TÜRKİYE CUMHURİYETİ

ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ

SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ

İŞLETME ANABİLİM DALI

TÜRKİYE’DE ÜNİVERSİTELERİN STRATEJİK PLANLARINDAKİ

MİSYON, VİZYON VE STRATEJİK AMAÇLARIN İÇERİK ANALİZİ

Şule KUNT

YÜKSEK LİSANS TEZİ

ADANA / 2012

TÜRKİYE CUMHURİYETİ

ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ

SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ

İŞLETME ANABİLİM DALI

TÜRKİYE’DE ÜNİVERSİTELERİN STRATEJİK PLANLARINDAKİ

MİSYON, VİZYON VE STRATEJİK AMAÇLARIN İÇERİK ANALİZİ

Şule KUNT

Danışman: Prof. Dr. Ünal AY

YÜKSEK LİSANS TEZİ

ADANA / 2012

Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimleri Enstitüsü Müdürlüğüne,

Bu çalışma jürimiz tarafından İşletme Anabilim Dalında YÜKSEK LİSANS

TEZİ olarak kabul edilmiştir.

Başkan: Prof. Dr. Ünal AY

(Danışman)

Üye: Prof. Dr. Azmi YALÇIN

Üye: Yrd. Doç. Dr. Haşim AKÇA

ONAY

Yukarıdaki imzaların, adı geçen öğretim elemanlarına ait olduklarını onaylarım.

12/07/2012

Prof. Dr. Azmi YALÇIN

Enstitü Müdürü

Not: Bu tezde kullanılan özgün ve başka kaynaktan yapılan bildirişlerin, çizelge, şekil

ve fotoğrafların kaynak gösterilmeden kullanımı, 5846 Sayılı Fikir ve Sanat Eserleri

Kanunu’ndaki hükümlere tabidir.

iii

ÖZET

TÜRKİYE’DE ÜNİVERSİTELERİN STRATEJİK PLANLARINDAKİ

MİSYON, VİZYON VE STRATEJİK AMAÇLARIN İÇERİK ANALİZİ

Şule KUNT

Yüksek Lisans Tezi, İşletme Anabilim Dalı

Danışman: Prof. Dr. Ünal AY

Temmuz, 2012, 112 Sayfa

5018 sayılı kamu mali yönetimi ve kontrol kanunu bütün kamusal kurumlar

yanında üniversitelerin de stratejik planlama süreci çerçevesinde kaynak kullanmasını

ve yönetilmesini zorunlu hale getirmiştir. Bu çalışmada Türk üniversitelerinin misyon,

vizyon ve stratejik amaçları incelenmiş ve içerik analizine tabi tutulmuştur. Çalışmanın

amacı misyon, vizyon ve stratejik amaçların üniversiteden üniversiteye farklılık gösterip

göstermediğini incelemektir. Farklı bir ifadeyle, çalışma üniversitelerin temel

görevlerinin, uzun dönemde ulaşmak istedikleri sonuçların ve mevcut kaynaklarını

kullanma amaçlarındaki farklılıkları incelemeyi amaçlamaktadır.

Çalışmanın verileri http://www.sp.gov.tr sitesinde yer alan devlet

üniversitelerinin stratejik planlarından elde edilmiştir. Vakıf üniversitelerinin verileri ise

her üniversitenin kendi web sitesindeki stratejik planların incelenmesi ile sağlanmıştır.

Üniversitelerin stratejik planlarında beyan ettikleri misyon, vizyon ve stratejik

amaçları içerik analizi yöntemi ile incelemeye tabi tutulmuştur. Verilerin analizinde

yönetim alanında pek kullanılmayan fakat sosyal bilimler alanında sıklıkla başvurulan

içerik analizi, bir çözümleme yöntemi olmasının ötesinde bireyleri sorgulamak yerine

yazılı dokümanları inceleme imkânı sağladığından bu çalışmada tercih edilmiştir.

Üniversitelerin misyon, vizyon ve stratejik amaçları ifade ediliş biçimi ve içeriği

açısından farklılıklar göstermektedir. Örneğin bazı üniversiteler misyon, vizyon ve

stratejik amaçlarını kısa ifadelerle tanımlamışken, bazı üniversiteler uzun ve kapsamlı

açıklamaları tercih etmişlerdir. Her üniversitenin stratejik planında yer alan misyon,

vizyon ve stratejik amaç açıklamaları incelenerek, ifadenin vurguladığı ilk beş sözcük

iv

ve kavram içerik analizinde kullanılacak veri olarak belirlenmiştir. Daha sonra bu

sözcük veya kavramlar sıklıklarına göre sayılmış ve sıralanmıştır.

Analiz sonucunda Türk üniversitelerinin misyon açıklamalarında “toplumsallık”

vurgusunun sıklıkla yapıldığı bulgusuna ulaşılmıştır. Ayrıca vizyon açıklamalarında da

“evrensellik” kavramından sıklıkla bahsedildiği tespit edilmiştir. Türk üniversitelerinin

amaçlarında bilimsel faaliyetlere daha çok kaynak ayırma kaygısı da bu çalışmanın

bulguları arasındadır.

Anahtar Kelimeler: Misyon, Vizyon, Strateji, Stratejik Planlama, Stratejik Amaç,

İçerik Analizi

v

ABSTRACT

CONTENT ANALYSIS OF MISSION, VISION AND STRATEGIC GOALS OF

TURKISH UNIVERSITIES AS STATED IN STRATEGIC PLANS

Şule KUNT

Master Thesis, Business Administration

Thesis Advisor: Prof. Dr. Ünal AY

July, 2012, 112 Pages

Beginning in 2004, along with other public organizations Turkish universities

are required to prepare strategic plans to manage and use financial resources allocated

by the government. This study aims at examining mission, vision and strategic goal

statements of Turkish universities. The main purpose of the study is to determine if

Turkish universities differ in terms of emphasis or priority in mission, vision and

strategic goals as stated in strategic plans.

Data for this study was obtained from http://www.sp.gov.tr web site where

strategic plans of all Turkish public universities were kept. For the foundation

universities, it was necessary to go to the web site of each university and examine the

strategic plan of the university.

Mission, vision and strategic goals proclaimed by Turkish universities were

examined by content analysis method. Content analysis as a method of study has not

been frequently applied in the area of business and management in Turkey; even though

other disciplines in social sciences more frequently employ this technique as a data

analysis method. When the written information or document is preferred as a main

source of data, content analysis seems to possess advantages over survey data.

Findings show that mission, vision and strategic goals of universities differ in

terms of length of the statement and content. For instance some universities formulated

statements of mission, vision and goals in a single sentence while others preferred

longer descriptions of mission, vision and goal statements. Majority of Turkish

universities emphasized societal dimensions in their mission statements. In vision

statements Turkish universities emphasized the concept of global and globalization

vi

more frequently then other concepts. Finally it was determined that Turkish universities

prefer to allocate their financial resources mainly toward scientific projects and

activities.

Keywords: Mission, Vision, Strategic Goals, Strategic Plans, Strategic Management,

Content Analysis

vii

ÖNSÖZ

Tez çalışmasının gerek hazırlanmasında gerekse de yüksek lisans öğrenimim

sürecinde sabırlı kişiliğiyle bana yardımcı olan, yol gösteren ve tüm çalışma boyunca

tam anlamıyla motive olmamı sağlayan çok değerli danışman hocam Prof. Dr. Ünal

AY’ a çok değerli katkılarından dolayı teşekkürü bir borç bilirim.

Bu süreçte maddi manevi desteğini esirgemeyen çok değerli annem Sevgi

KUNT, babam İbrahim KUNT ve kardeşim Olcay KUNT’ a da yürekten teşekkür

ederim. Ayrıca ismini buraya sığdıramadığım birçok arkadaşıma da manevi

desteklerinden dolayı teşekkürlerimi sunuyorum.

Saygılarımla

Şule KUNT

viii

İÇİNDEKİLER

Sayfa

ÖZET .......................................................................................................................... iii

ABSTRACT ................................................................................................................ v

ÖNSÖZ ...................................................................................................................... vii

TABLOLAR LİSTESİ ............................................................................................. xi

ŞEKİLLER LİSTESİ ............................................................................................... xiii

EKLER LİSTESİ ................................................................................................... xiv

BÖLÜM 1

GİRİŞ

1.1. Çalışmanın Amacı .................................................................................................. 2

1.2. Çalışmanın Önemi .................................................................................................. 2

1.3. Çalışmanın Yöntemi ............................................................................................... 3

1.4. Çalışmanın Planı .................................................................................................... 3

BÖLÜM 2

STRATEJİK YÖNETİMİN TEMEL KAVRAMLARI

2.1. Strateji Kavramı ..................................................................................................... 5

2.2. Stratejik Planlama .................................................................................................. 8

2.2.1. Misyon ....................................................................................................... 19

2.2.1.1. Misyonun Öğeleri ........................................................................... 20

2.2.1.2. Çıkar Grupları................................................................................. 22

2.2.1.3. Misyonun Özellikleri ...................................................................... 23

2.2.1.4. Misyonla İlgili Yapılmış Çalışmalar ............................................... 24

2.1.1.5. Misyon İfadelerinin Yetersizlik Nedenleri ...................................... 27

2.2.2. Vizyon ........................................................................................................ 28

2.2.2.1. Vizyonun Temel Özellikleri ............................................................ 32

2.2.2.2. Vizyon Oluşturma Süreci ................................................................ 32

2.2.2.3. Vizyoner Yöneticilik ...................................................................... 36

ix

2.2.2.4. Vizyonun Yetersiz Olma Nedenleri ................................................ 37

2.2.3 Stratejik Amaç ............................................................................................. 37

BÖLÜM 3

YÜKSEK ÖĞRETİM EĞİTİMİ VE YÜKSEKÖĞRETİM KURUMLARI

3.1. Türkiye de Yüksek Öğretim ................................................................................. 44

3.2. Yüksek Öğretim Kurumları ve Sorunları .............................................................. 45

3.2.1. Üniversiteler ............................................................................................... 52

3.2.2. Türkiye’de Devlet ve Vakıf Üniversitelerinde Misyon Vizyon ve Stratejik

Amaçlar ...................................................................................................... 65

BÖLÜM 4

YÖNTEM VE BULGULAR

4.1. Yöntem ................................................................................................................ 67

4.1.1. İçerik Analizi .............................................................................................. 69

4.2 Bulgular ................................................................................................................ 71

4.2.1. Evrensellik ................................................................................................. 82

4.2.2. Toplumsallık .............................................................................................. 82

4.2.3. Bilimsellik .................................................................................................. 84

4.2.4. Çağdaşlık .................................................................................................... 84

4.2.5. Atatürkçülük ............................................................................................... 85

4.2.6. Bölgesellik ................................................................................................. 85

4.2.7. Alt yapıyı geliştirmek ................................................................................. 86

4.2.8. Tanınırlılık ................................................................................................. 86

4.2.9. Saygınlık .................................................................................................... 87

4.2.10. Kurumsallık .............................................................................................. 88

4.2.11. Eğitimi İyileştirmek .................................................................................. 88

4.2.12. Öğrenci Odaklılık ..................................................................................... 89

4.2.13. Paydaş Odaklılık ....................................................................................... 89

4.2.14. Yenilikçilik ............................................................................................... 90

4.2.15. Eğitim Kalitesini Artırmak ........................................................................ 91

4.2.16. Dünya Üniversitesi Olmak ........................................................................ 91

x

4.2.17. Birey Odaklılık ......................................................................................... 92

4.2.18. Uluslararasılaşmak .................................................................................... 92

BÖLÜM 5

SONUÇ VE ÖNERİLER

5.1. Sonuç ................................................................................................................... 93

5.2. Öneriler ................................................................................................................ 95

KAYNAKÇA ............................................................................................................. 96

EKLER .................................................................................................................... 104

ÖZGEÇMİŞ ............................................................................................................ 112

xi

TABLOLAR LİSTESİ

Sayfa

Tablo 1: Türkiye de ki Üniversite Sayıları .................................................................. 65

Tablo 2: Türk Üniversitelerinin Misyon Açıklamalarında Sık Vurgulanan Kavram

Grupları ...................................................................................................... 72

Tablo 3: Türk Üniversitelerinin Misyon Açıklamalarında En Sık Vurgulanan

Kavramlar (Toplam) ..................................................................................... 72

Tablo 4: Türk Üniversitelerinin Vizyon Açıklamalarında Sık Vurgulanan Kavram

Grupları....................................................................................................... 74

Tablo 5: Türk Üniversitelerinin Vizyon Açıklamalarında En Sık Vurgulanan Kavramlar

(Toplam) ..................................................................................................... 74

Tablo 6: Türk Üniversitelerinin Amaç Açıklamalarında Sık Vurgulanan Kavram

Grupları....................................................................................................... 75

Tablo 7: Türk Üniversitelerinin Amaç Açıklamalarında En Sık Vurgulanan Kavramlar

(Toplam) .................................................................................................... 75

Tablo 8: Devlet Üniversitelerinin Misyon Açıklamalarında Sık Vurgulanan Kavram

Grupları...................................................................................................... 76

Tablo 9: Devlet Üniversitelerinin Misyon Açıklamalarında En Sık Vurgulanan

Kavramlar (Toplam) .................................................................................... 76

Tablo 10: Devlet Üniversitelerinin Vizyon Açıklamalarında Sık Vurgulanan Kavram

Grupları ...................................................................................................... 77

Tablo 11: Devlet Üniversitelerinin Vizyon Açıklamalarında En Sık Vurgulanan

Kavramlar (Toplam) ................................................................................... 77

Tablo 12: Devlet Üniversitelerinin Amaç Açıklamalarında Sık Vurgulanan Kavram

Grupları ...................................................................................................... 79

Tablo 13: Devlet Üniversitelerinin Amaç Açıklamalarında En Sık Vurgulanan

Kavramlar (Toplam). .................................................................................. 79

Tablo 14: Vakıf Üniversitelerinin Misyon Açıklamalarında Sık Vurgulanan Kavram

Grupları. ..................................................................................................... 80

Tablo 15: Vakıf Üniversitelerinin Misyon Açıklamalarında En Sık Vurgulanan

Kavramlar (Toplam). .................................................................................. 80

Tablo 16: Vakıf Üniversitelerinin Vizyon Açıklamalarında Sık Vurgulanan Kavram

xii

Grupları ..…………………………………………………………………...81

Tablo 17: Vakıf Üniversitelerinin Vizyon Açıklamalarında En Sık Vurgulanan

Kavramlar (Toplam). .................................................................................. 81

Tablo 18: Vakıf Üniversitelerinin Amaç Açıklamalarında Sık Vurgulanan Kavram

Grupları ...................................................................................................... 83

Tablo 19: Vakıf Üniversitelerinin Amaç Açıklamalarında En Sık Vurgulanan

Kavramlar (Toplam) ................................................................................... 83

xiii

ŞEKİLLER LİSTESİ

Sayfa

Şekil 1: Etkin Strateji Unsurları .................................................................................. 7

Şekil 2: Stratejik Planlama Soruları ........................................................................... 10

Şekil 3: Stratejik Planlamanın Temel Bileşenleri ....................................................... 12

Şekil 4: Stratejik Planlama Sürecinin Ana Aşamaları ................................................ 14

Şekil 5: Misyon Unsurları ......................................................................................... 21

Şekil 6: Misyon Oluşumunda ve Gelişiminde Etkili Olan Çıkar Grupları .................. 22

Şekil 7: Misyonda Başarı İçin Yapılması Gerekenler ................................................ 25

Şekil 8: Vizyonun Temel Bileşenleri ......................................................................... 31

Şekil 9: Vizyonun Oluşumunda Etkili Olan Unsurlar ................................................ 33

Şekil 10: Vizyon Oluşturma Süreci ............................................................................. 34

Şekil 11: Vizyon Oluşturma Yöntemi ......................................................................... 36

xiv

EKLER LİSTESİ

Sayfa

Ek 1. Evrensellik Kavramının Kullanım Şekiller .................................................... 104

Ek 2. Toplumsallık Kavramının Kullanım Şekiller ................................................. 104

Ek 3. Bilimsellik Kavramının Kullanım Şekiller .................................................... 105

Ek 4. Çağdaşlık Kavramının Kullanım Şekiller ...................................................... 105

Ek 5. Atatürkçülük Kavramının Kullanım Şekiller ................................................. 106

Ek 6. Bölgesellik Kavramının Kullanım Şekiller .................................................... 106

Ek 7. Altyapıyı Geliştirmek Kavramının Kullanım Şekiller.................................... 107

Ek 8. Tanınırlılık Geliştirmek Kavramının Kullanım Şekiller................................. 107

Ek 9. Saygınlık Geliştirmek Kavramının Kullanım Şekiller ................................... 108

Ek 10. Kurumsallık Kavramının Kullanım Şekiller ................................................ 108

Ek 11. Eğitimi İyileştirmek Kavramının Kullanım Şekiller .................................... 109

Ek 12. Öğrenci Odaklılık Kavramının Kullanım Şekiller ....................................... 109

Ek 13. Paydaş Odaklılık Kavramının Kullanım Şekiller ......................................... 109

Ek 14. Yenilikçilik Kavramının Kullanım Şekiller ................................................. 110

Ek 15. Eğitim Kalitesini Artırmak Kavramının Kullanım Şekiller .......................... 110

Ek 16. Dünya Üniversitesi Olmak Kavramının Kullanım Şekiller .......................... 111

Ek 17. Birey Odaklılık Kavramının Kullanım Şekiller ........................................... 111

Ek 18. Uluslararasılaşmak Kavramının Kullanım Şekiller ...................................... 111

1

BÖLÜM 1

GİRİŞ

Günümüzde değişkenliğin, belirsizliğin, riskin ve rekabetin dozunun yüksek

olduğu bir iş ortamı mevcuttur. Kurumlar bu mevcut durumdan doğrudan

etkilenmektedir. Kurumlar sürekli kendini yenileyerek ve değişen duruma uyum

sağlayarak ayakta kalmaya çalışmaktadırlar. Tabi ki bu mücadeleyi başarılı kılmak için

kurumların, sağlam, ayakları yere basan bir yönetime sahip olması gerekmektedir.

Değişkenliğin yüksek olduğu iş ortamında yöneticilerin ileriyi görebilmesi, kontrolü

sağlayabilmesi güçtür. Yöneticilerin, bu güç durumu modern yönetim yapıları arasında

gösterilen stratejik yönetim modeli ile aşması mümkündür. Stratejik yönetim,

yöneticilerin değişken ortamda ileriyi görüp tedbir almalarında etkili olmaktadır.

Dünyada yaşanan değişimlerden etkilenen birçok yükseköğretim kurumu yöneticisi de

gelecekteki belirsizliğin etkisini yok etmek veya azaltmak için stratejik yönetim

modelini uygulamaktadır. Stratejik yönetimi etkin bir şekilde uygulayabilmek içinde

stratejik planlama yapma gerekliliği doğmuştur.

Türkiye de devlet ve vakıf üniversitelerinin misyon, vizyon ve stratejik

amaçlarını açıklama konusunda, 2005 yılına kadar her hangi bir zorunlulukları

olmamıştır. 2005 yılında 2547 sayılı yüksek öğretim kanununun maddelerine

dayanılarak “Yüksek Öğretim Kurumlarında Akademik Değerlendirme ve Kalite

Geliştirme Yönetmeliği” hazırlanmıştır. Bu yönetmelikle, söz konusu tanımlamaların

kalite değerlendirilmesiyle kontrol edileceği belirtildiğinden tüm yüksek öğretim

kurumları için açıklanması neredeyse zorunlu hale getirilmiştir. Söz konusu yönetmelik

kapsamında tüm üniversiteler rektörlüğe bağlı bir birim aracılığıyla stratejik planlarını

geliştirmiş ya da geliştirmektedirler. Böylece ülkenin gelişmesinde önemli rolü olan

yükseköğretim kurumlarının akademik ve idari hizmetlerinin değerlendirilmesi,

kalitelerinin geliştirilmesi ile ilgili stratejileri, süreçleri görmek mümkün hale gelmiştir.

Bu yönetmeliğin dışında, 5018 sayılı “Kamu Malî Yönetimi ve Kontrol”

kanunu mevcuttur. Söz konusu kanunun özellikle 9. Maddesi, misyon, vizyon ve

stratejik amaç açıklama zorunluluğunu kamu üniversiteleri için getirmiştir. 2003 yılında

kabul edilen “ Kamu Malî Yönetimi ve Kontrol” kanunun 9. Maddesi, kamu

idarelerinin kalkınma planları, programları, ilgili mevzuat ve benimsedikleri temel

2

ilkeler çerçevesinde geleceğe ilişkin misyon ve vizyonlarını oluşturmaları gerektiği

yönündedir. Ayrıca kamu idarelerinin stratejik amaç ve ölçülebilir hedef saptamaları,

performanslarının önceden belirlenen göstergeler doğrultusunda ölçülmesi ve sürecin

izleme ve değerlendirmesinin yapılması amacıyla katılımcı yöntemlerle stratejik plan

hazırlamaları gerektiği belirtilmiştir (http://www.hukuki.net/ ).

Üniversitelerde özellikle 2005 yılından sonra kullanılmaya başlayan stratejik

planlamada, hazırlanan stratejik planlarda ve bu planların uygulama sürecinde titiz

olunması ve bu konuda uzmanlaşılması gerekmektedir. Hazırlanan stratejik planlar,

üniversitelerin daha kaliteli eğitim öğretim hizmeti vermesinde etkili olmakla birlikte,

daha başarılı bilimsel çalışmalar yapılmasında da fayda sağlayacaktır. Ayrıca stratejik

planlar hem kamu sektörünün hem de özel sektörün değişen koşullara uyarlanan

ihtiyaçları doğrultusunda insan gücü yetiştirmesinde ve aynı kurumlara sağladığı

danışmanlık hizmetinde de daha etkili olunmasını sağlayacaktır.

Diğer taraftan kurumların etkili misyon ve vizyon açıklamaları da bu değişim

sürecine uyumu kolaylaştıracaktır. Kurumların stratejik planlamalarının da muhtemel

kuruluş aşamasında belirlenen misyon ve vizyon açıklamaları doğrultusunda yapılması

etkililik açısından önem arz etmektedir.

1.1. Çalışmanın Amacı

Ülkenin kalkınmasında etkin olan yüksek öğretim kurumlarının dünyada

yaşanan değişimi takip edip bu değişime uyum sağlaması zorunluluk gereğidir. Türkiye

de mevcut üniversite sayısı her geçen gün hızla artmaktadır. Hangi üniversitenin

gelecekteki belirsizliklerle nasıl mücadele edeceği konusunun akademisyenler,

öğrenciler ve diğer paydaşlarca takibi zorlaşmaktadır. Bu sebeple bu çalışmanın amacı

Türkiye de ki üniversitelerin, stratejik planlarında belirlenen misyon, vizyon ve stratejik

amaçlarını incelemektir. Üniversitelerin misyon ve vizyonlarında neleri temel aldıkları

hangi hedefleri hangi stratejik amaçları gerçekleştirmek için belirledikleri gibi sorulara

cevap aranacaktır.

1.2. Çalışmanın Önemi

Ülkenin gelişmesinde önemli bir yere sahip olan üniversitelerin kaliteli eğitim

öğretim hizmeti vermesi değişen dünyada her geçen gün önemli hale gelmektedir.

3

Kaliteyi sağlamak ve geleceği planlamak için hazırlanan stratejik planların önemi de

artmaktadır. Üniversite sayısının artması stratejik planların üniversitenin paydaşlarınca

(akademisyenler, öğrenciler ve toplum) takibinin güçleşmesi ve bu doğrultuda

çalışmanın amacını oluşturan stratejik planların birlikte incelenmesi çalışmayı önemli

kılmaktadır. Ayrıca üniversitelerin kuruluş aşamasında belirledikleri misyon ve

vizyonlarında nasıl eğitim öğretim hizmeti verdikleri yönünde önemli ipuçları

yakalanabilmektedir.

1.3. Çalışmanın Yöntemi

Bu çalışmada Türkiye de bulunan vakıf ve devlet üniversitelerinin misyon,

vizyon ve stratejik amaçlar kriterleri çerçevesinde stratejik planlarının nitelikleri

anlaşılmaya çalışılmıştır. Daha çok kamu yönetimi ve yönetim ve organizasyon

anabilim dallarıyla ilişkili olan bu konuda, kavramsal açıdan öncelikli olarak bu bilim

dallarından faydalanılmıştır. Çalışmada ikincil verilerden yararlanılmıştır. İlk aşamada

konuyla ilgili kütüphane, yazılı ve elektronik kaynaklardan faydalanılmış ve bu

çerçevede kitap, makale ve internet kaynaklı dokümanlar incelenmiştir. İkinci aşamada

ise nitel analiz tekniklerinden biri olan içerik analizi sürecine geçilmiştir. Belirlenen

misyon, vizyon ve stratejik amaçlar içerik analizi yöntemiyle incelenmiştir.

1.4. Çalışmanın Planı

Çalışma beş bölümden oluşmaktadır.

Giriş bölümünde çalışmanın amacı, önemi ve yöntemi açıklanmıştır.

İkinci bölümde çalışmanın temelini oluşturan stratejik yönetim kavramlarının

açıklamalarına yer verilmiştir. Öncelikle strateji kavramı açıklanmış, Stratejik planlama

kavramıyla ilgili yazın taraması incelenmiştir. Daha sonra araştırmanın odaklandığı

misyon, vizyon ve stratejik amaç kavramlarına yer verilmiştir.

Üçüncü bölümde ise yüksek öğretim kurumları ve sorunları irdelenmiştir. Daha

sonra üniversitelerle ilgili açıklamalara yer verilmiştir.

Dördüncü bölümde çalışmanın yöntemi, içerik analizi açıklanmıştır. Araştırma

ile ilgili bulgular sunulmuştur.

4

Son bölümde devlet ve vakıf üniversitelerinin misyon, vizyon ve stratejik

amaçları ile ilgili içerik analizi sonuçları sunulmuştur. Daha sonra üniversitelere yönelik

öneriler sunularak çalışma sonlandırılmıştır.

5

BÖLÜM 2

2. STRATEJİK YÖNETİMİN TEMEL KAVRAMLARI

Bu bölümde, stratejik yönetimin temel kavramları incelenmiştir. Stratejik

yönetimin temel kavramları arasında stratejik planlama, misyon, vizyon ve stratejik

amaçlar tanımlanıp tartışılmıştır. Ancak stratejik yönetimin alt kavramlarına geçmeden

önce strateji sözcüğü farklı boyutlardan tanımlanmış (yön olarak, düşünce olarak, eylem

olarak, kültür olarak strateji), ve tartışılmıştır. Daha sonra stratejik planlama süreci, plan

öncesi analizler (SWOT), stratejik planlama sürecinde misyon, vizyon ve stratejik

amaçların önemine yer verilmiştir. Daha sonra misyon ve misyona ilişkin öğelere, çıkar

grupları ve misyonla olan ilişkilerine, misyonun özelliklerine ve misyon oluşturulma

sürecindeki sorunlara yer verilmiştir. Son olarak vizyon, vizyonun temel özellikleri,

vizyon oluşturma süreci, vizyoner yöneticilik v.s kavramları tanıtılmış ve irdelenmiştir.

2.1. Strateji Kavramı

Strateji kavramı sevk ve idare anlamında kullanılmaya başlanmıştır. Genel

olarak harp planı olarak kullanılan strateji kavramının temeli askerliğe dayanır (Bircan,

1999, s.13). Strateji kelimesinin tam bir Türkçe karşılığı mevcut değildir. Dilimize

20.yy ın başlarında askeri bir terim olarak girmiştir. Düşmanın hareketlerini önceden

kestirerek genel bir plan yapmak anlamında kullanılmıştır (Bilgiç, 2008, s.9).

Strateji, savunma alanında geniş olarak kullanılan bir kavram olmakla birlikte

zamanla yönetim alanında sıklıkla kullanılmaya başlanmıştır. 1960’lı yıllardan itibaren

bir yönetim tarzı olarak ele alınmaya başlayan strateji, bir örgütün amacına ulaşmak için

izleyeceği yollar anlamına gelmektedir (Aktan, 2008, s.6).

Strateji, 20.yy ın ikinci yarısından itibaren işletmelerin yönetim alanında aynı

askeri mantıkta ki gibi işletmenin çevresiyle ilişkilerini düzenleyerek rakiplerine

üstünlük sağlama amacıyla kullanılmıştır (Bilgiç, 2008, s.9). Strateji, örgütün farklı

kademelerinde oluşan karışıklıkları açıklığa kavuşturmaktadır. Genel olarak amaçları

belirleyen, ekonomik bir ortamda örgütün en iyi duruma ulaşması ile ilgili kararlar

bütünüdür (Canbay, 2008, s.8) .

6

Bilgiç (2008, s.10), strateji kavramıyla ilgili olarak Chandler’dan Porter’e kadar

kavramın tanımında ki değişmeye işaret etmektedir. Örneğin Chandler stratejinin uzun

vadeli olmasına ve hedef belirlemeye vurgu yaparken, Tilles, örgütün politikalarına

odaklanmaktadır. Aynı şekilde Anthony, hedefler ve kaynaklara değinirken, Mintzberg,

daha çok örgütsel kararlar ve kararlara bağlı faaliyetleri “strateji” olarak nitelemektedir.

Son olarak Porter, stratejiyi daha çok rekabet ve rekabet ortamında örgütün kendine

konum oluşturma gayreti olarak açıklamıştır.

Yüce (2007, s.4), stratejinin birbirinden farklı boyutlarına işaret etmektedir:

• Bir yön olarak strateji: Strateji her şeyden önce bir yön belirleme sürecini

ifade eder.

• Bir düşünce olarak strateji: Strateji bir düşünme sürecidir. Önceden

yapılan hazırlıkla bir gelecek tasarımıdır.

• Bir eylem olarak strateji: Strateji aynı zamanda bir davranıştır. Düşünce

eyleme dönüşürse değer ifade eder. Yani düşünce eylemle sonuçlanırsa bir

davranış oluşur.

• Bir durum olarak strateji: Strateji bir ortamda durum belirleme, değişen

koşullar karşısında durum alma sürecidir. Bu da çevreye uyumu

kolaylaştırır.

• Bir kültür olarak strateji: Örgütün ortamda belli bir duruma

konumlanması bir tercihin ifadesidir. Bu tercihinde dünya görüşüne

dayandığı kabul edilirse strateji sadece seçilen durum değil daha da öte

dünyaya bakış açısıdır.

Strateji için şu ilkelerin varlığından söz edilebilir (Bircan, 1999, s.13):

• İleriye dönük politikalar geliştirme

• Amaçlarla araçları bütünleştirme

• Elde ki güçleri verimli kullanmaya yöneltme

• Esnek ve tedbirli olma

Örgüt için oluşturulan stratejiler başarı için etkilidir. Dar anlamıyla strateji, bir

amacı gerçekleştirmek için belirlenen hareket tarzıdır. Strateji oluşturulmadan kazanılan

7

başarılar için tesadüf bir başarıdan söz edilebilir. O şekilde kazanılan başarının veya

başarısızlığın bilinçsiz kazanıldığı söylenebilir. Bu nedenle başarı için etkin bir

stratejinin varlığı şarttır (Yüce, 2007, s.2).

Örgütlerde oluşturulan stratejilerin etkin olması için özen gösterilmesinde fayda

görülen noktalar şunlardır (Yüce, 2007, s.3):

• Üst yönetimin liderliğinde geliştirilen stratejiye diğer çalışanlar da dahil

edilmelidir.

• Oluşturulan stratejiler örgüte özgü olmalıdır.

• Stratejiler çalışanların analizi yapılarak, çalışanların hedefleri ile stratejilerin

uyumlu olması göz önüne alınarak oluşturulmalıdır.

• Stratejiler, örgütün başarısını nasıl sağlayacağına, ne tip ürünleri satacağına

ve müşteri beklentilerini ne ölçüde tatmin edeceğine odaklanmış olmalıdır.

• Stratejiler örgüt değerlerini yansıtmalıdır.

• Stratejiler, örgüt ne yapabilir? Gelecekte nerde bulunmak istiyor? Sorusuna

cevap verebilmelidir.

Etkin bir stratejinin içermesi gereken unsurlar Şekil 1 de görülmektedir (Yüce,

2007, s.3) :

Şekil 1: Etkin strateji unsurları

8

Örgütler, seçtikleri stratejiler doğrultusunda örgütsel yapılarını da

şekillendirmektedirler. Örneğin farklılaştırılmış ürün temelli bir strateji belirleyen

örgütün, yapısının da yeniliğe açık, değişime uyumun kolay olması beklenir. Yani

örgüt, ekip çalışmasına dayalı, yeniliğe açık, değişime uyumlu bir temel yapıda

şekillenmelidir (Canbay, 2008, s.8).

2.2. Stratejik Planlama

Planlama yönetim sürecinin ayrılmaz bir unsurudur. Stratejik planlama 1950’li

yıllardan itibaren özel sektörde küresel değişimin hızına ayak uydurmak için

uygulanmaya başlamıştır. 1980’li yıllardan itibaren de kamu sektöründe uygulanmaya

başlamıştır (Genç, 2009, s.1).

Türkiye de stratejik planlamanın düzenlendiği ilk metin, 5436 sayılı kamu mali

yönetimi ve kontrol kanunu ile bazı kanun ve kanun hükmünde kararnamede değişiklik

yapılması hakkındaki kanundur. Bunun yanında 5018 sayılı belediye ve 5216 sayılı

büyükşehir belediyesi kanunlarında da stratejik planlamaya ilişkin düzenlemeler

mevcuttur. Ayrıca 5302 sayılı il özel idareleri kanunu ve 5227 sayılı kamu yönetiminin

temel ilkeleri ve yeniden yapılandırılması hakkındaki kanun tasarısında da stratejik

planlamaya ilişkin hükümler bulunmaktadır (Genç, 2009, s.2).

Stratejik planlama stratejik yönetim sürecinin ilk aşamasıdır. Stratejik planlama

bir örgütün mevcut durumunu, ne yaptığını, ne için yaptığını şekillendiren ve bu sürece

öncülük eden temel kararlar ve eylemleri üreten disiplinli bir çalışmadır (Erkan, 2007,

s.17). Stratejik planlama, kurumsal hedeflere odaklanmayı engelleyen olumsuzlukların

gelecekte ne gibi durumlar ortaya çıkarabileceğini anlamayla ilişkilidir. Geleceği

bugünden öngörerek örgütü bu öngörü çerçevesinde amaçlara yönlendiren ve en iyi

sonucu almaya dönük planlamalar, stratejik planlama için temel oluşturmaktadır

(Başkan, 1993, s.368). Şahin’in (2008) ileri sürdüğü gibi stratejik planlama, örgütün

belli bir amaç doğrultusunda sahip olduğu tüm enerji, kaynak ve faaliyetlerinin odak

noktası olarak ele alınabilir. Örgütün sürekliliği için gerekli olan stratejik planlama,

örgütün amacına ulaşabilmesini sağlayan bir araçtır (s.84).

