TÜRKİYE KİMYA SANAYİCİLERİ DERNEĞİ

Yaşlanan Tesisler

2. Proses Güvenliği Sempozyumu22-24 Ekim 2015

İstanbul

Mustafa BağanGenel Sekreter

Mustafa Bağan

CAPITAL DERGİSİ, En Yaşlı Tesis Ağır Sanayide, 01.03.2002

Türkiye Giyim Sanayicileri Eski Başkanı Güngör Keşçi,………. en genç tesislerev tekstilinde bulunuyor. İplikte tesislerin yüzde 20’si 20-25, diğer yüzde20’si 15, geri kalan yüzde 55-60’ı ise 5 yaşında

Kimya Sanayicileri Derneği Başkanı Mustafa Doğan (!), bu konuda şuanalizi yapıyor: …“ Kimya sektöründeki tesislerin ortalama yaşı 20düzeyinde. Teknoloji çok hızlı gelişiyor. …

Demir Çelik Üreticileri Derneği Genel Sekreteri Veysel Yayan da busaptamaya katılıyor ve şöyle konuşuyor:….Erdemir ve Karabük gibi tesisler,yaş ortalamasını aşağıya çekiyor. Bu iki tesisi dışarıda bırakıpdeğerlendirme yaptığımızda, ortalama tesis yaşının 10-20 yıl olduğugörülüyor”….

Nuh çimento Genel Müdürü Atalay Şahinoğlu…. 1985-90 arasında çimentoüretiminde teknoloji gelişti. Bu yeniliklerde Türkiye’deki tesislere yansıtıldı.Bugünkü teknolojinin 2005 yılına kadar devam edeceğini düşünüyoruz.

https://emars.jrc.ec.europa.eu/

About eMARS

The Major Accident Reporting System (MARS and later renamed eMARS) was first established by the EU’s Seveso Directive 82/501/EEC in 1982 and has remained in place with subsequent revisions to the Seveso Directive in effect today.

Mustafa Bağan

Mustafa Bağan

Mustafa Bağan

Natech : A technological disaster triggered by a natural disaster.Northridge earthquakeKocaeli, Turkey earthquake ofm1999Hurricane KatrinaJapan earthquake/tsunamin--‐> radioactive releases

Yaşlanan tesisler* 1980 ila 2006 arasında MARS web tabanına, büyük

endüstriyel kaza kapsamında (BEK), bütünlük kaybı olarakbildirilen olaylardan 96’sının tesis yaşlanmasındankaynaklandığı tahmin edilmektedir.

Bu da toplam bildirimin % 28’ine tekabül etmektedir.

Genel ortalamaya göre kayıplar, 11 kişinin hayatınıkaybetmesine, 183 kişinin yaralanmasına ve 170 milyon€’dan fazla bir ekonomik kayıp karşılığına gelmektedir.

Ayrıca AB’deki BEK kapsamındaki yaşlanmış üst seviyedekikuruluşların oranı da % 60’lar civarındaymış.

*http://www.hse.gov.uk/research/rrhtm/rr823.htm

Mustafa Bağan

Mustafa Bağan

Yağan yağmur ve içerdiği kimyasallar, toz, deniz tuzu, egzost gazları v.b. gibi dış etkenler özellikle tesislerin metalik bölümlerinde etkili olmaktadır.

Kimya ve Petrokimya sanayilerinde tesisler genellikle üstü açık olarak diğer bir deyimle atmosferik etkilere açık olarak kurulmaktadır.

Mustafa Bağan

5 Yıllık reaktör ! Gerekli bakım yapılmadığı için sızan asit her yeri lekelemiş.

Harp öncesi inşa edilmiş bir basınçlı tank. Gerekli bakım yapıldığı için 1990’lı yıllara kadar kullanılmış.

Yaşlılık

Yaşlılık, ekipmanlarınızın kronolojik yaşı ile ilgili değildir.Ekipmanlarınızın kondisyonu ve zaman içinde nasıl değiştikleriyleilgilidir.

Tesislerde yaşlanma “tesisin karakteristiğinin, yapısının veya birelamanının zamanla veya kullanma sonucu, fiziksel veya kimyasalolarak kötüleşmesi prosesi olarak tanımlanmaktadır.” Diğer birdeyimle performansında düşüş yaşanmasıdır. Sürekli ve gelişen birproses olup aşağıda örnekleri verilen bir çok nedenedayanmaktadır:

Çevre koşulları, Kullanım zamanı, Tesis yapımında kullanılan malzemenin özellikleri, Kullanma koşulları, ……

Mustafa Bağan

Bir ekipmanın yaşının büyük olması onun illaki kötüleşme veya hasar görmeye neden olacak “yaşlanma” prosesinde olduğunu göstermez.

