Upload
makan
View
69
Download
0
Embed Size (px)
DESCRIPTION
Tilfelli og umfjöllun. Þorsteinn Viðar Viktorsson Leiðbeinandi: Ólafur Thorarensen 16.11.06. Mígren í börnum Umfjöllun eftir tilfelli. Almennt. Ein algengasta orsök höfuðverkjar - PowerPoint PPT Presentation
Citation preview
Tilfelli og umfjöllun
Þorsteinn Viðar Viktorsson
Leiðbeinandi: Ólafur Thorarensen
16.11.06
Mígren í börnum
Umfjöllun eftir tilfelli
Almennt
• Ein algengasta orsök höfuðverkjar• Einkennist af endurteknum köstum af
stingandi höfuðverk með/án fylgieinkenna, en gengur til baka og fólk er gott þess á milli.
• Mígreni finnst á öllum aldri, en 60% tilfella byrja fyrir tvítugt.– < 7 ára: algengara í strákum– >17 ára: mun algengara í stelpum
Skilgreining mígrens
• Arfgengur taugasjúkdómur sem einkennist af röskun á viðbrögðum taugakerfisins við ytri og innri áreitum, og endurteknum sárum höfuðverkjum.– 75-80% hafa fjölskyldusögu
• Sterkari erfðir frá móður
Saga greiningar mígrens
• IHS 1988– Mígreni flokkað í 4 flokka
• IHS 1997– Tekið meira tillit til barna.– Greiningarnákvæmni jókst
• IHS 2004– Heildræn endurflokkun á höfuðverkjum– Childhood periodic syndromes
Flokkun IHS 1988
1. Mígren án áru
2. Mígren með áru
3. Complicerað mígren
4. Mígren variantar
Mígren án áru
A. A.m.k. 5 köst sem uppfylla B-D.
B. Höfuðverkjaköst sem endast 4-72 klst (1-72 í börnum)
C. Höfuðverkur með ≥2 af 4:• Bilateral dreifing
(frontal/temporal) eða unilateral
• Púlserandi• Hæfilegur til mikill• Versnar við áreynslu
D. Meðan á höfuðverk stendur eru ≥ 1 einkenni:
• Ógleði og/eða uppköst• Photo- og/eða phonophobia
E. Einkenni skýrast ekki af öðrum sjúkdómi.
• Algengasta gerðin– ~ 70%
Mígren með áru
• ~15-25% fullorðinna upplifa árueinkenni fyrir kast.
– sjaldnar í börnum
A. A.m.k. 2 köst sem uppfylla skilmerki B.
B. A.m.k. 3 eftirfarandi: 1. ≥ 1 afturkræf áru-einkenni
sem benda á truflun í cortex eða heilastofni.
2. A.m.k. ein ára þróast smám saman á > 4 mín, eða fleiri en 2 einkenni koma í röð.
3. Ára endist skemur en 60 mín
4. Höfuðverkur fylgir innan 60 mín
C. Einkenni skýrast ekki af öðrum sjúkdómi.
Complicerað mígren
• Basilar mígren– Algengara í eldri börnum og unglingum– Höfuðverkir occiptialt– Bilateral paresthesur, sjóneinkenni bilateralt,
↓ meðvitund, yfirlið, dysarthria, vertigo, diplopia, tinnitus, ↓ heyrn, ataxia, uppköst,
• Opthalmophlegic– “Óhefðbundnar” sjóntruflanir
• Hemiphlegic– Máttminnkun í öðrum líkamshelmingi
• Confusional– Oft ungar konur, verða órólegar, finnast jafnvel niðrí bæ...
• Alice in Wonderland– Að sjá hluti bjagað (í röngum hlutföllum)
Mígren variantar
• Cyclical vomiting syndrome
• BPPV of childhood
• Paroxysmal tornicallis
Childhood periodic syndromes
• Í IHS 2004 skilmerkjum voru vissir kvillar sem oft eru tengdir mígreni í börnum settir undir einn hatt “lotubundinna verkja í börnum”:– Cyclical vomiting syndrome
• Höfuðverkur ekki dæmigerður• Uppköst í lotum, standa klst-daga• Byrja oft í ungum börnum, hætta oft spontant
– Abdominal migraine• 12% grunnskólabarna?• Endurtekin kviðverkjaköst (± ógleði,uppköst,pallor,lystarleysi)
– BPPV of childhood• Algengasta orsök svima í börnum
Einkenni
• Einkenni mjög mismunandi milli einstaklinga
• Má skipta í 4 fasa, en minnihluti gengur í gegnum þá alla.
1. Prodromal mörgum klst-dögum fyrir höfuðverk
2. Ára rétt á undan höfuðverk
3. Verkjafasi höfuðverkur ± fylgieinkenni
4. Postdromal eftirfasinn
1. Prodromal einkenni
• 40-60% mígrenisjúklinga upplifa einhvers konar fyrirboðaeinkenni kasts– E.t.v. sjaldnar í börnum
• Geta byrjað mörgum klst – dögum á undan höfuðverk.
• Dæmi:– Breytt skapgerð, breytt matarlyst, þreyta,
óhófleg syfja, stífir vöðvar (einkum háls), hægðatregða/niðurgangur og aukin þvaglát.
2. Ára (fyrirboðaeinkenni)
• Skilgreining:– Focal neurologísk fyrirbæri sem byrja á undan eða
eru samhliða mígrenikasti, og eru afturkræf.• Byrja yfirleitt á skömmum tíma (5-20 mín), fara stigversnandi,
og endast yfirleitt skemur en 60 mín.