Genç’e (2009, s.2) göre stratejik planlama için çeşitli tanımlar mevcuttur:

Örneğin, Poister ve Strcib’e (2005, s.46) göre, örgütün performansında belirleyici bir

kavramdır. Bryson’a (1988, s.11) göre ise, bir örgütün ne olduğuna ilişkin karar ve

faaliyetleri oluşturan disiplinli bir süreçtir. Diğer yandan Yüksel (2002, s.31) stratejik

9

planlamayı, örgütün gelecekle ilgili tüm olasılıklarını göz önüne alarak örgüt

performansını artırmada etkin bir araç olarak tanımlamaktadır. Dinçer (1998, s.35) ise,

işletmenin iç ve dış çevresiyle planlanması, örgütlenmesi, koordinasyonu ve kontrol

edilmesi süreci olarak görmektedir stratejik planlamayı. Son olarak Gürer (2006, s.91)

stratejik planlamayı, “Örgütün ne olduğu ne yaptığı ve neyi neden yaptığına şekil veren

ve yol gösteren temel kararları ve eylemleri üretmek için disipline edilmiş bir çabadır”

diye tanımlamaktadır.

Birbiri ile zaman zaman karıştırılabilen stratejik yönetim ve stratejik planlama

kavramları aslında eş anlamlı değil farklı anlam içeren kavramlardır. Stratejik yönetim,

stratejik plan süreci için belirlenen stratejilerin uygulanabilmesi için alınabilecek

tedbirlerin uygunluğu ile başlamaktadır. Stratejik planlama ise örgütün amaçlarını

şekillendiren eylemlere ulaşmak için disiplinli bir çabadır (Durna ve Eren, 2002, s.7).

Aslında stratejik planlama, örgütteki tüm paydaşların katılımını ve örgüt yönetiminin

teşvikini içeren sonuca yönelik çabaların bütünüdür (Küçüksüleymanoğlu, 2008, s.403).

Stratejik planlama ile:

• Öncelikle kurumun geleceği yönetilebilir

• Sonrasında ise stratejik planlama, bugünkü durumun analizi ile geleceğe

yön vermeye yardımcı bir yönetsel araç olarak kullanılabilir

Stratejik planlama örgütün büyümesi, devamlılığının sağlanması ve güçlü olması

amacına yöneliktir (Bircan,1999, s.15). Şekil 2 de stratejik planlamayla cevaplanması

gereken sorulara işaret etmektedir (Gürer, 2006, s.91):

• Örgüt Olarak Kimiz?

• Ne Olmak İstiyoruz?

• Hedeflere Nasıl Ulaşabiliriz?

Stratejik planlama ile geleneksel planlama birbirine karıştırılmamalıdır.

Geleneksel planlama genellikle dış çevreyi dikkate almayan mevcut amaç ve hedeflere

yönelik, iç çevreyi temel alan bir planlama yaklaşımıdır. Stratejik planlama ise etkin ve

uygulanabilir bir stratejinin geliştirilmesine ilişkin faaliyetler bütünüdür (Nartgün, 1996,

s.50).

10

Stratejik planlamayı diğer planlama süreçlerinden ayıran özellikleri Gürer,

(2006, s.95) şu şekilde belirlemiştir:

• Stratejik planlama. örgütün tüm bölümlerinde yapılan planların rehberlik

eder.

• Diğer planlara göre daha esnektir. Beklenmedik durumlara uyum stratejik

planlamada daha kolay olurken diğer planlama süreçleri aynı esneklikte

olmayabilir.

• Stratejik planlar daha çok eyleme yöneliktir.

• Stratejik planlama, örgütün vizyon oluşturma arayışı ile de diğer planlama

süreçlerine göre güçlü bir yapıdadır.

• Stratejik planlama, diğer planlama süreçlerine göre daha uzun vadelidir.

• Stratejik planların örgüt iç ve dış çevresine verdiği önem diğer planlamalara

göre daha fazladır.

Şekil 2: Stratejik planlama soruları

11

Stratejik Planlamanın Özellikleriyle ilgili olarak; öncelikle stratejik planlama,

her olasılık düşünülerek oluşturulduğundan tek bir kavramla ifade edilemez. Stratejik

planlama, örgüte yön gösteren kararlar bütünüdür. İkinci olarak stratejik planlama,

örgütün, çevresiyle uzun vadeli dengenin kurulup şekillenmesinde etkilidir. Üçüncü

olarak stratejik planlama tek sefer uygulanıp sonlanan bir işlem değil duruma göre

esneklik gösteren bir süreçtir (Gürer, 2006, s.91). Dördüncü olarak stratejik planlama

dinamiktir ve örgütü geleceğe yönlendirir. Beşinci olarak stratejik planlama, yönetimin

kalitesini pekiştiren disiplinli, sistemli, örgüt tarafından ifade edilen ve örgütün kendini

değerlendirdiği bir araçtır. Son olarak stratejik planlama hesap verme sorumluluğuna

temel oluşturur; hedeflenen sonuca ne ölçüde ulaşıldığının denetimini kolaylaştırır

(Canbay, 2008, s.11).

Stratejik planlama sistemli bir çalışmayı gerektirir. Çünkü örgütün önünde ki

amaçlara ulaşmak için detaylı planlamalar yapması gerektirmektedir. Stratejik

planlamanın uzun yıllardır ilgi görmesi ne kadar önemli olduğunun, iyi özellikler

taşıdığının kanıtıdır. Stratejik planlamanın önemi 2. Dünya savaşına kadar

uzanmaktadır.2. Dünya savaşıyla başlayan teknolojik gelişmeler, yönetimin ya da dış

çevrenin büyüyen karmaşıklığı, geçerli kararlar arasında daha fazla zamana ihtiyaç

olması gibi gelişmeler sonrasında stratejik planlamanın önemi ortaya çıkmıştır. Buna

neden olarak, örgütler üzerinde ki, çevrede ki değişimlerin etkili hale gelmesi ve

küreselleşme gösterilebilir. Örgütler, uzun vadeli düşünerek mevcut konumlarını kalıcı

hale getirmenin çarelerini aramaktadırlar. Stratejik planlama örgüt amaçlarının

belirlenerek değerlendirilmesiyle başlamaktadır. Sonrasında örgüt, belirlenen stratejilere

uygun programların geliştirilmesi yoluyla kuramın uygulamaya dönüştürülmesine

yardımcı olmaktadır (Bilgiç, 2008, s.29).

Stratejik planlama etkili bilgi toplayarak stratejik alternatif geliştirmek, araştırma

yapmak ve alınan kararların gelecekte ki sonuçları üzerine vurgu yapmayı

gerektirmektedir (Öztop, 2007, s.28).

Stratejik planlama, örgütün kendine has belirli özellikleri çerçevesinde

hazırlanmalıdır. Örgütlerin stratejik planları birbirlerinden farklı olmalıdır. Stratejik

planlama sürecine bazı örgütler çevre analizi ile başlarken bazı örgütler swot analizi ile

başlayabilmektedir. Bu durum tamamen örgütün ihtiyaçları ve amaçlarıyla paralel bir

durumun sonucudur (Kakırman, 2005, s.51).

12

Stratejik planlama ile zaman kaybı ve gereksiz işlemler azalır. Ayrıca stratejik

planlama ile amaçlar sorumluluklar açıkça belirtilmektedir. Böylece kişisel ve örgütsel

başarı veya başarısızlığı değerlendirmek daha kolaydır (Şener, 2009, s.14).

Stratejik Planlamanın Temel Bileşenleri Şekil 3 te gösterilmektedir (Kılıç ve

Erkan, 2006, s.79):

• Plan öncesi analizler

• Misyon ve vizyon

• Stratejik amaçlar

• Hedefler, faaliyetler ve projeler

Plan Öncesi Analizler: Stratejik planlama aşamasında yaygın olarak kullanılan

SWOT analizidir. SWOT sonuçlarına yönelik dış ve iç faktör değerleme matrisi de

kullanılmaktadır. Aslıda plan öncesi analizler, örgüt içinde ve ya dışında örgütle

etkileşimi olan, örgütün faaliyetlerinden doğrudan ya da dolaylı etkilenen kesimlerin

analizidir.

Şekil 3: Stratejik planlamanın temel bileşenleri

Stratejik planlama öncesinde şu çalışmaların yapılmasında fayda vardır

(Kakırman, 2005, s.49).

13

• Eğitim: Örgüt çalışanlarına verilecek eğitimle stratejik planlamanın

öneminin çalışanlarına bildirilmesi stratejik planlamada başarı sağlar.

• Planlamayı Gerektiren Sebeplerin Belirlenmesi: Belirlenecek sebepler ile

stratejik planlamaya gereken önemin verilmesi sağlanabilecektir.

• Planlamada Görev Alacak Kişilerin Belirlenmesi: Planlamaya gereken önemi

verecek bir ekibin oluşturulması başarı için önemlidir.

• Kurumun Tarihçesinin ve Yapısının Ortaya Çıkarılması: Örgütün misyon,

vizyon, temel değerler ve stratejileri belirlenerek faydalanılacak bilgilerin

ortaya çıkarılmasıdır.

• Stratejik Planlama İçin Gereken Bilgilerin Toplanması: Bu aşamada edinilen

bilgiler, özellikle örgüt iç durum değerlendirilmesinde kullanılabileceğinden

yeterli bilginin toplanması başarı için önem arz etmektedir.

• Planlamanın Yapılışını Gösteren Bir Planın Hazırlanması: Planda başarı için

sürecin anlaşılır bir şekilde ifade edilmesi de önemlidir. Stratejik planlama

kısa vadede hazırlanıp bitecek bir süreç olmadığından yapılacak çalışmaların

bir plan dahilinde uzun vadeli olarak değerlendirilmesinde fayda vardır.

Misyon ve Vizyon: Bu aşamaya stratejik yönlendirme aşaması da denilebilir.

Vizyon, örgütün ilerde ulaşmayı arzuladığı durumu ifade ederken, misyon örgütün

temel varoluş amacını ifade eden uzun cümle ya da cümleler grubudur.

Stratejik Amaçlar: Misyon ve vizyonun ölçülebilir hedefler şeklinde ifade

edilmesini sağlar. Stratejik planın çerçevesini stratejik amaçlar oluşturur. Misyona göre

daha belirgin ifadelerdir. Yeniliğe teşvik eden genelliğe sahiptir. Stratejik amaçların

etkinliğini sağlaması için bazı özelliklere sahip olması gerekmektedir:

• Stratejik amaçlar özel faaliyetlere dönüştürülebilir nitelikte olmalıdır.

• Örgütün bütününe yön veren ve çalışanlara rehberlik edecek nitelikte

olmalıdır.

• Örgütün uzun dönemli önceliklerini ortaya koymalıdır.

• Örgütün her düzeyinde arzulanan başarı standartlarını oluşturmalı ve

yönetimin kontrolünü kolaylaştırmalıdır.

14

Hedefler, Faaliyetler ve Projeler: Stratejik amaçlar vizyonu oluşturan temel

adımlardaki beklentileri ifade ederken, hedefler ise daha kesin ve ölçülebilir

özelliktedir. Hedef, faaliyet ve projeler genelde amaçların nicelik olarak belirlenmiş

şeklidir. Faaliyetler ve projeler, stratejik plan sürecinin hedefe nasıl ulaşacağını gösterir.

Stratejik planlama süreci kendi içinde üç ana aşama içerir, Şekil 4.

• Strateji seçimi

• Seçilen stratejilerin uygulanması

• Uygulamanın kontrol edilmesi

Şekil 4: Stratejik planlama sürecinin ana aşamaları

Bircan, (1999, s.16) stratejik planlamada ki aşamaları şöyle sıralamaktadır:

• Stratejik plan için planlama yapmak

• Üst yönetimin belirlediği sürecin benimsenip kimlerin sürece dahil

edileceğine karar vermek

• Amacın ne olduğunu açıkça ifade etmek

• Araştırma yapmak

• Çevre ve konu ile ilgili bilgiler toplamak

• Örgüte yönelik eleştirileri dinlemek

15

• Başarıyı tanımlayarak başarı ölçütlerini ortaya koymak

• Geleceğin analizini yapmak

• Örgütün mevcut durumunun analizini yapmak

• Geleceğe yönelik farklı yorumlar geliştirmek

• Belirlenen seçeneklerin gelecekte gerçekleşme olasılıklarını hesaplamak

• Seçeneklerin başarılı bir şekilde yürütülmesi için olumsuzlukları öngörerek

yeni politikalar geliştirmek

Stratejik planlamayı açıklamaya çalışan farklı modeller vardır. Bryson’a (1988,

s.12) göre stratejik planlama yedi temel faaliyetten oluşur (Genç, 2009, s.2):

1. Stratejik planın ne olduğunun belirlenmesi

2. Kimlerin süreçte yer aldığı ve rollerinin ne olduğunun belirlenmesi

3. Kaynakların tanımlanması

4. Örgütü etkileyen yasal ve yönetsel kararların belirlenmesi

5. Görev ve temel değerlerin belirlenmesi

6. Dış ve iç çevre analizinin yapılması

7. Stratejik önem arz eden konuların belirlenmesi

Gürer, (2006, s.92) danışmanlık şirketi Bain & Company nin yaptığı bir

araştırmaya dayanarak, stratejik planlamanın günümüzde yaygın olarak kullanılan bir

yönetim aracı olduğunu ifade etmiştir. Araştırma, 2005 yılında beş kıtadan 960 büyük

şirket üzerinde yapılmıştır. Araştırma ile şirketlerin en fazla kullandıkları yönetim

aracının stratejik planlama olduğu belirlenmiştir.

Stratejik planlama şu nedenlerden dolayı önemlidir (Gürer, 2006, s.94):

• Yöneticilerin stratejik planlamaya yönelme nedenleri üzerine yapılan

araştırmalarda, stratejik planlamaların olumlu sonuçlarından dolayı

yöneldikleri sonucu çıkmıştır.

• Stratejik planlama değişen çevreye uyumlu olmanın ötesinde bilimsel ve

teknolojik gelişmeleri takip etme imkanı da sağladığından önemlidir.

16

• Stratejik düşünceye yönelten stratejik planlamanın önemi, günlük planlarla

yönetilen örgütlere göre, örgütü değişime hazırladığından önemi daha da

artmaktadır.

• Stratejik planlamanın önemi, stratejik planlamanın yönetimi

etkinleştirmesinden gelmektedir.

• Stratejik planlama yöneticilerin kendini, sistemi, amaçları ve kaynakları

değerlendirip uygun karar almasını sağlayan bir araçtır.

Örgüt çalışanlarına doğrudan fayda sağlayan stratejik planlama, örgüt

birlikteliğinin örgütün birimleri arasında güçlenmesine katkıda bulunur. Her geçen gün

stratejik planlama örgütün başarısı için daha da önemli hale gelmektedir. Stratejik

planlama örgütün başarısına ek faydalar sağlamaktadır. Stratejik planlamanın örgüte

sağlayacağı yararlar şunlardır (İlgan, Erdem ve Memduhoğlu, 2008, s.87):

• Stratejik planlama ile stratejik düşünce ve stratejik eylem yeteneği

geliştirilebilir.

• Karar vermede iyileştirmeler sağlanabilir.

• Uzun vadeli düşünmeye ve etkili stratejiler geliştirmeye yardımcı olabilir.

• Stratejik planlama, örgütün geleceğini netleştirdiğinden çatışmaları azaltır ve

böylece ortak amaçlara yönelik kaynakların da etkili kullanılmasına yardımcı

olabilir.

• Örgütlerde öncelikler arasında bir sıralama yapılmasına ve önceliklere

yoğunlaşmaya yardımcı olabilir.

• Karar verme için tutarlı ve meşru bir temel oluşturabilir.

• Örgütün kontrolü altında ki alanlarda inisiyatif sahibi olmasına yardım

edebilir.

• Örgütün birimleri arasında uyuma yardımcı olabilir.

• Hızla değişen çevreye uyumu kolaylaştırabilir.

• Takım çalışmasına, bilgi ve fikir paylaşımına teşvik edebilir.

• Önemli örgütsel sorunların çözümüne yardımcı olabilir.

• Optimum kaynak tahsisini gerçekleştirmeye yardımcı olabilir (Canbay, 2008,

s.7).

17

Stratejik planlama örgüt için birçok amaca hizmet etmektedir. Stratejik planlama

ile örgüt, hedef için tam bir odaklanma sağlamaktadır. Stratejik planlama çalışanlarla

yönetim arasında köprü oluşturmaktadır (Gazi, Aksal, Araslı, Gazi ve İşman, 2009, s.3).

Leblebici ve Erkul’un (2008. s.27) görüşünde stratejik planlama, geleceğe yön verme,

geleceği belirleme iddiası ile oluşturulan yönetsel eylemlerdir.

Stratejik planlama bugünden geleceği elde etmek isteyen kurumların amaçlarını,

hedeflerini ve bunlara ulaşmayı mümkün kılacak yöntemlerin belirlenmesini

sağlamaktadır. Stratejik planlamanın amacı, geleceğin şekillenmesi için yarın ne

yapması gerektiğini belirlemek değil, aksine yarının gereklerini yapabilmek için bugün

ne yapılması gerektiğine karar vermektir (Bayraktar ve Yıldız, 2007, s.287). Peki örgüt

stratejik planlama ile ne amaçlayabilir? Bilgiç’e (2008, s.30) göre bu amaçlar şunlar

olabilir:

• Örgüt yönetimini değiştirmek

• Örgütün karlılığını artırmak

• Örgüt birimleri arasında zayıf olanları iyileştirmek

• Üst yönetimin sorun olarak değerlendirdiği stratejik sorunları çözmek

• Var olan kaynakları etkin kullanmak

• Daha iyi yönetim için daha iyi bilginin geliştirilmesini sağlamak

• Kısa dönemli planlar ve bütçeler için bir çerçeve geliştirmek

• İletişimi güçlendirmek

• Gerçekleştirilen faaliyetlerin kontrolünü kazanmak

• Örgütün ulaşılabilir gerçekçi amaçlar edinmesini sağlamak

Stratejik planlamanın özünde örgütsel hedefler vardır. Stratejik planlama, bir

sayfada ya da paragrafta aylar hatta yıllar süren bir araştırmanın, düşünmenin ve

tasarlamanın sonucu ve onda var olan kararı temsil etmektedir (Aslan, 2008, s.35).

Stratejik planlama, ön uzlaşma evresiyle yani örgüt paydaşlarının stratejik

planlama ile ilgili ikna edilmesi ile başlar. Örgütsel zorunlulukların belirlenmesiyle bir

diğer evreye geçilir. Örgütsel misyon özümsendikten sonra örgüt iç ve dış analizleri

yapılır. Belirlenen stratejik sorun için strateji belirlenir böylece etkin bir stratejik

planlama evresi gerçekleştirilmiş olur (Söyler, 2007, s.106).

18

Misyon ve Vizyon Kavramları: Yönetim literatüründe çok sık yer alan misyon

ve vizyon kavramları için; mutlaka her örgütün, vakfın, derneğin, ticari işletmenin,

eğitim kurumunun bir misyon ve vizyon açıklamasının olması gerektiği

vurgulanmaktadır (Doğan, 2008, s.94). Değişen ekonomik, sosyal, teknolojik ve

kültürel koşullar örgütlerin misyon ve vizyon kavramlarına odaklanarak stratejik

yönetimi uygulayabileceklerine işaret etmektedir.

Örgütler her ne amaçla kurulursa kurulsun, var oldukları sürece kendi

yeteneklerince belirlenmiş ve örgüt çalışanlarına aktarılabilecek hedefleri mutlaka

olmalıdır. Örgütün başarısında yatan en önemli faktörler stratejik yönetimin ilk

basamağı olan misyon ve vizyon kavramıdır (Ramazanoğlu ve Bahçeci, 2006, s.53).

Misyon ve vizyon tanımlamaları ortak yönetim araçları haline gelmişlerdir;

ancak tüm bu ortak görüşe rağmen stratejik yönetim yazınında genelde kabul görmüş

ortak bir tanımın varlığından söz etmek mümkün değildir (Doğan, 2008, s.94).

Örgütlerde misyon ve vizyon açıklamalarında şu hususlara yer verilmelidir

(Ramazanoğlu ve Bahçeci, 2006, s.62) :

• Hizmet talep edenlerin önemi ve onlara verilen değer

• Kaliteye olan inanç ve bu konuda örgütün kararlılığı

• Örgütte yenilik ve yaratıcılığın takdir ve teşvik edilmesi

• Çalışanlara ve belirlenen örgütsel değerlere önem verilmesi

• Toplumsal sorumluluğun ve çevreye olan duyarlılığın özümsenmesi

Misyon ve vizyon ifadelerinin çoğunlukla yazılı olması tavsiye edilmektedir.

Ancak örgüt kültürünün işlevsel olduğu durumlarda yazılı tanımlamalara gerek

görülmeyebilmektedir. Çünkü örgüt kültürünün güçlü olduğu kurumlarda kurum kültürü

yazılı açıklama ve beyanlardan daha etkilidir. Denilebilir ki, “çerçeveden çok

çerçevenin içinde olanlar önemlidir”. Ayrıca uzun vadede kalıcı fakat değişen

koşullarda misyon ve vizyonun değişmesi söz konusu olabilir (http://www.ceis.org.tr).

Bir örgütte misyon ve vizyon bildirgesinin olmamasından dolayı doğabilecek

muhtemel sıkıntılar söz konusudur. Doğan (2008, s.95) bu sıkıntılarla ilgili olarak,

örgütün öncelikli sorununu anlayıp odaklanamadığına işaret etmektedir. Projelerin

başarıyla sonuçlanmasına rağmen, etkili olamamak da muhtemel bir başka sıkıntıdır.

Hedefsiz büyüme ve çalışma sisteminden doğan hantallaşma ve bunun sonucu verimsiz

19

çalışan bir kurum görüntüsü diğer bir sıkıntıdır. Misyon ve vizyon etkili biçimde

tanımlanmadığında çalışanların motivasyonunda azalma ve işten ayrılma gibi sorunlar

da çoğalmaktadır.

Misyon ve vizyon örgüte yön veren kavramlardır. Uygulamada bu iki kavram

birbirinin yerine kullanılabilmektedir. Ancak önemli olan başlık değil bu kavramların ne

derece örgüte yön gösterici olduğudur. Çünkü son yıllarda sadece modaya uymak için

oluşturulmuş, gerçekleştirilebileceğine olan inancın olmadığı misyon ve vizyon

tanımlamaları yapılmakta ve buna bağlı olarak da stratejik yönetimde önemli yer tutan

bu iki kavram sadece kağıt üzerinde kalmaktadır (Ramazanoğlu ve Bahçeci, 2006, s.53).

Son yıllarda yönetim alanında yapılan çalışmalarda etkin misyon ve vizyon

oluşturan örgütlerde başarının, bu çalışmayı yapmayan örgütlere göre daha fazla olduğu

konusunda görüş birliği mevcuttur (Akdemir, 2005, s.18). Özellikle Türkiye de ki

kurum ve kuruluşların birçoğunda stratejik planlama çalışması yapılması, misyon ve

vizyon kavramlarını çok sık kullanılır hale getirmiştir. Tabi ki bu çalışmalar devlet ve

vakıf üniversitelerimizde de sürdürülmektedir (Yediyıldız, B. 2008, s.135).

2.2.1. Misyon

Misyon kavramı 1980’li yıllardan beri tartışılmaktadır. Bazı yöneticiler misyon

kavramına herhangi bir değer ataması yapmazken, bazı yöneticiler de örgütün misyon

açıklamasını başarılı sonuçlar elde etmenin ön koşulu olarak değerlendirmektedirler.

Misyonun tanımına ilişkin farklı görüşler ileri sürülmesine rağmen, örgütlerin stratejik

yönetim süreçleri açısından misyon göz ardı edilemeyecek bir kavramdır (Alkoç, 2010,

s.6).

Herhangi bir örgütün bütünlüğünün korunabilmesi ve faaliyetlerinden sonuç

alınabilmesi için iyi ifade edilmiş bir misyonun varlığı şarttır. Aksi durumda örgüt

inanılırlığını kaybedebilir (Erdem, 2005, s.1).

Misyon, örgütlerin başarısında, iyi bir şekilde yönetilmesinde ve çalışanların

örgütü anlayıp etkili ve verimli çalışmasında önemli bir kavramdır. Ayrıca misyon

örgütün diğer örgütlerden farkını ifade etmede de önemlidir. Bu yönüyle misyon için

örgütün varoluş nedenidir denilebilir. Başka bir ifade ile misyon, örgütün fark

yaratmasında, ne şekilde çalışması gerektiği yönünde rotadır. Kısaca uzun vadede

başarılı olmada etkilidir (Tulay, 2007, s.77)

20

Misyon her zaman sadece bir tanımla ifade edilmeyebilir. Misyon: Kurumsal

ifade, Misyon bildirgesi, Misyon açıklaması, Hedef ve değerler, Sorumluluk ve

yükümlülükler gibi çeşitli ifadelerle de bir cümleyle ya da paragrafla

açıklanabilmektedir (Alkoç, 2010, s.3).

Misyon, belirli bir örgütün ya da daha genel olarak belirli bir topluluğun

üstlendiği özel görevdir; örgütlerin kendilerini konumlandırma şeklidir. Ulaşılması

kararlaştırılan amaca yönelik görev ifadesidir ya da paylaşılan değerler, ortak

inançlardır misyondan kastedilen. Bir misyon bakıma örgütün uzun vadede ayakta

kalması için tutunduğu daldır (Ramazanoğlu ve Bahçeci, 2006, s.60).

Doğan (2008) misyon için stratejik yönetim yazınında genel kabul görmüş tek

bir tanım olmadığını, şu şekilde açıklamaktadır:

Ireland ve Hitt misyon kavramını “örgütün kendine özgü ve sürekliliği olan bir

hedefini gerçekleştirmeye yönelik çabalarını teşvik eden yazılı ve resmi bir

dokümanı” olarak ifade ederken; Brown ve Yoshioka misyonu “örgütsel değerlerin

resmi ilanı” olarak nitelendirmektedir. Ackoff ise biraz daha farklı bir yaklaşımla

misyonu “örgüte yürütmekte olduğu iş ve paydaşlarıyla olan ilişkilerini

belirlemesinde yol gösteren inanç, değer ve ilkeler topluluğu” olarak ifade etmektedir

(s.94).

2.2.1.1. Misyonun Öğeleri

Misyon kavramı dört önemli öğeyi içermektedir. Şekil 5. misyon ifadesinin

temel unsurlarını göstermektedir.

1. Amaç: Soyut nitelik taşır. Tüm paydaşların ortak değeridir (Alkoç, 2010,

s.61). İşletmenin varlık nedeni nedir? Kime hizmet ediliyor? ya da

yöneticiler ve çalışanlar niçin gerekenden fazlasını yaparlar? gibi sorulara

cevap arar (http://www.ceis.org.tr).

2. Strateji: Belirlenen amaçların gerçekleşmesi için yapılan planları içerir

(Tulay, 2007, s.78). Strateji örgütlerin rekabet durumu ve özel yetenekleri

dikkate alınarak amaçlara yönelik hazırlanır (http://www.ceis.org.tr).

21

Şekil 5: Misyon unsurları

3. Değerler: İşletme davranışlarının altında yatan inançlardır (Tulay, 2007,

s.78).

4. Davranış Standartları: Misyonla belirlenen amaçlar ve stratejiler davranış

standartları ile uygulamaya geçirilmelidir. Örneğin örgütün amacı doğaya ve

hayvanlara zarar vermeyecek şekilde üretim yapmaksa, çalışanlar içinde

mesela iki çöp kutusu oluşturularak biri geri dönüşebilir, diğeri başka atıklar

için olabilir ve kullanım özendirilir olmalıdır ki belirlenen amaç havada

kalmasın (Alkoç, 2010, s.15).

Konu ile ilgili yazında misyon ifadelerine ilişkin tanımlamaların, ne olduğu ve

nelerden oluşması gerektiği sorularına odaklanılmıştır (Köseoğlu ve Karabulut, 2008,

s.73).

Misyon ifadelerinin hangi öğeleri içermesi gerektiği yönünde bir fikir birliği

mevcut değildir. Örneğin Bart (2007) için misyon ifadesinin içermesi gereken öğeler

arasında amaç cümlesi, değerler cümlesi, sağlanan özel hizmet, müşteri tatmini, güç

farklılığı, istenilen pozisyon, genel işletme düzeyi, amaçlar, rekabet stratejisi, kullanılan

teknolojinin tanımı gibi hususları sıralamıştır.

22

2.2.1.2. Çıkar Grupları

Misyon örgüt için imaj göstergesidir. Misyon örgütün toplumda nasıl

algılanması gerektiğini etkili biçimde açıklar (Alkoç, 2010, s.8). Misyon yönetim

felsefesini ve kurumun temel görevini yansıtan ifadelerden oluşmaktadır. Misyon

örgütün kuruluş aşamasında belirlenmelidir ve bu aşamada örgütün değerleri, inançları

dikkate alınarak hazırlanmalıdır. Ayrıca bir örgütün diğer örgütlerden üstün ve farklı

olduğu yönleri de misyon hazırlarken dikkate alınıp önemsenmelidir (Ramazanoğlu ve

Bahçeci, 2006, s.61)

Tüm paydaşları aynı amaç ve değerler etrafında birleştiren misyon, paydaşların

kontrolsüz hareketini önleyen, örgütün öz yetenekleri doğrultusunda hazırlanan stratejik

planlamada önemli bir kavramdır. Başarı için tüm paydaşlar misyon bildirgesini bilmeli

ve benimsemelidir.

Şekil 6. misyonun oluşturulması sürecinde dikkate alınması gerek çıkar

gruplarını (paydaşları) göstermektedir. Örgütün çıkar grupları iki kategoride

toplanabilir.

Şekil 6: Misyon oluşumunda ve gelişiminde etkili olan çıkar grupları

Misyon birçok çıkar grubu tarafından bilinip benimsenmelidir. Misyon gereken

özveride hazırlanıp uygulanmazsa örgüte zarar da verebilir. Ayrıca şu da bilinmeli ki

her örgütün aynı kalite ve özgünlükte bir misyon bildirgesi oluşturması beklentisi yanlış

olur. Misyon öncelikle üst yönetim tarafından benimsenip uygulanmalı ki diğer çıkar

23

gruplarınca da özümsenebilsin. Üst yönetimce uygulanmayan misyonu diğer çıkar

gruplarının uygulamasını beklemek yanlış olur (Alkoç, 2010, s.16).

2.2.1.3. Misyonun Özellikleri

Misyon işletmeyi farklı kılan özgün tanımlamalardır. Varlık nedeninin ifade

etme yöntemi olması misyonun anlık olduğunu göstermez; misyon uzun vadede

benimsenmesi gereken bir amaçtır. Hatta zaman zaman yeni bir şeyler eklenebilmesine

rağmen işletmenin var olduğu sürece değiştirilmeden aynı da kalabilir (Alkoç, 2010,

s.4).

Misyonun özelliklerini şu şekilde sıralayabiliriz:

• Misyon motivasyonu örgüt başarısını artıran bir yol göstericidir (Akdemir,

2005, s.16)

• Misyon uzun dönemli araçtır (Yurtseven, 1988, s.28). Her an

değiştirilemeyebilir o yüzden örgüt yetenekleri göz önünde bulundurularak

oluşturulmalıdır.

• Misyon tüm paydaşları ilgilendirmek zorundadır. Çünkü misyon hem tüm

paydaşları bağlayıcıdır hem de tüm paydaşlara birlikte hareket yönü

kazandırır (Tulay, 2007, s.79).

• Misyon geniş yelpazede örgütü ifade eder, sadece örgütün ne ürettiği ile

ilgili değil, üretilen ürünün nerde satıldığına yani pazara odaklanır. Böylece

değişken teknolojiye, pazara, kısaca değişime uyumu kolaylaştırır (Alkoç,

2010, s.4). Bir başka söyleyişle misyon sayısal hedeflerle ilgili değil, daha

niteliksel değerlerle ilgilenir.

• Misyon örgütün temel yetkinlikleri dikkate alınarak örgütü geliştirmeye

yönelik olarak başarıya odaklı hazırlanır. Başarıyı ifade eder (Alkoç, 2010,

s.5).

• Misyon kararları çerçevesinde etkili kaynak yönetimi de mümkündür.

• Misyon iç ve dış çıkar grupları arasında etkili bir iletişim aracı olmakla

beraber duygusal tepkide etkili olduğundan çalışanların örgüte bağlılığını

artırmada da etkilidir

24

• Misyon üst yönetimin etkin karar vermesinde örneğin birçok alternatif

arasında karar vermesi gerektiğinde misyon bir karar kriteri olabilir (Alkoç,

2010, s.6)

• Misyon yazılı olarak kalmamalıdır. Uygulanabilirlik için paydaşların

hafızasında sloganlaştırılmalıdır (Ramazanoğlu ve Bahçeci, 2006, s.61).

• Misyon örgüt için kontrol mekanizması oluşturmada, davranış standartları

oluşturmada, örgüt için ortak değerler oluşturmada da etkilidir. Ayrıca kriz

dönemlerinde krizi aşmada da yol gösterici olur (Doğan, 2008, s.95).

Kurumun belirlediği ana hedefe kontrollü olarak ilerlemeyi sağlayan misyon,

ana amaca bağlı olarak alt hedeflerle ve stratejilerle işletmenin diğer bölümlerinde de

oluşturulabilir (Alkoç, 2010, s.6). Misyon ifadesi örgüt üst yönetimince belirlenir.

