,tr.80.82.Sđd,tr.82.83.Watanabe,“Sengokaikakutohō:tennōseikokkawadatōsaretaka”,tr.123.84.BáoNewYorkTimes(ngày4tháng3năm1946),tr.6.85.Kinoshita,Shokkinnisshi,tr.163-164.86.TanakaAkihito,NijusseikinoNihon,dainikan,Anzenhoshō:sengogojūnennomosaku(YomiuriShinbunsha,1997),tr.33.Yokotasauđóbỏphầndịchbanđầucủamìnhvềđiều9vàkhôngtánthànhsựchỉtríchtrướcđócủaHirohito.SaukhichiếntranhTriềuTiênbùngnổ,cảYokotavàYashidađềutrởthànhnhữngngườiủnghộnhiệtthànhđốivớiviệctáivũtrang.Vàonăm1960,Yokotađãngảhẳnsangcánhhữuđểcóđủtiêuchuẩnlàthẩmphántòatốicao.87.TakahashiHiroshi,“Kaisetsu-Shōwatennōto‘Sokkinnisshi’nojidai”,trongKinoshita,Sokkinnisshi,tr.268.88.Ashidanikki,daiikkan,tr.90.SựchốngcựcủaHoàngđếđãđượctranhluậncósứcthuyếtphụccủaWatanabeOsamutrongSengoseijishinonakanotennōsei(AokiShoten,1990),và“Tennō”,trongNihonshidaijiten,yonkan(Heibonsha,1994),tr.1246.89.XemYoshidaShigeru,Kaisōjūnen(Shinchōsha,1957-1958).90.BáocáocủaGHQ,đượcAlfredR.Husseyviết,nóirõ:“Vàongày22,nhưlàmộttrôngđợicuốicùng,Thủtướng,đicùnglàYoshidavàNarahashi,đãhỏiýkiếnHoàngđế.Hirohitokhôngdodự.ÔngtakhuyênShidehararằngôngtahoàntoànủnghộsựsửađổitriệtđể,thậmchíđốivớicảviệclấyđiquyềnhạnchínhtrịcủachínhHoàngđế.”ThayđổiquanđiểmchínhtrịcủaNhậtBản,tr.106.91.Watanabe,Sengoseijishinonakatennōsei,tr.119-120,tríchtừAsahishinbun,ngày18tháng4năm1977.92.Ngàyhômsau,ngày6thángBanăm1946,Kinoshita(tr.165)cốgắnganủiHirohitocoisựmấtmátcácquyềntốicaocủaôngbằngcáchnóivớiôngtốthơnlàvứtbỏhiếnphápcũ:...vàđạttựdodẫndắttinhthầncủacácchínhtrịgiavàdânchúng.Hoàngđếdườngnhưcócùngýtưởng.Liênquanđếnviệcthoáivị,Hoàngđếnóirằngcóthểdễdànghơnvớiôngnếunhưôngthoáivị,đểrồisauôngsẽkhôngphảitrảinghiệmnhữngkhókhănngàynay.

NhưngHoàngthânChichibuthìốm.;HoàngthânTakamatsuđãủnghộchiếntranhvàlàtrungtâmcủaphequânsựtạithờiđiểmđó,vìvậyôngtakhôngphùhợplàmnhiếpchínhvương.HoàngthânMikasathìquátrẻvàkhôngcókinhnghiệm.ÔngcảmthấyđặcbiệtthấtvọngvềhànhđộngthiếusuynghĩcủaHoàngthânHigashikunivànóirằngHigashikunicólẽchưabaogiờsuyxétvềnhữngtìnhhuốngnhưvậy.93.Watanabe,“Sengokaikakotohō:tennōseikokkawadatōsaretaka”,tr.235-238.Watanabenhấnmạnh(tr.239)bảnchấtgiớihạncaocủaquátrìnhsửađổihiếnpháp,bácbỏtranhluậnrằngsửađổihiếnphápnăm1947tiếptụctruyềnthốngcủaviệclậphiếnphápcủanhữngnăm1870vànhữngnămđầunhữngnăm1880.“Caotràocủaphongtràocảicáchthờihậuchiếntranhchỉvừabắtđầu”,ôngtaviết,“khikhuônkhổcănbảncủahiếnphápđượcquyếtđịnhtừtrên.”94.ShimizuTōzru,vàotuổibảy-mươi-chín,tựtửtrongtháng9năm1947,đểlạimộtchúcthưbàytỏsựgiậndữđốivớibảnhiênsphápmớivìđãbiếnHirohitothànhconrối,vànỗibuồnđốivớinhữngbứcảnhtrênbáochíchothấyHoàngđếbịđámđôngxôđẩy.XemShimizuTerao,“Meijikenpōnijunshishitakenpōgakusha”,trongBungeishunjū42(tháng11năm1964),tr.274-281.95.MinobeTatsukichi,“Minshushugitogawagikaiseido”,Sekai(tháng1năm1946),và“Minshushugiseijitokenpō”,Seikatsubunka(tháng2năm1946).96.YamadaAkira,“Gendainiokeru‘sensōsekinin’mondai:tennōno‘sensōsekinin’ochūshinni”,trongRekishihyōron545(tháng9năm1995),tr.24-25;YamauchiToshihiro,“Tennōnosensōsekinin”,trongYokotaKōichi,EbashiTakashi,bảntáibản,Shōchōtennōseinokōzō:kenpōgakushaniyorukaidoku,(NihonHyōronsah,1990),tr.241-258.97.XemYokotaKoichi,“’Koshitsutempan’shichūtrongYokota,Ebashi,Shōchōtennōseinokōzō:kenpōgakushaniyorukaidoku,tr.106-108;đểxembảntiếngAnh,ThayđổiquanđiểmchínhtrịcủaNhậtBản,tr.856-848.98.WatanabeOsamu,“Nihonkokukenpōunyōshijosetsu”,trongHiguchiYōichi,bảntáibản,Kōza,kenpōgaku1,tr.116-132.99.KinoshitaMichio,“Seijōnogoshinkyō”,trongChōryū(tháng3năm1946),tr.86;Kinoshita,kkinnisshi,tr.169;tríchtrongTanaka,DokyumentoShōwatennō,daihakkan,tr.424-425.CuộcphỏngvấnnàyđượcxuấtbảnsaukhiHoàngđếđãđọcvàphêchuẩn.Hirrohitohoàntoàntinôngcóthểvẫnlàtrungtâmtinhthầnvàđạođứccủacảđấtnước.1.QuyềnNgoạitrưởngSummerWellesratuyênbốsớmnhấtvềmụcđíchchiếntranhnày.KurusuSaburō,cựuđạisứNhậttạiHoaKỳ,tríchlờicủaWellesngày26tháng11năm1942,trongmộtbàidiễnvăntrướcHộiTrợgiúpLuậtphápHoànggia,trongđóôngtalưuýrằnghìnhphạtchotộiphạm

chiếntranhlàmộtmụcđíchchiếntranhchínhcủaMỹ.2.TimothyL.H.McCormack,“TừTônTửđếnỦybanthứsáu:Sựpháttriểncủachếđộluậthìnhsựquốctế”,trongTimothyMcCormackvàGerryJ.Simpson,Luậttộiphạmchiếntranh:Nhữngcáchtiếpcậnquốcnộivàquốctế(Boston:KluwerLawInternational,1997),tr.57.3.TrongkhichờđợiGHQtrảlời,LụcquânNhậttruytố7người,trongnhữngphiêntòagiảmạođượcthiếtkếđểbảovệLụcquânbằngviệcthủtiêu,lôikéovàbịađặtchứngcứ.GHQralệnhchínhquyềnNhậtchodừngviệctruytốnhữngtộiphạmchiếntranhvàongày9thángBanăm1946.XemNagaiHitoshi,“NhữngphiêntòaxétxửtộiphạmchiếntranhcủaLụcquânNhật”,trongKantōGakuinDaigakuKeizaiGakubuSōgōGakujutsuRonsō(tháng1năm1999).4.EvanJ.Wallach,“NhữngquytắcchứngthựcvàtiếnhànhthủtụccủacácphiêntòaxétxửtộiphạmchiếntranhthếgiớithứII:Liệuchúngđãtạoramộtđềcươngchothủtụcpháplýquốctế?”trongColumbiaJournalofTransnationLaw37,số3(1999),tr.873-874.ThẩmphánMurphytrongphiênxửHommaphảnđốisựvắngmặtcủabảovệliênquanđếnviệcsửdụngchứngcứépbuộc;ThẩmphánRutledgetrongphiênxửYamashitachỉtríchbảntuyênbốcủaMacArthur,điềulàmchoHộiđồngQuânsựtạiMalinathành“mộtluậtlệđốivớichínhnó”.ĐểxemchitiếtvềcácphiêntòatạiPhilippinesvànơikhácởchâuÁ,xemPhillipR.Piccigallo,NgườiNhậttạicácphiêntòa:NhữngquátrìnhxétxửtộiphạmchiếntranhcủaquânĐồngMinhtạiphươngĐông,1945-1951(UniversityofTexasPress,1979),đặcbiệtcáctrang49-68.5.Piccigallo,NgườiNhậttạicácphiêntòa,tr.66;tríchDouglasMacArthur:Hồiký:ThốngtướngLụcquânDouglasMacArthur(McGraw-Hill,1964),tr.298.6.HigashinoShin,Shōwatennōfutatsuno“dokuhakuroku”(NihonHōsōKyokuShuppankai,1998),tr.102-103.7.GoirdonDaniels,bảntáibản,“ChỉdẫnđốivớinhữngbáocáocủaCơquanNghiêncứuBomChiếnlượcHoaKỳ:châuÂu,TháiBìnhDương”(London:OfficesoftheRoyalHistoricalSociety,1981),tr.xxiii-xxiv;YoshidaYutaka,Shōwatennōnoshūsenshi(IwanamiShinsho,1992),tr.179-180.8.ToyodaKumao,Sensōsaibanyoroku(TaiseishaKabushikiKaisha,1986),tr.170.9.TakadaMakiko,“ShinshutsuShiryōkaramita‘Shōwatennōdokuhakuroku’”,trongSeijikeizaishigaku299(tháng3năm1991),tr.41.CáctàiliệucủaMizotalầnđầutiênđượcxuấtbảntrongToyoda,Sensōsaibanyoroku,tr.171-172.10.Sđd.

