1

Tijdens het leerlabo heb ik er voor gekozen om ‘te vertellen’, gewoon van uit mezelf.

Indien er nog tijd zou zijn, zou ik ter illustratie enkele foto’s tonen. (Die tijd was er

echter niet meer…) En verder had ik ook mijn ‘boeken’ mee ter inzage, gebundelde

documenten en reisverslagen met de bevindingen van mijn schoolbezoeken,

aangevuld met enkele praktische documenten zoals vragenlijsten over het

welbevinden van de kinderen, uurroosters,…

Onderstaande heeft geklonken tijdens de workshop op het Leerlabo voor het

basisonderwijs.

Inleidend: Enkele pijlers van het Finse onderwijs.

- lager onderwijs beslaat 9 jaar, kinderen starten in augustus van het jaar waarin ze 7

worden, iedereen start met gelijke kansen, er moet niet gekozen worden op 12 jarige

leeftijd,

- er is geen kleuteronderwijs, wel systeem van pre-school waar de nadruk ligt op

spelen (en niet op voorbereiding lager onderwijs), pre-school is voor zesjarigen en tot

vorig jaar niet verplicht (98%), nu ondertussen wel;

- scholen herbergen meestal de klassen 1 t/m 6 onder hun dak, soms ook 1 t/m 9

en heel soms ook de pre-school groep; in sommige gevallen zelfs twee basisscholen:

een Finstalige en een Zweedstalige…

- de jongste klassen hebben ongeveer 21 uren les, de middelste klassen hebben er 22

en de hoogste klassen hebben 23 lesuren van 45 minuten; na elk lesuur volgt een

pauze van 15 minuten. Kinderen zijn zeer zelfstandig en verlaten zelf de klas om een

kwartier later weer zelfstandig binnen te komen.

- Leraren hebben een masterdiploma;

- er wordt nagenoeg geen huiswerk gegeven,

- en er is geen overkoepelend testsysteem.

Dit waren de thema’s waarmee ik vertrok en mijn bevindingen hieromtrent.

- KiVa: hoe werkt dit antipestprogramma in de praktijk?

- Leerlingvolgsysteem: hoe doen de leraren dit op een zinvolle manier;

- inclusief onderwijs: hoe wordt dit aangepakt in Finland?;

- ICT gebruik in dagdagelijkse situaties;

- het begeleiden van dezelfde klasgroep gedurende enkele jaren.

Tijdens de workshop ben ik op deze thema’s dieper ingegaan.

Wat nu volgt is een beschrijving van mijn bevindingen, zoals neergeschreven in

een eerder gemaakt document.

2

Maar tijdens mijn verblijf in Finland werd al gauw duidelijk dat er toch wel enkele

bijzondere fenomenen waar te nemen zijn in het Finse onderwijslandschap. Voor de

geïnteresseerden: ook deze bevindingen deel ik graag mee, ze bevinden zich achter

het eerste document.

Voor het gemak:

De vijf hoofdthema’s:

- Kiva…………………………………………………………………………………………………….p 5

- Inclusief onderwijs……………………………………………………………………………..p 8

- ICT gebruik…………………………………………………………………………………………p 12

- Over testen en punten………………………………………………………………………p 20

- Het begeleiden van dezelfde klasgroep……………………………………………p 22

De neventhema’s:

- Periskoulu en pre-school …………………………………….…………………………p 25

- Kleine schooltjes op de buiten……………………………………………..………...p 26

- No stress! …………………………………………………………………………..…………...p 28

- Beestige kasten……………………………………………………………………..………….p 29

- Schoolcommunity…………………………………………………………….……………….p 31

- Over het curriculum………………………………………………………………….……..p 32

- …en het nieuwe curriculum………………………………………………….………….p 33

- Vaklessen…………………………………………………………………………….……………p 35

- Minder op school……………………………………………………………….…………...p 37

- Op hun sloffen………………………………………………………………….……………..p 37

- Huiswerk?................................................................................................................................p 38

- Oudercontact…………………………………………………………………….……………..p 40

- Lopend schrift…………………………………………………………….……………………p 42

- Leesbevordering………………………………………………………….……………………p 44

- Over leren leren en evalueren en welbevinden………….………………….p 46

- De warme maaltijd………………………………………………………….……………….p 48

- Opvallende uitspraken……………………………………………….…………………….p 50

3

Op bezoek in

Finse scholen.

Verslag van een bijzondere schoolreis…

Voor mijn collega’s van De Teunisbloem

en andere geïnteresseerden .

Vé

4

Dit is het verslag van een jobshadowingproject in Finland.

Gedurende zes weken trok ik door dit bijzondere land, op zoek naar de pijlers van het Finse

onderwijs. Het werd op zijn minst een boeiende en leerrijke ervaring en met veel genegenheid kijk

ik terug naar vele warme en fijne ontmoetingen.

Ik vertrok met vijf grote thema’s die ik ter plaatse wou uitdiepen:

- KiVa- methode (pestpreventieplan); - inclusief onderwijs; - het inzetten van ICT in de lessen; - het volgen en evalueren van de leerlingen; - het begeleiden van dezelfde klasgroep gedurende enkele jaren…

Maar de thema’s werden als vanzelf uitgebreid met enkele andere fenomenen waar ik niet

naast kon kijken.

Gedurende deze weken schreef ik een blog. Deze loopt als rode draad door dit document en wordt

aangevuld met de verslaggeving per school, verslaggeving over de hoofdthema’s en verslaggeving

over de neventhema’s. Het geheel wordt opgefleurd met foto’s , genomen op de bezochte scholen.

Dit project werd gesteund en daardoor mogelijk gemaakt door de Europese Commissie en Epos

Vlaanderen.

5

De hoofdthema’s. 1. Over KiVa

Er wordt gesteld dat 95% van de Finse scholen deze methode gebruikt om pesten te voorkomen, of om in te grijpen bij pestgedrag. Waarschijnlijk dient dit gerelativeerd te worden. Het is in Finland namelijk verplicht om op te geven welke methode je in de school gebruikt in geval van pesten. Of deze methode dan ook

daadwerkelijk wordt toegepast, is een beetje de vraag. Alvast één schoolhoofd bemerkte dat de methode op school wel aanwezig is, maar dat er eigenlijk niks mee gebeurt. Een drietal scholen die ik bezocht, maken geen gebruik van deze methode. Zij gebruiken wel een andere methode. De argumenten waarom niet:

De step-by-step methode is beter, deze focust meer op ‘inleving’: de kinderen leren beter de gevoelens van anderen te (h)erkennen en respecteren;

KiVa is niet zo werkbaar in een kleine school Dit komt omdat tijdens verschillende lessen de klassen opgesplitst worden. En als je al kleine klassen hebt, kom je met ‘groepen’ van…één kind. Dat werkt dus niet. Er is meer interesse voor de ‘yellow flag’- methode die uit Ierland komt overgewaaid en waarin preventie tegen pesten geen doel op zich zou zijn, maar onderdeel van een totaalpakketje ‘goed burgerschap’.

(Als ik google op Yellow Flag kom ik op een methode die vooral gericht is op diversiteit en multiculturele samenleving en daarop volledig inzet! Wel mooi, maar op eerste zicht geen pestpreventie.) Deze methode slaat niet aan, de vorige methode (Charlie Brown) was beter. Nu is KiVa in de

vergeethoek geraakt…We spitsen ons toe op ‘social learning’.

6

De Backby skola gebruikt een mix van methodes: De lessen worden gegeven in klas 1 en 4. En verder wordt er vanuit bepaalde principes gehandeld:

als er iets is gebeurd, dan moet je er als leraar voor zorgen dat je goed weet wat er gebeurd is. De eerste stap is dan dat de leraar een gesprek voert met als doel het gedrag te beëindigen, dat er hierover een akkoord komt. Het doel is niet het kind te veranderen, maar het negatieve gedrag te stoppen. Als er meer kinderen bij betrokken zijn: dit gesprek 1 op 1 voeren, en niet in de hele groep van betrokken kinderen. Als het gedrag niet gestopt is, worden de ouders op de hoogte gebracht. M.a.w. ouders worden niet onmiddellijk verwittigd bij het zich misdragen van hun kind. In de KiVa methode gebeurt dit doorgaans wel. De andere scholen waren wel voorstander. Hun werkwijze en bevindingen: KiVa werkt gewoon; Er zijn drie mappen met daarin telkens 10 lessen over sociale vaardigheden. Eerste map is voor

de klassen 1-3, de tweede voor 4-6 en de derde voor 7-9. De lessen zien er goed uitgewerkt uit. Veel materiaal. De tekeningen zijn in een donkere sfeer getekend, stripboektekeningen. Ik weet niet of dit alle kinderen aanspreekt.

Naast dit lesmateriaal is er ook de methode zelf om op te treden tegen pesten, waarbij de verschillende partijen bij betrokken worden (de ouders, de klasgroep etc…)

Als iemand ziet dat een kind gepest wordt, dan wordt daar nota van genomen en schiet het KiVa-team in actie. Met het team wordt er ook gekeken of een bepaalde situatie nu wel of niet onder hun verantwoordelijkheid hoort. Tijdens mijn verblijf hier had Tove een meeting met het KiVa-team over een bepaald probleem. Maar het team besloot dat het geen KiVA-situatie was; het probleem moest aangepakt worden in het zorgteam, samen met de psycholoog…

De speelwacht draagt KiVa vestjes: als speelwacht moet je gezien worden door de kinderen. Janina heeft speelwacht, dus…doet ze

het KiVa-vestje aan, een geel fluovestje met het KiVa-logo. Volgens het schoolhoofd maakt dit simpel klein ding toch een groot verschil: “Als speelwacht val je onmiddellijk op en de kinderen komen nu veel vlugger naar ons.”

7

De kivalessen gaan echt wel over gevoelens, je mening kunnen geven… maar de idee, de visie achter KiVa zit ook in andere vakken!

Elke lente is er een KiVa-questionnaire, deze is voor iedereen, ook voor de leerkrachten. KiVa verwerkt alle gegevens en geeft feedback/resultaten. De leerkrachten hebben hier geen werk aan. De testen zijn anoniem, als ik me niet vergis. Ik denk dat ze een code hebben…

Wij zijn al van in het begin een KiVaschool, dus ongeveer zes jaar al. Er is een KiVa-team, bestaande uit vier leraren. Deze groep moest in het verleden een zes- of zevental keer per jaar tussenbeide komen bij pestgedrag. Nu is dit veel minder het geval. De leerkrachten nemen deze zaken zelf veel vlugger op binnen de klas.”

