Embed Size (px)
Citation preview
TUumlRKİYErsquoDE OBEZİTE
DOCcedil DR NAZAN YARDIM
TUumlRKİYE HALK SAĞLIĞI KURUMU
Sunum planı
bull Duumlnyada kronik hastalıklar ve risk faktoumlrleri kalkınmaya etkisi
bull Uumllkemizde yetişkinlik adolesan ccedilocukluk bebeklik obezite verileri
bull Sağlık Bakanlığı ccedilalışmaları (programlar)
bull Bebeklik obezitesine etki eden faktoumlrler
bull Yetişkin adolesan ccedilocuk ve bebeklik obezitesini oumlnlemede ndash farkındalık eğitim (kreş) mevzuat rehberler sağlık hizmetleri (anne ccedilocuk
izlemleri araştırmalar izleme değerlendirme
Bulaşıcı Olmayan Hastalıklar (BOH) Epidemisi
bull Kalp damar hastalıkları bull Kanserler bull Diyabet bull KOAH bull Ortak oumlnlenebilir risk faktoumlrleri
ndash tuumltuumln kullanımı ndash hareketsizlik
ndash sağlıksız beslenme ndash Alkoluumln zararlı kullanımı
bull Bu davranışlar doumlrt oumlnemli bull metabolikfizyolojik değişikliğe yol
accedilar Bunlar
bull yuumlksek tansiyon fazla kiloobezite hiperglisemi
bull ve hiperlipidemidir
bull Duumlşuumlk ve orta gelirli uumllkelerde
BOHrsquolere bağlı oumlluumlmlerin 29rsquou 60
yaş altı kişilerde meydana gelirken
yuumlksek gelirli uumllkelerde bu oran
13rsquotuumlr
Kalkınma Uumlzerindeki Etkisi bull BOH salgını duumlşuumlk sosyal konumdaki insanlara
ccedilok buumlyuumlk bir darbe vurmaktadır
bull BOHrsquolar ve yoksulluk bir kısır doumlnguuml ortaya ccedilıkarmaktadır
ndash yoksulluk insanları BOHrsquolere youmlnelik davranışsal risk faktoumlrlerine maruz bırakır
ndash sonuccedilta ortaya ccedilıkan BOHrsquolar aileleri yoksulluğa iten suumlrekli duumlşuumlş iccedilin oumlnemli bir faktoumlr haline gelebilir
Kalkınma Uumlzerindeki Etkisi
bull BOHrsquolerin sosyoekonomik etkileri BM Binyıl Kalkınma Hedefleri (BKH)rsquone doğru ilerlemeyi de etkilemektedir
bull Sağlık belirleyicileri ile eğitim ve yoksulluk gibi sosyal belirleyicileri hedef alan BKHrsquoleri buumlyuumlmekte olan BOH salgını ve risk faktoumlrleri tarafından engellenmektedir
Kuumlresel olarak 2013 yılında 42 milyon okul oumlncesi ccedilocuk fazla kilolu
bull Ccedilocukluk ccedilağı obezitesi erişkin yaşta daha
yuumlksek obezite ihtimali erken oumlluumlm ve sakatlıkla ilişkilidir
bull Ancak gelecekteki artmış risklere ilaveten obez ccedilocuklar solunum guumlccedilluumlğuuml artmış kırık riski hipertansiyon kardiyovaskuumller hastalıkların erken belirteccedilleri insuumllin direnci ve psikolojik etkilerle karşı karşıyadır
Ccedilocukluk ccedilağı obezitesi
bull Duumlşuumlk ve orta gelir duumlzeyli uumllkelerdeki ccedilocuklar prenatal bebeklik ve ccedilocukluk doumlnemlerinde yetersiz beslenmeye karşı daha savunmasızdır
bull Aynı zamanda bu ccedilocuklar yuumlksek yağ yuumlksek şeker yuumlksek tuz enerji yoğun ve mikro besinden fakir fiyatı daha ucuz ancak besin kalitesi duumlşuumlk gıdalara maruz kalmaktadırlar Bu beslenme alışkanlıkları duumlşuumlk fiziksel aktivite seviyeleriyle birlikte yetersiz beslenme sorunları ccediloumlzuumlmsuumlz kalırken aynı zamanda ccedilocukluk ccedilağı obezitesinde keskin artışlara yol accedilmaktadır
Ccedilocukluk Ccedilağı Obezitesinin Sonlandırılması Komisyonu (ECHO) Raporu
Genel Bakış
bull Ccedilocukluk ccedilağı obezitesi pek ccedilok uumllkede alarm verici boyutlara ulaşmaktadır acil ve ciddi bir sorun teşkil etmektedir Birleşmiş Milletler tarafından 2015 yılında hazırlanan Suumlrduumlruumllebilir Kalkınma Hedeflerinde bulaşıcı olmayan hastalıkların oumlnlenmesi ve kontroluumlnuumln temel oumlncelikler olarak tanımlamıştır Bulaşıcı olmayan hastalıklar risk faktoumlrleri arasında obezite oumlzellikle endişe vericidir ve uzamış beklenen yaşam suumlresine katkıda bulunan bir ccedilok sağlık faydasına olumsuz etkide bulunmaktadır
bull Ccedilocukluk ccedilağı obezitesi ile muumlcadeledeki ilerleme yavaş ve tutarsız olmuştur Ccedilocukluk ccedilağı obezitesinin sonlandırılması komisyonu 2014 yılında değerlendirme iccedilin kurulmuş mevcut goumlrev ve stratejilerin boşluklarını doldurmak iccedilin kurulmuştur 100 den fazla DSOuml uumlye uumllkesi ile goumlruumlşuumllmuumlş yaklaşık 180 online goumlruumlş alınmış olup Komisyon tuumlm duumlnyada ccedilocukluk ve adolesan obezite başarıyla muumlcadele iccedilin farklı bağlamlarda bir dizi oumlneri geliştirmiştir