Mustafa Bağan

Yaşlanma mekanizması Birincil engel YapısalGüvenlik

ElemanlarıEC&I

Korozyon (aşınma) X X X X

Stres korozyon çatlamaları X X X X

Erozyon X X X X

Malzeme yorgunluğu X X X

Kırılganlaşma X X X

Fiziksel hasar X X X X

Kabarma X

Havanın etkisi X X X

Sıcaklık artması veya azalması nedeniyle genleşme/büzülme (proses veya ortam etkisiyle) X X X X

Ekipmanın geç cevap vermesi X

Ek yerlerinde gelişme X

Detektör hatası X

Göçme X X

Mikrobiyal Korozyon

Bakteriyle kirlenmiş bir ortamda sülfat indirgeyenbakterilerce (SRB’s) oluşan bir işlem.

Bakterilerin kendisi metale doğrudan etki etmiyorancak oluşturdukları ortam korozyona nedenoluyor.

Mikrobiyal korozyon genellikle boruların içi içinproblem olup durgun, pis su kalıntısının körnoktalarda ve tankların dibinde bulunması ileoluşmaktadır.

Mustafa Bağan

Korozyon için gerekli koşullar :

Sistemin içinde bakteri yaşamının olması.

Sülfat kaynağı

Karbon kaynağı

Su kaynağı

Anaerobik koşullar

Nötre yakın pH

Bakterileri hayatta tutacak ısı ve basınç koşulları

Mustafa Bağan

Mikrobiyal Korozyon

Mustafa BağanMustafa Bağan

Proses sıvısı

Kar

bo

n ç

eliğ

i

Pas

lan

maz

çe

lik 1

3 C

r

Pas

lan

maz

çe

lik t

ip 3

04

Pas

lan

maz

çe

lik t

ip 3

16

Du

ble

ks p

asla

nm

az ç

elik

(%

22

C

r)Sü

pe

r D

ub

leks

pas

lan

maz

çe

lik (

% 2

5 C

r)

Has

tello

y6

25

Mo

ne

l

Alü

min

yum

GR

E/G

RP

Bak

ır

Tita

n

Elas

tom

er

Soğutma suyu M M L L L L L L M L L L MProses suyu H H M M L L L L M L M L LHavasız Su M L L L L L L L L L M L LDeniz suyu H H H H M L L M M L M L LGüçlü asit H H H H M M L H H M H H MZayıf asit H H H H L L L H H L H M LGüçlü alkali M M M M M L L M H M H L MZayıf alkali M M M M L L L M H L H L LAromatik hidrokarbonlar

L L L L L L L L L M L L H

Alifatik hidrokarbonlar

L L L L L L L L L M L L H

Asidik gaz H H H M M M L M H L H L LKuru hava L L L L L L L L L L L L LNemli hava H M M L L L L L M L L L LHidrojen M M M M L L L L M M M L LKuru alkoller L L L L L L L L L M L L MOrganik aminler M M M L L L L M M L M L MKlor gazı H H H H H M L M H L H M MBuhar H M M M M M M M H H H L H

Yaşlanmaya bağlı kötüleşme olasılığı:H : yüksekM : ortaL : düşük

Akışkanların metale olan etkileri

Fransa

ARIA (Analyse, Recherche et Information sur les Accidents)

Bureau d’Analyse des Risques et Pollutions Industriels (BARPI)

Fransa’da son 10 yılda meydana gelen kazaların 120 tane kadarının korozyonla doğrudan bağlantılı olduğu görülmüş

Yarısından fazlası da borulamalarda olmuş.

Mustafa Bağan

Mustafa Bağan

BaşlangıçFaydalanabilirlik süresi

Yaşlanma

Faz 1 Faz 2 Faz 3 Faz 4

Banyo küveti eğrisi

Hata oranı

Zaman

Operasyon süresi arttıkça ve girişimler sonucundaazalan hata sayısı.Bu etap boyunca en hassas ekipman veya hasarlıelemanlar saptanır.Bu faz elektronik ekipmanlar için “bebek ölümü”mekanik ekipmanlar için “rodaj” dönemidir.

Sabit hata oranı ile teknik olgunluk fazıdır. Hatalar sabitoranda, rastlantısal, kaza sonucu olur.Ekipmanın normal operasyon periyodudur ve tasarımda busürenin uzun olması veya ekipmanın görevini yerine getirenekadar bu sürenin kazanılması öngörülür.

Yaşlanma periyodudur.Hata oranı artmaktadır veyahata oranı öngörülenin üzerineçıkmaktadır.