• Sjóntruflanir algengastar
• Koma hjá ~15-25% fullorðinna, en sjaldnar í börnum.
Ára
• Getur verið:– Sjónrænar truflanir
• t.d. flass af hvítri birtu, eldglæringar, sjónsviðseyður, zigzac-línur, tunnel vision...
– Skyntruflanir• Hemiparesthesiur → dofi í vörum, tungu, neðri hluta andlits
og fingrum annarrar handar
– Hreyfitruflanir• Hemiparesur• Hemiplegiur• Málstol
3. Verkjafasi: almennt
• “Triggerar”: – Tilfinningasveiflur, áreynsla, of lítill/mikill svefn, missir úr máltíðir,
ákveðin fæða (t.d. súkkulaði, ostar), alkóhól, menstruation, p-pillan.
• Höfuðverkurinn misslæmur, misstaðsettur og köst eru mistíð eftir fólki
• Fylgieinkenni eru algeng– Ógleði (90%) og uppköst (30%)– Sensory hypersensitivity
• Fælni við ljós, hávaða eða lykt.
– Þreyta, lightheadedness, vertigo.– Sjaldnar motoreinkenni
• Skánar ef nær að sofna í dimmu hljóðlátu herbergi
Verkjafasi eftir aldri• Smábörn:
– Foreldrar taka gjarnan eftir tímabundnum fölva, ↓ activiteti og uppköstum.
– Erfitt í greiningu• Ung börn:
– Höfuðverkur, sem byrjar oftar síðdegis (öfugt við fullorðna)• Getur verið unilateral, bifrontal, temporal eða generaliseraður.
– Tengsl við lotubundna verki í börnum• Unglingar:
– Einkenni líkari fullorðnum.– 2/3 með lateraliseraðan höfuðverk, 1/3 bifrontal eða global
höfuðverkur.• Fullorðnir:
– Dæmigert er lateraliseraður púlserandi höfuðverkur sem stendur í nokkrar klukkustundir, sem versnar í skæru ljósi eða hávaða. Samhliða getur fylgt ógleði og uppköst. 15% fá fyrirboðaeinkenni
Verkjafasinn: samanburður
• Fullorðnir:– Höfuðverkur stendur oft
lengur (4-72 klst).– Oftar unilateral með
slætti.
• Börn– Höfuðverkir standa oft
skemur (1-48 klst)– Oft bilateral og frontalt í
enni í börnum.• Unilateral tilfellum fjölgar
á unglingsárum.
– Meiri tengsl við aðra lotubundna verki
• Kviðverkir, ógleði, uppk.• Stoðkerfisverkir
4. Postdrome fasi
• Tímabilið eftir kast að bata
• Oft eru ennþá sum einkenni s.s. höfuðverkur, lystarleysi, ljósfælni og jafnvægisleysi.
• Fólk oft búið á því, hrætt, irriterað og með verk í hársverði.
Greining
• Sagan vegur langþyngst– Ættarsaga?– Fyrsta kast?– Höfuðverkur – eðli og dreifing?– Triggerar?– Fylgieinkenni?
• Neurologísk skoðun oftast eðlileg• Sjaldan þörf á öðrum rannsóknum:
– MRI ef atýpísk presentation eða óeðlileg neurologísk skoðun
– EEG aðeins ef grunur um flog– Mænuástunga til að útiloka sýkingu
Höfuðverkur - mismunagreingar• Spennuhöfuðverkur
– Langvinnur, dreifður verkur, oft mestur í enni og/eða hnakka, og stundum líkt við ól sem er strengd um höfuðið. Oft eymsli í vöðvum og sinafestum.
• Mígreni– Endurtekin afturkræf höfuðverkjaköst
• Cluster-höfuðverkur– Svæsinn verkur við annað augað. Honum fylgir oft roði í auga,
tárarennsli, nefrennsli. Stendur í 10 mín – 2 klst. Kemur í lotum.• Meningitis og heilablæðing• Aukinn ICP
– Veldur dreifðum höfuðverk, verri á morgnana, versnar við rembing eða hósta. Seinna koma ógleði, uppköst, sljóleiki, skert meðvitund og papilluödem.
• Annað:– Almenn veikindi, sinusitis, posttraumatic, temporal arteritis, hratt
versnandi háþrýstingur, lyf (nítröt, Ca blokkar, indómetasóin, sum andhistamín (címetidín og ranitidín).
Höfuðverkur
Akút/stíng-höfuðverkur
Mígren
Spennu-höfuðverkur
Mígren og spennuverkur
Klasa-höfuðverkur
innankúpuþrýstingur
Meðferð
• Forvarnir:– Forðast triggera, stunda reglulegt heilbrigt líferni
• Í kasti:– Hvíld í dimmu hljóðlátu herbergi– Lyfjameðferð:
• Vægur-meðalslæmur verkur: Paracetamól eða Íbúfen.• Slæmur: Parkódín eða tramadól (Tramól)• Ef framangreint dugar ekki: Triptanlyf (sértækir 5-HT1B/1D bl.)
– t.d. Súmatriptan, Almótriptan
• Ef dugar ekki: díazepam 5-10mg, morfín iv 2-6mg, petidín.• Ógleðistillandi t.d. Primperan slá á ógleði og flýta frásogi verkjalyfja í
GI.• Fyrirbyggjandi í slæmum tilfellum:
– Betablokkar (propranolol), Ca-blokkar (verapamil), geðdeyfðarlyf (t.d. amitriptýlín eða SSRI), flogalyf (valpróat, tópímíramat)