In de eerste en de vierde klas worden de lessen gegeven die in de KiVa-map beschreven staan, dat zijn er een tiental per klas (10 in de eerste en 10 in de vierde klas). In de andere klassen wordt er met andere methodes gewerkt of komen er andere aspecten aan bod.

8

2. Over Inclusief Onderwijs.

Mijn bevindingen over dit item:

Het lijkt me dat de overheid hier een ruim kader ter ondersteuning schept. Ik zag op nagenoeg alle scholen een doorgedreven vorm van ondersteuning en inclusief onderwijs. Juf Tove bvb. heeft slechts tien leerlingen, maar ze heeft wel een klasassistent!! Zij legt mij uit hoe het systeem in elkaar zit:

In Finland is inclusief onderwijs meer regel dan uitzondering. De regering steekt er ook veel middelen in. Eerst en vooral is er de klasleerkracht: deze houdt goed in de gaten of de kinderen mee zijn met de leerstof en grijpt in als dit niet zo is. (Een beetje zoals elke leerkracht doet dus.. ) Daarna is er een zorgjuf (Niet helemaal zoals bij ons! Zie verder.) die 30 uur per week werkt, ze is er voor alle klassen (dus ook voor 7-9). Ze werkt apart met de kinderen die speciale noden hebben, ik citeer: "...vooral voor kinderen met ADHD,ADD en Asperger." Ook zijn er drie klasassistenten. Een ervan is klasassistent bij juf Tove (10 leerlingen), omwille van een kind met ADHD. Zij blijft in de klas en begeleidt vooral dit kind, maar ze springt ook in bij andere problemen of noden. En verder heb je nog een "school counselor": dit is een maatschappelijk werker die één dag per week op deze school komt om te praten met de kinderen. Dit zijn persoonlijke gesprekken en de klasleerkracht weet niet waarover die gaan. De andere dagen van de week is deze mevrouw op andere scholen op de andere eilandjes. Dit systeem wordt nu al een aantal jaren toegepast, het gaat over 'langzame integratie' maar het blijkt wel duurzaam. Kinderen met speciale noden blijven in het gewoon onderwijs in hun klasgroep. Het wordt ook wel "speciaal onderwijs" genoemd en aangezien heel veel kinderen hiervan genieten, werkt het niet stigmatiserend. Papierwerk (volgens het schoolhoofd: heel veel!): er zijn drie niveaus:

9

1e: (*)De leerkracht merkt dat het kind meer hulp nodig heeft. Hij of zij onderneemt dus actie. Dat kan van alles zijn. Hiervoor zijn er een aantal documenten in te vullen, elke school beschikt over deze documenten, ze zijn standaard. De leerkracht vult deze documenten nauwgezet in. 2e: Ondanks de inspanningen van de leerkracht blijkt dat het kind meer ondersteuning nodig heeft. Er wordt een plan opgesteld waarin beschreven staat hoe er met het kind zal gewerkt worden. Hier wordt de zorgjuf ingeschakeld. Elke school heeft zo'n leerkracht. (Teacher for children with special needs.) De leerstof die aangeboden wordt, is dezelfde als de leerstof die de andere kinderen krijgen. (Als de hulp voldoende blijkt, of de situatie van het kind verandert waardoor het weer zonder hulp verder kan (bvb. een moeilijke periode thuis, scheiding, rouw,...), dan stopt het "speciaal onderwijs". In deze gevallen heeft het kind "deeltijds speciaal onderwijs gehad".) 3e: Het kind haalt het niet, ondanks de ondersteuning... In dit geval wordt er naar het curriculum gekeken (vgl. met ons leerplan) om uit te zoeken welke leerstof wèl en welke leerstof niet haalbaar is voor dit kind. De zaken die niet mogelijk zijn voor dit kind, worden dus niet gegeven. Dit is een beslissing die uiteraard samen met de ouders gemaakt wordt, er gaan aan deze beslissing verschillende oudercontacten aan vooraf. De beslissing wordt ook geformaliseerd. Ook het kind zelf wordt gehoord op dit niveau! Als de ouders niet akkoord gaan (wat nog nooit gebeurd is...), wordt het schoolhoofd van de "schoolcommunity" er bij gehaald... Ik zet verdere bevindingen op een rijtje:

Ik krijg te horen dat het systeem van inclusief onderwijs een ‘very good system’ is, maar dat het wel veel werk vraagt. Het is echter heel systematisch, waardoor er vlug in actie kan geschoten worden! Kinderen die hulp nodig hebben, krijgen deze hulp ook vlug.

Als leerkracht moet je aantonen welke acties je ondernomen en geprobeerd hebt… Als de lijst lang genoeg is, m.a.w. je hebt van alles geprobeerd om het kind bij te werken, kan er van hogerhand toestemming komen om een “lager curriculum” te volgen. In dit geval zal het kind dus niet de einddoelen halen op de wijze als de andere kinderen dat doen. Er bestaat zoiets als het 11-jaar-curriculum: kinderen met speciale noden kunnen elf jaar doen om klassen 1 tot en met 9 te doorlopen. Daarna kunnen ze gaan werken (praktische jobs), of kunnen ze beschut gaan wonen…

In Korpo: voor deze klas (graadklas 3-4) zijn er twee klasassistentes. Eén ging ergens anders werken met de derde klas, de andere bleef bij de vierde klas met juf Asa.

Ik maak ook kennis met de schoolpsychologe, een mevrouw met een heel bruine tint , gelig wit haar en duizend lachrimpeltjes. Zij is psychologe voor verschillende scholen en heeft veel werk,

10

zo zegt ze zelf. Er zijn veel kinderen die het mentaal moeilijk hebben. De ouders maken lange dagen en hebben niet veel energie om met de kinderen bezig te zijn, deze worden soms wat verwaarloosd en zijn gewoon om lang op te blijven en te gamen. In deze streek van Finland heerst er ook vrij veel werkloosheid en dat geeft stress aan de ouders…De psychologe vindt daarom dat de kinderen op school minder met de computer zouden moeten bezig zijn en meer met de echte wereld.

De overheid bepaalt dat zij slechts vijf gesprekken mag voeren met één zelfde kind. Indien het kind daarmee niet geholpen is, moet ze doorverwijzen naar de psychiater.

Kyrkoby: Er is een ondersteunende leerkracht op de school, 8u/week ,de school telt 60 kinderen. Verder is er ook één klas- assistente voor kinderen met speciale noden. Vandaag staat zij in graadklas 3-4, voor een jongen met speciale noden op vlak van gedrag…

Op een andere school heb ik een heel andere manier van inclusief onderwijs leren kennen. Hier

zijn er geen klas-assistenten. Wel is er een zorgjuf die een aantal uren per week bijspringt voor taal en wiskunde voor kinderen die dit nodig hebben. Maar verder is het zo dat kinderen met speciale noden niet in de klas blijven, maar les krijgen in kleinere groepen in een ander lokaaltje. Het is een beetje een ander systeem,

want tegelijk gebeurt soms het omgekeerde, dat kinderen uit de klasjes (special needs-class) bepaalde lessen mee volgen in de gewone klassen, een over-en-weer-werking dus.

Er zijn speciale leerkrachten voor deze klasjes en ik ga ze met Solje bezoeken. Drie leerkrachten zijn aan het werk, elk in hun eigen ruime, lichte klas. Elk hebben ze drie kinderen met speciale noden. Het gaat hier over kinderen met een fysieke of mentale beperking (rolstoel, blindheid, mentaal beperkt,..) De leerkrachten vertellen dat ze bij de verbouwing inspraak kregen in hoe de klassen er zouden uitzien, ze zijn daar blij om.

Janina heeft een klasassistent voor één meisje met een mentale beperking. Deze vertelt mij dat de ouders er op stonden dat hun dochtertje in een gewone school les kon volgen. Dus zij is er enkel voor dit meisje. En het gaat goed. In het begin van het schooljaar moest ze voor alle (dagdagelijkse) activiteiten dicht bij het kind zitten, maar nu is het meisje al veel zelfstandiger. Ze durft zelfs al voorop lopen in de rij als we gaan lunchen. Enkele maanden terug was dit niet denkbaar… En verder hetzelfde systeem als in de andere scholen: een zorgjuf en een maatschappelijk assistent, en nog een klasassistent voor een andere klas…

11

Een kritische noot vanuit de school in Kouvola :

Ik heb ondertussen ook al verschillende klassen bezocht en het valt me op dat er hier geen klasassistentes zijn? Toch wel, er is één klasassistente. En er is ook één leerkracht voor ‘speciale noden’. Maar eigenlijk zijn er op deze school niet zoveel kinderen met speciale noden. Vanuit de school community wordt psychologische hulp aangeboden, dat zijn ze verplicht, maar er wordt hier weinig gebruik van gemaakt. Als ik de vergelijking maak met de andere scholen waar ik ben geweest: de gespecialiseerde hulp is er zo alomtegenwoordig , ook voor kinderen (en misschien vooral voor kinderen) met gedragsmoeilijkheden… Mila: “Bij ons nemen de klasleerkrachten dit veel meer op, ook als het over kinderen met ADHD gaat. We proberen het als groep op te nemen, het is een andere manier van lesgeven. We proberen ook andere ‘skills’ aan te reiken zodat de kinderen zelf hun probleem kunnen aanpakken. Het is niet altijd nodig of zinvol om problemen op te lossen door voortdurend naast het kind te gaan zitten. Soms is ‘managing’ vanuit het kind zelf een veel efficiëntere manier.” .

12

3. ICT in de les. Een thema dat vrij uitgebreid aan bod kwam. Pedersöre: Op de school van Tore wordt heel veel met de blog/website gewerkt. Er wordt heel veel van de leerstof of de les op vimeo gezet en dat kunnen de kinderen dan thuis raadplegen. En als ik zeg ‘heel veel’ bedoel ik: ondertussen al meer dan 1000 filmpjes… Tore vindt dit een zeer effectieve manier van werken. Ook voor documentatie is dit goed! Als een expert bvb iets komt vertellen, wordt dit ook op film gezet en op de blog. Experts kunnen ouders zijn, of mensen van buiten de school die kunnen bijdragen aan de leerstof, of andere kinderen,… Die dag was ik de expert, ik sta ondertussen ook op film… Verder is het voordeel dat de kinderen altijd inhouden van lessen kunnen raadplegen.

