TÍNH TOÁN ĐIỆN TRỞ CHO LED

5/14/2018 T NH TOÁN I N TR CHO LED - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/tinh-toan-dien-tro-cho-led-55a7583a0cdde 1/71

M t chút tính toán đ bi t cách dùngộ ể ế Led.

Đ c tính c a môn đi n t là "tính tính toán toán". Khi đã nghĩ ra m tặ ủ ệ ử ộ m ch đi n r i thì ph i bi t:ạ ệ ồ ả ế

* Bi t tính toán dòng, áp, công su t tiêu th , tính an toàn, đ b n...ế ấ ụ ộ ề* Bi t tìm linh ki n, làm bo m ch in.ế ệ ạ* và ph i bi t ráp m chả ế ạ* và n u gi i n a thì ph i bi t dùng ki n th c c a mình t o ra kinh tế ỏ ữ ả ế ế ứ ủ ạ ế cho b n thân.ả

đây tôi trình bày các m ch đi n kinh đi n dùng Led và m t s tínhỞ ạ ệ ể ộ ố

toán có liên quan (để vi c tính toán nhanh và d làm tôi dùng ph nệ ễ ầ m m PSpice c a OrCAD). ề ủ

Do có ý là ch dùng các linh ki n d tìm, tôi ch n ki u m ch đi u khi nỉ ệ ễ ọ ể ạ ề ể kích sáng ch y u dùng transistor và ch dùng thêm m t vài lo i ic logicủ ế ỉ ộ ạ thông d ng.ụ

Tr c h t là v n đ ki m tra các Led mà B n có:ướ ế ấ ề ể ạ

Khi dùng Ohm k đ ki m tra Led B n nh các đi m sau:ế ể ể ạ ớ ể



(1) L y thang đo Rx1 đ có dòng ch y ra trên dây đo l n, lúc này dòngấ ể ả ớ ng n m ch (ch p 2 dây đo l i) , dòngắ ạ ậ ạ ch y trên dây đo s l n nh t vàả ẽ ớ ậ th ng thang Rx1 là 150mA (con s này có ghi trên máy đo).ườ ở ố

(2) Do dây đo màu đ n i vào c c âm c a pin (pin 3V trong máy đo),ỏ ố ự ủ

nên dòng đi n t ch y ra t dây đen và do dây màu đ n i vào c cệ ử ả ừ ỏ ố ự d ng c a pin nên dòng đi n t s b hút vào dây đ .ươ ủ ệ ử ẽ ị ở ỏ

(3) Khi đo Led (hay nói chung là khi B n đo các linh ki n có tính phiạ ệ tuy n nh diode, transistor, IC) B n nên xem k t qu trên v ch chia LV,ế ư ạ ế ả ạ v ch LV cho B n bi t m c volt hi n có trên v t đo và khi đ c k t quạ ạ ế ứ ệ ậ ọ ế ả trên v ch chia LI, v ch LI cho B n bi t c ng đ dòng đi n đang ch yạ ạ ạ ế ườ ộ ệ ả qua v t đo.ậ

V y v i Led, khi dây đen đ t trên chân Cathode và dây đ trên chânậ ớ ặ ỏ

Anode, Led s sáng.ẽ Đ c k t qu trên v chọ ế ả ạ chia LV B n bi t đi n ápạ ế ệ có trên 2 chân c a Led vàủ đ c trên v ch chia LI, B n bi t c ng đọ ạ ạ ế ườ ộ dòng đi n đang ch y qua Led.ệ ả

Đ o chi u 2 dây đo Led s không sáng, vì nó b phân c c ng c, khiả ề ẽ ị ự ượ m i n i bán d n PN b phân c c ng c nó s không cho dòng ch y qua.ố ố ẫ ị ự ượ ẽ ả

Tóm t t cách đo Led b ng hình đ ng sau:ắ ằ ộ



B n th y gì: Khi dây đen đ t trên chân cathode c a led và dây đ trênạ ấ ặ ủ ỏ anode thì Led sáng (vì Led đ c cho phân c c thu n) và khi đ o dây l iượ ự ậ ả ạ thì Led t t (vì Led b phân c c ngh ch).ắ ị ự ị Lúc đo theo phân c c thu n, B n hãy nhìn kim d ng trên v ch chia LVự ậ ạ ừ ạ s bi t m c ghim áp c a Led. Các Led chi u sáng thông th ng th ngẽ ế ứ ủ ế ườ ườ có m c ghim áp kho ng 2V, v i lo i Led siêu sáng có m c ghim ápứ ả ớ ạ ứ kho ng 3V.ả

Ghi nh n: V i các VOM k có l c m dùng đo h s khu ch đ i dòngớ ế ỗ ắ ệ ố ế ạ c a các transistor, B n có th c m Led vào các l i này đ ki m tra Led,ủ ạ ể ắ ỗ ể ể làm nh v y s nhanh h n.ư ậ ẽ ơ



Ti p theo chúng ta s dùngế ẽ trình PSpice c aủ OrCAD đ kh o sát các m ch đi n kinh đi n dùng Led.ể ả ạ ệ ể

Th c hành 1: Dùng lu t Ohm đ tính tr c a đi n tr h n dòng R ậ ể ị ủ ệ ở ạ(Xem s đ m ch th c hành 1).ơ ồ ạ ự

Trong m ch này dùng 3 ch ng lo i linh ki n, đó là: Led chi u sáng, đi nạ ủ ạ ệ ế ệ

tr và ngu n đi n năng c a pin.ở ồ ệ ủ



Trong m ch B n luôn ph i nh dùng đi n tr h n dòng hay còn g i làạ ạ ả ớ ệ ở ạ ọ đi n tr đ nh dòng làm vi c cho Led. Các Led chi u sáng th ng có m cệ ở ị ệ ế ườ ứ ghim áp là 2V (lo i Led siêu sáng có m c ghim áp là 3V) và dòng làmạ ứ vi c l y 10mA là đ sáng. V y chúng ta có th dùng lu t Ohm đ tínhệ ấ ủ ậ ể ậ ể

đ c tr c a đi n tr R.ượ ị ủ ệ ở

Dùng trình PSpice đ tính nhanh, t các tr in ra trong hình, chúng taể ừ ị th y v i Led có tính ghim áp là 1.18V và trong m ch dùng đi n tr h nấ ớ ạ ệ ở ạ dòng R1 là 1K thì dòng ch y qua led s là 10.82mA, lúc này công su tả ẽ ấ ti u th trên Led là 12.76mW, r t nh so v i công su t làm nóng đi nệ ụ ấ ỏ ớ ấ ệ



tr R1 là 117.1mW. V y n u mu n gi m dòng ch y qua Led B n choở ậ ế ố ả ả ạ tăng tr c a đi n tr R1.ị ủ ệ ở

Đi u t i kố ỵ: Không bao gi , không bao gi cho Led n i th ng vàoờ ờ ố ẳ ngu n pin, không có đi n tr h n dòng, dòng qua Led quá l n, Led s b ồ ệ ở ạ ớ ẽ ị

cháy và h t c kh c (n u không tin, B n có th làm th đ l y kinhư ứ ắ ế ạ ể ử ể ấ nghi m).ệ

Th c hành 2: Kh o sát các Led m c n i ti p.ả ắ ố ế



Chúng ta t o ra 4 nhánh v i s Led tăng d n, và dùng PSpice đ tìm k tạ ớ ố ầ ể ế qu v dòng và áp trên m ch, chúng ta nh n th y:ả ề ạ ậ ấ

* Đi n áp c a các Led đ c cho c ng vào nhau.ệ ủ ượ ộ* Do đi n tr h n dòng không thay đ i tr s , nên dòng các nhành cóệ ở ạ ổ ị ố ở

nhi u Led s gi m. ề ẽ ả* Dòng cung c p c a ngu n pin b ng t ng các dòng qua các nhánhấ ủ ồ ằ ổ c ng l i.ộ ạ

V y khi m c nhi u Led n i ti p chúng ta ph i nh đi u ch nh l i tr c aậ ắ ề ố ế ả ớ ề ỉ ạ ị ủ đi n tr h n dòng đ dòng qua Led đ l n đ cho Led sáng m nhệ ở ạ ể ủ ớ ể ạ (dòng làm vi c c a các Led chi u sáng th ng l y trong kho ng t 5mAệ ủ ế ườ ấ ả ừ đ n 10mA là đ ).ế ủ

Th c hành 3: Kh o sát các Led v a m c n i ti p v a m c song song.ả ừ ắ ố ế ừ ắ B n mô t m ch đi n mu n ráp trong trình PSpice, và k t qu phân tíchạ ả ạ ệ ố ế ả c a PSpice cho chúng ta s li u nh hình sau:ủ ố ệ ư



Qua các s li u chúng ta th y:ố ệ ấ Dòng qua nhánh 2 Led là 4.87mA, vàdòng t ng c ng là 9.74mA. Nhánh 3 Led không có dòng. ồ ộ

* Các nhánh có Led cùng lo i, có s Led b ng nhauạ ố ằ m c song song thìắ có dòng làm sáng Led.

* Nhánh có s Led nhi u h n, nh nhánh 3 Led, nó c n m c áp cao h nố ề ơ ư ầ ứ ơ m c ghim áp c a nó, do đó nhánh này thi u áp và s không đ c c pứ ủ ế ẽ ượ ấ dòng, nên các Led không sáng.

Tóm l i, B n c n nh ch dùng cùng lo i Led cho m c n i ti p và r iạ ạ ầ ớ ỉ ạ ắ ố ế ồ m c song song, s Led trên các nhánh ph i b ng nhau, lúc đó cácắ ố ả ằ nhánh này m i có dòng và Led s sáng .ớ ẽ



Th c hành 4: Hãy làm quen v i t đi n và m ch RC.ớ ụ ệ ạ

Trong m ch đi n t đi n là kho ch a đi n, do v y khi có m t t đi nạ ệ ụ ệ ứ ệ ậ ộ ụ ệ B n ph i bi t:ạ ả ế

* Đi n dung c a t , đ n v tính là Faraday, th ng dùng c p uFệ ủ ụ ơ ị ườ ở ấ (micro Farad), hay nF (nano Farad) hay pF (pico Farad).