Ancak büyük ölçekli örgütlerde ise ilişkili alt örgüt veya birimlerde de özgün misyon

oluşturulabilir. Çünkü her örgütün işlevi, hedefi, teknolojisi, hizmet sunduğu kitlesi, v.s

aynı olmayabilir. Hatta bir örgütteki bölümlerde kendi üstlendiği görev ve faaliyetler

doğrultusunda ana misyonu temel alarak, ana misyona bağlı ana misyona katkı

sağlayacak kendi misyon ifadesini oluşturabilir. Fakat ana misyonla bölümlerce

oluşturulan bağlı misyonlar arasında çelişkiler olmamalı, okuyucuya örgütle ilgili

ikilem yaratmamalı, her iki misyonda bütünlük sağlamalıdır (Alkoç, 2010, s.24).

Uzun vadeli işletme başarısında sadece misyon ifadesini oluşturmak yetersiz

kalmaktadır. Misyonu başarılı kılmak amacıyla da yapılması gereken bir takım işler

vardır Şekil 7’de yapılması gereken işleri göstermektedir (Alkoç, 2010. s.6).

2.2.1.4. Misyonla İlgili Yapılmış Çalışmalar

Misyon ifadesi ile ilgili araştırma ve incelemeler uluslar arası yazında yeterli

düzeye ulaşmışken ülkemizdeki çalışmalar az sayıdadır. Ülkemizde misyon ifadeleri

üzerine yapılan çalışmalara örnek olarak şunlar verilebilir (Köseoğlu ve Karabulut,

2008, s.75):

Doğan (2000), 76 sanayi işletmesinin misyon bildirgesi geliştirme konusunda

yöneticilerin sorunlarını tespite yönelik çalışmasında örgütlerin birçoğunda misyon

bildirgesi olmadığını ve yöneticilerin misyon ifadesinin varlığıyla gelecek olan başarıya

inançlarının düşük olduğunu belirlemiştir.

25

Pazarı Anlamak Karlı Olarak

Değerlendirilen Ürünleri Dağıtmak

En Az Maliyete Ulaşmak

İnsanları Motive Etmek

İnsanların ihtiyaçlarını araştırmak

Yayınlarla karı gözlemek

Rakiplerin maliyet bilgilerine ulaşmak Misyonu iletmek

Hedef müşterileri açığa çıkarmak

Yayınlarla kar hedefini belirlemek

Basım hatalarını elimine etmek

Personeli buna dahil etmek

Reklamcıların ihtiyaçlarını araştırmak

Geriye doğru tüm ürünleri

değerlendirmek; ürünlerin ihtiyaçları karşılama düzeyleri

Tüm maliyetleri gözlemek

Eğitim durumunu değerlendirmek

Tüm personelden fikirler almak

Zamanında yayınlamak

Maliyetleri kontrol altına almak

Tartışmaları teşvik etmek

Ana bir grup oluşturmak

Var olan ürünlere meydan okumak

Çalışma sermayesini azaltmak

Yatay iletişimi gerçekleştirmek

Yeni teknolojileri araştırmak

Herkesi bir satış elemanı olarak

görmek

Maliyetler konusunda uyanık

olmaya teşvik etmek Açık bir yönetim

Rakiplerin stratejilerini analiz etmek

Tüm yöneticilerin her gün müşteri ihtiyaçlarını karşılaması

Ödüllendirmede etkinlik

Ödüllerde mükemmellik,

etkinlik

Ürünün kalitesinin gözlenmesi

Yönetimin performansını

ölçmek

İnsanları neyin motive ettiğini

bulmak

İşlerin değiş tokuş

edilmesini sağlamak

Şekil 7: Misyonda başarı için yapılması gerekenler

Kaynak: Doğan, S. (2002), İşletmelerde Vizyon ve Misyon Bildirisi Geliştirme ve

Önemi Üzerine Bir Araştırma, Amme İdaresi Dergisi, 35(1), s.160.

Barca ve Yıldırım (2003), Sektörlerin rekabete dayanıklılıklarının misyonlarına

ne derece yansıyacağını tespite yönelmiştir.

Yurtseven (2003), 5 yıldızlı 50 otelin üst düzey yöneticisine, misyon ifadesinin

içeriği konusunda anket yaparak işletme misyonlarının taşıdığı unsurları tespite

yönelmiştir.

26

Coşkun ve Geyik (2004), 19 sanayi işletmesinin misyon ifadelerini belirlenen

unsurlar çerçevesinde içerik analizine tabi tutarak yerellik vurgusunun tespitine

yönelmiştir. Çalışma sonunda birçok işletmenin yerellik vurgusunu doğrudan

yapmadığını hatta bazılarının misyon ifadesinde yer bile almadığını tespit etmiştir.

Özdemir (2005), 50 sanayi işletmesinin misyon ve vizyon ifadelerini başka

sektörlerle eşbiçimlilik ve farklılık yönünden incelemiştir.

Karabulut (2007), 39 sanayi işletmesinin misyon ifadelerinin içeriklerini,

belirlenen ifadeler çerçevesinde incelemiştir. Çalışmada misyon ifadelerinin çoğunlukla

üst yönetimce hazırlanıp internet ortamından diğer paydaşlara duyurulduğunu, düzenli

bir güncellemeye tabi tutulmadıklarını ve ortalama 10 ile 113 kelimeden oluştuğu

bulgusuna ulaşmıştır.

Karabulut (2007), 129 sanayi işletmesi yöneticilerine yönelik, belirli unsurlar

tespit ederek anket uygulamıştır. Çalışmanın sonucunda, işletmelerin müşteriye

odaklanma, temel yetkinlik geliştirme, pazar pozisyonu geliştirme, yerel ve global

pazarlarda rekabetçi liderlik ve rekabetçi teknoloji geliştirme unsurlarına misyonda daha

çok yer verildiği tespit etmiştir.

Çuhadar ve Özmen (2008), En büyük 44 aile işletmesinin misyon ifadeleri

belirlenen unsurlar çerçevesinde içerik analizine tabi tutarak incelemişlerdir. Çalışma

sonunda işletmenin varlık nedeninin misyonla net olarak açıklanmadığı tespit edilmiştir.

Acuner ve Genç (2008), Türkiye den 30, Avrupa dan 30 sanayi işletmesinin

misyonunu paydaşlarla ilişkilendirerek değerlendirmiştir. Personel, toplum ve çevre

paydaşlarının Türk işletmelerinde daha çok, tüm paydaşların, müşterilerin ve

hissedarların ise Avrupa işletmelerinde daha çok vurgulandığı tespit edilmiştir. Avrupalı

işletmelerde finansal amaçlara bağlılık unsuru, Türk işletmelerinde de toplumsal katkı

unsurlarına daha çok yer verildiği vurgulanmıştır.

Alkoç (2010), Misyon ve Vizyon ifadelerinin işletme stratejisinde ki yeri ve

işletme performansı üzerindeki etkilerini tartıştığı tez çalışmasında, günümüzde hemen

hemen tüm işletmelerin misyon ve vizyona sahip oldukları ve kimi işletmelerin

çalışanları motive etmek, hedefe yönelmek için misyon-vizyon oluşturduklarını, kimi

işletmelerin ise modaya uymak için misyon-vizyon oluşturduklarını tespit etmiştir.

Belirlenen unsurlar çerçevesinde yapılan araştırmayla misyon-vizyon ifadelerinin

işletme performansına, bu ifadelere sahip olmayan işletmelere göre olumlu etki yarattığı

tespit edilmiştir (s.71).

27

2.1.1.5. Misyon İfadelerinin Yetersizlik Nedenleri

Şu ana kadar misyon ifadesinin gerekliliğine vurgu yapılmıştır. Her şeye rağmen

bazen misyon ifadesi harcanan zaman ve çabaya kıyaslandığında başarısızlık olarak

değerlendirilebilmektedir. Alkoç (2010, s.23) misyon ifadelerindeki başarısızlık

nedenlerini şu şekilde açıklamaktadır:

• Misyon ifadesinin sadece oluşturan paydaş grubunca benimsenmesi diğer

paydaşlarca benimsenecek gerçekçiliği yansıtmaması başarısızlıkta etkilidir.

Misyonun tüm çıkar grupları tarafından benimsenip uygulanması, hedeflerin

gerçekçi olması başarıda esastır.

• Yine, aynı şekilde kullanılan kelimelerin ve ifadelerin tüm paydaşlarca

anlaşılacak açıklıkta olmaması, misyon ifadesini başarısızlığa sürükler. Bir

örgütte bir çok çıkar grubu vardır. Dolayısıyla oluşturulan misyonun müşteri

tarafından da yönetim tarafından da toplum tarafından da anlaşılabilir

olması, net olması, misyon ifadesinin başarısında etkilidir.

• Misyon tüm çıkar gruplarını tatmin etmezse ve tüm çıkar grupları misyon

oluşum sürecinde göz önünde bulunmazsa yine misyon ifadesi için

başarısızlık kaçınılmazdır. Örneğin sadece çalışanların çıkarları dikkate

alınarak oluşturulan misyon ifadesi diğer çıkar gruplarınca

benimsenmeyecek ve dolayısıyla baştan beri vurgulanan misyonun

birleştirici etkisi ortadan kalkarak yine misyon ifadesi için kötü son

yaşanacaktır.

• Hep söylenildiği gibi misyon başarısında misyonun tüm çıkar gruplarınca

benimsenmesi esastır. Tabi çıkar zincirinde tepede bulunan ve misyon

ifadesinin oluşum sürecinde bulunan tepe yöneticilerince ilk olarak kabul

görüp uygulanması gerekmektedir. Aksi davranış misyonu başarısızlığa

sürükler.

• İşletmeye gelen yeni bir yönetici işletmeyle ilgili ilk genel bilgiyi misyon

ifadesinden anlayabilmelidir. Eğer yeni yönetici misyon bildirgesinde,

örgütün nereye yöneldiği, örgütün hedefleriyle ilgili genel bilgileri

bulamıyorsa bu durum misyon ifadesi için başarısızlık göstergesidir.

28

• Ayrıca misyon örgüt hedefleri doğrultusunca tüm paydaşlarca uygulanabilir

olmalıdır. Örgüt misyonunun bu vurgudan uzak ifade edilmesi örgütün

hedeften uzaklaşmasına neden olur ve çalışanların verilen iş kadar

çalışmasına, yaratıcılıktan uzak görüntü sergilemesine, dolayısıyla böyle bir

durum misyonun başarısızlığına neden olur (Ramazanoğlu ve Bahçeci, 2006,

s.53).

• Değişen koşullarda uygulanabilecek esneklikte olmayan misyon başarısızlığa

mahkumdur.

• Misyonun kriz dönemlerini aşmada yön gösterici özelliğinde olamaması da

misyonu başarısız kılar.

Misyon bir örgütün varlığını, amacını açıklar. Aynı sektörde ki diğer örgütlerden

farkını ifade ederek özgünlüğünü ortaya koyar. Kısaca örgütün nereye varmak

istediğini, değerlerini, örgütün ruhunu açıklar. Örgüt için hedefi ortaya koyduğundan

yani rotayı belirlediğinden kurumun rota dışına çıkmasına engel olduğu gibi değişen

koşullara uyumu da kolaylaştırır. Böylece çalışanlar, yöneticiler, kısaca örgütün çıkar

grupları için ortak değerler oluşturur, paydaşların örgüte bağlılığını artırır. Örgütün

uzun vadeli başarısında önem arz eder. Yöneticilerin etkin karar vermesinde rehber

görevi gören misyon yönetimde, özellikle stratejik yönetimde ilk basamağı oluşturur.

2.2.2. Vizyon

Vizyon, kelime olarak çok tartışılan fakat üzerinde tam bir fikir birliği olmayan,

1990’lı yıllardan beri özellikle stratejik yönetim yazınında ve uygulamalarında sıklıkla

kullanılan bir kavramdır (Papatya, 1998, s.1). Kavramın kullanımının yaygınlaşması ile

sadece ekonomik amaçlı örgütlerde değil, bilim ve eğitim alanında, sivil toplum

kuruluşlarının proje ve faaliyetlerinde de vizyon sık kullanılır hale gelmiştir (Akdemir,

2005, s.3).

Vizyon sözcüğü sezgi, ileri görüş, geniş görüş anlamlarını içermektedir (Yüksel,

Çevik ve Ardıç, 2005, s.264). Örgütün uzun vadedeki hedeflerinin, genel olarak

tasarlanmış haline vizyon denmektedir (Alkoç, 2010, s.26). Vizyon bir birey veya

örgütün ulaşmayı düşlediği durumun ifade edildiği kısa ve iddialı açıklamadır (Kılıç ve

Erkan, 2006, s.81). Vizyon, somut bir gelecek görüntüsü olarak da tanımlanabilir

(Akgemci, Çelik ve Ertuğrul, 2004, s.2).

29

Vizyon kavramı üniversiteler tarafından da yaygın bir biçimde kullanılmaktadır.

Bununla beraber vizyon kelimesi için “öz görüş”, “varlık nedeni”, “öz ülkü”, “temel

hedef” gibi ifade ediliş şekilleri de vardır (Yediyıldız, 2008, s.136). Vizyon, örgüt

değerleriyle bütünleşen hatta örgüt değerlerinin sonucu olarak görülen bir kavramdır.

Mevcut durum dikkate alınarak yeni bir bakış kazanmaktadır (Bircan, 1999, s.16).

Vizyon, örgütün gelecekte kendini düşlediği yerin bugünkü tasviri veya

tasarımıdır. Ütopik bir kavram ya da bireysel bir fantezi değildir. Hedeflenen amaçları

gerçekleştirmek için oluşturulan zihinsel bir tasarımdır (Ramazanoğlu ve Bahçeci, 2006,

s.53). Vizyon, gelecekteki gerçekçiliği yakalamak için mevcut durumun analizini

yaparak oluşturulan, motive edici temel değerler ve uzun vadeli stratejilerdir (Papatya,

1998, s.2). Örgütsel başarı için elbette sadece vizyon yeterli değildir. Vizyon çok

çalışmayı, sabrı, kararlılığı, planlı ve sistematik davranmayı zorunlu kılmaktadır (Aktan,

2008, s.19)

Vizyonun değişmesi mümkündür. Bu değişim sürekli olabilir. Hiyerarşik

düzende işbirliğini vizyonla sağlamak mümkündür. Liderler örgütteki herkesle diyaloga

girmelidir. Oluşturulan vizyondan tüm örgütün haberdar olması örgütsel başarıyı

yakalama açısından önemlidir. Oluşturulan vizyon sadece üst yönetimce değil

çalışanları da düşünülerek hazırlanmalıdır. Sadece üst yönetim tarafından oluşturulup

ve sadece üst yönetimce uygulanan vizyonun başarılı bir şekilde uygulanması zordur.

Böyle oluşturulan vizyon çalışanları kısa süreli olarak harekete geçirir ancak uzun

vadede başarısızlık getirir (Ramazanoğlu ve Bahçeci, 2006, s.54). Stratejik planlamanın

ilk basamağını oluşturan vizyon, tüm örgütün hizmet ve ürünleri dikkate alınarak,

ileride oluşması umulan durumun karşılanma şeklini ifade etmektedir. Vizyon tüm

paydaşlarca içselleştirildiğinde örgütsel başarıya ulaşılabilir. Başarılı vizyon,

uygulanabilir ve tüm örgüt tarafından benimsenebilir olmalıdır. Vizyon oluşumunda

örgüt, örgütün faaliyet çevresi, içinde bulunulan durum ve müşteri profilleri dikkate

alınmalıdır (Küçüksüleymanoğlu, 2008, s.405).

Ayrıca dünyanın gün geçtikçe küresel hale gelmesi, dünya için hem avantaj hem

dezavantajdır. Avantajdır çünkü piyasalar da küresel hale gelmekte ve genişlemektedir.

Dezavantajdır çünkü rekabet artmakta ve yaşanan hızlı değişim her günün farklı

olacağına işaret etmektedir. Bu nedenledir ki her örgüt bir vizyon oluşturmalıdır.

Küreselleşen dünyada finansal yetenek etkisinin azaldığı gözlenirken öngörü

yeteneği ön plana çıkmaktadır; çünkü öngörü yeteneği ile değişen dünyaya uyum

sağlanmaktadır. Oluşturulan sağlam bir vizyon örgütün değişime uyumu için bir çeşit

30

yol haritasıdır (Çetin, 2009, s.102).Örgüte yol gösterici olan vizyon, örgütün hedeflerini

sıraya koymasında, doğru yolda ilerlemesinde etkilidir. Vizyon çeşitli seçeneklerle

örgüt için önceliklerinin ne olabileceği yönünde rota görevi görmektedir (Alkoç, 2010,

s.28). Değişimde önemli ve örgüt için küresel devamlılığı olan bir tarzı ifade eden

vizyon, paydaşlarca heyecanla karşılanarak, paydaşlara güç veren, örgüt için gelişmenin

tepe ölçütünü sağlayan bir ifadedir (Küçüksüleymanoğlu, 2008, s.405).

Küreselleşmeye uyumu gerçekleştirecek vizyon, insanların kısa vadeli

çıkarlarına uygun düşmeyen hareketleri destekleyerek büyük ölçekli değişiklikleri

kolaylaştırır; ayrıca çalışanların motivasyonunu artırarak verimli çalışmasında da etkili

olmaktadır (Akgemci, Çelik ve Ertuğrul, 2004, s.4).

Vizyon geleceğe yönelik olduğundan, beklenmedik durumları azalttığı gibi,

beklenmedik durumlarda alınabilecek önlemleri ortaya koyar ve böylece başarı

kaçınılmaz olur. Vizyon takip edilecek yönü gösterdiğinden gereksiz ve verim alınması

zor birçok işlemin asıl işin önüne geçmesini engelleyebilir (Yüksel, Çevik ve Ardıç,

2005, s.264).

Vizyonla ilgili birbirinde farklı tanımlar mevcuttur (Akdemir, 2005, s.4):

Koçel’e (2003, s.76) göre; yöneticinin zihnindeki, başında bulunduğu birimin gelecekte

ki konumu ve görünümü ile ilgili hayalidir. Lissack ve Roos‘a (2001, s.55) göre;

Örgütün uzun vadeli başarısında rotadır. Gill’e (2003, s.312) göre; Farklı çabaların

yönetiminde kullanılan geleceğin istenen halidir. Gelecekte başarılacak uygun bir amaç

şeklindeki tanımlamaya ek olarak değerler, amaçlar ve izleyicilerin kimliğini işaret eden

geleceğin görüntü vizyondur şeklinde de tanımlamalar mevcuttur . Vizyon, geleceğin

resmidir ve gelecek görüntüsü oluşturmanın bir zorunluluğa istinaden olduğunun

açıklanması zorunludur (Akgemci, Çelik ve Ertuğrul, 2004, s.2). Vizyon arzu edilen

durum, geleceğin yaşayan resmidir şeklinde de açıklamalar mevcuttur (Çetin, 2009,

s.96). Mirze ve Ülgen’e göre; gelecekte olması arzulanan durumun ifadesidir (Ülgen ve

Mirze, 2007, s.69).

Vizyon ifadesinin iki temel bileşeni Şekil 8 de görülmektedir (Alkoç, 2010,

s.32):

Temel İdeoloji: Örgütün öz benliğidir. Örgütün sürekli koruduğu inançlarıdır.

Bir işletmenin pazarı, teknolojisi, ürünleri ve müşteri portföyü değişebilir, fakat

karakteri, temel ideolojisi değişmez.

Burada temel yetkinlikle temel ideoloji birbirine karıştırılmamalıdır. Temel

yetenek örgütün en iyi olduğu noktayı, yani kapasitesini açıklarken, temel ideoloji

31

örgütün varlık nedenini açıklamaktadır. Örneğin Sony’nin temel yeteneği

minyatürleşme iken temel ideolojisi topluma yararlı olacak teknolojinin sağlanmasıdır.

Buradan anlaşılmaktadır ki Sony’nin uzun yıllar minyatürleşme yapacağı anlamı

çıkmaz, ama Sony’nin topluma yararlı olma ideolojisi varlık nedenini açıklar.

Şekil 8: Vizyonun temel bileşenleri

• Tasarlanan Gelecek: Uzun vadedeki hedeflerin ifade edilişidir; çalışanların

motivasyonunu oluşturan etkili vizyon bileşenidir.

Vizyon beş noktaya işaret etmelidir (Akdemir, 2005, s.4):

• Amaç ve riski açıkça belirten bir yönetimle, olası geleceği ifade etmelidir.

• Paydaşları motive eden güçlü bir mekanizmayı sağlayan ve geleceği

tasarlayan bir organizasyonla hareket etmelidir.

• Örgüte bir kimlik kazandırmalıdır.

• İnsanlara düzenleme ve bütünleştirme için izin veren bir çatı kurmalıdır.

• Örgütün yapısını geliştiren bir temel sağlamalıdır.

32

2.2.2.1. Vizyonun Temel Özellikleri

Vizyon, geleceği öngörmektir (Bircan, 1999, s.16). Bu öngörüde gelecekte

yapılması düşünülen tüm faaliyetlerin algılanması ve değerlendirilmesi esastır (Tulay,

2007, s.80). Ancak mevcut durum değerlendirilerek, ileriye dönük öngörüler

geliştirilebilir (Bircan, 1999, s.16).Elbette bu gayretlerde değişen koşullar da dikkate

alınmalıdır.

Vizyon uzun vadede örgüt paydaşlarına cazip gelmelidir; hedef odaklı ve

gerçekçi olmalıdır. Ütopik vizyon ifadelerinden kaçınılmalıdır. Bunun için paydaşlar

tarafından da benimsenen vizyon açıklamaları tercih edilmeli, yönlendirici ifadelere yer

verilmelidir. Diğer taraftan vizyon açılmaları bütün paydaşlarca anlaşılabilir ve motive

edici olmalıdır. Bir paydaş grubu olarak özellikle çalışanlar örgüt vizyonunu anlamalı

ve önemsemelidir. Akılda kalıcı olması için vizyon ifadelerinin kısa ve slogan

ifadelerine dönüştürülmesi doğru olur. İşlevsel vizyon ifadeleri bir taraftan model

oluştururken, diğer taraftan bilgilendirici ve (Çetin, 2009, s.89) makul bir sürede

gerçekleştirilebilir olmasına dikkat edilmelidir.

Vizyonun başarılı olabilmesi için üst yönetim tarafından desteklenmesi esastır

(Akgemci, Çelik ve Ertuğrul, 2004, s.3). Vizyon açıklamaları ile her yönetici kendi

ekibi ve imkanlarıyla neleri yapabileceğini açıklar (Tulay, 2007, s.80). Vizyon üst

yönetim kararlarında referans niteliği taşımaktadır. Zaman ve faaliyet alanı açısından

dikkatleri yoğunlaştırabilir olmalıdır (Papatya, 1998).

Vizyon açıklamaları niteliksel değerlerle birlikte niceliksel standartları da

içermelidir. Yani örgütün ciro, karlılık gibi rakamsal değerlerine de yer vermelidir. Son

olarak, vizyon açıklaması ile belirlenen amaç gerçekleştirildiğinde vizyonun gücünü

kaybetmemesi için yeni bir vizyon oluşturulmalıdır (Alkoç, 2010, s.27).

2.2.2.2. Vizyon Oluşturma Süreci

Vizyon örgüte özgü bir kavramdır. Örgütler vizyon açıklamalarında kendisine

özgü değerlere yer veren hususlara özen gösterilmelidir. Bu hususlar dikkate alınarak

oluşturulan vizyon açıklaması örgütün ne olduğunu veya olmadığını açıklayabilir

(Alkoç, 2010, s.28).

Vizyon öncelikle 3 önemli öğeden oluşur (Ramazanoğlu ve Bahçeci, 2006,

s.54): Şekil 9. Vizyonun oluşumunda etkili olan unsurları göstermektedir.

33

Şekil 9: Vizyonun oluşumunda etkili olan unsurlar

• Yönetim Felsefesi: Örgütün için oluşturulan, örgütün irdelendiği, örgüt

çerçevesinde düşünülen değerlerdir.

• Hissedilen Etki ve İmaj: Örgütün belli bir amaca odaklanmasını sağlar,

örgütün görünen tarafıdır.

• Geleceğin Tahmini: Mevcut durumun iyi analiz edilerek yorumlanmasıdır.

Vizyon belirlenme ihtiyacının ortaya çıkmasında etkili olan durumlar şöyle

sıralanabilir (Çetin, 2009, s.101):

• Amaçla ilgili yaşanan karasızlıklar

• Paydaşların, özellikle de çalışanların geleceğe ait karamsar düşünceleri

• Çalışanların işe amaçsız gelerek çalışır gibi görünmeleri

• Örgütün güvenilirliği ile ilgili oluşan soru işaretleri

• Birlikte çalışmaya tahammülün azalması

• Özellikle çalışanların kendi içlerinde sorunlarının artması, örgüte duydukları

güvenin azalması

34

Vizyon oluşturulurken akılda kalıcı olmasına, vizyonun iddialı olmasına ve tüm

paydaşlarca içselleştirilebilir olmasına dikkat edilmelidir. Ayrıca vizyonun, paydaşların

yaşam standartlarını nasıl artırabileceğine yönelik öneriler getirmesine özen

gösterilmelidir (Küçüksüleymanoğlu, 2008, s.405).

Vizyonla ilgili en önemli husus, gerçekçi bir görüş, güvenilirlik, örgüt için

çekici bir gelecek gibi birçok konuda, içinde bulunulan durumdan daha iyi bir duruma

varılacağına işaret etmesidir (Akgemci ve Diğerleri, 2004, s.2). Vizyon, uzun ya da kısa

olabilir. Konuşma diliyle de oluşabilir ya da alt alta liste usulünde de açıklanabilir.

Önemli olan husus vizyonuyla örgütün kendini nereye konumlandırdığıdır (Akgemci ve

Diğerleri, 2004, s.5).

Vizyon oluşturma kararı alındıktan sonra izlemesinde fayda görülen aşamalar

Şekil 10 da gösterilmiştir (Papatya, 1998, s.5):

Şekil 10: Vizyon oluşturma süreci

• Veri Tabanı Oluşturulmalı: Vizyon oluşturma sürecine başlanmasıyla

oluşturulması planlanan vizyon için sağlam bir veri tabanı oluşturmak

önemlidir. Değişen dünyaya uyum içinde oluşturulan veri tabanı etkilidir.

• Gerçeği İfade Etmelidir: Oluşturulan vizyonun gerçekle çatışmamasına da

gereken özen gösterilmelidir. Vizyon abartılı sözcüklerle oluşturulmamalıdır.

35

• Pratik ve Pragmatik Olmaktan Kaçınılmalıdır: Ölçülebilirlik vizyonun

doğasına aykırıdır. Vizyonun yön gösterici olduğu unutulmamalıdır.

• Orjin Doğru İfade Edilmelidir: Örgütün tüm paydaşları dikkate alınarak

oluşturulmalıdır.

• Etkileşim ve İletişime Önem Verilmelidir: Etkileşim ve iletişim vizyon

kurma değerlerini oluşturduğundan tüm paydaşlara ulaştırılabilir olmasına da

önem verilmelidir.

Yine vizyon oluşturma sürecinde dikkate alınması gereken bazı ölçütler vardır

(Demir, 2009, s.72):

• Kısa ve hatırlanabilir olmalıdır

• Etkileyici ve iddialı olmalıdır

• Amacı doğru olarak ifade etmelidir

• Tüm paydaşlarca uygulanabilir olmalıdır

• Mevcut durumun ötesini düşündürmelidir

• Sürekliliği ifade etmelidir

• Örgüt ne istiyor? Güdüler nelerdir? gibi soruları cevaplamalıdır.

• Kabul görmüş değerlere yer vermelidir (Ramazanoğlu ve Bahçeci, 2006,

s.54).

Vizyon gelecek referanslı bir yönetim aracı olduğundan hedeflere ulaşmak için

yapılması gereken faaliyetleri belirler (Çetin, 2009, s.96). Vizyonun sabit bir tanım

olmadığı, bugünün kaygılarını göz ardı etmek anlamına gelmediği unutulmamalıdır.

Ayrıca vizyon mükemmellik ölçütü ya da hedefi göz ardı etmek anlamına da

gelmemektedir (Papatya, 1998, s.2).

Şekil 7’de vizyon oluşturmanın iki aşamada olacağına dikkat çekilmektedir

(Tulay, 2007, s.80):

• Örgüt yönetimi tarafından oluşturulan vizyonun, paydaşlara iletilip etkili bir

şekilde uygulanmasının sağlanmasıdır.

36

• Diğer bir unsurda vizyon oluşturma sürecine çalışanların da dahil edilerek

vizyonun tüm çalışanlarca geliştirilmesidir.

Şekil 11: Vizyon oluşturma yöntemi

Burada dikkat edilmesinde fayda olan nokta: çalışanlarla birlikte oluşturulan

vizyonda; Kullanılan ifadelerin açık olması ve vizyon gereksinimini ortaya çıkaran

temel düşüncenin sürekli vurgulanması önemlidir. Ayrıca çalışanların önemsendiğinin

hissettirilmesine ve çalışanların fikirlerinin alınmasına özen gösterilmelidir. Açıklanan

fikirlerde birbirlerini tamamlayan görüşlere yer verilmelidir. Amacın sadece yazılı bir

bildiri temennisinde değil gerçek bir ideali ifade etmek olduğu vurgusunun sürekli

yapılamasına da özen gösterilmelidir (Tulay, 2007, s.80).

2.2.2.3. Vizyoner Yöneticilik

Buraya kadar, vizyonun örgütün amaç ve hedeflerinden daha fazla bir şey ifade

ettiği söylenebilir. Vizyonun oluşturulmasında bakış açısına bağlı olarak vizyonun

genişliği mümkündür. Örgüt için nerden bakılırsa bakılsın görülmeyen bir şeylerin

olabileceği göz önünde tutularak vizyon için çeşitli bakış açılarının olması gerekliliği

kabul edilecektir (Akgemci ve Diğerleri 2004, s.4). Bu çeşitli bakış açılarının

37

uygulanabilmesi vizyoner bir yöneticinin varlığı ile mümkündür. Vizyoner yöneticiler

geleceği öngörebilen, sorunlara önlem almada başarılı olan, değişime önem veren ve

sezgisi yüksek kişilerdir.

Vizyoner yöneticilerde olması gereken özellikler (Yüksel, Çevik ve Ardıç, 2005,

s.265): Vizyoner yönetici her şeyden önce yönettiği örgütü iyi tanır. Diğer taraftan örgüt

dışının da etkili analizini yapar. Değerlendirmeleri sonunda uygun vizyon stratejisini

geliştirir. Daha Sonra vizyonu paylaşarak kurumsallaştırır. Vizyoner yönetici daima iyi

gelecek düşünür ve umutludur. Birlikte çalıştığı kişilere kendilerini ifade etme

özgürlüğü tanır. Yani çalışanlarına güvenir. Çalışanlarca oluşturulan farklı düşüncelere

karşı hoşgörülüdür. Daima örgüte güven verir. Olaylar karşısında cesaretlidir ve

muhtemel başarısızlıktan korkmaz.

2.2.2.4. Vizyonun Yetersiz Olma Nedenleri

Değişim için ciddi bir dönüm noktasını ifadeden, örgüt sürekliliğini yaratmada

etkili olan, heyecan yaratan, ölçülebilir gelişmenin en üst standardını veren vizyon tüm

bu çabalara rağmen başarısızlığa neden olabilir.

Vizyonda muhtemel başarısızlık nedenlerini şu şekilde açıklayabiliriz (Akgemci

vd, 2004, s.5): öncelikle yanlış ve hata yapma korkusu vizyonda başarısızlık getirir.

Belirsizliğe gösterilen toleransın az olması ve yeniliğe kapalı yaşamak gibi davranışlar

başarısızlıkla sonuçlanabilir. Diğer taraftan planlama alışkanlığının olmaması ya da

başarı hevesinden yoksun olmak da başarısızlık nedeni olabilir. Son olarak uzun

döneme bakılmadan kısa süreli başarının peşinde olmak da vizyonun gerçekleşmesinde

muhtemel başarısızlık nedenlerindendir (Papatya, 1998, s.6).

2.2.3 Stratejik Amaç

İşletmeler veya kurumlar amaca yönelik veya amaç odaklı varlıklardır. Örgütler

bağlamında amaç, örgütün faaliyet ve çabaları ile başarmak isteği, ortaya çıkarmayı

hedeflediği sonuçtur. Örgütler aynı anda birden fazla amaca yönelmişlerdir veya birden

fazla amacı gerçekleştirmek isterler. Genellikle ekonomik amaçlı örgütler (işletmeler),

kara yönelik amaçlar başta olmak üzere faaliyetlerinin etkinliğini, çalışanların tatmini

ve çalışanları geliştirmeyi amaç edinmiştirler. Ayrıca örgütler, kaliteli ürün ve hizmet

38

sunmayı, toplumsal sorumluluğu, piyasada önder olmayı da amaçlamaktadırlar (Jouch

and Glueck, 1988, s.75-79).

Örgüt için stratejik amaç; örgütün kendini ifade ettiği ve örgütün arzu ve

isteklerinin açıkça ifade edildiği geniş tanımlamalardır. Stratejik amaçlar doğrudan

örgütün misyonuna yöneliktir (Tulay, 2007, s.87).

Örgütlerin amaçları yakından incelendiğinde amaçlarına ilişkin söylenecek bazı

tespitlere değinmek gerekmektedir. Örneğin çok sayıda örgüt aynı anda hem kısa vadeli

amaçlara hem de uzun vadeli amaçlara yoğunlaşmışlardır. Ticari örgütlerin

faaliyetlerinin de etkin ve çalışanlarının tatmini kısa dönemli olarak değerlendirilebilir.

Ama kazanç ve kar devamlılığı, topluma hizmet ve toplumsal sorumluluk uzun dönemli

amaçlar olarak görülebilir. Özet olarak örgütlerin amaçları zamanla sınırlandırılmıştır

(Jouch and Glueck, 1988, s.75-79).

Diğer taraftan herhangi bir anda örgütün birden fazla kısa dönemli amacı olduğu

için, mevcut amaçların öncelik sırasına konulması gerekebilir. Kaynak yetersizliğinin

baskın olduğu zamanlarda önceliklerin belirlenmesi kritik bir gereksinimdir. Kısaca

örgütler birden fazla amaca yöneldiklerinde amaçlarını öncelik sırasına koymalıdırlar

(Jouch and Glueck, 1988, s.75-79).

Örgüt amaçlarının ölçülmesi, yani her amacın gerçekleşme düzeyinin

belirlenmesi için farklı yöntemler kullanılabilmektedir. Bazı amaçlar ‘randıman’ odaklı

ölçülüp değerlendirilebilir. Bazı amaçlarda ‘etkililik’ odaklı ölçülüp değerlendirilebilir.