Kauhajoen: Hier vinden ze het aanbieden van verschillende leermiddelen heel belangrijk. (Dit is duidelijk iets dat ze op de opleiding te horen krijgen, elke leerkracht of directeur heeft dit met dezelfde woorden benoemd…) Daarom werken ze hier ook met e-books. En verder leren ze de kinderen ook werken op de computer, ze moeten dit leren. Kinderen en jongeren zijn goed in de sociale media, maar hebben geen skills om op de pc te werken. Elke klas een beamer en white board, elk kind een i-pad. Alle kinderen krijgen vanaf de eerste klas een mailadres, hiermee hebben ze toegang tot oefeningen en dergelijke. De school betaalde voor toegang tot internetoefeningen, dus de kinderen kunnen veel oefenen. In de klas kunnen de leerlingen op het internet, Google.

Nagu: Ook hier heeft iedereen zijn eigen tablet. Verder is er ook in dit gebouw een beamer en scherm per klas en er was een smartboard.

Teuva: - Er is een klaslokaal met 30 laptops, - er is een kleiner lokaal met 3 laptops en een printer - er zijn ongeveer 30 tablets beschikbaar en die verhuizen mee bij gebruik. - Er is geen computer in de klassen zelf, dat is beter (gezonder). Fiskars: Elke klas een beamer, een laptop en een scherm, verder niks. Wij werken met de echte wereld en maken daar ook een punt van in ons leerplan…

13

Korpo: Tove: Elk kind zijn tablet en elke klas een scherm met beamer. Er is een speciaal rekje om de tablets in weg te bergen en op te laden. (Dit oogt volgens mij nogal slordig, veel draden!)

Jakobstad: Janina: Op deze school zijn er twintig vaste computers die beneden in de computerklas staan. Ze worden gebruikt voor schrijfwerk (dus voor als de leerlingen teksten moeten schrijven). De leerlingen doen dit in deze klas. Daarnaast zijn er ook nog een twintigtal tablets, die zijn bedoeld voor de hele school. Je moet als leerkracht deze tablets reserveren. In de eerste klas gebeurt dit nog niet zo vaak, Janina werkt niet vaak met ict. Maar hoe hoger de klas, hoe meer deze tablets gereserveerd worden. En verder is er in elke klas een beamer en scherm/white board te vinden.

Hier zijn ze zich bewust van ergonomische gevolgen van het teveel op laptop/tablet/… werken, een ergotherapeut of ergonoom had hierop gewezen. (Verkeerd spiergebruik waardoor de open houding verdwijnt en ineengedoken wordt vanuit schoudergebied). Jennie: In Kyrkoby skola heeft elk kind zijn eigen tablet met eigen leerplatform, dus ook de jongsten. De leraar bekijkt wat de leerling op zijn leerplatform heeft gedaan. Gebruik: - tijdens de taalles, vierde klas: oplossen van vragen bij eerder

gelezen tekst, per twee antwoord bekijken en eventueel aanpassen; - tijdens aardrijkskunde, vijfde klas: bij opdracht om aan te

tonen dat de dagen lengen: een aantal kinderen greep naar hun tablet en zocht op het net een foto van de planeet aarde, als voorbeeld om na te tekenen

- tijdens deze opdracht gingen sommige kinderen aan de slag met hun tablet om een kleine animatie te maken (stop/motion)

- beamer en scherm worden vaak ingezet, elke klas beschikt hierover. Ook tijdens een rekenles, waarbij Jennie met een geruit blaadje aan de slag ging onder de lamp, zodat haar handen en het blad op het scherm verschenen; de kinderen konden meevolgen wat geschreven werd. Ik werd daar dizzy van en vond dit geen fijne manier om de les te volgen…

Paava: Op deze school zijn we begonnen met ICT te gebruiken, maar eerder in beperkte mate. Er is nieuw materiaal, maar nu moet het lerarenteam uitmaken hoe en wanneer we het willen gebruiken. In ieder geval wordt ICT enkel in de hoogste klassen gegeven: 7-8-9.(Het wordt niet gebruikt in de boog 1-6.) Er wordt ook les gegeven over de PC zelf.

14

Er zijn ongeveer een tiental computers. Tijdens de lessen ICT kunnen de kinderen individueel aan een PC werken, maar ze prefereren met twee te werken… Het schoolhoofd benadrukt in de hogere klassen “het werken met de handen en de (eigen) hersenen, zodat die ontwikkelen…

Observaties en bedenkingen van mezelf en anderen.

De volgende dag ga ik bij Mikaela op bezoek. Zij begint de dag met godsdienst. De kinderen halen schrift en grijs potlood te voorschijn, de beamer wordt aangezet en er verschijnt een werkblad van de PC op het white board. Mikaela schrijft telkens een titel (bvb Huwelijk, Begrafenis,…) en per titel komen er een drie, viertal ondertiteltjes. Verder wordt er niet geschreven, wel veel gebabbeld en uitgewisseld. De kinderen luisteren goed naar elkaar en zijn betrokken. Zeker in het stuk over begrafenis is de inzet groot. Telkens er een nieuw blad begonnen moet worden, moet Mikaela weer wegvegen wat ze had opgeschreven op het white board, er blijft dus niets staan van haar les, er blijft niets concreets over, het moet verdwijnen voor een nieuwe titel met enkele ondertitels. Ze schrijft groot, waardoor ze na enkele ondertitels al een stoel moet nemen zodat ze kan gaan zitten om lager te kunnen schrijven…

Daarna nemen de kinderen hun godsdienstboek uit hun bank. Op het white board verschijnt de bladzijde die ze moeten lezen (eerst voorgaande weer wegvegen), maar dit is niet aantrekkelijk: het toont anderhalve bladzijde. Het moet echter niet aantrekkelijk zijn, want de kinderen lezen uit hun eigen boek…

In de school in Nagu wordt niet altijd even vlot op de tablet gewerkt. Er wordt vaak gebruik van gemaakt, maar niet altijd op een efficiënte manier. Bij de taalles bvb. duurt het in mijn ogen vrij lang vooraleer iedereen (6 kinderen) de juiste naam ingetikt heeft in Google om op de juiste site te geraken…Een jongen was smiley’s aan het tekenen met een tekenprogramma. Twee meisjes lagen op hun rug op het tapijt om op hun tablet te werken. Dat leek me niet echt een efficiënte werkhouding…

In verband met het smart- of white board: ik vind dit een vermoeiende vorm van les krijgen. De beelden die op het bord geprojecteerd worden zijn nooit echt duidelijk, want er is te veel daglicht in de klas. De klas wordt wel een beetje verduisterd, maar dat is gewoon twee keer nadelig (toch geen zuiver beeld en daarbovenop schemerig in de klas, begin er maar aan om als kind geconcentreerd te zijn…)

15

Ook het feit dat je de dingen die recht voor je gebeuren niet live ziet, is vervreemdend. Je kijkt naar een scherm waar de handen van de juf een geverfd wc-rolletje in schijfjes knippen…Juf zit voor jou, maar je ziet het gebeuren op het bord… Ik vind dit onnatuurlijk, daar moet toch geen scherm tussen zitten? Het is toch oneindig interessanter om te kunnen kijken naar de (levende) handen van de juf dan naar een afbeelding ervan op een scherm?

Een ander probleem vind ik dat die borden niet schuiven. Dus voor de rug is het niet zo

interessant. Leerkrachten gaan dan ook gewoon zitten als ze lager op het whiteboard moeten schrijven. Dat belemmert de bewegingsvrijheid, vind ik.

Door het intens gebruik van deze middelen, lopen de zaken soms wat door elkaar, letterlijk. Een

afbeelding van een bloem geprojecteerd op wiskundige formules (die nog op het bord stonden) bvb… En ook het licht van de beamer vind ik storend als de beamer niet gebruikt wordt. Het gebeurt vaak dat een afbeelding geprojecteerd blijft, ook al is dat niet zo lang nodig, tot het volgende gebruik zich aandient. Ik denk dat een hele dag met het licht van de beamer geen uitzondering is…

In de school in Korpo: Google education wordt gebruikt, dit is reclamevrij en enkel educatieve

sites… Dus ze kunnen niet zomaar surfen… Het gebruik van de tablet wordt vertrouwder, vertelt Tove. In het begin was het echter wel zoeken. Maar nu gaat het vlot.

De tablet wordt inderdaad vaak uitgehaald in deze klas. De kinderen maken er oefeningen op voor wiskunde, maar hier ontgaat mij de meerwaarde. Bij sommige kinderen merk ik dit: Als ze een vraag fout beantwoorden, verschijnt er een rood kruisje, en dan vinken ze het volgende antwoord aan, tot er een groen vinkje verschijnt. (Multiple choice vragen, vier keuzes). Een jongen had pas de vierde keer ‘prijs’ en dan nog, eigenlijk waren er geen opties meer… Ook in de volgende les, taal, wordt er gewerkt op de tablet. De kinderen werken aan een tekst, een applicatie voor astronaut. Dit kadert in hun projectwerk rond de NASA. De teksten zijn zeer gelijkaardig, waarschijnlijk was de instructie vrij strikt… (naam, gewicht en lengte, hobby’s, vaardigheden…)

16

Ik had een interessante babbel met Tove over het ICT gebruik in haar klas. Ook op deze school heeft elk kind zijn eigen tablet en leerplatform. Ze gebruiken 'Google education', dit is reclamevrij en zou enkel gevuld worden met educatieve sites... Volgens Tove biedt dit heel wat voordelen: - de kinderen kunnen tegelijkertijd samenwerken aan hetzelfde document, maar elk op zijn tablet. Daarop kan je mee volgen wat je buur doet/schrijft; - de kinderen kunnen zich beter en uitvoeriger uitdrukken als ze mogen schrijven op de tablet. Met pen en papier is er weerstand en blijven ze 'kort van stof', met de tablet is het omgekeerde het geval. Ook volgens het schoolhoofd niks dan voordelen: - de samenwerking; - het kunnen delen van documenten; - de leerkracht verbetert van op zijn/haar tablet wat de kinderen schreven; - de leerkracht kan zien hoe zijn/haar leerlingen het stellen; - je kan om het even waar werken... Maar Tove zag ook een aantal nadelen: - ze schrijven ongelooflijk slordig en de houding om hun werk te verbeteren is er helemaal niet. Op papier is dit niet vanzelfsprekend (dat ze zelf hun werk verbeteren), maar met de tablet is het nog erger... - ze grijpen heel vlug naar de tablet en beperken zichzelf in werkmethodes. Ik vertel haar over hoe ik meestal te werk ga/ging in de zesde klas: we kwamen (vaak samen) tot een tekst over hetgeen ik de vorige dag verteld had. Deze komt op het bord, de kinderen schrijven mee. Er is tijd en ruimte voor persoonlijke verwerking (tekeningen). Hierdoor toont elk kind zijn authenticiteit. Ik vraag haar of ze de authenticiteit van de kinderen ook in pc-werk terug vindt? Ze lacht en antwoordt: "This is a good question. I really don't know..." En dan zegt ze: "This is really a good question. I'm gonna think about it..."

