Tiểu sử chư vị Thiền Sưnigioikhatsi.net/kinhsach-pdf/TieuSuChuViCaoTang...檗山萬福寺) tại vùng đất Vũ Trị (宇治, Uji), làm căn cứ truyền bá Thiền

Ti u s ch v cao t ng Tn Mng T bin son

Tiu S Ch V Cao Tng

------

A Nan (s, p: nanda, ): t gi tt ca m dch A Nan (), dch l Khnh H (), V Nhim (), con trai ca vng tc S Cam L Phn (s: Am todana , , cn gi l Bch Phn Vng []) thuc dng h Thch Ca (s: kya, p: Sakya, ), anh em vi B t a (s, p: Devadatta, ). Sau khi thnh o, ln u tin c th tn tr v thnh Ca T La V (s: Kapilavastu, p:

Kapilavatthu, ), khi ngi tr ti Vn Xoi (s: mrapli-vana, p: Ambapli-vana, , tc Am B Ba Li Vin), Tn gi A Nan cng vi cc vng t thuc dng h Thch Ca v ngi th ht tc u Ba Ly (s, p: Upli, ) xin xut gia theo Pht. T tr i, Tn gi thng hu h bn c Thch Tn, phn nhiu nghe c nhng li dy ca ngi (, nghe nhiu s mt). Khi dng mu l b Ma Ha Ba X Ba (s: Mahprajpat Gautam, s:

Mahpajpat Gotam, ) cu xin xut gia nhng khng c php, chnh Tn gi ch thn xin Pht v sau khi c php th Tn gi l ngi tn

lc sng lp gio on T Kheo Ni u tin. Vo thng th 2 sau khi Pht dit , khi

cuc kt tp ln u tin c tin hnh ti Hang Tht Dip (s: Sapta-para-guh, ) ngoi Thnh Vng X (s: Rjagha, p: Rjagaha, ), Tn gi cng tham d vi 499 v t ca c Pht m chng qu A La Hn. Khi c Pht dit

, tng lai ca gio on c ph thc li cho Ma Ha Ca Dip (s: Mahkyapa,

p: Mahkassapa, ), cho nn A Nan c Ca Dip truyn trao gio php cho v tr thnh v t th 2 ca Thin Tng Ty Thin.

An Lm ([], Anhin, 507-583): v tng sng di thi Nam Triu, xut thn vng Li Thnh (), Giang m (, thuc Giang T []), h Tn (), lc cn nh thng minh hiu hc, c hiu vi song thn. Nm 25 tui, ng xut gia, theo

1


Dung Cng () Quang Dung T () vng T Chu () hc tp kinh lun v thng nghe Hu Quang () Thiu Lm T () thuyt ging v Thp a Kinh Lun (), th lnh yu ch Thin php v ng c huyn ch. Trong thi gian sng t Ngy 12 nm, ng chuyn tm tuyn ging T Phn

Lut () cng cc kinh lun i Tha khc v s lng ngi n tham hc ngy cng ng. Vo nm u (547) nin hiu Thi Thanh () nh Lng, ng cng vi mn nhn n Dng (), vua V cung tip hu h, ban sc ch tr tr Thin An T (); nhn ng tuyn ging Kinh Hoa Nghim ti y. Vo nm u (557) nin hiu Vnh nh (), ng vng sc ch vo trong ni in thuyt ging gii lut, khai php ti K X T (), ging din khng h dt. Sau , ng vng mnh vua Vn khai ging i Tp Kinh ( ) ti Chiu c in ( ). n thi vua Tuyn , ng cng tng thuyt ging ti Hoa Lm Vin (). Vo nm u nin hiu Ch c () nh Trn, ng th tch, hng th 77 tui.

An Nhin (, Annen, 841-889): cn gi l Ng i Vin i c (), A X L Ha Thng (), A Gic i S () v B Mt i S (), v tng ca Thin Thai Tng Nht Bn, xut thn vng Cn Giang (, mi, thuc Shiga-ken). Hi cn nh, ng theo hu Vin Nhn (, Ennin), ri n nm 859 th th B Tt gii vi v ny. Sau khi Vin Nhn qua i, ng theo hu

Bin Chiu ( , Henj) v chuyn tm nghin cu v Mt Gio cng nh Hin Gio. Nm 877, ng nhn c ip ph cho sang nh ng cu php, nhng vic

ng c ln thuyn i hay khng th c nhiu thuyt khc nhau. Cng nm , ng

c trao truyn cho cc s hc v Tt m, Kim Cang Gii ca Vin Nhn t o

Hi (, Dkai) v Trng (, Chi). Vo nm 984, ng li c Bin Chiu trao truyn cho Thai Tng () cng nh Kim Cang Gii Th V Qun nh (), v tr thnh Tam B Php Truyn Php i A X L (). ng dng nn Ng i Vin () trn T Du Sn v sng y chuyn tm nghin cu cng nh trc tc, nn ng c gi l bc tin c ca

Ng i Vin. Trc tc ca ng c Bc Lnh Gio Thi Vn p Sao (), B Tm Ngha Lc Vn p Sao (), Ph Thng Th B Tt Gii Nghi Qung Thch (), Bt Gia B Lc (),

2


Thai Kim T i Th K (), Gio Thi Trnh Lun (), v.v., tng cng hn 100 b. Li na, theo truyn thuyt v An Nhin th ng thi cng

c mt nhn vt cng tn vi ng, nhng ngi n gia i bn cng i m

cht. An Nhin k tha Vin Nhn v Vin Trn (, Enchin), tuyn dng gio ch Vin Mt Nht Tr ca Thin Thai Tng Nht Bn, lp nn Gio Tng Phn

Thch () ca Ng Thi Ng Gio () v lm cho Mt Gio hng long tt nh.

An Th Cao (, Anseik, khong gia th k th 2): v tng dch kinh thuc thi k u ca Pht Gio Trung Quc, ngi nc An Tc (), tn Thanh (), t Th Cao (), con ca v quc vng trong vng. H An ca ng vn xut pht t ni ng sinh ra (nc An Tc). Lc cn nh ng rt ni ting c hiu vi song thn, tnh

cht thng ngi, hc rng hiu su. Sau khi ph thn qua i, ng x b ngi v

quc vng, quy y ca Pht, thm hiu kinh tng v tinh thng A T m cng nh

Thin. Vo nm th 2 (148) nin hiu Kin Ha () i vua Hon () nh ng Hn, ng i qua cc nc Ty Vc, ri n Lc Dng (), chuyn tm vo vic phin dch kinh in cho n nm th 3 (170) nin hiu Kin Ninh () i vua Linh (), tng cng hn 20 nm. Trong khong thi gian ny, ng dch c tt c khong 34 b, 40 quyn (c thuyt cho l 35 b, 41 quyn) nh An Ban

Th Kinh (), m Tr Nhp Kinh (), A T m Ng Php T (), Thp Nh Nhn Duyn (), Chuyn Php Lun (), Bt Chnh o (), Thin Hnh Php Tng (), Tu Hnh o a Kinh (), v.v. Kinh in ng dch c ngha l r rng, ch ngha sc tch, ch yu truyn b hc thuyt A T m ca thuyt Nht Thit Hu B thuc

Pht Gio Tiu Tha v l lun Thin nh. Chnh ng hnh thnh nn c s cho

vic lu truyn Pht hc vo thi k u ca Trung Quc v l ngi u tin em

Thin qun vo nc ny.

n Nguyn Long K ( , Ingen Ryki, 1592-1673): v t khai sng Hong B Tng ca Nht Bn, ngi vng Phc Thanh (), Phc Chu ( , Tnh Phc Kin), h l Lm (), hiu l n Nguyn (), sinh ngy mng 4 thng 11 nm th 20 nin hiu Vn Lch () nh Minh. Nm ln 9 tui, ng c ch ham hc,

3


nhng nm sau th b hc, theo nghip trng tiu. C m n ng ngi nm di gc

cy tng, mi ng c rng mun hiu r diu l ca tri t, mt tri, mt trng,

cc v sao, v.v., th khng cn con ng no hn l quy y vo ca Pht. Cui cng

vi lng quyt tm, nm 23 tui ng ln Ph Sn ( ) Nam Hi, thuc Ninh Ba (, Tnh Trit Giang), tham bi Triu m ng Ch (). Nm ln 29 tui, ng n ving thm Hong B Sn (), theo Gim Nguyn Hng Th () xung tc xut gia, v sau i tham bi khp cc ni. Trong thi gian ny, ng c hc Kinh Php Hoa Hng Thin T () vng Gia Hng (, Tnh Trit Giang), ri Kinh Lng Nghim Bch Vn T (). Bn cnh ng cn n g ca Mt Vn Vin Ng () v th nhn tm n ca v ny. Vo nm th 6 (1633) nin hiu Sng Trinh (), khi Ph n Thng Dung () ang sng ti Hong B Sn, ng c c lm chc Ty ng, sau th theo li thnh cu, ng ln qun l c Hong B Tng v lm cho tng phong rng r tt

nh ca n; bn cnh ng cn dc ton lc cho xy dng cc ngi ng v

khang trang hn, v tr thnh php t ca Ph n. ng tng sng qua mt s cha

nh Phc Nghim T () Sng c (, Tnh Trit Giang), Long Tuyn T () Trng Lc (, Tnh Phc Kin). n nm th 11 (1654) nin hiu Thun Tr (), nhn li cung thnh ca my v tng nhm Dt Nhin Tnh Dung () Hng Phc T () vng Trng Khi ( , Nagasaki), ng cng vi i Mi Tnh Thin (), c Trm Tnh Oanh (), c Ngn Tnh Vn (), Nam Nguyn Tnh Phi (), v.v., hn 30 ngi t ln thuyn sang Nht, n Hng Phc T. Khi y ng 63 tui. Nm sau, ng

chuyn n Sng Phc T (, Sfuku-ji), ri th theo li mi ca Long Kh Tnh Tim () Ph Mn T (, Fumon-ji) vng Nhip Tn (, Settsu), ng n lm tr tr cha ny. Sau , vo thng 9 nm u (1651) nin hiu

Vn Tr, ng i ln pha ng, n tr ng ti Ln Tng Vin () Thang o ( ) vng Giang H ( , Edo, thuc Tokyo), n yt kin Tng Qun Gia Cng ( ), v v hng s th m thuyt php li sanh. Vo thng 5 nm u (1661) nin hiu Khoan Vn (), ng sng lp Hong B Sn Vn Phc T () ti vng t V Tr (, Uji), lm cn c truyn b Thin phong ca Hong B Tng ti Nht Bn; v n thng 9 nm th 4 ng nin hiu trn, ng

nhng ngi tr tr li cho Mc Am Tnh Thao ( ), v lui v n c. Vo

4


thng 2 nm th 13 cng nin hiu trn, ng b bnh nh; ngy 30 cng thng ny

Hu Thy V Thng Hong (, Gomizuno Jk) sai s n vn an ng. n ngy mng 2 thng 4, ng c ban cho hiu l i Quang Ph Chiu Quc S

(). Vo ngy mng 3 thng 4 nm sau, ng th tch, hng th 82 tui i, 54 h lp, v c ban tng thm cho thy hiu l Pht T Qung Gim Thin

S (). Ngoi ra ng cn c mt s hiu khc nh Knh Sn Th Xut Thin S (), Gic Tnh Vin Minh Thin S (). Trc tc ca ng li c Hong B Ng Lc () 2 quyn, Long Tuyn Ng Lc () 1 quyn, Hong B Sn Ch () 8 quyn, Hong Gii Php Nghi () 2 quyn, D Thng Trung Quc Son Thut (), Ph Tang Hi Lc () 2 quyn, Ph Chiu Quc S Qung Ng Lc () 20 quyn, Hong B Ha Thng Thi Ha Tp () 2 quyn, ng Kt Tp () 2 quyn, Sng Phc T Lc (), Pht T Tn (), Pht X Li K (), n Nguyn Php Ng (), Ph Mn Tho Lc (), Tng n Tp (), Vn o Tp (), Hong B Thanh Quy (), v.v.

Ba Lng Ho Gim ( , Hary Kkan, ?-?): nhn vt sng vo u thi nh Tng, v tng ca Vn Mn Tng Trung Quc, php t ca Vn Mn Vn Yn (). ng sng ti Tn Khai T (), Ba Lng (, Nhc Dng, Tnh H Nam), Nhc Chu (). Do v ng rt gii bin ti nn thng c gi l ng Gim Ming Li.

Ba Tiu Hu Thanh (, Bash Esei, ?-?): nhn vt sng vo thi nh ng, v tng ca Tng Quy Ngng, xut thn Tn La (), Triu Tin, php t ca Nam Thp Quang Dng (). ng tng sng Ba Tiu Sn (), thuc Dnh Chu (, Tnh H Bc).

Bch Nham Tnh Ph (, Hakugan Jfu, ?-?): v tng ca To ng Tng Trung Quc, hiu l V Trung (), php t ca Thch V Minh Phng ( ), sng ti Bch Nham ( ), Tin ng ( , Tnh Trit Giang) v khai ng thuyt php ti y trong vng 30 nm. Bn Php Mn S Qu () do ng

5


bin son vo nm th 6 (1667) nin hiu Khang Hy ( ) v bn T ng i Thng () c bin tp vo nm th 11 (1672) cng nin hiu trn l cc tc phm nh chnh nhng sai lm v thuyt huyt thng ch t. Ngoi ra, ng cn

c cc tc phm khc nh Nhn Thin Nhn Mc Kho () 1 quyn, Tng Thch Trch Chu () 1 quyn, Tng Mn Nim C V Tp () 4 quyn. Php t ca ng c Hng Mc Tr n () l kit xut nht.

Bch Vn Hu Hiu (, Hakuun Egy, 1228-1297): v tng ca Phi Thnh Nht thuc Lm T Tng Nht Bn, t l Bch Vn (), ngi vng Tn K ( , Sanuki, thuc Kogawa-ken). Lc nh ng ln T Du Sn () hc gio hc Thin Thai, ri n nghe gii lut Tuyn Dng T (), sau n ng Phc T () gp c Vin Nh (), theo hu h v ny trong vng 8 nm, c ch kh ng. Vo nm th 3 (1266) nin hiu Vn Vnh (), ng sang nh Tng cu php, i ngao du khp y, cui cng c i ng di trng ca Hy Tu Thiu

m (). Sau ng tr v nc, v vo nm th 5 (1292) nin hiu Chnh ng (), th theo li thnh cu ng n tr tr ng Phc T. Vo ngy 25 thng 12 nm th 5 nin hiu Vnh Nhn (), ng th tch, hng th 70 tui i v 54 h lp. ng c ban cho thy hiu l Pht Chiu Thin S (). ng c li cc tc phm nh Hu Hiu Ha Thng Ng Lc ( ) 2 quyn, Bch Vn Ha Thng Ng Lc ().