11.Tadaka,“ShinshutsuShiryōkaramita‘Shōwatennōdokuhakuroku’”,tr.42.ỞđâyFellersđangđềcậpđếnBenjaminV.Cohen,mộtluậtsưủnghộchínhsáchkinhtếxãhộimớicủaTổngthốngRooseveltsaunàylàmtrợlýchoNgoạitrưởngByrnes.12.Sựtánthành,củanhữngngườinhưFellers,vềquanđiểmchốngchủnghĩaXê-mítđốivớicácquanchứcNhật,nhưđượcchứngminhtrongnhữngcônghàmcủaMizota,khôngphảilàvôthưởngvôphạt.CáchđốixửnhưvậychophépchủnghĩachốngXê-mítthờichiếntranhmàchínhquyềnNhậtBảnđãcổvũnhằmđảmbảosựtuântheohọcthuyếtchốnglạiphươngTây.ChotớingàynaychốngchủnghĩaXê-mítkhônggồmngườiDoTháivẫncònlàmộtyếutốhữuhìnhcủatínhliêntụcgiữaNhậtBảncuốithờiđếquốcvàNhậtBảnngàynay.13.“MotokyokutōkokusaigunjisaibanbengoninShiobaraTokisaburōkaranochōshusho(daiikkai)”,ngày4tháng7năm1961,trongKyokutōkokusaigunjisaibankankeichōshushiryō(YasukuniKaikōBunkoShozō,InoueTadaoShiryō,n.p.,n.d.).ĐâylàhồsơtốckýcủaShiobaratrảlờicácviênchứccủaBộphậnNghiêncứucủaBộTưpháp.14.Nguồnđãdẫn.15.“Báocáoquátrìnhphânchiađiềutra”,bảnbáocáocủatrungtáB.E.SackettgửiJosephB.Keenan,ngày22tháng1năm1946,trongTokyosaibanenomichi-kokusaikensatsukyoku,seijiketteikankeibunsho,dainikan,tr.149.16.FRUS,Nhữngvănkiệnngoạigiao1945:ViễnĐông,tập6,tr.926-936;HigurashiYOshinobu,“Rengōkokunokyokutōshuyōsensōhanzaisaibannikansurukihonseisaku”,trongNihonrekishi495(tháng8năm1989),tr.55-60;ArnoldBrackman,MộtNuremburrgkhác:CâuchuyệnchưakểvềnhữngphiêntòaTokyoxétxửtộiphạmchiếntranh(WilliamMorow&Co.,1987),tr.47SWNCC57năm3,đượcgửitớitấtcảácquốcgiađãkývănkiệnđầuhàng,vàchỉthịJSCsố1512thànhlậpkhungpháplýchoIPS.17.MatsutaniMakoto,Nihonsaikenhiwa:Tokyosaibanyasaigunbi,nado:dōrannohanseikioikitamotoshushōhishokannokaisō(AsagumoShinbunsha,1983),tr.94-105.Nhómnghiêncứu,trongtháng10năm1947làmộtphầncủaBộYtếvàPhúclợixãhội,tiếptụccôngviệcchođếnkhicácphiêntòaxétxửkếtthúc.18.Kinoshita,Sokkinnisshi,tr.170-172.19.Sđd,tr.175.20.Sđd,tr.176.21.STD,tr.88,96.22.Higashino,“Shōwatennōfutatsuno“dokuhakuroku”,tr.65-66.Bản“độcbạch”bằngtiếngAnhxuấthiệntạitrang209-219.23.Xem“Danhsáchsố1”củaAustraliavềnhữngtộiphạmchiếntranhNhật

trùmsỏ,đềngày16tháng1năm1946,trongTokyosaibanenomichi-kokusaikensatsukyoku,seijiketteikankeibunsho,dainikan,tr.402-435.24.KatōYōko,“TōjōHidekitoIshiwaraKinji”,trongIgarashiTakeshi,KitaokaShinichi,bảntáibản,“Sōron”Tokyosaibantowanandattanoka(TsukijiShokan,1997),tr.118-128.25.YoshidaYataka,“SensōsekinintoKyokutōkokusaigunjisaiban”,trongNakamuraMasanorivànguồnkhác,SengoNihon:senryōtosengokaikaku,daigokan(IwanamiShoten,1995),tr.75-76.26.DonaldG.GillincùngvớiCharlesEtter,“Lưulạithêm;NhữngngườilínhNhậtvàviênchứcdânsựNhậttạiTrungQuốc,1945-1949”,trongTạpchíNghiêncứuchâuÁ42,số3(tháng5năm1983),tr.499.27.AwayaKentarō,“Senryō,hisenryō:Tokyosaibanojireini”,trongIwanamikōza:NihonTsūshi,dai19kan(IwanamiShoten,1995),tr.198;YoshidaYutaka,“SensōsekinintoKyokutōkokusaigunjisaiban”,trongSengoNihon:sensyrōtosengokaikaku,daigokan,tr.74-75;NakamuraYūetsu,PaidanTaiwangunotsukuttaNihongunshōkōtachi(FyuōShobō,1995),tr.74-83.28.NagaiHitoshi,“FuirippintoTokyosaiban:daihyōkenjinokensatsukatsudōochūshintoshite”,trongShien57,số2(tháng3năm1997),tr.58.29.Brackman,MộtNuremburgkhác,tr.92,396.30.MeirionvàSusieHaries,Tragươmvàovỏ:QuátrìnhphiquânsựhóacủaNhậtBản(London:HamishHamilton,1087),tr.149;Higurashinobu,“Pāruhanketsusaikō:Tokyosaibanniokerubekkoikennokokusaikankyō”,trongItōTakashi,bảntáibản,Nihonkindaishinosaikōchiku(YamakawaShuppansha,1993),tr.396.31.Phầntruytốquốctế315,cuộnviphim28,R2năm163,tr.667;vàR2năm147,tr.661.PhiêntòatiềnlệNuremburgđãtạoramộtbàihọcrằngcáctộiphạm“chốnglạihòabình”và“chốnglạiloàingười”(hoặcchínhxáchơnlà“thânphậnconngười”)làmốiquantâmquốctế,vàcácnhân,chứkhôngphảicácquốcgia,phảichịutộivìđãphạmnhữngtộinày.XemMcCormack,Simpson,LuậtTộiphạmChiếntranh:CáchgiảiquyếtQuốcnộivàQuốctế,tr.xxii;SimonChesterman,“Khôngbaogiờlặplại...vàlặplại:Luậtpháp,TrậttựvàTộiphạmchiếntranhởBosniavàhơnnữa”,trongYaleJournalofInternationalLaw22,số299(1997),tr.318.32.“ChínhquyềnNhậtđốtnhữngtàiliệubímật”,vụsố43,loạtsố2,trongBộphậnKhởitốQuốctế,tập8;Tanaka,DokyumentoShōwatennō,daihakkan,shōchō,tr.421.TrongmộtláthưgửiTạpchíKinhtếViễnĐông(ngày6tháng7năm1989),AristidesGeorgeLazarus,cựuluậtsưbàochữachotướngHataShunroku,đãxácnhậnrằng,vàolúccốgắngthuyếtphụcpháiviênmậtcủaTổngthốngTruman,ngườiđúngnhưKeenan,ôngtađãthamgiavàoviệccứuHirohitothoátkhỏicácphiêntòaxétxử.“VớiHata,

tôiđãsắpđặtrằngnhữngbịcáoquânsự,vàcácnhânchứngcủahọ,sẽlàmphiềnbảnthântronglờikhaicủahọcóbaogồmsựthậtrằngHirohitochỉhiệndiệncólệkhinhữnghoạtđộnghoặcnhữngkếhoạchquânsựđượcthảoluậntạinhữngcuộchọp,theonghithức,màôngđãthamdự.”33.Yoshida,Shōwatennōnoshusenshi,tr.183-185.34.JohnL.Ginn,NhàtùSugamo,Tokyo:HồsơvềPhiêntòavàLờituyênánđốivớicáctộiphạmchiếntranhngườiNhậttrongnăm1948củamộtngườiMỹthamdự(NxbMacFarland&Co.,1992),tr.39.BộphậnNgônngữIPSthànhlậpcácbộphậntiếngTrungvàtiếngNganhưngkhôngbaogiờđápứngđượcnhữngyêucầucôngviệc.35.Nhữngnhânvậtngồixétxửbấtđồngvớinhaurấtnhiều:xemBrackman,MộtNuremburgkhác,tr.89;TokyoSaibanHandobukkuHenshūIinkai,bảntáibản,Tokyosaibanhandobukku(AokiShoten,1989),tr.31.36.“Tuyênbốmởphiêntòa”củaKeenan,trongPhiêntòaxétxửcáctộiphạmchiếntranhngườiNhật:Tàiliệu(Washington,D.C.,:USGPO,1946),phần1.*BìnhphongShōjilànhữngchiếccửakiểuNhậtrấtmỏng,đượclàmbằnggiấyShōji,loạigiấynàysẽlàmdịubớtánhsángkhinóxuyênquacửa.37.Brackman,MộtNuremburgkhác,tr.133;AsahiShinbunHōteiKishada,TokyōSaiba,jō(TokyoSaibanKankōkai,1963),tr.258-260.38.Kyokutōkokusaigunjisaibansokkiroku,số20,(ngày27tháng6năm1946),tr.12;Brackman,MộtNuremburgkhác,tr.134;Tronggiaiđoạnbàochữacủaphiêntòa,trongtháng9năm1947,tướngArakicũngbáclờikhaicủaInukaiTakeru.XemTWCT,tập12:Bảnsaobiênbảnlưutừtrang27.839đếntrang30.420củaphiênkhaitòa,tr.28,131-132.39.Brackman,MộtNuremburgkhác,tr.135;Kyokutōkokusaigunjisaibansokkiroku21,tháng6năm1946,tr.3.40.HarriesvàHarries,Tragươmvàovỏ,tr.157.41.TWCT,tập8:CácphiêntòanămCáctrang17.542-20.105,tr.17,662.NămmươinămsaukhikếtthúcchiếntranhthếgiớithứII,8tậptàiliệubàochữabịbácbỏnàyđượcxuấtbảnbằngtiếngNhật.TokyoSaibanShiryōKankōkai,xuấtbản,TokyosaibankyakkamiteishutsubengogawaShyriō,cáctập1-8(KokushoKankōkai,1995),tập1cóchứabảntómtắtcủatờNipponTimesvềbàiviếtnổitiếngcủaStimsonđăngtrêntờHarper.42.Brackman,MộtNuremburgkhác,tr.284.43.Sđd.44.TWCT,tập13:Bảnsaobiênbảnlưutừtrang33.421đếntrang32.971củaphiênkhaitòa,tr.31.310.45.AsahiShinbunHōteiKishanda,Tokyosaiban,chū(TokyoSaibanKankōkai,1963),tr.8;“Nhữngcâutrảlờivàchỉtríchsaicủacácquanchứccaocấp”,Asahishinbun(ngày23tháng8năm1947).