* S c ch u áp c a t , trên t th ng ghi m c áp làm vi c (WV, Workingứ ị ủ ụ ụ ườ ứ ệ Volt), đ ng cho t n p m c áp quá cao, t s b n .ừ ụ ạ ở ứ ụ ẽ ị ổ

Hình v cho th y hình d ng các lo i t đi n: Th ng có 3 nhóm:ẽ ấ ạ ạ ụ ệ ườ



(1) Nhóm t hóa, lo i t có dung l ng l n (ch a đ c nhi u đi nụ ạ ụ ượ ớ ứ ượ ề ệ tích), lo i t này có c c tính, khi m c vào m ch d u d ng ghi trên tạ ụ ự ắ ạ ấ ườ ụ ph i cho bên có m c áp cao.ả ứ

(2) Nhóm t th ng, lo i t này có đi n dung nh , nh ng s c ch u ápụ ườ ạ ụ ệ ỏ ư ứ ị

cao. Lo i t th ng không có c c tính.ạ ụ ườ ự

(3) Nhóm t xoay, lo i t này có đi n dung thay đ i đ c, nó th ngụ ạ ụ ệ ổ ượ ườ dùng trong các m ch c ng h ng dùng làm b y sóng.ạ ộ ưở ẩ

Đ hi u nguyên lý làm vi c c a t trong m ch, tôi trình bày b ng hìnhể ể ệ ủ ụ ạ ằ đ ng, trong hình cho th y 2 quá trình: Quá trình n p đi n và quá trìnhộ ấ ạ ệ x đi n.ả ệ

* Khi S1 đóng và S2 h , lúc này t C1 quá trình cho n p đi n, dòngở ụ ở ạ ệ đi n tích t ngu n pin cho b m vào t , dòng ch y qua đi n tr R1 vàệ ừ ồ ơ ụ ả ệ ở m c volt trên t tăng d n lên cho đ n lúc đ y, t đ y đ c hi uứ ụ ầ ế ầ ụ ầ ượ ể là

m c áp trên t đã lên r t g n b ng 12V c a ngu n.ứ ụ ấ ầ ằ ủ ồ

* Khi S2 đóng và S1 h , lúc này t C1 quá trình x đi n, dòng đi n sở ụ ở ả ệ ệ ẽ ch y qua đi n tr R2 và m c áp trên t s gi m d n xu ng. Khi m c ápả ệ ở ứ ụ ẽ ả ầ ố ứ trong t b ng 0V, chúng ta nói t đã x h t đi n.ụ ằ ụ ả ế ệ

V y xu t hi n câu h i: Khi nào và bao lâu thì t C1 m i n p đ y? Vàậ ấ ệ ỏ ụ ớ ạ ầ ph i bao lâu thì t C1 m i x h t đi n?ả ụ ớ ả ế ệ



Nhìn vào m ch B n cũng th y, n u dùng t C1 có dung l ng l n vàạ ạ ấ ế ụ ượ ớ đi n tr R1 làm ng d n có s c c n dòng quá l n thì th i gian đ tệ ở ố ẫ ứ ả ớ ờ ể ụ n p đ y m c áp c a ngu n s r t lâu. Cũng v y, t l n, đi n tr R2 cóạ ầ ứ ủ ồ ẽ ấ ậ ụ ớ ệ ở tr l n th i gian đ t x h t đi n cũng s r t lâu. Ng i ta đ a ra m tị ớ ờ ể ụ ả ế ệ ẽ ấ ườ ư ộ

đ nh nghĩa v th i h ng:ị ề ờ ằ

Th i h ng c a m ch n p x c a t C qua R là th i gianờ ằ ủ ạ ạ ả ủ ụ ờ t = RxC. V iớ th i gian này t s n p đ c 63% m c đi n c a ngu n nuôi hay đã xờ ụ ẽ ạ ượ ứ ệ ủ ồ ả đ c 63% l ng đi n mà t có. Và m i ng i đ u cho là sau 5t (t cượ ượ ệ ụ ộ ườ ề ứ 5xRxC) thì xem nh t đã n p đ y hay t đã x h t đi n.ư ụ ạ ầ ụ ả ế ệ

Th c hành 5: Bây gi nói đ n linh ki n có tính tích c c đây, đó làờ ế ệ ự

transistor.

Transistor là m t linh ki n r t quan tr ng, nó t o ra cu c cách m ngộ ệ ấ ọ ạ ộ ạ lông tr i l đ t c a ngành đi n t . Transistor đ c x p vào lo i linhờ ỡ ấ ủ ệ ử ượ ế ạ ki n tích c c vì nó có tính khu ch đ i. đây chúng ta ch dùngệ ự ế ạ Ở ỉ transistor nh nh ng khóa đi n bán d n đóng m m ch theo m c ápư ữ ệ ẫ ở ạ ứ cao hay th p. Có 2 lo i transistor, lo i NPNấ ạ ạ và lo i PNP.ạ



Mô hình bán d n cho th y ng i ta s p x p các chân bán d n lo i N,ẫ ấ ườ ắ ế ẫ ạ lo i P đ t o ra các m i n i EB cà CB và t o ra các transistor nh c cạ ể ạ ố ố ạ ị ự

NPN hay PNP.

Trong hình N là ch t bán d n Silicon pha Phospho (Phospho v i 5 đi nấ ẫ ớ ệ t hóa tr t o n i), nênử ị ạ ố khi g n vào tinh th Silicon s đ d ra m tắ ể ẽ ể ư ộ đi n t t do, và chính đi n t d ra nàyệ ử ự ệ ử ư là ph n t d n đi n trong ầ ử ẫ ệ ch t bán d n lo i N, khi choấ ẫ ạ N pha đ m, ng i ta s ghi là n+ và phaậ ườ ẽ nh t h n thì ghi là n-.ạ ơ T ng t ch t P là ch t bán d n Silicon cho phaươ ự ấ ấ ẫ Indium ( Indium có 3 đi n t n i hóa tr nênệ ử ố ị khi g n vào tinh th Siliconắ ể s có m t n i tr ng vì thi u đi n t ), chính các l tr ng này t o ra đi uẽ ộ ố ố ế ệ ử ỗ ố ạ ề

ki n d n đi n trong ch t bán d n lo i P.ệ ẫ ệ ấ ẫ ạ

B n th y chân E có kích th c thu nh , vì sao?. Vì nó là chânạ ấ ướ ỏ dùng chophun ra các h t t i đi n, chân C có kích th c r ng là vì nó là chânạ ả ệ ướ ộ đ c dùng đ thu g p các h t đi n phun ra t chân E.ượ ể ố ạ ệ ừ



Trên đây là hình v c u trúc bán d n c a m t transistor NPN. Trongẽ ấ ẫ ủ ộ ch t bán d n lo i N ph n t làm công vi c d n đi n là các h t đi n tấ ẫ ạ ầ ử ệ ẫ ệ ạ ệ ử (d ra do phospho cho) và trong ch t bán d n lo i P ph n t d n đi nư ấ ẫ ạ ầ ử ẫ ệ là các l tr ng trên các n i (do Indium t o ra),ỗ ố ố ạ các l đ c cho đ ngỗ ượ ồ nghĩa là các h t t i đi n d ng (nên ghi b ng d u +). V y n u chân Eạ ả ệ ươ ằ ấ ậ ế phun ra dòng, dòng này s ch y v t qua vùng B và s đ c thu g pẽ ả ượ ẽ ượ ố l i trên chân C.ạ



Nhìn các hình ch p trên B n th y transistor có 3 chân:ụ ạ ấ

* Chân E đ c pha đ m đ có tính d n đi n t t, nó là chân phun ra cácượ ậ ể ẫ ệ ố h t t i đi n. V i ch t bán d n lo i N thì phun ra các h t đi n t d (doạ ả ệ ớ ấ ẫ ạ ạ ệ ử ư ch t pha phospho cung c p) v i ch t bán d n lo i P thì phun ra các lấ ấ ớ ấ ẫ ạ ỗ (các n i tr ng do Indium t o ra).ố ố ạ E là Emitter, nghĩa là chân phát, chânphun ra các h t t i đi n.ạ ả ệ

* Chân C đ c pha v a, nó có tính d n đi n khá, nó là chân thu gômượ ừ ẫ ệ các h t t i đi n phun ra t chân E, nghĩa la các h t t i đi n phun ra tạ ả ệ ừ ạ ả ệ ừ chân E đ u đ c "hút vào" chân C và ch y ra trên chân C. C là Collector, ề ượ ả nghĩa là chân g p, thu g p các h t đi n phun ra t chân E.ố ố ạ ệ ừ

* Chân B đ c làm r t m ng, nó là chân n n k p gi a chân E và chânượ ấ ỏ ề ẹ ữ C, ng i ta thêm chân B gi a đ "control" dòng đi n ch y t E vào C.ườ ở ữ ể ệ ả ừ



Nó đi u khi n dòng đi n đi t E vào C. Ng i ta làm chân B th t m ng ề ể ệ ừ ườ ậ ỏ đ tránh s th t thoát c a đi n t lúc v t qua chân này. B là Base,ể ự ấ ủ ệ ử ượ nghĩa là chân n n, k p gi a E và C, dùng ki m soát c ng đ dòng đi n ề ẹ ữ ể ườ ộ ệ ch y t E vào C.ả ừ

Nhìn vào c u trúc bán d n c a transistor, chúng ta th yấ ẫ ủ ấ ch có th có 2ỉ ể lo i s p x p, đó là NPN hay PNP. Nh v y dù v i ki u s p x p nàoạ ắ ế ư ậ ớ ể ắ ế trong transistor cũng có 2 m i n i PN,ố ố m i n i EB và m i n i CB, do đóố ố ố ố ng i ta g i lo i transistor này là transistor nh c c hay transistor BJTườ ọ ạ ị ự (BJT, Bipolar Junction Transistor).

