Binlerce y›ll›k medeniyet izleri, bin bir tondaki renk-ten oluflan kartpostal tad›nda do¤a manzaralar›, yö-reye özgü co¤rafya ve kültürle örülmüfl Do¤u’nuns›cak insan dokusu... Bu topraklar tüm zenginli¤i,renkleri ve kokusuyla keflfedilmeyi bekliyor!

Do¤u; öyle bir co¤rafya ki ta-rihinde tafl›d›¤› zenginlikleritopraklar›na, da¤lar›na, göl-lerine ve insanlar›na tafl›m›fl.Kimler geçmemifl ki bu top-raklardan yüzy›llar boyu. Herkavim, her uygarl›k, tarihsahnesinden çekilirken sa-dece kimi eserlerini, yap›lar›-n› b›rakmakla kalmam›flyeryüzünün bu parças›na...Kültürünü, al›flkanl›klar›n›,do¤ayla iliflkisini de arma¤anetmifl sonraki nesillere...

Bu bölgedeki tarihi zengin-likler saymakla bitmiyor.Fakat, Do¤u; tarihi eserlerve do¤a güzellikleri demekde¤il sadece. ‹nsan doku-sundaki s›cakl›kla, kültürlermozai¤inin en özgün renk-leri bu topraklarda hayatbulmufl. Zeugma’da Hasan-keyf’te, Nemrut’ta, Ani’deDeyrulzaferan Manast›-r›’nda, Akdamar Adas›’ndave daha pek çok yerde bu iz-leri görmek mümkün.

© 2008 BOYUT YAYINCILIK ve T‹C. A.fi.

Boyut Yay›n Grubu Matbaac›lar Sitesi. 1. Cad. No:115 34560 Ba¤c›lar / ‹stanbul Tel : 0 212 413 33 33Fax: 0 212 413 33 34E-mail:info@boyut.com.tr

Bask›/CiltBoyut Matbaac›l›k A.fi.

Boyut Abonelik ve Müflteri Hizmetleri Hatt›

0212 444 53 53Bu yay›n ve di¤er tüm Boyut ürünlerini edinmek için yukar›daki telefon numaras›ndan gönderim ücreti ödemeden siparifl verebilirsiniz.

Bu yay›n›n her türlü yay›n hakk›, fikir ve sanat eserleri kanunu gere¤ince Boyut Yay›n Grubu’na aittir. Tan›t›m amac›yla yap›lacak k›sa al›nt›lar d›fl›nda, yay›nc›n›n yaz›l› izni olmaks›z›n hiçbir yolla ço¤alt›lamaz.

Boyut Yay›n Grubu ve Tic. A.fi. ad›na sahibi veGenel Yönetmen Bülent ÖZÜKAN

Genel Müdür Nilgün ÖZÜKAN

Genel Sanat Yönetmeni Murat ÖNEfi

Editörler Nil YÜZBAfiIO⁄LUBurçin ÜNLÜAyfle KILIÇ‹dil BULUT

Tasar›mSerdar CAN ‹brahim C. YILGAZBerkant AfiIK

Otel BilgileriFerda SEYLAMZerrin GÖKIRMAKMüjde ÇALIK

Foto¤raflar © Bünyad Dinç© Refik Ongan© fiemsi Güner© Nil Yüzbafl›o¤lu© Burçin Ünlü© Boyut Yay›n Grubu Arflivi

TÜRK‹YE’N‹NDO⁄USU

‹shakpafla Saray› / A¤r›

DOGU 9/18/08 11:08 AM Page 1

ÖNEML‹TELEFONLARBelediyeTel: (0446) 214 98 95

JandarmaTel: (0446) 223 43 95

Merkez DevletHastanesiTel: (0446) 223 36 42

‹l Turizm Müdürlü¤üTel: (0446) 214 43 62

Erzincan Havaalan›Tel: (0446) 223 53 82

OtogarTel: (0446) 214 16 03

Tren Gar›Tel: (0446) 444 00 34

ERZ‹NCAN

Kültürel zenginli¤i kadar do¤al güzellik-leri, co¤rafyas›, mutfa¤› ve al›flverifl ola-

naklar› ile tam bir turizm cenneti olan Erzin-can, Anadolu'nun en eski kültür merkezle-rinden birisi. Da¤lar ve platolarla kapl› Erzin-can'›n bat›s›nda çam koruluklar› ve çal›l›k-larla kapl› yemyeflil Refahiye, Kemah ile Ke-maliye bölgenin çekim merkezi. Yöre halk›-n›n konukseverli¤i ve kentin mimarisinin il-ginçli¤inin yan›nda Karanl›k Bo¤az’daki raf-ting parkurunda keyifle vakit geçirebilirsiniz.

Mama Hatun Külliyesi

Saltuko¤ullar› Hükümdar› II. ‹zzettin'in k›-z› olan Mama Hatun ad›na infla edilen ve

kervansaray, hamam, mescit ve kendi tür-besinden oluflan külliye, Tercan'da Orta Ça¤Türk mimarisinin en ilginç ve önemli eserle-rinden biri.

Girlevik Ça¤layan›

Erzincan’›n 29 km. güneydo¤usunda yeralan Girlevik Ça¤layan›, do¤al gü-

zelli¤i ile ünlü piknik alan›. Su-yun k›fl›n donmas›yla oluflansark›tlarda buz ve kaya t›r-man›fl›na da olanak verenÇa¤layan, coflkuyla akangür sular› ve yeflil doku-suyla bölgenin cenneti.