46.Kyokutōkokusaigunjisaibansokkiroku,daihakkan,số342,ngày26tháng12năm1947(MatsudoShoten,1968),tr.8.47.Asahishinbun,ngày27tháng12năm1947.48.Kyokutōkokusaigunjisaibansokkiroku,daihakkan,số344(MatsudoShoten,1968),tr.216-217;KainōMichitaka,“NitchūsensōtoTaiheyōsensō:Nihonfuasshizumuronnojosetsutoshite”,tr.2,6.MặcdùđãđượclênkếhoạchđểxuấtbảntrongChūgokukenkyū,số6(NihonHyōronsha,1949),bàiviếtđãbịSCAPkiểmduyệt.49.Kyokutōkokusaigunjisaibansokkiroku,daihakkan,số345,tr.221-222.50.KhitạpchíLife,vàongày26tháng1năm1948,chỉtríchphiêntòa,WebbđãviếtchoMacArthur(ngày11tháng2)phủnhậnôngtađãtừng“chấtvấnbấtkỳnhânchứngnàođểchothấyHirohito...phạmphảibấtkỳtộinàohoặcchịutráchnhiệmchiếntranhdướibấtkỳhìnhthứcnào....Tôicũngchỉcho[Keenan]thấyrằngchứngcứxétxửliêncanđếnHoàngđế.”51.TN,daihakkan,tr.413,209,210.52.Sđd,tr.159;cũngxemtr.209,210.53.AkazawaShirō,“Shōchōtennōseinokeiseitosensōsekininron”,trongRekishihyōron.313(tháng7năm1976),tr.48,50.ÔngtatríchbàiviếtcủaTanabe,“Seijitetsugakunokyūmu”trongTenbō(tháng3năm1946).54.MyioshiTatsuji,“Heikawasumiyakanigotaiininarugayoroshii”,đượcđăngnhiềukỳtrongcácsốtháng1,3,4và6năm1946củaShinchōdướinhanđề“NatsukashiiNihon”.TáibảntrongTsurumiShunsuke,NakagawaRoppei,bảntáibản,Tennōhyakwa,ge(ChikumaShobō,1989),tr.326-327;bàiviếtđượctranhluậntrongBix,“’Độcbạch’củaHoàngđếShōwa...”,tr.314-315.55.“Kokutaigojinohōryaku(Kinoshitanomemo)”trongKinoshita,Sokkinnisshi,tr.225.56.NgaytrướckhiquayvềMỹđểlàmviệctrongcáctổchứccủađảngCộnghòavàcựchữu,FellersviếtchoHirohitomộtláthưvề“cácvấnđềtầmquantrọngcủatinhthần”.ĐượcnhàngoạigiaoKasaiJūrigửitớiŌganeShūjirōtạiHoàngcung,bứcthưdườngnhưđãđượcHirohitođọc.Mườibảynămsau,tháng4năm1963,KasaiviếtthưchoFellerscólờinhưsau:HômnaylàsinhnhậtcủaHoàngđế.NhờcóMacArthurvàôngmàđịavịcủaHoàngđếđãđượccứu.Tôithậtsựrấtcảmơnông....ÔngcónhớrằngôngđãcốyêucầuHoàngđếthểhiệnsựănnăncủaHoàngđếkhông?NếunhưôngđãlàmnhưvậythìcólẽôngđãnhậnđượctìnhyêucủavàsựtôntrọngkhôngchỉcủangườidânNhậtmàcòncủacácdântộctrêntoànthếgiới.TríchtrongHigashiniShin,tr.192-193.57.MacArthur,phầnnàotuântheoSWNCC57năm3,bằngnhữngcáchquantrọngđãsửabảnhiếnchươngNuremberg.Bảnhiếnchươngcủaôngta

choIMTFEđãbỏđiđiềukhoảntrongbảnhiếnchươngNuremburgphủnhậnviệcmiễntộiđốivới“nhữnglãnhđạocủađấtnước”trongthờichiếntranh(Điều74).NókhôngtạorasựchỉđịnhcácthẩmphánthaythếnhưtạiphiêntòaNuremberg.;vànóquyđịnhrằngmộtsựbỏphiếudựatrênđasốcủacácthẩmpháncómặttạibấtkỳthờiđiểmcụthểranhữngquyếtđịnhvàphánquyết.Mộtthẩmphánvắngmặtcóthểthamgiatrongvụkiệntiếpsautrừphiôngtatuyênbốcôngkhaitrướctòarằngôngtakhôngbiết“vụkiệnđãxảyratrongkhivằngmặt”.XemWallach,“NhữngquytắcchứngcớvàthủtụccủacácphiêntòaxétxửcáctộiphạmchiếntranhsauchiếntranhthếgiớithứII:Liệuchúngcótạoramộtđềcươngchothủtụcpháplýquốctế?”,tr.864-865;YoramDinsteinvàMalaTabory,bảntáibản,Nhữngtộiácchiếntranhtrongluậtquốctế(TheHaguem,Boston:MartinusNijhoffPublishers,1996),tr.270.58.DinsteinvàTabory,bảntáibản,Nhữngtộiácchiếntranhtrongluậtquốctế,tr.5.59.LuậtsưquốctếTheodorMeronđãchỉrarằngtòaánTokyo“đốingượcvớiIMT,khôngxemxéttínhtrọnvẹncủaQuytắcHaguenhưlàmộthìnhảnhtrungthựccủabộluậttheotụclệ”.XemTheodorMeron,Nhữngquyềnconngườivànhữngquytắcnhânđạonhưlàbộluậttheotụclệ(Oxford:ClarendonPress,1989),tr.39.60.“Tuyênbốmởphiêntòa”củaJosephB.Keenan,trongPhiêntòaxétxửcáctộiphạmchiếntranhngườiNhật:Tàiliệu,tr.1961.TríchtrongBrackman,MộtNuremburgkhác,tr.374;TokyoSaibanHandobukkuHenshūIinkai,xuấtbản,Tokyosaibanhandobukku,tr.62.PhánquyếtcuốicùngnóirõrằngNhậtBảntiếnhànhnhữngcuộcchiếntranhxâmlượcchốnglạinướcPháp,Mỹ,AnhvàHàLan,nhưngkhôngbaogồmmộttuyênbốtươngtựgánchonhữngchiếndịchtiếnhànhtạiTrungQuốclàxâmlược.63.Brackman,MộtNuremburgkhác,tr.399.64.CácnhàbáocủatờAsahishinbunkhẳngđịnhrằngmộtphầnxươngcủahọ,chôntạiđịađiểmhỏatángởYokohama,đượcđàolênsaugiaiđoạnbịchiếmđóngvàđượccácquanchứcBộYtếdângchocácthànhviêngiađìnhcủahọtrongmộtbuổilễchínhthứctạiYchigaya.XemAsahiShinbunHōteiKishadan,Tokyosaiban,ge,tr.970-972.65.“Ýkiếnkhácbiệtcủatổngthống”,trongB.V.A.RölingvàC.F.Ruter,bảntáibản,PhánquyếtcủatòaánTokyo:TòaánbinhquốctếvềViễnĐông(I.M.T.F.E)29tháng4năm1946-12tháng11năm1948,tập1(APA–UiversityPress,1977),tr.478.66.“PhánquyếtbấtđồngquanđiểmcủathànhviênđếntừPháp”,trongRöling,Ruter,PhánquyếtcủatòaánTokyo,tập1,tr.496.67.DườngnhưchínhxáchơnkhinóirằngPalnhìnnhậnchiếntranhthếgiới

thứIInhưlàmộtngườidântộcchủnghĩachốngngườidatrắngcủangườichâuÁhơnlà“từmộtviễncảnhđượcdẫngiảinằmởphươngNam”,nhưRichardFalkkhẳngđịnhtrong“TelfordTaylorvàdisảncủatòaánNuremberg”,trongColumbiaJournalofInternationalLaw37,số3(1999),tr.697.n.12.68.“PhánquyếtcủangàithẩmphánPal,thànhviênđếntừẤnĐộ”,trongRölingvàRuter,PhánquyếtcủatòaánTokyo,tập1,tr.929;TWCT,tập21,Nhữngquanđiểmriêngrẽ,tr.963.VềsựbấtđồngquanđiểmvàvaitròcủaPaltạitòaánTokyo,xemNagaoRyūichi,“Pāruhanjinoronri”,trongIgarashiTakeshi,KitaokaShinichi,bảntáibản,“Sōron”Tokyosaibantowadattanoka(TsukijiShoten,1997);HigurashiYoshinobu,“Pāruhanketsusaikō:Tokyosaibanniokerubekkoikennokakusaikankyō”,trongItōTakashi,xuấtbản,Nihonkindaishinosaikōchiku(YamakawaShuppansha,1993).69.CácquanchứccủaCIEcoiphiêntòaTokyolàmộtphầncủatiếntrìnhphiquânsựhóavàdânchủhóa.“Chươngtrìnhtộilỗichiếntranh”củahọtậptrungvàoviệcđăngtảinhữngbàibáohàngngàyvềquátrìnhxétxửcủatòaántrênbáochícủaNhật.70.YoshimiYoshiaki,“SenryōkiNihonnominshūishiki-sensōsekininronomegutte”,trongShisō811(tháng1năm1992);YoshidaYataka,“Senryōkiniokerusensōsekininron”,trongHitotsubashironsō5,số2(tháng2năm1991);AraKei,“Tokyosaiban,sensōsekininronnogenryū-Tokyosaibantosenryōkaoseron”,trongRekishihyōron408(thaán4năm1984).71.NakamuraMasanori,“TokyosaibantoNihongendaishi”,trongNakamuraMasanori,Gendaishiomanabu:sengokaikakutogendaiNihon(YoshikawaKōbunkan,1997),tr.98-99.72.AshidaHitoshinikki,dainikan(IwanamiShoten,1986),tr.247.73.Nakamura,“TokyosaibantoNihongendaishi”,p.97.74.AwayaKentarō,“Tokyosaibannimirusengoshori”,trongAwayavànhữngnguồnkhác,Sensōsekinin,sengosekini:NihontoDoitsuwadōchigauka(AsahiSensho,1998),tr.117;BộNgoạigiaoHoaKỳ,“NhữngphảnứngcủaNhậtBảnđốivớiphiêntòaxétxửnhữngtôiphạmloạiA”,ngày27tháng8năm1948,trongO.S.S.nămBộNgoạigiaoNhữngbáocáonghiencứuvàtìnhbáo,phần2,NhậtBản,TriềuTiênvàĐôngNamÁhậuchiếntranh,cuộnsố5(UniversityPublicationsofAmerica,Inc.).75.ChiếuchỉđượcAwayaKentarōpháthiệnvàgiớithiệubằngtiếngAnh.Xem“TrongbóngtốicủaphiêntòaTokyo”,“Phụlục”trongHosoyaC.vànhữngnguồnkhác,bảntáibản,PhiêntòaxétxửtộiphạmchiếntranhTokyo:Mộthộinghịchuyênđềquốctế(KōdanshaInternationalLtd.,1986),tr.79-88.76.YoshidaYutaka,“’Shōwatennōdokuhakuroku’norekishitekiichizuke”,