Trên các s đ m ch đi n, chúng ta dùng ký hi u c a transistor đ vơ ồ ạ ệ ệ ủ ể ẽ m ch, v i các ký hi u c a các linh ki n bán d n, B n nh chi u ch c aạ ớ ệ ủ ệ ẫ ạ ớ ề ỉ ủ mũi tên, mũi tên ch vào chân nào chân đó đ c hi u làỉ ượ ề chân có ch tấ

bán d n lo i N.ẫ ạ

Transistor là linh ki n thu c nhóm tích c c (các linh ki n nh đi n tr ,ệ ộ ự ệ ư ệ ở t đi n, bi n áp...thu c nhóm linh ki n th đ ng), có th dùngụ ệ ế ộ ệ ụ ộ ể transistor đ khu ch đ i tín hi u, nghĩa là bi n m t tín hi u có côngể ế ạ ệ ế ộ ệ su t y u ra m t tín hi u có công su t m nh h n, transistor còn có thấ ế ộ ệ ấ ạ ơ ể dùng làm m t khóa đi n đ đóng m m ch theo m c áp. Tuy nhiênộ ệ ể ở ạ ứ mu n dùng transistor đ khu ch đ i hay làm khóa đi n, tr c h t B nố ể ế ạ ệ ướ ế ạ ph i cho phân c c các m i n i trong transistor. Ng i ta phân ra 4 vùngả ự ố ố ườ tùy theo tính phân c c c a 2 m i n i bán d n EB và CB.ự ủ ố ố ẫ

* N u c 2 m i n i EB và CB đ u cho phân c c ng c, ng i ta nóiế ả ố ố ề ự ượ ườ transistor trong vùng ng ng d nở ư ẫ (Cut-off), lúc này không có dòngch y trên các chân c a transistor. N u xem nó nh m t khóa đi n, thìả ủ ế ư ộ ệ transistor ng ng d n gi ng nh m t khóa đi n làm h m ch.ư ẫ ố ư ộ ệ ở ạ

* N u c 2 m i n i EB và CB đ u cho phân c c thu n, ng i ta nóiế ả ố ố ề ự ậ ườ transistor trong vùng bão hòaở (Saturation), lúc này dòng ch y raả ở chân C đã đ t đ n m c không th tăngặ ế ứ ể h n đ c n a. N u xem nóơ ượ ữ ế nh m t khóa đi n, thì transistor bão hòa xem nh m t khóa đi n đóngư ộ ệ ư ộ ệ

l i, cho dòng ch y qua.ạ ả

* N u chân EB cho phân c c thu n và chân CB cho phân c c ngh ch,ế ự ậ ự ị ng i ta nói transistor trong vùng khu ch đ i (Action), lúc này ch v iườ ở ế ạ ỉ ớ m t tác đ ng đi n áp nh trên chân B cũng s ki m soát đ c dòngộ ộ ệ ỏ ẽ ể ượ ch y m nh y u ra trên chân C, tr ng thái này c a transistor đ c dùngả ạ ế ạ ủ ượ nhi u nh t. ề ấ



* N u chân EB cho phân c c ngh ch và chân CB cho phân c c thu n,ế ự ị ự ậ ng i ta nói transistor trong vùng khu ch đ iườ ở ế ạ ng c (Rev-Action), lúcượ này ch v i m t tác đ ng đi n áp nh trên chân B cũng s ki m soátỉ ớ ộ ộ ệ ỏ ẽ ể đ c dòng ch y m nh y u ra trên chân E, B n th y ng i ta đã choượ ả ạ ế ạ ấ ườ

đ o ng c, l y chân C làm chân phun h t t i đi n và l y chân E làmả ượ ấ ạ ả ệ ấ chân g p.ố Tr ng thái khu ch đ i này c a transistor ít đ c dùng vì nóạ ế ạ ủ ượ cho đ l i nh .ộ ợ ỏ

Hãy t ìm h i u các đo các t ransistor NPN và PNP, l o i côngạ su t nhỏ:

Đo transistor nhị cực (BJT transistor):

Transistor nhị cực bên trong có hai mối nối PN, quen gọi là transistor bipolar (BJT). Nó có 2 loại, transistor NPN và transistor PNP. Bạn có thểdùng một Ohm kế (kim) để kiểm tra các loại transistor bipolar. Trình tựthường làm là: (1) Trước hết hãy tìm ra chân B.



Bạn lấy thang đo Rx1, lần lượt tìm đo trên hai chân của transistor, đochiều này kim không lên, đảo dây đo, kim cũng không lên, vậy đó là hai

chân E (Emitter) và C (Collector) của transistor. Như vậy có thể nói châncòn lại sẽ chính là chân B của transistor. (2) Hãy kiểm tra 2 diode tạo bởi mối nối B-E và mối nối B-C. Bạn có thể xem transistor tương tự như 2 diode (2 mối nối PN), nên việckiểm tra một transistor tốt/xấu trở thành kiểm tra 2 diode (diode B-E vàdiode B-C). Với transistor NPN, nếu dây đen (chân hút dòng, vì bên trongmáy đo nó nối vào cực dương của pin) đặt trên chân B, dây đỏ (nơi dòngđiện tử chảy ra) đặt trên chân C, lúc này kim phải lên do diode được cho

phân cực thuận và dây đỏ dời qua chân E kim cũng phải lên (vì cũngđược phân cực thuận). Ngược lại, đặt dây đỏ trên chân B, dây đen trênchân C rồi qua chân E, cả 2 lần đo này kim đều không lên, vì cả 2 diodeđều bị phân cực nghịch. Chú ý: với các transistor loại PNP thì kết quả đo sẽ ngược lại. Nghĩa làdây đỏ trên chân B, dây đen trên chân E, rồi trên chân C, kim sẽ lên là do



2 diode phân cực thuận và dây đen trên chân B, dây đỏ trên chân C, rồitrên chân E, kim không lên vì 2 diode bị phân cực nghịch.

Hình vẽ cho thấy, dây đen trên chân B (cho hút dòng điện tử ra trên chânB), dây đỏ trên chân E (cho bơm dòng điện tử vào chân E), kim phải lênlà vì lúc này diode B-E đang phân cực thuận.

Nếu đặt dây đỏ trên chân B, lấy dây đen đặt lên chân E, diode phân cựcnghịch, kim không lên và dây đen trên chân C, kim cũng phải không lên. (3) Hãy xác định chân E và chân C. Chúng ta biết, mối nối bán dẫn B-C chịu volt nghịch cao (thường trên60V), trong khi đó mối nối B-E chịu volt nghịch thấp (thường khoảng 9V).



Do đó, Bạn hãy đặt thang đo Ohm ở vị trí Rx10K, lúc này trên hai dây đosẽ có 12V (mức volt DC của nguồn pin trong máy đo), dùng mức áp nàyđo nghịch trên mối nối B-C (kim sẽ không lên) và khi đo nghịch trên mốinối B-E, kim sẽ lên, vì sao? vì mối nối B-E chịu áp nghịch có 9V và nó đãbị đánh thủng với mức áp 12V của máy đo. Qua dấu hiệu này Bạn dễ

dàng xác định được chân C và chân E. Đến đây Bạn đã biết được chân B, chân C và chân E của transistor rồi. (4) Hãy xác định độ lợi dòng điện (gọi là hệ số beta) của transistor. Bạn lấy thang đo Ohm Rx10, cho chập hai đầu dây đo lại, chỉnh kim vềvạch 0 Ohm.



Cắm transistor 2SC1815 vào đúng chân C, B, E của 3 lỗ cắm NPN trênmáy đo. Chờ kim lên, Bạn đọc kết quả trên vạch chia HEF. Kim chỉ vị trí200, có nghĩa là độ lợi dòng điện (beta) của transistor 2SC1815 là 200lần. Nnó có nghĩa là dòng điện IC (chảy ra trên chân C) lớn hơn dòngđiện IB (chảy ra trên chân B) là 200 lần. Tham số beta còn gọi là hệ sốHFE của transistor. Với transistor PNP cũng làm tương tự, cắm transistor vào đúng 3 chânC, B, E của bộ chân cắm PNP và đọc kết quả trên vạch chia HFE, Bạnsẽ biết được độ lợi dòng điện (HFE) của transistor.

Hình ch p sau đây cho th y cách đo h s khu ch đ i dòng HFE trênụ ấ ệ ố ế ạ m t VOM có chân c m transistor.ộ ắ



Sau đây là hình v cho th y 4 vùng làm vi c c a m tấ ệ ủ ộ transistor NPN.



Khi transistor làm vi c qua l i nhanh gi a vùng ng ng d n và vùng bãoệ ạ ữ ư ẫ hòa, ng i ta nói lúc này transistor làm vi c nh m t khóa đi n bánườ ệ ư ộ ệ d n, ng ng d n t ng t nh m t khóa đi n h và bão hòa t ngẫ ư ẫ ươ ự ư ộ ệ ở ươ đ ng v i m t khóa đi n đóng kín.ươ ớ ộ ệ

Khi transistor làm vi c trong vùng khu ch thu n ng i ta nói nó bi nệ ế ậ ườ ế

m t tín hi u nh y u ra m t tín hi u lón m nh.ộ ệ ỏ ế ộ ệ ạ

Khi mu n có m ch khu ch đ i ít b nh h ng c a nhi t, ng i ta cũngố ạ ế ạ ị ả ưở ủ ệ ườ có dùng đ n ki u khu ch đ i ngh ch (tuy nhiên ki u khu ch đ i này r tế ể ế ạ ị ể ế ạ ấ ít th y dùng đ n).ấ ế



Hình v sau đây cho th y cách phân c cẽ ấ ự m i n i EB và CB đ transistorố ố ể lo i PNP làm vi c trong 4 vùng: Ng ng d n, bão hòa, khu ch đ i thu n,ạ ệ ư ẫ ế ạ ậ khu ch đ i ngh ch.ế ạ ị

B n làm quen v i các ki u m ch khu ch đ i dùng transistorớ ể ạ ế ạ(ph n thí d , dùng transistor NPN 2SC1815) ầ ụ

Mu n dùng 1 transistor làm t ng khu ch đ i, B n chia nó ra làm 3 l pố ầ ế ạ ạ ớ trong 3 b c:ướ



B c 1: L p phân c c DC, dùng các đi n tr đ c p áp DC cho các m iướ ớ ự ệ ở ể ấ ố n i EB và CB đ transistor làm vi c trong vùng khu ch đ i.ố ể ệ ế ạ

B c 2: L p Khu ch đ i, sau khi đã l y đúng phân c c, chúng taướ ớ ế ạ ấ ự sẽ cho tín hi u vào và kh o sát tính khu ch đ i c a m ch, nh tính đ l i,ệ ả ế ạ ủ ạ ư ộ ợ

xem méo...