B Tu Bn u (s: Vasubandhu, ): m dch l B Tu Bn u (), B Tu Bn (), B Tu Bn u (), Hoa Tu Bn u (), Phat T Bn (), Phit T Bn (), dch l Th Thn ( ), Thin Thn (). Theo Bo Lm Truyn () 4, T ng Tp () 2, Cnh c Truyn ng Lc () 2, ng c xem nh l v t ph php th 21 ca n . Truyn k v ng c ghi li r nht trong Bo Lm Truyn, cn

Cnh c Truyn ng Lc th c lc bt t nhiu. Theo Cnh c Truyn ng

Lc, ng xut thn La Duyt Thnh (), h T X Kh (), cha l Quang Ci (), m l Nghim Nht (). Gia nh ng tuy giu c nhng li khng c con, cho nn song thn ht lng cu nguyn thp Pht mong c c a con. Vo

mt m n, m ng nm mng thy nut vo hai vin ngc sng v ti, n khi tnh

6


dy th bit mang thai, n 1 thng sau ha sanh a con trai. chnh l B Tu

Bn u (). Nm ln 15 tui, ng theo xut gia vi La Hn Quang (), c B Tt T B Ha () truyn trao gii php cho. Trc khi cha theo hu h X D a (s: Gayata, ), ng thng ch n mt ngy mt ba, khng nm, su thi l Pht, trong sch khng dc cu, c chng bn quy knh. X D a

mun ng nn tuyn b trc chng rng: Ta khng cu o, cng chng in

o; ta khng l Pht, cng chng khinh mn; ta khng nm di, cng chng li

bing; ta khng n mt bui, cng chng n nhiu ln; ta khng bit , cng chng

tham mun; tm khng cu mong, y gi l o. Nghe vy, B Tu Bn u bn

pht khi tr tu v lu, sau k tha y bt ca X D a, thng hiu kinh tng, ha

rng khp chng sanh, tr thnh v t th 21. Khi i hnh ha n nc Na ( ), ng ph php cho Ma N La (s: Manorhita, Manorhata, ) v nhp dit ti y. Nm ng th tch c xem l nm inh T (117) i vua Dng () nh Hu Hn. Nhn vt B Tu Bn u ny vi nhn vt Th Thn vn c truyn k

trong B Tu Bn u Php S Truyn () cng nh i ng Ty Vc K () 2, 5 l hai nhn vt hon ton khc nhau v truyn k cng khng ging nhau. Nhn vt Th Thn sau ny l tc gi ca b Cu X Lun (s:

Abhidharmakoa-bhya, ), sng vo khong th k th 5 min Ty Bc n .

Bach Trng Hoai Hai (, Hyakuj Ekai, 749-814): ngi vung Trng Lac ( , Phuc Chu (, thuc tinh Phuc Kin ngy nay), ho l Vng ( , hiu Hoi Hai (, nhu ai Tr (, Gic Chiu (, Hong Tng Diu Hanh (, v.v., v ngi i thng goi ng l Bch Trng Thin S. Nm ln 20 tui, ng

xut gia vi Ty Sn Hu Chiu ( , ri tho cu tuc vi Lut S Php Triu ( Nam Nhac, sau oc ai Tang Kinh L Giang (, thuc Tinh An Huy ngy nay), k n tham vn M T ao Nht ( v c v ny n kha cho. T bn phng chung ao tuc quy y theo Hoi Hai rt ng, nn ng mi kin lp

mt ngi chua ai Hung Sn ( thuc Huyn Phung Tn ( , Hng Chu ( , tc Tinh Giang Ty ngy nay). Ngi chua ny c ly tn l Bch Trng Sn ai Tr Tho Thnh Thin T ( . Hoi Hai l v t khai sn chua, v chnh tai ni y ng c xuy Thin phong cua mnh rt manh

7


me. Trc tc Bch Trng C Thanh Quy ( cua ng hin chi con lai phn ta m thi, nhng lch s Thin Tng Trung Hoa khng bao gi qun c

rng chnh ng l ngi sng lp ra thanh quy cua Thin lm. T tr i, Thin tr

thnh mt b phn gn lin vi sinh hoat phong th Trung Hoa. t cua ng c rt

nhiu bc long tng ra i nh Quy Sn Linh Hu ( , Hong B Hy Vn ( , v.v. Vo ngy 17 thng ging nm th 9 nin hiu Nguyn Hoa ( nh ng, ng th tch, th tho 66 tui. Theo Tng Cao Tng Truyn ( , Canh c Truyn ng Luc ( th cho rng ng tho 95 tui.

Ban Khu Vinh Trac (, Bankei Ytaku, 1622-1693): v tng cua Lm T Tng Nht Ban, sng vo khoang u v gia thi ky Giang H, v t di th 218 cua Diu

Tm T (, Myshin-ji), huy l Nht Tu (), Vinh Trc (), hiu Pht Tr Hong T Thin S (), ao hiu ai Chu (), Bn Khu (), nhu hiu ai Php Chnh Nhn Quc S (), xut thn vung B Ma (, Harima, thuc Hyogo-ken), con trai th ba cua nh Nho Y Quan Nguyn ao Tit (). Nm 1638, ng theo xut gia vi Ton Tng () Tuy u T () vung B Ma, v k tha dong php cua T Ngu () Tam Hu T () thuc vung B Tin ( , Bizen). ng cai i hnh thc cng n Thin, tuyn xng Thin Bt Sanh c o cua mnh, thuyt php rt bnh d t do,

nn c rt nhiu ngi tin theo ng. Nm 1661, nh s h tr cua Cao Cc Cao

Phong (), Phin chu cua Hon Quy Phin (), ng khai sng ra Long Mn T () qu mnh. n nm 1672, ng c c lm tru tr Diu Tm T ( , Myshin-ji) kinh Kyoto. Trc tc cua ng c Bn Khu Pht Tr Thin S Ng Luc ().

Bn Sn Bo Tch ( , Banzan Hshaku, ?-?): nhn vt sng vo gia thi nh ng, ngi k tha dng php ca M T o Nht ( ). ng tng sng Bn Sn ( ), U Chu ( , Tnh H Bc), n lc tuyn xng tng phong ca mnh. Sau khi qua i, ng c ban cho thy l Ngng Tch i S ().

Bng Un C S (, Hun Koji, ?-808): v c si mn ha cua M T ao Nht (

8


), t o Huyn (), thng c gi l Bng C S (), xut thn Hnh Dng (, Tnh H Nam). Gia nh ng i i sng tn Nho Gio, nhng ng li lnh xa trn tc, chuyn n Tng Dng (, Tnh H Bc), chuyn an r tre cho con gi em ra ch bn kim sng qua ngy. Khong u nin hiu Trinh

Nguyn (, 785), ng n tham yt Thch u Hy Thin (), lnh ng c Thin chi cua v ny, ri sau theo tham hoc vi M T trong vong 2 nm.

Bn cnh , ng cn trao i vn p qua li vi cc Thin tng ng thi nh

n H Thin Nhin (), Dc Sn Duy Nghim (), T Phong (), Bch Linh (), Tng Sn (), i ng Ph T (), Trng T Khong (), Bn Hot (), i Mai Php Thng (), Ph Dung Thi Dc ( ), Tc Xuyn ( ), Lc Ph ( ), Thch Lm ( ), Ngng Sn (), Cc n T (), v.v. Sut c i ng khng mang hnh thc tng s m ch c s m thi, nhng vn t c cnh gii gic ng ring bit

ca mnh, c gi l Duy Ma C S ca Trung Hoa. Hn na, tng truyn ng cn

c vic lm qui d nh em ti sn cht ln thuyn ri nhn chm xung y bin.

Ngoi ra, ng cn c dp tri ng v Sc S Tng Chu Vu Do (), v ngay khi lm chung ng nm k u trn bp i Vu Do m thc ha. Sau ny ng c bin b

Bng C S Ng Lc () 2 quyn truyn b Thin phong c o ca Bng Un. V nm thng th tch ca ng, b T ng Tp () cho rng ng th tch vo ngy nht thc, v cn c vo thi gian nhim k Sc S ca Vu Do ti

Tng Chu, ngi ta cho rng ng th tch vo mng 1 thng 7 nm th 3 (808) nin

hiu Nguyn Ha (). Ngoi ra, con gi ng Linh Chiu () cng tng trit ng Thin ch.

Bnh T Tnh (, H Saisei, 1740-1796): h Bnh (), hy l T Tnh (), hiu Tri Quy T ( ). Ban u, ng hc sch Nho, lun bc bi xch Pht Gio; nhng v sau ng c tip xc vi cc lun s nh Minh o (), Tng Sn (), Dng Minh (), Lng Kh (), mi bit r s quy nht ca Tam Gio. T , ng bt u ng ca cm tc Vn Tinh Cc ( ), chuyn tu php mn Nim Pht Tam Mui trong vng hn 10 nm. n nm th 40 (1775) nin

hiu Cn Long ( ), ng vit xong b C S Truyn ( ) gm 56 quyn. Ngoi ra, ng cn trc mt s tc phm khc lin quan n Tnh nh V Lng

9


Th Kinh Khi Tn Lun () 3 quyn, V Lng Th Pht Kinh c Lun () 1 quyn, A Di Kinh c Lun () 1 quyn, Nht Tha Quyt Nghi Lun () 1 quyn, Hoa Nghim Nim Pht Tam Mui Lun () 1 quyn, Nim Pht Cnh Sch () 2 quyn, Thin N Nhn Truyn () 2 quyn, v.v. Bn cnh , ng c hiu nh Tnh Am Php S Ng Lc () 2 quyn, v Trng nh Ty Phng Cng C ().

Bo Phc Tng Trin ( , Hofuku Jten, 867-928): ngi k tha dng php ca Tuyt Phong Ngha Tn ( ), xut thn Phc Chu ( , Tnh Phc Kin), h l Trn (). Nm ln 15 tui, ng theo hu Tuyt Phong, ri nm 18 tui th th c tc gii ti i Trung T (), Chng Chu (), sau tr v li vi Tuyt Phong. Vo nm th 4 (918) nin hiu Trinh Minh () nh Lng, nh s quy y ca v quan vng Chng Chu h Vng, ng n lm v t khai sng Bo

Phc Vin (). Tng truyn trong vng 10 nm y, hc chng theo ng tham hc ln n hn 700 ngi. ng th tch vo ngy 21 thng 3 nm th 3 (928)

nin hiu Thin Thnh () nh Hu ng.

Bch Vn Th oan ( , Hakuun Shutan, 1025-1072): v tng ca Phi Dng K thuc Lm T Tng Trung Quc, xut thn Hnh Dng (, Tnh H Nam), h Chu (). ng theo xut gia th gii vi Tr Lng Nhn c (), sau i tham hc khp cc ni, k n tham yt Dng K Phng Hi () v cui cng k tha dng php ca v ny. T , ng bt u khai ng thuyt php ti

cc ni nh Tha Thin Thin Vin (), Vin Thng Sng Thng Thin Vin () Giang Chu (, Tnh Giang Ty), Php Hoa Sn Chng o Thin Vin (), Long Mn Sn Cn Minh Thin Vin (), Hng Ha Thin Vin (), Bch Vn Sn Hi Hi Thin Vin () Th Chu (, Tnh An Huy). n nm th 5 (1072) nin hiu Hy Ninh (), ng th tch, hng th 48 tui. Nhm Ng T Php Din () mn nhn ca ng bin tp b Bch Vn Th oan Thin S Ng Lc () 2 quyn, Bch Vn oan Ha Thng Qung Lc () 4 quyn; ngoi ra cn c tc phm Bch Vn oan Ha Thng Ng Yu ().

10


Bt B La (s: Bhadrapla, ): dch l Hin H (), Thin Th (), l v b tt xut hin trong i Pht nh Vn Hnh Th Lng Nghim Kinh (), c xem nh thnh Pht trong thi Hin Kip. Nhn cng vi 16 v b tt khc vo tm m ng o; cho nn trong Thin lm thy c an tr tng ca

ng ngay ni nh tm. Trong Tr Lun (), i Bo Tch Kinh () c cp n v b tt tn Bt B La, nhng y l v b tt ti gia, hon ton

khc vi nhn vt xut gia m trong Kinh Lng Nghim cp.

Bc Nhn C Gin ( , Hokkan Kokan, 1164-1253): v tng ca Phi i Hu thuc Lm T Tng Trung Quc, t l Knh Tu ( ), thng c gi l Bc Nhn Ha Thng, h l Long (), ngi vng Vin Xuyn (, Tnh T Xuyn). ng nng theo Vin Trng () Qung Phc Vin () trong lng xut gia, ri n tham vn Bit Phong () cng nh c () Knh Sn (, Tnh Trit Giang). C hm n, nhn nghe cu ni ca Vn Am (), ng cht tnh ng, i n Dc Vng Sn (, Tnh Trit Giang), gp c Pht Chiu c Quang () v k tha dng php ca v ny. ng theo v ny sut 15 nm trng, sau bt u tuyn dng gio php Bt Nh Thin Vin (), ri sau di n Bo n Quang Hiu Thin T (). ng Lm T () trn L Sn () khng c ngi tr tr, nn cung thnh ng nhng ng li chi t v bnh hon. V sau ng n dng mt ci tht nh Bc Nhn () trn Phi Lai Phong () v sng ni y trong 10 nm. T v sau, ng tng sng qua mt s ni nh Thit Quan m Thin T () H Nam (, Tnh Trit Giang), Ty D i Gic Thin T (), T Kh Vin Gic Thin T (), An Ct Chu (, Tnh Trit Giang), Chng Gio Thin T () Ph Ninh Quc (), Hin Khnh Thin T () v Bch Vn Sng Minh Thin T () Thng Chu (, Tnh Giang T), Hu Nht Thin T () Ph Bnh Giang (), o Trng Sn H Thnh Thin Vin (), Tnh T Sn Bo n Quang Hiu Thin T () Ph Lm An (, Tnh Trit Giang), v.v. ng th tch vo ngy mng 1 thng 4 nm th 6 (1253) nin hiu Thun Hu (), hng th 83 tui i v 62 h lp. Mt s trc tc ca ng hin cn lu hnh nh Bc Nhn Ha Thng

11


Ng Lc (), Bc Nhn Vn Tp () 10 quyn, Bc Nhn Thi Tp () 9 quyn, Bc Nhn Ngoi Tp () 1 quyn.

B Ma Nham Thng Ng (, Himagan Jg, 817-888): xut thn vng Phm Dng (, Tnh H Bc), h l m (). ng xut gia An Tp T () vng Yn Bc (, Tnh H Bc). Sau ng vo trn trong ni rng, xa lnh th tc, ri n tham vn Linh Thoan () Vnh Thi T (, Tnh H Bc), v k tha dng php ca v ny. Vo nm th 4 (850) nin hiu i Trung (), ng ln Ng i Sn (), n ving thm B Tt ng ca Hoa Nghim T () khi thy tng Vn Th, ng lin cng dng ngn tay gia bn phi ca mnh. Tip

theo ng n B Ma Nham (), ni tng truyn c Vn Th hay ging th cu , kt tho am v sng trong vng 17 nm trng. ng thng dng ci

nnh bng cy gio ha k n tham hc. Vo ngy 18 thng 7 nm u (888) nin

hiu Vn c (), ng th tch, hng th 72 tui i v 51 h lp.

Bit Am Tnh Thng ([], Betsuan Sht, khong hu bn th k 17): v tng ca Lm T Tng Trung Quc, hiu l Bit Am ([]), xut thn An Nhc (), ng Xuyn (, Tnh T Xuyn), h l Long (). Nm ln 11 tui, gp lc thn ph qua i, ng pht tm theo xut gia vi Tam Sn ng Lai (), ri theo hc vi Hu Sn Tnh Chng ()php t ca Tam Sn. Sau khi th c tc gii, ng n tham vn Hnh Sn ng Bnh (), ri cui cng tr v c php ca Tam Sn. n nm th 24 (1685) nin hiu Khang Hy (), gp lc thy qua i, ng k th ngi v tr tr, lnh o chng. Nm sau, ng ngao du cc

vng Giang Trit (), Gia Ha (), Knh Sn (), ri dng chn tr ti Thin ng (), Ph () v n nm th 28 cng nin hiu trn, ng kim nhim tr tr Vnh Th T () ng Vin (), V Lm (). Vo nm th 30 (1691) nin hiu Khang Hy, ng trc tc b Tc ng Chnh Thng (), 42 quyn. Hong T (), ngi chuyn trch v cc th trng, thu tp nhng ng c, c duyn ca ch v ng mn bin tp thnh b Ph Bit Am

Thin S ng Mn Lc () 3 quyn.