trongHigashino,Shōwatennōfutatsuno“dokuhakuroku”,tr.266.77.NakamuraMasanori,Gendaishiomanabu:sengokaikakutogendaiNihon(YoshikawaKōbunkan,1997),tr.93-120.78.Trongphần12củabảnphụlụcD,tộihãmhiếpđịnhnghĩatheotruyềnthốnglà“khôngtôntrọngdanhdựgiađìnhvàcácquyền”chứkhônglàtộicưỡngbứcphụnữ.Tokyosaibanenomichi:kokusaikensatsukyoku,seisakuketteikankeibunsho,daiyonkan,tr.416.79.“Tộiâmmưu”,báocáodànhchoJosephB.Keenan,WashingtonD.C.,ngày23tháng5năm1946;AriehJ.Kochavi,sựkiệnmởđầuđếnNuremberg:ChínhsáchcủaĐồngMinhđốivớicáctộiphạmchiếntranhvàcâuhỏivềhìnhphạt(UniversityofNorthCarolinaPress,1998),tr.225.Việckhởitốtội“âmmưu”cũngđãgâyrachiarẽgiữamộtbênlàAnhvàMỹvớibênkialàPhápvàLiênXôtrongsuốtnhữngcuộcđàmphánởLondonvềhiếnchươngIMT.80.KainōMichitaka,“Tokyosaiban,sonogo”,trongShisō348(1953),tr.2881.Awaya,“Tokyosaibannimirusengoshori”,trongSensōsekini,sengosekini,tr.97;Awayavànguồnkhác,bảntáibản,Tokyosaibanenomichi:kokusaikensatsukyoku,seisakuketteikankeibunsho,daiyonkan(GendaiShiryōShuppan,1999),tr.416.82.YoshimiYoshiaki,“Sensōhaizantomeneki”,trongKikansensōsekininkenkyū26(Mùađông1999),tr.1-6;Awaya,“Tokyosaibannimirusengoshorī”,tr.97.83.StephenEndincott,EdwardHagerman,HoaKỳvàchiếntranhsinhhọc:NhữngbímậttừđầuchiếntranhlạnhvàTriềuTiên(IndianaUniversityPress,1998),tr.37-41.84.SakutaKeiichi,“Nihonjinnorenzokukan”,trongSakutaKeiichi,Kachinoshakaigaku(IwanamiShoten,1972),tr.413.85.Awaya,“Tokyosaibannimirusengoshori”,trongSensōsekinin,sengosekinin,tr.112-115.1.KinoshitaMichio,Sokkinnisshi,tr.112.2.ReginaldBlyth,nhưđượctáisửdụng(bằngtiếngAnh)trongKinoshita,tr.112.*1inch=2,54cm;1foot(sốnhiềufeet)=30,48cm:5feet2inches=157,48cm.VậyHirohitocaokhoảng1m57.3.MarkGayn,NhậtkýNhậtBản(SloaneAssociate,Inc.,1948),tr.137-138.4.VềthayđổitênnướcNhật,xemTakashiFujita,NềnquânchủhuyHoàng:QuyềnlựcvàcảnhàonhoángtrongxãhộiNhậtBảnhiệnđại(UniversityofCalifforniaPress,1996).5.ShimizuIkutarō,“Senryōkanotennōsei”,Shisō,số358(tháng6năm1953),tr.638.6.YamagiwaAkira,vànguồnkhác,ShiryōNihonsenryō1:tennōsei(Ōtsuki

Shoten,1990),tr.570-574.7.Kinshita,Sokkinnisshi,tr.215.8.“InadaShūichi,‘Bibōroku’yoribassui”,bàiviếtngày14tháng8năm1946.Hakusukinoe(năm663trCN)làmộttrậnhảichiếncủacácchiếnbinhNhậtđếngiúpvươngquốcKudaraởmiềnnămTriềuTiên,gầnPusan,chốnglạicáclựclượngcủangườiTrungQuốcvàTriềuTiên.ThấtbạiđãbuộcngườiNhậtbỏchạykhỏibánđảovàdẫnđếncảicáchtrongnước.9.YamazumiMakimi,“Sengokyōikuwaseikōshitaka”,trongNihonkindaishinokyozōtojitsuzō4,kōfuku-Shōwanoshūen(ŌtsukiShoten,1989),tr.272-276.10.BanđầuMacArthurđãlàmchậmđàcủaphongtràodânchủhóavàkhuyếnkhíchcácbịcáotạiphiêntòaTokyobằngcáchcấmcuộcđìnhcôngtrêntoànquốcđãđượclênkếhoạchvàongày1tháng2năm1947.11.MatsuilàphiêndịchviêncủaHirohitotrongcuộcgặpthứ8vàthứ11vớiMacArthurvàtronghaicuộcgặpcủaHoàngđếvớiDullesvàongày10tháng2và22tháng4năm1951.XemSankeishinbun,ngày6tháng1năm1994;ShindōEiichi,“Bankatsusaretaryōdo”,Sekai(tháng4năm1979);PacificStars&Stripes(ngày7tháng5năm1947).12.TríchtrongArasakiMoriteru,Okinawadōjidaishi,daigokan:“datsuhokunyū-nan”noshisō1991-1992(Tokyo:1993);cũngxemNakamuraMasanori,“Kenpōdaikyūjōtotennōsei”,trongGekkan,Gunshukumondaishiryō(tháng5năm1998).13.WatanabeOmasu,“Sengokaikakutohō”,tr.245-246.14.AsihdaKitoshinikki,dainikan,tr.13-14.15.ArasakiMoriteru,Okinawadōjidaishi,daigokan,tr.219-220,230;NipponTimes,ngày29tháng6năm1947;PacificStars&Stripes,ngày29tháng6năm1947.16.ShindōEiichi,“Bankatsusaretaryōdo”.17.AketagawaTōru,“Gyōseikyōteinoteiketsu‘senryōnoronri’”,trongToyoshitaNarahiko,xuấtbản,Ampjōyakunoronri:sonoseiseitokentai(KashiwaShobō,1999),tr.68,nhấnmạnhnỗisợhãivềcáchmạngcủaHirohito.18.SuzukiShizuko,tr.65;vềchuyếnđiNiigatanóichung,xemSuzukiMasao,tr.166-169.19.NewYorkTimes,ngày18tháng6năm1946.TạicuộchọpbáocủamìnhtạiWashington,KeenantuyênbốrằngHoàngđếkhôngphảilàmộttộiphạmchiếntranhnhưlà“mộtngườiđứngđầuđấtnướcvàmộtkẻlừagạtphạmtộiđốivớingườidânNhật.”ChínhýtưởngcủahiếnphápHoànggialàmột“kẻlừagạt”đượcdựđịnhđểkiểmsoátdânchúngngudốtđượcđềngàyngượctrongbàiviếtcủaBasilHallChamberlainnăm1912,Sựphátminhmộttôngiáomới.

20.Mộtnămtrước,vàongày13tháng4năm1946,MacArthurđãphóngthíchGokōKiyoshi,chủtịchhãngcôngnghiệpnặngMitsubishi,hãngchếtạovũkhíchủyếuchođếquốcNhật,vàcảHoàngthânNashimotokhỏinhàtù.Ngaysauđó,ôngtaphóngthích4lãnhđạothươngmạichópbu,baogồmIkedaSeihin,giámđốcđiềuhànhcủaMitsuzaibatsu.XemAwaya,“Tokyosaibannimirusengoshori”,trongAwaya,vànguồnkhác,Sensōsekinin,sengosekinin:NihontoDoitsuwadōchigauka,tr.98.21.Ashidanikki,daihakan,tr.27.22.“ChuyếnthămcủaHoàngđếđếnHiroshima”,ngày9tháng12năm1947,Thôngbáosố45năm1947:TừpháiđoànAustraliatạiNhậtBản,CụcLưutrữAustralia,ACTCRS1838,Khoản477năm511.23.SuzukiMasao,Shōwatennōnogojunkō(Tentensha,1992),tr.210-211.24.“ChuyếnđicủaHoàngđếđếnvùngChūgoku”,ngày16tháng12năm1947,trongThưviệnQuốcgiacủaQuốchội,GHQnămSCAPBáocáohộpsố2195,tấmviphimsốGS(B)-01787.25.“Giácthưđểlưuhồsơ”,ngày12tháng1năm1948,củaGuySwopes,trưởngBộphậnChínhtrịcủaGHQ.Saukhiviệndẫnmộtsốlượngtiềnyênkhổnglồđượcchichochuyếnđi4ngàycủaHirohitotớitỉnhHiroshima,ôngtalưuýrằnghộiđồngcáctỉnh,chínhquyềncácđịaphươngvàcáctậpđoàntưnhâncũngđãdànhriêngnhữngkhoảntiền“gâykinhngạc”dànhchoviệcsửachữađườngphốvànângcấpđườngsácóliênquanđếnnhữngchuyếnđicủaHirohito.“NhậtHoàngđãlàconngườibìnhthường”nhưngngàynayôngtavẫn“giữđịavịnhưôngtađãgiữtronghàngthậpniênqua”.26.JohnW.Treat,“NhữngHoàngđếbịchémđầuvànhânvậtvắngbóngtrongvănhọcNhậtBảnđươngđại”,trongPMLA(tháng1năm1994),tr.106.*Nguyênvăn“Crabwalk”:Đitheokiểuconcuadichuyển,chỉđigiậtlùihoặcsanghaibênchứkhôngquaylựnglại.27.MatsuuraSōzō,Tennōtomasukomi,tr.29;ItōSatoru,“Nihonkokutotennō”,trongFujiwaraAkira,vànguồnkhác,TennōnoShōwashi,tr.129-130.28.NipponTimes,ngày25tháng2năm1948.29.Ashidanikki,dainikan,ngày10thángBanăm1947,tr.72-73.30.Theoquanđiểmlịchsửchínhtrịnày,sựpháttriểncủaNhậtBảnthayphiêngiữanhữnggiaiđoạncảicáchtriệtđể(thườnglàhữukhuynh)vànhữnggiaiđoạnđiềuđộ.31.Vềviệcphóngthíchnhữngnghiphạmchiếntranh,xemSebaldgửiNgoạitrưởngHoaKỳ,ngày24tháng12năm1948,trongFRUS1948,tập6,ViễnĐôngvàAustralia,tr.936-937;vànhữngquyếtđịnhvềchínhsáchcủaỦybanViễnĐôngngày24tháng2vàngày31thángBanăm1999.32.TrongHiệpướchòabìnhSanFrancisco,HoaKỳtừbỏbồithườngthiệt