B c 3: L p n đ nh, chúng ta s dùng k thu t h i ti p đ c i thi nướ ớ ổ ị ẽ ỹ ậ ồ ế ể ả ệ m ch khu ch đ i, gi cho nó n đ nh h n, khu ch đ i tín hi u ít b méoạ ế ạ ữ ổ ị ơ ế ạ ệ ị h n.ơ

Ph n th c hành. ầ ự

B c 1: B n xem hình, các ki u m ch phân c c DC kinh đi n th ngướ ạ ể ạ ự ể ườ dùng đ transistor làm vi c trong vùng khu ch đ i:ể ệ ế ạ



Khi phân c c DC, B n dùng các đi n tr đ c p m c áp DC trên cácự ạ ệ ở ể ấ ứ chân B, chân E chân C, sao cho m i n i EB phân c c thu n đ chân Eố ố ự ậ ể phun ra dòng h t t i và sao cho m i n i CB phân c c ngh ch đ chân Cạ ả ố ố ự ị ể hút g n h t dòng phun ra t chân E. Chúng ta dùng trình PSpice đ tính ầ ế ừ ể

các m c áp phân c c cho m ch đi n trên, v i các m c áp nh hình v ,ứ ự ạ ệ ớ ứ ư ẽ các transistor đã l y đúng phân c c.ấ ự

Chúng ta hãy xem dòng làm vi c ch y qua các transistor (B n xemệ ả ạ hình).

Khi dùng các transistor cho làm vi c v i các tín hi u nh , dòng làm vi cệ ớ ệ ỏ ệ c a các transistor l y trong kho ng 300uA đ n 2mA là đ c. Dòng Icủ ấ ả ế ượ l y càng nh transistor khu ch đ i ít n (ít ti ng sôi) nh ng cho đ l iấ ỏ ế ạ ồ ế ư ộ ợ



nh , n u l y dòng Ic l n, đ l i s l n, nh ng ti ng n cũng l n theoỏ ế ấ ớ ộ ợ ẽ ớ ư ế ồ ớ (ti ng n đ c hi u là ti ng sôi phát ra t dòng ch y). Mu n đi u ch nhế ồ ượ ể ế ừ ả ố ề ỉ c ng đ dòng đi n Ic, B n thay đ i m c áp phân c c trên chân B hayườ ộ ệ ạ ổ ứ ự thay đ i tr c a đi n tr đ nh dòng trên chân E.ổ ị ủ ệ ở ị

Qua ph n trình bày trên, B n th y v i t t c các s đ m ch đi n, trình ầ ạ ấ ớ ấ ả ơ ồ ạ ệ PSpice s tẽ ính ra m c áp trên các đ ng m chườ ạ và t ính rac ng đ dòng đi n ch y vào ch y ra trên các chân c a cácờ ộ ệ ả ả ủ l inh kiện. Nh v y khi ki m tra tr ng thái phân c c DC c a m t m chư ậ ể ạ ự ủ ộ ạ đi n, công vi c c a B n là dùng VOM k , đo áp trên các đ ng m ch vàệ ệ ủ ạ ế ườ ạ đo dòng trên các chân c a các linh ki n, t k t qu đo đ c s bi tủ ệ ừ ế ả ượ ẽ ế đ c m ch b h h ng ph n nào, đó là công vi c c b n c a ng iượ ạ ị ư ỏ ở ầ ệ ơ ả ủ ườ chuyên viên đi n t .ệ ử

B c 2: Kh o sát m ch khu ch đ i v i ngu n tín hi u d ng sin.ướ ả ạ ế ạ ớ ồ ệ ạ

Tr c h t B n hãy g n vào các t liên l c và dùng m t ngu n tín hi uướ ế ạ ắ ụ ạ ộ ồ ệ d ng sin đ t tín hi u qua t liên l cạ ặ ệ ụ ạ C2 vào chân B, dùng t liên l c C1ụ ạ d n tín hi u ra t i, v i đi n tr R3 (50K). Và trình PSpice cho chúngẫ ệ ả ớ ệ ở ta k t qu phân tíchế ả nh hình sau:ư



K t qu tín hi u ng vào và ng ra đ u có d ng Sin, biên đ tín hi uế ả ệ ả ả ề ạ ộ ệ ng ra l n h n ng vào, chúng ta có đ l i và tín hi u ng vào ng raả ớ ơ ả ộ ợ ệ ả ả có tính đ o pha.ả



Khi tăng biên đ tín hi u ng vào lên 200mV thì tín hi u ng ra khôngộ ệ ả ệ ả còn d ng sin n a, chúng ta nóiạ ữ m ch khu ch đ i đã làm méo tín hi u.ạ ế ạ ệ

Có B n hỏi: Đ n đây có B n d ng tôi l i và h i.ế ạ ừ ạ ỏ Tín hi u làgì? Trong đ i th ng c nghe nói đ n tín hi u luôn, v y tín hi u là gì?ờ ườ ứ ế ệ ậ ệ

Tr l iờ : Tín hi uệ có 2 m t. M t v t lý và m t thông tin. Chúng ta nh nặ ặ ậ ặ ậ th y:ấ



Tín hi u th ng là các bi n đ i v t lý, nh tr i có nhi u mây thì nghĩ ệ ườ ế ổ ậ ư ờ ề đ n m a, s trán th y nóng thì nghĩ đ n b nh. Ông Bác sĩ c tìm cácế ư ờ ấ ế ệ ố d u hi u v t lý trên ng i b nh đ nh n ra b nh. Còn đ i v i dân đi nấ ệ ậ ườ ệ ể ậ ệ ố ớ ệ t thì tín hi u là các bi n đ i c a m c volt trên các đ ng m ch, hayử ệ ế ổ ủ ứ ườ ạ

s bi n đ i c a dòng đi n trên các chân c a linh ki n. S bi n đ i nàyự ế ổ ủ ệ ủ ệ ự ế ổ có 3 thành t , đó là:ố

* Biên đ c a tín hi u, cho cho th y s bi n đ i m nh y u, cao th p vàộ ủ ệ ấ ự ế ổ ạ ế ấ th ng đo theo Vp-p (hay Ip-p).ườ* T n s c a tín hi u, cho th y s bi n đ i nhanh hay ch m, th ng đo ầ ố ủ ệ ấ ự ế ổ ậ ườ theo Hertz.* D ng sóng c a tín hi u, cho bi t nét bi n đ i lên xu ng ra sao, theoạ ủ ệ ế ế ổ ố hình d ng gì.ạ

V m t thông tin, m t tin hi u th ng mang trong nó m t l ng thông ề ặ ộ ệ ườ ộ ượ

tin. Thông tin là s nh n bi t c a con ng i. Nhìn s bi n đ i trênự ậ ế ủ ườ ự ế ổ m ch, ng i th có th bi t đó là tín hi u âm thanh, hay tín hi u hìnhạ ườ ợ ể ế ệ ệ nh.... Các tín hi u mà hi n t i chúng ta không nh n bi t th ng quiả ệ ệ ạ ậ ế ườ

cho là n hay nhi u. ồ ễ

Tóm l i có th hi u tín hi u m t cách đ n gi n. Tín hi u tr c h t là sạ ể ể ệ ộ ơ ả ệ ướ ế ự bi n đ i v t lý vàế ổ ậ trong nó có mang theo thông tin. Trong ngành đi nệ ng i ta đ t tên tín hi u theo d ng sóng, lúc đó chúng ta có tín hi uườ ặ ệ ạ ệ d ng sin, d ng răng c a, d ng xung vuông, d ng xung nh n...N u đ tạ ạ ư ạ ạ ọ ế ặ

tên theo t n s , chúng ta có tín hi u t n th p, t n cao, t n siêu ầ ố ệ ầ ấ ầ ầ cao...N u đ t tên theo tính năng, chúng ta có tính hi u đ ng b , tínế ặ ệ ồ ộ hi u quét ngang quét d c, tín hi u hình, tín hi u âm thanh...ệ ọ ệ ệ

Trong ngành đi n t , ng i ta ch t o máy hi n sóng (OscilloScope) vàệ ử ườ ế ạ ệ dùng nó đ xem các tín hi u trên m t bo m ch. Có th nói máy hi nể ệ ộ ạ ể ệ sóng chính là con m t th ba c a ng i th đi n t dùng đ nhìn th yắ ứ ủ ườ ợ ệ ử ể ấ tín hi u trên m t m ch đi n và làm ngh đi n t là ngh gia công tínệ ộ ạ ệ ề ệ ử ề hi u.ệ

Bây gi tr l i nói ti p v m ch khu ch đ i dùngờ ở ạ ế ề ạ ế ạ transistor...

* Nhìn vào d ng sóng làm sao bi t là t ng khu ch đ i nàyạ ế ầ ế ạ có tính đ opha, r t đ n gi n, B n th y khi m c volt trên chân B gi m xu ng thìấ ơ ả ạ ấ ứ ả ố lúc này m c volt trên chân C l i tăng lên và ng c l i, khi m c volt trênứ ạ ượ ạ ứ



chân B tăng lên thì m c volt trên chân C l i gi m xu ng. D ng sóng sinứ ạ ả ố ạ ng vào và ng ra đã nói lên t ng khu ch đ i này có tính làm đ o phaả ả ầ ế ạ ả tín hi u.ệ

* Nhìn vào d ng sóng làm sao bi t t ng khu ch đ i nàyạ ế ầ ế ạ có đ l iợ

đi n áp là bao nhiêu, r t đ n gi n, B n l y biên đ tín hi u đo theoấ ơ ả ạ ấ ộ ệ volt ng ra và chia cho biên đ tín hi u ng vào thì s nói đ c đở ả ộ ệ ở ả ẽ ượ ộ l i c a t ng khu ch đ i này.ợ ủ ầ ế ạ

B c 3: V n đ n đ nh t ng khu ch đ i và c i thi n các tính năng c aướ ấ ề ổ ị ầ ế ạ ả ệ ủ t ng khu ch đ i.. ầ ế ạ

Tr c h t chúng ta s kh o sát dãy t n làm vi c c a t ng khu ch đ iướ ế ẽ ả ầ ệ ủ ầ ế ạ này. Ban xem hình. Trong hình chn1g ta cho m t ngu n tín hi u d ngộ ồ ệ ạ sin có biên đ không đ i và l n l t cho thay đ i t n s và đo biên độ ổ ầ ượ ổ ầ ố ộ

ng ra, ti p t c làm v i nhi u t n s khác nhau, chúng ta v ra đ cở ả ế ụ ớ ề ầ ố ẽ ượ đ ng cong biên t n. Nhìn đ ng cong này, chúng ta có th nói: T ngườ ầ ườ ể ầ khu ch đ i cho đ l i 60 l n và có dãy t n làm vi c r t r ng.ế ạ ộ ợ ầ ầ ệ ấ ộ