Bit Nguyn Vin Ch (, Betsugen Enshi, 1294-1364): v tng ca Phi Hong

12


Tr ( ) thuc To ng Tng Nht Bn, xut thn vng Vit Tin ( , Echizen, thuc Fukui-ken), h Bnh (). ng xut gia lc cn nh tui, theo hc vi ng Minh Hu Nht () c 11 nm, liu ng i s v cui cng k tha dng php ca v ny. Vo nm th 2 (1320) nin hiu Nguyn ng (), ng sang nh Nguyn cu php, n tham hc vi C Lm Thanh Mu ( ), Trung Phong Minh Bn (), v.v., v vo nm th 2 (1330) nin hiu Nguyn c ( ) th tr v nc. Trong khong thi gian ny, nm th 2 (1325) nin hiu Chnh Trung (), ng c Trung Phong Minh Bn ban n kh cho. Sau khi v nc, vo nm u (1342) nin hiu Khang Vnh (), th theo li mi ca Triu Thng Qung Cnh (), ng n lm t khai sn ca Hong Tng T () Tc V (), Vit Tin, v ng cn khai sng Thin ng T () cng nh Ct Tng T ( ). Bn cnh , ng cn sng qua cc cha nh Chn Nh T () kinh Kyoto, Kin Nhn T (, Kennin-ji) theo li thnh cu ca Tc Li Ngha Thuyn ( ) vo nm th 3 (1364) nin hiu Trinh Tr (). n ngy mng 8 thng 10 cng nm trn, ng th tch, hng th 71 tui i v 56 h lp. Trc tc ca ng c Nam Du Tp (), ng Quy Tp ( ), v.v. Trung Nham Vin Nguyt ( ) son bn Bit Nguyn Ha Thng Thp Minh Tinh T ().

B Lu Chi (s: Bodhiruci, j: Bodairushi, [], ?-527): v tng sng di thi Bc Ngy, xut thn min Bc Thin Trc, dch l o Hy (), hc gi ca h Du Gi i Tha, tnh cht thng tu, tinh thng c ba tng, rnh v ch thut, mang

ch nguyn hong php khp mi ni. Vo nm u (508) nin hiu Vnh Bnh () i vua Tuyn V () nh Bc Ngy, ng n Lc Dng (), c nh vua rt knh trng, sc mng cho tr tr Vnh Ninh T () v chuyn tm phin dch cc kinh in Phn vn khong 39 b 27 quyn nh Thp a Kinh Lun (), Kim Cang Bt Nh Kinh (), Pht Danh Kinh (), Php Tp Kinh (), Thm Mt Gii Thot Kinh (), i Bo Tch Kinh Lun (), Php Hoa Kinh Lun (), V Lng Th Kinh Lun (), v.v. Ngoi ra, nhn v ng cng vi Lc Na Ma () phin dch b Thp a Kinh Lun, nn c tn lm v t ca a Lun Tng. i xng vi Nam

o Phi Tng Chu () thuc h Lc Na (), Hu Quang (), dng

13


phi ca ng v o Sng ( ) gi l Bc o Phi. Bn cnh , do v ng thng xin dng Qun V Lng Th Kinh (), nn sau ny c tn sng nh l s t ca Tnh Tng.

Bi Hu (, 797-870): xut thn Vn H (), H ng (, Tnh Sn Ty; trong ng Th [] cho l ngi vng T Nguyn [], Mnh Chu []), t l M (), c gi l H ng i S (). ng vn l quan li di thi nh ng, nhng thng n tham hc Hoa Nghim vi Khu Phong Tng Mt () di hnh thc c s. Bn cnh , ng cn cung thnh Hong B Hy Vn () n Long Hng T () v Khai Nguyn T (), 2 ngi cha ni ng nhm chc, ngy m tham hc, cho nn ng thng trit tm n ch t v bc

thng c gio tng. ng vit cun Khuyn Kht B Tm (), bin tp ng lc ca Hong B, Truyn Tm Php Yu () v vit li ta cho cc trc tc ca Khu Phong. ng tng lm cc chc quan nh Binh B Th

Lang, Trung Th Mn H Chng S, Tuyn V Qun Tit S v nhm chc

nhng a phng nh Chiu Ngha (), H ng (), Phng Tng (), Kinh Nam (). ng qua i vo nm th 11 nin hiu Hm Thng (), hng th 74 tui.

Ca Dip Ma ng (s: Kyapamtaga, ): ngi Trung n , thng hiu cc kinh in i Tha v Tiu Tha. Xa kia ng thng ging Kinh Kim Quang Minh

cho mt tiu quc phng s xm lc ca ch cho nn thanh danh ca ng rt

c ngi ng thi hm m. Nm 67 Dng lch c s thnh mi ca vua

Minh , ng cng Trc Php Lan li thnh Lc Dng dch Kinh T Thp Nh

Chng v l nhng ngi truyn b Pht php u tin Trung Quc.

Ca Lng Tnh m (, Kary Shon, ?-1726): v tng ca Lm T Tng Trung Quc, hiu l Ca Lng (), xut thn Thm Dng (), h L (). Nm 24 tui, ng n tham bi Chn Nht () Cao Dng T L () v xut gia. Sau khi th c tc gii, ng theo tham hc vi Mng Am Siu Cch (), c php vi v ny v tng sng qua mt s danh lam nh Thin Pht (), L An (), Quy Tng (), i Gic (). Vo ngy 29 thng 7 nm th 4 (1726)

14


nin hiu Ung Chnh (), ng th tch. ng c truy phong hiu l Vin Thng Diu Tr Thin S (). Trc tc ca ng c Tng Gim Php Lm () 72 quyn v 10 hi Ng Lc.

Ca Na B (s: Kadeva, , khong th k th 3): ting Phn Kadeva c ngha l Phin Mc B (, B Mt Mt), hay cn gi l Thnh B (s: rya-deva, , tc Thnh Thin), v t ph php i th 15 trong Thin Tng. ng k tha dng php t Long Th (s: Ngrjuna, ), ri sau truyn li cho La Hu La a (s: Rhulabhadra, ). ng xut thn dng di B la mn Nam Thin Trc. Ban u ng mc con mt ni tng i T Ti Thin, ri sau

t mc con mt tht mnh ra cng dng cho tng y, cho nn ng c gi l

B Mt Mt. V sau, ng xut gia theo Pht Gio, tr thnh t ca Long Th. Ban

u khi mi i mt, Long Th t mt ci bt y nc trc mt B th xem

thi ca ng th no. B bn nm vo trong ci bt y cy kim, nhng lm cho

nc khng vng ra ngoi. Nhn c duyn ny m c hai u hoan h kh hp nhau.

ng tng i khp n , dng cao cy kim ph t v iu phc chng ngoi

o, v vy ng rc ly on hn v cui cng b ngoi o git cht.

Cao Phong Nguyn Diu ( , Kh Genmy, 1238-1295): v tng ca phi Ph Am v Dng K thuc Lm T Tng Trung Quc, hiu l Cao Phong (), xut thn Huyn Ng Giang (), Ph T Chu (), Tnh Giang T (), h T (), sanh ngy 23 thng 3 nm th 2 nin hiu Nguyn Hy () nh Nam Tng. Nm 15 tui, ng xung tc xut gia, n nm 17 tui th theo tu hc vi Php

Tr () Mt n T () vng Gia Ha (). ng cn hc c gio hc Thin Thai, sau n tham vn on Kiu Diu Lun (), ri Tuyt Nham T Khm ( ) v c php vi v ny. Vo nm th 2 (1266) nin hiu Hm Thun (), ng n c ti vng Long Tu (), Lm An () v 5 nm sau th hot nhin trit ng. n nm th 10 cng nin hiu trn, ng n tr ti Song K

Phong (), ri n nm th 16 (1279) nin hiu Ch Nguyn (), ng n Ty Phong () trn Thin Mc Sn ( ) v bt u hong php S T Nham (). ng sng lp ra 2 ngi cha S T () v i Gic (), t tham hc c n c ngn ngi v th gii hn vn ngi. ng dng gia phong gi l

15


Tam Quan Ng () li cho hu th b Cao Phong i S Ng Lc () 2 quyn. Vo ngy mng 1 thng 12 nm u nin hiu Nguyn Trinh (), ng th tch, hng th 58 tui i v 43 h lp, c ban tng cho thy hiu l Ph Minh Qung T Thin S (). Chi Tn () son vn bia thp, C S Trc ng () v Hng Kiu T () vit hnh trng ca ng.

Cn Phong (, Kemb, ?-?): nhn vt sng vo cui thi nh ng, v tng ca To ng Tng Trung Quc, php t ca ng Sn Lng Gii ( ), tng sng ti Vit Chu (, Tnh Trit Giang).

Ct Tng ( , Kichiz, 549-623): v tng sng di thi nh Ty, ngi vng Kim Lng (), h An (), tn Th (), t tin ng ngi An Tc (, dn tc H), sau di n Kim Lng, cho nn ng c gi l An Ct Tng (), H Ct Tng (). Nm ln 3, 4 tui, ng theo cha n yt kin Chn (), nhn Chn t cho ng tn l Ct Tng. Sau cha ng xut gia, c php danh o

Lng (). ng thng theo cha n Hng Hong T () nghe Php Lng () ging thuyt v Tam Lun (), v nm ln 7 tui (c thuyt cho l 13 tui) ng theo v ny xung tc xut gia. Php Lng l ngi truyn tha gio hc Tam

Lun ca h thng Cu Ma La Thp (), cho nn ng thng hc tp Trung Lun (), Bch Lun () v Thp Nh Mn Lun (). Nm 19 tui, ln u tin ng ng n thuyt php, ri nm 21 tui th c tc gii, danh ting

ngy cng cao. Vo nm u (581) nin hiu Khai Hong () nh Ty, lc ng 32 tui, Php Lng qua i, ng bn vn du v pha ng n Gia Tng T ( ) thuc vng Hi Kh (, hay Ci K), Trit Giang (), lu li ni y chuyn tm thuyt ging v trc tc, ngi n hc o ln n hn ngn ngi. Bn cnh

, ng cn vit ch s cho cc th tch Tam Lun, phn nhiu u c hon thnh

cha ny, cho nn hu th gi ng l Gia Tng i S (). Ngoi vic hnh thnh h thng Tam Lun Tng, ng cn tinh thng c cc kinh i Tha nh

Php Hoa, Nit Bn, v.v. Vo thng 8 nm th 17 nin hiu Khai Hong (), gi th mi Thin Thai Tr Khi i S ( ) n tuyn ging gio ngha Php Hoa. Vo nm th 2 (606, c thuyt cho l nm th 2 [602] nin hiu Nhn Th

[], hay nm cui [616] nin hiu i Nghip []) nin hiu i Nghip (

16


), vua Dng () h chiu m 4 o trng, ng phng sc ch n tr ti Hu Nht o Trng ( ) Dng Chu ( ) vng Giang T ( ). Chnh b Tam Lun Huyn Ngha ( ) m tng truyn do ng trc tc, c hon thnh trong khong thi gian ny. Sau , ng chuyn n Nht Nghim

T () Trng An (), hong o vng Trung Nguyn. Ngoi ra, ng cn i khp cc ni din ging kinh hong dng Tam Lun Tng, cho nn ng c

xem nh l v t ti hng ca tng phi ny. ng tng bin lun vi Tng Sn (), v lun s ni ting ng thi, ng p tri chy, c hai bn tri qua hn 40 ln i p nh vy, cui cng ng thng cuc. T nm u (605) nin hiu i Nghip

() cho n cui i nh Ty (617), ng sao chp 2.000 b Kinh Php Hoa, to 25 tn tng, ch thnh l sm. Vo nm u (618) nin hiu V c ( ) nh ng, ti Trng An vua Cao T tuyn chn ra 10 v cao tng c thng lnh

tng chng, s c chn vo trong s . Thm vo , p ng li thnh cu ca 2

cha ng Tht () v nh Thy (), ng n lm tr tr, nhng sau di v Din Hng T (). n thng 5 nm th 6 nin hiu V c (), trc khi mng chung, ng tm ra sch s, t hng nim Pht, vit cun T Bt B Lun

( , Lun Khng S Cht) xong mi an nhin th tch, hng th 75 tui. Bnh sanh ng ging thuyt Tam Lun () hn 100 ln, Php Hoa Kinh () hn 300 ln, i Phm Kinh (), Hoa Nghim Kinh (), Duy Ma Kinh (), i Tr Lun (), v.v., mi loi khong 10 ln. Mn h ca ng c nhng nhn vt kit xut nh Hu Lng (), Hu Qun (), Tr Khi (), v.v. Trc tc ca ng cng rt phong ph nh Trung Qun Lun S (), Thp Nh Mn Lun S (), Bch Lun S (), Tam Lun Huyn Ngha (), i Tha Huyn Lun (), Php Hoa Huyn Lun (), Php Hoa Ngha S (), v.v. Ngoi ra, cn c mt s sch ch thch cng nh lc lun ca cc kinh in i Tha nh Php Hoa, Nit Bn, Thng

Man, i Phm, Kim Quang Minh, Duy Ma, Nhn Vng, V Lng Th, v.v.

Cu Chi (, Gutei, ?-?): nhn vt sng di thi nh ng, khng r tnh danh, v ng thng tng ch Quan m Chun Cu Chi nn ngi i gi ng l Cu Chi.

ng sng vng Kim Hoa (), V Chu (), Tnh Trit Giang (). Do v khng tr li c cu hi ca v Ni Tht T (), ng t gi tho am ca mnh

17


m i du ha khp ni. ng c n tham vn Thin Long (), php t ca i Mai Php Thng (), ri k li cu chuyn trc kia cho v ny nghe, Thin Long bn a mt ngn tay ln. Cu Chi ht nhin i ng, v t v sau mi khi

ai hi iu g, ng ch a mt ngn tay ln tr li m thi. Khi sp lm chung, ng

bo rng: "Ng c Thin Long nht ch Thin, sanh th dng bt tn. ()" (Ta y c c Thin mt ngn tay ca Thin Long, sut c i dng cng chng ht).

Cu Na Bt La (s: Guabhadra, j: Gunabadara, , 394-468): dch l Cng c Hin (), v tng dch kinh di thi ng Tn (), xut thn min Trung n , thuc dng di B La Mn. Lc nh ng hc Ng Minh v

cc b lun th, nghin cu rng v thin vn, ton s, y hc, ch thut, v.v. Sau ,

nhn c b A T m Tm Lun () m khi tm sng tn Pht php, bn xung tc xut gia v th c tc gii. ng l ngi nhn t, nhu thun, chuyn

cn hc tp; ban u hc gio php Tiu Tha, thng c Tam Tng, sau hc gio

l i Tha, nghin cu su v i Phm Bt Nh Kinh (), Hoa Nghim Kinh (), v.v. ng cn dng Pht php khuyn ha song thn mnh v cui cng h cng quy y v vi Pht Gio. Vo nm th 12 (435) nin hiu Nguyn Gia

() nh Lu Tng, ng n Qung Chu () bng ng bin, vua Vn sai s nghnh n vo K Hon T () Kin Khang () tham gia cng tc dch kinh. Ti y ng cng vi Hu Nghim (), Hu Qun (), v.v., chiu tp tng ti dch b Tp A Hm Kinh () 50 quyn; sau ti ng An T () dch i Php C Kinh () 2 quyn, v ti Qun n Dng () dch Thng Man Kinh () 1 quyn. V sau, ng chuyn n tr ti mt ngi cha mi Kinh Chu (), thng ging thuyt Hoa Nghim Kinh, v.v. Ngoi ra, ng cn c tr mt s ni khc nh o Trng T (), Trung Hng T (), Bch Thp T (), v.v. n nm th 7 (463) nin hiu i Minh () nh Lu Tng, ng vng chiu lp n cu ma v c ng nghim cho nn nh

vua ban tng rt hu h. i ng tri qua 3 i vua Vn , Hiu V v Minh

, c 3 u quy ngng v sng knh ng. Ngoi cc kinh in nu trn, ng cn

dch mt s khc nh Lng Gi Kinh () 4 quyn, Tiu V Lng Th Kinh () 1 quyn, Qu Kh Hin Ti Nhn Qu Kinh ( ) 4

18


quyn, Ti Phc Bo ng Kinh () 1 quyn, v.v., tng cng ln n 52 b v 134 quyn. Vo nm th 4 nin hiu Thi Th () i vua Minh , ng th tch, hng th 75 tui.