Özetle stratejik yönetim yaklaşımı, belirlenen amaçların gerçekleşme düzeyinin

ölçümünü zorunlu kılmaktadır (Jouch and Glueck, 1988, s.75-79).

Örgütün amaçları resmi amaçlar ve mevcutta üzerinde çalışılan amaçlar (geçerli)

olarak da ikiye ayrılabilir. Geçerli amaçlar örgütün elde etmeyi hedeflediği sonuçlar

olarak tanımlanabilir. Geçerli amaçlar kaynak dağılımı sırasında öne çıkan ve ya

önceliği olan amaçlardır. Resmi amaçlar ise toplumun ise topluma bildirilen, açıklanan

amaçlardır. Örgütün gerçek amaçları, gerçekleşmesi için kaynak tahsis edilen ve

bitirilme zamanı belirlenen amaçlarıdır (Jouch and Glueck, 1988, s.75-79).

Amaçlara ulaşmanın ve ya amaçları gerçekleştirmenin sınırları vardır. Örneğin

ticari nitelikli örgütlerde amaçlardan bazıları diğer amaçlar yüzünden tam

gerçekleşmeyebilir. Örneğin örgütün Pazar payını genişletmek için giriştiği faaliyetler,

tekelleşme eğilimi olarak değerlendirilebilir. Dolayısıyla örgüt yöneticileri böyle

durumlarda hangi amaçlara bağlı olduklarını, hangilerinden vazgeçeceklerini

belirlemelidir (Jouch and Glueck, 1988, s.75-79).

39

Son olarak, amaçlar strateji anlamına gelmemektedir. Stratejiler amaçları

gerçekleştirme aracıdırlar. Örneğin bir işletmenin faaliyetlerini başka bölgelere taşıması

amaç değildir ve belirli bir stratejidir. Kendi başına değerlendirildiğinde faaliyetleri

başka bölgelere taşımakla işletmenin performansında artış olmayabilir. Tam tersine,

işletme genişleyerek değil, küçülerek performansını artırabilir. Dolayısıyla hem

genişleme hem küçülme amaca (performans artışı) ulaşmak için kullanılabilecek

stratejilerdir (Jouch ve Glueck, 1988, s.75-79)

Yönetim yazınında örgüt amaçları, pusula işlevi görmektedir. Örgüt karşılaştığı

fırsat ve seçenekleri değerlendirirken amaçlarına bakmalıdır. İyi belirlenmiş örgüt

amaçlarının yöneticiler tarafından kullanımında şu hususlara dikkat edilmelidir (Certo

ve Peter, 1991, s.75):

• Örgüt yöneticileri karar ve süreçlerinde amaçları yol gösterici rehber olarak

değerlendirmelidir.

• Yöneticiler amaçları aynı zamanda örgütsel etkinliği ve verimliliği artırıcı

unsurlar olarak değerlendirmelidir.

• Son olarak yöneticiler örgütsel amaçları performans değerlendirme

süreçlerinde rehber olarak kullanmalıdır.

Amaçlar bir örgütün stratejik bir yaklaşımla yönetilmesinde önemlidir. Zira

amaçlar (Jouch ve Glueck, 1988, s.75-79):

• Örgütü bulunduğu çevrede tanımlamaya yardım etmektedirler

• Kararlar ve karar verenlerin koordinasyonuna yardım ederler.

• Örgüt performansının ölçümünde ölçüt olarak kullanılırlar.

• Misyon açıklamasından daha somut ve spesifik ifade edildiği için yol

gösterici nitelik taşımaktadırlar.

Stratejik amaçlar, örgütün misyon ve vizyonunun daha somutlaştırılıp,

performans hedefine dönüştürülmesi için araçtır. Stratejik amaçları hedeflere

dönüştürerek örgütler hedefledikleri sonuçlara göre belli bir zaman diliminde ki

gelişmeyi daha kolay takip edebilirler (Thomson ve Strickland, 2001, s.10).

40

Örgütlerin misyonları genel amaçlarına ilişkin açıklamalardan ibarettir.

Çoğunlukla böyle amaçlar genellikle örgütün büyümesinde ve yaşamını devam

ettirmesinde öncelikli hedefleri kapsamaktadır. Ticari kurumlar söz konusu olduğunda

bu amaçlara karlılık da bir hedef olarak dahil edilmelidir. Bu türden amaçlar tam olarak

hedefe dönüşmeden ve zaman kısıtı belirlenmeden tanımlanmaktadır. Bir bakıma böyle

amaçlar her zaman vardır ve hiçbir zaman tam anlamıyla gerçekleşmez. Örgüte yön

veren bu amaçlar örgüt performansını ölçmek ve değerlendirmek için gerekli

ölçütlerden yoksundur (Pearce ve Robins, 2003, s.157-158).

Bir örgütün stratejik amaçlarını ve performansını ilişkilendirmek için örgütün

amaçlarında bazı özellikler olmalıdır. Amaçların performans değerlendirmesinde katkı

sağlayabilmesi için şu özelliklere haiz olması istenir (Pearce ve Robins, 2003, s.157-

158):

• Amaçlar kabul edilebilir olmalıdır. Örgütlerin uzun dönemli amaçları ile

örgüt yöneticilerinin değer ve tercihleri arasında uyum olmalıdır. Aksi halde

yöneticilerin bu amaçları terk etmesi mümkündür. Amaçların ‘kabul

edilebilirliği’ sadece yöneticiler açısından değil, örgütün diğer paydaşları

açısından da düşünülmelidir.

• Amaçlar esnek olmalıdır. Örgütlerin kendileri için belirledikleri uzun

dönemli amaçlar çevrede oluşan beklenmedik gelişmelere göre

değişebilmelidir. Çoğunlukla örgüt amaçlarına yönelik bu esneklik

gerektiğinde amaçtan vazgeçmeyi çağrıştırmaktadır. Oysa burada söz konusu

olan amacın başarma düzeyinde değişikliğe gitmektir.

• Amaçlar ölçülebilir olmalıdır. Kurumların gerçekleştirmek istedikleri

amaçlar neyin ne zaman başarılacağını açık, anlaşılabilir biçimde göstermesi

gerekmektedir. Dolayısıyla uzun dönemli amaçların nasıl geliştiği zaman

içinde ölçülebilmelidir.

• Amaçlar motive edici olmalıdır. Örgüt çalışanlarının verimliliği ve başarısı

ile örgüt amaçlarının motivasyon düzeyi yakından ilişkilidir. Örgüt amaçları

başarılabilecek zorluk düzeyinde olmalıdır. Ancak motivasyon bireyden

bireye değişim gösterir ve örgütlerin çalışanlarının motivasyonunu

yönetmeleri zordur. Genel nitelikli bir performans hedefi örgütte bazı

insanları motive ederken diğerlerini sıkıntıya sokabilir. Bu hususta

41

önerilebilecek tavsiye, başarılacak hedeflerin grup yapısı ve niteliğine göre

düzenlenmesi olmalıdır. Ancak bu türden bir gruba has amaç ve hedeflerin

oluşturulması zordur.

• Amaçlar misyona uygun olmalıdır. Örgütün amaçları ile misyon

açıklaması birbirine ilişkili ve birbirini destekler nitelikte olmalıdır. Amaçlar

örgütün misyonundan türetilmelidir. Örgütün ulaşmak istediği her amaç

başarıldığında örgüt misyonu başarılmış olacaktır. Örgütün amaçları ve

misyonu ilişkili değilse örgüt amaç dışı faaliyetlere girişmekten kendini

alamaz.

• Amaçlar anlaşılır olmalıdır. Bir örgütte örgüt stratejisi ile uğraşan herkes,

neyin başarılmak istendiğini anlamalıdır. Aynı zamanda başarılmak istenen

amaçlara ilişkin performans standartları da açık ve anlaşılır olmalıdır.

Kısacası örgütsel amaçlar hem bu amaçları hazırlayanlar için hem de

amaçları uygulamaya koyacaklar için açık, anlaşılır ve net olmalıdır.

• Amaçlar başarılabilir olmalıdır. Son olarak örgütsel amaçlar başarılabilir

nitelikte olmalıdır. Başarılabilir amaçlar belirlemek örgütler için kolay

olmayabilir. Çünkü örgütün çevresinde oluşan gelişme ve değişim örgütün

içsel faaliyetlerini etkileyecektir. Daha doğrusu çevresel değişimler örgütleri

belirsizlikle karşı karşıya getirecektir. Belirsizlikler ise amaçların

gerçekleştirilmesinde veya başarılmasında etken olacaktır.

Amaç belirleme sorumluluğu bir örgütte bütün yöneticilere ait bir sorumluluktur.

Daha doğrusu yönetici konumunda olan insanlar, belirledikleri amaçlara göre hesap

vereceklerdir. Örgüt geneline yönelik amaçların başarılması, örgütün alt birimlerine ait

amaçlarla ilişkilendirildiğinde, örgüt genelinde sonuç odaklı bir iklim ve kültür

oluşturulmuş olacaktır (Thomson ve Strickland, 2001, s.10).

Örgütlerin vizyon, misyon ve hedefleri kurum çalışanları için ortak amaçları

oluşturur. Stratejik nitelikli bu amaçlar iki önemli rolü üstlenmektedir. Öncelikle bu

amaçlar elde edilmesi gereken sonuçları göstermektedir. Sonrasında ise örgüte üye,

çalışan ve paydaşlar için birleştirici unsurdur (Miller ve Dess, 1996, s.10).

Stratejinin oluşturulmasında stratejik amaçlar önemli bir unsur olmasına rağmen,

strateji oluşturma sürecinin diğer unsurlarından ayrı düşünülmemelidir. Bir başka ifade

ile stratejik amaçlar örgütün karşı karşıya olduğu sorunlar ve koşullardan bağımsız

düşünülmemelidir. Stratejik amaçlar örgüt yöneticilerinin başarmak istedikleri nihai

42

sonuçlar doğrultusunda gelişir ve oluşur. Diğer taraftan bir örgütün stratejik amaçları, o

örgütün karşı karşıya olduğu fırsat ve tehditlerden, örgütün sahip olduğu kaynak ve

yeteneklerden bağımsız düşünülmemelidir (Miller ve Dess, 1996, s.10).

Örgütsel amaçlar bir örgüt veya kurumun ulaşmak istediği sonuçlar olarak ifade

edilebilir. Kurumlar açısından değerlendirildiğinde, uygun amaçların belirlenmesi

kurumun başarısı için kritik bir süreçtir. Çünkü kurum amaçları kurum faaliyetlerine

yön vermektedir. Kurum amaçları olmaksızın, amaçların kurum üyelerine iletişimi

sağlanmaksızın, kurum faaliyetlerinin nasıl bir biçim alacağını öngörmek mümkün

değildir (Certo ve Peter, 1991, s.71) .

Rekabetin mevcut olduğu bir durumda, stratejik amaç (Bircan, 1999, s.13).;

• Yeniliğe

• Gelişmeye

• Devamlı dikkatli olmaya

• Örgütün çevresi ile uyumuna yönelik olmalıdır.

Etkin bir stratejik amacın özellikleri şunlar olabilir (Tulay, 2007, s.87).

• Örgütün değerleri ve mevcut durumu dikkate alınarak oluşturulmalıdır.

• Örgütle uyumlu olmalıdır. Örgüt misyon ya da vizyonundan bağımsız

olmamalıdır.

• İddia oluşturmalı fakat ütopik olmamalıdır.

• Örgüte, paydaşlarına yön vermelidir.

• Uzun vadeli isteklerin öncelikli olanları ön planda tutulmalıdır ve orta vadeyi

kapsamalıdır.

• Önemli değişiklikler yoksa değiştirilmemelidir.

• Örgütün tüm birimlerinde başarı standardı oluşturulmalıdır ve yönetimin

kontrolünü kolaylaştırmalıdır.

Amaçlar iki türlü oluşturulabilir (Canbay, 2008, s.21):

• Kurum içinde düzenlenmesi gereken, önlem alınması gereken alanlarla ilgili

olan stratejik amaçlar.

• Kurum içinde hayal edilen yeniliklerle ilgili stratejik amaçlar.

Stratejik amaç oluşturma sürecinde şu konulara odaklanılmasında fayda vardır

(Tulay, 2007, s.87):

• Piyasanın durumu

43

• İnovasyon

• Üretkenlik

• Fiziksel ve finansal kaynaklar

• Karlılık

• Yönetim performansı

• Yönetimsel gelişim

• Çalışan durumu ve performansı

• Sosyal sorumluluk

44

BÖLÜM 3

YÜKSEK ÖĞRETİM EĞİTİMİ VE YÜKSEKÖĞRETİM KURUMLARI

Çalışmanın üçüncü bölümü Türkiye’de yüksek öğretim eğitimi ve yüksek

öğretim kurumlarına ilişkin açıklamaları kapsamaktadır. Bu bölüm yasal mevzuat, genel

değerlendirme ve farklı görüşlerin tanıtımı ile başlamaktadır. Daha sonra yüksek

öğretim kurumlarının sorunları tartışılmıştır. Üniversiteler toplumsal, bireysel ve

ekonomik işlevleri çerçevesinde tartışılmıştır. Üniversite modelleri özellikle mali ve

bilimsel özerklik çerçevesinde karşılaştırılmış ve açıklanmıştır. 2547 sayılı yasa ile

devlet ve vakıf üniversitelerine ilişkin yükümlülüklere açıklama getirilmiştir. Bu

bölümün ele aldığı son husus, üniversitelerin misyon, vizyon ve stratejik amaçlarının

belirlenmesine ilişkin yasal hususlar ve prosedürlere ilişkin açıklamalardır.

3.1. Türkiye de Yüksek Öğretim

Türkiye de yüksek öğretim kurumlarının amacı, öncelikle bu süreçten geçen

bireylerin bilimsel değerleri özümsemiş olmasına odaklanmaktır. Ayrıca edinilen

bilimsel değerlerin yaşamın her aşamasında sorun çözmek için kullanılması gereğine

vurgu yapmaktadır. Diğer taraftan yüksek öğretim sürecinde iken özgürce düşünme ve

eleştirme, demokratik değerlerle davranma, çevresel sorunlara duyarlılık geliştirme

becerisinde olan bireyler yetiştirmektir (Oğul ve Fürüzan, 2009, s.65).

Yukarıda bahsedilen insan modelinde söz konusu niteliklerin kişiye

kazandırılabilmesi için, planlaması sağlıklı bir şekilde yapılmış eğitim stratejilerinin

varlığı bir zorunluluktur.

Genelde eğitim, toplumun refah düzeyini geliştiren ve geleceğe güvenle

bakmasını sağlayan önemli bir olgudur. Dolayısıyla toplum olarak hükümetler ve iş

çevresi, eğitim sürecinde yer alan öğrenciler ve öğretim üyeleri, eğitim konusuna önem

vermek zorundadırlar (Yenen ve Gözlü, 2003, s.2).

Toplumsal kalkınmayı gerçekleştirebilecek nitelikli insan gücünün yetiştirilmesi

büyük ölçüde eğitim sisteminin görevidir (Şahin ve Fındık, 2008, s.74). Çağdaş

yaşamda eğitim önemlidir ve eğitimin en üst halkası olan üniversitelerin, eğitimin

toplumsal yaşamdaki işlevi açısından ayrı bir yeri bulunmaktadır (Kavili-Arap, 2010,

45

s.2). Eğitim kurumları da tüm diğer örgütler gibi “üretmek” zorundadırlar. Ancak

eğitimin doğasında, verimliliğin mal ve hizmet üreten ticari örgütlerde olduğu gibi açık

ve net biçimde ortaya koymak mümkün değildir (Saydan, 2008, s.65).

Bu bağlamda bakarsak, eğitim toplum adına girişilen bir hizmettir. Ancak

günümüzde eğitim farklı amaçlı kurumlar aracılığı ile sunulan bir hizmettir. Türkiye de

yüksek öğretim alanında hizmet sunan iki farklı kurum mevcuttur. Devlet üniversiteleri

toplumsal amaçlar çerçevesinde faaliyet ve süreçlerini belirlerken, vakıf

üniversitelerinde öğrencilerin önemli miktarda eğitim için katkı sağlamaları

gerekmektedir. Dolayısıyla vakıf eğitim kurumlarına ödenen bir eğitim bedeli ve bunun

karşılığında verilen bir eğitim hizmeti vardır (Bengisu, 2007, s.741).

Vakıfların kurduğu yüksek eğitim kurumlarında, alınan yüksek harç bedelleri

eğitimde fırsat eşitliği konusunu da gündeme getirmektedir. Eğitimde fırsat eşitliği

toplumun tüm bireylerinin ayrım yapılmaksızın, yeteneklerini en uygun biçimde

geliştirmede eğitim hizmetlerinden eşit ölçüde yararlanma şansına sahip olmaları olarak

tanımlanmaktadır (Kandemir ve Kaya, 2010, s.560). Dünyada çoğu ülkede insanların

eğitim haklarında eşitlik sağlanmıştır; fakat bu eşitlik her ülkede aynı ölçüde

sağlanamamıştır. Örneğin hiçbir hukuksal engel bulunmamasına rağmen, maddi

imkansızlıklar da bu eşitliği bozabilmektedir. Türkiye de de fazla miktarda düşük gelirli

aileler mevcuttur ve devlet üniversitesi yanında yer alan vakıf üniversiteleri yüksek

öğrenci harç bedelleri ile dikkat çekmektedir ve bu eşitsizliği artırmaktadır.

Fırsat eşitliğinde durum bu şekildeyken, Türkiye de yüksek öğretimde eğitimde

fırsat eşitliği araştırmaları açısından tam bir tarama yapılmamıştır. Mevcut araştırmalar

genel olarak ihtiyaç ve durum değerlendirmesine yönelik çalışmalardır (Yıldız, 2004,

s.93). Devam eden küreselleşme süreci, toplumda ki tüm kurumları etkileyen bir süreç

olmakla birlikte tabi ki diğer bir toplumsal kurum olan eğitimi de etkilemektedir

(Erdem, 2006, s.308).

3.2. Yüksek Öğretim Kurumları ve Sorunları

Yükseköğretim sözcüğü hemen üniversiteleri çağrıştırmaktadır. Üniversite

kelimesi ise Latinceden gelmektedir. Ortaçağda kullanılan kelime birlik anlamına

gelmektedir (Erdem, 2006, s.1). Yükseköğretim, bir ülkenin ihtiyaç duyduğu nitelikli

insan gücünün yetiştirilmesi, bilgi üretilmesi ve topluma hizmette önemli bir araçtır

(Erdem, 2006, s.1).

46

Türkiye de yükseköğretim, son yirmi beş yıldan bu yana hızlı bir genişleme ve

yapısal değişim sürecinden geçmektedir. Yükseköğretim sistemi kuruluş yılları ve

öğrenci sayıları açısından büyük çeşitlilik göstermekle birlikte, sayıları itibarı ile artma

yönünde olan devlet ve vakıf üniversitelerinden başka açık öğretim ve meslek

yüksekokulları gibi farklı türlerden oluşan çok sayıda kurumu içeren karmaşık bir

yapıya sahiptir (Şenses, 2007, s.2).

Yüksek öğretimin toplumdaki rolü konusunda genel kanı, yüksek öğretimin

sosyal gelişme ve ekonomik büyümeyi destekleyecek nitelikte olmasına ilişkindir.

Diğer taraftan son zamanlarda yüksek öğretime atfedilen önemli işlevlerden biri

sürdürülebilirliği desteklemesidir. Ayrıca kültürel kimliğin şekillenmesi ve

korunmasında, sosyal bağların sürdürülmesinde ve nihayet yoksulluğa karşı mücadelede

de yüksek öğretime toplum tarafından atfedilen görev ve sorumluluklar vardır (Günay,

2007, s.2).

Yüksek öğretim kurumlarının görev ve sorumluluklarının denetimi YÖKe

bırakılmıştır. YÖK, üniversitelerin görevlerini yerine getirmelerini sağlayacak

önlemleri almada üst organdır. Bundan dolayıdır ki üniversiteleri birçok açıdan

denetlemek, uzun vadeli planlamalar yapmak ve bunları uygulamak YÖK’ün görevleri

arasındadır (Başkan, 1993, s.373).

Anayasanın 131.maddesinde YÖK’ün kuruluş amacı şöyle ifade edilmiştir:

“Yükseköğretim kurumlarının öğretimini planlamak, düzenlemek, yönetmek,

denetlemek, yükseköğretim kurumlarındaki eğitim-öğretim ve bilimsel araştırma

faaliyetlerini yönlendirmek, bu kurumların kanunda belirtilen amaç ve ilkeler

doğrultusunda kurulmasını, geliştirilmesini ve üniversitelere tahsis edilen kaynakların

etkili bir biçimde kullanılmasını sağlamak ve öğretim elemanlarının yetiştirilmesi için

planlama yapmak maksadı ile Yükseköğretim Kurulu kurulur.”

2547 sayılı yükseköğretim kanununda, yüksek öğretim kurulunun amaçları

madde 4 de şöyle açıklanmıştır:

• Öğrencilerini; Atatürk İnkılapları ve ilkeleri doğrultusunda Atatürk

milliyetçiliğine bağlı, Türk milletinin milli, ahlaki, insani, manevi ve kültürel

değerlerini taşıyan, Türk olmanın şeref ve mutluluğunu duyan, Toplum

yararını kişisel çıkarının üstünde tutan, aile, ülke ve millet sevgisi ile dolu,

Türkiye Cumhuriyeti Devletine karşı görev ve sorumluluklarını bilen ve

bunları davranış haline getiren, Hür ve bilimsel düşünce gücüne, geniş bir

dünya görüşüne sahip, insan haklarına saygılı, Beden, zihin, ruh, ahlak ve

47

duygu bakımından dengeli ve sağlıklı şekilde gelişmiş, İlgi ve yetenekleri

yönünde yurt kalkınmasına ve ihtiyaçlarına cevap verecek, aynı zamanda

kendi geçim ve mutluluğunu sağlayacak bir mesleğin bilgi, beceri, davranış

ve genel kültürüne sahip, vatandaşlar olarak yetiştirmek,

• Türk Devletinin ülkesi ve milletiyle bölünmez bir bütün olarak, refah ve

mutluluğunu artırmak amacıyla; ekonomik, sosyal ve kültürel kalkınmasına

katkıda bulunacak ve hızlandıracak programlar uygulayarak, çağdaş

uygarlığın yapıcı, yaratıcı ve seçkin bir ortağı haline gelmesini sağlamak

• Yükseköğretim kurumları olarak yüksek düzeyde bilimsel çalışma ve

araştırma yapmak, bilgi ve teknoloji üretmek, bilim verilerini yaymak, ulusal

alanda gelişme ve kalkınmaya destek olmak, yurt içi ve yurt dışı kurumlarla

işbirliği yapmak suretiyle bilim dünyasının seçkin bir üyesi haline gelmek,

evrensel ve çağdaş gelişmeye katkıda bulunmaktır.

2547 sayılı yükseköğretim kanununda yüksek öğretim kurulunun görevleri

madde 7 de şöyle açıklanmıştır:

• Yükseköğretim kurumlarının bu Kanunda belirlenen amaç, hedef ve ilkeler

doğrultusunda kurulması, geliştirilmesi, eğitim - öğretim faaliyetlerinin

gerçekleştirilmesi ve yükseköğretim alanlarının ihtiyaç duyduğu öğretim

elemanlarının yurt içinde ve yurt dışında yetiştirilmesi için kısa ve uzun

vadeli planlar hazırlamak, üniversitelere tahsis edilen kaynakların, bu plan ve

programlar çerçevesinde etkili bir biçimde kullanılmasını gözetim ve

denetim altında bulundurmak,

• Yükseköğretim kurumları arasında bu Kanunda belirlenen amaç, ilke ve

hedefler doğrultusunda birleştirici, bütünleştirici, sürekli, ahenkli ve

geliştirici işbirliği ve koordinasyonu sağlamak

• Üniversite çalışmalarının en verimli düzeyde sürdürülmesi için büyümenin

sınırlarını tespit etmek ve yaz öğretimi, gece öğretimi, ikili öğretim gibi

tedbirler almak,

• Devlet kalkınma planlarının ilke ve hedefleri doğrultusunda ve

yükseköğretim planlaması çerçevesi içinde; yeni üniversite kurulmasına ve

48

gerektiğinde birleştirilmesine ilişkin önerilerini veya görüşlerini Milli Eğitim

Bakanlığına sunmak,

• Bir üniversite içinde fakülte, enstitü ve yüksekokul açılmasına,

birleştirilmesi veya kapatılması ile ilgili olarak doğrudan veya

üniversitelerden gelecek önerilere dayalı kararlar almak ve gereği için Milli

Eğitim Bakanlığına sunmak,

• Yükseköğretim kurumları içinde bölüm, anabilim ve ana sanat dalları ile

uygulama ve araştırma merkezi açılması, birleştirilmesi veya kapatılması;

konservatuar, meslek yüksekokulu veya destek, hazırlık okul veya birimleri

kurulması ile ilgili olarak doğrudan veya üniversitelerden gelecek öneriler

üzerine karar vermek,

• Eğitim - öğretimin aksaması sonucunu doğuracak olaylar dolayısıyla

öğrenime ara verilmesine veya tekrar başlatılmasına ilişkin olarak

üniversitelerden gelecek önerilere göre veya doğrudan karar verip

uygulatmak

• Bakanlıklar tarafından kurulacak yükseköğretim kurumlarının kuruluş, amaç

ve esaslarını inceleyerek görüşlerini ilgili makama sunmak,

• Yükseköğretim kurumlarında eğitim - öğretim programlarının asgari ders

saatlerini ve sürelerini, öğrencilerin yatay ve dikey geçişleriyle ve

yüksekokul mezunlarının bir üst düzeyde öğrenim yapmalarına ilişkin

esasları Üniversitelerarası Kurulun da görüşlerini alarak tespit etmek,

• Üniversitelerin ihtiyaçlarını, eğitim - öğretim programlarını, bilim dallarının

niteliklerini, araştırma faaliyetlerini, uygulama alanlarını, bina, araç, gereç ve

benzeri imkanlar ve öğrenci sayılarını ve diğer ilgili hususları dikkate alarak;

üniversitelerin profesör, doçent ve yardımcı doçent kadrolarını dengeli bir

oranda tespit etmek,

• Her yıl üniversitelerin verecekleri faaliyet raporlarını inceleyerek

değerlendirmek; üstün başarı gösterenlerle, yeterli görülmeyenleri tespit

etmek ve gerekli önlemleri almak,

• Üniversitelerin her eğitim - öğretim programına kabul edeceği öğrenci sayısı

önerilerini inceleyerek kapasitelerini tespit etmek; insan gücü planlaması,

kurumların kapasiteleri ve öğrencilerin ilgi ve yetenekleri doğrultusunda

49

ortaöğretimdeki yönlendirme esaslarını da dikkate alarak öğrencilerin

seçilmesi ve kabul edilmesi ile ilgili esasları tespit etmek,

• Yükseköğretim kurumlarında ve bu kurumlara girişte imkan ve fırsat eşitliği

sağlayacak önlemleri almak

• Her eğitim öğretim programında öğrencilerden alınacak harca ait ilgili

yükseköğretim kurumlarının önerilerini inceleyerek karara bağlamak,

• Yükseköğretim üst kuruluşları ile üniversitelerce hazırlanan bütçeleri tetkik

ve onayladıktan sonra Milli Eğitim Bakanlığına sunmak,

• Rektörlerin disiplin işlemlerini kovuşturmak ve karara bağlamak, öğretim

elemanlarından bu Kanunda öngörülen görevleri yerine getirmekte

yetersizliği görülenler ile bu Kanunla belirlenen yükseköğretimin amaç, ana

ilkeleri ve öngördüğü düzene aykırı harekette bulunanları rektörün önerisi

üzerine veya doğrudan, normal usulüne göre, yükseköğretim kurumları ile

ilişkilerini kesmek veya denenmek üzere başka bir yükseköğretim kurumuna

atamak,

• Çeşitli bilim ve sanat alanlarında bilimsel milli komiteler ve çalışma grupları

kurmak,

• Gerektiğinde yeni kurulan veya gelişmekte olan üniversitelere gelişmiş

üniversitelerin eğitim - öğretim ve eleman yetiştirme alanlarında yapacağı

katkıyı gerçekleştirmek için gelişmiş üniversiteleri görevlendirmek ve bu

konudaki uygulama esaslarını tespit etmek,

• Vakıflar tarafından kurulacak yükseköğretim kurumlarının bu Kanun

hükümlerine göre açılması hususundaki görüş ve önerilerini Milli Eğitim

Bakanlığına sunmak, bu kurumlara ilişkin gerekli düzenlemeleri yapmak ve

bunları gözetmek, denetlemek,

• Yurt dışındaki yükseköğretim kurumlarından alınmış ön lisans, lisans ve

lisans üstü diplomaların denkliğini tespit etmek,

• Bu Kanunla kendisine verilen diğer görevleri yapmaktır.

Türkiye de yüksek öğretim kurumunca, devlet planlama teşkilatının beş yıllık

kalkınma planında öngörülen yükseköğretimde eğitim alanında eksik bulunan personel

yetiştirilmesi hedeflenmiştir. Bu doğrultu da üniversitelerin kontenjanlarını arttırılmış

ve bunun doğal sonucu olarak artan öğrenci sayısıyla birlikte fiziki yatırımlar ve

50

akademik personel yetiştirme gayretine girilmiştir. Yüksek öğretim kurumu bu gerçeği

dikkate alarak bütçe planlarında daha gerçekçi olmaya özen göstermektedir. Yine aynı

hedefler doğrultusunda, üniversitelerin sayısında artış olmuş fakat politik tercihler ön

plana geçtiğinden, istenilen öğrenci sayısı artış yönündeyken üniversitelerin fiziki ve

beşeri sermayesinde istenilen artış sağlanamamıştır. Kaynak planlaması bir plan

doğrultusunda yapılmadığından kaynak dağılımında ilkeler, öncelikler ve ağırlıklar

belirsiz kalmıştır. Sonuç olarak hedefler belirlenmesine rağmen, kaynak yönetimi

konusunda bilimsellikten uzak kalınmıştır (Başkan, 1993, s.373).

Üniversitelerin bir başka önemli sorunu ise üniversitelerin görevleri, amaçları ve

hedeflerinin yasa ve yönetmeliklerle en iyi şekilde tanımlanmasına rağmen,

uygulamalarda bu tanımlamalardan uzak kalınmasıdır (Başkan, 1993, s.373)

Üniversitelerin bir planlama çalışmasına girebilmesi için öncelikle başarı

göstergelerinin belirlenmesinde kullanılmak amacıyla, üniversitelerin bilgi derleme ve

erişim sistemini kurmaları gerekmektedir. Oluşturulan bu sistem üzerinde tüm bilgiler

erişilebilir olmalıdır. Bu sistem oturtulmadan YÖK için verimli bir planlama

sürdürülmesinin oldukça güç olacağı söylenebilir (Başkan, 1993, s. 374).

Yeni kurulan birçok üniversite eskiden var olan üniversitelerin oluşturduğu

kalıplarda kurulmaktadır. Ayrıca yeni üniversitelerin kurucu yöneticileri de eski

üniversitelerden seçilmektedir. Dolayısıyla yeni üniversiteler daha başlangıçta, farklı

ufuklardan ve taze kandan yoksun biçimde oluşmakta, mevcut yapıdan farklı modellerin

denenmesi fırsatını kaçırmaktadır (Şenses, 2007, s.2).

Ülkemizde son yıllarda yükseköğretim örgütlerinin nicelik ve nitelik bakımından

iyileştirilmesi amacıyla yapılan girişimlerin sonucunda, önemli değişimler

yaşanmaktadır. Örneğin üniversitelerde nitelikli iş gücü, finansal kaynakları kullanma,

araştırma ve hizmet alanlarında sorunlar çoğalmaktadır (Gizir, 2007, s.258).

Gelişmiş ülkelerde nüfusun neredeyse yarısı yükseköğretim kurumlarından

eğitim almaktadır. Yükseköğretim eğitimi bu yüzden milli ekonomiler için kendi

sanayilerini desteklemek ve ekonominin geri kalanına yetişmiş iş gücü sağlamaktadır

(Ersoy ve Acartürk, s.1).

Mevcut haliyle YÖK e ilişkin şu eleştiriler ileri sürülmektedir (Ateş, 1995, s.79):

• YÖK her şeyden önce üniversite öğretim üye ve yardımcılarının önemli bir

bölümünün görev heyecanında tahribatlar oluşturmuştur.

51

• Akademik yaşam göçebe hale gelmiştir. YÖK öncesinde üniversitede asistan

olarak görev yapan bir genç yaşamını o kente göre ayarlardı fakat YÖK ile

birlikte gelen akademik yaşamın her safhasında göç zorunluluğu koyularak

bu başlangıç anlayışı yok olmaktadır.

• Yöneticilerin seçimle değil de atanma ile göreve gelmeleri de eleştirilebilir

bir husus olarak düşünülmektedir.

Yüksek öğretim kurumunun bugünkü sorunlarını tartışırken genel olarak şu

hususlara dikkat çekilmektedir (Türk Eğitim Sen, 2009, s.54):

• Yüksek öğrenim kurulu başlangıçta bir koordinasyon kurulu olarak

tasarlanmışken gün geçtikçe otorite ve baskı oluşturan bir yapı haline

gelmektedir

• Özel ya da vakıf üniversiteleri açısından bakıldığında özel kuruluş olmanın

sağladığı avantajlar da çıkar eksenli bir baskı ortamı yaratmaktadır.

Türkiye’nin yüksek öğretim politikasında karşılaştığı sorunları ivedilikle

aşabilmesi için şunlar yapılmalıdır (Türk Eğitim Sen, 2009, s.60):

• Türkiye hızla artan eğitim talebine yönelik ya mevcut üniversitelerinin

kapasitelerini arttırmalı ya da yeni üniversiteler kurmak durumundadır.

• Türkiye kalkınmasını sürdürmek için kaliteli gençler yetiştirme politikalarına

ağırlık vermelidir.

• Kalkınma için gerekli olan bilgi, insan gücünün katma değer yaratma

imkanını arttıracak niteliksel bir değişimi üniversite sistemine getirmelidir.

• Üniversite sitemiyle yetişen gençler için yeni iş alanları oluşturulmalıdır.

• Bilgi merkezli bir üretim düzenini ve yeni teknolojilere dayalı bir iş

örgütlenmesini gerçekleştirmek için bilimsel ve teknolojik araştırmalara

ağırlık verilmelidir.