M t m ch khu ch đ i làm vi c đ c v i dãy t n quá r ng và n u m chộ ạ ế ạ ệ ượ ớ ầ ộ ế ạ khu ch đ i l i có đ l i l nế ạ ạ ộ ợ ớ n a s d phát sinh dao đ ng t kích làmữ ẽ ễ ộ ự cho m ch m t tính n đ nh. Ng i ta s tìm cách gi m dãy t n làm vi cạ ấ ổ ị ườ ẽ ả ầ ệ c a m ch khu ch đ i (thu h p l i), ch cho nó t p trung khu ch đ i dãyủ ạ ế ạ ẹ ạ ỉ ậ ế ạ t n tín hi u h u ích mà thôi. Mu n v y s ph i s d ng đ n m ch t o ầ ệ ữ ố ậ ẽ ả ử ụ ế ạ ạ tác d ng h i ti p ngh ch. Trong m ch t C3 l y tín hi u ng c pha trênụ ồ ế ị ạ ụ ấ ệ ượ chân C cho tr v chân B s t o tác d ng h i ti p ngh ch, khi g n thêmả ề ẽ ạ ụ ồ ế ị ắ t C3 vào m ch khu ch đ i, chúng ta có đ ng cong biên t n nh hìnhụ ạ ế ạ ườ ầ ư sau (B n xem hình):ạ



Nhìn vào đ ng cong biên t n, B n th y dãy t n đã b thu h p l i (ườ ầ ạ ấ ầ ị ẹ ạ ở vùng t n s cao, biên đ đã b ép xu ng m c th p). Tóm l i, t C3 làm ầ ố ộ ị ố ứ ấ ạ ụ thu h p dãy t n làm vi c và đi n tr R4 có tác d ng đ nh đ l i choẹ ầ ệ ệ ở ụ ị ộ ợ t ng khu ch đ i này ầ ế ạ .

Đã đ n lúc nói đ n công d ng c a transistor dùngế ế ụ ủ làm khóa đi n đóng m m ch.ệ ở ạ

Ph n trên chúng ta đã bi t, transistor có tính khu ch đ i và nó còn đ c ầ ế ế ạ ượ dùng làm khóa đi n đ n h ng đ đóng m các m ch đi n làm vi c v iệ ơ ướ ể ở ạ ệ ệ ớ dòng đ n h ng n a.ơ ướ ữ



Hình trên cho th y:ấ

* Khi chân B m c áp th p thì các transistor ng ng d n và Led t t, đènở ứ ấ ư ẫ ắ

LP1 sáng (đèn LP2 t t)ắ .

* Khi chân B m c volt cao thì các transistor bão hòa và Led sáng, đènở ứ LP2 sáng (đèn LP1 t t).ắ

Trong m ch:ạ

+ Các đi n tr R1 (10K), R3 (10K) dùng đ đ nh m c dòng cho chân B.ệ ở ể ị ứ

+ Đi n tr R2 (1K) dùng đ h n dòng cho Led D1.ệ ở ể ạ

+ Diode D2 dùng d p xung ngh ch, m i khi Q2 t t, cu n dây relay sậ ị ỗ ắ ộ ẽ

phát ra đi n áp ng ch, lúc này D2 d n đi n và d p m c áp ngh ch đệ ị ẫ ệ ậ ứ ị ể gi an toàn cho transistor.ữ

Tóm l i, B n có th dùng transistor NPN nh m t khóa đi n bán d n,ạ ạ ể ư ộ ệ ẫ nó c p dòng cho t i trên chân Cấ ả m i khi chân B m c áp cao và nó sỗ ở ứ ẽ c t dòng khi chân B m c áp th p.ắ ở ứ ấ



Hãy ráp m ch dao đ ng đa hài v i 2 transistor đạ ộ ớ ể làm ngu n đi u khi n nh p nháy ồ ề ể ấ .

Chúng ta có th dùng 2 transistor đ ráp m ch dao đ ng đa hài và dùngể ể ạ ộ

nó đ đi u khi n s nh p nháy c a các đèn Led. B n xem s đ m chể ề ể ự ấ ủ ạ ơ ồ ạ đi n và ph n gi i thich nguyên lý ho t đ ng c a m ch.ệ ầ ả ạ ộ ủ ạ

Trong m ch m i transistor l n l t đóng m , khi Q1 bão hòa là lúc Q2ạ ỗ ầ ượ ở ng ng d n và khi Q2 tr l i bão hòa thì đ n lúc Q1 ng ng d n...Quiư ẫ ở ạ ế ư ẫ trình này s liên t c qua l i không ng ng, chúng ta đã có m t m ch daoẽ ụ ạ ư ộ ạ đ ng.ộ



Mu n hi uố ể rõ nguyên lý làm vi c c a m ch này, chúng ta s ph i dàiệ ủ ạ ẽ ả dòng m t tí. Chúng ta s chia quá trình ho t đ ng c a m ch ra thànhộ ẽ ạ ộ ủ ạ t ng th i kỳ.ừ ờ

Hình đ ng cho th y: Khi Q2 bão hòa lúc này Q1 ng ng d n, Q1 ng ngộ ấ ư ẫ ư d n s t o đi u ki n cho t C1 n p l i đi n, dòng n p qua R1 và v i R1ẫ ẽ ạ ề ệ ụ ạ ạ ệ ạ ớ nh (1K), t C1 r t mau n p đ y m c áp c a ngu n.ỏ ụ ấ ạ ầ ứ ủ ồ Sau khi Q1 t trự ở l i bão hòa nó s t o đi u ki n cho t C1 x đi n, dòng x qua R2ạ ẽ ạ ề ệ ụ ả ệ ả (47K) tr đi n v ngu n, lúc này trên chân B c a Q2 s có áp âm (kh iả ệ ề ồ ủ ẽ ở đ u là -12V và s gi m d n) và Q2 s b t m th i đ y vào tr ng thái ầ ẽ ả ầ ẽ ị ạ ờ ẩ ạ ng ng d n.ư ẫ

Chú ý trong hình đ ng: B n th y th i gian t C1 n p đi n qua R1 nhanhộ ạ ấ ờ ụ ạ ệ h n là th i gian nó x đi n qua R2, vì sao? Vì th i h ng C1 x R1 v i R1ơ ờ ả ệ ờ ằ ớ =1K s nh h n th i h ng C1 x R2 v i R2 = 47K. Ng i ta nói khi khiẽ ỏ ơ ờ ằ ớ ườ Q1 ng ng d n lúc Q2 bão hòa, t C1 đã nhanh chóng n p l i m c đi nư ẫ ụ ạ ạ ứ ệ ngu n, vi sau đó, Q1 s t tr l i bão hòa và m c áp trong t C1 s ồ ẽ ự ở ạ ứ ụ ẽ đ y Q1 t m vào trang thái ng ng d n. Đ hi u rõ h n, chúng ta gi iẩ ạ ư ẫ ể ể ơ ả thích m ch v i 2 s đ m ch đi n sau:ạ ớ ơ ồ ạ ệ



Lúc Q1 ng ng d n và Q2 bão hòa thì m ch s ph n ng ra sau:ư ẫ ạ ẽ ả ứ

Lúc Q2 ng ng d n và Q1 bão hòa thì m ch s ph n ng ra sau:ư ẫ ạ ẽ ả ứ



H ng d n B n ráp th c hành m ch dao đ ng đa hàiớ ẫ ạ ự ạ ộ (B nạ xem hình).



B c 1: G n transistor Q1, Q2 và các Led D1, D2 vào bo m ch.ướ ắ ạ

B c 2: G n đi n tr trên chân C c a các transistor vào bo m ch, t cướ ắ ệ ở ủ ạ ứ g n R1 (1K), R4 (1K) vào m ch.ắ ạ

B c 3: B n đóng ngu n, các Led ph i sáng, nghĩa là Led D1, D2 ã l yướ ạ ồ ả ắ ấ đ c dòng qua R1, R4.ượ

B c 4: B n g n R2 (47K) vào chân B c a Q1, lúc này Q1 bão hòa, Ledướ ạ ắ ủ D1 ph i t t, Led D2 v n sáng.ả ắ ẫ

B c 5: B n g n R3 (47K) vào chân B c a Q2, Q2 s bão hòa và làm t tướ ạ ắ ủ ẽ ắ Led D2.

B c 6: Bây gi B n g n t đi n C1, C2 vào m ch. M ch s dao đ ngướ ờ ạ ắ ụ ệ ạ ạ ẽ ộ và 2 Led D1, D2 s nh p nháy.ẽ ấ



Đ n đây, tôi nghĩ B n ph i hi u r t rõ nguyên lý ho t đ ng c a m chế ạ ả ể ấ ạ ộ ủ ạ dao đ ng đa hài ráp v i 2 transistor. V i m ch này, B n luôn có 2 xungộ ớ ớ ạ ạ vuông l nh pha l y ra trên chân C c a Q1, Q2 và B n s dùng xung nàyệ ấ ủ ạ ẽ đ đóng m các m ch đi n b ng đèn và t o ra đ c các b ng đèn Ledể ở ạ ệ ả ạ ượ ả

nh p nháy r t đ p m t.ấ ấ ẹ ặ

Hình ch p cho th y cách làm th c hành t ráp m ch trên bo c m v nụ ấ ự ự ạ ắ ạ năng.

Hãy ráp m ch dao đ ng đa hài v i 3 transistor đạ ộ ớ ể làm ngu n đi u khi n nh p nháy ồ ề ể ấ .