Ana oumlneriler şunlardır ndash Sağlıklı gıdaların alımını teşvik ndash Fiziksel aktiviteyi teşvik ndash Gebelik oumlncesi ve gebelik bakımı ndash Erken ccedilocukluk beslenmesi ve fiziksel aktivite ndash Okul ccedilağındaki ccedilocuklar iccedilin sağlık beslenme ve fiziksel aktivite ndash Ağırlık youmlnetimi
15-17 Kasım 2006 İstanbul
48 uumllke
DSOuml Obezite ile Muumlcadele Avrupa
Bakanlar Konferansında ldquoObezite
ile Muumlcadele Belgesirdquo
imzalandı
Avrupa boumllgesinde epideminin
engellenmesi ve eğilimin tersine
ccedilevrilmesi esas hedef olarak
belirlenmiştir
Başta ccedilocuklar ve adoumllesanlar olmak
uumlzere accedilıkccedila goumlruumllen bir ilerleme
uumllkelerin ccediloğunda oumlnuumlmuumlzdeki 4-5
yıl iccedilerisinde başarılmalı ve eğilimi
en geccedil 2015 yılı itibariyle tersine
ccedilevirmek muumlmkuumln olmalıdır 9
Bulaşıcı Olmayan Hastalıklar Kuumlresel Durum Raporu 2010rdquo ldquoEUR RC6212 Halk Sağlığı Hizmet ve Kapasitelerini Guumlccedillendirme Avrupa Eylem Planı 2012rdquo ldquoEURRC628 Sağlık 2020 Politika Ccedilerccedileve ve Stratejisi 2012rdquo ldquoBulaşıcı Olmayan Hastalıklardan Korunma ve Kontroluuml İccedilin Avrupa Stratejisi Uygulamaları Eylem Planı 2012-2016rdquo ldquo2008-2013 Bulaşıcı Olmayan Hastalıklardan Korunma ve Kontroluuml İccedilin Kuumlresel Strateji Eylem Planı 2008rdquo 2011 BM High Level Meeting DSOuml Avrupa Gıda ve Beslenme Eylem Planı 2014 ndash 2020
66 Duumlnya Sağlık Asamblesi A669 Bulaşıcı Olmayan Hastalıkların Kontrol ve Korunması Eylem Planı 2013-2020
Viyana Deklerasyonu Rome 2014 International Nutrition Conference 2
bull Nikotin bağımlılığı tedavisi
bull Yeterli emzirme ve tamamlayıcı gıdanın
teşvik edilmesi
bull Alkolluuml araba kullanma kanunlarının
uygulanması
bull Tuz yağ ve şeker oranı yuumlksek yiyecek
ve iccedileceklerin oumlzelliklere ccedilocuklara
youmlnelik pazarlanması uumlzerinde sınırlamalar
bull Sağlıklı beslenmeyi teşvik iccedilin gıda
vergileri ve yardımlarıdır
DSOuml MUumlDAHALE PROGRAMLARI laquomaliyet etkin ve duumlşuumlk
maliyetli muumldahaleraquo
BOHrsquolere ilişkin Duumlnya Kuumlresel Durum Raporu 2011
bull Okullarda sağlıklı beslenme ortamları yaratılması
bull Sağlık hizmetlerinde beslenmeyle ilgi bilgi ve
danışmanlık verilmesi
bull Ulusal fiziksel aktivite rehberleri
bull Ccedilocuklar iccedilin okul temelli fiziksel aktivite programları
bull Fiziksel aktivite ve sağlıklı beslenme iccedilin işyeri
programları
bull Fiziksel aktivite ve sağlıklı beslenme iccedilin toplum
programları
bull Yapılandırılmış ccedilevrenin fiziksel aktiviteyi teşvik
edecek şekilde tasarlanması
DSOuml MUumlDAHALE PROGRAMLARI
BOHrsquolere ilişkin Duumlnya Kuumlresel Durum Raporu 2011
66 Duumlnya Sağlık Asamblesinde kabul edilen kuumlresel goumlnuumllluuml hedefler arasında
2025 yılına kadar Bulaşıcı Olmayan Hastalıklardan kaynaklanan erken oumlluumlmleri
25 oranında azaltmak vardır
Avrupa Gıda ve Beslenme Eylem Planı 2015-2020
bull Sağlıklı beslenme ve iccedilecek ccedilevreleri oluşturmak
bull Korunmasız gruplar iccedilin yaşam boyunca sağlıklı beslenmenin kazanımlarını teşvik etmek
bull Sağlık sistemlerini sağlıklı beslenmeyi destekleyecek şekilde yeniden guumlccedillendirmek
bull Suumlrveyans izleme değerlendirme ve araştırmaları desteklemek ve
bull Tuumlm sağlık politikaları yaklaşımı iccedilin iccedilin youmlnetişim ve sektoumlrlerarası işbirliklerini guumlccedillendirmek
Tuumlrkiyersquode durum Tuumlrkiye Hastalık Yuumlkuuml Ccedilalışması
2002-2004 bull Obezitenin oumlnlenmesi ile oumlnlenebilecek oumlluumlm sayıları
iskemikkalp hastalığında 29581 iskemik inmede 11109 diyabette 7674rsquoduumlr Toplamda ise 57143 oumlluumlm oumlnlenebilmekte olup bu tuumlm oumlluumlmlerin 133rsquouumlnuuml oluşturmaktadır
bull Obezitenin oumlnlenmesi ile oumlnlenebilecek DALY sayıları iskemik kalp hastalığın da 346294 diyabette 152240 iskemik inmede 146930 olarak hesaplanmıştır Oumlnlenebilecek DALY sayısı toplam DALYrsquonin 73rsquouumlnuuml oluştur maktadır
bull
Hastalık Yuumlkuuml 2013
bull 2002 yılına goumlre 2012 yılında toplam hastalık yuumlkuumlnuumln (DALY) 6 azaldığı goumlruumllmuumlştuumlr
bull Bu duumlşuumlşuumln en buumlyuumlk sebebi 1 Grup hastalıklara (bulaşıcı hastalıklar gebelik yeni doğanlar ve beslenmeyle ilgili hastalık) bağlı toplam 40rsquolık duumlşuumlştuumlr