Kültürler mozai¤ininen özgün renkleri butopraklarda hayatbuluyor.

ERZ‹NCAN< DO⁄UANADOLU 3

DOGU 9/18/08 11:08 AM Page 3

AN‹ Ani Harabeleri Kars'a 48 km uzakl›kta yer al›yor. Ocakl› Köyüyak›n›nda, Türkiye-Ermenistan s›n›r›na yak›n Arpaçay nehrikenar›nda konumlanan kentin kuruluflu M.Ö. 350–300 y›llar›nadayan›yor. Ani’de göz alabildi¤ine uzanan bir düzlükte 7–8 kilise ayaktaduruyor. Koyu k›z›l volkanik tafltan heybetli binalar bunlar... Sadecebirinin freskleri sa¤lam. H›ristiyan Ermeni inan›fl›nca kutsal say›lanAni’de Selçuklu eserleri ile kiliseler yan yana hatta iç içe duruyor.Milattan önce bir kale kenti olarak kurulan Ani, X. yüzy›ldaBagrat o¤ullar› sülalesinden Ermeni hükümdarlara baflkentlikyapm›fl. Kendisini zapt eden kavimler taraf›ndan defalarcayenilenmifl ve askeri amaçla kullan›lm›fl olan kent, 1064 y›l›nakadar Bizans’›n yönetiminde kalm›fl ve bu tarihte Selçuklular›neline geçmifl. ‹pek Yolu geçiflinde olmas› ticari ve askeribak›mdan önemini bir kat daha art›rm›fl. fiehir defalarcagörmüfl oldu¤u sald›r›lar ve depremlerden dolay›harabe haline gelmifl.

KARS< DO⁄UANADOLU 5

ÖNEML‹TELEFONLARBelediye Baflkanl›¤›Tel: (0474) 212 39 42

‹l Jandarma Komutan› Tel: (04749 212 00 70

‹l Emniyet Müdürlü¤ü Tel: (0474) 212 68 35

Kars Havaalan›Tel: (0474) 223 06 74

OtogarTel: (0474) 223 33 33

Tren Gar›Tel: (0474) 223 43 98

KARS

Do¤u s›n›r›ndaki Kars ayn› zamanda ülkenin en so¤uk ha-va flartlar›na sahip illerden de biri. Karasal iklimi nede-

niyle k›fl› oldukça sert geçiren kentte buna ra¤men turizmgeliflmifl durumda. Kars’da görülecek en önemli tarihi eserKars Kalesi. Dik yamaçl› tepenin üzerindeki kale 1152’de Sal-tuklular taraf›ndan yap›lm›fl. Kars’tan do¤uya, s›n›ra do¤ru 45km uzakl›kta Ani bulunuyor. Burada Selçuklu eserleri ile kili-seler yan yana. Sar›kam›fl K›fl Sporlar› ve Kayak Tesisleri, So-¤uksu ve Kar›ncadüzü Orman ‹çi Dinlenme Yerleri, Kars, Ma-¤azbert, Keçivan ve ‹nkaya kaleleri, Büyük Katedral, SurpGregor Kilisesi, Çoban Kilisesi, Keçeli (Halaskâr) Kilisesi,Ebul Muammeran ve Menuçehr Camileri, Tafl Köprü ve KarsMüzesi kentin görülecek yerlerinden.

Ani

DOGU 9/18/08 11:08 AM Page 5

ÖNEML‹TELEFONLAREmniyet Müdürlü¤üTel: (0472) 215 10 21

Turizm Dan›flmaTel: (0472) 321 20 09

A¤r› Devlet HastanesiTel: (0472) 215 13 42

OtogarTel: (0472) 212 09 63

Havaalan› Tel: (0472) 216 04 00

A⁄RI

Ad›n›, içinde bulunan, Türki-ye’nin en yüksek da¤›ndan

alan flehir, 1650 metre yüksekli-¤indeki bir yaylada yer al›yor. Tür-kiye’nin do¤uya aç›lan pencereside diyebilece¤imiz A¤r› tarih bo-yunca çok say›da kavim ve mede-niyete ev sahipli¤i yapm›fl. Yaz›n da¤c›l›k ve do¤a yürüyüflüne,k›fl mevsiminde kayak sporuna el-veriflli parkurlara sahip A¤r› Da-¤›’n›n yan› s›ra görkemli do¤al gü-zellikleri ve bitki örtüsüyle görül-meye de¤er bir flehir.

‹shak Pafla Saray›1789' da vezir olan Hasan Pafla’n›n o¤lu ‹shakPafla’n›n Do¤ubeyaz›t’ta bir tepe üzerinde,yapt›rd›¤› saray, 360'› bulan oda ve salonlar›ile Osmanl› saray teflkilat›n›n tipik bir örne¤i.760 metrekarelik bir alan› kaplayan saray›nyap›m›n›n 99 y›l sürdü¤ü rivayet edilir. "U"fleklinde, iç içe iki avlu çevresinde toplanm›flbinalar›n›n mimarisinde (cami-harem daire-leri-aflevi-hamam, selaml›k-merasim ve e¤-lence salonu-türbe vs.) mükemmel tafl iflçili-¤i, oymac›l›¤›nda ve duvar süslemelerinde iseFars, Selçuklu ve Osmanl› medeniyetlerininortak etkisi hakim.