hạichiếntranhđốivớiNhậtBảnvàbắtbuộcchínhquyềnNhậtthừanhậntráchnhiệmchiếntranhtốithiểubằngcáchchấpnhận,trongđiều11,phánquyếtcủatòaánTokyo.33.VềNSC13năm2vànhữngvănbảntiếpsau,zemMichaelSchaller,LựclượngchiếmđóngcủaMỹtạiNhậtBản:NhữngcănnguyêncủacuộcchiếntranhLạnhtạichâuÁ(OxfordUniversityPress,1985),tr.136-139;NakamuraMasanori,“Nihonsenryōnoshodankai:sonokenkyūshitekiseiri:,trongYuriDaizaburō,vànguồnkhác,bảntáibản,Senryōkaikakunokokusaihikaku:Nihon,Asia,Yōroppa(Sanseidō,1994),tr.94-96.34.TakahashiHiroshi,“Shōchōtennōnosekkeishatachi”,tr.95-96.35.Sakamoto,Shōchōtennōseienopafōmansu,tr.244.36.UbukiSatoru,“Hibakutaikentoheiwaundō”,trongNakamuraMasanori,vànguồnkhác,bảntáibản,SengoNihon,senryōtosengokaikaku4,sengominshushugi(IwanamiShoten,1995),tr.117.Đểthảoluận,xemJohnW.Treat,Viếtởmứczero:VănhọcNhậtBảnvàbomnguyêntử(UniversityofChicagoPress,1995).37.Shōchōtennōseienopafōmansu,tr.250-252.38.Sđd,tr.253.39.Sđd,tr.244.40.VềchuyếnđitớiShikoku,xemSuzukiMasao,tr.295-324.41.YasudaShikoku,“Shōchōtennōseitominshūishiki:sonoshitōūūtekikanrenochūshini”,tr.32-33;Yoshimi,“SenryōkiNihonnominshūishiki:sensōsekininronomegutte”,tr.94-99.42.BảncáotrạngcủaLiênXôpháttriểntừbảntuyênáncủatòaánbinhxétxửviênchỉhuyđộiquânQuanĐôngtướngYamadaOtozōvà11ngườiNhậtkháctạiKhabarovsktrongtháng12năm1949.BáocáocủaLiênXôámchỉtới18tậpchứngcứđãđượctòathuthập,baogồm“nhữngphimthờisựbímậtmiêutảnhữngchiếndịch”củađơnvị731và100tiếnhànhchiếntranhvitrùng.43.FRUS1950,tập6,ĐôngÁvàTháiBìnhDương,tr.1195-1196.44.Sđd,tr.1236-1237.45.Toyoshita,Ampojōyakunoronri:sonoseiseitotenkai,tr.116;JohnG.Roberts,“’QuầnchúngNhậtBản’vàcảicáchtàichính”,trongJapanInterpreter12,số3-4(hè1979),tr.402-403;HowardB.Schonberger,Hậuquảcủachiếntranh:NhữngngườiMỹvàxâydựnglạiNhậtBản,1945-1952(KentStateUniversityPress,1989),tr.151-156.Tronggiữatháng8năm1950,theoyêucầucảuthưkýthươngmạiW.AverellHarriman,PackenhamvàcácthànhviênlàtùytùngcủaHirohitoghi“khẩudụ”củaHirohitoragiấy.Toyoshita,Ampojōyakunoronri:sonoseiseitotenkai,tr.116,Schonberger,Hậuquảcủachiếntranh,tr.156.46.Toyoshita,Ampojōyakunoronri:sonoseiseitotenkai,tr.110-111;

RonaldW.Pruessen,JohnFosterDulles:Conđườngtớiquyềnlực(FreePress,1982),tr.473.47.Xembàibáokhôngkýtên,“Hirohitoochichinimotsuotoko”,trongShinsō43(tháng7năm1950).48.Matsuura,Tennōtomasukomi,tr.29.49.MisakanomiyaTakahitovàM.Lester,“Heiwawatabūka”,trongBungeishunjū(tháng12năm1951)tr.129-130.50.DavidMcCullough,Truman(Simon&Schuster,1992),tr.834.Đểđánhgiáthựctếhơn,xemArnoldA.Offner,“’Mộtchiếnthắngkhác’:TổngthốngTruman,chínhsáchngoạigiaocủaMỹvàchiếntranhLạnh”,trongDiplomaticHistory23,số2(xuân1999),tr.127-155.51.ĐượctríchtrongJamesChace,Acheson:NgoạitrưởngngườitạorathếgiớiMỹ(Simon&Schuster,1998),tr.313.52.“Giácthưđàmluận”,trongtàiliệucủaJohnFosterDulles,“HồsơHiệpướchòabìnhNhậtBản”,cuộn7,hộp4,tr.604.53.ItōSatoru,“Nihonkokukenpōtotennō”,tr.141.54.KyotoDaigakuSākuru,“’imigayo’okakikeshita:Kyōdaitennōgyōkōjiken”,trongJinninbungaku(tháng1năm1952),tr.41.Wadatsuminokoelàmộttuyểntậpnhữngláthưđượccôngbốsaukhichếtcủacácsinhviên,nhữngngườiđãchếttrongcuộcchiếntranhchâuÁ-TháiBìnhDương.55.MinamiHiroshi,“Tennōseinoshiritekijiban”,trongKunoOsamu,KamishimaJirō,bảntáibản,“Tennōsei”ronshū(SanIchiShobō,1974),tr.194-195;Sakamoto,Shōchōtennōseienopafōmansu,tr.359.1.JamesJ.Orr,“NạnnhânnhưlàanhhùngởNhậtBảnthờihậuchiến:Sựtrỗidậycủamộthuyềnthoạivềnạnnhânchiếntranh”.Luậnvăntiếnsỹ,KhoanghiêncứuchâuÁ,BucknellUniversity,Lewisberg,Pennsylvania,tr.230-231.NhữngcuộcthămdòdưluậnNhậtchothấyđạiđasốcôngchúngchỉphảnđốiHiệpướcAnninhtrongcuộckhủnghoảngthậpniên1960,thờiđiểmtáiký.Vàonhữngnămđầuthậpniên1970,hầunhưtoànquốclạiđồnglòngủnghộbảnhiệpước.Tỷlệủnghộbảnhiệpướctăngtừkhoảng41%trongnăm1969lêntới69%trongnăm1984.VàobuổitốiHirohitochết,67%ủnghộbảnhiệpước.2.WatanabeOsamu,“Tennō”,Nihonshidaijiten,yonkan,tr.1248;WatanabeOsamu,Nihonkokukenpō“kaisei”shi(nihonHyōronsha,1987),tr.236-237,245.SứcéplúcbanđầuđốivớiviệcsửađổihiếnphápcũngđếntừPhótổngthốngRichardNixon,ngườiđếnthămNhậtBảnvàongày19tháng11năm1953,vàtuyênbốrằnghiếnpháptừbỏchiếntranhlà“mộtsailầm”.3.Asahishinbun,ngày6tháng1năm1999.Tàiliệu(“ÝchínhcủađiềumàtôiđãnghetừquanđạithịthầnInadangày24tháng4năm1968,đềcậpđếnvấnđềthoáivị”)đượcpháthiệnratrongđốngtàiliệukèmtheocuốnhồiký

khôngđượccôngbốcủaquanđạithịthầnTokugawaYoshihiro.Haimươibanămsaukhiđầuhàng,Hirohitođãphácrabadịp-giữatháng8năm1945,ngaysauphiêntòaTokyotrongnăm1948,vàcuốithờikỳchiếmđóngtrongnăm1952-khiôngđãthậtsựsuyngẫmvềviệcthoáivị.Trongtháng12năm1945,TokugawaNarihitotruyềnđạtýđịnhthoáivịcủaHirohitotớiGeorgeAtcheson,Jr.,cốvấnchínhtrịcủaBọphậnNhànướccủaMacArthur[POLAD].XemItōSatoru,xuấtbản,Sei,kan,shikishakatarusengokōsō(AzumaShuppanKabushikiKaisha,1995),tr.157.4.ShimizuIkutarō,“Senryōkanotennōsei”,trongShisō348(tháng6năm1953),tr.640-641.5.TakushiOhno,Bồithườngchiếntranhvàthiếtlậphòabình:QuanhệPhilippnes-NhậtBản1945-1956(Manila:SolidaridadPublishingHouse,1986),tr.ix.MặcdùTrungQuốcđạilụcchịumấtmátnặngnềnhấtvềconngườivàtàisảndocuộcchiếntranhxâmlượccủaNhật,chotớigiữanăm1949chínhquyềnQuốcDânĐảngchỉnhậnđượcbồithườngvặt;CộnghòaNhândânTrungHoachẳngnhậnđượcgì.TạihộinghịHiệpướcSanFrancisco,ĐàiLoanbịépphảichấpnhậnđịavịcủaMỹtừbỏchốnglạiNhậtBản.Bảygiờđồnghồtrướckhikýbảnhiệpước,TưởngGiớiThạchcũngphêchuẩnmột“hiệpướcbìnhthườnghóa”vớiNhậtBản,bảnhiệpướcmà,vớisựkhẳngđịnhcủaNhậtBản,đãbỏquabấtkỳtráchnhiệmbồithườngchiếntranhnàocủaNhậtBản,mặcdùđólàmongướccủagầnnhưtấtcảquanchứcQuốcDânĐảng,khôngđềcậpđếndânchúngĐàiLoan,rằngNhậtBảntrảchothiệthạimàhọđãgâyra.ChotớingàynayvấnđềphứctạpvềbồithườngchiếntranhchoTrungQuốcvẫncònchưagiảiquyếtxong.XemInEngun,“Nihonnosengoshori:Nitchū,Nittaikankeiochūshinni”,NenpōNihongendaishi,số5(1999),tr.85-116;NishikawaHiroshi,“SengoAjiakeizaitoNihonnobaishōmondai”,trongnguồnđãdẫn,tr.11-15.6.Vàonăm1959sốlượngcủahọđãgiảmcòn58.000;trongnăm1990vẫncòn47.770quânMỹtrênđấtNhật.XemMuroyamaYoshimasa,Nichi-Beianpotaisei,jō(Yūhikaku,1992),tr.243;AraTakashi,“Saigunbitozai-NichiBeigun”,trongIwanamikōza:Nihontsūshi,dainijukkan:gendai1(IwanamiShoten,1995),tr.169.7.Yoshida,Nihonjinnosensōkan,tr.82.8.Yoshioka,Yoshinorri,“SengoNihonseijōtoA-kyūsenpan”,trongBunkahyōron372(tháng1năm1992),tr.114.Shigemitsu,đượcthasaukhicamkếtvàocuốinăm1950,tiếptụctrởthànhchủtịchđảngCấptiến,phóchủtịchđảngLDP,phóthủtướngvàbộtrưởngngoạigiaotrongnộicácHatoyamaIchirō(tháng12năm1954tớitháng12năm1956).Kaya,đượcthatrongnăm1955,đãnămlầngiànhthắnglợiđểtrởthànhnghịsỹquốchội,bắtđầutừnăm1958vàthamgianộicácIkedaHayatotrongnăm1960,đượcthăngchứcbộtrưởngtưpháptrongnăm1963.