bull Ancak her ne kadar toplam hastalık yuumlkuumlnde bir duumlşuumlş sağlansa da 2 Grup hastalıklar yani bulaşıcı olmayan hastalıklara bağlı hastalık yuumlkuumlnde 4rsquoluumlk bir artış goumlruumllmektedir
bull Hastalık yuumlkuumlnuuml oluşturan ilk 5 nedene bakıldığında bu nedenlerin tamamının bulaşıcı olmayan hastalıklar olduğu goumlruumllmektedir İ
bull llk sırada 74 ile iskemik kalp hastalığı 2 Sırada 61 ile bel ağrısı 3 Sırada 41 ile serebrovaskuumller hastalıklar yer almaktadır Bunu sırasıyla diyabet ve KOAH ( 38 36) takip etmektedir
bull Bulaşıcı olmayan hastalıkların artışındaki en oumlnemli risk faktoumlrleri tuumltuumln kullanımı obezite yuumlksek tansiyon ve fizik aktivite azlığı olarak ortaya ccedilıkmaktadır
bull Ulusal Hastalık Yuumlkuuml Ccedilalışması 2013rdquo oumln sonuccedilları
Yetişkin TBSA 2010 30 obez 35 fazla kilolu Adolesan HBSC 2009-2010 fazla kilolu veya obez 11 yaş K 7 E 16 13 yaş K 10 E 18 15 yaş K 6 E 17 Ccedilocuk (7-8 yaş) COSI _TUR 2013 83 obez 142 fazla kilolu 0-5 yaş TNSA 2010 59rsquou (E7 K49) obezşişman 146rsquosı (E162 K146) fazla kilolu 19-24 ay yaş grubunda 150 (E144 K155) olup en yuumlksek duumlzeyde bulunmuştur
TNSA 2013
bull 5 yaş altı ccedilocukların 11rsquoi fazla kiloluşişmandır (E 117 K 99) ndash 6 aydan kuumlccediluumlk 98 ndash 6-8 ay 134 ndash 9-11 ay 106 ndash 12-17 ay 186 ndash 18-23 119 ndash 24-25 ay 126 ve 36-47 ay 63
bull erken doğum sıralarındaki ccedilocuklarda daha yuumlksektir (ikinci ve uumlccediluumlncuuml doğum sırası iccedilin yuumlzde 13 ve altıncı ve daha buumlyuumlk doğum sırası iccedilin yuumlzde 9)
bull Fazla kiloluluk ve şişmanlık buumlyuumlk doğum aral klar nda (48 bull veya daha fazla ay sonra doğan ccedilocuklarda yuumlzde 12) ve anneleri taraf ndan
doğumda ortalamaveya uumlstuuml buumlyuumlkluumlkte beyan edilen ccedilocuklar aras nda da daha yayg nd r (yuumlzde 12)
bull Tuumlrkiyersquode yetersiz beslenme daha duumlşuumlk sosyo-ekonomik statuumldeki nuumlfusun bir sorunu iken fazla kilolulukşişmanlık daha yuumlksek sosyo-ekonomik statuumldeki nuumlfusun bir problemi olarak oumlne ccedilıkmaktadır
bull Body mass index percentiles for Turkish children aged 0-84 months
bull Kondolot M1 Balci E Ozturk A Mazicioglu MM Hatipoglu N Kurtoglu S Ustunbas HB
bull Ann Hum Biol 2011 Nov38(6)676-80 doi 103109030144602011605800 Epub 2011 Sep 29 ndash The overweight and obesity prevalences were
identical in both genders 100 and 49 respectively
bull laquoinfant obesity preventionraquo bull Search results bull Items 1 to 20 of 3684 bull laquobaby obesityraquo bull Search results bull Items 1 to 20 of 8226 bull laquochild obesity preventionraquo bull Search results bull Items 1 to 20 of 9611
Bebeklik obezitesine etki eden faktoumlrler
bull Yetişkin obezitesinin oumlnemli bir belirleyicisi olan ccedilocukluk ccedilağı obezitesi gittikccedile artmaktadır
bull Infant doumlneminde yuumlksek protein iccedilerikli tuumlketimin ccedilocuklukda kilo almada oumlnemli bir belirleyici olduğu yuumlksek BMI katkısı olabileceği Fazla kilolu ve obez infantlar iccedilin daha duumlşuumlk protein infant formulaların (IpIF) aşırı kilo alımını oumlnlemesi konusunda kanıtlar vardır
(Early Life Factors Influencing the Risk of Obesity)
Bebeklik obezitesine etki eden faktoumlrler
bull Karışık yuumlksek enerji yoğun beslenen infantlarda 1 yıl iccedilinde daha fazla overweight goumlruumllduuml (Patterns of early dietary exposures have implications for maternal and child weight outcomes)
bull Toplam subkutanoumlz yağ dokusu (15 ve 24 aylık )ve okul ccedilağında kolesterol duumlzeyleri ile zayıf ilişki ancak uzun doumlnemli kardiomatabolik sonuccedillar iccedilin ccedilalışmalar gerekli (Subcutaneous fat mass in infancy and cardiovascular risk factors at school-age The generation R study Obesity (Silver Spring) 2016 Feb24(2)424-9 doi 101002oby21343 Epub 2016 Jan 6)
bull Ekonomik Etki Modeli infant doumlneminde IpIF alan bireylerin yaşamlarında duumlşuumlk BMI daha az obezite ve ilişkili hastalık geliştirdikleri daha uzun yaşadıkları daha az sağlık sistem maliyeti ve uumlretkenliği artırdığı belirlemiştir (The Economic Impact of Lower Protein Infant Formula for the Children of Overweight and Obese Mothers)