17

Teuva: Heleena is geen grote promotor van ICT: “Het is veel beter met de handen te

werken, te bewegen, naar buiten te gaan met de kinderen. Ze hebben al zoveel

elektronische dingen thuis, wij moeten er geen schepje bovenop doen…”

Fiskars: Katri: “Het is een bewuste keuze om niet te veel ICT toe te laten in

de lessen. Wij verkiezen handmatig werk, het is een specifiek punt in ons

curriculum!” Zo vertelt het schoolhoofd. Verder is ze van mening dat werken

met de handen als gevolg heeft dat er respectvoller wordt omgegaan met

materiaal, met het resultaat, met elkaar,…

Na ons gesprek gaat Katri naar haar klas (3-4). De kinderen druppelen

binnen. Ze haalt een scherm naar beneden, voor een filmpje over Matisse.

Alles staat klaar: de laptop op YouTube, de beamer aan het plafond, het

scherm voor het bord…Als het filmpje gedaan is: alles weer weg…

Jakobstad: Janina vertelt hierover dat ze een sensitieve jongen heeft moeten verplaatsen omdat

hij altijd hoofdpijn had toen hij onder de beamer zat. Nu zit hij zo ver mogelijk weg van het

apparaat en gaat het beter…Maar ze heeft er wel vragen bij, bij al die apparatuur.

18

Kouvola: Mila: ICT wordt zo weinig mogelijk ingezet in de lessen, men gaat er van uit dat

dit schadelijk kan zijn, dus wordt het niet gebruikt.

Met de steinerscholen werd er een uitzondering bekomen op het curriculum, zij moeten

aan andere regels voldoen. (In het nieuwe curriculum staat bvb. dat eersteklassers

moeten leren programmeren met de computer. Steinerscholen hebben kunnen bekomen

dat dit niet op hen van toepassing is.)

Helsinki: Mikael (leraar in het Snellman College, opleiding voor o.a. Steiner leerkrachten): In het

onderwijslandschap is er een groep die het nieuwe curriculum schrijft. Zo is er ook een ‘steinerversie’ van dit

curriculum, waarin uitzonderingen zijn opgenomen voor de steinerscholen. Zo’n uitzondering is er bvb. op het

item ICT, waardoor de steinerscholen toestemming krijgen om later dan de andere scholen met ICT te

beginnen. Maar we moeten er ons wel mee bezig houden, we kunnen het niet laten vallen. Hoe we bvb.

zullen omgaan met de kinderen leren programmeren van computers, daar gaan we creatief moeten in zijn.

Ja, het is gek natuurlijk… Nochtans stond heel recent opnieuw in grote letters in de krant dat het leren

achteruit gaat bij kinderen die vaak de computer als leermiddel gebruiken.

Ook het feit dat Steve Jobs, een persoon die weet waarover hij spreekt als het over computers gaat, duidelijk

stelt dat computers niet voor kinderen zijn, wordt hier genegeerd.

Maar deze regering heeft sterke banden met de bedrijfswereld en wil uitmunten in technologie. Vandaar de

haast om in alle scholen alle kinderen van tablets of i-pads te voorzien. Dit heeft niks te maken met visie op

onderwijs of op kind of op leren…

19

Creatieve les bij meester Petri. Meester Petri geeft les aan een eerste klas, 21 kinderen. Gisteren zijn ze op uitstap geweest met hun tablet en hebben ze foto’s genomen van de lente. Nu gaan ze met die foto’s een boekje maken op de website ‘create-your-book’… Deze site biedt verschillende mogelijkheden om foto’s te versieren (werken met kleuren, randen, pictogrammetjes,…) De kinderen werken in kleine groepjes van drie en hebben veel plezier met elkaar en de foto’s. Zeker het groepje met de foto van een sigarettenpeuk in het gras… Een ander groepje is ondertussen de vlaggen van de wereld aan het bekijken, ze willen weten welke vlag van België is. De foto’s worden versierd door met de vingertoppen lijnen in een kleur aan te brengen. In mijn ogen is het een kliederboel met weinig tot geen resultaat, er is geen bijsturing en er wordt geen rekening gehouden met esthetische normen. Ik snap hier echt de bedoeling niet van en zie geen meerwaarde… Er wordt niet gecreëerd, dat is het! Alles blijft ook op de i-pad staan, dus er is geen tastbaar resultaat Ondertussen zijn er ook enkele boeken met afbeeldingen van bloemen opgedoken. Deze liggen op de banken waaraan de kinderen werken. Verschillende groepjes trekken nu met hun i-pad een foto van een tekening uit een boek en gebruiken dat als materiaal om mee te werken… Ik vraag me af wat er dan gebeurt met de foto’s die ze de dag ervoor buiten maakten ? Plots gaat het licht uit. Op het white board zie je tien steeds verschuivende afbeeldingen van de natuur op het scherm. Meester Petri stopt deze beelden en er komt een soort screensaver met zes afbeeldingen van films. Maar hup, nu zijn we vertrokken, want daarna verschijnt er een foto van het eerste groepje ! Al het werk wordt getoond, de kinderen zijn geïnteresseerd. Het resultaat is eerder monotoon en niet erg creatief, vind ik. Een groepje heeft alle foto’s uit het boek met de bloemen gebruikt en daarna foto’s van zichzelf, dit veroorzaakt hilariteit. De techniek waarmee de kinderen hebben gewerkt laat weinig diversiteit toe: keuze uit vier kleuren, met vingertoppen lijnen tekenen, maar toch zijn er verschillen merkbaar: twee groepjes tekenden zelf kleine illustraties bij hun foto.

20

4. Over testen en punten.

Dit was een thema waarover ik vlug uitgepraat was met de Finse collega’s. Er bestaat in het basisonderwijs nl. geen nationaal systeem van testen en verplichte toetsen en zo. Op de website van ‘SLO, curriculum van de toekomst/Finland’ staat hierover kort vermeld: Binnen het funderend onderwijs bestaat geen nationale toetsing. Evaluatie van de leeropbrengsten vindt alleen plaats door de toetsen die leraren verzorgen. Zij plannen en construeren zelf de toetsen voor hun leerlingen op basis van de beschrijvingen van prestaties uit het nationale kerncurriculum, en de nationale eindcriteria voor het einde van jaar 9. Dit geeft enerzijds leraren voldoende houvast, en maakt het anderzijds beter mogelijk de evaluaties van leeropbrengsten met elkaar te vergelijken, zowel binnen scholen als tussen scholen en gebieden. Jaarlijks voert De Finnish National Board of Education steekproefsgewijze nationale leerlingen evaluaties uit, waarin gemiddeld 10% van de scholen worden bekeken. Het gaat dan steeds om het evalueren van de opbrengsten van 2 tot 3 vakken of leergebieden per jaar. Hieronder wat heeft geklonken bij de Finse collega’s:

Kouvola:Mila:: Eigenlijk test je elke dag door je terugblik te houden of de kinderen de leerstof van de vorige dag vast hebben. Je kan er op letten dat je bij de terugblik steeds je aandacht op andere kinderen toespitst gedurende een periode. Dit is al een vorm van testen. Maar testen of toetsen na elke periode, dat hebben ze helemaal niet, eigenlijk worden er heel weinig testen afgenomen. Wat wel gebeurt in Finland: Elk jaar “kiest” de overheid een aantal scholen uit die dan voor bepaalde vakken in bepaalde klassen worden getest. Dit gebeurt niet op vrijwillige basis, je kan dat niet weigeren. Deze steinerschool is al verschillende malen ‘uitgeloot’ en aan de resultaten te zien, zijn ze goed bezig, deze testresultaten zijn steeds heel goed.

Pohja:Jennie: Vanaf de vierde klas worden hier cijfers gegeven, daarvoor niet. In de negende klas (dit is het laatste jaar lager onderwijs) wordt de gymnasium test gedaan. Dit is een test die richting geeft aan het volgende leertraject: - ofwel een tiende klas volgen (waarna je naar algemeen voortgezet onderwijs of middelbaar

beroepsonderwijs kunt doorstromen, - - ofwel ga je middelbaar beroepsonderwijs volgen (bij afstuderen: technische universiteit of werk) - - ofwel volg je de bovenbouw algemeen voortgezet onderwijs (bij afstuderen: universiteit of

technische universiteit) De PISA-testen worden afgenomen in de negende klas. Voor de andere jaren en de andere vakken: elke leraar heeft zijn eigen systeem.

21

Pedersöre:Tore: ik ben begonnen met veel kleine testjes te geven, omdat er kinderen in mijn klas zaten die er geen inzet toonden en weinig zelfgeloof hadden. Doordat de ouders vaak laaggeschoold zijn, hebben kinderen niet de ambitie om zelf goed te studeren, vindt Tore. Daarom introduceerde hij een werkwijze die afwijkt van wat ik tot nu toe zag in de Finse scholen: hij geeft heel veel (kleine) testjes over de leerstof. Hij wil dat de kinderen zich meer inzetten. En door het invoeren van die kleine testjes, gaan ze er meer voor: ze willen beter studeren en succes ervaren in die testjes. En door het studeren meer ter harte te nemen, ervaren ze vreugde, want leren is leuk. Dat moeten ze ondervinden en het werkt! Hun inzet stijgt door de succeservaringen en ze scheppen meer plezier in het leren. Korpo/Nagu:Martin: Er worden geen cijfers gegeven in de laagste klassen (1-4). Vanaf klas 5 geven we wel cijfers, ook in klas 6. In de bovenbouw van het lager onderwijs (7-9) werken we volop met cijfers. Het is de schoolcommunity die bepaalt vanaf welke klas er met cijfers geëvalueerd wordt, dus kan het per regio verschillen. Haukivuori: Pia: En hoe zit het met het evalueren van de kinderen, zonder punten? Er worden in klas 1 tot 3 geen punten gegeven, maar de feed back gebeurt verbaal. Maar soms hangt het ook af van de leraar en van het vak. Met het nieuwe curriculum wordt het puntensysteem afgeschaft, alles zal verbaal gebeuren… Het wordt even wennen en ook voor de ouders zal het misschien niet zo evident zijn. Dit jaar gaat het nieuwe curriculum van start. Daarin wordt gesteld dat er niet meer met cijfers zal worden gewerkt, de overheid verbiedt dit dus, aangezien een cijfer geen goed beeld geeft van hoe een kind werkt en leerstof verwerft. Enkel op het eind van het schooljaar mag er in de hogere klassen nog een cijfer worden gegeven. Maar het is de bedoeling dat er een systeem komt van verbale feedback, en dit gans het jaar door.