9.Yoshida,Nihonjinnosensōkan,tr.17;Yoshida,“Sensōnokioku”,trongIwanamikoza,sekaishi25:sensōtoheiwa,miraienomesseeji(IwanamiShoten,1997),tr.99.10.TanakaNobumasa,Sensōnokioku:sonoinpeinokōzō,kokuritsusensōmemoriaruotōshite(RyokufūShuppan,1997),tr.60.11.Sđd,tr.61.12.YoshidaYutaka,bàigiảng,WasedaUniversity,Tokyo,ngày20tháng12năm1997.13.WatanabeOsamu,“Nihonkokukenpōunyōshikosetsu”,trongHiguchiYōichi,xuấtbản,Kōza:kenpōgaku1(NihonHyōronsha,1995),tr.136-137.14.WatanabeOsamu,sengoseijishinonakatennōsei(AokiShoten,1990),tr.199.15.BannoJunji,“Lờigiớithiệu:Nhữngnguồngốclịchsửcủachủnghĩacôngty:TừphươngTâyhóatớixalạhóa”,trongBannoJunji,xuấtbản,KinhtếchínhtrịcủaxãhộiNhậtBản,tập1,Nhànướchaythịtrường?(OxfordniversityPress,1979),tr.1.16.ShigemitsuMamoru,ZokuShigemitsuMamorushuki(ChūōKōronsha,1988(,tr.732;Watanabe,Sengoseijishinonakanotennōsei,tr.239.17.KasaharaTokushi,Nankinjikentosankōsakusen:mirainiikasusensōnokioku(ŌtsukiShoten,1999),tr.81-82.18.Yoshida,“Sensōnokioku”,trongIwanamikōza,sekairekishi25,tr.105;NihonGōyūRenmei,Nihongōyūrenmeijūnenshi(tựxuấtbản,1967),tr.157-158;NakajimaMichio,“SensōtoNihonjin”,trongIwanamikōza:Nihontsūshidainijukkan,gendai1(IwanamiShoten,195),tr.234.19.Yoshida,“Sensōnokioku”,tr.108.20.NakamuraMasanori,NềnquânchủNhậtBản:ĐạisứJosephGrewvàviệctạodựng‘chếđộHoàngđếbiểutượng’,1931-1991(M.E.Sharpe,Inc.,1992),tr.124.21.YasudaTsuneo,“Shōchōtennōseitominshūishiki:sonoshisōtekikanrenochūshinni”,trongRekkshigakukenkyū621(tháng7năm1991),tr.36.22.YshizuUzuhiko,ngườiphátngôncánhhữuchocáclựclượngtheochủnghĩaThầnđạo,vàothờigiandiễnralễcướimỉamaiviếtrằngnó“đượctiếnhànhtrướcnơikinhsợbởivìShōdaMichikolàmộtsinhviêngiỏicủamộttrườngCônggiáo.NếunhưgiađìnhShōdakhôngtheoCônggiáo,chínhquyềnsẽkhôngdámđánhliềuhồiphụclạinhữngtruyềnthốngcủaHoàngtộc”.AshizuUzuhiko,“Kōtaishidenkagoseikonnohamon:,trongMyyabetohaken(JinjaShinpōshakan,1980),tr.165.ĐượctríchtrongWatanabeOsanmu,“Sengoseijiniokerutennōriyōnorkishitogendaikan”(khôngđượccôngbố).23.Tsurumi,Nakagawa,Tennōnohyakuwa,ge,tr.477.

24.Watanabe,“Sengoseijiokerutennōriyōnorekishitogendankai”,tr.30.25.KawaharaToshiaki,Tennōkenogojūnen,tr.172-175;TakedaTaijun,“Yumetogenjitsu”,trongGunzō(thangs2năm1961),tr.192-194;JohnW.Treat,“NhữngHoàngđếbịchémđầuvànhânvậtvắngbóngtrongvănhọcNhậtBảnđươngđại”,trongPMLA(tháng1năm1994).26.FukazawaShichirō,“Fūryūmutan”,Chūōkōron(tháng12năm1960),tr.333.27.Sđd,tr.33628.Treat,“NhữngHoàngđếbịchémđầuvànhânvậtvắngbóngtrongtiểuthuyếthưcấuNhậtBảnđươngđại”,tr.111.29.Matsuura,Tennōtomasukomi,tr.110-111.*Cấmkỵhoacúc:Hoacúccó16cánhgiốngnhưmặttrờiđangtỏasánglàbiểutượngcủaHoànggiaNhậtvàlàquốchuyNhậtBản.CấmkỵhoacúccónghĩalàđiềucấmkỵcủanướcNhật.30.KunegiToshihiro,“Gunkokushuginofukakatsutotennō”trongFujiwaraAkira,vànguồnkhác,TennōnoShōwa(ShinNihonShinsho,1984),tr.161.31.Nakamura,NềnquânchủNhậtBản,tr.132-133.32.Yoshida,Nihonjinnosensōkan,r.110.33.Kunegi,“Gunkokushuginofukkatsutotennō”,tr.183.34.Watanabe,Nihontowadōiukunika,dokoemukatteikunoka:‘kaikaku’nojidai,Nihonnokōzōbunseki,tr.287.35.Watanabe,“NhượcđiểmcủađấtnướcNhậtBảnđươngđại”,trongBanno,xuấtbản,KinhtếchínhtrịcủaxãhộiNhậtBản,tập1,tr.120-124.36.Yasumaru,Kindaitennōzōnokeisi,tr.291-292.37.SatōEisaku,SatōEisakunikki,dainikan(AsahiShinbunsha,1998),tr.211.38.Ngày6tháng8năm1966,SatōviếtrằngHirohitođã“quởtrách”ôngta“vìđãđểbáochiviếtquánhiềuvềnhữngviệcbổnhiệmvàotòatốicao.Tôithậtsựsợhãi.TôicũngxinlỗiôngvìsựcốTanakaShōji”.Tanaka,mộtnghịsỹquốchộiđảngLDP,đãlạmdụngđịavịcủamìnhtạiỦybanKiểmtoáncủahạviệnđểmoihàngtriệuyêntrongmộtvụmuabánđấtđai.HaithángsauđóSatōlạixinlỗiHirohitovìnhữnghànhvisaitráicủahaibộtrưởngkhác.XemSatōEisakunikki,dainikan,tr.469,502.39.ISN,daiyonkan(ẤhiShinbúnha,1991),tr.359,407.40.Yoshida,Nihonjinnosensōkan,tr.138.41.IwamiTakao,“Shinpen:sengoseiji15,‘Hariobeninaraneba’–‘Masuharajiken’degokansōmorasu”,trongMainichishinbun,ngày14tháng7năm1991;tríchtrongBix,“’Độcbạch’củaHoàngđếShōwa...”,trongTạpchínghiêncứuNhậtBản,tập18,số2(hè1992),tr.362-363.42.IwamiTakao,Heikanogoshisumon:Shōwatennōtosengoseiji(MainichiShinbusha,1992),tr.85-88;IwaiTadakuma,“Tennōseino

gojūnen”,trongRitsumeikanDaigakuJinbunKagakuKenkyūjo,xuấtbản,Sengogojūnenodōmiruka,ge:nijūisseikienotenbōnotameni(JinbunShoin,1998),tr.254;Nakamura,NềnquânchủNhậtBản,tr.139.43.Yoshida,Nihonjinnosensōkan,tr.140.44.Ashidashinbun,ngày22tháng9năm1973.45.Nguồnđãdẫn,ngày23thángtháng9năm1975;Matsuura,Tennōtomatsukomi,tr.242.46.Asahishinbun,ngày23tháng9năm1975.47.Time[bảnquốctế],ngày20tháng10năm1975,tr.14-15;Newsweek,ngày20tháng10năm1975,tr.25.48.Nakamura,NềnquânchủNhậtBản,tr.140.49.Yoshida,Nihonjinnosensōkan,tr.163.a.ISN,daigokan,tr.208,210-213.50.KaseHideaki,“Takamatsunomiyakakukatariki:sensōmakki,Miyawawaheienougokiosasaerushuchūnoippondatta”,trongBungeishunjū(tháng2năm1975),tr.193,198,200.51.ISN,daigokan,tr.273.52.Sđd,tr.56,57,111,114,132.Nhữngbàiviếttrongnăm1980về“Haichōroku”ngắngọnvàxuấthiệntheotừngngày,từngtuầnhaytừngtháng.53.Sđd,tr.214.54.Sđd,tr.217.55.Sđd.56.WatanabeOsamu,“KyūjūnendaiNihonkokkatotennōsei”trongBunkahyrōn357(tháng10năm1990),tr.45.57.YunKoncha,“Kozetsunorekishiishiki:‘Shōwa’noshūentoAjia”,trongShisō,soos786(tháng12năm1989),tr.12.58.“Sokuinoreinoshoten”,Asahishinbun,ngày19-21tháng10năm1990.59.SasagawaNorikatsu,“Sokuinoreidodaijōsai”,trongYokotaKōichivànguồnkhác,bảntáibản,Shōchōtennōseinokōzō:kenpōgakushaniyorukaidoku(NihonHyōronsha,1990),tr.1193-1212;JapanTimes,ngày13tháng11năm1990.60.JapanTimes,ngày23tháng11năm1990.61.Mainichishinbun,ngày23tháng12năm1990.ThụySỹ.1.HẳnlàtácgiảmuốnnóiHoaKỳ,vốnnằmởlụcđịachâuMỹnhưngbắtnguồntừchâuÂutức“phầnphíatâylụcđịaÂu-Á”.–ND.2.Trongsáchnày,cácniênđạitrongkhoảng15.000nămtrởlạiđâysẽđượctríchdẫnnhưlàniênđạicácbonphóngxạđãđiềuchỉnh,chứkhôngphảiniênđạicácbonphóngxạchưađiềuchỉnh.SựkhácbiệtgiữahailoạiniênđạinàysẽđượcgiảithíchởChương5.Niênđạiđiềuchỉnhlàcácniênđại