bull 2-18 yaş obez ccedilocuklarda laquodislipidemiraquo yuumlksek ve laquohipertrigliseridemiraquo oumln planda Obez hastalarda tiroid fonksiyonları ile ilişkili metabolik ve hormonal değişiklikler dislipidemi ve hepatositistozis ile ilişkili olabilir (Prevalence of Dyslipidemia and Associated Factors in Obese Children and AdolescentsElmaoğulları S1 Tepe D Uccedilaktuumlrk SA Karaca Kara F Demirel F J Clin Res Pediatr Endocrinol 2015 Sep 57(3)228-34 doi 104274jcrpe1867)
bull TC Sağlık Bakanlığı Stratejik Plan 2014 ndash 2017 iccedilerisinde ldquoStratejik Amaccedil 1 Sağlığa youmlnelik risklerden birey ve toplumu korumak ve sağlıklı hayat tarzını teşvik etmekrdquo
bull TC Kalkınma Bakanlığı Onuncu Kalkınma Planı 2014-2018 oumlncelikli programlardan 121 Sağlıklı Yaşam ve Hareketlilik Programı
bull 23122014 tarih ve 29214 sayılı Resmi Gazetede Başbakanlık Genelgesi olarak yayımlanan ldquoCcedilok Paydaşlı Sağlık Sorumluluğunu Geliştirme Programırdquo hedefi iccedilerisinde de sağlıklı beslenme ve hareketli hayat teşviklerine yer verilmiştir
A Tuumlrkiye Obezite ile Muumlcadele ve Kontrol Programı Youmlnetiminin Oluşturulması ve Politika Geliştirilmesi
B Obezitenin Oumlnlenmesine Youmlnelik Ccedilalışmalar -MEB Tarım Bakanlığı Belediyeler RTUumlK Medya
bull Farkındalık Ccedilalışmaları bull EğitimlerMateryal geliştirme bull Mevzuat duumlzenlemeleri ve rehberler
C Sağlık Kuruluşlarında Obezitenin Teşhisi ve Tedavisine Youmlnelik Oumlnlemler
D İzleme ve Değerlendirme
SAĞLIK BAKANLIĞI CcedilALIŞMALARI
bull A3 Ulusal ve Yerel Duumlzeyde Mevcut Durumun Saptanması ve Yapılacak Araştırmaların Desteklenmesi Strateji 4 Oumlzel gruplara youmlnelik (gebe ve emzikliler Bebek ve ccedilocuklar okul ccedilağı ccedilocukları yaşlılar sağlık ccedilalışanları vb) beslenme araştırmalarının yapılması
bull B1 Toplumun Obezite Yeterli ve Dengeli Beslenme ve Fiziksel Aktivite Konularında Bilgilendirilmesi ve Bilinccedillendirilmesi
bull Strateji 3 Koruyucu sağlık ve aile hekimliği hizmetleri kapsamında oumlncelikli olarak risk gruplarına (bebekler ccedilocuklar gebe ve emzikliler yaşlılar engelliler sigarayı bırakanlar vb) youmlnelik obezite ile muumlcadele uygulamalarının yaygınlaştırılması
bull Aktiviteler
bull 31 Bebeklerin doğumdan itibaren ilk 6 ay sadece anne suumltuuml ile beslenmesi 6 Aydan itibaren anne suumltuuml ile birlikte uygun ek besinlere başlanması ve iki yaşına kadar anne suumltuuml ile beslenmesinin teşvik edilmesine oumlzendirilmesi iccedilin bilgilendirme ccedilalışmalarının yapılması
bull 32 Gebe ve emziklilik doumlnemi kadınların duumlzenli aralıklarla sağlık kuruluşlarına başvurarak vuumlcut ağırlığı kontroluuml ile ilgili danışmanlık hizmetlerinden yararlanmalarının sağlanması iccedilin bilgilendirme ccedilalışmalarının yapılması
bull A2 Obezite İle Muumlcadelenin Youmlnetilmesinde Finansal Duumlzenlemeler
bull 21 Uumllke genelinde risk gruplarına (ccedilocuklar gebe ve emzikliler yaşlılar vb) youmlnelik yeterli ve dengeli beslenmeyi sağlayıcı nitelikte gıda maddelerine erişim imkanlarının teşvikine youmlnelik mevzuat yapılabilmesi iccedilin gerekli koordinasyonun sağlanması
bull 33 Yerel youmlnetimler tarafından oumlzellikle risk gruplarına (ccedilocuklar kadınlar gebeler engelliler yaşlılar vb) youmlnelik spor tesislerinin ve rekreasyonalanlarının oluşturulması ve oumldenek ayrılması
bull B2 Okullarda Obezite ile Muumlcadelede Yeterli ve Dengeli Beslenme ve Duumlzenli Fiziksel Aktivite Alışkanlığının Kazandırılması
bull Hedefler bull 1 oumlğretmen ve oumlğrencileri yeterli ve dengeli
beslenme ve fiziksel aktivite konularında bilgilendirmek
bull 2 aile okul ve medya işbirliği ile ilkoumlğretim ortaoumlğretim ve uumlniversitelerde ccedilocukların ve genccedillerin fiziksel aktivite spor faaliyetleri ve sosyal
bull aktivitelere youmlnlendirilmesini sağlamak bull 3 okullardaki fiziksel aktivite imkanlarını
buumltccedile imkanlarını da dikkate alarak arttırmak bull 4 okullarda verilen beslenme hizmetlerinde
denetimleri etkin şekilde yuumlruumltmek ve standardizasyonu sağlamak
bull 5 fazla kiloluluk prevalansını ccedilocuklarda 10 adolesanlarda 5rsquoe kadar azaltmak
ULUSAL FİZİKSEL AKTİVİTE REHBERİ
26
beslenmegovtr fizikselaktivitegovtr
27