22

5) Het begeleiden van dezelfde klasgroep.

In Finland is het heel gewoon dat de leerkracht gedurende enkele jaren meegaat met zijn of haar klas. Aangezien het basisonderwijs hier negen jaar duurt, kan dit dus een rondje van negen jaren zijn. Maar dit gebeurt eerder uitzonderlijk . Op elke school die ik bezocht, heb ik de vraag gesteld hoelang een leerkracht mee gaat met de klas.

Fiskars: Katri vertelt me dat ze dit (een rondje van 1 tot 6) heel graag zouden willen realiseren,

maar dat dit niet altijd mogelijk is omwille van de graadklassen. Maar ze is van mening dat het in ieder geval beter is om verscheidene jaren met dezelfde klasgroep op te trekken…

Kauhajoen: Op deze school blijven leerkrachten zes jaar bij dezelfde groep kinderen. Dit wordt als een groot voordeel gezien. Je kent de kinderen door en door ,je kan gemakkelijk hun emoties aflezen en je weet hoe je er mee moet/kunt omgaan…

Kouvola:Mila: In principe begeleidt de klasleerkracht zijn of haar klas van 1 tot 9, maar het hangt er van af. Maar ten minste wordt wel van 1 tot 6 opgenomen! Het is zo goed om als leerkracht de klas en de leerstof te beheersen in een organische stroom…

Jakobstad: Ook hier is er de wens om de klasgroep verschillende jaren te begeleiden, beide leerkrachten waarbij ik mee loop, verklaren dit. Mikaela heeft nu klas 3-4 en dat is nog maar sinds dit jaar. Maar ze wil heel graag deze groep verder nemen tot de zesde klas! Maar er moet hierover nog in overleg gegaan worden met de collega’s. Janina heeft nu de eerste klas en neemt ze mee in ieder geval tot en met de derde .

Pohja: Jennie: Jennie is heel duidelijk in haar standpunt: het begeleiden van dezelfde groep

kinderen geeft minder stress, zowel voor de leerlingen als voor de leerkracht. Bij het begin van een nieuw schooljaar kan je vlot weer inspelen op de klasdynamiek; je verliest geen tijd met wennen aan de nieuwe situatie (nieuwe leerkracht of nieuwe groep). En ook, als iets het vorige jaar niet is afgewerkt, kan je dat ‘herstellen’ tijdens het volgende jaar, je weet wat je gegeven hebt en waar er nog werk aan de winkel is.

Als Jennie hoort dat leerkrachten in Vlaanderen elk jaar een nieuwe klasgroep krijgen (regulier onderwijs), is haar reactie “dat dat vrij chaotisch moet zijn, zo elk jaar een nieuwe groep of een nieuwe

23

leerkracht, en dat dat wellicht veel zorgen meebrengt en energie vraagt…Zowel voor de kinderen als voor de leerkracht…” Paava: Helena: Het systeem van het begeleiden van dezelfde groep over verschillende jaren

vindt Helena ‘ a wonderful system’! Zij heeft onlangs een rondje 1-9 afgesloten. Op haar school wordt er bekeken of het systeem 1-9 blijft, of dat het misschien verandert naar 1-7 en iemand die 8 en 9 doet. Beide voorstellen hebben voor- en nadelen. “Negen jaar mee gaan met de kinderen schept een enorme band en het is zo goed voor de kinderen te weten dat er op school iemand is die hen echt kent. Het is vermoeiend, maar die vertrouwensband is sterk.”

Korpo: Tove: Voor grote scholen is het vanzelfsprekend dat de leerkracht verschillende jaren

mee gaat met zijn groep. Voor kleinere scholen zoals deze is dit moeilijker. Hier krijg je al vlug graadklassen en het begeleiden van een graadklas vraagt toch enige specialisatie. Het schoolhoofd vindt gespecialiseerd zijn in een bepaalde graadklas een meerwaarde.

Nagu:Martin: Leerkrachten hebben hier eerder de neiging zich te specialiseren in de

graadklassen waar ze voor staan.

Teuva:Heleena:Op deze school gaan de leerkrachten drie jaar mee met hun kinderen: 1– 3, 4 – 6 ; 7 – 9 Wat ook gebeurt is de regeling: 1-2 en dan 3-6. Volgens Heleena heeft dit te maken met mannelijke leerkrachten die liever niet voor de jongste klassen staan. (Eerst dacht ik dat deze regeling iets voor deze school alleen was, maar in Haukivuori hoor ik iets gelijkaardigs…).

Haukivuori: Helena: Hier op onze school begeleiden we drie jaar of zes jaar dezelfde klasgroep.

Als er slechts voor drie jaar wordt gekozen, is dit omdat niet iedereen de kleintjes kan leren lezen en schrijven. Sommige leraren hebben hierin niet voldoende vertrouwen en verkiezen de begeleiding van de vierde tot de zesde klas…

Turku: Joanna: Verder weet ze me ook nog te vertellen dat een klasleerkracht hier negen jaar

dezelfde groep heeft en dat ze niet anders zou willen. Er komt iemand bij staan, en als ik vertel dat in België een leerkracht slechts één jaar voor dezelfde groep staat, kijken beide dames elkaar aan en zegt de ene meewarig: Zoals in The States…

24

Het klinkt als een oordeel…

Negen jaar in dezelfde groep. Ik ging op bezoek in een negende klas (Teuva) en had een fijne babbel met deze jonge mensen. De kinderen blijven negen jaar bij elkaar, dat is toch wel bijzonder voor hen. Ze zijn zich daar ook van bewust. en zeggen zelf dat ze – na negen jaar- heel erg verbonden zijn met elkaar. Ze gaan elkaar missen… Dit is een bijzonder moment voor hen, want binnen enkele weken sluit de school en gaan ze uit elkaar, elk hun eigen weg…

25

Neventhema’s… Ik ben vertrokken naar Finland met vijf grote thema’s die op vorige bladzijdes worden toegelicht. Gedurende mijn verblijf in dit mooie land, kwamen er echter heel wat meer zaken aan bod. Het werd een heel rijke belevenis waarbij ik gaandeweg meer zicht kreeg op hun onderwijssysteem en enkele opvallende, soms minder bekende ‘fenomenen’. Ook hierover geef ik graag een woordje uitleg… Periskoulu. en pre-school. Het basisonderwijs in Finland beslaat negen jaar: vanaf de eerste tot en met de negende klas. Er is geen kleuterschool zoals wij die kennen. Wel is er een systeem van ‘Kindergarten’, lokaal georganiseerd om jonge kinderen op te vangen. Als kind begin je aan het basisonderwijs in augustus van het jaar waarin je zeven wordt, niet vroeger. En je stopt op de leeftijd van vijftien. Deze boog wordt ‘periskoulu’ genoemd en is verplicht voor alle kinderen. Deze grote hervorming werd doorgevoerd eind jaren zeventig om alle kinderen de kans te geven basisonderwijs te volgen, met voor iedereen een gelijk en heel breed aanbod. Dit zorgt ervoor dat twaalfjarige kinderen dus niet hoeven te kiezen in welke richting ze willen en kunnen verder gaan. Deze keuze wordt pas gemaakt op hun vijftiende, in de negende klas . Zowel een ouder als een leerkracht gaven mij te kennen dat ze dit eigenlijk nog te vroeg vinden, het blijft een belangrijke en bepalende keuze. Deze onderwijshervorming werd eerst in het noorden doorgevoerd en zakte jaar na jaar meer naar het zuiden, om te eindigen in Helsinki. In deze regio werd de hervorming dus pas op het laatst doorgevoerd. Voor je begint aan de periskoulu, ga je eerst een jaartje naar ‘pre-school’. Dit is een jaar dat ingericht wordt voor zesjarige kinderen. Meestal is dit verbonden aan de kindergarten, maar ik heb ook een tweetal scholen bezocht waar eveneens de pre-school gehuisvest was. Tot nog toe was de pre-school niet verplicht. Toch gingen bijna alle zesjarige kinderen er naar toe. Sinds dit jaar is dit wel verplicht door deze regering, een maatregel die wenkbrauwen doet fronsen: te veel bemoeienis van de staat.

26

Juf Helena van de school in Teuva vindt het systeem van pre-school heel goed: de kinderen (in de kindergarten) worden groter en ook hun interesse verruimt. Op zes jaar zijn ze dan klaar om naar pre-school over te stappen, ze hebben daar dan ook veel goesting in. (Pre-school blijft wel een verlengde van de kindergarten, maar nu zitten deze kinderen apart in kleine groepjes, met leeftijdgenootjes De nadruk ligt nog steeds op spelen, er komen nog geen schoolse activiteiten aan bod.) Kleine schooltjes op den buiten… Omdat ik met de wagen was, kon ik mijn ‘actieradius’ buiten de grote steden leggen. Ik ben daar blij om, want uiteindelijk bestaat Finland vooral uit platteland (er zijn maar zeven steden die naam waardig). En wat ik zo fijn vind: op het platteland heb je heel wat kleine scholen (veertig, vijftig, zestig leerlingen…). Deze scholen zijn soms de enige in het dorp, ze hebben hier geen verzuilde maatschappij. Ik sprak met Tore Jungerstam, schoolhoofd van de Backby Skola in Pedersöre. Hij vertelde me hoe blij hij is met het beleid van ‘zijn’ scholengemeenschap: ‘Hoewel verschillende scholen van deze regio echt weinig leerlingen tellen (een veertigtal), beslist het bestuur deze scholen toch open te houden, hun belang in de regio wordt erkend en ondersteund. Dit is niet in elke regio zo…’

Een kleine school: vijfde en zesde klas zitten samen en hun lokaal doet ook dienst als muziekklas… (Kirkoby Skola in Pohja)

27

De kinderen komen te voet of per fiets naar school, de wegen zijn erg veilig. Voor wie verder dan drie kilometer van de school woont, moet de scholengemeenschap vervoer voorzien. Deze kinderen worden gebracht en gehaald per taxi. Deze dienst is gratis voor de ouders. De scholen die ik bezocht beschikken meestal over zeer veel speelruimte: er is de eigen speelplaats, maar meestal grenst die wel aan een bos of grasvlakte en vaak, nog wat verder, de zee. Heerlijk spelen is dat! Of: sportles met zeezicht…