Tendürek Yamaçlar› / A¤r› Da¤›

‹shakpafla Saray›

DOGU 9/18/08 11:09 AM Page 6

BODRUM< EGE 7

A¤r› Da¤›Dört mevsim boyunca karlakapl› volkanik bir da¤ olan A¤-r›, 5165 metre yüksekli¤i veNuh'un gemisine ev sahipli¤iyapmas› dolay›s›yla hem co¤-rafi hem de efsanevi özelli¤iolan bir da¤. Da¤›n doru¤u ikizirveden olufluyor; Atatürk ve‹nönü zirvesi.

Kutsal kitaplarda da ad› ge-çen A¤r› Da¤›n›n farkl› diller-de birçok ismi mevcut. Bafll›-calar›, Ararat, Kuh - i Nuh,Cebel ül Haris... ‹ncil ve Tev-rat'ta da ad› geçen da¤a, tu-rizm aç›s›ndan önemli bir ko-num kazand›ran yayg›n inan-ca göre; Nuh Peygamber za-man›nda yeryüzünü kötülük-ler kaplam›fl. Tanr›, insanla-ra bir ders vermek amac› ileNuh'a bir gemi yapmas›n›emretmifl. 300 arfl›n boyun-da, 50 arfl›n geniflli¤inde ve30 arfl›n yüksekli¤inde yap›-lacak gemiye, Nuh Peygam-ber, efli, o¤ullar›, o¤ullar›n›neflleri ile birlikte yeryüzündebulunan bütün canl› türlerin-den 7 erkek, 7 difli, alarak bi-necekmifl. Nuh Peygamber,Tanr›n›n emri do¤rultusundagemiyi yapm›fl ve canl›larlaberaber gemiye binmifl. 7 gün sonra 40 gün 40 gecesüren tufan sonucunda ge-midekilerin d›fl›nda kalantüm canl›lar yok olmufl. Su-lar›n çekilmesi ile gemi, A¤r›Da¤›'na oturmufl ve içindekicanl›lar sevinçle gemiden ay-r›larak yeryüzüne da¤›lm›fl-lar. Bu yönüyle dini aç›dançok özel olan da¤, düz birarazide aniden yeryüzündengö¤e do¤ru yükselen heybet-li görünümü, yaz›n bile karl›doruklar›, bitki örtüsü ve ba-r›nd›rd›¤› hayvan türleri ileson derece etkileyici.

A¤r› Da¤›

DOGU 9/18/08 11:09 AM Page 7

8 DO⁄UANADOLU> B‹TL‹S

ÖNEML‹TELEFONLAREmniyet Müdürlü¤üTel: (0434) 226 55 00

Turizm Dan›flmaTel: (0434) 827 63 01

HastaneTel: (0434) 226 67 00

OtogarTel: (0434) 827 72 21

Tren Gar›Tel: (0434) 827 57 02

B‹TL‹S

Süphan Da¤›'n›n eteklerinde yer alan kent; Nemrut KraterGölü, Van Gölü, Nazik ve Arin gölleri, Ahlat'taki yemyeflil va-

dileri, Tatvan'daki genifl ovalar›yla görülmeye de¤er bir co¤rafya.K›y› turizmi ve su sporlar› aç›s›ndan geliflmeye aç›k sahillerde 4ay boyunca yüzme imkan› var.Bitlis Büryan kebab› yörenin ünlü yeme¤i. O¤lak etinden yap›lanbu yemek ancak yaz aylar›nda yenebiliyor. Bitlis hediyelik eflya-lar bak›m›ndan da ziyaretçilerine oldukça zengin seçenekler su-nan bir kent. Kök boyal› rengarenk kilimlerden, hal›lardan, top-rak çanak-çömleklerden, Ahlat’ta yap›lan her biri sanat eseriolan bastonlardan sat›n alabilirsiniz. Ayr›ca Hizan f›nd›¤›, Adilce-vaz cevizi, Mutki kara kovan bal› ve küp peyniri tad›lmas› gerekenyöresel lezzetlerden.

Nemrut Da¤›Krater GölleriBitlis’in kuzeyinde,Tatvan ilçesi s›n›r-lar› içerisinde yeralan ve yüksekli¤i2935 m. olan Nem-rut Da¤›, volkanikbir da¤. Bir do¤aharikas› olan Nem-rut Da¤› her y›lözellikle yaz ayla-r›nda çok say›dayabanc› ve yerli tu-ristin gözdesi.Nemrut Da¤› krateralan› içerisinde bü-yükçe iki göl yeral›yor. Biri so¤uk,di¤eri s›cak. Top-rak bir yol s›cak gö-lün k›y›s›na kadariniyor. 3 bin metreyükseklikte devasabir volkanik çanak.Binlerce y›l öncepatlam›fl, su gideri-ni t›kayarak VanGölü'nün oluflmas›-na sebep olmufl.Esas ilginç olankraterin kenar›.Tam s›rtta araçtaninip zirveye kadaryürümek mümkün:Sadece 20 dakika.Do¤uda Van gölü,Bat›da krater gölüayaklar alt›nda. Do-lunay zaman›, gü-nefl batarken aydo¤uyor.

Ahlat Mezarl›¤›Türkiye’deki en etkileyici ‹slam mezarl›¤› olan AhlatMezarl›¤›, 200 dönümlük alan üzerinde, ço¤u 2 met-reden yüksek binlerce dikilitaflla çarp›c› bir görüntüoluflturuyor. Tafllar›n en güzel ve eski olanlar› 17.-18.yüzy›la ait. Bir k›sm› 13. yüzy›lda Mo¤ol hakimiyeti al-t›nda hüküm sürmüfl yerel beylerin mezarlar›. Di¤er-leri ise Karakoyunlu ve Akkoyunlu dönemlerinden.