đượccholàsáthợphơnvớithờiđiểmthựctếtheolịchđại.Độcgiảnàođãquenvớicácniênđạichưađiềuchỉnhsẽcầnphảighinhớsựkhácbiệtnàymỗikhicảmthấyhìnhnhưtôiđưaranhữngniênđạisai,xưahơnsovớinhữngniênđạimàhọđãquengặp.Chẳnghạn,niênđạicủachântrờikhảocổClovisởBắcMỹthườngđượccholàkhoảng9.000nămtr.CN(11.000nămtrước),nhưngthayvàođótôilạiđưaraniênđạikhoảng11.000nămtr.CN(13.000nămtrước),bởiniênđạithườngđượctríchdẫnlâunaylàniênđạichưađiềuchỉnh.-TG.3.Tạmdịchtừchữ“overkillhypothesis”,ND4.Nguyênvăn:tundra,nhữngvùngBắccựctrơtrụibằngphẳngrộnglớncủachâuÂu,châuÁvàBắcMỹ,nơitầngđấtcáiđãbịđóngbăngvĩnhcửu.–ND.5.TathườngphiênâmlàSíp.–ND.6.ĐảoCorsetrongtiếngPháp.–ND.7.Khoảng268.000km2,ND.8.QuảcóxuấtxứtừchâuPhi,giốngnhưquảmítnhưngnhỏvàtròn,khôngcóhạt;cótrồngởmiềnNamnướcta.Cũnggọilàcâybánhmì.TiếngAnhbreadfruit.–ND.9.TiếngAnh:league,đơnvịđolườngcổ,naykhôngdùngnữa;bằngkhoảng4hay5km.ND.10.BảntiếngAnhchỉghi“brother”,khôngnóirõlà“elder”hay“younger”.Tuynhiên,tưliệutrênWikipediachobiết,HernandoPizarro(1502-1578)vàJuanPizarro(1511-1536)đềulàemtraicủaFranciscoPizarro(1478-1541).ND.11.Khoảng24đến32kmND.12.SavagetrongtiếngAnhcónghĩalàtànác,dãman,manrợ.–ND.13.Khoảng960km–ND.14.teff:mộtloàicâythâncỏởBắcPhi,làcâymọcmộtnăm,đượctrồngđểlấyhạt.TênLatinhlàEragrostistef.–ND.15.TiếngAnh:sycamorefig.–ND.16.Nguyênvăn:hiker,chỉnhữngngườiđibộđườngdàinhưmộtcáchđểrènluyệnsứckhỏe,hoặcđibộmộtthờigianlâu,thườnglàởvùngquê,đểtiêukhiển.–ND.17.Kêngọctrai(pearlmillet):loàicâyngũcốcthâncao,hạtcómàutrắngnêngọilà“ngọctrai”,đượctrồngởẤnĐộvàchâuPhitừthờitiềnsử.–ND.18.Cowpea:còngọilàblack-eyedpea,loàiđậuhạtnhỏmàubecómộtnốtđen,hiệnđượctrồngrộngrãiởnhiềuvùngcủaHoaKỳ.TênLatinhlàVignaunguiculata.CónơiởViệtNamdịchlàcâyđậuhồngđáo.–ND.19.Loàicâytrồngxanhquanhnăm,cóláhìnhmũigiáocạnhsắc,hoatrắngmọcthànhcụmthẳngđứng,gốcgácởmiềntâynamHoaKỳvàMexico.–ND.

20.Còngọilàcâydứasợi,cónguồngốcNamMỹ,làloàicâydạnglágai,chỉcómộtcụmhoaduynhấtmọcrấtnhanhvàcao,chosợichắc,bềnđểdệtthừng,dệtthảm…,ngoàiracòncungcấpnguyênliệuđểcấtrượu,nhấtlàrượutequila.–ND.21.TiếngAnhmuskmelon,quảcóvỏsọchoặcráp,ruộtmàutrắng,vànghoặcxanhlục,cóvịngọtvàmùithơmdễchịuđặctrưnggiốngnhưmùixạ.Cũngđượcdịchlàdưatâythơm.–ND.22.Tạmdịchtừfoxtailmillet.–ND.23.Tạmdịchtừbroomcornmillet.–ND.24.Còngọilàxíchtiểuđậu,tiếngAnhadzukibean,mượntừtiếngNhậtazuki.–ND.25.Loạicâyxanhquanhnămchohạtănđược,gốcởAustralia.–ND.26.Mộtloàicâykháccũngchoquảănđượctuyđắngvìcóchứachấttanin(tiếngAnhgọilàbeechmast),thâncứngchogỗ.TênlatinhFagus,thuộchọFagaceae.Beechkhácvớioak,têndùngđểgọichungnhiềuloàicâythuộcgiốngQuercuscũngchogỗvàquảcũngănđược(tiếngAnhgọilàacorn).Haichữnàythườngđượccáctừđiểnphổthôngởtadịchchung-mộtcáchkhôngxácđáng-là“sồi”.–ND.27.Loàicâythuộchọcâyócchó,hạtănđược,gỗcứngdùngđểchếtácnhiềuvậtdụng,gốcởBắcMỹ.–ND.28.Chickpea:mộtloàiđậucóhạtlớnmàuvàngnhạt,dùnglàmrauăn.–ND.29.Ýnóicácloàicâytrồngvàvậtnuôi.–ND.30.Khoảng45kg.–ND.31.Khoảng22,5kg.–ND.32.Hayfever,còndịchlà“bệnhsốtmùacỏkhô”,thựcchấtlàmộtchứngdịứngtrướcphấnhoa,kíchthíchphầntrêncủahệhôhấpvàmắt,làmngườibệnhbịnhữngtriệuchứngnhưchảynướcmũi,ngứamũi,ngứamắt,chảynướcmắt,sổmũi.–ND.33.Tạmdịchchữacornsquash,mộtloạibímọcvàomùađông,hìnhdạnggiốngnhưquảsồi,vỏmàuxanhlụcthẫmcósọc,thịtmàuvànghoặccam.–ND.34.TiếngAnh:mink.–ND.35.TiếngAnh:chinchilla.–ND36.TiếngAnh:gaur,mộtloàibòhoangcókíchthướclớn,lôngsẫm,sốngởvùngrừngnúiĐôngNamÁ.–ND37.Hannibal(247-183tr.CN),chínhkháchvànhàquânsựnổitiếngcủathànhbangcổđạiCarthage(Tunisiangàynay).TừngtiếnhànhnhữngcuộcchiếntranhlớnvớiđếquốcLaMãđểgiànhquyềnkiểmsoátkhuvựcĐịaTrungHải.–ND.38.Lưuý:ởđâytácgiảphânbiệtrõhaikháiniệmtotame,nghĩalàbắtthú

hoangtừnơihoangdãvềrồinuôidạymàkhôngtiếnhànhphốigiống,vàtodomesticatenghĩalàbiếnmộtloàithúhoangdãthànhthúnhàhoànchỉnh,baogồmviệcphốigiốngchúngtrongđiềukiệnnuôinhốt.Tôiđềnghịdùngchữ“thuầndưỡng”đểdịch“totame”và“thuầnhóa”đểdịch“todomesticate”.–ND.39.Mộtloàibòhoangđãtuyệtchủng,cósừngdài,đượccholàtổtiêncủabònhàhiệnnay.NguồngốcởBắcPhi,châuÂu,TâyNamÁ.CáitênaurochscógốcgáctừtiếngĐứcAuerochsnghĩalà“bònguyênthủy”.–ND.40.TừcógốcHyLạponagros,kếthợptừ“onos”(lừa)và“agrios”(hoangdã),đểgọimộtloàilừahoanglôngmàuvàngsẫm,cómộtsọcdọctheolưng,gốcgácởIranvàcácvùnglâncận.–ND.41.Tươngđương80km/giờ.–ND42.Vùngcâybụivàcâythấprậmrạp,đặcbiệtlàcâysồixanhvĩnhviễnởmiềnnamCalifornia.–ND.43.TêndùngđểgọinhữngngườiotháixuấtxứtừĐứcvàBắcÂu.–ND.44.CóngườidịchlàbệnhvirusRinde,thườngxảyrachủyếuởcácloàimóngguốcchẵnnhưbò,cừu,dê,triệuchứnglàsốt,xuấthuyếtvàtiêuchảy.–ND.45.Mộtbệnhthườngthấyởvùngnhiệtđớivàbánnhiệtđới,dođộngvậtnguyênsinhkýsinhthuộcgiốngLeishmaniagâyra,truyềnsangngườiquavếtđốtcủaruồicát.–ND.46.Thậtra,nhưnhữngaibiếttiếngNhậtđềurõ,tiếngNhậtcóhaihệchữviếtbiểuvầnlàhiraganavàkatakana,cảhaiđềuđượcdùngrộngrãitrongmọilĩnhvựcđờisốngchứkhôngchỉhạnchếtrongmấycôngdụngnóitrên.–ND.47.Transistorlàmộtlinhkiệnbándẫnđượcsửdụngnhưmộtthiếtbịkhuếchđạihoặcmộtkhóađiệntử.Đâylàkhốiđơnvịcơbảnxâydựngnêncấutrúcmạchởmáytínhđiệntửvàcácthiếtbịđiệntửhiệnđạikhác.–BT.48.NaylànướcCộnghòaDânchủCongo.BT49.Mộtloạicábiểnto,cóthểnặngtới200kg,tươngtựnhưcábơn,cóngườidịchlàcábơnlưỡingựahoặccángộ.–ND.50.Tênkhoahọcpanicummiliaceum.ND.51.Nguyênvăn:affirmativeaction,chínhsáchhoặcchươngtrìnhnhằmbảođảmquyềnbìnhđẳngchocácsắcdânthiểusốhoặccácnhómdân“thấpcổbéhọng”,chốngcáchìnhthứckỳthịđốivớihọ,tạochohọcơhộicôngbằngtronghọchành,tuyểndụng,hướngnghiệp,v.v.–ND.52.melting-pot,ýnóinhữngđấtnướcnơihòatrộnnhiềudântộcvàngônngữkhácnhau.Cónơidịchlà“chốntụcư”.NướcMỹvẫnđượccoilàmộtmelting-potđiểnhình.–ND.53.epicanthusfold:nếpgấpdatừchỗmímắt,chekhuấtmộtphầnmắtởgầnmũi.–ND.