• Eğitim politikasını ve üniversite kalitesini, bilgiye yatırım yapacak şekilde

yeniden belirlemelidir.

52

• Tüm bunları gerçekleştirmek için yeni bir üniversite anlayışı ve bunun

temelini oluşturan bilim adamı yetiştirme politikalarını özel bir yöntemle ele

almalıdır

Daha önce ki dönemlerde bilginin üretimi ve dağılımının denetimi, çoklu

merkezlerin elindeyken bugün yeni küresel kapitalizmin istekleri doğrultusunda bilgi ve

bilim üreten kurumlar açısından ayrım ve ayrıcalık ciddi ölçüde açılmaktadır.

Üniversiteler akademik bilgi üreten ve biriktiren yerler olma özelliğini kaybetme

riskiyle karşı karşıyadır. Yeni bir bilgi kültürü oluşmakta, bilim içeriği ve toplumda ki

işlevi açısından yeniden tanımlanmakta, üniversitelerin toplum içinde ki rolleri ve

yapıları yeniden biçimlenmektedir (Tüba, 2010, s.15).

3.2.1. Üniversiteler

Bilgi kavramının önemi artmaktadır; çünkü eğitime olan ihtiyaç ve eğitim

kurumlarının niteliğine gösterilen ilgi artmaktadır. İnsan, mevcut bilgisine yenisini

eklemek için sürekli arayış içine girmiştir ve bu arayış sürecinde üniversiteler ön plana

çıkmaktadır. Bilim üreten, yüksek nitelikte ki bilim, teknoloji ve kültür yayan, bunları

yaptığı için üniversitelerin özerk bir düzenle çalışması şarttır. Yüksek nitelikte bilim,

teknoloji ve yönetim elemanları yetiştiren, ülke ve dünya sorunları üzerinde özerk

olarak çalışan, eleştiri yapan ve çözümler üreten özerk bir kurum olan üniversitelerin

önemi giderek artmaktadır (Erguvan, 2010, s.9).

Üniversite tüm bilim alanlarında ki eğitim, öğretim ve araştırma faaliyetlerinin

birlikte ve bütünlükle yürütüldüğü bir kurumdur. Üniversitenin mesleki ve teknik

yüksek okuldan farklı olarak temel işlevi, herhangi bir mesleğe yönelik olmaksızın

eğitim-öğretim ve araştırma yapmaktır (Kavili-Arap, 2010, s.5).Üniversiteler, hem

bilimsel bilgiyi üreten hem de bu bilginin üretim araştırmalarının öğrenildiği

merkezlerdir (Poyraz, 2006, s.72).

Bir üniversitenin asıl işlevi, araştırmalar yaparak özgün bilgi üretmektir. Ayrıca

kendi yöntemleri ve ürünleriyle bilgi üretebilecek, sorun çözebilecek sorgulayıcı ve

yaratıcı insan gücü yetiştirmekte işlevleri arasındadır. Nihayetinde hem ürettiği özgün

bilgiyi, hem de yetiştirdiği insan gücünü toplumun ve elbette insanlığın hizmetine

sunmak üniversitelerin asıl işlevleridir (Yediyıldız, 2008, s.136).

53

“Üniversiteleri, genel olarak teknolojik gelişimi takip eden, geliştiren,

özümseyen, yenileyen aynı zamanda hazır insan gücünün yetiştirildiği kurumlardır”

şeklinde de tanımlayabiliriz (Altınok, 2008, s.41).

Üniversitelerin sağladığı faydalar bağlamında bakarsak, üniversitelerin faydaları

bireysel, toplumsal, ekonomik faydaları başlıklarında incelenebilir (Görkemli, 2009,

s.171):

• Bireysel faydalar: Eğitim, bireylere kişilik gelişimi temel bilgi ve

becerilerin arttırılması, iyi meslek sahibi olması, toplumda saygınlık gibi

geniş yelpazede katkılar sağlamaktadır. Yükseköğretimin bireysel faydaları

arasında bireylerin zevk ve tüketim tercihlerinde de etki yarattığı

belirtilmiştir. Üniversite eğitimi kişinin tüketim yelpazesine kitap, tiyatro,

sinema, spor gibi yeni tüketim alışkanlıkları eklemektedir.

• Toplumsal faydalar: Eğitim, sosyal gelişmede de önemli bir rol oynar:

Mezunların öğrenim kapasitelerinin yüksekliği, çevrelerinde ki insanlara da

bilginin yayılması esasına göre fayda sağlar. Üniversiteler tarafından

oluşturulan sosyal ve kültürel standartlar, toplum ve ekonominin uyumunu

destekleyen sosyal altyapıyı geliştirir. Farklı ülkelerde ki insanlar ve

topluluklarla ticari, sosyal ve kültürel ilişkiler kurulur. Kamu politikasına

katılım artar. Toplum içinde sosyal mobilite sağlar.

• Ekonomik faydalar: Yüksek öğrenim, bölgesel gelir, bölge ekonomik

yapısı ve işgücü hareketliliğinde iyileşme sağlayan faktörler arasındadır.

Üniversitenin kurulduğu bölgenin, konut, sağlık olanakları, iletişim ve

taşımacılıkta iyileşme gibi sosyal ve fiziksel altyapı beklentileri vardır.

Bunlara ilaveten kültürel etkinliklerin artması yaşam kalitesinin iyileşmesi

gibi sosyal ve kültürel beklentilerde mevcuttur. Ayrıca eğitime katılma

oranında artış doğum-ölüm oranında olumlu değişme ve göç gibi eğitimsel

ve demografik beklentilere cevap üniversite eğitimi ile sağlanabilmektedir.

Öztürk (2008, s.49), Büken tarafından belirlenen üniversite temel hedeflerine

atıf yapmaktadır:

• Öğretimin, felsefe aracılığıyla sağlanması

54

• Temel bilimlerin derinlemesine işlenmesi

• Araştırma ve öğretim birliğinin sağlanması

• Anti-statikocu ve klişe karşıtı olunması

Üniversiteler bulundukları bölgeyi birçok yönden etkileyebilir bu yönde bazı

beklentiler mevcuttur bunlar (Gültekin, Çelik ve Nas, 2008, s.266), Bölgesel gelir ve

işgücü hareketliliğinde iyileşme sağlanması gibi ekonomik beklentilerin yanında, konut

sağlık olanakları gibi sosyal ve fiziksel altyapıya ilişkin beklentiler de içermektedir.

Kültürel etkinliklerin artması, yaşam kalitesinin iyileşmesi gibi kültürel beklentilere

ilaveten eğitime katılma oranında artış, göçün azalması gibi eğitimsel ve demografik

beklentiler de vardır.

Türkiye’nin yüksek öğretimden beklentileri arasında şunlar gösterilebilir

(Yükseköğretim Kurulu, 2006, s.4):

• Daha fazla ve daha geniş yaş grubuna eğitim sunmak

• Toplumla ilişkileri geliştirerek bölgesel ve ülkesel kalkınmaya katkı

sağlamak

• Öğretimde, mezunların iş bulabilme kapasitesini artırmak, teoriden çok

uygulamaya yönlendirmeyi sağlamak

• Paydaşlara karşı sorumlu olmak

• Finansal kaynakları etkin kullanmak

Üniversiteler kuruldukları bölgeler için ekonomik, sosyal, ve kültürel etkileri

yüksek olan kurumlardır. Üniversite sayısında artışın yaşandığı ülkemizde de

üniversitelerin bölgesel ekonomiye sağladığı katkılar önem arz etmektedir (Görkemli,

2009, s.170).

Gültekin, Çelik ve Nas (2008, s.266), Phelps in yaptığı bir çalışmasına

değinerek, üniversitelerin kuruldukları bölgenin kişisel gelir üstünde olumlu etki

yaptığını saptamıştır. Diğer taraftan üniversiteler kuruldukları bölgenin istihdamına

katkı sağlamaktadır. Bu sebeple yüksek öğretim kurumlarına tavsiyesi, gelişmekte olan

kırsal bölgelere üniversiteler kurarak daha fazla ekonomik fayda sağlanacağı

yönündedir.

55

Üniversitelerin kuruluş talepleri incelendiğinde yeni üniversite kurulum talebinin

önemli bir kısmının ciddi akademik etmenlerin yerine, kurulacak kentin yatırımcılar için

bir çekim merkezi olması kaygısının ön planda olduğu görülmektedir. Ayrıca kent

ekonomisinin canlanması gibi ekonomik etkenler de akademik etmenlerin ötesinde öne

çıkmaktadır. (Şenses, 2007, s.2).

Üniversiteler bulundukları illerde önemli değişiklikler yaratabilmektedir. Bu

önemli değişikliklerin başında da ekonomik gelişmişlik gelmektedir. Üniversitelerin

kurulmasıyla kentlerin ekonomik yapılarında olumlu değişiklikler ortaya çıkmaktadır.

Bir diğer değişiklikte özellikle küçük ve orta büyüklükte ki kentlerin nüfus özelliklerini

etkilemesidir (Işık, 2008, s.177).

Üniversite kurulması kararlarında, yurt genelinde dengeli dağılım sağlanma

çabası öne çıkmaktadır. Üniversitelerin önemli kamu yatırımlarından olduğu

düşünüldüğünde, bu çabanın yeni üniversitenin bulunduğu bölgeye katkısı daha da

belirginleşmektedir (Sargın, 2007, s.140). 1960 lı yıllardan bu yana birçok Avrupa

ülkesinde yükseköğretim kurumları bölgesel kalkınma aracı olarak görülmüş ve

gelişmemiş bölgelerde yaygınlaştırılmıştır (Gültekin, Çelik ve Nas, 2008, s.266).

Türkiye de üniversite kurulum sürecinde önemli olan, bölgesel gelişmişlik

durumunda önemli olan iki yasa mevcuttur. Türkiye de yakın geçmişte yürürlüğe giren

ve bölgesel ekonomik politikalar için kurumsal altyapı oluşturan iki yasadan söz etmek

mümkündür (Lenger, 2005, s.143):

• 2006 yılının başında yürürlüğe giren ‘Kalkınma ajanslarının kurulması,

koordinasyonu ve görevleri’

• 2001 de yürürlüğe giren ‘Teknoloji geliştirme bölgeleri’ yasasıdır.

İlk yasada belirtilen, kalkınma ajanslarının işleyişi ile ilgili olarak, kamu kesimi,

özel kesim ve sivil toplum kuruluşları arasında işbirliğini geliştirmek işlevi vardır. Ek

olarak kaynakların yerinde ve etkin kullanımını sağlayarak, yerel potansiyeli harekete

geçirmekte kalkınma ajanslarının işlevlerindendir. Ayrıca ulusal kalkınma planı ve

programlarda öngörülen ilke ve politikalarla uyumlu olarak bölgesel gelişmeyi

hızlandırmak, sürdürülebilirliği sağlamak amaçları da mevcuttur. Bölgeler arası ve

bölge içi gelişmişlik farklarını azaltmak üzere oluşturulacak kalkınma ajanslarının

kuruluş, görev ve yetkileri ile koordinasyonuna ilişkin esas ve usulleri düzenlemek

işlevleri vardır (Lenger, 2005, s.143).

56

Teknoloji geliştirme bölgeleri için şunlar söylenebilir: Teknoloji geliştirme

bölgeleri, ileri teknolojiye yönelik faaliyet gösteren firma, üniversite, ileri teknoloji

enstitüsü ve Ar-Ge merkezlerince oluşturulan birimlerdir. Bunların olanaklarından

yararlanarak üretilen teknolojik bir buluşun, ticari bir ürün, yöntem veya hizmet haline

dönüştürülmesi amacı söz konusudur. Teknoloji geliştirme bölgeleri, faaliyet gösterilen

alanın içinde veya yakınında, akademik, ekonomik ve sosyal yapının bütünleştirildiği

site veya bu özelliklere sahip teknoparklardır. Bu yasal düzenleme ile üniversitelerin,

araştırma kuruluşları ile üretim sektörlerinin işbirliğinin sağlanması amacı mevcuttur.

Ayrıca, teknolojik bilginin üretilmesi, ticarileştirilmesi, ürün ve süreç yeniliğinin

geliştirilmesi, ürün kalite standartlarının ve verimliliğin artırılması gibi amaçları da

vardır (Lenger, 2005, s.143).

Üniversiteler kurulurken sadece gelişime ayak uydurmakla kalmamakta,

kurulduğu bölgenin ekonomik kültürel gelişimine de katkı sağlamaktadır. Yeni kurulan

üniversiteler ile bölgeler arası eşitsizliğin kalkacağı öngörülmüştür. Kesin olan şudur ki;

üniversiteler kuruldukları şehrin sosyo-ekonomik yaşantısına önemli etkiler yapmakta

ve ticari hayatı canlandırarak şehirleşme sürecini hızlandırmaktadır. Bu sebeple

ülkemizde şehirleşme arzusunda olan kişi ve ya kurumlar, siyasi iradelere baskı yaparak

şehirlerinde üniversite kurulmasını istemekte ve hatta mevcuda ek olarak ikinci ve

üçüncü üniversite talebinde bulunarak daha çok gelişme arzusunu taşımaktadırlar

(Sargın, 2007, s.134).

Üniversiteler kuruldukları bölgeler için ekonomik katkı sağlamakla kalmıyor,

üniversiteler, aynı zamanda kentin sosyal açıdan gelişmesine de katkı sağlamaktadır

(Gültekin vd, 2008, s.266). Üniversitelerin kurulduğu bölge insanına karşı da

sorumlulukları vardır: İlk olarak yöre insanına eğitim öğretim hizmeti verilmektedir.

Üniversiteler, kütüphane, spor tesisleri ve sosyal hizmetler gibi özel hizmetleri sadece

üniversitenin öğrencilerine değil yöre halkına da götürmektedir. Ayrıca bölge sanayisi

için araştırma ve inceleme imkânıyla ilgili danışmanlık görevi de üniversiteler

tarafından sunulmaktadır.

Üniversitelerin kuruldukları bölgeye sağladıkları katkılardan bahsettikten sonra

yükseköğretim kurumunun başlıca gelir kaynaklarına değinecek olursak (Erdem, 2006,

s.3):

• Kurumun ücret karşılığında yaptığı hizmetler

57

• Kamu kaynakları (devlet bütçesinden ayrılan genel ödenekler, belirli projeler

ve faaliyetler için bütçeye konulan özel ödenekler ve yine bu tür amaçlarla

kamu kurum ve kuruluşlarından sağlanan gelirler)

• Kurumun kendi gelirleri (yatırımlardan sağlanan gelirler)

• Öğrencilerin ödediği öğrenim ücretleri gibi yüksek öğretim kurumlarının

gelir kaynakları mevcuttur.

Gelişmiş toplumlarda yükseköğretim planlamaları iki amaç doğrultusunda

yapılmaktadır (Başkan, s.373): İlki yüksek öğretimde eğitim hizmeti sunulurken herkese

fırsat ve olanak eşitliği sağlamaktır. Diğeri ülke ihtiyaçlarına yönelik insan gücü

yetiştirmektir.

Dünyada yükseköğretim sektörünü ve kurumlarını öncelikle küreselleşme

etkilemektedir. Az gelişmiş ve gelişmek de olan ülkelerde ki hızlı nüfus artışı ve buna

bağlı olarak yükseköğretime olan talebin sürekli artma eğiliminde olması da bir diğer

etkendir. Hızlıca bilgi toplumuna geçilmesi, örneğin teknoloji desteğiyle öğrenmenin

farklı bir boyuta taşınması da yüksek öğretim kurumunu etkilemektedir. Devlet

reformları, devletin küçülmesi ve yeniden yapılandırılması, artan rekabet, İngilizcenin

küresel dil özelliğine sahip olması gibi dinamikler de yüksek öğretim kurumu üzerinde

etkilidir (Erguvan, 2010, s.31).

Yüksek öğretim kurumu olan üniversiteler genel bir perspektifte

değerlendirdikten sonra, küreselleşme, üniversiteleri etkilemektedir küreselleşmeyle

birlikte üniversitelerin gelişimini, yönetimini ve finansmanını dolaylı ya da doğrudan

etkileyen farklı eğilimler bulunmaktadır. Unesco ya göre bu eğilimler demokratikleşme,

bölgeselleşme, eşitsizliklerin kutuplaşması, marjinalleşme ve toplulukların

bölünmesidir. Bu eğilimler üniversitelerin devlet, sanayi ve toplumla olan ilişkilerini

yeniden gözden geçirmesinde etki sağlamıştır. Teknolojik gelişim bağlamında ki

gelişmelerden en çok üniversiteler etkilenir. Bunun nedeni üniversiteler eğitim

öğretimin yanında araştırma görevini de yerine getirmesidir. Teknolojik gelişmeler bu

nedenle üniversiteleri her geçen gün etkilemektedirler (Yılmaz ve Horzum, 2005,

s.108).

Dünyada ki bilgi miktarının giderek artması ve bilgi teknolojilerinin gelişmesi

süreci interneti de önemli bir konuma getirmiştir (Kurulgan ve Bayram, 2006, s.141).

Gelişen teknoloji, internet kullanımında yaygınlaştırmakla beraber üniversiteler içinde

bilgi ve belge açısından internet kullanımı her geçen gün artmaktadır. Akademisyenlerin

58

internet kullanım alanlarına baktığımızda şöyle sıralayabiliriz (Yaylı, Yüksel ve Alabay,

2003, s.4): Uzaktan eğitim alanında, telekonferans, video konferans gibi iletişim

alanında kullanılmaktadır. Ayrıca üniversitelerin birbirleriyle elektronik mesaj değişimi

ve buna bağlı olarak elektronik nesne değişim olanağı sağlamasında da

kullanılmaktadır. İstenen elektronik bilgileri ve bu bilgileri bulmaya yönelik tarama

mekanizmalarından yaralanma olanağı sunması açısından akademisyenler arasında

internet kullanımı yaygındır.

Küreselleşme bağlamında, üniversitelerde bilgi üretiminin üniversite dışında

gerçekleşmesi, giderek artan sosyal sorumluluklardan dolayı, bilgi ile bilgilendirme

arasında ki ilişkinin farklılaşması önem kazanmaktadır (Arslanoğlu, 2002, s.4).

Küreselleşme etkisi yükseköğretimin gelişmesinde mevcuttur. Küreselleşme

dışında Türkiye açısından bakarsak, Türkiye için üniversitenin ayrı bir önemi vardır.

Çünkü ekonomik olarak her geçen gün daha da fazla nitelikli işgücüne gereksinim

duyulmaktadır. Türkiye’nin çağdaş toplum olma hedefinden dolayı üniversitelere daha

da önem verilmektedir. Üniversiteler ile endüstriye dayalı bir ekonomi için gerekli olan

yüksek nitelikler kazandırabilir ve toplumsal önderlerin yetiştirilmesi sağlanabilir. Bu

gibi sebeplerden dolayı gelişmiş YÖK sistemine sahip olmak Türkiye için önemlidir

(Erguvan, 2010, s.10).

Yüksek öğretimde etkili olan ülkeler (Erdem, 2006, s.2):

• Anglo sakson ülkeleri (Amerika Birleşik Devletleri ve İngiltere)

• Kıta Avrupa ülkeleri (Almanya, Fransa, İsveç ve Hollanda)

• Anglo Sakson Modeli: Model ABD, İngiltere, Kanada, Avustralya, İrlanda

Cumhuriyeti ve İsrail de uygulanmaktadır. Modelde bakanlıkların

üniversiteler üzerinde ki etkileri yok denecek kadar azdır. Modelde

üniversiteler ara veya tampon kuruluşlar aracılığıyla yönetilmektedir.

Yükseköğretim kurumları, üniversite mensubu olmayan kişilerden oluşan

yönetim kuruluyla yönetilmektedir. Rektör ara kuruluşça atanır. Rektör

atamada kurumun mensubu olma veya profesör olma şartı aranmaz. Rektör

atama duyurusu medya aracılığıyla yapılır. Başvurular komite tarafından

değerlendirerek hatta gerekirse mülakat yapılarak değerlendirilir.

Değerlendirme sonucu yönetim kuruluna sunularak seçim yapılır. Modelin

59

uygulandığı ülkelerde ciddi bir kriz ortamı olmadığı sürece yönetim kurulu

akademik konulara karışmaz (Erdem, 2006, s.2).

• Kıta Avrupası Modeli: Modelde üniversiteler Eğitim bakanlığına veya

eşdeğer bir bakanlığa bağlı olarak çalışmaktadır. Rektör genellikle bir kurul

tarafından ve yine genellikle üniversitede ki profesörler arasından seçmekte

ve ilgili bakan veya devlet başkanınca atanmaktadır. Bakanlıklar

üniversiteler üzerinde genel koordinasyon, standart oluşturma ve bütçe

hazırlamada, bazı ülkelerde ise dolaylıda olsa eğitim öğretim içeriğine ve

özellikle de profesör düzeyinde ki atamalarda ülkeden ülkeye değişen

denetim ve tasarruf yetkileri ile hareket etmektedirler.

Yine Dünya ya baktığımızda yüksek öğretim çeşitli kurumlardan oluşmaktadır

(Erdem, 2006, s.1): Örneğin Araştırma üniversiteleri şeklinde eğitim hizmeti sunan

yüksek öğretim kurumları vardır. Bu üniversiteler lisansüstü eğitim ağırlıklı olan ve

temelde araştırma işlevini yerine getirmek amacıyla kurulan üniversitelerdir. Dünyada

genelinde 125 tanesi ABD de olmak üzere yaklaşık 200 tane araştırma üniversitesi

olduğu tahmin edilmektedir (Atalar, s.1).

Bir diğer örnek, kitlesel eğitim üniversitelerdir. İkinci dünya savaşından sonra

yükseköğretimin kitleselleşmesiyle artan öğrenci talebi, kısa süreli mesleki ve teknik

yükseköğretim kurumları ile karşılanmaya çalışılmıştır. Kitlesel eğitim üniversiteleri de

bu dönemlerde oluşmuştur (Erdem, 2005, s.2).

Uzaktan eğitim kurumları da dünyada uygulanan yüksek öğretim kurumu

çeşitlerindendir. Uzaktan eğitim, öğrenci ile eğitimcinin fiziksel olarak aynı ortamda

olmaması durumunda kullanılan eğitim teknolojilerindendir. Yüz yüze eğitimde (örgün

eğitim) temel olan, öğrenci ile eğitimci iletişimidir. Uzaktan eğitim, örgün eğitimin

alternatif eğitim çeşidi olarak günümüzde hızla gelişmektedir. Eğitim, günümüzde salt

kamusal bir görev olmaktan çıkarak bir hizmet haline gelmeye başlamıştır ve

günümüzde hizmet sektörünün önemli bir parçasıdır. Bu durum uzaktan eğitim için de

geçerlidir. Uzaktan eğitim uygulamalarının başarılı olması ve buna bağlı olarak artan

talep, uzaktan eğitime yönelik yatırımları artırmış ve bu alandaki ticari faaliyetler hızla

çoğalmıştır (http://tr.wikipedia.org.).

Farklı sektörlerdeki birçok şirket uzaktan eğitim ve e-öğrenme yöntemini kendi

çalışanlarına uygulayarak ciddi anlamda tasarruf sağlamaktadır. Uzaktan eğitim, Dünya

çapında bir pazar haline gelmiştir. Resmi kurumların ve şirketlerin öncülük ettiği ilk

60

deneyimlerin başarılı olması, her geçen gün artan sayıda yeni proje ve uzaktan eğitim

programının uygulanmasını sağlamıştır. Özellikle şirketler kendi çalışanlarına eğitim

vermekte ya da eğitim kurumları aracılığıyla bunu gerçekleştirmektedir. ABD ve

Avrupa'daki üniversitelerde olmak üzere tüm dünyada uzaktan eğitim alanında önemli

başarılar sağlanmıştır. Uzaktan eğitim teknoloji sistemi Türkiye'de yeni uygulanmaya

başlamıştır (http://tr.wikipedia.org.). Kar amacı gütmeyen vakıflarca kurulan

yükseköğretim kurumları, özel yüksek öğretim kurumu olarak adlandırılan kurumlardır.

Diğer yandan gelişmiş ülkelerde üniversiteler yönetim sistemlerini; özerklik,

esneklik, katılımcılık, kalite, hesap verme olarak beş ilke doğrultusunda

hazırlamaktadır. Üniversiteler özgür olup siyasi otoritenin altında ezilmek istemezler.

Sistemin esnek olması değişen dünyaya uyumu kolaylaştırır. Nitekim günümüzde

esneklik, üniversiteler için en fazla sorgulanan konu olmalıdır. Kalite, öğrencinin

niteliğinden, öğretim üyesi niteliğine ve Ar-Ge faaliyetlerinin niteliğinden, ders

programlarının kalitesine kadar geniş bir alanı ele almaktadır. Yeni denetim

mekanizmaları ve üniversitenin performansının ölçülmesinde kullanılabilecek ölçütler

aranmakta ve performansa göre özendirme ve kaynak dağıtım mekanizmaları geliştirilip

uygulanmaktadır (Altınok, 2008, s.43).

Genel olarak özerklik, bir topluluğun, kuruluşun, bir yasaya bağlı olarak kendini

yönetme hakkıdır. YÖK de özerklik, üniversitelerde kimlerin öğrenim göreceği, kimin

öğreteceği, nelerin öğrenilip araştırılacağı gibi konularda karar almada, üniversitelerin

kurum olarak ne derece yetki sahibi olduğu anlamındadır (Erdem, 2006, s.5)

Akademik özgürlük ve üniversite özerkliği terimleri birçok kez anlamsal

kargaşaya maruz kalabilmektedir. Özgürlük ve özerklik kavramları seçme ve eylem

özgürlüğünü birlikte içermektedir. Üniversite özgürlüğü üniversitenin tüzel kişiliğine

ilişkin bir kavramdır ve üniversite tüzel kişiliği çok sayıda birimden ve başarı

unsurlarından oluşan kolektif bir kavramdır. Akademik özerklik ise kolektif bir varlığın

değil, tekil varlığın, akademisyenin sahip olduğu bireysel bir haktır. Akademik

özgürlük, akademik camianın bireylerinin akademik faaliyetlerinin camia tarafından

belirlenen çerçeve içinde etik kurallar ve uluslar arası standartlara göre dış baskılardan

bağımsız olarak yürütülmesidir. Akademik özgürlük seçme özgürlüğünden çok ifade

özgürlüğü ile anlamlandırılır (Günay, 2010, s.1).

Dünya da üniversiteler de özerklik genel olarak Mali Özerklik ve Bilimsel

Özerklik olarak ele alınmaktadır (Erdem, 2006, s.304)

61

• Mali özerklik: Dünyanın hemen hemen hiçbir ülkesinde mali özerkliğe

sahip üniversite bulunmamaktadır. Bugünkü anlayışa göre, mali yönden

özerk üniversite, devletin kontrolü altında bütçesini serbestçe düzenler ve

yönetir. Mali anlamda tüzel kişiliğe sahiptir. Dünya da ki birçok üniversite

gelirlerinin kaynaklarını çeşitlendirerek özerkliği artırma çabasındadırlar.

• Bilimsel özerklik (akademik özgürlük): Akademik yaşamın özü, bir

insanın kendisini sürekli yetiştirmesi için fırsat vermesi ve istek de

bulunmasıdır. Gerek Anglo Sakson gerekse de batı Avrupa ülkelerinde

üniversitelerin herhangi bir etki ve baskıya uğramadan akademik

çalışmalarını yerine getirmeleri için gerekli önlemler alınmıştır.

Türkiye de ki birçok üniversite de kişi özgürlüğünden değil halkların

özgürlüğünden ve ya devlet yüceliğinden söz edilmektedir (Heper, 2002, s.46).

OECD’nin 2003 yılında yayınlanan “Educational Policy Evaluation” adlı kitapta

üniversitenin özerkliğinin üniversiteleşme kalitesi açısından önemli bir faktör olduğu

belirtilmiştir, aynı çalışmada yapılan anket e göre üniversite özerkliğinin sekiz ilkesi

olduğu sonucuna varılmıştır söz konusu sekiz ilke şunlardır (Tüba, 2010, s.15):

• Üniversitelerin kendi binalarına ve tesislerine sahip olması

• Kaynak edinme özgürlünün olması

• Bütçenin üniversite tarafından belirlenip özgürce, belirlediği amaçlar

doğrultusunda kullanabilmesi

• Akademik yapıyı düzenlemek: ders konularını, içeriklerini, kendi

insiyatifiyle oluşturabilmesi

• Akademik personeli atama ve atma yetkisine sahip olması

• Çalıştırdığı personelin ücretlerini serbestçe belirleyebilmesi

• Öğrencilerden alınan öğrenim harçlarını bağımsızca belirlenebilmesi

Üniversiteler için günümüzde araştırma ve eğitim işlevleri yeterli değildir. Son

yıllarda bunlara ek olarak hizmet üretme başarısı da beklenmektedir (Altınok, 2008,

s.43).

Üniversiteler vakıf ya da kamu kaynaklı olması açısından değerlendirildiği gibi

eğitim kalitesi ve standartları açısından da değerlendirilmektedir. Son yıllarda Avrupa

62

da ki yükseköğretimde kalite standartlarının belirlenmesi için yoğun çaba gösteren

kuruluşlar oluşturulmuştur. Örneğin Avrupa kalite güvencesi birliği (ENQA), Avrupa

Üniversiteler Birliği (EUA), Bologna Deklarasyonu v.b kuruluşlar gösterilebilir (Türk

Eğitim Sen, 2009, s.48)

Türkiye Bologna sürecine katılmakta olan 45 ülkeden biridir. Bologna süreci ise:

geniş kapsamıyla Avrupa da ki üniversitelerin büyük bir ortaklık içinde birbirleriyle

karşılaştırılabilir nitelikte geleneklerden gelen farklılıkları koruyarak programları ve

diplomalarıyla birbirleriyle uyum temelinde hareketliliği öngörmektedir. Bologna

süreci, öğrencilerin ve öğretim üyelerinin tanımlanan Avrupa yüksek öğretim alanı

kapsamında serbestçe hareketini ve üniversitelerin eğitim kalite güvencesinin

sağlanmasını hedeflemektedir. Bologna süreci ile ilgilenen Türk üniversitelerinin sayısı

yeterli değildir (Tüba, 2010, s.14).

Bologna bildirisinde şu hususlara yer verilmiştir (Türk Eğitim Sen, 2009, s.48):

Öncelikle Avrupa kredi transfer sisteminin belirlenmesinde ortak hareket

amaçlanmaktadır. Akademik hareketliliğin arttırılması ve bunun önünde ki engellerin

kaldırılması dikkat edilmesi gereken diğer bir husustur. Aynı zamanda akademik

derecelerin okunabilir ve karşılaştırılabilir olması için alınan eğitimin içeriğini

özetleyen diploma ekinin verilmesi gerekmektedir. Diğer taraftan Bologna süreci,

yüksek öğretimde kalite güvencesini sağlayacak Avrupa ülkeleri arasında dayanışma

sağlamalıdır. Ayrıca yüksek öğretimde eğitim ve araştırmalarda Avrupa ya has konulara

gereken önemin verilmesi bir koşuldur. Son olarak eğitimin sürekliliğinin sağlanması ve

Avrupa birliği dışında ki öğrencilere de Avrupa standartlarında bir eğitimin aktarılması

hedeflenmektedir.

Devlet Üniversiteleri, Anayasanın 130. Maddesinde devlet tarafından kurulan

üniversite tanımı:

“Çağdaş eğitim-öğretim esaslarına dayanan bir düzen içinde milletin ve ülkenin

ihtiyaçlarına uygun insan gücü yetiştirmek amacı ile; ortaöğretime dayalı çeşitli

düzeylerde eğitim-öğretim, bilimsel araştırma, yayın ve danışmanlık yapmak, ülkeye ve

insanlığa hizmet etmek üzere çeşitli birimlerden oluşan kamu tüzelkişiliğine ve bilimsel

özerkliğe sahip üniversiteler Devlet tarafından kanunla kurulur.”

Devlet artık üniversitelerin hizmet sağlayıcısı olmaktan çok düzenleyicisi olma

işlevini üstlenmeye doğru bir eğilim sergilemektedir. Bunun doğal sonucu olarak

üniversiteler de, mali sorunlarını gidermek için ihtiyaçlarını ‘kullanan öder ilkesi’

gereği, sunulan eğitim için öğrencilerden sağlamaktadır. Ek olarak, üniversite ve sanayi

63

işbirliği çerçevesinde piyasaya yönelik, bilim üretimi karşılığı yine piyasadan da

karşılamaktadır (Kavili-Arap, 2010, s.7).

Vakıf Üniversiteleri, Anayasanın 130. Maddesinde vakıflar tarafından kurulan

üniversite tanımı şöyledir:

“Kanunda gösterilen usul ve esaslara göre, kazanç amacına yönelik olmamak

şartı ile vakıflar tarafından, Devletin gözetim ve denetimine tâbi yükseköğretim

kurumları kurulabilir.” şeklinde vakıflar tarafından üniversite kurulumuna onay

verilmiştir. Ülkemizde vakıf üniversiteleri anayasanın verdiği yetkiye dayandırılarak

kanunla kurulur. Anayasanın 130. Maddesine göre kanunda gösterilen usul ve esaslara

göre kazanç amacına yönelik olmamak şartıyla vakıflarca devlet kontrolünde kurulabilir

(Söyler, 2008, s.63).

Vakıf üniversitesi: doğrudan devlete bağlı olamayan, bir vakıf tarafından özerk

olarak kurulan üniversitelerdir. Türkiye de yükseköğretim kurulunun önerisi üzerine

kurulur (Erguvan, 2010, s.7).

Vakıf üniversiteleri, Türk yükseköğretimine 1984’ te girmiş ve sayıları artarak

bir kamu kurumu olarak devlet üniversitelerinin yanında yer almıştır (Yüksek Öğretim

Kurumu, 2007, s.3).

Vakıf yükseköğretim kurumlarının hangi usulde kurulacağı 2547 sayılı

yükseköğretim kanununun ek 3. Maddesinde gösterilmiştir. Vakıflarca kurulan

üniversiteler devlet eliyle kurulan üniversiteler gibi kanunla kurularak, kamu tüzel

kişiliğine sahip olmaktadırlar (Yüksek Öğretim Kurumu, 2007, s.5).