Nemrut Da¤› Krater Gölü

Ahlat Mezarl›¤›

DOGU 9/18/08 11:09 AM Page 8

12 GÜNEYDO⁄U ANADOLU> GAZ‹ANTEP

Mozaikler Kenti Zeugma Zeugma’n›n as›l önemi, ka-z›larla ancak küçük bir bölü-mü ortaya ç›kar›labilen Ro-ma Villalar› ve bu villalar›ntabanlar›n› süsleyen moza-ikler. Sadece A bölgesi kaz›-lar›nda gün ›fl›¤›na ç›kar›lanmozaiklerin alan›n›n 1000metrekareyi bulmas›, Zeug-ma’n›n tam anlam›yla birmozaik kenti oldu¤unu orta-ya ç›kar›yor.

Çingene Mozai¤i Gaia Zeugma kaz›lar›n›nkamuoyunun henüzgündemine girmedi¤i1992 y›l›nda ç›kar›lanbu mozaikteki kad›nfigürü gizemli bak›flla-r› ile Zeugma'n›n sim-gesi oldu. ‹lk ç›kt›¤›y›llarda kimli¤i konu-sunda kesin bir tan›m-lama yap›lamayan bumozai¤e figüründekikad›n resminin çinge-ne k›zlar›n› and›rmas›nedeniyle çingene ad›verildi. Ancak baz›kaynaklar mozaiktekiasma figürlerine dik-kat çekerek, çingeneolarak tasvir edilenkad›n›n yer tanr›s›GA‹A oldu¤unu ilerisürmekte. Gaia mito-lojide, içinden tanr›soylar›n›n ç›kt›¤› ilkelement olarak kabulediliyor.

ZEUGMA‹nan›lmaz güzellikteki mozaikleri, Tunç Ça¤›’na ait tarihe ›fl›k tutan kal›nt›lar›yla tüm dünyan›n bü-yük ilgi gösterdi¤i bir antik kent: Zeugma.Birecik baraj gölünün alt›nda yatan binlerce y›ll›k medeniyetin izleri yap›lan kaz› çal›flmalar›yla or-taya ç›kar›l›yor. Kaz› ve kurtarma çal›flmalar› s›ras›nda ulafl›lan her bilgi, Zeugma Antik Kenti’ninyeryüzü kültür zenginli¤inin nas›l vazgeçilmez bir parças› oldu¤unu gözler önüne seriyor. Roma‹mparatorlu¤u'nun en büyük 4 kentinden biri olan Zeugma, alt›n ça¤›n› M.S 2.yüzy›lda yaflad›. 4.Lej-yon bölgesi karargâh›n›n burada bulunmas› nedeniyle yüksek rütbeli subaylar›n ikamet etti¤i kent-te stratejik avantajlar› nedeniyle zengin tüccarlar yafl›yordu. Daha sonralar› savafllar ve do¤al afet-lerle yok olan bu görkemli flehrin kal›nt›lar› da toprak alt›nda kald›. Ancak bugün çok de¤erli kal›n-t›lar›yla zamana meydan okuyan kent, sadece Gaziantep’in de¤il, tüm Türkiye’nin de gözbebe¤i.

100.000 Bulla Zeugma kaz›lar› s›ras›nda ortayaç›kar›lan bullalar da Belk›s/Zeug-ma’y› eflsiz k›lan özellikler aras›ndayer al›yor. Bulla mühür bask›s› an-

lam›na geliyor. Yani bir mektup, bir ferman ya da paketibaflka yerlere göndermek gerekti¤inde, kapat›l›p üzeri-ne vurulan özel mühür bask› demek. Gaziantep Arkeolo-ji Müzesi’nde sergilenen bu önemli koleksiyonda-ki mühür bask›lar›n›n say›s› 100.000’i buluyor.

Zeugma

DOGU 9/18/08 11:09 AM Page 12

fiANLIURFA

Çeflitli kültür ve medeniyetleri bar›nd›ran fianl›urfa, zengin bir kültür birikimine sa-hip. Kentin "peygamberler flehri" olarak tan›nmas›, inanç turizmi aç›s›ndan büyük

önem tafl›yor. Hz. ‹brahim'in Urfa'da do¤up yaflad›¤›na inan›lmas›, flehrin Musevi, H›ris-tiyan ve Müslüman din topluluklar›n›n kutsal ziyaret yeri olarak tan›nmas›na neden ol-mufl. M.Ö 132- M.S 250 y›llar› aras›nda hüküm süren Osroene Krall›¤› s›ras›nda "kut-sanm›fl flehir" fianl›urfa'da kuruldu¤undan, H›ristiyanl›k tarihi aç›s›ndan büyük önemtafl›yor. Osroene krallar›ndan Abgar Ukomo'nun H›ristiyanl›¤› dünyada resmi din ola-rak kabul eden ilk krallardan oldu¤una inan›l›yor. fiehrin hac güzergâh›nda olmas› da,inanç turizmi potansiyelini art›ran di¤er unsurlardan biri.