bull DSOuml işbirliğinde Ulusal Fiziksel Aktivite Rehberi laquoccedilocuk-yetişkin yaşlı-engelliraquo
olmak uumlzere doumlrt farklı gruba youmlnelik hazırlanmıştır
bull Goumlrme engelliler iccedilin Tuumlrkiye Fiziksel Aktivite Rehberi Braille alfabesi olarak da
basılmıştır
Tuumlrkiye Beslenme Rehberi (TUumlBER) 2015
bull Boumlluumlm 7 Anne suumltuumlnuumln
korunması desteklenmesi ve gelişmesi tamamlayıcı beslenme
bull Boumlluumlm 8 Yaşam suumlrecinde beslenmenin oumlnemi ve enerji dengesi
ndash Gebelik ve emziklilik doumlneminde beslenme
- Okul oumlncesi doumlnemde beslenme
bull bu grupların enerji ve besin oumlgeleri gereksinimleri verilmiştir
bull Yaş grupları gebe ve emzikliler iccedilin enerji değerleri hesaplanmış oumlrnek menuumller bulunmaktadır
bull
Tablo 72 Altı ay-2 yaş grubu ccedilocukların enerji ve besin oumlgeleri gereksinmesi (IOM)
Yaş
(ay)
Enerji
(kkal)
Protein
(gkg)
Posa
(g)
A vit
(mcg)
D vit
(mcg)
E vit
(mg)
K vit
(mg)
C vit
(mg)
B1
(mg)
B2
(mg)
Niasin
(mg)
B6
(mg)
Folat
(mcg)
B12
(mcg)
0-6 Gereksinme anne suumltuuml ile karşılanır D vitamini ve demir desteği verilir (uumllke politikası)
6-12 710 16-20 - 500 10 5 25 50 03 03 4 03 80 05
12-24 1250 12-15 19 300 15 6 30 60 05 04 6 05 150 09
Tablo 72 (devam) Altı ay-2 yaş grubu ccedilocukların enerji ve besin oumlgeleri gereksinmesi
Yaş
(ay)
Pantotenik
asit (mg)
Biotin
(mcg)
Kolin
(mg)
Kalsiy
um
(mg)
Fosfor
(mg)
Demir
(mg)
Ccedilinko
(mg)
İyot
(mcg)
Flor
(mg)
Magnezy
um
(mg)
Manga
nez
(mg)
Krom
(mcg)
0-6 Gereksinme anne suumltuuml ile karşılanır D vitamini ve demir desteği verilir (uumllke politikası)
6-12 18 6 150 600 270 11 3 130 05 75 06 55
12-23 20 80 200 700 460 7 3 90 07 80 12 11
Ek 57 Gebe Kadin (25 yaş 8 aylık gebe)
Sabah Kahvaltısı 1 su bardağı suumlt
1 haşlanmış yumurta
1 yemek kaşığı pekmez
1 tatlı kaşığı tahin
Soumlğuumlş sebze
2 ince dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (kuşluk) 1 orta boy elma
4 adet ceviz
Oumlğle Yemeği 1 porsiyon et haşlama
1 porsiyon zeytinyağlı taze fasuumllye
1 porsiyon peynirli makarna
1 kase yoğurt
Mevsim salata
2 ince dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (ikindi) 1 kase muhallebi
Akşam Yemeği 1 kase domates ccedilorbası
1 porsiyon orman kebabı
2 dilim peynirli kol boumlreği
1 kase kuru kayısı hoşafı
Mevsim salata
1 ince dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (gece) 12 kase yoğurt
1 orta boy elma
Ek 58 Emziren Anne (30 yaş 3 aylık bebek)
Sabah Kahvaltısı 1 su bardağı suumlt
1 porsiyon beyaz peynir
1 adet haşlanmış yumurta
3-4 adet zeytin
1 yemek kaşığı pekmez
1 tatlı kaşığı tahin
Soumlğuumlş sebze
2 orta dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (kuşluk)
1 orta boy elma
12 su bardağı suumlt
Oumlğle Yemeği 1 kase sebze ccedilorba
1 porsiyon kıymalı semiz otu (yoğurtlu)
1 porsiyon soslu spaghetti
Mevsim salata
1 orta dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (ikindi) 1 adet peynirli tost
1 su bardağı ayran
Akşam Yemeği 1 kase tarhana ccedilorbası
1 porsiyon balık buğulama
1 porsiyon zeytinyağlı barbunya
1 dilim helva
Mevsim salata
1 orta dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (gece) 1 orta boy portakal
frac12 kase yoğurt
Gebe Bilgilendirme Sınıfı
bull25092014 tarihli ve 201428 Sayılı Genelgesi yayınlanmıştır Genelgenin yayınlanmasının akabinde uumlniversiteler eğitim araştırma hastaneleri ilgili meslek kuruluşları ve THSK Kadın ve Uumlreme Sağlığı Obezite Diyabet ve Metabolik Hastalıklar Daire Başkanlığımız temsilcilerinden muumlteşekkil Eğitim Ekibi tarafından
bull29-30 Eyluumll-1Ekim 2014 tarihlerinde Bolu ilinde 30
bull22-24 Ekim 2014 tarihleri arasında da Malatya ilinde 26 olmak uumlzere toplam 56 Sağlık Eğitimcisinin eğitimi gerccedilekleştirilmiştir
bullBu eğitimde Daire Başkanlığımız laquoGebelikte Beslenme ve Nutrisyonel Destekraquo konusunda sunumlarla destek vermiştir
Toplu beslenme sistemleri
bull Okullar
bull laquoSağlık Dostu Okulraquo
bull Hastaneler
bull Kurumlar
bull Uumlniversiteler
bull Cezaevleri
bull
bull Kreşlerde beslenme
bull Beslenme Dostu Kreş
bull Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığırsquona bağlı olan
ndash oumlzel kreş(0-36 ay)
ndash Guumlnduumlz Bakımevleri(37-66 ay)
ndash Ccedilocuk Kuluumlbuuml(6-12 yaş)
SONUCcedil
bull Ccedilocuk ve Yetişkin obezitesini oumlnlemek iccedilin ilk 1000 guumln