2547 sayılı kanunun ek 8, 9,10. Maddelerine göre (Yüksek Öğretim Kurumu,

2007, s.5):

• Vakıflarca kurulan yükseköğretim kurumlarında ki akademik organların,

devlet tarafından kurulan yükseköğretim kurumlarında ki organlar gibi

düzenleneceği ve onların görevlerini yerine getireceği,

• Öğretim elemanlarının niteliklerinin devlet yükseköğretim

kurumlarındakilerle aynı olduğu,

• Devlet yükseköğretim kurumlarından çalışmaları yasaklanmış ve ya disiplin

kanalıyla çıkarılan kişilerin, vakıf yükseköğretim kurumlarında görev

alamayacakları,

64

• Vakıf üniversitelerinin eğitim-öğretim esasları öğretim süreleri ve öğrenci

hakları ile ilgili hususları 2547 sayılı kanun hükümlerine tabi olduğu,

• Bu kurumların mali, idari ve akademik konularda yükseköğretim kurumunun

gözetim ve denetimine tabi olduğu belirtilmektedir.

Vakıf üniversiteleri sayılarında son yıllarda hızlı bir artış görülmektedir. Az

sayıda da olsa vakıf üniversitelerinin bir bölümü şimdiden ulusal ve hatta uluslar arası

düzeyde önemli bir konuma ulaşmıştır. Vakıf üniversitelerinde ki hızlı artış kimi ciddi

kaygı ve sorunları da beraberinde getirmektedir ve kurumların incelenmesini gerekli

kılmaktadır. Bugüne kadar kurulan vakıf üniversitelerinin, İstanbul başta olmak üzere

birçoğunun Ankara, İzmir gibi büyük şehirlerde toplanmış olmaları, bu üniversitelerin,

butik üniversite olarak tanımlanmalarını haklı çıkaracak küçüklükte olmaları ve henüz

ulusal alanda bir atılım göstermemiş olmaları düşündürücü hususlar arasındadır (Şenses,

2007, s.6).

Vakıf üniversitelerinin birçoğunun gelirlerinin tamamına yakını öğrenci

harçlarından oluşmakta, toplam gelirde ki oranı ciddi bir meblağ temsil etmese de devlet

yardımını kullanmaları ve en önemlisi de devlet üniversitelerinde ki deneyimli

akademisyenleri kendilerine çekme eğilimleri temel eleştirilerdendir (Şenses, 2007, s.6).

Günümüzde vakıf üniversitelerine yönelik eleştirilere rağmen, özel

üniversitelerin artması yönünde bir eğilim mevcuttur. Bu eğilimde muhakkak ki çeşitli

faktörler etkilidir (Türk Eğitim Sen, 2009, s.46):

• Dünya nüfusunun artması ve bunu içinde üniversite çağına gelmiş genç

nüfusun artması

• Yükseköğretimin bir ekonomik sektör haline gelmesi

• Hizmet sektörünün piyasa ekonomisiyle küresel dolaşıma girmesi ve

dolaşımın önünde ki engellerin sürekli azaltılarak küreselleşme sürecinin

hızlandırılması.

Özellikle gelişmiş ülkelerin, başta ABD ve AB üyesi ülkeler olmak üzere,

dünyanın geri kalmış diğer ülkelerinden beyin göçü ve üniversite eğitim müşterisi

olarak istifade etme arayışları genel bir eleştiri olarak sayılabilir.

65

Günümüzde Türk yüksek öğretim sistemi, 2547 sayılı yasayla düzenlenmiştir.

Devlet ve vakıf üniversitelerini kapsayan bir örgütlenme vardır. Söz konusu

örgütlenmede en üstte Yüksek öğretim kurulu bulunurken, sonrasında üniversitelerarası

kurul bulunmaktadır. Onunda altında üniversite rektörü ve üniversitelerin kendi iç

örgütlenme şeması yer almaktadır (Türk Eğitim Sen, 2009, s.52).

Türkiye de yükseköğretim kurumlarının sayılarının genel bir analizini yapacak

olursak şu tabloya ulaşılabilir:

Tablo 1

Türkiye de ki Üniversite Sayıları

Türkiye de ki Üniversite Sayısı

Devlet Üniversiteleri 102

Vakıf Üniversiteleri 54

Toplam 156

Yüksek öğretim kurumu tarafından hazırlanarak 20 Eylül 2005 tarihinde

yürürlüğe giren ‘ yükseköğretim kurumlarından akademik değerlendirme ve kalite

geliştirme’ yönetmeliği gereğince, üniversitelerarası kurulun seçtiği 9 kişilik

yükseköğretim akademik değerlendirme ve kalite geliştirme komisyonu (YÖDEK)

göreve başlamıştır (Yükseköğretim Kurulu, 2006, s.11).

3.2.2. Türkiye’de Devlet ve Vakıf Üniversitelerinde Misyon Vizyon ve Stratejik

Amaçlar

Türkiye de devlet ve vakıf üniversitelerinin misyon, vizyon ve stratejik amaç

açıklama konusunda, 2005 yılına kadar her hangi bir zorunlulukları olmamıştır. 2005

yılında 2547 sayılı yüksek öğretim kanununun maddelerine dayanılarak hazırlanan

“Yüksek Öğretim Kurumlarında Akademik Değerlendirme ve Kalite Geliştirme

Yönetmeliği” hazırlanmıştır. Bu yönetmelikle, söz konusu tanımlamaların kalite

değerlendirilmesiyle kontrol edileceği belirtildiğinden tüm yüksek öğretim kurumları

için açıklanması neredeyse zorunlu hale getirilmiştir. Bu yönetmeliğin dışında, 5018

sayılı “Kamu Malî Yönetimi ve Kontrol” kanunu mevcuttur. Söz konusu kanunun

özellikle 9. Maddesi, misyon, vizyon ve stratejik amaç açıklama zorunluluğunu kamu

üniversiteleri için getirmiştir. 2003 yılında kabul edilen “ Kamu Malî Yönetimi ve

66

Kontrol” kanunun 9. Maddesi, Kamu idarelerinin kalkınma planları, programları, ilgili

mevzuat ve benimsedikleri temel ilkeler çerçevesinde geleceğe ilişkin misyon ve

vizyonlarını oluşturmaları gerektiği yönündedir. Ayrıca kamu idarelerinin stratejik amaç

ve ölçülebilir hedef saptamaları, performanslarının önceden belirlenen göstergeler

doğrultusunda ölçülmesi ve sürecin izleme ve değerlendirmesinin yapılması amacıyla

katılımcı yöntemlerle stratejik plan hazırlamaları gerektiği belirtilmiştir. Ek olarak kamu

idareleri, kamu hizmetlerinin kaliteli sunulabilmesi için bütçeleri ve kaynak tahsislerini;

stratejik planlarına, yıllık amaç-hedeflerine ve performans göstergelerine dayandırmak

zorunda oldukları belirtilmiştir (http://www.hukuki.net/).

67

BÖLÜM 4

YÖNTEM VE BULGULAR

Çalışmanın dördüncü bölümünde, çalışmada kullanılan yöntem ve bulgulara yer

verilmiştir. Çalışmada toplanan verilerin sistematik biçimde analiz edilmesi amacı ile

içerik analizi kullanılmış ve bu analiz yöntemi açıklanmıştır. İçerik analizi sosyal

bilimlerin diğer alanlarında sıklıkla kullanılmasına rağmen yönetim yazınında daha

nadir araştırma ve analiz yöntemi olarak tercih edilmiştir. İçerik analizi ile sağlanacak

üstünlükler yanında, içerik analizinin temel sorun ve sakıncalarına da bu bölümde

değinilmiştir. Daha sonra içerik analizi yöntemiyle üniversitelerin misyon, vizyon ve

stratejik amaçlarına ilişkin bulgular sunulmuş ve tartışılmıştır.

4.1. Yöntem

Bu çalışma Türk üniversitelerinin stratejik planlarında yer alan misyon, vizyon

ve amaçlarını incelemek için gerçekleştirilmiştir. Çalışmada kullanılacak verileri elde

etmek için 102 kamu üniversitesinin http://www.sp.gov.tr sitesinde yer alan stratejik

planları incelenmiştir. Vakıf üniversitelerine ait verileri elde edebilmek için ise söz

konusu üniversitelerin resmi sitelerinden stratejik planları indirilerek incelenmiştir.

Stratejik plan incelemeleri genelde 4 ya da 5 başlık altında toplanmıştır. Üniversiteler

genel bilgilerin ardından yaptıkları durum analiziyle birlikte misyon, vizyon ve stratejik

amaçlarını açıklamışlardır.

Misyon ifadeleri açısından baktığımızda misyon ifadeleri üniversiteden

üniversiteye uzunluk açısından farklılık göstermektedir. İncelenen misyon ifadelerinde

öncelikle vurgulamalar açısından değerlendirme yapılmış ve vurgulanan ilk beş sözcük

değerlendirme kapsamına alınmıştır. İncelemeye alınan kavramlar üniversitenin

başarmak istediği sonuçlara ilişkin sözcükleridir. Daha sonrasında ilk değerlendirme

sonucunda elde edilen kelimeler kendi aralarında karşılaştırılarak yakın anlamlı

kelimeler tek kelimede birleştirilmiştir. Bazı üniversiteler misyon ifadelerini maddeler

halinde açıklarken (Süleyman Demirel Üniversitesi gibi) bazıları cümle olarak

açıklamışlardır. Bazıları tek cümleyle açıklamışken bazıları uzun paragraf (Adnan

Menderes Üniversitesi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi gibi) şeklinde açıklamışlardır.

68

Vizyon ifadeleri de misyon da olduğu gibi uzunluk açısından farklılık arz

etmektedir. Yapılan incelemeyle bazı üniversitelerin vizyon ifadelerini kısa cümleyle

ifade ederken bazıları uzun cümlelerle ifade etmiştir. Vizyon ifadelerinde de inceleme

kapsamında vurgulanan kelimeler dikkate alınmış ve bu vurgulamalardan yine ilk beşi

analizde değerlendirilmiştir. İlk inceleme sonucunda oluşturulan kelimeler kendi

içlerinde tekrar değerlendirilip tek kelime olarak dikkate alınmıştır.

Vizyon kavramı üniversiteler tarafından yaygın bir biçimde kullanılmakla

beraber vizyon kelimesi için özgörüş, varlık nedeni, özülkü, temel hedef gibi

kavramlarla da ifade edilerek kullanılmıştır.

Amaç ifadeleri açısından kullanılan yöntem şu şekildedir: üniversitelerde

stratejik amaç ifadelerinde genel olarak gözlemlenen; ana amaçlar ve onun alt hedefleri

vardır. Stratejik amaçların gerçekleştirilmesi halinde oluşacak maliyetler içinde ayrı bir

başlık açılmıştır. Devlet ve vakıf üniversitelerine yönelik 2005 yılında 2547 sayılı

yüksek öğretim kanununun maddelerine dayanılarak “Yüksek Öğretim Kurumlarında

Akademik Değerlendirme ve Kalite Geliştirme Yönetmeliği” hazırlanmıştır. Bu

yönetmelikle, söz konusu tanımlamaların kalite değerlendirilmesiyle kontrol edileceği

belirtildiğinden tüm yüksek öğretim kurumları için açıklanması neredeyse zorunlu hale

getirilmiştir. Söz konusu yönetmelik kapsamında tüm üniversiteler rektörlüğe bağlı bir

birim aracılığıyla stratejik planlarını geliştirmiş ya da geliştirmektedirler. Sadece kamu

üniversitelerine yönelik olarak da bu yönetmeliğin dışında, 5018 sayılı “Kamu Malî

Yönetimi ve Kontrol” kanunu mevcuttur. Söz konusu kanunun özellikle 9. Maddesi,

misyon, vizyon ve stratejik amaç açıklama zorunluluğunu kamu üniversiteleri için

getirmiştir. 2003 yılında kabul edilen “ Kamu Malî Yönetimi ve Kontrol” kanunun 9.

Maddesi, Kamu idarelerinin kalkınma planları, programları, ilgili mevzuat ve

benimsedikleri temel ilkeler çerçevesinde geleceğe ilişkin misyon ve vizyonlarını

oluşturmaları gerektiği yönündedir. Ayrıca kamu idarelerinin stratejik amaç ve

ölçülebilir hedef saptamaları, performanslarının önceden belirlenen göstergeler

doğrultusunda ölçülmesi ve sürecin izleme ve değerlendirmesinin yapılması amacıyla

katılımcı yöntemlerle stratejik plan hazırlamaları gerektiği belirtilmiştir.

Stratejik amaç verilerini toplamak için http://www.sp.gov.tr adresi kullanılırken

vakıf üniversiteleri için stratejik amaç verileri toplamada vakıf üniversitelerinin her

birinin resmi internet siteleri ziyaret edilmiştir. Toplanan verileri inceleme aşamasında

bazı üniversitelerin sayfalarca açıkladığı stratejik amaç için bazı üniversiteler birkaç

madde halinde açıklama yolunu tercih etmiştir. Özellikle uzun amaçlarda ve madde

69

olarak açıklama yöntemini kullanan üniversiteler için veri incelemesinde ilk altı amaç

dikkate alınmış ve bu amaçlarda özellikle vurgulanan kelimeler dikkate alınmıştır.

Oluşturulan ilk veri tablosunda ikinci bir değerlendirme yapılarak tıpkı misyon ve

vizyon ifadelerinde olduğu gibi tek kelimede birleştirme yolu tercih edilmiştir.

Çalışmanın evrenini tüm devlet ve vakıf üniversitelerinin misyon vizyon ve

stratejik planları oluşturmaktadır. 01.09.2010 tarihi http://www.yok.gov.tr/content/ web

adresinden alınan bilgiye göre Türkiye de 102 devlet 52 vakıf üniversitesi

bulunmaktadır. Evrenin tümüne ulaşılmaya çalışılmıştır ancak stratejik plan

hazırlamayan, üniversitenin tümü için hazırlanmış bir stratejik planı olmayan

üniversiteler kapsam dışı tutulmuştur.

4.1.1. İçerik Analizi

Sosyal bilimlerde, araştırmalar, genelde mevcut dokümanların özümsenerek

okunmasıyla başlamaktadır. İçerik analizi de detaylı okumaya bağlı bir analiz yöntemi

olmakla birlikte herkesçe genel kabul görmüş bir tanımlaması mevcut değildir.

Literatürde içerik analizi ile ilgili çeşitli tanımlar mevcuttur (Öğülmüş, 1991, s.215):

Cranoand ve Brewer e (1973) göre: içerik analizi bir gözlem yöntemi değil bir

çözümleme yöntemidir. Bu yöntemle bireylerin birebir sorgulaması, gözlenmesi değil

mevcut dokümantasyonların incelenmesi söz konusudur .

Stacey (1970) ise içerik analizini özünde sayısal verilerin nicele indirgendiği bir

teknik olarak görmektedir.

Smith (1975) göre: mevcut verilerin özetlenmesi ve belirli bir standartla koyarak

karşılaştırıp yoruma imkan tanıyan bir yöntem olarak görmektedir.

İçerik analizinin özellikleri şu şekilde sıralanabilir (Öğülmüş, 1991, s.216):

• İçerik analizinde nesnellik olmalıdır. Yani farklı gözlemcilerin aynı

doküman üzerinde aynı sonuçları gözleyebilmesi gerekir. Bu nedenle

analizdeki kurallar iyi bir formülasyona oturtulmalıdır.

• İçerik analizi sistemli olmalıdır. Araştırmacının belli bir kategoriye girecek

ya da girmeyecek birimlerin benimsenmesinde de hep aynı ölçütün

kullanılarak sadece kendi amaçlarına uygun verilerin analizini engeller

şekilde olması esas olmalıdır.

70

• İçerik analizi geneli temsil etmelidir. Yani bir mesajla ilgili olarak saf

betimsel bir bilgi, mesajın alıcısı ya da vericisinin bilinen özellikleri ile

karşılaştırılamaz ise bilimsellik söz konusu olmayabilir.

İçerik analizi daha çok sosyal bilimlerde kullanılan bir teknik olmakla birlikte

genelde kitle iletişim araçlarında toplum ya da kültürde zamanla meydana gelen

değişiklikleri saptamakta kullanılır. Her türlü dokümanter araştırmada da kullanım için

uygun olmayabilir. Örneğin bir iddianın doğruluğunda ya da bir portrenin estetik

değerinin tartışıldığı, bu değerin saptanmasına yönelik bir çalışmada kullanım için

uygun olmayabilir (Öğülmüş, 1991, s.219).

Veriye ulaşmada sıkıntı oluştuğunda, araştırmacının ulaşabileceği veri bireylerce

verilen mesajlarla sınırlı olduğunda, rahatlıkla başvurulabilecek bir yöntemdir.

İçerik analizinde öncelikle problem ve amaç saptanır. Sonrasında sırasıyla

örneklem belirlenir, kategoriler belirlenir, çözümleme birimi belirlendikten sonra sayım

sistemi kararının verilmesiyle sonuçlar çıkarılır.

İçerik analizi genellikle sosyal bilimciler için kullanılan bir yöntem olmakla

beraber analizin güçlü ve zayıf yönleriyle ilgili şunlar söylenebilir (Öğülmüş, 1991,

s.219):

Güçlü yönleri:

• İçerik analizi zaman ve maddi açıdan tasarruf sağlar.

• Gerekirse araştırmanın bir kısmını yeniden yapabilme olanağı mevcuttur.

• Uzun bir zaman kesitinde meydana gelen süreçlerin izlenip incelenmesine

imkan tanır.

• Deneklerin araştırmacıdan etkilenme ihtimali çok düşüktür.

• Güvenilir bir yöntemdir

Zayıf yönleri:

• Kayıtlı olanların incelenmesiyle sınırlıdır.

• Geçerlilik sorunları vardır.

• Yanlı davranabilme ihtimali söz konusudur.

• Standart bir format yoktur.

71

• Kodlama aşaması zorludur.

• Analiz sonunda temaları ilişkilendirme zorluğu olabilir.

4.2 Bulgular

Misyon ifadelerinde kullanılan kavramlar sıklıklarına göre incelendiğinde

‘Evrensellik’ kavramının birinci grup misyon ifadelerinin başında geldiği

görülmektedir. Tablo 2’ de tüm üniversitelerin Misyon ifadelerinde yer alan kavramlar

sıklık düzeylerine göre sunulmuştur. Evrensellikten sonra gelen bir başka kavram

‘Toplumsallık’ kavramıdır. Toplumsallık birinci gruptaki misyon ifadeleri hariç diğer

dört gruptaki ifadelerin başında yer almaktadır. Üçüncü ve dördüncü sırada sıklıkla

kullanılan misyon ifadesi sözcükleri ise çağdaşlık, bilimsellik, bölgesellik, ülkesellik ve

Atatürkçülük kavramlarıdır.

Tablo 3’de genel olarak tüm üniversitelerin misyon gruplarında yer alan

kavramlar sıklık düzeylerine göre sunulmaktadır. Görüldüğü üzere Türk üniversiteleri

Toplumsallık kavramını misyon ifadelerinde en sık düzeyde kullanmışlardır.

Toplumsallığı takip eden diğer kavramlar arasında Evrensellik, Çağdaşlık,

Atatürkçülük, Bölgesellik ve Bilimsellik yer almaktadır.

Tüm üniversitelerin vizyon açıklamaları incelendiğinde Tablo 4’ de birinci

vizyon ifadesi olarak en sık rastlanan kavramın Evrensellik olduğu görülmektedir.

İkinci vizyon ifadelerinde ise çağdaşlık vurgusu yapılmıştır. Üçüncü vizyon ifadelerinde

dünya üniversitesi olma vurgusu dikkat çekerken, dördüncü ve beşinci vizyon

ifadelerinde Atatürkçülük değerlerine bağlılık ve beşinci vizyon ifadelerinde de saygın

bir üniversite olma arzusunun ön planda olduğu görülmektedir.

Tablo 5’ de Türk üniversitelerinin tüm vizyon ifadeleri birlikte

değerlendirilmiştir ve Evrensellik sözcüğü tıpkı ilk vizyon ifadesinde olduğu gibi ön

plandadır. Evrenselliği takiben Saygınlık, çağdaşlık, Tanınırlılık, Bölgesellik,

Bilimsellik ve Toplumsallık sözcüklerinin sık kullanıldığı görülmektedir.

Tüm üniversitelerin ilk amaç ifadelerinde Eğitimi Geliştirmek, İyileştirmek ve

Eğitim Kalitesini artırmak ilk etapta gözlenmektedir. Takiben bir diğer ikinci amaç

ifadelerinde Bilimsellik kendisinden sonra gelen eğitim kalitesini artırmak,

Kurumsallık, Yayın Sayısını Artırmak ifadelerinden daha sıklıkta tekrarlandığı Tablo

6’da görülmektedir.

72

73

Tüm Üniversitelerin Amaç ifadelerinin genel olarak değerlendirilmesi Tablo 7’

de görülmektedir. Üniversiteler Bilimsel amaçlara kaynak ayırmayı tercih ediyorlar.

Diğer taraftan Altyapıyı Geliştirmek ve kurumsallık kaynak ayırmada üniversitelerce

tercih edilen diğer kavramlardır. Tanınır bir üniversite olmak da Türk üniversiteleri

açısından bir diğer önemli amaçtır.

Tablo 8’ de devlet üniversitelerinde misyon ifadeleri incelendiğinde ilk misyon

ifadelerinde Evrensellik ön plandayken ikinci, üçüncü ve dördüncü misyon ifadelerinde

Toplumsallık daha sıklıkla tekrarlanan ifadedir. Beşinci misyon ifadelerinde ise

Atatürkçülük vurgusu göze çarpmaktadır.

Genel misyon ifadelerinin değerlendirildiği Tablo 9’ da devlet üniversiteleri için

topluma hizmet eden bir üniversite olma misyonu göze çarpmaktadır. Diğer taraftan

üniversiteler Evrensel olma misyonu da taşımak istemektedirler. Devlet üniversiteleri

için bölgesel bazda bir hizmet sunmakta diğer sıklıkta kullanılan misyon ifadesidir.

Bilime hizmet eden çağdaş Atatürkçü bir üniversite olmak da devlet üniversitelerinin

misyon ifadelerinde sık rastlanan söylemleridir.

Devlet üniversitelerinin vizyon ifadelerinin incelendiği Tablo 10’ da Evrensellik

vurgusu ilk vizyon ifadeleri sıklık analizinde gözlenmektedir. İkinci vizyon ifadelerinde

bölgesellik, çağdaşlık, toplumsallık dikkat çekmektedir. Üçüncü vizyon ifadelerinde

yine evrensellik kavramı ile karşılaşılırken dünya üniversitesi olmak gibi yeni bir

kavramda görülmektedir.

Tablo 11’ de devlet üniversitelerinin vizyon ifadeleri genel olarak bir

değerlendirmeye tabi tutulmuştur. Everensellik devlet üniversitelerinin vizyon

açıklamalarında kullanılan öncelikli bir sözcük olarak saptanmıştır. Hemen ardından

saygın bir üniversite olmak ve devlet üniversitelerinin dünya üniversitesi ölçütlerini

yakalamak isteklerinden de vizyon açıklamalarında sıklıkla bahsettikleri saptanmıştır.

Bu kavramları takiben bölgesellik ve çağdaşlıkta sıklıkla kullanılan kavramlardır.

Devlet üniversitelerinin amaç ifadelerinin değerlendirildiği Tablo 12’ de

gözlenenler: İlk amaç ifadelerinde Eğitimi iyileştirmek ve Eğitimin kalitesini artırmak

ön plandadır. İkinci amaç ifadelerinde bilimsellik, yayın sayısını artırmak amacında

oldukları bulgusuna ulaşılmıştır. Üçüncü ve beşinci amaç ifadelerinde ise altyapıyı

geliştirmek, dördüncü amaç ifadelerinde de kurumsal olma arzuları ön planda olarak

gözlenmiştir.

74

75

76

76

77

78

Devlet üniversitelerinin genel olarak amaç ifadeleri Tablo 13’ de

değerlendirilmiştir. Altyapısı gelişmiş, bilimselliği özümsemiş, kurumsal bir üniversite

olarak yola devam etmek, paydaşlarının çıkarlarını gözleyen bir üniversite olmak ilk

amaçlar arasındadır.

Vakıf üniversitelerinin misyon açıklamalarında kullandıkları ifadelerin kullanım

sıklıklarının değerlendirildiği Tablo 14’ de görülmektedir ki: ilk misyon ifadelerinde

evrensellik hemen ardından toplumsallık sıklıkla vurgulanırken, ikinci misyon

ifadelerinde toplumsallık vurgusu ön plana çıkmıştır. Üçüncü ifade de evrenselliğin

hemen ardından toplumsallık ve özgünlük vurgulaması görülmektedir. Dördüncü

misyon açıklamalarında ise toplumsallık ardından birey odaklı ve öğrenci odaklı olma

isteği ile karşılaşılmaktadır.

Tablo 15’ de ise vakıf üniversitelerinin misyon ifadelerinin genel olarak

değerlendirilmesi yapılmış ve topluma iyi bir hizmet sunan evrensel olan çağdaş,

Atatürkçü bir üniversite olma arzusunda oldukları gözlenmiştir. Öğrenci odaklı bir

sisteme paralel yenilikleri takip eden bir üniversite olma ifadeleri ön plana çıkmaktadır.

Öğrenci odaklı olarak eğitim hizmeti sunmanın yanında yenilikçilikte vakıf

üniversitelerinin vizyon açıklamalarında sıklıkla kullanılmıştır. Bilimsellik ifadesi de

takip eden bir diğer kavramdır.

Vakıf üniversitelerinin vizyon ifadelerindeki sıklık düzeyleri Tablo 16’ da

sunulmuştur. İlk vizyon ifadelerinde Evrensellik hemen ardındaki bilimsellik ifadesi

görülmektedir. Evrensellik vurgusunun ikinci sırada kaldığı ikinci vizyon ifadelerinde

ise çağdaşlık vurgusu görülmektedir. Üçüncü ve dördüncü vizyon ifadelerinde ise ilk

olarak görülen Atatürkçülük vurgusudur. Takiben cumhuriyetçilik ve bilimsellik

sözcükleri de görülmüştür. Örnek üniversite olma arzusu da üçüncü vizyon ifadelerinde

ilk olarak karşımıza çıkmıştır.

Tablo 17’ de ise vakıf üniversitelerinin vizyon açıklamalarına genel bir bakış

söz konusu olmuştur. Evrensellik en sık tekrarlanan sözcük olmuştur. Hemen ardından

ise bilimsel, çağdaş ve Atatürkçülük vurguları görülmektedir. Tanınır ve saygın bir

üniversite olmak da diğer kullanılan ifadelerdir. Toplumsallık vurgusu ise genel

değerlendirmede son sırada değerlendirilmiştir.

Vakıf üniversitelerinin amaçlarının değerlendirmesi ise Tablo 18 ve Tablo 19’da

yapılmıştır. Tablo 18’ de ilk, ikinci, üçüncü, dördüncü ve beşinci amaç ifadelerinde alt

yapıyı geliştirmek, akademik birimleri yapılandırmak, bilimsel yayınları artırmak,

bölgesellik ve insan kaynaklarını geliştirmek gibi birçok amaç eşit sıklıkta gözlenmiştir.

79

80

81

82

Tablo 19’ da genel olarak vakıf üniversitelerinin amaçlarına bakıldığında öğrenci

odaklı olarak uluslar arası hedeflere yönelik topluma hizmet etmek ilk etapta göze çarpan

hedeflerdir. Takiben de topluma hizmet etme arzusu gözlenmektedir. Eğitimi geliştirmek,

bilimsellik ve yenilikçilik kavramları da eşit sıklıkta tekrarlanarak sıralamada ki yerlerini

almışlarıdır.

4.2.1. Evrensellik

“Evrensellik” kavramının kullanımı ve içeriği üniversiteden üniversiteye farklılık

göstermektedir. Örneğin bazı üniversiteler “evrensellik” kavramını “evrensel değerlere

bağlılık” olarak ifade ederken bazı üniversiteler de evrensellik kavramını “evrensel bilgi

üretme” olarak ifadelendirmiştir. “Evrensel bilime katkı sağlamak adına akademik,

sosyal, kültürel ve sanatsal gelişimi gerçekleştirmek”, “İnsani, etik ve çevreye duyarlı

evrensel değerleri geliştirerek yüceltmek” ya da “Küresel yaklaşımı yerel açıdan esas alan

faaliyetleri ile bilimsel alanda örnek bir üniversite olmak” gibi kullanım bağlamları da

mevcuttur.

Evrensellik bir kavram olarak uluslar ve kültürler arasında karşılıklı bağımlılık

yanında, her toplumun ve her bireyin uyması gereken ilke, standart ve kurallara da işaret

etmektedir. Evrensellik aynı zamanda performans standartlarının en üstünde yer almayı

da çağrıştırmaktadır. Türk üniversitelerinin, misyon, vizyon ve amaçlarında yer alan

evrensellik kavramı daha çok evrensel standartlarda eğitim, araştırma ve bilim üretme

kavramlarına atfen kullanılmıştır.

4.2.2. Toplumsallık

“Toplumsallık” kavramı da farklı bağlam ve içeriklerde kullanılmıştır. Bazı

üniversiteler toplumsallığı “toplumun ekonomik, sosyal ve kültürel sorunlarına çözüm

sağlama” çerçevesinde anlamlandırırken, bazı üniversitelerde “toplumun gereksinimlerine

yanıt verme” bağlamında kullanmışlardır. “Topluma hizmeti temel görevleri arasında

sayan; toplumun her kesiminde saygı duyulan, bir üniversite olmak” gibi vizyon

açıklamaları da toplumsallık kavramı çerçevesinde değerlendirilmiştir.

83

84

Diğer taraftan toplumsallık kavramının sosyolojik içeriğine bakıldığında karşılıklı

bağımlılığa özellikle vurgu yapmaktadır. Karşılıklı bağımlılık yaklaşımı, toplumun farklı

birimlerinin işlevlerini yerine getirebilmek ve toplumsal gelişmenin birimler veya

kuruluşlar arası iş bölümüne tabi olduğuna işaret etmektedir. Dolayısıyla Türkiye’deki

üniversiteler misyon, vizyon ve amaçlarında toplumsal görevleri benimsemişlerdir.

Toplumsallığın dünyadaki çoğu üniversitenin öncelikli görevi olduğunu ileri sürmek

mümkündür. Genel olarak üniversite kavramı da, toplumsal önderlik ve bilimle topluma

yol göstermek, toplumun önünü açmak gibi işlevleri çağrıştırmaktadır.

4.2.3. Bilimsellik

Kavramın, oluşturulma sürecine inildiğinde açıklamaları şu şekillerde

kullanılmıştır: “bilimsel araştırma, yayın ve danışmanlık yapmak”, “bilimsel araştırma,

yayın ve danışmanlık faaliyetlerini yürütmek”, “bilimsel düşünceyi ön planda tutmak”

gibi kullanımların analizi sonunda “bilimsellik” kavramı oluşturulmuştur.

Epistemolojik olarak bilimsellik, bilginin kaynağı, doğası ve kısıtları ile ilgili

tartışmaları ifade etmektedir. On yedinci yüzyılın başlangıcı itibari ile epistemoloji,

filozofların temel konularından birini oluşturmuştur. Bilimselliğin bir yanında akılcılık,

diğer yanında deneme vardır. Bilimsel düşünce ve yönteme Spinoza, Leibzig, Pascal gibi

filozoflar akılcılığı öne çıkararak tartışırken empiristler (deneyciler) (John Lock, David

Hume, John Stuart Mill) akılcılığın önüne deneyleri ve verileri koymuşlardır. Kant ise her

iki yaklaşımı (akılcılık ve deneycilik) birleştirmeye çalışmıştır. Diğer taraftan pragmatizm

bilginin (verilerin) algılanması, elde edilmesi ve kanıtlanmasını bilimsellik olarak

tanımlamıştır. William James ve John Dewey bu pragmatism’in temsilcileridir. Son

olarak Karl Popper bilimsel bilginin varsayımlardan türetildiğini, bu varsayımların

doğrulanmasından ziyade yanlışlanabileceğine vurgu yapmıştır. Bilimselliğin özünde

Popper’a göre, varsayımların çok sayıda çalışmaya rağmen yanlışlanamaması vardır.

4.2.4. Çağdaşlık

Üniversitelerin beyan ettikleri bazı “çağdaşlık” ifadeleri şu şekildedir: “çağdaş

teknolojileri üreten ve uygulayan bireyler yetiştirmek”, “çağdaş bir öğretim ve bilimsel

kültür oluşturmak”, “evrensel değerlere sahip ve çağdaş bilgi ile donanmış bireyler

85

yetiştiren bir eğitim vermek”, “çağdaş bilimin gösterdiği yolda ilerleyen, ülkesine ve

insanlığa hizmeti görev edinmiş bireyler yetiştirmek” ya da “Öğrencilerimizi insanlığın

gelişimine katkıda bulunacak nitelikte çağdaş değerlerle yetiştirecek bir eğitim-öğretim

sistemi oluşturmak” gibi amaç ifadeleri, “Ülkemizin çağdaş uygarlık düzeyinin üzerine

çıkmasına katkıda bulunmak” gibi de vizyon açıklamaları dikkate alınarak kavram

oluşturulmuştur. Bunların hepsinde bireyin çağdaşlığı ve üniversite öğrencisinin

çağdaşlığına vurgu söz konusudur.

Sosyolojik bir kavram olarak çağdaşlık gelenek dışılık, tarım toplumundan daha

çok endüstri toplumu insanını tanımlamakta kullanılmıştır. Çağdaşlık kavramı aynı

zamanda kapitalizm, endüstrileşme, laiklik, akılcılık ve ulus devlet kavramları ile de

yakından ilişkilidir. Diğer taraftan bu kavram modernlik kavramı ile de iç içedir. Öyle ki

modernlik kavramı kapitalist sistemin talep ettiği sosyal ilişkileri sergileyebilen insanı

tanımlamaktadır. Toulmin’ nin görüşünde modernlik (1992, 3-5) kültürel ve entelektüel

bir eğilimdir ve özellikle 1492-1789 arasında gelişen eğilimlere atfen kullanılmaktadır.

Bu kavram 1970 li yıllarda tekrar güncelleştirilmiş ve geleneksel olanla güncel olanın

karşılaştırılması biçiminde kullanılmıştır.