HARRAN

Her y›l binlerce yerli ve yabanc›turist taraf›ndan ziyaret edilen

tarihi Harran Kenti, kendi ad›ylaan›lan Harran Ovas› merkezindeyer al›yor. Tevrat'ta Hârân olarakgeçen yerin buras› oldu¤u söyleni-yor. ‹slam tarihçileri kentin kurulu-flunu Nuh Peygamber’in torunla-r›ndan Kaynana veya ‹brahim Pey-gamberin kardefli Aran'a (Haran)ba¤larlar. 13. yüzy›l tarihçilerinden‹bn fieddad, Hz. ‹brahim'in Filistin'egitmeden önce bu flehirde oturdu-¤unu yazar. Bu nedenle Harran'aHz. ‹brahim'in kenti de denildi¤ini,Harran'da ‹brahim Peygamber’inevinin, ad›n› tafl›yan bir mescidin,onun otururken yasland›¤› bir tafl›nvar oldu¤unu belirtirler.

Harran EvleriHarran evlerinin oluflturdu¤u ilginç mimari dokuyadünyan›n hiç bir yerinde rastlanmaz. Harran harabe-lerindeki antik mimari kal›nt›lardan toplanan tu¤la-larla, köylüler taraf›ndan yap›lan bu evler, kare biralan›n üzerini örten külah biçiminde kubbeden olu-fluyor. Yan yana gelen tek kubbeler iç k›s›mda ke-merlerle birbirine ba¤lanm›fl ve içeride genifl biroturma mekan› elde edilmifl. Bölgenin iklimineuyumlu olan bu evler yaz›n serin k›fl›n s›cak.

Harran Üniversitesi

DOGU 9/18/08 11:12 AM Page 13

Bal›kl› Göl(Halil-ür Rahman veAyn-› Zeliha Gölü) veHalil-ür Rahman Camii

fianl›urfa merkezindeki Bal›kl› Göl,içindeki bal›klar, etraf›ndaki as›rl›k ç›-

nar ve sö¤üt a¤açlar› ile do¤al bir akvar-yum görünümünde. Göller, Ayn-› Zelihave Halil-ür Rahman olmak üzere iki tane.Kutsal oldu¤una inan›l›yor. Halil-ür Rah-man Gölü’nün güneybat› köflesinde yeralan cami, medrese, mezarl›k ve Hz. ‹bra-him'in atefle at›ld›¤›nda düfltü¤ü makam-dan meydana gelen bir külliye halinde.Cami, M.S. 504 tarihinde (Bizans dönemi)Urbisyus'un maddi yard›mlar›yla mono-fistler ad›na yapt›r›lan Meryem Ana Kilise-si üzerine XIII. yüzy›lda Eyyübiler devrindeinfla edilmifl.

Hz ‹brahim’in Do¤du¤uMa¤ara ve Mevlid-i Halil Camii

Hz. ‹brahim, Mevlid-i Halil Cami avlu-sunun güneyinde bulunan ma¤ara-

da do¤mufl. Rivayete göre devrin hüküm-dar› Nemrut, bir rüya görür. Sabah rüya-s›nda gördüklerini müneccimlerine anla-t›r. Müneccimlerin "Bu y›l do¤acak bir ço-cuk senin saltanat›na son verecektir" de-mesi üzerine Nemrut, halk›na emir sala-rak o y›l do¤acak bütün erkek çocuklar›nöldürülmesini ister. Saray›n putçusu Azer'in han›m› bu ma¤ara-da gizlice Hz. ‹brahim'i dünyaya getirir. Hz. ‹b-rahim 7 yafl›na kadar bu ma¤arada yaflam›fl.Hz. ‹brahim'in do¤du¤u ma¤aran›n içerisin-de bulunan suyun, flifal› oldu¤una ve birçokhastal›¤› iyilefltirdi¤ine inan›l›yor.

Ulu Cami

Harran Höyü¤ünün kuzeydo¤u ete¤in-de yer alan Ulu Cami, 744-750 y›lla-

r›nda Emevi Hükümdar› II. Mervan tara-f›ndan medresesi, hamam›, hastanesi ilebir külliye olarak infla edilmifl.

R›zvaniye Camii

Halil-ür Rahman Gölü’nün kuzey ke-nar› boyunca yer alan cami, Osman-

l›lar›n Rakka Valisi R›zvan Ahmet Pafla ta-raf›ndan 1716 y›l›nda yapt›r›lm›fl. Cami av-lusunun üç taraf›, medrese odalar› ile çev-rili. Caminin ahflap kap›s›, zengin bitkiselsüslemelere sahip.

Urfa Çarfl›lar›fianl›urfa'da tarihi çarfl› ve pazarlarda el do-kumac›l›¤›, tarakç›l›k, a¤aç oymac›l›¤›, saraç-l›k, kürkçülük, bak›rc›l›k, kuyumculuk ve taflsüslemecili¤i gibi el sanatlar› çok geliflmifl.Bu tür ürünlerden tarihi Urfa çarfl›lar›ndanedinebilirsiniz. fianl›urfa'n›n Osmanl› döne-minden kalma ifl hanlar› ve çarfl›lar›ndan olu-flan eski ticaret merkezi Gümrük Han› civar›n-da yo¤unluk gösteriyor.