sağlıklı beslenme
bull Gebelikde beslenme ve fizik aktivite oumlnemlidir
ANCAK
Sağlığın korunması ve geliştirilmesi Sağlık Bakanlığının temel
goumlrevidir tek başına Sağlık Bakanlığı sorumluluğu ile gerccedilekleşemez
bull Sağlıklı birey ve toplum hedefine ulaşan yolda
bull oumlnemli kavşaklar
ndash Tuumlm Politikalarda Sağlık
ndash Tek Sağlık
ndash Sağlığa yatırım
ndash Sektoumlrlerarası İşbirliği
37
Sunum planı
bull Duumlnyada kronik hastalıklar ve risk faktoumlrleri kalkınmaya etkisi
bull Uumllkemizde yetişkinlik adolesan ccedilocukluk bebeklik obezite verileri
bull Sağlık Bakanlığı ccedilalışmaları (programlar)
bull Bebeklik obezitesine etki eden faktoumlrler
bull Yetişkin adolesan ccedilocuk ve bebeklik obezitesini oumlnlemede ndash farkındalık eğitim (kreş) mevzuat rehberler sağlık hizmetleri (anne ccedilocuk
izlemleri araştırmalar izleme değerlendirme
Bulaşıcı Olmayan Hastalıklar (BOH) Epidemisi
bull Kalp damar hastalıkları bull Kanserler bull Diyabet bull KOAH bull Ortak oumlnlenebilir risk faktoumlrleri
ndash tuumltuumln kullanımı ndash hareketsizlik
ndash sağlıksız beslenme ndash Alkoluumln zararlı kullanımı
bull Bu davranışlar doumlrt oumlnemli bull metabolikfizyolojik değişikliğe yol
accedilar Bunlar
bull yuumlksek tansiyon fazla kiloobezite hiperglisemi
bull ve hiperlipidemidir
bull Duumlşuumlk ve orta gelirli uumllkelerde
BOHrsquolere bağlı oumlluumlmlerin 29rsquou 60
yaş altı kişilerde meydana gelirken
yuumlksek gelirli uumllkelerde bu oran
13rsquotuumlr
Kalkınma Uumlzerindeki Etkisi bull BOH salgını duumlşuumlk sosyal konumdaki insanlara
ccedilok buumlyuumlk bir darbe vurmaktadır
bull BOHrsquolar ve yoksulluk bir kısır doumlnguuml ortaya ccedilıkarmaktadır
ndash yoksulluk insanları BOHrsquolere youmlnelik davranışsal risk faktoumlrlerine maruz bırakır
ndash sonuccedilta ortaya ccedilıkan BOHrsquolar aileleri yoksulluğa iten suumlrekli duumlşuumlş iccedilin oumlnemli bir faktoumlr haline gelebilir
Kalkınma Uumlzerindeki Etkisi
bull BOHrsquolerin sosyoekonomik etkileri BM Binyıl Kalkınma Hedefleri (BKH)rsquone doğru ilerlemeyi de etkilemektedir
bull Sağlık belirleyicileri ile eğitim ve yoksulluk gibi sosyal belirleyicileri hedef alan BKHrsquoleri buumlyuumlmekte olan BOH salgını ve risk faktoumlrleri tarafından engellenmektedir
Kuumlresel olarak 2013 yılında 42 milyon okul oumlncesi ccedilocuk fazla kilolu
bull Ccedilocukluk ccedilağı obezitesi erişkin yaşta daha
yuumlksek obezite ihtimali erken oumlluumlm ve sakatlıkla ilişkilidir
bull Ancak gelecekteki artmış risklere ilaveten obez ccedilocuklar solunum guumlccedilluumlğuuml artmış kırık riski hipertansiyon kardiyovaskuumller hastalıkların erken belirteccedilleri insuumllin direnci ve psikolojik etkilerle karşı karşıyadır
Ccedilocukluk ccedilağı obezitesi
bull Duumlşuumlk ve orta gelir duumlzeyli uumllkelerdeki ccedilocuklar prenatal bebeklik ve ccedilocukluk doumlnemlerinde yetersiz beslenmeye karşı daha savunmasızdır
bull Aynı zamanda bu ccedilocuklar yuumlksek yağ yuumlksek şeker yuumlksek tuz enerji yoğun ve mikro besinden fakir fiyatı daha ucuz ancak besin kalitesi duumlşuumlk gıdalara maruz kalmaktadırlar Bu beslenme alışkanlıkları duumlşuumlk fiziksel aktivite seviyeleriyle birlikte yetersiz beslenme sorunları ccediloumlzuumlmsuumlz kalırken aynı zamanda ccedilocukluk ccedilağı obezitesinde keskin artışlara yol accedilmaktadır
Ccedilocukluk Ccedilağı Obezitesinin Sonlandırılması Komisyonu (ECHO) Raporu
Genel Bakış
bull Ccedilocukluk ccedilağı obezitesi pek ccedilok uumllkede alarm verici boyutlara ulaşmaktadır acil ve ciddi bir sorun teşkil etmektedir Birleşmiş Milletler tarafından 2015 yılında hazırlanan Suumlrduumlruumllebilir Kalkınma Hedeflerinde bulaşıcı olmayan hastalıkların oumlnlenmesi ve kontroluumlnuumln temel oumlncelikler olarak tanımlamıştır Bulaşıcı olmayan hastalıklar risk faktoumlrleri arasında obezite oumlzellikle endişe vericidir ve uzamış beklenen yaşam suumlresine katkıda bulunan bir ccedilok sağlık faydasına olumsuz etkide bulunmaktadır