Yaşlılık belirteçleri

İki parametre önemlidir :

1. Yaşlılığın belirlendiği zaman

2. Yaşlılık belirlendiği andaki performans

İlk parametre önleyici bakımın optimizeedilmesini sağlar.

İkinci parametre ise yaşlılığın başlamasıylahata oranındaki değişikliğin saptanmasınısağlar.

Mustafa Bağan

Yaşlanmayı yönetmede önemli parametreler

Güvenlik:

Yaşlanma güvenlik için önemli olan ekipmanıetkilememelidir. Yaşlanmayı yönetmek için tümgirişimler yapılmalıdır.

Üretim veya kullanılabilirlik kaybı, bakım veyadeğiştirme maliyeti :

Yaşlanan ekipman karlılığı etkilememeli dolayısıylayaşlılığa neden olan bileşen belirlenmeli ve gerekliönlemler alınmalıdır.

Mustafa Bağan

Denetim metodları

RBI (Risk Based Inspection)

Service Inspection Reconnu (SIR) pour le suivien service des ESP fixes (environ 90 SIR enFrance),

EEMUA 159: Users’ guide to the inspectionand repair of aboveground vertical cylindricalsteel storage tanks

API 653 – Tank inspection, repair, alterationand reconstruction

Mustafa Bağan

Mustafa Bağan

EEMUA 159: Users’ guide to the inspection and repair of aboveground vertical cylindrical steel storage tanks

(İngiltere – Holanda)

API 653 – Tank inspection, repair,alteration and reconstruction

(ABD)

Guide UFIP(Fransa)

API 620, API 650, API 653, API 2610

standartlarda belirtilen kriterlere uygun olarak

yapılır. ***

Uygulama alanı

Atmosferik ve soğutulmuş tanklar Petrol ürünleri içeren atmosferik tankPetrol ürünleri içeren atmosferik

tankTehlikeli sıvıların(4)

bulunduğu tank ve depolar

Kontrol tipi

Rutin kontrol Rutin kontrol Rutin kontrol 10 Yıl(5)

Dış kontrol Dış görsel kontrol Dış görsel kontrol

İç kontrol Ultrasonik cidar kalınlık ölçümü Ultrasonik cidar kalınlık ölçümü

İç kontrol Akustik emisyon kontrolü

Bakım sonrası hidrostatik test Bakım sonrası hidrostatik test Bakım sonrası hidrostatik test

Kontroller arasındaki maksimum aralık

Isıtılmış veya

yalıtılmış

Ham petrol

Hafif yağ

Ağır yağ

Degradasyonkniteği bilinen

(N)

Degradasyonkniteği

bilinmeyen (N)

Normal ortam

sıcaklığıIsıtılmış

Rutin 3 ay ** 3 ay ** 3 ay **3 ay **

Rutin Ayda 1 1 ay Rutin kontrol Düzenli Düzenli

Dış kontrol

3 yıl ** 5 yıl ** 5 yıl **8 yıl **

Dış kontrolRCA/(4*N) veya 5 yıl

5 yıl

Dış kontrol

temel/ bağlantıl

ar1 - 3 yıl 1 - 3 yıl

İç kontrol

6 yıl ** 8 yıl **10 yıl

**16 yıl

**Dış ultrasonik

RCA/(2*N) veya 15 yıl

5 yılUltrasoni

k3 - 5 yıl 2 - 3 yıl

İç kontrolRCA/N ve 20

yıl10 yıl

Akustik emisyon

0 - 10 yıl

0 - 10 yıl

İç kontrolLimit yok

Mak. 20 yıl

Asksesuarincelenmesi

Evet her bir denetimde Evet her bir denetimde Evet her bir denetimde Evet her bir denetimde

İngiltere, ABD, Hollanda, Fransa ve Türkiye’de atmosferik tankların kontrol periyotları*

*Ineris, Rapport D’étude N° DRA-09-102957-07985C, 31/12/2009**Tüm aralıklar normal iklime göre verilmiştir. Bu rehber tropik veya çöl iklimi için de frekanslar vermektedir.***İş ekipmanlarının kullanımında sağlık ve güvenlik şartları yönetmeliği

Kaynaklar

Union des Industries chimiques , Union Française des Industries Petrolieres, Document DT 84 - Révision B-01,Février 2010

Health and Safety Executive, Managing AgeingPlant-A Summary Guide,RR823, 2006

Ineris, Rapport D’étude N° DRA-09-102957-07985C, 31/12/2009

Mustafa Bağan

Mustafa Bağan

TÜRKİYE KİMYA SANAYİCİLERİ DERNEĞİTurkish Chemical Manufacturers Association

1993

Dinlediğiniz için teşekkürler !Sorular ?

Mustafa BağanGenel Sekreter