Chi Lu Ca Sm (s: Lokaema, j: Shirukasen, , 147-?): v tng dch kinh di thi nh Hn, cn gi l Chi Sm (), ngi i Nguyt Th ( , tn mt vng quc ngy xa Trung ). Vo nm cui i vua Hon () nh Hu Hn, ng n thnh Lc Dng () tham gia dch kinh. n trong khong thi gian nin hiu Quang Ha () v Trung Bnh (, 178-189) i vua Linh (), ng dch c hn 20 b nh o Hnh Bt Nh Kinh (), Ban Chu Tam Mui Kinh (), A X Th Vng Kinh (), Tp Th D Kinh (), Th Lng Nghim Kinh (), V Lng Thanh Tnh Bnh ng Gic Kinh ( ), Bo Tch Kinh ( ), v.v.. Tuy nhin, hin tn ch cn li 12 b m thi. ng c xem nh l ngi u tin dch

kinh v truyn b l lun gio hc Bt Nh ca Pht Gio i Tha ti Trung Quc.

Trong s cc kinh in ng phin dch, o Hnh Bt Nh Kinh c xem nh l

quan trng nht v l dch bn sm nht trong cc kinh in ca h Bt Nh. Bn

cnh , Ban Chu Tam Mui Kinh cng l kinh in trng yu ly c Pht A Di

phng Ty lm i tng, l tn ngng ca Di Tnh vo thi k u

Trung Quc, c dng lm kinh in gi u ch yu cho cc t chc kt x nim

Pht nh ng Lm T () trn L Sn () ca Hu Vin (), v.v. Sau khi dch cc kinh xong, khng r ng qua i ti u v khi no.

Chi ao V Nan (, Shid Munan, 1603-1676): v tng cua Lm T Tng Nht Ban sng vo u thi ky Giang H, huy V Nan (), ao hiu Ch ao (), hiu Kip Ngoai ( ), xut thn vung My Nung ( , Mino, thuc Gifu-ken). ng c ch nguyn xut gia, nhng sau lai k tha gia nghip. n nm 40 tui, nhn

trn ng i hnh ha, ng c ng Tht ( ) Diu Tm T ( , Myshin-ji) cam ha, ri theo hu v ny n Chnh ng T () vung Giang H (, Edo) v xut gia. Vo nm 1649, ng tham cu cng n Ch ao V Nan (, n vi ao khng kh) v at ng. Sau ng khai sng ng Bc Am () vung Ma B (), c Tng Qun c Xuyn Gia Cng (

19


, Tokugawa Ietsuna) v cc ai ban doanh quy y theo, v ng lm t khai sn ng Bc T (, Thoku-ji). Vo cui i ng dng Ch ao Am () v n c ni y. Trc tc cua ng c Ch ao V Nan Thin S Gia Danh Php Ng () 1 quyn, ao Ca Tp () 1 quyn.

Ch Nim (, Shinen, 535-608): v tng sng di thi nh Ty, ngi vng Tn (, Huyn K [], H Bc []), h Trn (). Ban u ng theo php s o Trng () kinh Nghip hc i Tr Lun (), thm hiu ton b ngha l. K n ng n lm mn h ca o Sng () hc v Thp a Lun (), theo Hu Tung () hc T m (), tt c u thng sut tn cng o ngha ca chng. Xong ng tr v c hng hong ha trong hn 10 nm.

Sau nhn gp phi nn ph Pht ca V nh Bc Chu, ng trn ra sng ven bin.

Khi nh Ty hng thnh, vua Vn phc hng Pht php, ng bn khai ng

thuyt ging Tp Tm Lun () v son ra Tp Tm Lun S (). Vo nm th 17 (597) nin hiu Khai Hong (), vua nh Hn sang lp Ni Thnh T (), thnh ng n tr tr. n nm th 2 (602) nin hiu Nhn Th (), ng theo nh vua vo cung ni, v n nm u nin hiu i Nghip () th tr v c hng. Vo nm th 4 cng nin hiu trn, ng th tch, hng th 74 tui.

Chiu Khnh Tnh ng ( , Shkei Sht, ?-?): v tng sng di thi nh Tng, cn c gi l Vn ng (), php t ca Bo Phc Tng Trin () Chng Chu (), hiu l Tnh Tu Thin S (). ng tng sng ti Chiu Khnh Vin (), Tuyn Chu (, Tnh Phc Kin).

Chn (s: Paramrtha, j: Shindai, , 499-569): v tng dch kinh tr danh sng vo khong th k th 6, m dch Tc Ba La Mt Tha (), Ba La Mt ( ), cn gi l Cu La Na (s: Kulantha, ), xut thn vng u Thin Ni (s: Ujjain, ) Ty Bc n , thuc dng di B La Mn, h Ph La a (s: Bhrata, ), tnh cht thng minh, ghi nh su sc, bin ti v ngi. Lc nh ngao du khp cc ni, tng hu qua nhiu bc thy, nghin cu ht cc in

tch, qun thng c tam tng, 6 b, hiu r diu l i Tha. Vo nm u (546) nin

hiu i ng () di thi nh Lng, ng mang kinh in sang vng Nam Hi

20


( ), Trung Quc. n nm th 2 (548) nin hiu Thi Thanh ( ), ng vo Kin Nghip (, tc Nam Kinh []) yt kin V ; nhng lc by gi li gp phi lon Hu Cnh ( ) bn phi lnh nn v phng Nam, du lch cc a phng nh T Chu (), Trit Chu (), Mn Chu (), Cm Chu (), Qung Chu (), v.v., nhng vn khng h xao lng chuyn dch kinh ca mnh. Vo nm u (569) nin hiu Thi Kin () nh Trn, ng th tch, hng th 71 tui. T cui thi Lng V cho n khi qua i, ng dch c tt c

64 b v 278 quyn kinh lun, hin ch cn li 30 b, phn ln l nhng in tch

quan trng nghin cu Pht Gio. ng cng vi Cu Ma La Thp (s: Kumrajva,

, 344-413), Huyn Trng ( , 602-664), Ngha Tnh ( , 635-713) c xem nh l 4 nh phin dch v i trong vn hc Pht Gio Trung Quc.

Phng php v hc thc phin dch ca ng l kim ch nam dn ng cho lch s

truyn dch ca Pht Gio Trung Quc. Ngoi Chuyn Thc Lun ( ), i Tha Duy Thc Lun () v cc in tch v Duy Thc ra, cn c Kim Quang Minh Kinh (), Nhip i Tha Lun (), Nhip i Tha Lun Thch (), Lut Nh Thp Nh Minh Liu Lun (), Trung Bin Phn Bit Lun (), Thp Tht a Lun (), Cu X Lun Thch (), i Tha Khi Tn Lun (), v.v. Trong s , Nhip i Tha Lun v Nhip i Tha Lun Thch c nh hng ln nht, tr

thnh cn c l lun ch yu cho hc phi Nhip Lun di thi Nam Triu. V vy,

Chn c tn sng l v t ca Nhip Lun Tng.

Chn Hit Thanh Liu (, Shinketsu Seiry, 1088-1151): v tng ca To ng Tng Trung Quc, hiu l Chn Hit (), xut thn vng T Tuyn An Xng (, Tnh T Xuyn), h l Ung (). Nm ln 11 tui, ng xut gia vi Thanh Tun () Thnh Qu T () v hc Kinh Php Hoa. n nm 18 tui, ng th c tc gii, n sng i T T ( ) vng Thnh ( , Tnh T Xuyn), hc Kinh Vin Gic v Kinh Kim Cang. Sau , ng ln Nga Mi Sn (), tham bi c Ph Hin (), v cui cng k tha dng php ca T Thun () n H Sn (, Tnh H Nam). K n, ng ln Ng i Sn (), tham bi c Vn Th (), v lm th gi cho Trng L T Chiu (). Vo nm th 3 (1121) nin hiu Tuyn Ha (), T Chiu b bnh, nn thnh

21


ng lm tr tr ni y. Vo thng 6 nm th 2 (1128) nin hiu Kin Vim (), ng lui v n c, n thng 8 th ln B t Lc Gi Sn () l bi c Quan m (). Vo thng 11 nm th 4 (1130) cng nin hiu trn, ng n tr tr Tuyt Phong T (). n nm th 5 (1135) nin hiu Thiu Hng (), ng li lui v n c, ri vo thng 7 nm sau, ng n tr ti A Dc Vng Sn Qung

Li T () thuc vng T Minh (, Tnh Trit Giang) v bt u khai ng b gio ti y. Hai nm sau (1137), cng c li thnh cu ng n

Tng Sn () thuc Ph Kin Khang (, Tnh Giang T), nhng ng co bnh t chi. Vo nm th 8 (1138) cng nin hiu trn, ng n tr tr hai ngi Long

Tng T () v Hng Khnh T (). Vo thng 5 nm th 15 cng nin hiu trn, ng chuyn n Nng Nhn Hng Thnh Vn Th Thin T (). Ri n nm th 21 th n tr tr Sng Tin Hin Hiu Thin Vin () v khai m o trng thuyt php cho T Ninh Thi Hu (). Vo thng 10 cng nm ny (1151), ng th tch, hng th 64 tui i v 45 h lp. ng

c ban cho thy hiu l Ng Khng Thin S ( ). Mn nhn bin tp cun Trng L Liu Ha Thng Kip Ngoi Lc () 1 quyn, trc tc ca ng c Tn Tm Minh Nim C () 1 quyn.

Chn Nh ( , Shinga, 801-879): v tng ca Chn Ngn Tng Nht Bn, sng vo u thi i Bnh An (, Heian), ngi khai c Trinh Qun T (, Jgan-ji), thy hiu l Php Quang i S () v Trinh Qun T Tng Chnh (), em rut ca Khng Hi. ng theo hu Khng Hi, ri n nm 825 th c th php qun nh v lm chc A X L. Nm 835, ng c Khng Hi ph

chc cho qun l Tng Kinh Cc ca ng T ( , T-ji), Chn Ngn Vin ca ng i T (, Tdai-ji) v Hong Phc T (, Gfuku-ji). Nm 847, ng c c lm chc Bit ng ca ng i T, n nm 864 th lm Tng

Chnh v tr thnh Php n i Ha Thng (). Bn cnh , ng cn c Thanh Ha Thin Hong (, Seiwa Tenn) tn knh v tn nhim, mt khc ng rt thm giao vi Tng Qun ng Nguyn Lng Phng ( , Fujiwara Yoshifusa), cho nn vo nm 862, ng kin lp Trinh Qun T kinh

Kyoto. t ca ng c Chn Nhin (, Shinzen), Nguyn Nhn (, Gennin).

22


Chn Tnh Khc Vn (, Shinj Kokubun, 1025-1102): v tng ca Phi Hong Long ( ) thuc Tng Lm T Trung Quc, xut thn Vn Hng ( ), Thim Ph (, Tnh H Nam), h l Trnh (), hiu l Vn Am (), v ty theo ch ca ng cng nh Thin s hiu m c cc tn gi khc nhau nh Lc

m Khc Vn (), Bo Phong Khc Vn () v Chn Tnh Khc Vn (). Ngay t nh ng kit xut, nn cha ng c cho ng i du hc. Nhn nghe li thuyt php ca Bc Thp T Qung () Phc Chu (, Tnh H Bc), ng pht tm theo hu h v ny, v c t cho tn l Khc Vn.

Nm ln 25 tui, ng th c tc gii. Ban u ng hc cc kinh lun, nhng khi bit

c Thin th ng ngao du ln phng Nam, v vo nm th 2 (1065) nin hiu Tr

Bnh (), ng nhp h an c trn i Quy Sn (). Ti y nhn nghe mt v tng tng cu k ca Vn Mn Vn Yn (), ng hot nhin i ng, ri n tham vn Hong Long Hu Nam ( ) Tch Thy ( ) v k tha dng php ca v ny. Trong s mn h ca Hong Long, ng l ngi c c phong

mn nhu nn thng c gi l Vn Quan Ty (). Vo nm th 5 (1072) nin hiu Hy Ninh (), ng n Cao An (), th theo li thnh cu ca v Thi Th Tin Cng ( ), ng n tr tr hai ngi cha ng Sn T ( ) v Thnh Th T () trong vng 12 nm. Sau , ng li ln Kim Lng (), c Th Vng () quy y theo v khai sn ra Bo Ninh T (). ng cn c ban cho hiu l Chn Tnh i S (). Khng bao lu sau, ng li quay tr v Cao An, lp ra u Lo Am () v sng nhn c ti y. Sau 6 nm, ng n tr ti Quy Tng T () trn L Sn (). Tip theo, th theo li thnh cu ca T Tng Trng Thng Anh ( ), ng li chuyn n sng Lc m (). Cui cng ng tr v sn am n c v vo ngy 16 thng 10 nm u (1102) nin hiu Sng Ninh (), ng th tch, hng th 78 tui i v 52 h lp. Cng vi Hi ng T Tm () v ng Lm Thng Thng (), ng tao dng nn c s pht trin cho Phi Hong Long () thuc Lm T Tng Trung Quc. t ca ng c nhng nhn vt kit xut nh u Sut Tung

Duyt (), Th Ninh Thin T (), ng Sn Ch Cn (), Php Vn Co (), Bo T Tn Anh (), Thch u Hoi Ch (), Lc m Vn Chun (), Vn Th Tuyn Nng (), Hu Nht Vn Nh (), ng Sn Phn Ngn (), Thng Phong Hu Ha

23


(), Cu Phong Hy Qung (), v.v. Trc tc ca ng li c Vn Am Chn Tnh Thin S Ng Lc () 6 quyn, cn t Gic Phm Hu Hng () th son ra cun Vn Am Chn Tnh Ha Thng Hnh Trng ().

Chuyt Am c Quang (, Settan Tokk, 1121-1203): v tng ca Phi i Hu thuc Lm T Tng Trung Quc, c gi l Chuyt Am (), ng Am (), xut thn vng Tn D (), Lm Giang (, Tnh Giang Ty), h l Bnh (). Nm 15 tui, ng theo xut gia vi Thin S Ct () ng Sn Quang Ha T (), sau tham hc vi i Hu Tng Co () Dc Vng Sn () v k tha dng php ca v ny. u tin ng tr ti Quang Hiu T (), k n vo nm th 7 (1180) nin hiu Thun Hy (), ng sng qua cc ni nh Linh n T (), Knh Sn T (), v.v.ng c vua Hiu Tng nh Nam Tng quy y theo v ban cho hiu l Pht Chiu Thin S (). Vo nm th 3 (1203) nin hiu Gia Thi (), ng th tch, hng th 83 tui, v c ban cho sc thy l Ph Tu Tng Gic i Thin S (). Php t ca ng c Trit ng Nh Dim (), V T Liu Phi (), Bc Nhn C Gin (), v.v. Trc tc ca ng c Pht Chiu Thin S Tu i Lc () 1 quyn, Pht Chiu Quang Ha Thng Ng Yu () 1 quyn.