bull Ccedilocukluk ccedilağı obezitesi ile muumlcadeledeki ilerleme yavaş ve tutarsız olmuştur Ccedilocukluk ccedilağı obezitesinin sonlandırılması komisyonu 2014 yılında değerlendirme iccedilin kurulmuş mevcut goumlrev ve stratejilerin boşluklarını doldurmak iccedilin kurulmuştur 100 den fazla DSOuml uumlye uumllkesi ile goumlruumlşuumllmuumlş yaklaşık 180 online goumlruumlş alınmış olup Komisyon tuumlm duumlnyada ccedilocukluk ve adolesan obezite başarıyla muumlcadele iccedilin farklı bağlamlarda bir dizi oumlneri geliştirmiştir
Ana oumlneriler şunlardır ndash Sağlıklı gıdaların alımını teşvik ndash Fiziksel aktiviteyi teşvik ndash Gebelik oumlncesi ve gebelik bakımı ndash Erken ccedilocukluk beslenmesi ve fiziksel aktivite ndash Okul ccedilağındaki ccedilocuklar iccedilin sağlık beslenme ve fiziksel aktivite ndash Ağırlık youmlnetimi
15-17 Kasım 2006 İstanbul
48 uumllke
DSOuml Obezite ile Muumlcadele Avrupa
Bakanlar Konferansında ldquoObezite
ile Muumlcadele Belgesirdquo
imzalandı
Avrupa boumllgesinde epideminin
engellenmesi ve eğilimin tersine
ccedilevrilmesi esas hedef olarak
belirlenmiştir
Başta ccedilocuklar ve adoumllesanlar olmak
uumlzere accedilıkccedila goumlruumllen bir ilerleme
uumllkelerin ccediloğunda oumlnuumlmuumlzdeki 4-5
yıl iccedilerisinde başarılmalı ve eğilimi
en geccedil 2015 yılı itibariyle tersine
ccedilevirmek muumlmkuumln olmalıdır 9
Bulaşıcı Olmayan Hastalıklar Kuumlresel Durum Raporu 2010rdquo ldquoEUR RC6212 Halk Sağlığı Hizmet ve Kapasitelerini Guumlccedillendirme Avrupa Eylem Planı 2012rdquo ldquoEURRC628 Sağlık 2020 Politika Ccedilerccedileve ve Stratejisi 2012rdquo ldquoBulaşıcı Olmayan Hastalıklardan Korunma ve Kontroluuml İccedilin Avrupa Stratejisi Uygulamaları Eylem Planı 2012-2016rdquo ldquo2008-2013 Bulaşıcı Olmayan Hastalıklardan Korunma ve Kontroluuml İccedilin Kuumlresel Strateji Eylem Planı 2008rdquo 2011 BM High Level Meeting DSOuml Avrupa Gıda ve Beslenme Eylem Planı 2014 ndash 2020
66 Duumlnya Sağlık Asamblesi A669 Bulaşıcı Olmayan Hastalıkların Kontrol ve Korunması Eylem Planı 2013-2020
Viyana Deklerasyonu Rome 2014 International Nutrition Conference 2
bull Nikotin bağımlılığı tedavisi
bull Yeterli emzirme ve tamamlayıcı gıdanın
teşvik edilmesi
bull Alkolluuml araba kullanma kanunlarının
uygulanması
bull Tuz yağ ve şeker oranı yuumlksek yiyecek
ve iccedileceklerin oumlzelliklere ccedilocuklara
youmlnelik pazarlanması uumlzerinde sınırlamalar
bull Sağlıklı beslenmeyi teşvik iccedilin gıda
vergileri ve yardımlarıdır
DSOuml MUumlDAHALE PROGRAMLARI laquomaliyet etkin ve duumlşuumlk
maliyetli muumldahaleraquo
BOHrsquolere ilişkin Duumlnya Kuumlresel Durum Raporu 2011
bull Okullarda sağlıklı beslenme ortamları yaratılması
bull Sağlık hizmetlerinde beslenmeyle ilgi bilgi ve
danışmanlık verilmesi
bull Ulusal fiziksel aktivite rehberleri
bull Ccedilocuklar iccedilin okul temelli fiziksel aktivite programları
bull Fiziksel aktivite ve sağlıklı beslenme iccedilin işyeri
programları
bull Fiziksel aktivite ve sağlıklı beslenme iccedilin toplum
programları
bull Yapılandırılmış ccedilevrenin fiziksel aktiviteyi teşvik
edecek şekilde tasarlanması
DSOuml MUumlDAHALE PROGRAMLARI
BOHrsquolere ilişkin Duumlnya Kuumlresel Durum Raporu 2011
66 Duumlnya Sağlık Asamblesinde kabul edilen kuumlresel goumlnuumllluuml hedefler arasında
2025 yılına kadar Bulaşıcı Olmayan Hastalıklardan kaynaklanan erken oumlluumlmleri
25 oranında azaltmak vardır
Avrupa Gıda ve Beslenme Eylem Planı 2015-2020
bull Sağlıklı beslenme ve iccedilecek ccedilevreleri oluşturmak
bull Korunmasız gruplar iccedilin yaşam boyunca sağlıklı beslenmenin kazanımlarını teşvik etmek
bull Sağlık sistemlerini sağlıklı beslenmeyi destekleyecek şekilde yeniden guumlccedillendirmek
bull Suumlrveyans izleme değerlendirme ve araştırmaları desteklemek ve
bull Tuumlm sağlık politikaları yaklaşımı iccedilin iccedilin youmlnetişim ve sektoumlrlerarası işbirliklerini guumlccedillendirmek
Tuumlrkiyersquode durum Tuumlrkiye Hastalık Yuumlkuuml Ccedilalışması
2002-2004 bull Obezitenin oumlnlenmesi ile oumlnlenebilecek oumlluumlm sayıları
iskemikkalp hastalığında 29581 iskemik inmede 11109 diyabette 7674rsquoduumlr Toplamda ise 57143 oumlluumlm oumlnlenebilmekte olup bu tuumlm oumlluumlmlerin 133rsquouumlnuuml oluşturmaktadır
bull Obezitenin oumlnlenmesi ile oumlnlenebilecek DALY sayıları iskemik kalp hastalığın da 346294 diyabette 152240 iskemik inmede 146930 olarak hesaplanmıştır Oumlnlenebilecek DALY sayısı toplam DALYrsquonin 73rsquouumlnuuml oluştur maktadır