4.2.5. Atatürkçülük

Atatürkçülük kavramı genel olarak şu bağlamlarda kullanılmıştır: “Atatürk

ilkelerine bağlı mezun ve araştırıcılar yetiştirmek”, “Atatürk ilke ve inkılaplarını

özümsemiş ve sosyal hayatında uygulayabilen bireyler yetiştirmek”, “büyük Atatürk ün

kurduğu demokratik, laik ve sosyal devletin öncü ve lokomotifi olan bir üniversite

olmak” bağlamlarında ‘Atatürkçülük’ kavramı oluşturulmuştur. Atatürkçülük kavramını

genel olarak incelediğimizde, Atatürk’ün ömrü boyunca yaşadığı bir ideoloji olarak

tanımlanan değil Atatürk ün ölümünden sonra ortaya çıkan onun yaşam ve düşünce

tarzının ifade edildiği altı temel ilkeden oluşmaktadır. Bunlar: Devletçilik, Milliyetçilik,

Halkçılık, İnkılapçılık, Laiklik ve Cumhuriyetçiliktir.

4.2.6. Bölgesellik

Üniversiteler “bölgesellik” kavramını, “bölge kalkınmasında etkin bir rol

oynama”, “bölgesel ve ulusal kalkınmaya katkısı olan projeleri destekleme”, “bölgesinde

lider üniversite olma ve bölgenin ihtiyaçlarına yönelik eğitim ve araştırma faaliyetlerine

86

ağırlık vererek ülkenin ve bölgenin kalkınmasına katkıda bulunmak”, “bölgesinde lider

üniversite olmak” “bölgesel ve ulusal kalkınmaya katkısı olan projeleri teşvik etmek” gibi

ifadelerde kullanmışlardır.

Oysa bölgesellik, siyaset biliminin temel kavramlarından biridir ve belirli bir

bölgenin çıkarlarına odaklanmayı ifade etmektedir. Diğer taraftan bu kavram bölgenin

politik gücüne atfen de kullanılmaktadır. Bölgeselliğin içeriğinde otonomi, ademi

merkeziyetçilik, ayrılıkçılık ve bağımsızlık kavramları vardır. Bölgesellik, milliyetçilik

veya ulusçuluk kavramlarına karşı durmayı da ifade etmektedir. Bölgeselliği savunanların

iddiası, bölge yönetim organlarını ve politik gücünü kullanarak bölgenin etkinliğini

artırmak vardır. Diğer taraftan bölgenin rekabet gücünü artırmak da bu kavramın

çağrıştırdığı olgulardandır.

4.2.7. Alt yapıyı geliştirmek

Kavram, “araştırma ve eğitim faaliyetlerinin kalitesinin yükseltilmesi için fiziki alt

yapıyı geliştirmek”, “üniversitemizin yarım kalan fiziki yapılanma ve inşaat yatırımlarını

tamamlamak”, “teknolojik ve fiziksel altyapının geliştirilmesi”, “üniversitenin ana

yerleşim alanı aynı anda 15000 öğrenciye hizmet vermek üzere planlanmaktadır” gibi

bağlamlarda kullanılmıştır. Görüldüğü gibi kavramın açıklaması üniversiteden

üniversiteye farklılık göstermekle birlikte genel vurgu fiziksel gelişimin sağlanması

üzerinedir.

Diğer taraftan alt yapı kavramı bir sistem veya kurumun temel yapısına atfen

kullanılmaktadır. Özünde altyapı elektronik, mekanik, sosyal ve politik sistemlerin temel

yapısına, nasıl işlev icra ettiğine ve gelecekte ki gereksinimlere uyum sağlama

esnekliğine atfen de kullanılmaktadır. Alt yapı geliştirme aynı zamanda mevcut sistem ve

uygulamalara ilişkin yenilik ve değişiklikleri kapsamaktadır. Örneğin bilgi işlem

sistemlerinin alt yapısı denildiğinde işletim sistemi, veri tabanı yönetimi ve iletişim

protokollerinde yenilik ve değişiklikler kast edilmektedir.

4.2.8. Tanınırlılık

Kavram şu bağlamlarda kullanılmıştır: “Eğitim, araştırma ve hizmet alanlarında

yurt içi ve yurt dışında tanınan”, “Ulusal ve uluslararası ölçekte tanınan bir Üniversite

konumuna ulaşmak”, “Tanınırlığı ve saygınlığı yüksek bir üniversite olmak”, “Yurtiçi ve

87

yurtdışı tanınırlığı artırmak”, “Üniversite tanıtımı ve dış ilişkiler” gibi açıklamaların

incelemesi sonucunda oluşturulmuştur.

Özünde tanınırlık, uluslar arası ilişkiler disiplininden alınmış ve uyarlanmış bir

kavramdır. “Tanınırlık” kavramı bu bağlamda, yeni bir ülkenin mevcutta uluslar arası

camiayı oluşturan ülkelerin yeni bir ülkeyi tanıyıp kabul etmelerini çağrıştırmaktadır.

Kavram genelde Avrupa kökenli devletlerin geliştirdikleri diplomatik bir kullanım sonrası

gelişmiştir. Bu kullanımda yeni devletlerin devlet olarak tanınması için kabul etmesi

gereken ilkelere vurgu yapılmıştır. Tanınırlık kavramı geriye dönük uygulama ve

davranışları kapsayan bir kavramdır. Yani bağımsızlığı talep eden ülkenin geçmiş

davranışlarının da bu kabul görmüş ilkelere ters düşmemesi gerekmektedir. Türk

üniversiteleri de bu kavramı tam bu bağlamda kullanmamaktadır. Tanınırlıktan kasıt daha

çok üniversite kurumları arasında biliniyor olmayı ve kabul edilmeyi içermektedir.

Tanınır olmanın yolu bu bağlamda bölgesellik, ulusallık, uluslar arası olmayı başarıp

kabul edilmiş olmayı çağrıştırmaktadır.

4.2.9. Saygınlık

“Saygınlık” kavramı üniversiteden üniversiteye farklılık gösteren şu örnek

açıklamaların incelenmesi sonucu oluşturulmuştur. Söz konusu açıklama örnekleri

şunlardır: “Saygınlığa sahip bir üniversite olmaktır” (Afyon Kocatepe üniversitesi), “Tüm

dünyada saygınlığı kabul edilen lider akademik kurum olmaktır” (İstanbul Ticaret

Üniversitesi), “Türkiye’nin saygın üniversitelerinden biri olmak istiyoruz” (İstanbul Şehir

Üniversitesi), “Ulusal ve uluslar arası düzeyde saygın üniversitelerden biri olarak

algılanmak” (Balıkesir Üniversitesi), “Tüm hususları yerine getirmiş saygın bir

Üniversite olmak” (Haliç Üniversitesi).

Saygınlık genel olarak değer verilmek, itibar görmek anlamındadır. Saygınlığın

getireceği liderlik de arzu edilen durumdur. Üniversitelerin misyon, vizyon ve amaç

açıklamalarında sıklıkla bahsettiği saygınlık kavramı mezun edilen öğrencilerin kaliteli

işlerde çalışmasıyla ya da tüm mezunların iş bulabilme oranının yükselmesiyle de

sağlanabilecek bir kavramdır.

88

4.2.10. Kurumsallık

“Kurumsallık” kavramı Türk üniversitelerinin ileriye dönük, başarmayı

arzuladıkları sonuçlardan biridir. Kurumsallık kavramı üniversitelerin hem misyonlarında

hem vizyonların da hem de amaçlarında yer almaktadır. Kullanım bağlamları şu

şekildedir: “Diğer bilimsel faaliyetlerin yapılması için ilgili kuruluşlar ile işbirliği

yapmak” gibi misyon açıklamaları, “Katılımcılığa ve takım çalışmasına dayalı kurum

kültürü oluşturmak” gibi vizyon açıklamaları ve “Kurum kültürünü ve kimliğini

geliştirmek” gibi amaç açıklamaları dikkate alınarak oluşturulmuştur.

Bir sözcük olarak kurumsallık, yerleşik biçim ve uygulamalara uyum sağlamayı

ifade etmektedir. Kurumsallığın birbirinden farklı anlamları olmasına rağmen, bir diğer

anlamı da yerleşik kurumlara (hukuk, politika ve dinsel alanlarda) ve kurumların ilke ve

uygulamaları çerçevesinde karar almayı ifade etmektedir. Sosyolojik bir kavram olarak

kurumsallık, 20. Yüzyılın burjuvazi sınıfının eğilimleri doğrultusunda devlet ve hukukun

çalışılmasını, düzenlenmesini ifade etmektedir. Kurumsallık penceresinden bakıldığında,

toplumsal, politik ve hukuki sorunların analizinde kurumlar ve kurumsallık başlangıç

noktası olmalıdır.

4.2.11. Eğitimi İyileştirmek

“Eğitimi iyileştirmek” kavramı genel olarak amaç açıklamaları incelenmesi

sonucunda oluşturulmuştur ve şu bağlamlarda kullanılmıştır: “Eğitim öğretim sürecinin

etkililiğini ve verimliliğini artırmak ve sürdürülebilirliğini sağlamak”, “eğitim-öğretim

süreçlerinin iyileştirilmesi”, “eğitim-öğretimin geliştirilmesi stratejisi” gibi açıklamalara

istinaden oluşturulmuş bir kavramdır.

Bir kurumda amaç iyileştirme ise, öncelikle mevcut sistemin analizi yapılarak

iyileştirme yaparak süreci başlatmak gerekmektedir. Eğitim kurumları da iyi bir süreç

tanımlaması gerçekleştirmek durumundadır. Bu iyileştirme sürecinde eğitim kurumları

süreç adımlarını iyi bir şekilde oluşturmalı ve gereksiz adımları ortadan kaldırmalıdır.

Böylelikle süreçteki gereksiz adımlar çıkarılarak sistem performansı iyileştirilecek ve

eğitim kuruluşlarının paydaş memnuniyeti de artırılacaktır. Örneğin öğrenci kayıt

sürecindeki gereksiz zaman kaybı yaratan, işlemi uzatan uygulamalar ortadan

kaldırılabilir. Kayıt sürecinin hızlandırılması kayıt sırasında fazla bekleme şikâyetlerini

ortadan kaldıracaktır. Üniversitelerde eğitimi iyileştirme amacıyla eğitim sistemini

89

yavaşlatan adımları tespit ederek, eğitim sisteminde iyileştirme sağlayarak paydaş

memnuniyeti yaratma arzusundadırlar.

4.2.12. Öğrenci Odaklılık

“Öğrenci odaklılık” kavramı da bir diğer amaç ifadesidir. “Çalışma hayatında

üretken ve başarılı, çevresine önderlik edebilecek yapıda bireyler yetiştiren bir eğitim

vermek”, “öğrencilerin hayallerinin peşinde koşmalarına izin veren bir eğitim olanağı

sağlamak”, “öğrencilerin ön lisans, lisans ve lisansüstü düzeyde öğrenme ve başarılarını

temin etmek”, “öğrencilerimizi, çevreye ve yaşama duyarlı, sorun algılayabilen,

bulduğuyla yetinmeyerek merak eden bireyler yetiştirmek” gibi kullanım bağlamları

mevcuttur.

Öğrencilerin bir konuyu öğrenirken konuyla ilgili yeni kavramlar geliştirmelerini,

bunları sosyal yaşamlarıyla ilişkilendirerek, pratik beceriler kazanmalarını, araştırma ve

inceleme planlamaları yapmasında etkili olmalarını, dikkatli gözlem yapma yeteneklerini

geliştirmelerini sağlayabilecek bir eğitim sisteminin benimsenmesi bağlamında öğrenci

odaklılık kavramından bahsedilebilir. Öğrenci odaklılıkta kaynak çeşitliliği esastır.

Öğrencinin kendi deneyimleriyle bilgiyi kavramasını ve kullanmasını sağlamak amacıyla,

öğrencinin iç koşullarını (fizyolojik, psikolojik, zihinsel, cinsel, kültürel özelliklerini) göz

önünde tutmayı ilke edinmiş bir eğitim sistemi arzu edilmektedir. Vakıf üniversiteleri de

üniversiteden üniversiteye farklılık göstermek koşuluyla, öğrenci odaklı bir eğitim sistemi

oluşturma arzularını misyon açıklamaları ile duyurmuşlardır.

4.2.13. Paydaş Odaklılık

“Paydaş odaklılık” sıklıkla tekrarlanan bir diğer kavramdır. “İç paydaşlarla olan

etkileşimi artırmak”, “birimler arasındaki işbirliğini artıracak şekilde geliştirmek”

bağlamlarında kullanılmıştır. Kavram genel olarak, paydaşların mevcut ve gelecekte

ortaya çıkacak ihtiyaçlarına dair bilgi toplayarak, paydaş ihtiyaçlarını ve mevcut

kaynakları göz önüne alarak bir planlama oluşturulması esasına dayanmaktadır.

Yönetimde paydaş kuramı R.Edward Freeman tarafından geliştirilmiştir. “Strategic

management: A Stakeholder Approach” isimli kitabında Freeman, yönetim ve etik

konularını birlikte ele alarak bir yönetim modeli önermiştir. Bu modele göre kurumlar

sadece ve sadece ilişkide bulundukları hissedar, ortak, müşteri ve çalışanlar gibi grupları

90

değil, toplumda ki bütün grupların talep ve çıkarlarını değerlendirerek yönetilmelidir.

Freeman’ nın bağlamında değerlendirildiğinde üniversitelerin öncelikli paydaşları

arasında öğrenciler ve öğretim üyeleri vardır. Ancak iş dünyası, sivil toplum kurumları,

üniversite haricindeki diğer eğitim kurumları ve genelde toplumda üniversitelerin

paydaşlarıdır. Üniversiteler harici ve dahili paydaşların da ihtiyaç ve taleplerini dikkate

alarak yönetilmeli, yönlendirilmelidir (Freeman, 1984).

4.2.14. Yenilikçilik

“Yenilikçilik” kavramı da sıklıkla kullanılan kavramlardandır. Kavramın kullanım

bağlamları, “değişen dünyanın ihtiyaçlarına cevap veren, yenilikçi, yaratıcı, destekleyici

olmak”, “yenilikçi bilimcilere yatırım yapmak ve onları desteklemek”, “yenilikçi,

girişimci, vizyon ve sorumluluk sahibi olmak”, “yenilikçi ve girişimci bir üniversite

olmak”, “yenilikçi, yaratıcı, destekleyici olmak” gibi ifadeler vardır. “Yenilikçilik” bir

kavram olarak üniversitelerin misyon ve amaç açıklamalarında sıkça yer alan bir diğer

nihai sonuç veya başarı ölçüsü olarak kullanılmıştır.

Yenilikçilik kavramı günlük yaşamda ise daha çok imalat sanayi tarafından

sunulan ürünlerin ve üretim süreçlerinin yeniliğine atfen kullanılmaktadır. Wikipedia.org

internet sitesinden yenilikçilik kavramı günlük genel kullanımında ötesinde hizmet, süreç,

teknoloji ve düşünce oluşturmayı kapsamaktadır. Yenilikçilik kavramının bir diğer

boyutu ise, üretilen ürün, hizmet ve teknolojinin piyasa, devlet ve toplum açısından vurgu

yapmaktadır.

Yenilikçilik, ilişkili olmakla birlikte buluş veya icat kavramlarından farklıdır.

Öyle ki yenilikçilik kullanılan yeni yöntem ve düşünceye vurgu yaparken, buluş veya icat

yöntem veya düşüncenin kendisine atfen kullanılmaktadır. Yenilikçilik sözcüğü Latince

kökenli “ınnovatus” sözcüğünden türetilmiştir. Türkçe’ deki anlamı yenileme ve ya

değiştirme olarak ifade edilebilir.

Yenilikçilik kavramının çok geniş bir kullanım alanı vardır. Örneğin iktisat,

işletme, girişimcilik, tasarım, teknoloji, sosyoloji ve mühendislik alanlarında yenilikçilik

yaygın biçimde kullanılmaktadır. Yenilikçilik bireysel ve toplumsal bağlamda önem ve

öncelik arz etmektedir. Çünkü yenilikçilik, konfor, rahatlık, etkinlik amaçlarına ulaşmak

için gereklidir. Diğer taraftan ekonomik bağlamda yenilikçilik, büyüme ve gelişme

arayışlarının hızlandırıcısı olarak görülmektedir. Günümüzde kullanımı çok yaygınlaşan

“küresel ekonomi” deyimi, yenilikçi teknolojiler ile oluşmuştur.

91

4.2.15. Eğitim Kalitesini Artırmak

“Eğitim kalitesini artırmak” amacı da yine Türk üniversitelerinin misyon, vizyon

ve amaç açıklamalarında sıklıkla kullanılmaktadır. “Eğitim ve öğretimdeki kalitenin

yükseltilmesi”, “eğitim öğretim kalitesini yükseltmek”, “sunulan eğitim öğretim

programlarının kalitesini artırmak”, “eğitimin kalitesini ulusal ve uluslararası

mükemmelliğe ulaştırma” gibi amaç ifadeleri incelemesi sonucunda, eğitim kalitesini

artırmak kavramı ortaya çıkarılmıştır.

Bir ülkenin gücü ülkede yaşayan bireylerin sahip oldukları yetenekleriyle ölçülür.

Ülkede ki bireylerin eğitim kalitesi ne denli yüksek olursa o ülkedeki kurumsal

organizasyon kapasitesi de o denli yüksek olacaktır. Bireye hizmet veren eğitim

kurumlarının hedefi de hizmet kalitesini artırmaktır. Eğitim kalitesinin artırılmasında

sürükleyici unsur sürekli gelişmektir. Örneğin eğitim kalitesinin artırılmasında

öğretmenlerin kendi gerçeklerini öğrencilerine aktarması ve testlerde aynı gerçekleri

aktardığı bir süreçten uzaklaşılmalıdır. Yalnızca en başarılı öğrencilerden değil, sınıftaki

her öğrenciden en iyinin beklenmesi gibi temel hedefler söz konusudur. Bir eğitim

kurumu olan üniversitelerin de genel olarak bölgesel, ulusal ve uluslar arası düzeyde bir

eğitim standardı oluşturarak kaliteyi yakalama arzusu amaç açıklamalarıyla belirtilmiştir.

4.2.16. Dünya Üniversitesi Olmak

“Dünya üniversitesi olmak” kavramı, “girişimci bir dünya üniversitesi olmak”,

“dünya üniversiteleri arasına girmeye gayret eden bir eğitim kurumu”, “bir dünya

üniversitesi olmak”, “değerleri özümseyen bir dünya üniversitesi olmak” bağlamlarında

kullanılmıştır.

Kavramı genel olarak değerlendirirsek, yükseköğretim sadece öğrenme ve

araştırma kalitesinin iyileştirilmesi değil, aynı zamanda ve daha da önemlisi gelişmiş bilgi

elde ederek, uyum sağlayarak küresel yükseköğretim pazarında rekabet yeteneğini

artırma şeklinde tanımlama yapılabilir. Dünya çapında üniversitelere genel olarak

bakıldığında yüksek nitelikli öğretim üyesi, verimli araştırmalar, kaliteli eğitim, kamusal

ve diğer mali kaynaklardan edinilen çok miktarda kaynak, akademik özgürlük,

öğrencilerin yaşantısı için iyi donanımlı tesisler, ayrıca üniversitenin toplumsal katkısı da

yüksektir. Ayrıca iş gücü pazarında nitelikli mezun verilmesi, üst düzey bilimsel

92

dergilerde yayın yapılması, öncü nitelikli araştırma yapılması, teknoloji sahibi olunması

da dünya çapında üniversite olma ölçütleri arasında kabul edilebilir.

4.2.17. Birey Odaklılık

“Birey odaklılık” kavramı şu bağlamlarla kullanılmıştır: “bilgi ve beceriler ile

donatılmış bireyler yetiştirmek”, “nitelikli bireyler yetiştirmek”, “Atatürk ilke ve

devrimlerini özümsemiş öğrenciler ile nitelikli akademik kadroları yetiştirmek”, “etik

değerlere önem veren bireyler yetiştirmek”, “Geleceğin nitelikli bireylerini yetiştirmektir”

gibi açıklamalarından oluşturulmuştur.

Kavram genel olarak üniversitenin eğitim, araştırma, saygınlık v.s tüm çabalarının

merkezine birey odaklı çalışma prensibini oluşturarak hareket etmesini ifade etmektedir.

Birey odaklılık genel bir perspektifte değerlendirilirse kurumların gelişimi açısından

önem teşkil eder; çünkü bireysel değişim ve gelişim gerçekleştiğinde kurumsal değişimde

sağlanacaktır.

4.2.18. Uluslararasılaşmak

“Uluslararasılaşmak” kavramının oluşum süreci de, “Uluslararasılaşma” şeklinde

direk vurgunun yapıldığı amaç açıklamalarıyla oluşmuştur. Kavrama genel olarak

bakacak olursak, küreselleşme ile çok karıştırılan bir kavramdır. Esasında işletme,

pazarlama konularıyla ilgili bir kavramdır.

Kavram ilk etapta, uluslar arası ticaret ve sonrasında uluslar arası ilişkilerin, anlaşmaların

ve birliklerin artmakta olan etkisine vurgu yapmaktadır. Üniversitelerin bünyelerinde

bulundurdukları çeşitli disiplinler küresel düzeyde bilgi alışverişini zorunlu kılmaktadır.

Karşılıklı bilgi alışverişi her çağda olmuştur. Araştırmacılar yeni bilgi arayışlarını hep

sürdürmüşlerdir. Üniversitelerin uluslararasılaşmasının yolları farklı şekillerde olabilir.

Öğrenci ve öğretim üyelerinin değişimi, sınır ötesi ortak programlar oluşturma, karşılıklı

olarak verilen derslerin tanınması, araştırma projelerinin uluslar arası düzeyde ortak

yürütülmesi, bilim transferlerinin uluslararasılaşması, uluslararası eğitim öğretim

kurumlarının oluşturulması, İngilizcenin dünya dili düzeyi olacak düzeye ulaşması

bunlardan bazılarıdır. Vakıf üniversiteleri de amaç açıklamalarında uluslararasılaşma

vurgusu ile bu arzularını açıklamışlarıdır.

93

BÖLÜM 5

SONUÇ VE ÖNERİLER

Bu bölümde araştırma sonuçlarına yer verilmekte, ayrıca gelecekte yapılacak

çalışmalara ve uygulamacılara yönelik öneriler sunulmaktadır.

5.1. Sonuç

Bu çalışma Türkiye’de üniversitelerin stratejik planlarında yer alan misyon,

vizyon ve stratejik amaçlarını içerik analizi yöntemiyle incelemiştir. Çalışmanın temel

amacı üniversitelerin misyon, vizyon ve stratejik amaçlarında belirlenen öncelikli

kavramları saptamak olmuştur. Diğer taraftan bu çalışma misyon, vizyon ve stratejik

amaçlar bakımından kamu ve vakıf üniversiteleri arasında fark olup olmadığını saptamayı

da amaçlamıştır.

Çalışmanın verileri devlet üniversitelerine ait stratejik planların yer aldığı

http://www.sp.gov.tr sitesinden elde edilmiştir. Vakıf üniversitelerine ilişkin bilgiler ise

her üniversitenin web sitesine ayrı ayrı ulaşılarak elde edilmiştir.

İçerik analizi sonucu ulaşılan bulgular göstermiştir ki, Türkiye’de üniversitelerin

misyon açıklamalarında en sık “toplumsallık” kavramına vurgu yapılmaktadır.

Toplumsallık kavramından sonra en sık vurgu yapılan diğer iki kavram “evrensellik” ve

“çağdaşlık” kavramlarıdır. Toplumsallık, evrensellik ve çağdaşlık kavramlarının sıklıkla

vurgulanması şu şekilde yorumlanabilir: öncelikle, performans ve temel görev olarak

üniversitelerin var olma nedenleri veya faaliyet alanı olarak küreselleşme sürecine uyum

gösterme gayretinde oldukları şeklinde yorumlanabilir. Ayrıca üniversiteler üstlendikleri

rol ve tercih ettikleri görev olarak ulusal amaçların ötesinde bütün dünya için görev

üstlendiklerine işaret etmektedir. Bir başka ifade ile Türkiye’de üniversiteler bir taraftan

Türkiye’nin toplumsal sorun ve hedeflerinin bir tamamlayıcısı olarak görünürken, diğer

yanda bütün dünya üniversitelerinin kabul ettiği görev ve sorumlulukları da

paylaştıklarını ifade etmektedirler.

Türk üniversitelerinin vizyon açıklamalarında özellikle vurgu yapılan kavram

“evrensellik” kavramıdır. Evrensellik kavramını takip eden diğer kavramlar sırasıyla

“saygınlık” ve “çağdaşlık” kavramlarıdır. Üniversitelerin “evrensellik“ kavramına

94

özelikle vurgu yapmalarını, küreselleşme sürecinin etki ve sonuçlarından kaynaklanan bir

olgu olarak görmek mümkündür. Diğer taraftan “evrensellik” kavramının üniversitelerin

vizyonlarında öncelikle vurgulanma nedeni olarak, son 10 yıl içinde gelişen ve

genişleyen “üniversitelerin performanslarının değerlendirilmesi ve derecelendirmesi”

çalışmalarını da göstermek mümkündür. Üniversiteler sadece içinde bulundukları ülkede

değil, daha geniş bir çerçevede, küresel alanda değerlendirilmektedirler. Dünyanın en iyi

üniversiteleri arasında bazı Türk üniversitelerinin de gösterilmesi, Türkiye’deki diğer

üniversitelerin de aynı vizyona yönelmesine neden olmuştur.

Üniversitelerin stratejik planlarında yer alan amaç açıklamaları incelendiğinde,

“bilimsellik” kavramının en sıklıkla tekrarlanan amaç kavramı olduğu görülmektedir.

Bilimselliği takiben “alt yapıyı geliştirme” ve “kurumsallık” kavramları kullanılmaktadır.

Bilimselliği bir amaç olarak belirleme ve bilimsel faaliyetlere kaynak tahsis etme ölçüsü

olarak değerlendirme, üniversiteler için doğal tercihlerdir. Zaten kavram olarak

üniversite, bilim ve bilimsellik kavramları ile doğal bağlantıları çağrıştırmaktadır. Alt

yapıyı geliştirme ve kurumsallık amaçları ise, Türkiye’de üniversitelerin sayısal artış

gösterdiği son 20 yıllık zaman dilimi göz önüne alındığında, henüz gerekli fiziki altyapı

(derslik, laboratuar ve diğer tesis ve teçhizat) ve kurumsallaşmanın gerçekleşmediği

sonucuna varılabilir. Dolayısıyla, özellikle yeni üniversiteler için kaynaklarını bilimsel

faaliyetler, alt yapı gereksinimlerini tamamlama ve kurumsal bir kültür ve kimlik

oluşturma doğrultusunda kaynak kullanmaktadırlar.

Kamu üniversiteleri ile vakıf üniversiteleri stratejik planlarında beyan ettikleri

misyon, vizyon ve stratejik amaçları bağlamında karşılaştırıldığında, farklılıktan çok

benzeşme göstermektedirler. Örneğin hem kamu üniversiteleri hem de vakıf üniversiteleri

misyon açıklamalarında özellikle toplumsallık ve evrensellik kavramlarına vurgu

yapmaktadırlar. Aynı benzerlikler kamu ve vakıf üniversitelerinin vizyon ve stratejik

amaç açıklamalarında da mevcuttur.

Bu tür benzerliklerin kaynağında Türkiye’de vakıf üniversitelerinin ortaya çıkışı

sürecinde devlet üniversitelerinden gelen idareci ve öğretim üyelerinin rol üstlenmeleri

vardır. Türkiye’de vakıf üniversiteleri öğretim elemanı temininde kamu

üniversitelerinden emekli olmuş akademisyenleri hedeflemiştir. Ayrıca çeşitli

nedenlerden dolayı kamu üniversitesindeki görevi bırakıp, vakıf üniversitelerine geçen

çok sayıda öğretim üyesi ve akademisyen de söz konusudur. Kamu üniversitelerinden

vakıf üniversitelerine geçiş yapan akademisyen ve idari personel de kamu

95

üniversitelerinde edindikleri kurum kültürü, değerleri ve önceliklerini vakıf

üniversitelerine aktarmışlardır.

5.2. Öneriler

Misyon, vizyon ve stratejik amaç ifadeleri sadece özel sektör işletmelerine has bir

olgu olmaktan çıkmış, günümüzde kamu kurumları ve gönüllü kuruluşlarda bu kavramları

kendilerini tanımlamak ve geleceğe ilişkin niyet ve planlarını açıklarken kullanmayı

tercih etmektedirler.

Stratejik yönetim sürecinin temel unsurlarından olan misyon, vizyon ve stratejik

amaç ifadeleri kurumların paydaşları ile olumlu ilişki geliştirmelerinde etken faktörlerdir.

Bu bağlamda bu çalışma şu önerilere vurgu yapmaktadır:

• Üniversiteler özellikle misyon ve vizyon ifadelerini kendilerini diğer benzer

kuruluşlardan ayırt edici biçimde oluşturmayı ve sunmayı yeğlemektedirler.

• Misyon ve vizyon ifadeleri oluşturulurken uzun ve sıkıcı açıklamalar değil,

kısa ve kolay hatırlanabilir ifadeler tercih etmelidir.

• Misyon ve vizyon belirleme süreci daha uzun zamana yayılarak, üniversite

paydaşlarının katılımına önem verilmelidir.

Bu çalışmanın benzer diğer araştırmalardan farkı iki hususta tanımlanabilir. İlki,

misyon, vizyon ve stratejik amaçlar akademik bir ilgi alanı olarak daha çok özel sektör

kurumlarına odaklanmıştır. Üniversiteleri bu bağlamda incelemeye alan akademik

çalışma sayısı sınırlıdır. İkincisi araştırma yöntemi olarak kantitatif değil, kalitatif bir

yöntem olan içerik analizi kullanmasıdır.

Gelecekte yapılacak benzer çalışmaların sadece üniversitelerin misyon, vizyon ve

amaçları değil, beyan ettikleri stratejik planların tamamının çalışılması ve analiz

edilmesidir.

Diğer taraftan üniversitelerin performansı ile stratejik planlarının etkinliği

karşılaştırılabilir.

Son olarak beyan edilen misyon, vizyon ve stratejik amaçların kurum içi paydaşlar

tarafından ne düzeyde anlaşıldığı ve kabul gördüğü incelenmelidir.

96

KAYNAKÇA

2547 sayılı Yüksek Öğretim Kanunu, (1981). Resmi Gazete, 21(17506)

Acuner, T. ve Genç, K. Y. (2008). Türkiye’ nin ve Avrupa’ nın büyük işletmelerinin

misyon ve vizyon açıklamalarının içerikleri bakımından karşılaştırılması. 16.

Ulusal Yönetim ve Organizasyon Kongresi (İstanbul Kültür Üniversitesi İ.İ.B.F.

İşletme Bölümü, 16- 18 Mayıs)’ ne sunulan bildiri, Antalya, 320- 324.

Akdemir, S. (2005). Örgütlerde vizyon ve yönetimi teorik bir yaklaşım. Yayınlanmamış

yüksek lisans tezi, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kütahya.

Akgemci, T., Çelik, A. ve Ertuğrul, Ü.G. (2004). Vizyon Sahibi örgütlerin özellikleri:

konya sanayi işletmelerinde yapılan bir araştırma. Selçuk Üniversitesi Sosyal

Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11, 1-28.

Aktan, C.C. (2008). Stratejik yönetim ve stratejik planlama.

http://www.ceis.org.tr/dergiDocs/makale132.pdf (Erişim Tarihi:22.11.2010).

Alkoç, G.P. (2010). Misyon ve vizyon ifadelerinin işletme stratejisindeki yeri ve işletme

performansı üzerindeki etkileri. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, İstanbul

Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.

Altınok, V. (2008). Yükseköğretimde ilke ve yönelimler neler olmalı?. Selçuk

Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19, 41-52.

Arslanoğlu, R.A. (2002). Küreselleşme ve üniversite. Uludağ Üniversitesi İİBF Dergisi,

21(1), 1-12.

Aslan, Ş. (2008). Stratejik planlama kavramı ve reklam ajanslarında kullanımı:

Türkiye’deki reklam ajanslarında çalışan stratejik planlama uzmanları ve

stratejik planlamanın uygulanışı üzerine bir araştırma. Yayınlanmamış yüksek

lisans tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.

Atalar, A. (2011). Araştırma üniversitelerinin temel özellikleri. Bilkent Üniversitesi, 4(2),

1-8.

Ateş, T. (1995). Bıktım Bu YÖK ten. (2.bs), İstanbul: Sarmal Yayınevi.

Barca, M. & Yıldırım, M. (2003). Vizyon ve misyon bildirgeleri sektörel rekabet

dayanaklarını ne ölçüde yansıtmaktadır?, 11. Ulusal Yönetim ve Organizasyon

Kongresi (Afyon Kocatepe Üniversitesi İ.İ.B.F., 22- 24 Mayıs)’ne sunulan

bildiri, Afyon, 189- 190.

Bart, C. (2007). A comparative analysis of mission statement content in secular and

97

faith-based hospitals. Journal of Intellectual Capital. 8(4), 682-694.

Başkan A.G. (1993). Yükseköğretimde Stratejik Planlama.

http://www.education.ankara.edu.tr/ebfdergi/pdfler/1993-26-2/367-377.pdf

(Erişim Tarihi:27.08.2010)

Bayraktar, B.B. ve Yıldız, A.K. (2007). Kurumsal bilginin stratejik planlama sürecinde

kullanılması: bir ilçe belediyesi örneği. Bilgi Dünyası, 8(2), 280-296.

Bengisu, M. (2007). Yüksek eğitimde toplam kalite yönetimi. Journal of Yaşar

University, 2(7), 739-749.

Bilgiç, V. K. (2008). Türk kamu yönetiminde stratejik yönetim ve stratejik planlamanın

uygulanabilirliği: Ordu emniyet müdürlüğü model önerisi. Yayınlanmamış

yüksek lisans tezi, Polis Akademisi Güvenlik Bilimleri Enstitüsü, Ankara.

Bircan, İ. (1999). Kamu kesiminde stratejik yönetim ve vizyon. Planlama Dergisi, Özel

Sayı, 11-20.

Bryson, J.(1988). Strategic planning. Big Wins and Small Wins, Public Money and

Management, autumn, 11-15.

Canbay, Ş. K. (2008). Kamuda stratejik planlama ve stratejik yönetim. Yayınlanmamış

yüksek lisans tezi, Kocaeli Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Kocaeli.

Certo, S.C. ve Peter, J.P. (1991). Stratejik management: Concept and applications. (2.