Ch Nhac Dich ng (, Morotake Ekid, 1805-1879): v tng cua To ng Tng Nht Ban, sng vo khoang gia hai thi ai Giang H v Minh Tr, huy l

Dch ng ( , ao hiu Ton Nhai ( , hiu l V T T ( , Tam Gii V Lai ( , nhu hiu Hong T T c Thin S ( , xut thn vung Danh C c (, Nagoya), Vi Trng (, Owari). Nm 1813, ng theo xut gia vi Tuyt ng Hiu Lm () Thnh ng T ( vung Vi Trng, sau k tha dong php cua v ny. Sau ng c theo hu ao Kh Chng

ng ( ng Long T ( , Lai ng ( Chnh Vo T ( vung My Nung (, Mino), ng Mn ( Ton Cu Vin ( vung Tn Nung (, Shinano), v c n kha cua Bn Cao ( Hng Tch T ( vung Tam H (, Mikawa). V sau, ng tng sng qua vi ni nh Long

24


Hai Vin ( , Thin c Vin ( Gia Ha (, Kaga), v n lc iu nh hoa hon cuc khng tranh gia hai chua Vinh Bnh T ( , Eihei-ji) v Tng Tr T ( , Sji-ji). Trc tc cua ng c Huyn Lu Thin S Lc Truyn (), Tng Tr Dch ng Thin S Di Cao ( , Ton Nhai Dch ng Thin S Ng Luc (.

Chng Knh Hoi Huy (, Shkei Eki, 754-815): ngi vng Tuyn Chu (, Tnh Phc Kin), h l T (). Khong nm u (785) nin hiu Trinh Nguyn (), ng n tham l M T o Nht (), v c tm yu; v sau ng n n c Tr Hp Sn (), ri chuyn n t tc ti Linh Nham T (), T Chu (, Tnh Sn ng), k n Bch Nham T () nh Chu (, Tnh H Bc), v khai m Thin php Trung iu Sn (). n nm th 3 (808) nin hiu Nguyn Ha (), th theo sc lnh ca nh vua, ng n tr ti T L Gi Na Vin ca Chng Knh T () thuc Ph Kinh Triu (, Trng An) v bt u gio ha chng. ng th tch vo ngy 21 thng 12 nm

th 10 (815) nin hiu Nguyn Ha (), hng th 62 tui, c ban sc thy l i Gic Thin S () v truy tng thm hiu i Tuyn Gio Thin S ().

C Phong Gic Minh ( , Koh Kakumy, 1271-1361): v tng ca Phi Php ng thuc Lm T Tng Nht Bn, hiu l C Phong (), xut thn Hi Tn ( , Aizu, thuc Fukushima-ken), h Bnh (), sinh nm th 8 nin hiu Vn Vnh (). Nm ln 7 tui, ng tang m, n nm 17 tui ng theo xut gia vi ging s Lng Phm (), th gii trn Du Sn (), hc gio l Thin Thai c 8 nm, sau theo hu Php ng Quc S V Bn Gic Tm () Hng Quc T () c 3 nm. Tip theo, ng n tham hc vi Liu Nhin Php Minh () Xut V (, Dewa) v thnh gio ni Cao Phong Hin Nht (), Nam Ph Thiu Minh (), v.v. n nm u (1311) nin hiu ng Trng ( ), ng sang nh Nguyn, n tham yt Trung Phong Minh Bn () Thin Mc Sn (), ngoi ra ng cn tham hc vi cc danh tng khc nh Nguyn ng Tn (), C Lm Thanh Mu (), on Nhai Liu Ngha (), Vn Ngoi Vn T (), V Kin Tin

25


(), v.v. Sau khi tr v nc, ng li n tham vn Onh Sn Thiu Cn () Vnh Quang T () vng Nng ng (, Noto), th b tt gii v khai sng Vn Th T () ti vng Xut Vn (, Izumo). Vo u nin hiu Nguyn Hong (), Hu H Thin Hong () mi ng n truyn gii v ban cho hiu l Quc T Quc S ( ). n nm th 2 (1346) nin hiu Trinh Ha ( ), ng tin hnh ti kin Hng Quc T, ri n sng Diu Quang T (), c Hu Thn Thng Thin Hong () ban tng cho hiu l Tam Quang Quc S () v th theo sc ch ca nh vua ng lm t khai sn Cao Thch i Hng T () vng Ha Tuyn (, Izumi). Chnh trong khong thi gian ny, ng dng s thnh cu triu nh ban cho thy ng Onh Sn Thiu Cn tc hiu Thin S. Vo ngy 24 thng 5 nm

th 16 (1361) nin hiu Chnh Bnh (, tc nm u nin hiu Khang An []), ng th tch, hng th 91 tui i v 75 h lp.

C Sn Tr Vin (, 976-1022): v tng sng di thi nh Tng, thuc Phi Sn Ngoi ( ) ca Thin Thai Tng Trung Quc, xut thn Tin ng ( , Hng Chu), h T (), t V Ngoi (), hiu Tim Thin (), Trung Dung T (). Nm ln 8 tui, ng xut gia Long Hng T (), Tin ng. Ban u ng hc v Nho Gio, c khiu v thi vn, sau nng theo Nguyn Thanh

( ) Phng Tin T ( ) hc v gio qun Thin Thai. Sau khi Nguyn Thanh qua i, ng sng mt mnh chuyn tm nghin cu kinh lun, cng vi cc

bn ng mn nh Khnh Chiu (), Ng n () n lc xin dng gio hc ca Phi Sn Ngoi. Chnh ng tng lun tranh vi nhn vt i biu ca Phi Sn

Gia () l T Minh Tri L (). V sau, ng lui v n c ni Ty H C Sn () v mi ngi theo hc rt ng. T v sau, ng chuyn tm trc tc, son ra b Nhn C Bin () 60 quyn (hin tn 51 quyn), Kim Quang Minh Kinh Huyn Ngha Biu Chng K () 1 quyn, v.v. ng cn tinh thng cc sch ca Khng T, Tun T, Mnh T, Dng Hng, Vng

Thng, v.v., thng cho rng ly Nho tu thn, ly Thch tr tm v c mun

ha hp Tam Gio. Vo thng 2 nm u (1022) nin hiu Cn Hng (), ng lm th t vn ri an nhin m thot ha, hng th 47 tui. ng c vit khong 10 loi

ch s nh Vn Th Bt Nh Kinh S (), Di Gio Kinh S (

26


), Bt Nh Tm Kinh S (), Thoi ng Kinh S (), T Thp Nh Chng Kinh Ch (), Bt T Ngh Php Mn Kinh S (), V Lng Ngha Kinh S (), Qun Ph Hin Hnh Php Kinh S (), A Di Kinh S (), Th Lng Nghim Kinh S (), v.v. V ng n c ni C Sn nn ngi i thng gi ng l C Sn Tr Vin. Vo nm th 3 (1104) nin hiu Sng c () i vua Huy Tng, ng c ban cho thy l Php Hu i S (). Tr cc tc phm nu trn, ng cn c cc son tp khc nh Nit Bn Kinh S Tam c Ch Quy () 20 quyn, Duy Ma Kinh Lc S Thy D K () 10 quyn, Th Lng Nghim Kinh S Cc Hng Sao ( ) 5 quyn, Kim Quang Minh Kinh Vn C Sch n K () 1 quyn, Nit Bn Huyn Ngha Pht Nguyn C Yu ( ) 1 quyn, Thp Bt Nh Mn Chnh Ngha () 1 quyn, v.v., tt c hn 170 quyn.

C Lm Thanh Mu (, Kurin Seimu, 1262-1329): v Thin tng di thi nh Nguyn, xut thn Lc Thanh (), n Chu ( , Tnh Trit Giang), h Lm (), t l C Lm (), hiu Kim Cang Trng (), Lm C Tu (), thng c gi l Mu C Lm (). ng ni ting ra nc ngoi nh nt bt ca mnh. Nm 12 tui, ng xut gia vi C Nham Khi () Quc Thanh T () trn Thin Thai Sn (). Sau , gp phi nn gic gi u thi nh Nguyn, ng i ngao du khp thin h, tham vn Gin ng C Knh () Tuyt u Sn () vng Minh Chu (), Thch Lm Hnh Cng () Nam Bnh (), v Gic Am Mng Chn () Tha Thin (). Bn cnh , ng cn n lm mn h ca Honh Xuyn Nh Cng () Nhn Hong Nng Nhn T (), tinh tn tu hnh v n nm 19 tui th k tha dng php ca v ny. Sau , ng tr v li Quc Thanh T. Vo nm th 2

(1298) nin hiu i c () nh Thanh, ng lui v n c ti Bch Vn T () trn Thin Bnh Sn () thuc Ph Bnh Giang (); 9 nm sau ng chuyn v Khai Nguyn T () v khng bao lu sau li v n c trn H Kheo Sn (), chuyn tm thm nim bnh cho Bch Tc Tng C () ca Tuyt u (). n nm u (1312) nin hiu Hong Khnh (), ng tr li Khai Nguyn T v nh c s bt ca Dng Quc Cng (), ng c ban

27


cho hiu l Ph Tng Ph Gic Pht Tnh Thin S (). Vo nm th 2 (1315) nin hiu Din Hu (), ng chuyn n sng ti Vnh Phc T () vng Nhiu Chu (, Huyn B Dng, Tnh Giang Ty), ri Bo Ninh T () Phng i Sn () vng Kin Khang () trong vng 6 nm. n cui i, ng phng mnh triu nh tham d i Hi Kim Sn, c tn xng

l Vng Thn i Phu (), cho nn hng s th, gi dn n cu php trn c ngn ngi. Vo nm th 2 (1329) nin hiu Thin Lch ( ), ng th tch, hng th 68 tui. t k tha dng php ca ng c Liu Am Thanh Dc (), Trng Mu Lng Du (), Trc Tin Phm Tin (). Phm Tin sang Nht Bn, khai sng ra Phi Trc Tin trong s 24 dng phi ca Thin

Tng. Ng Lc ca ng c C Lm Thanh Mu Thin S Ng Lc () 5 quyn, C Lm Thanh Mu Thin S Thp Di K Tng ( ) 2 quyn, S Tr Bnh Giang Ph Thin Bnh Sn Bch Vn Thin T Ng Lc (), Khai Nguyn Thin T Ng Lc ().

C Nguyt o Dung ( , Kogetsu Dy, ?-?): v tng ca Phi Hong Long thuc Lm T Tng Trung Quc, t l C Nguyt (), php t ca c Tr Sch (). Nhn c cun La H D Lc () ng cm kch, cho nn sut 30 nm trng ng thu tp nhng vic thin ca cc v danh tng xa nay

thng qua thy nghe m bin tp thnh b Tng lm Thnh S (, Srinseiji) 2 quyn.

C Sn Thn Yn (, Kozan Shinan, 862-938): nhn vt sng vo khong cui i nh ng. Nm ln 13 tui, ng c linh mng, theo xut gia vi Bch Lc Sn

Quy (), ri th c tc gii Tung Nhc (). V sau, ng i tham vn khp chn tng lm, theo hc vi Tuyt Phong Ngha Tn () v cui cng k tha dng php ca v ny. Sau , vua nh Mn n tham hc php yu vi ng,

mn m o phong ng, nn nh vua cho xy Dng Tuyn Thin Vin () C Sn (), Phc Chu (, thuc Tnh Phc Kin), thnh ng lm tr tr ngi vin ny din xng tng phong ca mnh. ng th tch vo khong nin hiu

Thin Phc (, 936-944), hng th 77 tui, v c ban thy l Hng Thnh

28


Quc S (). ng c 1 quyn Ng Lc l C Sn Tin Hng Thnh Quc S Ha Thng Php ng Huyn Yu Qung Tp ().

C Tm Nh Khnh ( , Koshin Nyokei, 1541-1615): v tng Lut Tng sng di thi nh Minh, t ca Phi C Lm (), xut thn Lt Thy (), Giang T (), h Dng (), t l C Tm (). Lc cn nh tui, ng mt cha, c m nui khn ln. Vo nm th 31 (1552) nin hiu Gia Tnh (), m qua i, ng cm nhn c l v thng ca cuc i, nn n nm th 10 (1582, c

thuyt cho l trong khong thi gian nin hiu Gia Tnh) nin hiu Vn Lch (), ng thoe xut gia vi T An () Th H T (), Nhip Sn (). Sau nhn c Phm Tr X B Tt ca Kinh Hoa Nghim, ng th nguyn th gii vi

B Tt Vn Th (), bn n Ng i Sn (), sut m thnh tm cu nguyn. C hm n, trong khi hong ht, ng c mt lo b ban cho y Tng Gi

L (), nhn thy B Tt lin n ng php mn tm a ca 5 thin, 3 t, cm thy lut ca i Tha v Tiu Tha u t trong ngc lu xut ra. Gia ng khi

tr v c hng, ng i qua Nam Kinh (), tnh c gp lc ngi thp Trng Can T (, tc Bo n T []) ang c tu sa, ng lu tr ti y v c gi l u Ba Ly () ti lai. ng tng sng qua cc cha nh Linh Cc ( ), Th H ( ), Cam L ( ), v.v.; khai n truyn gii hn 30 ni, v c khong hn vn ngi theo th gio vi ng. Vo nm th 41 (1613) nin hiu Vn

Lch, vua Thn Tng ban cho ng T Y, bnh bt, tch trng vi hiu l Hu Vn

Lut S (), mi thit lp i Hi Long Hoa () ti Thnh Quang Vnh Minh T () trn Ng i Sn. Trc tc ca ng c Kinh Lut Gii Tng B Tt Qu Nghi () 1 quyn. ng th tch vo thng 11 nm th 43 nin hiu Vn Lch, hng th 75 tui. Php h ca ng c gi l Phi

C Lm.