Schommelen, en als je hoog bent, zie je de zee…! Wiskundeles op de speelplaats… Soms heeft het aantal leerlingen ook met de taal te maken: de scholengemeenschap is verplicht om onderwijs aan te bieden in de beide landstalen, ook al zou er voor een taal slechts één leerling zijn. Ik heb twee Finstalige scholen ‘bezocht’ die gehuisvest waren in een Zweedstalige school. De ene school telde tien leerlingen, de andere telde er twaalf… Martin Hartman is schoolhoofd van beide scholen. Enfin, van vier scholen dus eigenlijk. Op beide

scholen is er één leraarskamer, daar kiest hij bewust voor. De school van tien leerlingen bestond uit één klas, met een nieuwe juf. Zij organiseerde de klas en de kinderen op een manier waarop iedereen ter zelfder tijd zinvol bezig was. Toch wel een vrij intense job, vond ik, ondanks het lage aantal kinderen. Juf Marja vertelt dat ze soms de grotere kinderen inschakelt om de kleinere

28

kinderen te helpen. Dit is iets wat ik op verschillende scholen meemaakte: kinderen van hogere klassen die ingeschakeld worden om te helpen. En dat loopt goed! No stress… Dit vond ik toch wel bijzonder opvallend: noch de leerkrachten noch de leerlingen geven ook maar enige blijk van stress, alles verloopt heel gemoedelijk. Ik heb me de bedenking gemaakt dat het wonen in zo veel open ruimte en mooie natuur hier wellicht een rol in speelt. Maar ik hoorde toch ook van iemand anders dat het ‘geen stress’-fenomeen geen voordeel van het plaateland is, in de steden merk je dit evengoed. Verder dacht ik dat de leeftijd van de kinderen er ook iets mee te maken kan hebben, aangezien ze hier pas op zevenjarige leeftijd aan het basisonderwijs beginnen. De kinderen vertonen een vrij grote mate van zelfstandigheid (bvb. om 8.30u komen de kinderen het klaslokaal binnen, ze worden niet ‘opgehaald’; om 9.15u gaan ze zelf naar buiten, zonder dat daarvoor een belsignaal klinkt; ze halen zelf het nodige materiaal uit de kast;…). Deze zeer gemoedelijke sfeer riep bij mij ook wel eens vragen op: er was wel vaker een moment waarop ik dacht ‘Waarom wordt nu niet ingegrepen door de leerkracht?’ of waarop ik mij afvroeg wat de leerlingen dachten over een bepaalde opdracht: de gemoedelijkheid leek soms ook wel op gelatenheid., waarbij ik de kinderen niet kon ‘lezen’: ik zag geen weerstand maar ook geen enthousiasme… Beetje vreemd soms… In alle scholen die ik bezocht zaten de kinderen individueel aan een bank; ik zag nergens banken waar je met twee kon aan zitten. Misschien draagt dit ook bij aan de rust in de klas? De banken zijn wel vlug naast of uit elkaar gezet. Op de steinerschool in Sammati staan ze gezellig dicht bij elkaar, een uitzondering… Tweede klas in Sammati Tweede klas in Sammati en graadsklas 1-2 in Pedersöre Tweede klas in Sammati

29

Beestige kasten! Ik denk dat elke klas die ik gezien heb over een beamer en scherm beschikte, dat was heel gewoon. Opmerkelijker vond ik echter dit: heel vaak hingen ook oude schoolplaten omhoog: veel over dieren, maar ook over geschiedenis en aardrijkskunde. Maar wat echt de kroon spande, waren de kasten: echt elke school die ik bezocht beschikte over één of meerdere kasten waarin opgezette dieren prijkten, van klein tot (relatief) groot!

30

School community

Tore Jungerstam is heel blij met het

schoolbeleid van pedersöre:

“Ze kiezen er bewust voor om ook de kleinere

scholen open te houden, dit heeft zeker een

meerwaarde voor de regio. En dankzij goed

politiek beleid is er ook geld voor.”

Tore vertelt me ook dat er een extra pot met

geld is voor speciale vragen of projecten en dat

je daar als school (ook als kleine school) een

aanvraag kunt voor indienen.

In het jaarplan van zijn school staat duidelijk

vermeld dat de school een plek van vreugde

moet zijn waar het plezierig is om naar toe te

komen. Dit jaarplan wordt voorgelegd aan de

schoolcommunity die het goedkeurt.

In een latere mail zegt hij dit nog:

“ I can add one thing. It is a true joy being

headmaster in a community which supports its

schools wholeheartedly. I am free to develop the

school according to my best ability and I am free to

get money and initiate new projects even if not every

school in the community can do it. It brings joy and

energy to invest in my work even if it doesn’t make

any difference for my salary.”

School community. De school-community is de verzameling scholen van een bepaalde regio. Zo heb je in Finland negentien regio’s, elk met zijn school community, scholengemeenschap. Deze regio’s kennen een lokaal bestuur, ook op gebied van onderwijs. De scholen van eenzelfde regio kennen dus een overkoepelend bestuur via hun school community. De scholengemeenschap moet ook op lokaal niveau vrijetijdsbesteding aanbieden aan de kinderen. Deze gaat vaak door op de school, maar er rust geen verantwoordelijkheid op de schouders van leerkrachten. En op niveau van de schoolgemeenschap wordt het nationaal curriculum uitgewerkt tot een lokaal curriculum. (Zie verder)

31

Over het curriculum…

Dat is toch wel een apart fenomeen, waarin ik me wat heb moeten verdiepen om het te snappen.

Eigenlijk zou je het curriculum kunnen vergelijken met het leerplan, met daarin de verschillende

leerdoelen vermeld. Om de zoveel tijd wordt het curriculum herzien en ‘herschreven’. De leerkrachten en

schoolhoofden zijn hier heel erg bij betrokken en hun ervaringen worden als uitgangspunt genomen. Zo

gaan de waardevolle dingen niet verloren en kan er gesleuteld worden aan zaken die stroef lopen. Voor

het herschrijven zijn er in heel Finland groepjes aan het werk, meestal vier personen per groepje, om de

inhoud voor te bereiden.Juf Tove vertelde me dat dit herschrijven een vrij intens proces is geweest; zij

was betrokken bij een groepje dat vooral gewerkt heeft rond ‘Hoofdstuk twee’. Maar ze vindt het een

grote meerwaarde en de logica zelf dat dit document door

mensen in het veld wordt opgemaakt, aangezien zij het ook

moeten uitvoeren… Ook de ouders en zelfs de kinderen

krijgen inspraak in het opstellen van dit werkdocument. Het

nationale curriculum wordt uitgewerkt tot een lokaal

curriculum. Zo kan elke scholengemeenschap zijn eigen

accenten leggen. Het gaat zelfs zover dat het lokaal

curriculum ook rekening houdt met plaatselijke

gegevenheden of gewoontes. Binnen dit lokaal curriculum

bezit de school zelf nog eens de autonomie om het

curriculum vorm te geven. De overheid reikt dus wel handvaten aan, maar uiteindelijk zijn het de scholen

en de leraren die deze uitwerken. Er is geen inspectie die de leerkrachten en de scholen komt

inspecteren om te zien of en hoe het curriculum wordt nageleefd. Wel is er jaarlijks een steekproef

waarin 10% van de scholen bevraagd worden over een twee- of drietal vakken. Als je als school

uitgeloot wordt, ben je verplicht mee te doen aan de steekproef, je kan niet weigeren. De resultaten van

deze steekproef moeten de deugd van het lopende curriculum weergeven… In de steinerschool in

Kouvola vertelt Mila mij dat haar school wel heel regelmatig uitgeloot wordt., bijna jaarlijks. Maar ze zit er

niet zo mee, want de testresultaten zijn telkens erg goed.

32

…en ‘Het Nieuwe Curriculum’. Ik vond het wat grappig worden: in elke school waar ik kwam, hoorde ik telkens weer opnieuw praten over Het Nieuwe Curriculum. Met duidelijk hoorbare hoofdletters. Soms was het toch wel met enige ongerustheid, maar dan over heel verschillende zaken. Zo vertelde een schoolhoofd mij dat zijn leraren nog geen besef hadden van wat er in het nieuwe curriculum vermeld staat en ‘dat ze zouden verschieten’. En dat hij het hart niet had om hen er attent op te maken, aangezien ze volop bezig waren met het eind van het schooljaar. Een andere ongerustheid bleek dan eerder de toon van de overheid te zijn: meer directief, meer bepalend, meer overheidsbemoeiing. Volgend jaar gaat het curriculum in voor klassen 1-6 en klas 7. In 2017 voor klas 8 en in 2018 ook voor klas 9. Enkele nieuwigheden: - Aangezien de kinderen veel stilzitten en op hun computer (moeten) werken, wordt gesteld dat ze vanaf volgend schooljaar per dag één uur beweging moeten krijgen… - Kinderen moeten meer naar buiten en les krijgen in ‘real world’… - Er moet meer vanuit of met ‘echte ervaringen’ gewerkt worden… - Er moet meer projectmatig en vakoverschrijdend gewerkt worden… - Geen punten meer om kinderen te beoordelen, maar verbale feedback naar de ouders… - … Met Mila van de steinerschool van Kouvola had ik hierover een diepgaander gesprek. Zij stelde dat sommige nieuwe items voor hun school geen probleem zullen vormen, aangezien deze als essentieel worden beschouwd in hun manier van lesgeven.

33

Mila (schoolhoofd) vraagt zich enerzijds af waarom het nieuwe curriculum zo sterk verandert dit

keer. Het is bijna een ommekeer in het onderwijs. De overheid gaat een stap verder met dit

nieuw curriculum.

Aan de andere kant staan er ook nieuwe zaken in die op een steinerschool al volop toegepast

worden:

- met de kinderen meer naar buiten gaan - ervaringen opdoen in realiteit - 1 uur per dag bewegen - Leren door ervaren en doen - … Het lijkt alsof iemand de gewone steinerelementen als ‘briljant nieuwe ideeën’ naar voor heeft

gebracht, zegt ze…

Je kan het curriculum beschouwen als een/de basis, door de overheid aangegeven. Maar

voor de steinerscholen zit het curriculum wat anders in elkaar: er is een samenwerking

tussen de verschillende steinerscholen om het curriculum te vervlechten met ‘

steinermethodes’. Ook elke school werkt dit dan nog eens verder uit voor zichzelf.

De overheid gaat hiermee akkoord. Wel stelt ze dat een kind op een steinerschool na de 2e, de

6e, de 8e en 9e klas even ver moet staan als een kind in het reguliere onderwijs in deze klassen.

34

Kauhajoen: Het nieuwe curriculum zal echt wel

verandering teweeg brengen. Nu zijn de

leraren nog niet bezig hiermee, maar

volgend jaar zullen ze schrikken. Er wordt

van ons verwacht op een andere manier les

te geven en te evalueren. We zullen veel

meer vakoverschrijdend les moeten geven,

er zal meer samenwerking moeten komen.