Đ có 3 xung l nh pha dùng đi u khi n 3 dãy đèn Led, B n dùng m chể ệ ề ể ạ ạ dao đ ng đa hài ráp v i 3 transistor (B n xem s đ m ch đi n bênộ ớ ạ ơ ồ ạ ệ trên), và khi dùng ph n m m PSpice đ phân tích m ch, B n th y d ng ầ ề ể ạ ạ ấ ạ xuông vuông l y ra trên các chân C c a Q1, Q2 và Q3 có pha l ch nhau.ấ ủ ệ Trong m ch, t n s xung nh p nhanh ch m ph thu c vào t đi n vàạ ầ ố ị ậ ụ ộ ụ ệ

đi n tr trên chân B. Vì th i h ng R x C c a m ch này đ c dùng giệ ở ờ ằ ủ ạ ượ ữ transistor tr ng thái t m ng ng d n. T C4 (1uF), t o đi u ki n kh iở ạ ạ ư ẫ ụ ạ ề ệ ở đ ng d .ộ ễ



(...nh l i lúc tr c khi h ng d n các em ráp đ n m ch dao đ ng đaớ ạ ướ ướ ẫ ế ạ ộ hài 3 transistor).Có em h i: V y n u ráp m ch dao đ ng đa hài v i 4 transistor thì sậ ế ạ ộ ớ ẽ có 4 xung l ch pha đ đi u khi n 4 dãy Led ph i không th y?ệ ể ề ể ả ầ

Tr l iờ : Không n u ráp dao đ ng v i 4 transistor chúng ta cũng ch cóế ộ ớ ỉ 2 d ng xung l ch pha mà thôi.ạ ệ Nhi u em không mu n tin và b công ráp th và qu th t 4 Led không ề ố ỏ ử ả ậ th ch p tu n t mà ch p t ng c p. Tôi ch ng minh đi u này b ngể ớ ầ ự ớ ừ ặ ứ ề ằ phân tích trên trình PSpice.



K t qu phân tích cho th y không có 4 xung l ch pha.ế ả ấ ệ

Đ n đây tôi th y nét m t l v th t v ng c a các em. Tôi g i ý: "Saoế ấ ặ ộ ẽ ấ ọ ủ ợ không ráp th m ch dao đ ng đa hài v i 5 transistor".ử ạ ộ ớ

Các em l i ph n kh i và ráp th .ạ ấ ở ử K t qu ra sao?ế ả (B n xem s đạ ơ ồ

m ch đi n m ch dao đ ng đa hài ráp v i 5 transistor)ạ ệ ạ ộ ớ



Và k t qu cho th y trên hình v c a trình PSpice, ng v i ph n xungế ả ấ ẽ ủ ứ ớ ầ biên cao là Led s sáng.ẽ



B n nh n th y gì?ạ ậ ấ Hãy th di n đ t trình t sáng c a Led theoử ễ ạ ự ủ k t qu trên.ế ả



B n li t kê 5 Led bên trái cho th y m i l n sáng 2 Led và 2 Led nàyả ệ ở ấ ỗ ầ sáng d i qua ph i và có tính quay vòng, sau đó chu trình đ c l p l i,ờ ả ượ ậ ạ đó là k t qu c a m ch dao đ ng đa hài ráp v i 5 transistor. V y rápế ả ủ ạ ộ ớ ậ v i 7 transistor thì ra sao?ớ

Đ n đây có th t m d ng phân tích các ki u m ch dao đ ng đa hài. Dĩ ế ể ạ ừ ể ạ ộ nhiên n u B n còn thích ti p t c, B n v n có th th ráp các m ch daoế ạ ế ụ ạ ẫ ể ử ạ

đ ng đa hài v i s transistor nhi u h n. V i trình PSpice B n luôn nhìnộ ớ ố ề ơ ớ ạ th y k t qu m t cách rõ ràng mà không ph i m t th i gian và ti n b cấ ế ả ộ ả ấ ờ ề ạ đ làm th c hành trên bo c m v n năng, k t qu trên trình PSpice luônể ự ắ ạ ế ả phù h p v i th c t , đó là m t l i th c a th c hành trong không gianợ ớ ự ế ộ ợ ế ủ ự o.ả



Thôi, nói qua chuy n t o hình t các đi m sáng Ledệ ạ ừ ể .

B n hình dung Led là đi m sáng đ nhạ ể ủ ỏ và trong môn hình h c thi hìnhọ luôn đ c t o ra t đi m. V y đ t o ra m t b ng hình theo đi m c aượ ạ ừ ể ậ ể ạ ộ ả ể ủ

Led. Tr c h t B n ph i tìm hình r i trên hình đã ch n v ra đ ng baoướ ế ạ ả ồ ọ ẽ ườ c a hình và b trí Led phân đ u trên đ ng bao c a hình, nh v y B nủ ố ề ườ ủ ư ậ ạ đã có m t b ng hình v i Led.ộ ả ớ

M t thí dụ: B n vào Word, tìm các hình logo đ n gi n và so n chạ ơ ả ạ ữ g n vào sau cho b ng đèn có đ c n i dung theo đúng ý c a B n. Tôiắ ả ượ ộ ủ ạ t o nhanh và có m t hình đ n gi n nh hình sau (B ng đèn m t quánạ ộ ơ ả ư ả ộ Nh u).ậ

Có hình r i, bây gi g n Led theo đ ng bao c a hình. Và ch n ki u ồ ờ ắ ườ ủ ọ ể

nh p nháy cho đúng nh p, đúng hình, tr c h t phân Led theo nhóm vàấ ị ướ ế ch n đ nh cách nh p nháy theo m ch đi u khi n. đây đ đ n gi nọ ị ấ ạ ề ể Ở ể ơ ả v n đ chúng ta phân hình trên thành 4 nhóm và g n các Led màu nhấ ề ắ ư hình sau:



Và bây gi dùng bo đi u khi n cho 4 thanh ph n Led trên b ng đèn nàyờ ề ể ầ ả

nh p nháy.ấ



(Dĩ nhiên B n có th g n s Led nhi u h n, và ch n Led nhi u màuạ ể ắ ố ề ơ ọ ề

b ng đèn càng h p d n)ả ấ ẫ

Hãy làm quen v i m ch t t m nhi u Led g n theo đ ngạ ắ ở ề ắ ườ bao c a hình.

Qua thí d trên, chúng ta th y m t thành ph n c a hình có khi ph iụ ấ ộ ầ ủ ả dùng r t nhi u Led, v y các Led này s m c ra sao? Và đóng m nóấ ề ậ ẽ ắ ở nh th nào?ư ế



Đ có đ a s Led cho m t thành ph n c a hình, B n cho s Led m cể ủ ố ộ ầ ủ ạ ố ắ n i ti p, thí d v i ngu n nuôi 12V, B n dùng Led th ng có thố ế ụ ớ ồ ạ ườ ể m c 4ắ Led cho m t nhánh, và n u dùng Led siêu sáng thì m c 3 Led cho m tộ ế ắ ộ nhánh. V y n u m t thành ph n hình ph i dùng 80 Led th ng thì B nậ ế ộ ầ ả ườ ạ s m c 20 nhánh v i lo i Led th ng và m c 27 nhánh cho lo i Led siêuẽ ắ ớ ạ ườ ắ ạ sáng.

(V n đ này tôi đã có nói nhi u trong các bài liên quang đ n b ng đènấ ề ề ế ả hào quang, B n hãy tìm đ c)ạ ọ

Bây gi có th đ c p đ n m t m ch đi n dùng cácờ ể ề ậ ế ộ ạ ệ ic thông d ng đ t o xung đi u khi n b ng đèn Ledụ ể ạ ề ể ả ..



Lo i m ch này có r t nhi u, nh ng m ch kinh đi n đa năng, B n dùngạ ạ ấ ề ư ạ ể ạ ic 555 và ic đ m h c 10, CD4017. S đ m ch t o xung đi u khi nế ệ ơ ơ ồ ạ ạ ề ể dùng ic 555 và 4017 nh hình sau:ư

Trong m ch ic 555 dùng t o ra xung nh p, xung ra trên chân s 3. Khiạ ạ ị ố xu t hi n b sau c a xung thì ic 4017 s nh y lên m t s . B n th y cấ ệ ờ ủ ẽ ẩ ộ ố ạ ấ ứ m i l n xu t hi n xung b sau thì Led sáng d i qua m t s , khi đ m đỗ ầ ấ ệ ờ ờ ộ ố ế ủ 10 xung thì qui trình s t đ ng quay l i. B n có th thay đ i nh pẽ ự ộ ạ ạ ễ ổ ọ xung nanh ch m b ng cách thay đ i tr s c a đi n tr R1, R2 và t C1.ậ ằ ổ ị ố ủ ệ ở ụ



(V n đ ic 555 tôi đã có nói trng m t chuyên đ v ic 555. B n hãy tìmấ ề ộ ề ề ạ đ c)ọ

B n th làm th c hành ráp ic 555 trên bo c m đa năng.ạ ử ự ắ

Cách dùng 10 đ ng ra c a ic 4017 đ đóng m các m chờ ủ ể ở ạ đi n đi u khi n b ng đèn Ledề ể ả .

Sau đây là m t ý t ngưở : B n có th t o ra b ng đèn Led v i r tạ ể ạ ả ớ ấ nhi u ề r t nhi u thành ph n, m i thành ph n là m t t p h p nhi u Led,ấ ề ầ ỗ ầ ộ ậ ợ ề

k đó B n ch n đ nh ki u nh p nháy cho nó và đi u khi n nó b ngế ạ ọ ị ể ấ ề ể ằ m ch dao đ ng đa hài, t t c các m ch dao đ ng đa hài s đ c đóngạ ộ ấ ả ạ ộ ẽ ượ m ngu n b ng các ng ra c a ic 4017.ở ồ ằ ả ủ N u phân ph i ki u nh p nháyế ố ể ấ m t cách hài hòa, B n s có m t b ng đèn r t đ p. Sau đây tôi v raộ ạ ẽ ộ ả ấ ẹ ẽ m t s đ m ch đi n đ B n tham kh o.ộ ơ ồ ạ ệ ể ạ ả



Trong m ch:ạ

* IC 555 dùng ráp thành m ch t o xung nh p, xung nh p có t n s r tạ ạ ị ị ầ ố ấ

th p dùng kích thích m ch đ m dùng ic 4017. Xung ra trên chân s 3ấ ạ ế ố c a ic 555 cho vào chân 14 c a ic 4017. B n bi t m i l n trên chân s 3ủ ủ ạ ế ỗ ầ ố xu t hi n b sau c a xung (t c m c áp t cao xu ng th p) thì ic 4017ấ ệ ờ ủ ứ ứ ừ ố ấ s cho nh y lên m t s .ẽ ẩ ộ ố đây, B n mu n đi u ch nh t n s xung nh pỞ ạ ố ề ỉ ầ ố ị nhanh hay ch m, B n thay đ i tr c a R1, R7 và C4.ậ ạ ổ ị ủ

* IC 4017 là ic đ m h c 10, nó có 10 đ ng ra (Q0, Q1, Q2, Q3, Q4,ế ệ ơ ườ Q5, Q6, Q7, Q8, Q9), m i l n chân s 14 nh n đ c xung kích thích ngỗ ầ ố ậ ượ ứ



v i b sau thì nó s cho nh y lên m t s , có nghĩa là, m c áp trên m tớ ờ ẽ ẩ ộ ố ứ ộ chân ra s lên m c volt cao và Led chân này s sáng (m i l n ch có 1ẽ ứ ở ẽ ỗ ầ ỉ Led sáng). B n dùng m c áp cao trên đ ng ra đ m ngu n cho cácạ ứ ườ ể ở ồ m ch dao đ ng đa hài. Các chân 13 (chân c m đ m), chân 15 (chânạ ộ ấ ế

reset), do không dùng cho n i masse, chân 12 (carry Out) dùng báo trànố s (quá 10), do không dùng b tr ng. B n nh trên m t đ ng ra c aố ỏ ố ạ ớ ộ ườ ủ ic 4017 B n có th cùng lúc đóng ngu n cho nhi u m ch dao đ ng đaạ ể ồ ề ạ ộ hài.