Cu Ma La Thp (s: Kumrajva, , 344-413, c thuyt cho l 350-409): m dch ting Phn l Cu Ma La Thp (), Cu Ma La Thp B (), Cu Ma La B (), gi tt l La Thp (), dch l ng Th (), ngi gc nc Quy T (, thuc vng S Lc [], Tn Cng []),

29


mt trong 4 nh dch kinh v i ca Trung Quc. C cha m ng u tin th Pht

theo hnh xut gia; lc nh La Thp thng mn, nm ln 7 tui theo cha nhp o

tu tp, ri i du hc khp x Thin Trc (), tham cu khp cc bc tn tc ni ting ng thi, nghe rng v ghi nh k, nn ting tm vang khp. Sau ng tr

v c quc, nh vua trong nc tn knh ng lm thy. Vua Ph Kin () nh Tin Tn nghe c ca ng, bn sai tng L Quang () em binh n rc ng. L Quang chinh pht min Ty ginh thng li, ri n nghnh n La Thp v kinh,

nhng gia ng nghe Ph Kin qua i, bn t xng vng H Ty (), do La Thp phi lu li Lng Chu () 16, 17 nm. Mi cho n khi Diu D () nh Hu Tn tn cng dp tan nh h L, La Thp mi c th n Trng An () c. Lc by gi l nm th 5 (401) nin hiu Long An () nh ng Tn. Diu D bi ng lm Quc S, thnh ng n tr ti Tiu Dao Vin (), cng vi Tng Triu (), Tng Nghim () tin hnh cng tc dch kinh. T v sau, vo thng 4 nm th 5 (403) nin hiu Hong Th () nh Hu Tn, La Thp bt u dch Trung Lun (), Bch Lun (), Thp Nh Mn Lun (), Bt Nh (), Php Hoa (), i Tr Lun (), A Di Kinh (), Duy Ma Kinh (), Thp Tng Lut (), v.v. C nhiu thuyt khc nhau v s lng kinh lun do ng phin dch. Xut Tam Tng K Tp

() cho l 35 b, 294 quyn. Khai Nguyn Thch Gio Lc () l 74 b, 384 quyn. T khi Pht Gio c truyn vo Trung Hoa, s lng kinh

in Hn dch ngy cng tng nhiu, tuy nhin li dch phn nhiu khng thng sut,

vn chng kh hiu, chng nht tr vi nguyn bn. Ring La Thp th vn thng

hiu nhiu ngn ng ngoi quc, cho nn ni dung phin dch ca ng hon ton

khc xa vi cc dch bn trc y, vn th tuy gin d nhng sc tch, r rng. Sut

i La Thp em tt c nng lc ca mnh phin dch cc kinh in i Tha

thuc h Bt Nh, cng vi nhng lun th ca hc phi Trung Qun thuc h Long

Th (), B (). Nhng kinh in Hn dch ca ng c nh hng v cng to ln i vi s pht trin Pht Gio Trung Hoa. Sau ny o Sanh truyn Trung

Lun, Bch Lun v Thp Nh Mn Lun v phng Nam, kinh qua Tng Lng (), Tng Thuyn (), Php Lng (), cho n Ct Tng () nh Ty hnh thnh h thng Tam Lun Tng, v thm vo i Tr Lun () thnh lp hc phi T Lun. Ngoi ra, Kinh Php Hoa () do ng phin dch to

30


nhn duyn cho Thin Thai Tng ra i; Thnh Tht Lun () l in tch trng yu ca Thnh Tht Tng; A Di Kinh () cng nh Thp Tr T B Sa Lun ( ) l kinh lun s y ca Tnh Tng. Bn cnh , Di Lc Thnh Pht Kinh () gip cho tn ngng Di Lc pht trin cao ; Phm Vng Kinh ( ) ra i lm cho ton Trung Quc c truyn i Tha gii; Thp Tng Lut () tr thnh t liu nghin cu quan trng v Lut hc. Mn h ca La Thp c Tng Triu (), o Sanh (), o Dung (), Tng Du (), m nh (), Tng o (), v.v. ng c knh ngng nh l v t ca Tam Lun Tng. Vo nm th 9 (413, c thuyt cho l nm th 5 [409]) nin

hiu Ngha Hy (), ng th tch, hng th 70 tui.

Cu Nga Hoan Kh (, Kuga Kankei, 1817-1884): tc Cu Ng Mt Vn ( , Kuga Mitsuun) v tng cua To ng Tng Nht Ban sng vo khoang gia hai thi ai Giang H v Minh Tr, tru tr i th 61 cua Vinh Bnh T ( , Eihei-ji), Quan Trng cua To ng Tng, huy Mt Vn ( ), ao hiu Hon Kh (), hiu Tuyt Chu (), nhu Tuyt Hoc Thin Chn Thin S (), xut thn vung Ty Canh Thnh (), Vit Hu ( , Echigo, thuc Niigata-ken). Nm ln 12 tui, ng xut gia, theo hu Kin Quang () Thanh Lng T () vung Cn Giang ( , mi), v k tha dong php cua Hu Cao () Hng Thnh T () vung Vu Tr (, Uji) thuc Sn Thnh (, Yamashiro). T Hng Thnh T ng chuyn qua sng Ho c T ( ). n nm 1871, ng c c lm tru tr Vinh Bnh T, v nm sau lm Quan Trng cua To ng Tng. ng l ngi tn lc trong vic chng i phong tro

Ph Pht Huy Thch v ung h Pht php. Trc tc cua ng c Hon Kh Mt Thin

S Ng Luc ().

Da Lut S Ti (, Yaritsu Sozai, 1190-1244): cn gi l Di Thch S Ti (), t Tn Khanh (), php hy Tng Nguyn (), hiu l Trm Nhin C S (), hu du ca ng an Vng t Dc () nh Liu, cha l Da Lut L (), m h Dng (), sanh ngy 20 thng 6 nm u nin hiu Minh Xng () nh Kim. Nm 13 tui, ng hc thi th, n nm 17 tui th Tin S. n nm th 2 (1214) nin hiu Trinh Hu (), ng c c lm chc

31


T Hu Ty Vin Ngoi Lang (). tui ny, theo li cha khuyn, ng n tham hc vi Vn Tng Hnh T () c 3 nm v c n kh ca v ny. Sau khi nh Kim b tiu dit, ng lm vic cho triu nh nh Nguyn. Khi ang

cn Bo n T (), Vn Tng nghe li khuyn ca S Ti, son b Tng Dung Lc () v trn ng Ty chinh chnh ng vit li ta cho tc phm ny. Trc tc ca ng c Trm Nhin C S Vn Tp () 14 quyn, Ty Du Lc ( ) 1 quyn. Vo ngy 14 thng 5 nm th 4 (1244) nin hiu Thun Hu () nh Nam Tng, ng x bo thn t trn, hng th 55 tui. Tng T Trinh () son bn Trung Th Lnh Da Lut Cng Thn o Bi ().

Di Sn Kiu Nhin (, Isan Knen, ?-?): nhn vt sng vo khong cui thi nh ng, php t ca Tuyt Phong Ngha Tn (), xut thn Phc Chu (), Tnh Phc Kin (). ng tr ti Trng Sanh Sn (), thng c gi l Trng Sanh Kiu Nhin () v c xem nh l ngi vit ra bn Di Sn Nhin Thin S Pht Nguyn Vn ().

Dim Quan T An ([], Enkan Saian, ?-842): ngi Qun Hai Mn, ho l L. ng theo xut gia vi Vn Tung () qu mnh, ri tho cu tuc gii vi Nam Nhac Tr Nghim (). Sau , ng n tham yt M T ao Nht () v c v ny n chng cho. Vo khoang cui nin hiu Nguyn Hoa ( , khoang nm 820), ng n tru tai Php Lac T () thuc Tiu Sn (), Vit Chu (), Tinh Trit Giang (). Tai y ng quy y cho Php Hn (), bin chua ny thnh ao trng tu tp Thin v ph ha Thin phong cua mnh. chung n tham

hoc vi ng rt ng, ngay chnh nh vua Tuyn Tng () cung tng tham gia php hi cua ng vi hnh thc l v tng. V sau, ng chuyn n sng tai Dim

Quan Trn Quc Hai Xng Vin (). Vo ngy 22 thng 12 nm th 2 (842) nin hiu Hi Xng (), ng th tch. Vua Tuyn Tng ban cho ng nhu l Ng Khng ai S ().

Dip Huyn Quy Tnh ( , Sekken Kisei, ?-?): nhn vt sng khong thi nh Tng, v tng ca Lm T Tng Trung Quc, ngi vng K Chu ( , Tnh H

32


Nam), h l Mi (). ng xut gia v th c tc gii ti Bo Th Vin () vng Dch Chu (). Sau ng du hnh ln phng Nam, n tham yt Th Sn Tnh Nim () Nh Chu () v c i ng. My nm sau, ng n tr ti Dip Huyn Qung Gio Vin ( ). ng c li Dip Huyn Qung Gio Tnh Ng Lc () 1 quyn.

Diu Phong Chi Thin (, Myh Shizen, 1152-1235): v tng ca phi Dng K v i Hu thuc Lm T Tng Trung Quc, xut thn Ng Hng ( , Tnh Trit Giang), h Lu (). Nm 13 tui, ng xut gia, tu hc T Chnh Vin (), c Thanh () v k tha dng php ca Pht Chiu c Quang () trn Dc Vng Sn (). Sau , ng ln L Sn (), ngi nhn vo vch tng trong sut 10 nm ni sn ni Diu Cao Phong (), cho nn ngi i gi ng l Diu Phong Thin S (). ng khai ng thuyt php ti Nng Nhn T () Nhn Sn () v Hu Nhn T (). T tr v sau, ng chuyn n sng ti mt s cha nh Thoi Nham T () Minh Chu (), Vn Th T () T Chu (, Tnh Giang T), Hoa Tng T () Thng Chu (, Tnh Giang T), Linh n T () Hng Chu (, Tnh Trit Giang). Vo ngy 28 thng 9 nm th 2 (1235) nin hiu oan Bnh (), ng th tch, hng th 84 tui i v 71 h lp. Trnh Thanh Chi () son bia thp cho ng.

Du Tn ( hay , Eison, 1201-1290): v tng sng vo gia thi k Lim Thng (, Kamakura), v t s khai sng ra Chn Ngn Lut Tng Nht Bn, t l T Vin (), ngi vng i Ha (, Yamato). Ban u ng theo hc v ng Mt, sau dc ch chuyn tm nghin cu v Lut Hc v tin hnh phc hng Ty

i T ( , Saidai-ji). ng ly ni y lm ni tu tp trung tm, ri thuyt ging v vic tr gii, st sanh, cm on v tr thnh ni ting. ng c vit t truyn

Cm Thn Hc Chng K (), v c ban cho thy hiu l Hng Chnh B Tt ().

Duy Ma (s: Vimalakrti, , Yuima): ting gi tt ca Duy Ma Ct (), m dch l T Ma La Ct Li (), T Ma La Ct Lt Tr (), T

33


Ma La Ct (), Duy Ma La Ct (), thng thng gi tt l Duy Ma; dch l Tnh Danh (), V Cu Xng (), Dit Cu Minh (). ng c xem nh l v trng gi ca Thnh T Da Ly () thuc Trung n di thi c Pht, thng tu tp hnh nghip ca b tt i Tha bng thn ti gia,

t c V Sanh Nhn v bin ti v ngi. C lc n, khi c s Duy Ma b bnh nm

trn ging, c Th Tn bn sai X Li Pht, Mc Kin Lin, i Ca Dip n

ving thm, ai ai cng t chi khng chu i. Khi y Vn Th S Li c c i

thm bnh. Vn Th cng vi mt s cc v b tt khc n phng trng ca Duy

Ma, hi p v php mn bt nh. Duy Ma cho rng php mn bt nh l khng th

no din ni ra c, nn im lng chng ni li no. Chnh t tng Bt Nh Giai

Khng, V Tng Bt Kh c m c thuyt t Kinh Duy Ma, v sau gy nh

hng rt ln cho t tng Pht Gio sau ny.

Dc Sn Duy Nghim (, Yakusan Igen, 745-828): xut thn vng Phong Chu (, thuc Huyn Tn Phong, Tnh Sn Ty), sau di n Huyn Tn Phong (), Nam Khang (, Tnh Giang Ty), h l Hn (). Nm ln 17 tui, ng xut gia vi Hu Chiu () Ty Sn (), Triu Dng (, Tnh Qung ng), ri n nm th 8 (773) nin hiu i Lch (), lc 29 tui, ng th c tc gii vi Hy Tho () Hnh Nhc T (), v c i ng di trng ca Thch u Hy Thin (), c n chng cho v k tha dng php ca v ny. ng theo hu h Hy Thin sut 13 nm, ri sau n tr ti Dc Sn ( , tc Thc Dc Sn [ ], thuc Tnh H Nam), L Chu ( ), c khong bn, nm mi ngi n tham hc. n ngy mng 6 thng 12 nm th 2 (828) nin hiu

Thi Ha (), ng th tch, hng th 84 tui. ng c ban cho thy l Hong o i S (). t ca ng c Vn Nham m Thnh (), Hoa nh c Thnh (), Bi Th Tu Tnh (), o Ng Vin Tr (), Cao Sa Di (), Bch Nhan Minh Trit (), Knh Nguyn Sn Quang Mt (), Tuyn Chu Lc H (), L Cao (), v.v. Duy Nghim khng li th tch no, nhng ng ta rt tinh thng kinh lun, xa kia vn

nghim th gii lut, v gia phong ca ng rt k c.

Dng Huyn Chi (, khong gia th k th 5): ngi vng Bc Bnh (, Mn

34


Thnh [], H Bc []), tng nhm chc Thi Th. Sau v binh lon trong khong thi gian nin hiu Vnh Hy (, 532-534), ng i qua Lc Dng (), th c ca Bc Ngy chnh mt thy cc ngi cha do hng qu tc vng tn b

bit bao cng sc xy dng nn, nay tr thnh hoang ph, trong lng rt cm khi. V

vy ng bn vit cun Lc Dng Gi Lam K ( ), ghi li nhn duyn xy dng cng nh cu trc ca ton b nhng ngi cha ln vng Lc Dng v

ngoi . Vn phong ca ng rt dim l, lu lot v truyn cm.

Dng Kit (, hu bn th k 11): xut thn vng V Vi (, Tnh An Huy), sng di thi Bc Tng, t l Th Cng (), hiu V Vi T ( ). ng c ti hng bin, tui tr u cao, nhng rt thch v Thin, tng n tham vn ch v

tn tc cc ni, ri theo hc php vi Thin Y Ngha Hoi ( ). Mi ln Ngha Hoi dn d Thin ng ca Lang C S () ng u chm ch lng nghe. C hm n nhn khi thy mt tri nh tun vt ra, ng i ng, em trnh k ln cho

thy v c n kh. Sau , ng li gp Ph Dung o Giai (), c hai rt tm c vi nhau. Vo nm cui nin hiu Hy Ninh (, 1068-1077) i vua Thn Tng nh Tng, ng tr v qu nui dng m, chuyn tm c kinh tng v quay v

vi Tnh . Do v ng tng nhm chc trong coi ngc hnh nn c tn gi l

Dng Hnh (). Lc by gi ng ving thm Bch Lin T () trn Thin Thai Sn (), theo hu Chn Hm (), nh l thp ca Tr Gi i S. n cui i ng ch chuyn tm tu php mn Tnh , tng v bc tranh A Di

Pht. Khi lm chung, ng cm c Pht n n rc, ngi ngay ngn m ra i,

hng th 70 tui. Trc tc ca ng c Thch Th Bit Tp (), Ph o Tp (), v.v.

Dng K Phng Hi (, Ygi He, 992-1049), v t cua Phi Dng K thuc Tng Lm T, ngi Huyn Nghi Xun (, thuc Tinh Giang Ty ngy nay), ho l Lnh (). Hi con nho, ng i chi Cu Phong () v m long quyn luyn khn ngui, nn cui cung th xung tc xut gia. Sau ng i khp cc ni

tham hoc cc bc thin tri thc, k n tham yt Thach Sng S Vin () Nam Nguyn Sn (), ri theo hu thy n cc vung ao Ng Sn (), Thach Sng Sn ( ). Chnh tai Thach Sng Sn, ng c ai ng v k

35


tha dong php cua S Vin. Khi S Vin chuyn n Hng Ha T ( ) m Chu ( , thuc Tinh H Nam ngy nay), ng t chi khng theo thy m quay tr v Cu Phong. V sau, th theo li thinh cu cua chung ao tuc, ng n an

tru Dng Ky Sn Ph Thng Thin Vin () vung Vin Chu (), ri n nm th 6 (1046) nin hiu Khnh Lch (), ng lai chuyn v Vn Ci Sn Hai Hi T ( ). ng th tch vo nm u (1049) nin hiu Hong Hu (), hng tho 58 tui. Dong php t cua ng c Bach Vn Thu oan (), Ty B Tn C Si (), Thach Sng Thu Tn (), Bao Ninh Nhn Dung (), v.v. t ca ng l Nhn Dng v Th oan bin tp b Vin Chu Dng K Hi Ha Thng Ng Lc ().