Bal›kl›göl

DOGU 9/18/08 11:12 AM Page 14

fiANLIURFA< GÜNEYDO⁄U ANADOLU 15

Halfeti

Urartu yaz›tlar›nda “Hapla” olarak bilinen Halfeti, fianl›urfa'n›n en eski ilçelerindenbirisi. Üzerinde birçok uygarl›k konaklam›fl. Siyah gülü ile tan›nan bu etkileyici yö-

re, bölgenin yeflili bol belki de tek yeri. Bu yeflillikleri ona veren F›rat ise art›k sular›n›nac›mas›zl›¤›n› sunmufl insanlara. GAP Projesi kapsam›ndaki Birecik Baraj› Halfeti’yi desular alt›nda b›rakm›fl. fiimdi Halfeti'nin büyük bir k›sm› yok. Yani ilçenin tam ortas›ndakurulu olan iki mahallenin 150 evi sular alt›nda kalm›fl. Evleri, dükkânlar› su alt›nda ka-lan Halfetililere farkl› seçenekler sunulmufl. Bölgenin 8 km. kuzeyine Yeni Halfeti ad›n-da yen‹ yerleflim kurulmufl. Halk bu Yeni Halfeti’ye al›flmaya çal›fl›yor.

ÖNEML‹TELEFONLARfiANLIURFAfianl›urfa Belediyesi: Tel: (0414) 313 10 40

Devlet Hastanesi: Tel: (0414) 313 53 52

Emniyet Müdürlü¤üTel: (0414) 313 00 00

OtogarTel: (0414) 313 28 98

Birecik ve Kelaynaklar

B irecik, co¤rafyas›n›n elverifllili-¤i ve F›rat Irma¤› kenar›nda

önemli bir köprübafl› olmas› nede-niyle, eski ça¤lardan beri çeflitli yer-leflimlere sahne olmufl. Dünyadasoyu tükenmekte olan ve Türki-ye'de yaln›zca Birecik'te yaflayankelaynaklar fianl›urfa yöresindekihayvan türlerinden en ilginci. Bire-cik'te her y›l Kelaynak Festivali dü-zenleniyor.

S›ra Gecesifianl›urfa’da yüzy›llardan beri yaflanan ve günümüzde de yayg›n olaraksürdürülen s›ra gecesi gelene¤i, müzik eflli¤inde türküler söyleyip,sohbet etme, paylaflma esas›na dayan›yor.

Halfeti

F›rat Nehri

F›rat Nehri

Kelaynak Kufllar›

DOGU 9/18/08 11:12 AM Page 15

ADIYAMAN

Tarihin bilinen en eski yerleflim bi-rimlerinden biri olan Ad›yaman,

Güneydo¤u Anadolu Bölgesi'nin bat›s›n-da yer alan bir kültür ve turizm kenti.Palanl› Ma¤aras›’nda yap›lan inceleme-lerde kent tarihinin M.Ö. 40.000 y›llar›nakadar uzand›¤› anlafl›lm›fl ve ilk insanadair bulgular elde edilmifltir. Ad›yaman,tarihi önemi bir yana, do¤al güzellikle-riyle, dünyan›n 4. büyük baraj› olan Ata-türk Baraj›’yla, renkli kültürüyle ve dün-ya birincili¤ine sahip halk oyunlar› ileDo¤u’nun yükselen de¤eri olarak öneç›k›yor. Tarihi çarfl› Oturakç› Pa-zar›’ndan yöreye özgü hal›, ki-lim, cicim, heybe gibi el sanat-lar› ürünlerini alabilirsiniz.

TANRILARIN TAHTI NEMRUTTüm zamanlar›n en muhteflem gün do¤umunun vegün bat›m›n›n izlendi¤i, dünyan›n sekizinci harikas›Nemrut, UNESCO’nun Dünya Kültür Miras› listesin-de yer al›yor. Her y›l yerli-yabanc› binlerce turistinak›n›na u¤rayan bu 2150 metre yüksekli¤indekimuhteflem da¤, dev heykelleri, metrelerce uzunluk-taki kitabeleri ve an›t mezar›yla hayranl›k uyand›r›c›. Kral Antiochos’un tümülüsü ilk göze çarpan yer. Te-penin dört taraf›ndaki kayalar oyularak teraslaroluflturulmufl. Güney teras› kayd›¤› için bugün görül-müyor. Heykeller tümülüse arkalar›n› dönmüfl du-rumda s›ralan›yor. Gövdeler 10 metre kadar yüksek-te ve koltukta oturur durumda. Soldan sa¤a do¤ruApollon, Mithra, Helios, Hermes, Kommagene’ninbereket tanr›ças› Tyche-Fortuna, bafl tanr› Zeus,Oromasdes, Kral Antiokhos, Herakles, Ares heykel-leri görülüyor. Kommagene Krall›¤›’n›n baflkenti Arsemia bugünküad› Kocahisar olan eski Kahta Köyünde. Arsemia’dabulunan Grekçe bir yaz›t, 1. Antiokhos’a hitaben ya-z›lm›fl ve babas›n›n burada gömülü oldu¤u, kendisi-ne ve atalar›na nas›l törenler yap›lmas› gerekti¤inibildiriyor.

Arsemia’n›n 2-3 km. ötesinde Cendere Çay› üze-rinde halen kullan›lan tarihi köprü 4 Kommage-ne kenti taraf›ndan imparator ve kar›s›n›n onu-runa yap›lm›fl. Köprünün 10 km. ötesindeki Ka-rakufl Tepesi’nde Nemrut Da¤›’ndaki tümülüsgibi Kommagene Krall›¤›’ndan kalma, kraliyetkad›nlar›n›n mezarlar›n›n bulundu¤u san›l›yor.

Tümülüsün etraf›nda sütunlarda bo¤a, kartal veaslan heykelleri bulunuyor. Her y›l Haziran ay›n-da Kommegene Festivali yap›l›yor.