Ed.), Newyork: Mc Graw Hill Book Company.

Coşkun, R. & Geyik M. (2004). Küresel firmaların misyon ifadeleri yerelliğe ne kadar

vurgu yapıyor?. 12. Ulusal Yönetim ve Organizasyon Kongresi (Uludağ

Üniversitesi İ.İ.B.F. İşletme Bölümü, 27- 29 Mayıs)’ne sunulan bildiri, Bursa,

287-294.

Crano, W. And Brewer, M.B. (1973). Principle of reserach in social psychology. Mc

Graw Hill Inc.

Çetin, S. (2009). Vizyon yönetimi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi,

22, 96-103.

Çuhadar, T. & Özmen, H. İ. (2008). Mission statement institutional family business: A

content analysis. First International Conference On Management and Economics (Epoka

University, 28-29 Mart)’ ne sunulan bildiri, Tirana, Albania, 120-132.

Demir, V. (2009). Sistematik stratejik planlama yönetimi. Yayınlanmamış yüksek lisans

tezi, TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü,

Ankara.

Dinçer, Ö. (1998). Stratejik yönetim ve işletme politikası. Beta Yayınları, İstanbul.

98

Doğan, H. (2008). Örgütlerde vizyon ve misyonların çalışanlarca kabulü ve adnan

menderes üniversitesi örneği. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimle

Fakültesi Dergisi, 10(3), 93-110.

Doğan, S. (2000). İşletmelerde vizyon ve misyon bildiri geliştirme ve önemi. 8. Ulusal

Yönetim ve Organizasyon Kongresi (Erciyes Üniversitesi İ.İ.B.F., 25- 27

Mayıs)’ne sunulan bildiri, Kayseri, 187-204.

Doğan, S. (2002). İşletmelerde vizyon ve misyon bildirisi geliştirme ve önemi üzerine

bir araştırma. Amme İdaresi Dergisi, 35(1), 143-174.

Durna, U. ve Eren, V.(2002). Kamu sektöründe stratejik yönetim. Amme İdaresi Dergisi,

35(1), 55-75.

Erdem, A.R. (2005). Üniversitenin varoluş nedeni (üniversitenin misyonu). Pamukkale

Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17, 104-116.

Erdem, A.R. (2006). Dünyadaki yüksek öğretimin değişimi. Selçuk Üniversitesi Sosyal

Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15, 299-314.

Erguvan, İ. D. (2010). Vakıf üniversitelerinin Türkiye yükseköğretim sistemine etkilerinin

incelenmesi. Yayınlanmamış doktora tezi, Marmara Üniversitesi Eğitim

Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.

Erkan, V. (2007). Kamu kuruluşlarında stratejik planlamanın başarısını etkileyen

faktörler. Yayınlanmamış doktora tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler

Enstitüsü, Ankara.

Ersoy, A.F. ve Acartürk, C. (2011). Uluslararası Çevrimiçi Yüksek Öğretim ve

Türkiye’nin Durumu: Üniversite Bilgi İşlemlerine Öneriler.

http://ab.org.tr/ab06/bildiri/166.pdf (Erişim Tarihi: 28.11.2010).

Freeman, R.E. (1984). Strategic management: A stakeholder approach, Baston: Pitman

publishing.

Gazi, Z.A. Aksal, F.A. Araslı, H.Gazi, M. & İşman, A. (2009). Devlet okullarında

stratejik planlama ve yönetim: KKTC örneği. Mediterranean Journal of

Educational Research, Issue:6, p.1-11.

Genç, N. F. (2009). Türk kamu yönetiminde stratejik planlama. Dumlupınar Üniversitesi

Sosyal Bilimler Dergisi, 23, 201-211.

Gill, R. (2003). Change Management or Change Leadership?, Journal of Change

Management, 3(4), 307-318

Gizir, S. (2007). Üniversitelerde örgüt kültürü ve örgüt içi iletişim üzerine bir derleme

çalışması. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 50, 247-268.

99

Görkemli, H.N. (2009). Selçuk üniversitesinin Konya kent ekonomisine etkileri. Selçuk

Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 22. 169-186.

Gültekin, N., Çelik, A. & Nas, Z.(2008). Üniversitelerin kuruldukları kente katkıları.

Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 7(24), 264-269.

Günay, D. (2007). Yirmi birinci yüzyılda üniversite.

http://www.durmusgunay.com/linkler/19.YirmibirinciYüzyildaUniversite

(Erişim Tarihi: 02.11.2010).

Günay, D. (2010). Akademik Özgürlük ve Üniversite Özerkliği,

(www.durmusgunay.com) (Erişim Tarihi: 08.11.2010).

Gürer, H. (2006). Stratejik planlamanın temelleri ve Türk kamu yönetiminde

uygulanmasına yönelik öneriler. Sayıştay Dergisi, 1(63), 91-105.

Heper, M. (2002). Türkiye’de “En Hakiki Mürşit” ne kadar “İlimdir”? Bir Sosyal

Bilimcinin Hatırladıkları, İstanbul Teknik Üniversitesi Dergisi, 1(1), 47-56.

Işık, Ş. (2008). Türkiye de üniversitelerin kentleşme üzerine etkileri. Dokuz Eylül

Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10(3), 159-181.

İlgan, A. Erdem, M. ve Memduhoğlu, H. B.(2008). Örgütsel gelişim aracıları olarak

toplam kalite yönetimi ile stratejik yönetim ve planlama yaklaşımları. Çukurova

Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3(35), 72-92.

Jauch, L.R. & Glueck, W.F. (1998). Business policy and stratejik management. (5.Ed.),

Newyork: Mc Graw Hill International Editions..

Kakırman Yıldız, A. (2005). Kurumsal bilginin stratejik planlamadaki rolü.

Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları

Enstitüsü, İstanbul.

Kamu Mali Yönetimi Ve Kontrol Kanunu,

http://www.hukuki.net/kanun/5018.15.text.asp (Erişim Tarih:13.03.2012).

Kandemir, O. ve Kaya, F. (2010). Gelir dağılımının yükseköğretimde fırsat eşitliğine

etkisi: Türkiye’de özel üniversite gerçeği. Kastamonu Eğitim Dergisi, 18(2),

557-566.

Karabulut, A. T. (2007). A study on two fundamental tools of strategic management:

mission and vision statements. (3rd), International Strategic Management

Conference (Beykent Üniversitesi, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Gebze

İleri Teknoloji Enstitüsü, 21- 13 Haziran)’ ne sunulan bildiri, Antalya, Türkiye,

27-37.

100

Karabulut Temel, E. (2007). Büyük işletmelerin misyon ve vizyon ifadelerinin içerikleri

bakımından incelenmesi. 15. Ulusal Yönetim ve Organizasyon Kongresi

(Sakarya Üniversitesi İktisadi İdari Bilimler Fakültesi, 25-27 Mayıs)’ ne sunulan

bildiri, Sakarya, 486- 492.

Kavili-Arap, S. (2010). Türkiye yeni üniversitelerine kavuşurken: Türkiye’den yeni

üniversiteler ve kuruluş gerekçeleri. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 65(1), 1-

30

Kılıç, M. ve Erkan, V. (2006). Stratejik planlama ve dengeli performans yönetimi

yaklaşımları bir arada olabilir mi?. Ticaret ve Turizm Eğitim Fakültesi Dergisi,

2, 77-93.

Koçel, T. (2003). İşletme yöneticiliği. (9. bs), Beta Basım, İstanbul.

Köseoğlu, M.A. & Temel Karabulut, E. (2008). Sektörlere göre misyon ifadelerinde

kullanılan öğelerdeki farklılaşmalar: İMKB şirketleri üzerine bir araştırma.

Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9(2), 71-88.

Kurulgan, M. & Bayram, F. (2006), Üniversite kütüphaneleri Web sitelerinin biçim ve

içerik analizi: Türkiye’de ki uygulamaya yönelik bir araştırma. Türk

Kütüphaneciliği, 20(2), 141-172.

Küçüksüleymanoğlu, R. (2008). Stratejik planlama süreci. Kastamonu Eğitim Dergisi,

16(2), 403-412.

Leblebici, D. N. ve Erkul, E. (2008). Planlı kalkınma deneyiminden stratejik planlamaya

geçiş: Türkiye örneği. Hacettepe Üniversitesi İİBF Dergisi, 26(1), 269-285.

Lenger, A. (2005). Bölgesel yenilik sistemleri ve devletin rolü: Türkiye’de ki kurumsal

yapı ve devlet üniversiteleri. http://eab.ege.edu.tr/pdf/6_2/C6-S2-M13.pdf

(Erişim Tarihi: 27.11.2010).

Lissack, M. And Roos, J. (2001). Be coherent, not visionary. Long Range Planning, (34).

Miller, A.ve Dess, G.G. (1996). Strategic management. (2.Ed.), Newyork: Mc Graw Hill

Book Company.

Nartgün, Ş.S. (1996). Yükseköğretim’ de Stratejik Planlamanın Uygulanabilirliği,

Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal

Bilimler Enstitüsü, Bolu.

Oğul Fürüzan, V.G. (2009). Yükseköğretim kurumlarında stratejik planlama ve balanced

scorecard uygulamaları: Türkiye için bir model önerisi. Yayınlanmamış doktora

tezi, Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.

101

Öğülmüş, S. (1991). İçerik çözümlemesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Dergisi,

24(1), 213-220.

Özdemir, A. Z. Ö. (2005). İşletmelerin vizyon ve misyon iadelerindeki eşbiçimlilik. 13.

Ulusal Yönetim ve Organizasyon Kongresi (Marmara Üniversitesi, 12- 14

Mayıs)’ne sunulan bildiri, İstanbul, 435-436.

Öztop, S. (2007). Stratejik planlamanın belediyelerde uygulanması. Yayınlanmamış

yüksek lisans tezi, Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kocaeli.

Öztürk, N. (2008). Akademik kimlik ve etik. Akademik Dizayn Dergisi, 2(2), 47-56.

Papatya, G. (1998). Vizyon: Hayal ve gerçek arasındaki gerilim. Süleyman Demirel

Üniversitesi İİBF Dergisi, 3, 3-13.

Pearce, J.A. & Robinson, R.B. (2003). Strategic management: formulation,

ımplementation and control. (8. Ed.), USA: Mc Graw Hill Irwin Book Company.

Poister, Thedore, H, Gregory Streib (2005). Elements of strategic planning and

management in municipal government: Status after two decades.

PublicAdministration Review, 65(1), 45-56.

Poyraz, H. (2006). Üniversitenin görevi ve ahlak bilinci üzerine düşünceler. Akademik

İncelemeler, 1(1), 71-76.

Ramazanoğlu, F. & Bahçeci, B. (2006). Örgütlerde vizyon ve misyon kavramı. Doğu

Anadolu Bölgesi Araştırmaları, 2006, 52-56.

Sargın, S. (2007). Türkiye’ de üniversitelerin gelişim süreci ve bölgesel dağılımı.

Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3(5), 133-150.

Saydan, R. (2008). Üniversite öğrencilerinin öğretim elamanlarından kalite beklentileri:

Yüzüncü yıl üniversitesi İİBF örneği. Gazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 10(1), 63-

79.

Smith, H.W. (1975). Strategies of social research: The methodological imagination.

Prentice Hall Inc., Englewood Cliffs, New Jersey.

Söyler, İ. (2007). Kamu Sektöründe Stratejik Yönetim Uygulanabilir mi?

(Engeller/Güçlükler). Maliye Dergisi, 152, 103-115.

Söyler, İ. (2008). Eğitim hizmetleri bağlamında vakıf üniversitelerinin finansal ve

vergisel sorunları. Maliye Dergisi, 154, 52-76.

Şahin, İ. ve Fındık, T. (2008). Türkiye’de mesleki ve teknik eğitim: Mevcut durum,

sorunlar ve çözümler. Türkiye Sosyal Araştırmalar (TSA) Dergisi, 12(3), 65-86.

Şener, T. (2009). Eğitimde stratejik planlama. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Kadir

Has Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.

102

Şenses, F. (2007). Uluslararası gelişmeler ışığında Türkiye yükseköğretim sistemi: temel

eğilimler, sorunlar, çelişkiler ve öneriler. Economic Research Center Working

Papers in Economics, 7(5), 1-32.

Thomson, A.A. & Strickland, A.J. (2001). Stratejik management: Concept and cases. (12.

Ed.), Newyork: Mc Graw Hill Book Company.

Tulay, G. (2007). Stratejik yönetim ve planlama uygulamasında karşılaşılan sorunlar ve

çözüm önerileri: İstanbul büyükşehir belediyesi örneği. Yayınlanmamış yüksek

lisans tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.

Tüba (2010). Türkiye Bilimler Akademisi Bilim Raporu 2010, http://www.tuba.gov.tr/

(Erişim Tarihi: 27.10.2010).

Türk Eğitim Sen, (2009). Türkiye’de üniversite sorunu ve üniversite çalışanları üzerine

bir araştırma. (1. bs), Ankara: Türk Eğitim Sen.

Ülgen, H. ve Mirze, K. (2007). İşletmelerde stratejik yönetim. (4. bs), İstanbul: Arıkan

Yayınevi.

Yaylı, A.Yüksel, Ö. & Alabay, M.N. (2003). Türkiye’de ki akademisyenlerin interneti

kullanım düzeylerini belirlemeye yönelik araştırma. Gazi Üniversitesi Ticaret ve

Turizm Eğitim Fakültesi Dergisi, 2, 259-277.

Yediyıldız, B. (2008). Türkiye’de üniversitelerin vizyonu ve özgün bilim üretimi. Türk

Kültürünü Araştırma Enstitüsü, 1(1), 135-151.

Yenen, V. Z. & Gözlü, S. (2003). Yüksek öğretimde müşteri beklentileri: Türkiye’den

örnekler. İstanbul Teknik Üniversitesi Dergisi, 2(2), 28-38.

Yıldız, A. (2004). Türkiye’de ki yetişkin eğitimi araştırmalarına toplu bakış. Ankara

Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 37(1), 78-97.

Yılmaz, K. & Horzum, M.B. (2005). Küreselleşme, bilgi teknolojileri ve üniversite.

Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(10), 103-121.

Yurtseven H. R. (1988) Stratejik yönetimde misyon kavramı. Çanakkale Onsekizmart

Üniversitesi Yönetim Dergisi, 9(29), 26-33

http://www.merih.net/m2/str/wmisyon.htm (Erişim Tarihi: 29.05.2011).

Yurtseven, H. R. (2003). İşletmelerde misyon ifadesinin stratejik yönü: türkiye’ deki beş

yıldızlı konaklama işletmeleri üzerine bir araştırma. 11. Ulusal Yönetim ve

Organizasyon Kongresi (Afyon Kocatepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler

Fakültesi, 22- 24 Mayıs)’ ne sunulan bildiri, Afyon, 179-188.

103

Yüce, B. (2007). Üniversitelerde stratejik planlama ve bir yazılım tasarımı.

Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Sakarya Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü,

Sakarya.

Yüksek Öğretim Kurulu (2006). Türkiye’nin Yükseköğretim Stratejisi Taslak Rapor.

Ankara: Yüksek Öğretim Kurulu Yayınları.

Yüksek Öğretim Kurumu (2007). Vakıf Üniversiteleri Raporu. Ankara: Yüksek Öğretim

Kurulu Yayınları.

Yüksel, F. (2002). Sürekli değişen kentsel faktörler karsısında yerel yönetimlerde

stratejik planlama gereği. Çağdaş Yerel Yönetimler, 11(1), 31-41.

104

EKLER

Ek 1.

Evrensellik Kavramının Kullanım Şekiller

Üniversite Örnekleri Kullanım Şekilleri Adıyaman Üniversitesi (Misyon) Evrensel değerlere bağlı,

Amasya Üniversitesi (Amaç)

Evrensel bilime katkı sağlamak adına akademik, sosyal, kültürel ve sanatsal gelişimi gerçekleştirmektir.

Celal Bayar Üniversitesi (Misyon)

Evrensel bilgi üreterek, toplum ve insanlık yararına kullanmak

Dokuz Eylül Üniversitesi (Vizyon)

Dünyanın en iyi eğitim ve bilim merkezlerinden biri olmaktır.

Bahçeşehir Üniversitesi (Misyon)

İnsani, etik ve çevreye duyarlı evrensel değerleri geliştirerek yüceltmek;

Fatih Üniversitesi (Vizyon)

Küresel yaklaşımı yerel açıdan esas alan faaliyetleri ile bilimsel alanda örnek bir üniversite olmak.

Ek 2.

Toplumsallık Kavramının Kullanım Şekiller Üniversite Örnekleri Kullanım Şekilleri Akdeniz Üniversitesi (Misyon)

Toplumun bilgi-teknoloji ve sosyal gereksinimlerine, en üst düzeyde yanıt vermektir.

Giresun Üniversitesi (Misyon)

Toplumun ekonomik, sosyal, kültürel, sanatsal ve sportif gelişimine katkı sağlamak;

Mersin Üniversitesi (Misyon)

Topluma yararlı, evrensel değerler ışığında, modern, bilimsel çalışma ve araştırma yapmak, bilgi ve teknoloji üretmek.

Afyon Kocatepe Üniversitesi (Amaç) Topluma katkı sağlayacak hizmet üretmek,

Çukurova Üniversitesi (Vizyon)

Toplumun aydınlanmasına hizmet etmek ve dünya barışına katkıda bulunmaktır.

Atılım Üniversitesi (Misyon)

Toplumsal duyarlılık anlayışı içinde, evrensel düzeyde donanıma sahip nitelikli bireyler yetiştirmektir.

Çankaya Üniversitesi (Vizyon)

Topluma hizmeti temel görevleri arasında sayan; Toplumun her kesiminde saygı duyulan, bir Üniversite olmaktır.

Başkent Üniversitesi (Amaç) Toplumun gereksinimlerine yanıt vermek

105

Ek 3. Bilimsellik Kavramının Kullanım Şekiller

Üniversite Örnekleri Kullanım Şekilleri Afyon Kocatepe Üniversitesi (Misyon)

Bilimsel araştırma, yayın ve danışmanlık yapmak,

Dicle Üniversitesi (Vizyon)

Bilim camiasında saygı duyulan ve güvenle anılan bir üniversite olmak.

Ege Üniversitesi (Amaç) Bilimsel stratejik amaçlar

Hitit Üniversitesi (Amaç) Bilimsel yayınların nitelik ve nicelik olarak artırılması

Süleyman Demirel Üniversitesi (Misyon)

Bilimsel araştırma, yayın ve danışmanlık faaliyetlerini yürütmeyi,

Acıbadem Üniversitesi (Misyon) Bilimsel düşünceyi ön planda tutmak;

Turgut Özal Üniversitesi (Vizyon)

Üretken bilimsel faaliyetleri ile tanınan bir üniversite haline gelmektir.

Ek 4. Çağdaşlık Kavramının Kullanım Şekiller

Üniversite Örnekleri Kullanım Şekilleri Adıyaman Üniversitesi (Vizyon) Hizmetine sunan çağdaş bir üniversite olmak

Ahi Evran Üniversitesi (Vizyon)

Ülkemizin çağdaş uygarlık düzeyinin üzerine çıkmasına katkıda bulunmak,

Celal Bayar Üniversitesi (Misyon)

Çağdaş anlayışta, sorumluluk sahibi bireyler yetiştirerek

Dokuz Eylül Üniversitesi (Amaç)

Öğrencilerimizi insanlığın gelişimine katkıda bulunacak nitelikte çağdaş değerlerle yetiştirecek bir eğitim-öğretim sistemi oluşturmak

Gebze İleri Teknoloji Ünv. (Misyon)

Çağdaş teknolojileri üreten ve uygulayan bireyler yetiştirmek;

Kırıkkale Üniversitesi (Misyon) Çağdaş bir öğretim ve bilimsel kültürü oluşturmayı,

Çankaya Üniversitesi (Misyon)

Evrensel değerlere sahip ve çağdaş bilgi ile donanmış; bireyler yetiştiren bir eğitim vermek.

İstanbul Arel Üniversitesi (Vizyon)

Çağdaş ve uluslararası akademik standartlarda yükseköğretim hizmeti vermeyi ilke edinen İstanbul Arel Üniversitesi,

İstanbul Bilim Üniversitesi (Misyon)

Çağdaş, bilimin gösterdiği yolda ilerleyen, ülkesine ve insanlığa hizmeti görev edinmiş bireyler yetiştirerek;

106

Ek 5. Atatürkçülük Kavramının Kullanım Şekiller

Üniversite Örnekleri Kullanım Şekilleri Adnan Menderes Üniversitesi (Misyon)

Atatürk ilkelerine bağlı mezun ve araştırıcılar yetiştirmek.

Ağrı İbrahim Çeçen Ünv. (Misyon)

Atatürk ilke ve inkılâplarını özümsemiş ve sosyal hayatında uygulayabilen bireyler yetiştirmek;

Dicle Üniversitesi (Misyon)

Atatürk ilkelerine bağlı ve toplumsal sorumluluk bilincine sahip bireyler yetiştirmek,

Gaziantep Üniversitesi (Misyon)

Büyük Atatürk’ün kurduğu demokratik, laik ve sosyal devletin öncü ve lokomotif olan bir üniversite olmak.

Marmara Üniversitesi (Misyon)

Atatürk İlke ve Devrimlerini özümsemiş öğrenciler ile nitelikli akademik kadroları yetiştiren,

Acıbadem Üniversitesi (Vizyon) Atatürkçü,

Başkent Üniversitesi (Misyon) Atatürk İlkelerine bağlı bireyler yetiştirmek;

Ek 6. Bölgesellik Kavramının Kullanım Şekiller

Üniversite Örnekleri Kullanım Şekilleri Abant İzzet Baysal Üniversitesi (Misyon)

Bölge kalkınmasında ve gelişmesinde etkin bir rol oynamayı

Adıyaman Üniversitesi (Amaç) Bölge Kalkınmasına Katkı Sağlamak.

Atatürk Üniversitesi (Misyon)

Bölgenin ve Ülkenin sürdürülebilir kalkınmasına katkı sağlamak.

Atatürk Üniversitesi (Amaç)

Bölgesel ve ulusal kalkınmaya katkısı olan projeleri teşvik etmek

Cumhuriyet Üniversitesi (Vizyon) Bölgesinde lider üniversite olmaktır.

Erzincan Üniversitesi (Misyon)

Teknoloji üreterek bölgenin ve ülkenin sürdürülebilir kalkınmasına katkıda bulunmak

Nuh Naci Üniversitesi (Misyon)

Bölgemizin ihtiyaçlarına yönelik eğitim ve araştırma faaliyetlerine ağırlık vererek ülkenin ve bölgenin kalkınmasına katkıda bulunmaktır.

İzmir Ekonomi Üniversitesi (Amaç) Bölgesel kalkınma ve gelişime katkı

Yaşar Üniversitesi (Vizyon)

Bölgesindeki üniversiteler arasında ...“butik üniversite” kimliğine kavuşturmaktır

107

Ek 7.

Altyapıyı Geliştirmek Kavramının Kullanım Şekiller Üniversite Örnekleri Kullanım Şekilleri

Adıyaman Üniversitesi (Amaç)

Araştırma Ve Eğitim Faaliyetlerinin Kalitesinin Yükseltilmesi İçin Fiziki Alt Yapıyı geliştirmek.

Balıkesir Üniversitesi (Amaç)

Üniversitemizi yarım kalan fiziki yapılanma ve inşaat yatırımlarını tamamlamış,

Celal Bayar Üniversitesi (Amaç) Teknolojik ve fiziksel altyapının geliştirilmesi

Çukurova Üniversitesi (Amaç) Alt yapı geliştirme stratejisi

Ege Üniversitesi (Amaç) Altyapıya yönelik stratejik amaçlar

İstanbul Ticaret Üniversitesi (Amaç)

Fiziksel koşulların geliştirilmesi stratejisi

Yeditepe Üniversitesi (Amaç)

Üniversitenin ana yerleşim alanı aynı anda 15000 öğrenciye hizmet vermek üzere planlanmıştır

Ek 8. Tanınırlılık Geliştirmek Kavramının Kullanım Şekiller

Üniversite Örnekleri Kullanım Şekilleri Adıyaman Üniversitesi (Amaç) Yurtiçi ve yurtdışı tanınırlığı artırmak

Adnan Menderes Üniversitesi (Vizyon)

Eğitim, araştırma ve hizmet alanlarında yurt içi ve yurt dışında tanınan,

Adnan Menderes Üniversitesi (Amaç)

Üniversitenin tanınırlığını artırmak.

Dumlupınar Üniversitesi (Vizyon)

Ulusal ve uluslararası ölçekte tanınan bir Üniversite konumuna ulaşmak,

Dokuz Eylül Üniversitesi (Amaç) Ulusal ve uluslararası tanınmışlığı ve işbirliğini artırmak

Hitit Üniversitesi (Vizyon) Tanınırlığı ve saygınlığı yüksek bir üniversite olmak.

Acıbadem Üniversitesi (Misyon)

Ulusal ve uluslararası alanda mesleki yeterlilik ve akademik tanınırlılık düzeyine ulaşmak;

Okan Üniversitesi (Amaç) Üniversite tanıtımı ve dış ilişkiler

İstanbul Şehir Üniversitesi (Vizyon)

Araştırma ve eğitimde dünyaca tanınan,

108

Ek 9.

Saygınlık Geliştirmek Kavramının Kullanım Şekiller Üniversite Örnekleri Kullanım Şekilleri Abant İzzet Baysal Üniversitesi (Amaç)

Ulusal ve uluslararası düzeyde akademik anlamda saygın bir şekilde tanınmak

Afyon Kocatepe Üniversitesi (Vizyon)

Saygınlığa sahip bir üniversite olmaktır.

Balıkesir Üniversitesi (Amaç)

Ulusal ve uluslar arası düzeyde saygın üniversitelerden biri olarak algılanmak

Haliç Üniversitesi (Misyon)

Tüm hususları yerine getirmiş saygın bir Üniversite olarak

İstanbul Ticaret Üniversitesi (Vizyon)

Tüm dünyada saygınlığı kabul edilen lider akademik kurum olmaktır.

İstanbul Şehir Üniversitesi (Vizyon) Türkiye’nin saygın üniversitelerinden biri olmak.

Yeditepe Üniversitesi (Amaç)

Saygın bir araştırma kurumu olması için sürekli çaba harcanmaktadır.

Ek 10. Kurumsallık Kavramının Kullanım Şekiller

Üniversite Örnekleri Kullanım Şekilleri Akdeniz Üniversitesi (Amaç) Kurumsal yapının sürekliliğinin güvence altına alınması.

Dicle Üniversitesi (Vizyon)

Katılımcılığa ve takım çalışmasına dayalı kurum kültürü oluşturarak

Ege Üniversitesi (Vizyon) Kurumsal kültürü ve kimliği güçlü,

Giresun Üniversitesi (Amaç) Kurum kültürünü ve kimliğini geliştirmek

İzmir Ekonomi Üniversitesi (Amaç)

Kurumsallaşma

Sabancı Üniversitesi (Vizyon)

Katılımcılığa ve takım çalışmasına bağlı bir kurum kültürü oluşturarak, yenilikçi bir üniversite olacağız.

Ufuk Üniversitesi (Misyon)

Diğer bilimsel faaliyetlerin yapılması için ilgili kuruluşlar ile işbirliği yapmak.

109

Ek 11. Eğitimi İyileştirmek Kavramının Kullanım Şekiller

Üniversite Örnekleri Kullanım Şekilleri

Anadolu Üniversitesi (Amaç)

Eğitim öğretim sürecinin etkililiğini ve verimliliğini artırmak ve sürdürülebilirliğini sağlamak

Muğla Üniversitesi (Amaç) Yönetim sistemlerinin yeniden yapılandırılması

Yıldız Teknik Üniversitesi (Amaç) Eğitim-öğretim süreçlerinin iyileştirilmesi

İstanbul Ticaret Üniversitesi (Amaç) Eğitim-öğretimin geliştirilmesi stratejisi

Ek 12. Öğrenci Odaklılık Kavramının Kullanım Şekiller

Üniversite Örnekleri Kullanım Şekilleri Dicle Üniversitesi (Amaç) Öğrenci merkezli ders sayısının artırılması

Başkent Üniversitesi (Amaç) Öğrenmeyi mükemmelleştirmek

Çankaya Üniversitesi (Misyon)

Çalışma hayatında üretken ve başarılı, çevresine önderlik edebilecek yapıda bireyler yetiştiren bir eğitim vermek.

İstanbul Bilgi Üniversitesi (Misyon)

Öğrencilerin hayallerinin peşinde koşmalarına izin veren bir eğitim olanağı sağlamaktır.

İstanbul Arel Üniversitesi (Misyon)

Öğrencilerin önlisans, lisans ve lisansüstü düzeyde öğrenme ve başarılarını temin etmeyi,

Yaşar Üniversitesi (Misyon)

Öğrencilerimizi, çevreye ve yaşama duyarlı, sorun algılayabilen, bulduğuyla yetinmeyerek merak eden,

Ek 13.

Paydaş Odaklılık Kavramının Kullanım Şekiller Üniversite Örnekleri Kullanım Şekilleri Dokuz Eylül Üniversitesi (Amaç) İç paydaşlarla olan etkileşimi artırmak,

Hacettepe Üniversitesi (Amaç) Birimler arasındaki işbirliğini artıracak şekilde geliştirmek

Galatasaray Üniversitesi (Vizyon)

İç ve dış paydaşları ile etkili bir iletişim ve işbirliği sağlayan,

İstanbul Bilgi Üniversitesi (Misyon)

Hem öğrencilerin hem de akademisyenlerin öğrenim ve bilgi üretimine en üst düzeyde katılmalarını sağlayacak,

Sabancı Üniversitesi (Vizyon) Tüm paydaşlarımızın gereksinimlerine duyarlı,

110

Ek 14.

Yenilikçilik Kavramının Kullanım Şekiller Üniversite Örnekleri Kullanım Şekilleri Balıkesir Üniversitesi (Vizyon) Bilimsel üretimiyle yenilikçi,

Kastamonu Üniversitesi (Amaç) Bağlılıkların yaratıcısı,

Işık Üniversitesi (Misyon) Değişen dünyanın ihtiyaçlarına cevap veren,

İstanbul Bilim Üniversitesi (Misyon) Yenilikçi, yaratıcı, destekleyici olmak,

Fatih Sultan Mehmet Ünv. (Vizyon) Yenilikçi, çağdaş bilgiye açık,

Okan Üniversitesi (Misyon)

Yenilikçi bilimcilere yatırım yapmak ve onları desteklemek,

Turgut Özal Üniversitesi (Misyon) Okan üniversitesi (Amaç)

Yenilikçi, girişimci, vizyon ve sorumluluk sahibi, Yenilikçi ve girişimci bir üniversite olmak

Ek 15. Eğitim Kalitesini Artırmak Kavramının Kullanım Şekiller

Üniversite Örnekleri Kullanım Şekilleri Galatasaray Üniversitesi (Amaç) Eğitim ve öğretimdeki kalitenin yükseltilmesi.

GaziantepÜniversitesi (Amaç) Eğitim öğretim kalitesini yükseltmek

Gebze Yüksek Teknoloji Ünv. (Amaç)

Sunulan eğitim öğretim programlarının kalitesini artırmak

Ege Üniversitesi (Amaç) Eğitsel stratejik amaçlar:

Hacettepe Üniversitesi (Amaç) Eğitim-öğretimin kalitesini iyileştirmek.

Süleyman Demirel Üniversitesi (Amaç)

Yeni teknikler geliştirerek eğitim kalitesinin artmasını sağlamak,

Yeditepe Üniversitesi (Amaç)

Eğitimin kalitesini ulusal ve uluslararası mükemmelliğe ulaştırma

111

Ek 16. Dünya Üniversitesi Olmak Kavramının Kullanım Şekiller

Üniversite Örnekleri Kullanım Şekilleri Akdeniz Üniversitesi (Vizyon) Girişimci bir dünya üniversitesi olmaktır.

Amasya Üniversitesi (Vizyon)

Dünya üniversiteleri arasına girmeye çalışacak bir eğitim kurumudur.

Anadolu Üniversitesi (Vizyon) Bir dünya üniversitesi olmak.

Harran Üniversitesi (Vizyon) Değerleri özümseyen bir dünya üniversitesi olacaktır.

Doğuş Üniversitesi (Vizyon) Bir dünya üniversitesi olmaktır.

Okan Üniversitesi (Vizyon) Bir dünya üniversitesi olmaktır.

Ek 17. Birey Odaklılık Kavramının Kullanım Şekiller

Üniversite Örnekleri Kullanım Şekilleri Erciyes Üniversitesi (Misyon) Bilgi ve beceriler ile donatılmış bireyler yetiştirmek;

Galatasaray Üniversitesi (Misyon) Nitelikli bireyler yetiştirmek;

Marmara Üniversitesi (Misyon)

Atatürk İlke ve Devrimlerini özümsemiş öğrenciler ile nitelikli akademik kadroları yetiştiren,

Acıbadem Üniversitesi (Misyon)

Etik değerlere önem veren bireyler yaratmadaki kararlılığı;

Haliç Üniversitesi (Vizyon) Geleceğin nitelikli bireylerini yetiştirmektir.

Ek 18. Uluslararasılaşmak Kavramının Kullanım Şekiller

Üniversite Örnekleri Kullanım Şekilleri Afyon Kocatepe Üniversitesi (Amaç)

Uluslararası düzeyde eğitim-öğretim vermek,

Mehmet Akif Ersoy Ünv. (Amaç)

Öğretim elemanlarımızın özelliklerinin uluslararası düzeyde kabul edilebilir olmasını sağlamak,

İzmir Ekonomi Üniversitesi (Amaç) Uluslararasılaşma

112

ÖZGEÇMİŞ

KİŞİSEL BİLGİLER

Adı ve Soyadı : ŞULE KUNT

Doğum Yeri : Adana/Kozan

Doğum Tarihi : 20.09.1986

E-mail : suleknt@windowslive.com

EĞİTİM DURUMU

2008-2012 : Yüksek Lisans, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü

İşletme Anabilim Dalı, Adana.

2004 – 2008 : Lisans, Çukurova Üniversitesi / İşletme

2000 – 2003 : Lise, Mehmet Kemal Tuncel Anadolu Lisesi

ÇALIŞMA DURUMU

2011 Ocak - : T.C. Ziraat Bankasında görev yapmakta.

BİLGİSAYAR

Microsoft Ofis 98/2000/2003/2007; Excel, Word, PowerPoint, Access, Internet.