Dus niet versnipperd, maar met zicht op

‘the bigger picture’, en bedoeld als “skills to

survive in a fast changing world…”

Ook Tore van Pedersöre was er gerust in

en vond de vernieuwingen een goede

zaak…

Tore: Er wordt heel veel over het curriculum gepraat, want er zal wel één en ander

veranderen. Maar ik maak me er niet te druk om, de nieuwe dingen worden hier al volop

toegepast: - meer naar buiten met de kinderen (!) - vakoverschrijdend werken - meer ervaringsgericht (experienced)

werken…

Leena: Het wordt een hele boterham! Er zal projectwerking zijn rond een bepaald thema, elke klas zal kiezen hoe ze rond dit thema gaan werken. De leerlingen zullen zelf de verschillende stappen plannen. Er zal meer naar buiten getrokken worden om te werken in de echte wereld …(Niet mijn woorden!) Er zullen meer ‘specialisten’ binnen de school gehaald worden. (Iedereen kan een specialist zijn…) Er komt zelfevaluatie, en ook groepsevaluatie.

Turun steinerschool in Turku: Ook

hier sprak ik over het curriculum

en leer dat er in de school-

community waaronder de

steinerschool valt, een soort

uitzondering gemaakt wordt op

gebied van ICT: de juf zegt dat ze

hebben kunnen bekomen dat het

gebruik van ICT eerder

uitzonderlijk zal gebeuren, zeker

niet als doel op zich…

35

Vaklessen.

Finse leerlingen krijgen behoorlijk wat vaklessen zoals textiel, houtbewerking, metaalbewerking, huishoudkunde (koken en bakken),… Verschillende van deze vakken worden gegeven vanaf de vijfde klas. Later, in de achtste klas, worden dit eerder keuzevakken. Wat me heel erg opviel is hoe goed de scholen hiervoor uitgerust zijn; heel indrukwekkend hoor. In de handwerkklas staan bvb twaalf naaimachines, en enkele grote weefgetouwen. Ik heb meerdere muziekklassen gezien met twintig gitaren en een aantal drumstellen en piano’s, naast een arsenaal fluiten. Of een houtbewerkingsklas met in mijn ogen machines die niet geschikt waren voor vijfdeklassers (maar wel door hen gebruikt worden, ik heb er expliciet naar gevraagd). Klassen in Haukivuori: huishoudkunde (koken en bakken, zeer ruime klas met verschillende grote kookeilanden), houtbewerking en muziekklas…

36

Teuva: de handwerkklas heeft een bijlokaal met grote weefgetouwen en nog een lokaal met stoffen ‘de lopende meter’… In verschillende scholen zaten derdeklassers al achter een naaimachine. Een muts maken was duidelijk een favoriet onderdeel van de handwerkles!

Als de kinderen ouder worden, mogen ze meer kiezen. Ze krijgen meer verantwoordelijkheid over het eigen

studeren. In klassen 7-8-9 kunnen kinderen zes uur aan keuzevakken kiezen. Dit kan gaan over handarbeid

(hout, textiel,…) huishoudkunde (koken,…), taal, wiskunde…In het voortgezet middelbaar onderwijs gaan de

leerlingen zelf hun modules samenstellen. Elke module duurt zes weken. Zo bepaalt de leerling zelf zijn

leertraject, autonoom.

37

Minder op school…

De kinderen hebben beduidend minder uren les dan onze Vlaamse kinderen. Soms begint hun schooldag pas

na negen uur. In de eerste en tweede klas krijgen ze 19 lesuren van 45 minuten; in de zesde klas kan dit

oplopen tot 23 lesuren… Toen ik daar was, voelde ik goed de eind-van-het-schooljaar-dynamiek; de

schooldeuren sluiten vanaf eind mei (tot midden augustus, elf weken).

Op hun sloffen?

In Finland doe je je schoenen uit als je binnenskamers bent/komt. Dus ook de schoolkinderen. Leerkrachten

dragen gemakkelijke binnenschoenen, een soort veredelde pantoffels. De kinderen lopen gewoon op hun

kousenvoeten rond. Toen ik daar was, vond ik dit vooral grappig. Zelf had ik ‘mijn sloffen’ steeds bij. Maar

ondertussen is er veel te doen rond een wat omstreden Brits onderzoek dat stelt dat kinderen beter leren

zonder schoenen, dat ze relaxter zijn en meer lezen. Ik bekijk dit fenomeen nu met andere ogen: zou het echt

zo simpel zijn? Finse kinderen presteren zo goed , want ze doen hun schoenen uit…?!

Zou de leesvaardigheid van Finse leerlingen te verklaren zijn door het kousevoetenfenomeen???

38

Huiswerk.

Over huiswerk hoorde ik van alles. Ik weet dat het ook in Vlaanderen een omstreden gegeven is, het (in Finland) al dan niet krijgen van huiswerk. Ook Michael Moore stelt in zijn documentaire over het Finse onderwijs het ontbreken van huiswerk als ‘TopSecret1’. Tijdens mijn verblijf is er veel te doen geweest rond een bepaalde documentaire en huiswerk; het was zelfs op het nieuws…Ik denk dat het over deze documentaire ging. Algemeen kan ik stellen dat de kinderen wel huiswerk krijgen, maar de mate waarin is niet te

vergelijken met Vlaamse normen. In de negende klas krijgen ze beduidend meer huiswerk te verteren.

Kouvola:

In de lagere klassen wordt niet veel huiswerk gegeven, maar vanaf de vijfde klas wel meer.

Het is echter niet zo dat de kinderen thuis nog eens lange tijd met hun schoolwerk moeten

bezig zijn…

Tonya, de (Russische) juf Russisch komt er bij zitten en zegt dat dit ook afhangt van leeftijd en

vak. Voor de oudere kinderen geeft ze regelmatig Russisch huiswerk op. Voor de kleinere doet

ze dit niet…omdat de ouders geen Russisch kennen…

39

De negendeklassers deden hun

beklag: zij moeten nu veel leren en

huiswerk maken, want ze

krijgen veel testen…

Ze hebben elke dag huiswerk

en spenderen daar een half uur tot

een uur aan…

(Klinkt tijdens mijn gesprek met deze

jongeren…)

Wat betreft huiswerk: dit is er, elke

dag. Maar huiswerk wordt niet in

grote hoeveelheden gegeven, en

vaak kan je de taken ook al

afwerken in de klas. Voor talen is

er regelmatig huiswerk, want die

moet je echt wel ‘onderhouden’,

vertelt de juf Engels die er bij

gekomen is. (Haukivuori)

Huiswerk? Dat krijgen ze, maar weinig, en

sommige dagen ook niet. De hoeveelheid is

ook afhankelijk van in welk uurrooster de

kinderen zitten. Er zijn twee uurroosters die

wisselen na de kerstvakantie. In het uurrooster

waarin er meer taal en wiskunde wordt

gegeven, is er ook wat meer huiswerk.

Maar vaak is het huiswerk iets afwerken wat

niet klaar geraakt is in de klas…Of een stukje

tekst lezen, of een stukje uit een boek.

Hier klinkt ook: we doen al zo veel op school,

laten we het werken thuis (huiswerk) beperken.

(Kauhajoen)

- Teuva: volgens Heleena hangt het huiswerk af per leerkracht. Zij geeft vaak huiswerk, ter grootte van ‘tien minuten per dag’, dit gaat dan over een wiskundeoefening en een taaloefening. “Aangezien we al zo veel werken op school, is de tendens er dat we de kinderen niet nog eens veel willen laten doen thuis! En wat ze thuis moeten doen, moet gekend zijn, het mag niet zo zijn dat de kinderen eerst moeten studeren voor ze hun huiswerk kunnen invullen, het moet iets zijn dat ze kennen omdat ze het leerden op school.”

- Het huiswerk is trouwens –net als de lessen- erg gedifferentieerd.

- Vaak maakt ze oefeningen op probleemoplossend vermogen.

40

Oudercontact: In mijn blog schreef ik over hoe Jennie, leerkracht van graadklas 5-6 het oudercontact aanpakt: ze laat het de kinderen zelf doen. In mijn blog schreef ik daar toen een stukje over, want ik was wel nogal onder de indruk. Maar haar werkwijze is niet zo uniek als ik dacht: ik heb deze vorm van oudercontacten hier en daar horen terugkomen. Hieronder volgt een stukje uit mijn blog.

Elke leerkracht ontmoet de ouders één keer per jaar individueel. Gedurende twee weken zijn er een aantal momenten waarop de ouders uitgenodigd worden voor een gesprek van 20 minuten. Daar gaat wat voorbereiding aan vooraf: voor het oudercontact vult elk kind een vragenlijst in, met vragen die peilen naar zijn welbevinden, verwachtingen, wensen, 'kundes en onkundes'. Voor de jongste klassen zijn de vragen vrij simpel en omcirkelen de kinderen een emoticon. Voor de hogere klassen staat het welbevinden vrij centraal. Van elk kind wordt de vragenlijst gekopieerd voor de klasleerkracht. Het origineel gaat mee naar huis. Het is de bedoeling dat de ouders en het kind in gesprek gaan over wat het kind noteerde. Ook de klasleerkracht bekijkt de antwoorden van elk kind en gebruikt deze als input voor de ontmoeting met de ouders. In de hoogste klassen (5 en 6) is het dan de taak van het kind om zowel zijn ouders als de klasleerkracht te ontvangen en te vertellen over hoe het gaat op school, wat fijn is, wat minder fijn gaat, wat sterke kanten zijn en waar er werkpunten liggen. Het kind moet iets kunnen tonen waarmee het is bezig geweest. Dit kan een verhaal zijn of een wiskundeboek waar iets over verteld wordt, of een werkstuk, of... Jennie vindt dit heel fijne momenten waarop je de kinderen ziet 'groeien'...: enerzijds vinden ze het spannend om dit oudercontact te verzorgen, anderzijds vinden ze het doorgaans een hele eer!

Jennie is zowel leerkracht van haar graadklas als schoolhoofd van de Kirkoby skola.

41

Lopend schrift. Ook dit is een omstreden item in het Finse onderwijs. Als ik het goed begrijp, is het zo dat de kinderen al een tijdje gewoon drukletters schrijven, en soms ook lopend schrift gebruiken. Ik heb geen enkele leerkracht in lopend schrift op het bord zien schrijven, ze gebruiken allemaal drukletters. In elke eerste en tweede klas hangen er illustraties die een beeld vormen voor een betreffende letter. Deze letter wordt op twee manieren getoond. Volgend schooljaar komen er allemaal nieuwe afbeeldingen: dezelfde illustraties, maar de letter wordt (nog) eenvoudiger geschreven.