54.ỞViệtNamngườitacòncókhuynhhướnggọitắtlà“tiếngHoa”hoặc“tiếngTrung”.Tuynhiêntrongsáchnày,tôiđềnghịdịchthốngnhấtlà“tiếngTrungHoa”.–ND55.Những“ngườianhemNamTrungQuốc”ởđâyhẳnlàcáctộcBáchViệttheocáchgọiquenthuộcởta.ND.56.NayđãđượcđổitênlàCalimantan.–ND57.NayđãđổitênlàđảoSulawesi.–ND.58.TiếngAnhsextant.ND.59.TiếngAnhhomeland,từđượcdùngởđâyvớinghĩalànơinềnsảnxuấtlươngthựcphátsinhsớmnhấtvàtừđóbànhtrướngracáckhuvựckhác,nhưtácgiảđịnhnghĩaởmộtđoạnsau.–ND.60.Bùngnổcaosu(RubberBoom,hayCiclodaborrachatrongtiếngBồĐàoNha,từ1879đến1912)làmộtgiaiđoạnquantrọngtronglịchsửkinhtế-xãhộicủaBraxinvàvùngthuộcrừngAmazoncủacácnướclánggiềng,liênquanđếnviệcthuhoạchvàthươngmạihóacaosu.GiaiđoạnnàytậptrungtạivùngLòngchảoAmazon,dẫnđếnsựdicưcủamộtlượnglớnngườidatrắngchâuÂuđếnkhuvựcnày,kéotheodòngcôngnhânnhậpcư,làmsinhracủacảivàđồngthờigâynênnhữngchuyểnbiếnvềvănhóa-xãhội.61.Tứcthậpniên1990củathếkỷXX,thờiđiểmcuốnsáchrađời.-ND62.NguyênvăntiếngĐứcReichskommissar,cóthểdịchratiếngAnhlàCommissionaryoftheEmpirehoặcImperialCommissioner,mộtdanhhiệuchínhthứctraochongườiđạidiệntoànquyềncủaĐếchếthứhai(1871-1918)vàĐếchếthứba(tứcthờikỳĐứcquốcxã)củaĐức,nhằmthựchiệnnhiềuchứcnăngkhácnhau,trongđócóquyềnủytrịđốivớicácthuộcđịacủaĐức.–ND.63.MộtvùngrộnglớngồmđồngcỏvàrừngthưaởTanzania,ĐôngPhi.–ND.64.Mộtloàingũcốccóhạtănđược,tênkhoahọclàechinochloa,tênphổthôngtrongtiếngAnhlàbarnyardmillethoặcbillion-dollargrass.–ND65.ÝnóinềnvănminhLaMã.–ND.66.GồmhainướcTâyBanNhavàBồĐàoNha.–ND.67.Tạmdùngcáchphiênâmtrướcđây;tiếngAnhCarpathianMountains.TêndãynúinàyhơikhácnhautùytheotừngngônngữcủacácnướcTrungÂuvàĐôngNamÂu,nhưKarpatytrongtiếngBaLan,SécvàSlovakia,KarpatentrongtiếngĐức,KárpátoktrongtiếngHunggari,CarpatitrongtiếngRumani,v.v.–ND.

TableofContentsLờigiớithiệuI.Ngữpháp

1.Danhtừ(Nouns)2.Độngtừ(Verbs)2.1.Độngtừliênkết(LinkingVerbs)2.2.Thức(Mood)2.3.Độngngữ(PhrasalVerbs)2.4.Độngtừnguyênnhân(CausativeVerbs)2.5.Độngtừhànhcách(FactitiveVerbs)2.6.Thìcủađộngtừ(Verbstense)2.7.Độngtừtiếpdiễn(ProgressiveVerbs)2.8.Độngtừbấtquytắc(Irregularverbs)2.9.Phốihợpcácthì(SequenceofTenses)2.10.Hìnhtháiđộngtừ(Verbals)2.11.Độngtừnguyênthể(Infinitive)2.12.Danhđộngtừ(Gerund)2.13.Độngtừnguyênthể(Infinitives),danhđộngtừ(Gerunds)vàphốihợpcácthì(Sequence)2.14.Dạngbịđộngvàchủđộng(PassiveandActiveVoices)3.Tínhtừ(Adjectives)3.1.Vịtrícủatínhtừtrongcâu(AdjectivePositioninaSentence)3.2.Mứcđộcủatínhtừ(DegreesofAdjectives)3.3.Tínhtừriêng(CapitalizingProperAdjectives)vàTínhtừtậphợp(CollectiveAdjectives)3.4.Tínhtừđốilập(AdjectivalOpposites)3.5.TínhtừbắtđầubằngchữA(A-adjectives)4.Trạngtừ(Adverbs)4.1.Cácloạitrạngtừ(TypesofAdverbs)4.2.Mộtsốlưuýkhisửdụngtrạngtừ5.Đạitừ(Pronouns)5.1.Đạitừnhânxưng(PersonalPronouns)5.2Đạitừchỉđịnh(DemonstrativePronouns)5.3Đạitừquanhệ(RelativePronouns)5.4Đạitừbấtđịnh(IndefinitePronouns)5.5Đạitừnhấnmạnh(IntensivePronouns)

5.6ReflexivePronouns(Đạitừphảnthân)5.7Đạitừnghivấn(InterrogativePronouns)5.8Đạitừtươnghỗ(ReciprocalPronouns)5.9Sựphùhợpgiữađạitừvàtiềnngữ(PronounsandAntecedentAgreement)6.Giớitừ(Prepositions)7.Liêntừ(Conjunctions)8.Mạotừ(Articles),Từhạnđịnh(Determiners)vàLượngtừ(Quantifiers)9.Thántừ(Interjections)

II.TẬPQUÁNVÀPHONGCÁCHNGÔNNGỮ1.Chủngữtrongcâu(SentenceSubject)1.1Đảochủngữ-độngtừ(Subject-VerbInversion)1.2Sựhoàhợpchủngữ-độngtừ(Subject-VerbAgreement)2.Vịngữ(Predicates)3.Tânngữ(Objects)4.Bổngữ(Complements)4.1Bổngữchochủngữ(Subjectcomplement)4.2Bổngữchotânngữ(Objectivecomplement)4.3Bổngữchođộngtừ(Verbcomplement)4.4Vịtrítừbổnghĩa(ModifierPlacement)5.Cụmdanhtừ(NounPhrases)6.Cụmgiớitừ(PrepositionalPhrase)7.Ngữđồngvị(AppositivePhrase)8.Cụmtừtuyệtđối(AbsolutePhrase)9.Cụmđộngtừnguyênthể(InfinitivePhrase)10.Cụmdanhđộngtừ(GerundPhrase)11.Cụmphântừ(ParticipialPhrase)12.Mệnhđề(Clauses)12.1Mệnhđềđộclập(IndependentClauses):12.2Mệnhđềphụthuộc(DependentClauses)13.Đoạncâurờirạc(SentenceFragments)14.Sựđadạngcủacâu(SentenceVariety)15.Bổngữtiếpnối(ResumptiveModifiers)vàbổngữtómlược(SummativeModifiers)15.1Dùngbổngữởđầucâu(InitialModifiers)15.2Dùngbổngữởgiữacâu(Mid-SentenceModifiers):15.3Dùngbổngữởcuốicâu(TerminalModifiers)15.4Kếthợpcácbổngữ:16.Nhữngýtưởngkhácvềsựđadạngcủacâu(Otherideasonsentencevariety)

17.Cácloạicâu(Sentencetypes):18.Sựchuyểntiếp(Transitions)18.1Từchuyểntiếp(Transitionalexpressions)18.2Từkhóa(Keywords)18.3SửdụngĐạitừ(Pronoun)18.4Quanhệsongsong(Parallelism)19.Tránhlỗithừa(Redundancies)20.Từvàcụmtừnênbỏ(PhrasesandWordstoOmit)21.Lốiviếtrậpkhuôn(Clichés)22.Ngônngữkhôngthànhkiến(Unbiasedlanguage)

III.NHỮNGLỖITHƯỜNGGẶPTRONGTIẾNGANHTHỰCHÀNH

1.Ngônngữ-chìakhóađếnthànhcôngDÙNGĐÚNGDÙNGĐÚNG

IV.CHÍNHTẢ1.Dạngsốnhiều(Plurals)2.Hậutố(Thesuffic)3.Từbấtquytắc(Irregularspelling)4.Cáchviếthoa(Capitalization)5.ConfusingHomonyms(Từđồngâm)6.SựkhácnhaugiữatiếngAnh–AnhvàAnh–Mỹ7.Từghépvàviệcđặtdấugạchngang.

V.PHÁTÂMVI.DẤUCÂU

1.Dấuchấm(Theperiod)2.Dấuphẩy(Thecoma)3.Câuhỏi(QuestionMark)4.Dấuchấmcảm(ExclaimationPoint)5.Dấuchấmphẩy(Semicolon)6.Dấuhaichấm(Colon)7.Dấutríchdẫn(Quotationmarks)8.Chữinnghiêng(Italics)9.Dấulược(dấumóclửng)(‘)(apostrophe)10.Dấugạchngang(Dash)11.Dấubachấm(Ellipses)12.Dấungoặcđơn(Parentheses)13.Dấungoặcvuông(Brackets)14.Dấugạchngangđơn(Thehyphen)15.Dấugạchchéo(Slash)

VII.CONSỐ

1.Trongvănbảnthôngthườngvàvănbảnpháplý2.Sửdụngconsốtrongtínhtiền3.Dấuthậpphân4.Thờigian5.Ngày6.Dấugạchngang7.Tuổi8.Đolườngvàcânnặng9.Phầntrăm10.Sốtrang11.Viếttắtchosố12.Sốnhiềucủasố13.SốLamã

Phụlục