* M ch dao đ ng đa hài đ c ráp v i 2 transistor, dùng m c áp caoạ ộ ượ ớ ứ th p trên chân C c a transistorấ ủ đ làm t t m các dãy Led trên b ngể ắ ở ả đèn. T n s nh p nháy cho thay đ i theo tr c a t đi n và các đi n tr ầ ố ấ ổ ị ủ ụ ệ ệ ở trên chân B. M i t ng dao đ ng đa hài có m ch đóng m ngu n riêng,ỗ ầ ộ ạ ở ồ do đó B n có th cho đóng m các m ch dao đ ng theo m c volt cao raạ ể ở ạ ộ ứ

trên 10 chân c a ic 4017. Trong m ch chúng ta dùng nhi u diode 4148ủ ạ ề làm c ng OR đ có th dùng m c áp cao ra trên m t chân c a ic 4017ổ ể ể ứ ộ ủ cùng lúc cho m nhi u m ch dao đ ng đa hài.ở ề ạ ộ

Nói chung nguyên lý ho t đ ng c a m ch r t kinh đi n và khá đ nạ ộ ủ ạ ấ ể ơ gi n, nh ng s linh ki n dùngả ư ố ệ cho m chạ nhi u, nên khi l p ráp hay ề ắ làm th c hành, B n nên phân m ch ra t ng đ n v đ ráp riêng r i sauự ạ ạ ừ ơ ị ể ồ đó m i ghép t ng h p l i, nh v y ít l i và c h i thành công s caoớ ổ ợ ạ ư ậ ỗ ơ ộ ẽ h n.ơ

Gi i thi u cách làm các ng d ng đ cớ ệ ứ ụ ặ s c c a Led.ắ ủTr c h t B n hãy tham kh o các ng d ng c a Led qua các hình ch pướ ế ạ ả ứ ụ ủ ụ sau:



Hình ch p cho th y trên lê đ ng, hay trong công viên, ng i ta dùngụ ấ ườ ườ Led t o ra các d ng đèn chi u sáng ngh thu t. u đi m c a lo i đènạ ạ ế ệ ậ Ư ể ủ ạ Led là có nhi u màu, hi u su t cao, có th làm vi c v i m c volt th p, ề ệ ấ ể ệ ớ ứ ấ tu i th dài, h h ng m t vài Led không nh h ng đ n các Led cònổ ọ ư ỏ ộ ả ưở ế t t khác nên vi c chi u sáng b o đ m không b gián đo n, và nh t làố ệ ế ả ả ị ạ ấ r t phù h p v i ngu n năng l ng m t tr i, r t phù h p v i các lo iấ ợ ớ ồ ượ ặ ờ ấ ợ ớ ạ m ch đi u khi n t đ ng. T ng lai chúng ta s còn th y nhi u các lo iạ ề ể ự ộ ươ ẽ ấ ề ạ đèn đ ng có tính ngh thu t này.ườ ẹ ậ



M t ý t ng là g n các đèn Led chi u sáng vào vù,ộ ưở ắ ế khi đi trong đêm t iố d i tr i m a, ánh đèn này c c kỳ c n thi t, nó v a có tính ngh thu tướ ờ ư ự ầ ế ừ ệ ậ l i r t h u d ng, vi c làm này không khó vì Led là lo i đèn làm vi cạ ấ ữ ụ ệ ạ ệ đ c m c ngu n DCượ ở ứ ồ th p, nó có th làm vi c cùng v i lo i pin chargeấ ể ệ ớ ạ r -g n-nh -nh , khi h t pin s cho n p l i đi n, hay n u vù có pin m tẽ ọ ỏ ẹ ế ẽ ạ ạ ệ ế ặ tr i thì khi dùng vù đi trong n ngờ ắ pin s t n p đi n và khi c n thì Ledẽ ự ạ ệ ầ s dùng ngu n pin này đ chi u sáng. Led trong vù còn có th thay đ iẽ ồ ể ế ể ổ màu s c,ắ thay đ i m c sáng tùy theo môi tr ng, th t ti n d ng h tổ ứ ườ ậ ệ ụ ế

bi t.ế



Đeo trên ng i là cái ba lô có b ng Led, trên đóườ ả hi n ra các hình và chệ ữ có n i dung thông báo ý mu n c a ch nh n. Khi B n mang lo i ba lôộ ố ủ ủ ậ ạ ạ này và đi xe đ p, B n có th dùng b ng đèn Led này đ báo d ngạ ạ ể ả ể ừ (Stop), báo qu o trái qu o ph i b ng mũi tên ch , báo gi m t c, báoẹ ẹ ả ằ ỉ ả ố

s p d ng...V i Led thì chuy n này quá đ n gi n, có th nói dân ch iắ ừ ớ ệ ơ ả ể ơ đi n t tài t cũng có th t làm đ c. B ng đèn này còn dùng đ báoệ ử ử ể ự ượ ả ể đi u gì n a, ch c khi làm B n s nghĩ ra thôi... ề ữ ắ ạ ẽ



Đèn ngh thu t trang trí trong các v t d ng gia đình, sao không? V iệ ậ ậ ụ ớ Led có hi u su t cao, có nhi u màu, có quán tính nh , ch y ngu n DCệ ấ ề ỏ ạ ồ

th p, l i r ti n d tìm, chuy n gì nghĩ ra cũng có th làm đ c. đâyấ ạ ẽ ề ễ ệ ể ượ Ở cái quan tr ng nh t là trí t ng t ng và các ý t ng v t th i khôngọ ấ ưở ượ ưở ượ ờ gian. V i Led, B n có th làm tăng tính ngh thu t, tính h u d ng c aớ ạ ể ệ ậ ữ ụ ủ các v t d ng chung quanh B n. B n xem các hình nh g i ý B n th yậ ụ ạ ạ ả ợ ạ ấ thích không? Hãy t mình nghĩ ra và th c hi n. Đó là m t trò ch i đ nự ự ệ ộ ơ ơ gi n mà trí tu .ả ệ





Nhìn m y hình này, tôi nh l i th i gian còn bên nhà (Ch L n Q5,ấ ớ ạ ờ ở ợ ớ VN), tôi đã h ng d n r t nhi u b n h a sĩ, th s a xe Honda, s a xeướ ẫ ấ ề ạ ọ ợ ử ử h i, th t c t ng...nh ng ng i không có ki n th c xâu v đi n t màơ ợ ạ ượ ữ ườ ế ứ ề ệ ử v n làm ra đ c các b ng đèn qu ng cáo v i Led, đèn quang báo hi uẫ ượ ả ả ớ ệ câu ch . Có anh thì mu n làm b ng đèn qu ng cáo, có anh thì mu nữ ố ả ả ố làm các đèn nháy g n trên xe Honda,ắ g n trên xe h i, có anh thì mu nắ ơ ố làm đèn hào quang g n trên các bàn th Ph t, có anh thì mu n g n đènắ ợ ậ ố ắ trên các hòn c nh gi s n. Bây gi ra đ ng đâu đâu cũng có b ng đènả ả ơ ờ ườ ả qu ng cáo dùng Led, th t đ tài này hi n v n còn r t có ăn. Tôi nghĩ ả ậ ề ệ ẫ ấ ch c nhi u B n cũng thích t làm các b ng đèn hi n hình ch nh pắ ề ạ ự ả ệ ữ ấ nháy theo ý mình, có ph i không?ả



Hình ch p trên đây cho th y c th các s n ph m dùng Led siêu sángụ ấ ụ ể ả ẩ đ làm đèn chi u sáng. Các s n ph m này hi n đã đi vào cu c s ngể ế ả ẩ ệ ộ ố th t s c a nhi u ng iậ ự ủ ề ườ . Nh Led có hi u su t cao, an toàn, ít h h ng,ờ ệ ấ ư ỏ d b o trì và nh t là có th làm vi c v i ngu n đi n DCễ ả ấ ể ệ ớ ồ ệ th p nên r i nóấ ồ s thay th các lo i đèn chi u sáng c đi n, già lão. M t ngày g n đâyẽ ế ạ ế ổ ể ộ ầ thôi, B n s th y h u h t các đèn chi u sáng trong nhà, ngoài ng ,ạ ẽ ấ ầ ế ế ỏ trên đ ng đ u s dùng Led.ườ ề ẽ

Hình ch p cho th y các lo i Led, t Led th ng đ n led siêu sáng, Ledụ ấ ạ ừ ườ ế công su t l n. Nó có nhi u cách g n, g n b ng chân hàn, b ng k ấ ớ ề ắ ắ ằ ằ ỹ



thu t chân dán, k thu t k t n i c h c...Nói chung có đ th ki u, chậ ỹ ậ ế ố ơ ọ ủ ứ ể ỉ c n m t câu nói là đ , nó quá ti n d ng ầ ộ ủ ệ ụ .