Dng c (, 973-1020): nhn vt sng di thi nh Tng, v c s tng tham hc vi ch tng Lm T, t l i Nin (), thy l Vn (), xut thn Huyn Ph Thnh ( ), Kin Chu ( , Tnh Phc Kin). Lc cn nh, ng thng minh lanh li, n nm ln 11 tui th c vua Thi Tng mi vo cung, trc mt

vua, ng lm 5 thin thi ph, cho nn ting tm ca ng vang khp. Vo nm u

(990) nin hiu Thun Ha () th lm Phng L Lang () Thi Thng T (), ri tri qua cc chc quan khc nh Quang Lc T Tha (), Trc Tc T Lang (), Hn Lm Hc S (), Cng B Th Lang (), v.v. Khi lm Thi Th Nh Chu (, Tnh H Nam), ng thng hay n tham vn Qung Hu Nguyn Lin () v Th Sn Tnh Nim ( ), cui cng k tha dng php ca Nguyn Lin. Theo sc ch ca vua Chn Tng, ng cng vi L Duy (), Vng No (), v.v., gim nh b Cnh c Truyn ng Lc () 30 quyn v vit li ta cho b ny. Bn cnh , ng cng cng vi Vng Khm Nh () son cun Sch Ph Nguyn Quy ().

a (, Tachi, ?-?): nhn vt sng di thi nh ng, php t ca M T o Nht (). Sau khi c php, ng n n c ti Hn Chu (, Tnh Sn ng). Mi khi c ngi tu hnh n hi chuyn lin quan n Pht php, ng

thng ly cy gy nh xung t, nn sau ny ngi i mi gi ng l Ha

Thng a.

36


i Chu Hu Hi (, Daiju Ekai, ?-?): v tng di thi nh ng, xut thn Kin Chu (, Phc Kin), ngi i thng gi l i Chu Ha Thng (). ng theo xut gia vi o Tr Php S () i Vn T () vng Vit Chu (, Thiu Hng, Trit Giang), ban u hc chuyn hc kinh lun, c ch s ng; sau i tham vn cc ni, n yt kin M T o Nht () v ng c bn tnh ca mnh, nn theo hu v ny 6 nm. ng son cun n Ng

Nhp o Yu Mn Lun () 1 quyn, em trnh cho M T xem, nhn M T bo rng: Vit Chu hu i chu, vin minh quang thu, t ti v

gi chng (, Chn Vit Chu c vin ngc ln, nh sng trn y thu sut, t ti khng c g chng ngi). T , ng c tn

i Chu (). Sau khi ng o, ng tr v Vit Chu xin dng gio php.

i in Bo Thng ( , Daiten Hts, 732-824): php t ca Thch u Hy Thin (), cn c gi l i in (), sng ti Linh Sn () vng Triu Chu (, Tnh Qung ng). ng c giao thip vi Hn D (), ngi trnh tu t biu Lun Pht Ct ( ) vo nm th 14 (819) nin hiu Nguyn Ha (), nhn vt bi xch Pht Gio m b vua Hin Tng () lu y n a phng Triu Chu. ng th tch vo nm th 4 (824) nin hiu Trng Khnh (), hng th 93 tui.

ai Ham (, Daigan, 1773-1850): v hoc tng cua Phi ai Cc thuc Tnh Chn Tng Nht Ban, sng vo khoang cui thi Giang H, huy ai Hm ( ), hiu Hng Tuyt (), Nhim Hng Nhn (), nhu Vn Hoa Vin (), xut thn vung Phong Hu (, Bungo, thuc ita-ken ngy nay). ng sanh ra tai Mn c T ( ) vung Phong Hu, n nm 1791 th lm con ni dong cua Phung Lnh () Chnh Hanh T () vung Phong Tin (, Buzen), v k tha chc tru tr chua ny. Cung trong nm ny, ng tham gia kha hoc Cao

Thng Hoc Li u ( ) cua n g B n Ng uyn T ( , Higashihongan-ji), n nm 1834 th lm Giang S tai y. ng rt gioi v th hoa,

thi ca v tng giao hu vi nhm Lai Sn Dng (), in Nng Thn Truc in (), v.v. Trc tc cua ng c Quy Mang T Hun Giang Bin (

37


), Tnh Lun Chu Giang Nghia () 12 quyn, Chnh Tn Nim Pht K Luc () 5 quyn, An Lac Tp Vn Th (), v.v.

ai Hu Tng Cao (, Daie Sk, 1089-1163): v tng cua Phi Dng K thuc Lm T Tng Trung Quc, t l m Hi (), hiu Diu Hy (), Vn Mn (), xut thn vung Ninh Quc (), Tuyn Chu (, thuc Tinh An Huy ngy nay), ho l H (). Nm ln 13 tui, ng theo trng lng hoc Nho Gio, n nm 16 tui th xut gia vi Hu T () ng Sn Hu Vn T (). Nm sau ng tho cu tuc gii, v mt mnh chuyn tham cu Thin. Vo mua thu nm

u (1107) nin hiu ai Qun (), ng ln L Sn (), sau n tham yt ng Sn Vi () v hoc tng chi cua v ny. K n ng theo lm t cua Tram ng Vn Chun () Bao Phong (). Vo nm 1115, khi Vn Chun qua i, c ngi khuyn ng nn n tham bi Vin Ng Khc Cn (). Nhng trc tin ng lai n tham vn Gic Pham Hu Hng (), v bi yt Trng Thng Anh () ni . Vo nm 1124, khi Khc Cn chuyn n tru tai Thin Ninh T () vung ng Kinh (), th ng theo nhp chung tham hoc vi v ny. Sau qu trnh tu tp khc kh, cui cung ng c ai ng v k

tha dong php cua v ny. Th theo li tu xin cua v Tha Tng L Thun (), ng c ban hiu Pht Nht ai S (). Sau khi Vin Ng tr v nc Thuc, ng chuyn n Vn Mn Am () Hai Hn ( , thuc Tinh Giang Ty ngy nay) lnh nan binh ao. n nm 1134, ng lai di n Dng

T Am () vung Phuc Kin (), v chnh ni y ng cng kch Thin mang tnh mc chiu, m c xng Thin cng n. Ba nm sau, ng c thinh n

tru tai Knh Sn Nng Nhn Thin Vin ( ), din xng tng phong mt cch rc r v c xem nh l v t thi Trung Hng cua Lm T Tng. Sau

ng b lu y n Honh Chu () v b tnh nghi thuc ang phi phan loan, lu lai khoang 10 nm v trong khoang thi gian ny ng vit b Chnh Php Nhn

Tang () gm 6 quyn. V sau, ng c tha ti, n tru tai Duc Vng (), cung kt giao vi Hong Tr Chnh Gic () Thin ng Sn (). Sau ng tr v lai Knh Sn, c Hong Hiu Tng () quy y theo, v ban cho hiu l ai Hu Thin S (). Vo nm th nht (1163) nin hiu

38


Long Hng (), ng th tch, hng tho 75 tui i v 58 ha lap. Trc tc cua ng c ai Hu Ng Luc (), ai Hu Vo Kh (), v.v.

i Hu Chnh Nim (, Daiky Shnen, 1215-1289): v tng ca Phi Dng K v Phi Tng Nguyn thuc Lm T Tng Trung Quc, v t s ca Phi Pht

Nguyn (), hiu l i Hu (), xut thn vng Vnh Gia (), n Chu (, thuc Tnh Trit Giang ngy nay). Ban u ng theo hc vi ng Cc Diu Quang () Linh n T (), sau th k tha dng php ca Thch Kh Tm Nguyt (). Vo nm 1269, ng qua Nht, chp nhn cho Tng Qun Bc iu Thi Tng (, Hj Tokimune) quy y, ri khai sng Tnh Tr T (, Jchi-ji) vng Lim Thng (, Kamakura). Sau ng tng sng qua cc cha nh Thin Hng T (, Zenk-ji), Th Phc T (, Jufuku-ji) cng nh Kin Nhn T (, Kennin-ji). n nm 1288, ng n ti Vin Gic T (, Enkaku-ji) v vo thng 11 nm sau th th tch ti y. ng c ban thy hiu l Pht Nguyn Thin S (). Di th ca ng li c i Hu Ha Thng Ng Lc () 6 quyn.

i Long Tr Hng (, Dairy Chik, ?-?): nhn vt sng di thi nh Tng, ngi k tha dng php ca Bch Triu Ch Vin () Tnh An Huy (). ng tng sng qua i Long Sn () vng Lng Chu (, Tnh H Nam), c gi l Hong T i S ().

ai Mai Phap Thng (, Daibai Hj , 752-839): ngi Nhng Dng (, thuc Tinh H Bc), ho l Trnh (). Sau khi tu hoc Ngoc Tuyn T () vung Kinh Chu ( , thuc Tinh H Bc) t th nho, ng ng n tho cu tuc gii Long Hng T ( ). ng rt tinh thng kinh lun, nhng lai c ch tu Thin, cui cung ng theo lm mn ha cua M T ao Nht () v c n ng. Vo nm th 12 (796) nin hiu Trinh Nguyn (), ng n tru ai Mai Sn (), ch n c xa kia cua Mai T Chn (), thuc pha nam D Diu (), T Minh (, thuc Tinh Trit Giang). Sau khi sng ni y c 40 nm, ng b v tng mn cua Dim Quan T An () pht hin ra ni nhn c cua mnh. Vo nm u (836) nin hiu Khai Thnh () ni y tr thnh H

39


Thnh T (), vi s lng chung ln n su bay trm ngi. Vo ngy 19 thng 9 nm th 4 (839) ng nin hiu trn, ng th tch, hng tho 88 tui i v

69 ha lap. t t php cua ng c Hng Chu Thin Long (), Tn La Ca Tr (), Tn La Trung Sang (), v.v. ng c lu lai cun Minh Chu ai Mai Sn Thng Thin S Ng Luc () 1 quyn.

i Minh Php S (, ?-?) hay cn gi l Qunh Php S (), chnh l thy ca Ngu u Php Dung ( , 594-657), ngi m sau ny c a vo h Thin Tng. ng vn l hc gi ca Tam Lun Tng, sng di thi Ty

ng, tng tu hc vi Php Lng (, 507-581) Hng Hong T (), Dng (, Nam Kinh). Sau ng vo Mao Sn (, cch 45 dm v pha ng nam Huyn C Dung, Giang T), chuyn tm hong dng Trung Lun () v cho n cui i khng mt ln h sn. Mn h ca ng c Hu Ho (), Php Mn (), Hu Lng (), Hu Tuyn (), v.v.

ai Ngu Lng Khoan (, Daigu Rykan, 1758-1831): ca nhn, th gia, v tng cua To ng Tng Nht Ban sng vo cui thi Giang H, huy Lng Khoan (), t Vn Hiu (), ao hiu ai Ngu (), xut thn vung Xut Vn Khi (, Izumozaki), Vit Hu ( , Echigo) trng nam cua Sn Bn Ta Mn Thi Hung (). Nm 1774, ng giao nh lai cho ngi em Do Chi (), theo xut gia tho gii vi Ph Liu () Quang Chiu T ( , Ksh-ji) vung Ni Lai (), Vit Hu. n nm 1779, ng k tha dong php cua Quc Tin () Vin Thng T (, Ents-ji) vung B Trung (, Bicch). Vo nm 1796, ng tr v c hng, dng chn tru tai Ngu Hp Am ( ) trn Quc Thng Sn (). ng sng mt i thanh bn, thng hay ua gin vi con nt, v vui thu vi ru. ng rt tinh thng thi ca, tng truyn n cui i ng

c thinh n tai bit trang cua dong ho Mc Thn (, Kimura) ao Khi (, Shimazaki). Trc tc cua ng c Lng Khoan ao Nhn Di Cao () 1 quyn, Lng Khoan Vnh Ca () 1 quyn, Thao ng Tp () 2 quyn, Lng Khoan Ton Tp () 2 quyn, v.v.

i Quang C Hi (, Daik Kokai, 837-903): cn c gi l C Nhng (

40


), ngi vng Trng An (), h l Vng (). ng theo Thch Sng Khnh Ch () hu h c 2 nm, ri sau c n kh. Hn 20 nm sau, ng n tr ti i Quang Sn () m Chu () v tn lc c xng Thin php ca mnh. Vo ngy mng 3 thng 9 nm th 3 (903) nin hiu Thin Phc (), ng th tch, hng th 67 tui i v 36 h lp.

i Tng Tm Thi (, Dais Shintai, 1327-1415): v tng ca phi Dng K v i Hu thuc Lm T Tng Trung Quc, hiu l i Tng ( ) hay Pht Huyn (), xut thn vng Thng Ngu (, Tnh Trit Giang), h Tn (). Nm 15 tui, ng theo xut gia vi c Chu t () ng T T () cng nh Vn Tu i (). Sau ng n th c tc gii ti Khai Nguyn T () Qun Thnh (). T , ng bt u i du phng hc o, n an c ti Ty Thin Trc T () Hng Chu (), gp c C nh T Minh () Knh Sn () nn theo hu v ny sut 10 nm. Nhn hay tin Mng ng m Ngc () hin ang ti Quc Thanh T () trn Thin Thai Sn (), ng bn n bi yt v cui cng c c php. Vo nm u (khong 1368) nin hiu Hng V (), ng qun l Long Tuyn T () Diu Giang ( ), ri n tr tr ng Sn Quc Khnh T ( ) Thng Ngu, cng nh Trung Thin Trc T () v Knh Sn vo nm u (1403) nin hiu Vnh Lc (). n nm th 4 (1406) cng nin hiu trn, ng nhn chiu ch tu chnh b Vnh Lc i in (), nm sau th tr v ni v lui v n c Tch Chiu Am (). Vo nm th 9 cng nin hiu trn, theo li thnh cu ng li tr v Vnh Lc. n ngy 14 thng 11 nm th 13 (1415), ng th

tch, hng th 89 tui. ng c vit b Pht Php Kim Thang Thin () 16 quyn vo nm th 24 (1391) nin hiu Hng V.

i Ty Php Chn (, Daizui Hshin, 834-919): xut thn Huyn Dim nh ( ), T Chu ( , Tnh T Xuyn), h l Vng ( ). ng xut gia Hu Ngha T ( , tc Trc Lm Vin, H Thnh T), ri i vn du ln phng Nam, n Dc Sn () v tham yt mt s Thin tng nh o Ng Vin Tr (), Vn Nham m Thnh (), ng Sn Lng Gii (), Quy Sn Linh Hu (). c bit, ng theo hu h Quy Sn, tu hnh khc

41


kh, cui cng ng o. Sau ng li k tha dng php ca Trng Khnh i An

(), v tr v nc Thc, v n tr ti i Ty Sn trong vng hn 10 nm, thn thit ch o cho hc gi n tham Thin. Trc nm ng qua i, ng c

Hong nc Thc ban tng cho T Y v hiu l Thn Chiu i S (). Vo ngy 15 thng 7 nm u (919) nin hiu Cn c () nh Thc, ng ngi ngay ngn th tch, hng th 86 tui i v 66 h lp. Cun i Ty Khai Sn Thn

Chiu Thin S Ng Lc () 1 quyn, vn cn lu li cho n ngy nay.