ÖNEML‹TELEFONLARAd›yaman Belediyesi Tel: (0416) 214 24 61

Devlet HastanesiTel: (0416) 216 10 15

Emniyet Müdürlü¤üTel: (0416) 216 10 70

Ad›yaman Havaalan›Tel: (0416) 214 24 61

JandarmaTel: (0416) 216 10 92

16 GÜNEYDO⁄U ANADOLU> ADIYAMAN

Nemrut Da¤›

Cendere Köprüsü Arsemia

Nemrut

H‹nruyuHkgdkRmgIlmm

DOGU 9/18/08 11:13 AM Page 16

D‹YARBAKIR

Is›n›n 40-50 dereceye vard›-¤› yaz günlerinin bunalt›c› s›cakl›¤›ndan kurtulmak amac›yla

geliflen düz daml› evleri ile tipik yöre mimarisinin günümüzdede yaflat›ld›¤› Diyarbak›r, Güneydo¤u’nun en güzel kentlerindenbiri. Bölgeninen geliflmifl kenti olan Diyarbak›r’da yemek kültü-rü de oldukça zengin. Devasa karpuzunun yan› s›ra akflam›ngeç saatlerinde, tezgahlarda sat›lan Cartlak kebab› olarak bili-nen ci¤er kebab› da geleneksel yemekleri aras›nda yer al›yor.Ayr›ca içli köfte, çi¤ köfte, bulgur pilav›, kaburga, keflkek, kibu-kudur, lebeni, tatl›lardan ise burma kaday›f ve Nuriye tatl›s› enünlü Diyarbak›r yemekleri.

D‹YARBAKIR SURLARIÇin Seddi'nden sonra en uzun sur olmas› ile ünlenen Diyarbak›r Surlar› 5.5 km uzunlu¤unda ve 7-8m. yüksekli¤inde. M.Ö. 349 y›l›nda Bizans ‹mparatoru Costantinus taraf›ndan yenilenen surlar›n yap›-l›fl tarihi tam olarak bilinmiyor. 16 kalesi ve 5 ç›k›fl kap›s› olan siyah bazalt surlar, kenti en ilgi çekiciyeri. Ortaça¤ askeri mimarisinin muhteflem örne¤ini oluflturan bu surlar yaz›tlar ve kabartmalarlasüslenmifl.

ÖNEML‹TELEFONLARDiyarbak›r BelediyesiTel: (0412) 229 48 80

Devlet HastanesiTel: (0412) 228 84 01

Emniyet Müdürlü¤üTel: (0412) 258 51 61

Onur AirTel: (0412) 235 12 27

JandarmaTel: (0412) 228 77 00

‹çliköfte

HASANKEYF ‹nsanl›¤›n en eski yerleflim merkezlerinden biri olan Mezapotamya Bölgesi’nde yer alan Hasankeyf, ko-runakl› co¤rafi yap›s›, mesken olarak kullan›lan binlerce ma¤aras› ile hep dikkatleri çekmifl ve ça¤lar bo-yunca stratejik önemini korumufl bir antik yerleflim. Hasankeyf’in ne zaman ve kimler taraf›ndan kuruldu¤u tam olarak bilinmiyor. Ancak flehir ve etraf›nda-ki binlerce ma¤ara insanlar›n buraya ça¤lar öncesinden yerleflti¤ini gösteriyor. Yekpare tafltan meydanagelen kalesi nedeniyle “H›sn Keyfa” ad›n› alm›fl. Milattan önceki dönemler-de Hasankeyf’te nelerin geliflti¤i tarihin karanl›k sayfalar›nda yat›yor. Bukonuda yaz›l› kaynak yok. Çalkant›l› tarihinden günümüze, Kale, Köprü, El-R›zk Cami, Sultan Süleyman Cami, Koç Cami, Zeynel Bey Türbesi, Ulu Ca-mi, Küçük Saray ve Büyük Saray gibi de¤erli eserler tafl›yan Hasankeyf, bu-gün ciddi bir tehlike ile karfl› karfl›ya bulunuyor. GAP'›n bir alt projesi olanIl›su Baraj› ve Hidroelektrik Santrali'nin yap›m›ndan sonra sular alt›nda kal-ma tehlikesi içindeki Hasankeyf, kurtar›l-may› bekliyor.

DOGU 9/18/08 11:13 AM Page 17

MARD‹N

B ir da¤›n tepesinde kurulmufl olan Mardin,Yukar› Mezopotamya'n›n en eski flehirle-

rinden biri. M. Ö. 3000 y›ldan bafllayarak yerle-flim yeri olarak kullan›lan kent; Artuklu, Akko-yunlu, Osmanl› dönemine iliflkin birçok yap›n›nyan›nda Süryani Manast›r ve Kiliseleri de bünye-sinde bar›nd›ran önemli bir aç›k hava müzesi.Mardin, mimari, etnografik, arkeolojik, tarihi vegörsel de¤erleri ile zaman›n durdu¤u izleniminiveren Güneydo¤unun fliirsel kentlerinden biriayn› zamanda. Burada, farkl› dini inan›fllar para-lelinde, sanatsal aç›dan da tarihi de¤eri olan ca-miler, türbeler, kiliseler, manast›r ve benzeri di-ni eserler mevcut.

Zinciriye MedresesiDMedrese mahallesinde yer al›yor. 1385 tarihli yap›, dikdörtgen genifl bir alan› kaplayan cami,türbe ve çeflitli ek bölümlerden oluflmufl. Süslemeleri oldukça zengin.