Có B n h iỏ : Nói Led d tìm,ễ r ti n d mua, v y mu n tìm các lo iẽ ề ễ ậ ố ạ Led này, tìm đâu?ở

Tr l iờ :

Bây gi nói chuy n dùng Led làm các s n ph m 2Dệ ả ẩ .

2D là gì? D là ch vi t đ u c a Dimention có nghĩa là chi u (hay duy,ữ ế ầ ủ ề 维 ), 2D ý nói là th gi i 2 chi u, đó chính là th gi i ph ng, ch có 2ế ớ ề ế ớ ẳ ỉ chi u, chi u ề ề x và chi u y. x là m t chi u và y là m t chi u khác, ề ộ ề ộ ề là vìtrong x không có phép bi n đ i nào t o ra y và y không th chuy n ra x,ế ổ ạ ể ể đó là 2 chi u. Nói cho d hi u đó là các hình nh n m trên m t ph ng. ề ễ ể ả ằ ặ ẳ Dùng Led trang đi m cho các hình nh trong th gi i ph ng g i là nhể ả ế ớ ẳ ọ ả 2D. Chúng ta th làm b ng đèn hào quang v i các linh ki n d tìm dử ả ớ ệ ễ ễ làm, xem nh t o ra lo i s n ph m 2D.ư ạ ạ ả ẩ

Đèn s đ c làm v i các Led màu đ lo i th ng, lo i Led này có m cẽ ượ ớ ỏ ạ ườ ạ ứ ghim áp kho ng 2V, và m ch đi u khi n các Led nh p nháy s dùngả ạ ề ể ấ ẽ m ch dao đ ng đa hài 3 transistor.ạ ộ Cách làm theo trình t sau:ự

B c 1: T o hình đèn hào quang trên m t đĩa tròn.ướ ạ ộ



B n g n các Led đ theo vòng tròn, đây g n 6 vòng, m i vòng chia raạ ắ ỏ ở ắ ỗ 8 ph n đ u nhau nên trên m i vòng B n g n 8 Led, B n cho kích sáng ầ ề ỗ ạ ắ ạ m i l n 2 vòng xen k đ t o hi u ng hào quang.ỗ ầ ẽ ể ạ ệ ứ

* L n th 1 kích sáng 8 Led c a vòng 1 và 3. ầ ừ ủ* L n th 2 kích sáng ầ ừ 8 Led c aủ vòng 2 và 4.* L n th 3 kích sáng ầ ừ 8 Led c aủ vòng 3 và 6.

R i cho quay l i và ti p t c, B n s th y hi u ng các tia hào ồ ạ ế ụ ạ ẽ ấ ệ ứ quang. Nh v y v i 2 vòng s Led s là 8 x 2 = 16 Led. B n s dùng 1ư ậ ớ ố ẽ ạ ẽ transistor đ kích sáng 16 Led này. (B n xem s đ m ch đi n)ể ạ ơ ồ ạ ệ

B c 2: Ráp m ch đi u khi n các Led t o ra hi u ng ánh hào quang.ướ ạ ề ể ạ ệ ứ



Trong m ch dùng Q1, Q2, Q3 đ ráp thành m ch dao đ ng đa hài 3Q,ạ ể ạ ộ t o ra tín hi u 3 nh p. T n s xung nh p có th thay đ i theo tr c a tạ ệ ị ầ ố ị ể ổ ị ủ ụ C và đi n tr trên chân B.ệ ở B n l y xung ra trên m i chânạ ấ ỗ C c aủ transistor đ kíchể sáng các vòng sáng hào quang.

Ghi nh n: Sau này khi dùng lo i transistor nh có ki u chân TO92, v iạ ỏ ể ớ

lo i transistor PNP B n có th dùng transistor 8050 và v i lo i NPN B nạ ạ ể ớ ạ ạ dùng transistor 8055, lo i transistor này có dòng Ic l nạ ớ (kho ng 800mA)ả nên kh năng kích sáng đ c nhi u Led h n.ả ượ ề ơ

B c 3: Th đèn và đi u ch nh.ướ ử ề ỉ



Sau khi ráp xong m ch, c p đi n, n u m ch ráp không sai thì đèn sạ ấ ệ ế ạ ẽ nh p nháy, t o ra hi u ng hào quang. B n s thay th tr c a các tấ ạ ệ ứ ạ ẽ ử ị ủ ụ đi n C và đi n tr R trên chân B đ có nh p đ nhanh. Nhanh quá thìệ ệ ở ể ị ủ chóng m t, ch m quá thì xem không gi ng tia hào quang.ặ ậ ố

3D là gì? Là các d ng hình kh i dùng Led. Chúng ta b t đ u làm quenạ ố ắ ầ v i m t hình kh iớ ộ ố 3D kinh đi n. B n xem cách làm d ng hình 3D đ cể ạ ạ ượ trình bày nh sau:ư

V i hình kh i l p ph ng 3D, B n s dùng 27 Led đ g n trên nh ngớ ố ậ ươ ạ ẽ ể ắ ữ đi m nh hình v , v y xem nh B n có 3 m t v i m i m t có 9 Led.ể ư ẽ ậ ư ạ ặ ớ ỗ ặ V i các chân anode B n cho n i thành 3 nhóm, trong hình ghi là nhómớ ạ ố A1, A2, A3, v y khi c p volt d ng cho dây A1 thì ch t o đi u ki n choậ ấ ươ ỉ ạ ề ệ các Led c nh ngoài bên trái sáng thôi, khi c p volt d ng cho chân A2ở ạ ấ ươ thì ch t o đi u ki n cho có các Ledỉ ạ ề ệ gi a sáng và khi c p volt d ngở ữ ấ ươ cho chân A3 thì ch t o đi u ki n cho có các Ledỉ ạ ề ệ c nh bên ph i sáng,ở ạ ả



vi c mu n Led nào sáng s còn tùy thu c vi c c p m c volt th p c pệ ố ẽ ộ ệ ấ ứ ấ ấ cho các chân, nhóm 1 là các chân B1, B2, B3,ở nhóm 2 là các chânở B4, B5, B6, và nhóm 3 là các chân B7, B8, B9.ở

Sau khi ráp xong kh i 3D v i 27 Led, bây gi B n có th g n các Ledố ớ ờ ạ ể ắ

trên các đi m c a kh i 3Dể ủ ố và cho các Led này "nh y múa" tùy theoẩ đi u ki n c p đi n c a B n. ề ệ ấ ệ ủ ạ

Các hình ch p sau đây, cho th y cách làm th c hành, ráp 36 Led trênụ ấ ự m t hình kh i 3D (m i m t 12 Led)ộ ố ỗ ặ :

Th c hành trên bo c m đa năng, u đi m c a cách làm th c hành nàyự ắ ư ể ủ ự

là B n ít ph i hàn ráp, th i gian thay đ i ki u ráp nhanh.ạ ả ờ ổ ể



Hình ch p cho th y cách làm th c hành, ráp kh i 3D v i các Led đ trênụ ấ ự ố ớ ỏ bo c m đa năng.ắ



Sau khi đã đ nh hình xong kh i 3D, B n cho chuy n nó lên b n m ch inị ố ạ ể ả ạ đ hàn c đ nh (B n xem hình)ể ố ị ạ



Hình ch p kh i 3D ráp v i 36 Led trên b n m ch in. B n s th nghi mụ ố ớ ả ạ ạ ẽ ử ệ làm các hình kh i khác, ph c t p h n cũng v i cách làm th c hànhố ứ ạ ơ ớ ự

t ng t nh trên,ươ ự ư

Bây gi hãy nói đ n cách ráp m ch đi u khi n kh i đèn 3D dùng 27 Ledờ ế ạ ề ể ố đ này và l p b ng đi u khi n t ng Led m t trên kh i 3D.ỏ ậ ả ề ể ừ ộ ố





V i b ng ma tr n trên, B n có th cho b t c Led nào trong 27 Led trênớ ả ậ ạ ể ấ ứ kh i 3D sáng cũng đ c ph i không?ố ượ ả

Đi u ki n đ cho m t Led trong b ng ma tr n này sáng là, chân A (A1, ề ệ ể ộ ả ậ A2, A3) ph i c p áp d ng, nh n i vào đ ng ngu n 12V và chân Bả ấ ươ ư ố ườ ồ

(B1, B2, B3, B4, B5, B6, B7, B8, B9) ph i cho n i đ t đ l y dòng. V nả ố ấ ể ấ ấ đ r t đ n gi n, ch có v y. ề ấ ơ ả ỉ ậ

đây, trên m t m t chúng ta ch g n có 9 Led (đ làm thí nghi m kh iỞ ộ ặ ỉ ắ ể ệ ở đ u), dĩ nhiên mu n dùng kh i 3D hi n đ c các hình n i đ nét, trên ầ ố ố ệ ượ ổ ủ m t m t chúng ta s ph i cho g n nhi u Led h n, nh 12 Led, 16 Led,ộ ặ ẽ ả ắ ề ơ ư 25 Led, 64 led... N u B n g n s Led trên m t m t càng nhi u thì trênế ạ ắ ố ộ ặ ề kh i 3D này B n s có th cho hi n ra đ c các hình ch chuy n đ ngố ạ ẽ ể ệ ượ ữ ể ộ trong không gian 3 chi u xem r t l m t. ề ấ ạ ắ

Đ B n d nìn th y nguyên lý ho t đ ng c a các Led g n trên kh i 3D,ể ạ ễ ấ ạ ộ ủ ắ ố tôi t o ra m t hình đ ng sau đây (B n xem hình). B n th y mu n m tạ ộ ộ ạ ạ ấ ố ộ Led hay nhi u Led trong kh i 3D sáng, chân anode c a nó ph i có volt ề ố ủ ả d ng ( đây tôi cho c p 12V) và chân cathode c a nó ph i thôngươ ở ấ ủ ả masse đ l y dòng qua đi n tr h n dòng R. N u B n dùng xung quétể ấ ệ ở ạ ế ạ trên 3 chân A, thì B n có th đi u khi n t ng Led m t trên kh i 3D này.ạ ể ề ể ừ ộ ố



(Dĩ nhiên n u B n không dùng xung quét trên nhóm chân A v i A1, A2,ế ạ ớ A3 thì vi c đi u khi n t ng Led sáng t t s không th c hi n đ c)ệ ề ể ừ ắ ẽ ự ệ ượ

Documents

TÍNH TOÁN ĐIỆN TRỞ CHO LED