i Xuyn Ph T (, Daisen Fusai, 1179-1253): v tng ca Phi i Hu () thuc Lm T Tng Trung Quc, hiu l i Xuyn (), xut thn vng Phng Ha (), T Minh (, Tnh Trit Giang), h l Trng (). Nm 19 tui, ng theo xut gia vi Vn Hin () Hng Lm Vin (), ri n tham hc vi H c Thng () Thoi Nham T (), v cui cng i ng qua li dy ca Trit ng Nh Dim (). Sau khi n tham vn thm mt s v tn tc khc nh Tng Nguyn (), Khng ng (), Si n (), Tc Am (), Khng Tu (), V Chng (), ng bt u xut hin b gio Diu Thng Vin () thuc Ph Khnh Nguyn () vo nm th 10 (1217) nin hiu Gia nh (). T v sau, ng tng sng qua cc ni nh Bo Quc T (), Quan m Vin (), i Trung T () Khnh Nguyn, ri Quang Hiu T () Gia Hng (, Tnh Trit Giang), Thp Phng T () Thiu Hng (, Tnh Trit Giang), Tnh T T (), Linh n T () Lm An (, Tnh Trit Giang), v.v. Vo ngy 18 thng ging nm u (1253) nin hiu Bo Hu (), ng th tch, hng th 75 tui i v 56 h lp. ng c li cc trc tc nh Ng ng Hi Nguyn ( , Gotegen, 20 quyn), i Xuyn Ha Thng Ng Lc ( , 1 quyn). Vt S i Qun () th bin son hnh trng ca ng.

m Lm ( , Donrin, ?-?): v tng sng di thi nh Ty, t ca s t Thin Tng B t Ma (), cn gi l m Lm (), Php Lm (), do v ng b gic cp cht t 1 tay nn c gi l Lm Ct Tay. Trong khong thi

gian t nm u (538) nin hiu Nguyn Tng () nh Bc Ngy cho n nm

42


u (543) nin hiu V nh (), ng thng m nhim bt k dch kinh v son vn li ta cho C m Bt Nh Lu Chi (), T Mc Tr Tin (), B Lu Chi (), Pht Phin a (), v.v. Hn na, trong bn Thng Man Kinh Bo Qut (), trc tc ca Gia Tng i S Ct Tng () c trch dn li ch s ca ng v Kinh Thng Man ( ), qua chng ta c th bit c rng ng l nh nghin cu v b kinh ny. Trong phn Hu Kh Truyn ca Tc Cao Tng Truyn ( ) quyn 16 c thut li s tch ca ng.

m Thin (, Donsen, 542-607): v tng sng di thi nh Ty, ngi vng Nhiu Dng (), Bc Lng (, H Bc []), h Vng (). Lc nh ng theo cu hc cc kinh th, li rt ch trng Chu Dch. Nm 21 tui, ng xut gia vi m

Tnh () C Ha T () vng nh Chu (), ban u hc Thng Man Kinh (); nhng sau khi th c tc gii xong ng lui n c Tnh Quc T () thuc Lm L Sn (), chuyn nghin cu v c Hoa Nghim Kinh (), Duy Ma Kinh (), Thp a Kinh (), Lng Gi Kinh (), i Tha Khi Tn Lun (), v.v. ng thng nghin cu v Duy Thc Lun ( ), b bnh nng trong ngi, mng thy n mt trng ri c lnh bnh, cho nn mi i tn l Nguyt c (). Vo lc dit Pht ca vua V nh Bc Chu, ng chy v phng Nam, nhn c c b Nhip i Tha Lun () ni nh ca v Sc S Tng Qun (), nim bng an nhin thot lc. Vo u thi nh Ty, ng thuyt ging Nhip i Tha Lun, Lng Gi Kinh, i

Tha Khi Tn Lun, v.v., ti M Thnh T () Bnh Thnh (). T , gio hc Nhip Lun c truyn vo phng Bc. n nm th 7 (587) nin hiu

Khai Hong (), ng vng chiu vo kinh tr tr i Hng Thin T (), n lc tuyn dng Nhip Lun v s lng ngi n tu hc ngy mt ng ln n

c ngn. Vo nm u (601) nin hiu Nhn Th (), vua ban chiu ch to lp khp ton quc 30 thp x li, ring ng vng mnh xy dng mt ngi thp ti

Phng Tuyn T () K Chu (). n nm th 3 (607) nin hiu i Nghip (), ng th tch, hng th 66 tui. Trc tc ca ng c Nhip Lun S () 10 quyn, v s gii ca Lng Gi Kinh, Khi Tn Lun, Duy Thc Lun, Nh Tht Lun (), v.v.

43


o An ( , Dan, 312[314]-385): nhn vt trung tm ca Pht Gio thi ng Tn (thi k u ca Pht Gio Trung Quc), ngi vng Ph Liu (), Thng Sn (, tc Chnh nh [], H Bc []), h V (), sanh nm th 6 (312) nin hiu Vnh Gia () nh ng Tn, c thuyt cho l nm th 2 (314) nin hiu Kin Hng (). Nm ln 12 tui, ng xut gia, thng minh xut chng, chuyn nghin cu kinh lun, ch siu phm. K n ng theo lm mn h ca Pht

Trng (), nhng v sau do i lon phng Bc, nn ng cng vi thy mnh chy t nn khp cc ni, tng ging thuyt gio ha Tng Dng () trong vng 15 nm. Vua Ph Kin () nh Tin Tn nghe danh ng, em binh vy hm Tng Dng, n ng v Trng An (), cho sng Ng Trng T ( ) v ly l tn ng lm thy. Chnh o An thng khuyn vua Ph Kin cung thnh Cu Ma La Thp (Kumrajva, ) Ty Vc sang cng trc tc cng nh chnh l cc kinh lun Hn dch, bin tp thnh b Tng L Chng Kinh

Mc Lc (). Ngoi ra, ng cn tp trung vo vic phin dch kinh in, vit cc ch thch v li ta cho cc kinh, tng cng c 22 b. ng chia vic gii

thch kinh thnh 3 phn: li ta, chnh tng v lu thng; phng php ny vn cn

thng dng cho n ngy nay. Nghin cu ca ng ch yu tp trung vo Kinh Bt

Nh, nhng ng cn tinh thng c A Hm, A T t Ma. Sut c i ng cng

hin cho s nghip Pht Gio rt to ln. Vo nm th 10 (385) nin hiu Thi

Nguyn (), ng th tch.

o Bng (, Dhy, 488-559): v tng sng di thi Bc T, ngi vng Bnh n (, thuc Huyn Khu [], Sn ng []), h Hn (). Nm ln 12 tui, ng xut gia, chuyn nghin cu Kinh Duy Ma (), Kinh Nit Bn (), Thnh Tht Lun (), v.v., ri vo Thiu Lm T () tu Thin. Sau ng theo Lut S Hu Quang () hc T Phn Lut, hu thy c 10 nm th ng c chn ca i Tha. Sau khi t gi thy mnh, ng chuyn tm ging thuyt

Thp a Kinh Lun (), Nit Bn Kinh (), Hoa Nghim Kinh (), T Phn Lut (), v.v., t ting tm ng vang khp kinh nh Nghip. Hn na, do ti bin lun xut chng ca ng, ngi ta v ng ging nh X Li

Pht, t ca Pht. ng cng vi t Linh D () trc sau cng tuyn xng

44


tng phong ca thy mnh Hu Quang. Vo nm th 10 (559) nin hiu Thin Bo

() nh Bc T, ng th tch, hng th 72 tui.

o Chiu (, Dsh, 629-700): v tng Nguyn Hng T (, Gank-ji) thi i Phi iu, t s khai sng ra Php Tng Tng ca Nht, xut thn vng H Ni

(, Kawauchi). Nm 653, ng nhp ng cu php, hc Php Tng vi Huyn Trng (), sau khi tr v nc ng kin lp Thin vin Nguyn Hng T v bt u hong php. n cui i ng i tun du khp cc ni, lm nhng vic x hi

nh bt cu ng, v.v. Theo di mnh ca ng li th sau khi cht thi hi ca ng

c ha tng. y l trng hp ha tng u tin trong lch s Nht.

o Din (, Den, ?-922): v tng ca To ng Tng Trung Quc, xut thn Huyn Trng Lc (), Phc Chu (, Tnh Phc Kin), h Lu (), php t ca To Sn Bn Tch (). Ban u, ng sng ti Lc u (), ri n nm th 2 nin hiu V Ngha () nh Ng, ng chuyn n ng Sn () v lm v t th 4 ni y. Sng ni y c 3 nm th ng th tch v c ban cho thy

hiu l Hng Qu i S ().

o Dun (, Din, 798-868): cn gi l o Vn (), xut thn dng h Bc () cao qu Hu Nham (), Hn Chu (), Tn La (). ng xut gia nm 18 tui, ri hc Hoa Nghim Kinh Qu Thn T (). Vo nm th 17 (825) i vua Hin c Vng (), ng sang nh ng cu php v k tha dng php ca Nam Tuyn Ph Nguyn (). n nm th 9 (847) i vua Vn Thnh Vng (), ng tr v nc v tr ti Phong Nhc (). Mn nhn hc vn tp theo ng rt ng v ngay c vua Cnh Vn Vng () cng cm phc c ca ng. Vo ngy 18 thng 4 nm th 8 (868) i vua trn, ng th tch,

hng th 71 tui i v 44 h lp.

o Knh Hu oan (, Dky Etan, 1642-1721): tc Lo Nhn Chnh Th (, Shju), v tng ca Lm T Tng Nht Bn, t l o Knh (), sinh ra trong gia nh h Tng Bnh () Phn Sn (), Tn Nng (, Shinano), Giang

45


H (, Edo). Nm ln 19 tui, ng n tham hc vi Ch o V Nan () ng Bc Am ( ) vng Ma B, Giang H, v chuyn tham cu v tng phong Lm T. ng theo hu thy trong sut hn 10 nm. V sau, ng li n tham

yt H Tai (), Nht Nguyn () vng o V (), nhng vi nm sau ng li quay tr v vi thy ngy xa V Nan. Cui cng ng ng c huyn ch v

k tha dng php ca v ny. Ngi ta khuyn ng nn k tha ngi v ca thy,

nhng ng khng nghe li, m n Phn Sn, Tn Nng kt tho am, ly hiu l

Chnh Th Am, v n c tu hnh. ng c gi l Chnh Th Lo Nhn (). Vo ngy mng 6 thng 10 nm th 6 (1721) nin hiu Hng Bo (), ng th tch, hng th 80 tui i v 62 h lp.

ao Lm ( , Drin, 741-824): v Thin tng cua Ngu u Tng () Trung Quc, ngi Huyn Phu Dng (), Hng Chu ( , thuc Tinh Trit Giang ngy nay), ho l Phan (). Nm ln 21 tui, ng tho cu tuc gii Qua Nguyn T () thuc Hnh Chu ( , thuc Tinh H Bc ngy nay). Sau , ng ln kinh Trng An hoc Hoa Nghim Kinh, ai Tha Khi Tn Lun, ri quay v vi

Thin, n tham yt Knh Sn Php Khm () v k tha dong php cua v ny. V sau, ng thng sng trn cnh cy tung ln cua Tn Vong T (), nn c goi l Thin S iu Khoa (), hn na bn canh con c t chim b cac, nn ng con c goi l Thin S Thc So (). Trong khoang nin hiu Nguyn Hoa (, 806-820) nh ng, Bach C D () c n y v tham vn Pht php vi ng. ng th tch vo ngy mng 10 thng 2 nm th 4 (824)

nin hiu Trng Khnh (), tho 84 tui i v 63 ha lap. ng c ban nhu l Vin Tu Thin S ().

o Ngha (, Dgi, ?-?): hiu Minh Tch (), xut thn Qun Bc Hn (), Tn La (). Nm th 5 (784, tc nm th 5 nin hiu Kin Trung) i vua Tuyn c Vng (), ng sang nh ng v th c tc gii ti Bo n T () Qung Ph (). Sau , ng theo hu Ty ng Tr Tng () Khai Nguyn T (), Hng Chu (, Tnh Giang Ty) v k tha dng php ca v ny. V sau, ng cn n tham vn Bch Trng Hoi Hai ( v n nm th 13 (821) i vua Tuyn c Vng, ng tr v nc, truyn b Nam Tng

46


Thin u tin ti Triu Tin.

o Ng Vin Tr (, Dgo Enchi, 769-835): xut thn vng Hi Hn (), D Chng (, Tnh Giang Ty), h l Trng (). Lc cn nh, ng xut gia vi Ha Thng Nit Bn (), ri n Dc Sn (), theo hc vi Duy Nghim (), c tm n ca thy v k tha dng php ca v ny. V sau, ng i tham vn khp chn thin lm, n o Ng Sn ( ) v n lc c xng Thin phong ca mnh. Vo ngy 11 thng 9 nm th 9 (835) nin hiu Thi Ha (), ng th tch, hng th 67 tui, c ban cho thy l Tu Nht i S ().

o Nguyn (, Dgen, 1200-1253): v tng sng vo u thi k Lim Thng (, Kamakura), t s khai sng ra To ng Tng Nht Bn, hy l Hy Huyn (), xut thn vng Kyoto (), h l Nguyn (), con ca v Ni i Thn Cu Ng Thng Thn (), m l con gi ca Cu iu C Phng (). Nm ln 3 tui, ng mt cha, ri n 8 tui th mt m. Nm ln 13 tui, ng theo xut gia vi Lng Qun () trn T Du Sn (, Hieizan), ti Bt Nh Cc Thin Quang Phng () thuc Th Lng Nghim Vin () vng Honh Xuyn (), n nm sau ng th gii vi v Ta Ch Cng Vin ( ). Sau , ng n tham hc vi Trng Li Cng Dn ( ) Vin Thnh T (), v th theo li dy ca v ny, ng n Kin Nhn T (, Kennin-ji), theo hu h mn h ca Vinh Ty (, Eisai) l Minh Ton (, Myzen). Vo nm th 2 (1223) nin hiu Trinh ng (), ng cng vi Minh Ton sang nh Tng cu php, dng chn Thin ng Sn Cnh c T (), ri li i tham bi cc cha khc nh Dc Vng Sn Qung Li T (), nhng cui cng ri cng quay v Thin ng Sn. Chnh ni y ng gp c Trng ng Nh Tnh () v c v ny n kh cho. Vo nm u (1227) nin hiu An Trinh (), ng tr v nc. Sau khi tr v, ng tm thi lu tr ti Kin Nhn T mt thi gian, ri n nm u (1229) nin hiu Khoan

H ( ), ng n tr ti An Dng Vin ( ) vng Thm Tho ( , Fukakusa) kinh Kyoto. Vo nm u (1233) nin hiu Thin Phc (), th theo li thnh cu ca ng Nguyn Gio Gia () v v ni Chnh Gic (), ng khai sng Quan m o Li Vin Hng Thnh Bo Lm T (

47


) vng Sn Thnh (, Yamashiro) v sng ti y hn 10 nm. n nm u (1243) nin hiu Khoan Nguyn (), p ng li thnh cu ca Ba a D Ngha Trng (), ng ln Ch T Trang () vng Vit Tin (, Echizen, thuc Fukui-ken), dng chn ti tho am Ct Phong C T (). Nm sau ng pht trin ni y thnh i Pht T (, Daibutsu-ji) v bt u khai ng thuyt php gio ha, v hai nm sau na ng i tn cha thnh

Vnh Bnh T (, Eihei-ji).

Documents

Tiểu sử chư vị Thiền Sưnigioikhatsi.net/kinhsach-pdf/TieuSuChuViCaoTang...檗山萬福寺) tại vùng đất Vũ Trị (宇治, Uji), làm căn cứ truyền bá Thiền