M‹DYAT

Mardin gibi bir müze kent olanMidyat, flehir merkezinden

yaklafl›k 1.5 saat uzakl›kta yer al›-yor. Mardin'e benzer evlerin, taflkonaklar›n, kemerli geçitlerin, mi-nare gibi yükselen çan kuleleriyleSüryani kiliselerinin bulundu¤uMidyat, bir ortaça¤ kentini and›r›-yor. Bölgeyi Süryanilerin yavafl ya-vafl terk etmesi ve göç almas›ylaflehir merkezi 2 km ötedeki Estel'ekaym›fl. Telkari diye bilinen tafl iflçi-li¤inin en güzel örnekleri Midyat'ta.Bir kaç telkari ustas› Midyat çarfl›-s›nda mesleklerini sürdürmektedireniyorlar. Mutlaka izlemelisiniz...

Hasankeyf

Mardin Evleri

Mardin Kalesi

D i¤er ad› “Kartal Yuvas›” olan Mardin Kalesi,çok say›da medeniyete ev sahipli¤i yapm›fl,

tarihi olaylar›n tan›¤› olmufl. Kartal Kalesininflöhreti o kadar yayg›nm›fl ki, pek çok flaire ilhamkayna¤› olmufl.

DOGU 9/18/08 11:13 AM Page 18

MARD‹N< GÜNEYDO⁄U ANADOLU 19

Midyat

Mar ‹zozilManast›r› Yörenin en eskimanast›r›. Mar Ya-kup ve Deyr ülSeyde Manast›rlar›aras›nda yer al›-yor. IV. yüzy›l›nbafllar›nda yafla-yan fiamiflatl› Mar‹zozil’in ismi ilean›l›yor. Resmi ka-y›tlarda XVIII. yüz-y›l sonlar›na kadarifllevini sürdürdü-¤ü belirtiliyor.

MeryemAna KilisesiPatrikhane 1860 y›l›nda PatrikAntuan Semheritaraf›ndan yapt›r›-lan kilisede; ke-mer, yuvarlak taflsütunlar ve avludakorkuluklar yeral›yor. Patri¤inoturma yeri ile ‹n-cil vaiz yeri, üzümsalk›ml› motifleri-nin ahflap el iflçili-¤iyle bambaflkabir görünüm ser-gilemekte. 1895 y›l›nda An-takya Patri¤i ‹¤-natuos BenhamBanni taraf›ndaninfla edilen Pat-rikhane ise bugünmüze olarak hiz-met veriyor.

Mar Gabriel Manast›r› / Deyrülumur

M idyat'›n 18 km do¤usunda yer al›yor. Yerel ad› Deyrülumur.Süryani Cemaatinin ünlü ve büyük yap›tlar›ndan olan ma-

nast›r, yüksekçe bir tepeye yap›lm›fl. Manast›r›n temelleri M.S.397 y›l›nda at›lm›fl ve k›sa sürede tamamlanm›fl. De¤iflik tarihler-de manast›r›n içinde ve d›fl›nda ekler yap›lm›fl. Bir k›sm› Bizansmozaikleriyle bezeli. Öteki yap›lar›n ço¤u 19. yüzy›l, baz›s› yeni.

Deyr-ul Zaferan Manast›r›

Mardin'in 5 km do¤u-sunda, IV. yüzy›lda ya-

p›lan bir manast›r. Deyr-ulZaferan, Yukar› Mezopo-tamya'n›n tarihi yap›tlar›n›nen tan›nm›fl olanlar›ndanbiri ve Süryani Kadim Ce-maatinin dini merkezi. Bu-günkü Süryanilerin atalar›olan ve günefle tapan Ara-miler, MÖ 2. binden baflla-yarak 4 bin y›l boyunca bu-rada her günefl do¤uflunda bir ayin düzenleyerek günefle kurban-lar sunuyorlarm›fl. ‹sa Mesih'ten sonra H›ristiyanl›¤› benimseyipkiliseler kurmufllar. Manast›r kuruldu¤u dönemden kalma mo-zaikler bugün de duruyor. Canl› bir tarih görünümünde olan ma-nast›r›n en büyük özelliklerinden biri de içinde 52 Süryani patri¤i-nin mezarlar›n›n bulunmas›. Manast›r›n 1 km kuzeyinde kayala-ra oyulmufl Meryem Ana Kilisesi (Theodoros Tap›na¤›) ve Mar Ya-kup Manast›r› ile Deyr ul Zaferan bir üçlü oluflturmakta. Manas-t›r›n içinde tarihi bir ‹ncil ve kutsal tafl mevcut ve ilk t›p fakültesi-nin burada kuruldu¤u söyleniyor.

ÖNEML‹TELEFONLARMardin BelediyesiTel: (0482) 212 13 45Devlet HastanesiTel: (0482) 212 10 48Onur AirTel: (0482) 312 83 84Emniyet Müdürlü¤üTel: (0482) 212 10 34JandarmaTel: (0482) 212 39 40‹l Turizm Müdürlü¤üTel: (0482) 212 58 45

Maryakup Manast›r› Nusaybin’de yer alanbu manast›r eskidenArun ad›yla an›lm›fl isede Suruçlu profesörMaryakup'un ad›yla ta-n›nm›flt›r. I. veya II.yüzy›lda infla edildi¤itahmin ediliyor.

Deyr-ul ZaferanManast›r›

Mar Gabriel Manast›r›

DOGU 9/18/08 11:13 AM Page 19

DOGU 9/18/08 11:13 AM Page 24