Leena vindt het een spijtige zaak dat de lessen in lopend schrijven vervallen. Ze stelt het voortdurend schrijven en typen op de computer in vraag. Zij houdt meer van handgeschreven zaken. Maar het handschrift is iets wat in Finland steeds ‘armer’ wordt. In haar tijd leerden ze nog de heel sierlijke letters, terwijl van overheidswege het nieuwe schrijven steeds simpeler wordt en los van elkaar. Als de kinderen zien hoe zij sierlijke letters kan schrijven, vinden ze dat “…zo mooi, gaan we dat ook leren, juf?”…

42

Mia: In de eerste klas leren ze de letters vormen. Het lopend schrift wordt afgeschaft; het blokletterschrift blijft overeind (drukletters). Ik ben er niet van overtuigd dat dit een goede zaak is…

Thomas: In de Finse taal heb je heel veel erg lange woorden; dit bemoeilijkt het schrijven, zeker met de puntjes op de i en de streepjes aan de t. Het is dus inderdaad beter in drukletters te schrijven, dan heb je minder problemen, het is gemakkelijker voor de kinderen…

Je kàn het nog aanbieden, maar weinig scholen zullen dit doen… Susan: We moeten opruiming houden in de oude dingen, zodat er plaats komt voor nieuwe dingen… Zelf vind ik het in drukletters al helemaal ingeburgerd: er was geen enkele leerkracht die in lopend schrift schreef, ze gebruiken allemaal drukletters. Voor jonge kinderen vond ik het schrijven in drukletters een ramp: ze laten geen ruimte tussen de woorden, alles loopt verder , hun eigen tekstjes worden onleesbaar…

43

Steinerschool Kouvola:

Ik kan natuurlijk niet nalaten te vragen hoe deze school omgaat met het laten

wegvallen van het lopend schrift. Niet, blijkbaar, want ze laten het niet

wegvallen. Ze blijven de kinderen de letters aanleren zoals anders: de

hoofdletters (druk) en kleine letters (ook druk) en dan lopend schrift…

Mila: Het is niet slim (‘smart’) om geen lopend schrift meer aan te leren, dit is

onbegrijpelijk. Temeer daar het bewezen is dat hand-brein-coördinatie je doet

denken, zo léér je. En niet door allemaal losse deeltjes van elkaar, daar leer je

niet door… Typen is natuurlijk een soort geheugentraining, je moet onthouden

waar alle lettertjes staan, maar het blijft iets mechanisch, iets machinaals…”

Als ik haar vraag waarom er geen duidelijk sein gegeven wordt aan de

overheid dat dit toch niet zo’n goed idee is (de meeste leerkrachten hebben

erg hun twijfels over het goede van deze zaak), antwoordt Mila me iets wat ik

hier al heel vaak heb gehoord:

Finnen zijn zo’n volgzaam volk…

44

Leesbevordering. Finse kinderen scoren in de PISA-testen heel hoog op leesvaardigheid. Ik denk dat dit ook een deel komt doordat het lezen hier toch wel erg gestimuleerd wordt. Op verschillende scholen hoorde ik praten over projecten om het lezen te bevorderen.

Je zou voor minder beginnen lezen: Sofa enkel te gebruiken voor het lezen van boeken! (Gewoon in een gang met verschillende klaslokalen.) Korpo: De leesweken waren net achter de rug, maar de sfeer hing er nog wel. In de gang stonden nog de tafels met het promotiemateriaal…

45

Nagu: Ook hier hadden ze verhaalweken, zes weken lang. Deze werden aangekondigd in de agenda aan de ouders.

Elke maandag klonk er een verhaaltje. De juf vertelt en de kinderen luisteren. Daarna worden in een schrift (een speciaal “verhaaltjesschrift”) een aantal kleine tekeningetjes gemaakt, genummerd. Zo kan het kind het verhaal thuis ook vertellen, dat is de bedoeling. En vice versa ook: de kinderen brengen een verhaaltje mee van thuis aan de hand van kleine tekeningetjes, en dit wordt dan aan de klas verteld.

Een boek uit een samenwerkingsverband: het verhaal van de kleintjes (pre-school) werd uitgeschreven (getypt en geprint) door zesdeklassers. De illustraties zijn van de

kleintjes. Het boek werd ‘gebonden’ door de zesdeklassers. Pietersaari: Janina vertelt me dat de kinderen een letter per week leerden. Toen ze alle letters gehad hadden, was er een groot feest met ballonnen. Ook de ouders waren uitgenodigd. En de kinderen kregen van de ouders een nieuw leesboekje, hun eerste echte leesboek! Bij Mikaela wordt goed zichtbaar gemaakt hoeveel er al werd gelezen in de klas!

46

Op weg naar de eetzaal lagen op een tafel verschillende stapeltjes met boeken. Bedoeling: raden welke leerkracht bij een bepaald stapeltje hoort! Pedersöre: Ook in de school van Tore creëerden de kinderen van de eerste klas zelf een boekje tijdens de projectweken rond lezen. Ze tekenden illustraties bij kleine stukjes tekst.

Over leren en evalueren en welbevinden. In de Kirkoby skola in Pohja is er een systeem van evaluatie van een werkstuk door klasgenoten. Dwz dat jouw klasgenoten jouw werkstuk beoordelen. Ze doen dit aan de hand van sterren en een wolkje voor een tip. De vertaling van het document heet “waardering door kameraden”.

De kinderen in Pedersöre leren zichzelf te evalueren aan de hand van vragen over hun eigen leermethodes. Bvb: Ik leer het meest door:

o te luisteren o te schrijven o te praten en te discussiëren Ook de eersteklassers vullen al zo’n zelfevaluatie in! (met emoticons )

47

Tore vindt het heel belangrijk verschillende leermilieu’s aan te bieden door verschillende leermiddelen in te zetten (digitale, uitstapjes, ervaringsgericht,…), hij benadrukt dat je als leerkracht niet eenzijdig mag worden.

Er bestaan vragenlijsten die door de kinderen ingevuld worden voor een oudercontact. De antwoorden dienen dan als basis voor het gesprek met de ouders. De ouders hebben zelf ook al deze vragenlijsten gelezen en weten dus wat hun kind heeft ingevuld. Voor scholen die werken met de KiVa-methode: er zijn verschillende momenten op een jaar waarop de Finse kinderen een lijst invullen die peilt naar hun welbevinden. PISA: Hier is er het vreemde fenomeen van heel hoge scores op de cognitieve peiling, maar zeer lage scores op de peiling naar het welbevinden van de Finse vijftienjarigen.

Haukivuori: Ik vraag Pia naar het

welbevinden van de leerlingen. In

Pisa-testen scoort Finland hier laagste

en ik vraag haar of de leerlingen dan

zo ongelukkig zijn op school. Ik krijg te

horen dat het in de aard van de Finnen

ligt om een beetje te zeuren over alles

(dit hoor ik steevast), dat de leerlingen

het heel goed hebben maar het niet

altijd beseffen. En dat er wel wordt

gezegd dat leerlingen zich niet goed

voelen, maar dat dat eigenlijk niet

klopt… Zij alvast is heel gelukkig op

school…

48

De warme maaltijd. Het is op alle Finse scholen de gewoonte om de kinderen rond 11.00u een warme maaltijd aan te bieden. Vaak worden deze maaltijden gemaakt in het bejaardentehuis en warm naar school gebracht. Ik werd telkens uitgenodigd om mee te eten. Wat er op het menu staat? Heel eenvoudige maaltijden zoals Fish sticks met aardappelpuree en koolsalade. Of een Franse hamburger. Tijdens de maaltijd drinken de Finnen een groot glas melk. De maaltijd verloopt meestal in rust. Soms was er een stille dinsdag, maar dat is geen regel. De kinderen zijn verplicht hun bord leeg te eten, denk ik. In ieder geval werd een meisje dat een restje had laten liggen, tot tweemaal toe teruggestuurd naar haar plaats. Ze vond het duidelijk niet zo lekker. In Pietersaari gingen de kinderen van juf Janina in een rij staan om te vertrekken naar de eetzaal. Tijdens dit moment zegden ze samen ook een dankspreuk voor de maaltijd. Ook in de school van Kouvola gaan de kinderen eerst dankzeggen vooraleer aan tafel te gaan. Dit waren de enige scholen waar ik dit kon vaststellen. Van Leena hoorde ik dat er op maandag extra veel eten kwam, omdat een aanzienlijk aantal kinderen naar school komt met honger…

Leena vertelt me ook over het middagmaal. Ze vindt dit een zeer goede zaak van de

overheid om hierin te voorzien. Ze vindt dit geen overbodige luxe. Ze vertelt dat er op

maandag meer eten moet voorzien worden, omdat er nog steeds kinderen zijn die met

honger op school komen…

In Haukivuori leerde ik dat er zelfs op vrijdagen meer gekookt wordt, omdat er dan kinderen zijn die extra veel eten vooraleer het weekend in te gaan.

49

In de school van Kouvola (en in het Snellman College) waren de maaltijden biologisch of biodynamisch. In de

andere scholen was dit niet het geval. De eetzaal was best stemmig ingericht. Het was mooi te zien hoe de grotere kinderen het eten op de borden van de kleintjes scheppen. Ook op dit vlak was deze school een uitzondering. En verder ging het er hier omgekeerd aan toe: de

maaltijden komen niet van het bejaardentehuis. Ze worden op school bereid en vertrekken richting bejaardentehuis!

50

Opvallende uitspraken

Het wordt tijd dat ik op pensioen ga, ik ben al 65 jaar. Als leraar mag je op je zestigste al op

pensioen, maar ik doe dit werk zo graag. (Leena, Teuva)

Ja, we hebben een goede priester, het is een heel familiaire man. En hij kent de school goed,

zijn kinderen waren hier ook. En nu zijn kleinkinderen…(Susan, Jakobstad Pietersaari)

Vroeger had je hier al gauw tien kinderen per gezin. Nu is dat niet meer zo. Maar de meeste

gezinnen hebben toch zeker nog vier kinderen…(Tore, Pedersöre)

De Finnen zijn een heel zwaarmoedig volk. Ook bij de deelnemers aan het funderingsjaar zien we

deze zwaarmoedigheid. Het is lastig om daarmee om te gaan bij deze twintigers. Het kan soms

echt heftig zijn…(Mikael, Snellman College)

Finland doet het al een aantal jaar niet zo goed in de Pisa-testen. We zijn daar

bezorgd over en vragen ons af hoe dit komt. (twee keer minder goede

resultaten…)(Kauhajoen)