bull
Hastalık Yuumlkuuml 2013
bull 2002 yılına goumlre 2012 yılında toplam hastalık yuumlkuumlnuumln (DALY) 6 azaldığı goumlruumllmuumlştuumlr
bull Bu duumlşuumlşuumln en buumlyuumlk sebebi 1 Grup hastalıklara (bulaşıcı hastalıklar gebelik yeni doğanlar ve beslenmeyle ilgili hastalık) bağlı toplam 40rsquolık duumlşuumlştuumlr
bull Ancak her ne kadar toplam hastalık yuumlkuumlnde bir duumlşuumlş sağlansa da 2 Grup hastalıklar yani bulaşıcı olmayan hastalıklara bağlı hastalık yuumlkuumlnde 4rsquoluumlk bir artış goumlruumllmektedir
bull Hastalık yuumlkuumlnuuml oluşturan ilk 5 nedene bakıldığında bu nedenlerin tamamının bulaşıcı olmayan hastalıklar olduğu goumlruumllmektedir İ
bull llk sırada 74 ile iskemik kalp hastalığı 2 Sırada 61 ile bel ağrısı 3 Sırada 41 ile serebrovaskuumller hastalıklar yer almaktadır Bunu sırasıyla diyabet ve KOAH ( 38 36) takip etmektedir
bull Bulaşıcı olmayan hastalıkların artışındaki en oumlnemli risk faktoumlrleri tuumltuumln kullanımı obezite yuumlksek tansiyon ve fizik aktivite azlığı olarak ortaya ccedilıkmaktadır
bull Ulusal Hastalık Yuumlkuuml Ccedilalışması 2013rdquo oumln sonuccedilları
Yetişkin TBSA 2010 30 obez 35 fazla kilolu Adolesan HBSC 2009-2010 fazla kilolu veya obez 11 yaş K 7 E 16 13 yaş K 10 E 18 15 yaş K 6 E 17 Ccedilocuk (7-8 yaş) COSI _TUR 2013 83 obez 142 fazla kilolu 0-5 yaş TNSA 2010 59rsquou (E7 K49) obezşişman 146rsquosı (E162 K146) fazla kilolu 19-24 ay yaş grubunda 150 (E144 K155) olup en yuumlksek duumlzeyde bulunmuştur
TNSA 2013
bull 5 yaş altı ccedilocukların 11rsquoi fazla kiloluşişmandır (E 117 K 99) ndash 6 aydan kuumlccediluumlk 98 ndash 6-8 ay 134 ndash 9-11 ay 106 ndash 12-17 ay 186 ndash 18-23 119 ndash 24-25 ay 126 ve 36-47 ay 63
bull erken doğum sıralarındaki ccedilocuklarda daha yuumlksektir (ikinci ve uumlccediluumlncuuml doğum sırası iccedilin yuumlzde 13 ve altıncı ve daha buumlyuumlk doğum sırası iccedilin yuumlzde 9)
bull Fazla kiloluluk ve şişmanlık buumlyuumlk doğum aral klar nda (48 bull veya daha fazla ay sonra doğan ccedilocuklarda yuumlzde 12) ve anneleri taraf ndan
doğumda ortalamaveya uumlstuuml buumlyuumlkluumlkte beyan edilen ccedilocuklar aras nda da daha yayg nd r (yuumlzde 12)
bull Tuumlrkiyersquode yetersiz beslenme daha duumlşuumlk sosyo-ekonomik statuumldeki nuumlfusun bir sorunu iken fazla kilolulukşişmanlık daha yuumlksek sosyo-ekonomik statuumldeki nuumlfusun bir problemi olarak oumlne ccedilıkmaktadır
bull Body mass index percentiles for Turkish children aged 0-84 months
bull Kondolot M1 Balci E Ozturk A Mazicioglu MM Hatipoglu N Kurtoglu S Ustunbas HB
bull Ann Hum Biol 2011 Nov38(6)676-80 doi 103109030144602011605800 Epub 2011 Sep 29 ndash The overweight and obesity prevalences were
identical in both genders 100 and 49 respectively
bull laquoinfant obesity preventionraquo bull Search results bull Items 1 to 20 of 3684 bull laquobaby obesityraquo bull Search results bull Items 1 to 20 of 8226 bull laquochild obesity preventionraquo bull Search results bull Items 1 to 20 of 9611
Bebeklik obezitesine etki eden faktoumlrler
bull Yetişkin obezitesinin oumlnemli bir belirleyicisi olan ccedilocukluk ccedilağı obezitesi gittikccedile artmaktadır
bull Infant doumlneminde yuumlksek protein iccedilerikli tuumlketimin ccedilocuklukda kilo almada oumlnemli bir belirleyici olduğu yuumlksek BMI katkısı olabileceği Fazla kilolu ve obez infantlar iccedilin daha duumlşuumlk protein infant formulaların (IpIF) aşırı kilo alımını oumlnlemesi konusunda kanıtlar vardır
(Early Life Factors Influencing the Risk of Obesity)
Bebeklik obezitesine etki eden faktoumlrler
bull Karışık yuumlksek enerji yoğun beslenen infantlarda 1 yıl iccedilinde daha fazla overweight goumlruumllduuml (Patterns of early dietary exposures have implications for maternal and child weight outcomes)
bull Toplam subkutanoumlz yağ dokusu (15 ve 24 aylık )ve okul ccedilağında kolesterol duumlzeyleri ile zayıf ilişki ancak uzun doumlnemli kardiomatabolik sonuccedillar iccedilin ccedilalışmalar gerekli (Subcutaneous fat mass in infancy and cardiovascular risk factors at school-age The generation R study Obesity (Silver Spring) 2016 Feb24(2)424-9 doi 101002oby21343 Epub 2016 Jan 6)
bull Ekonomik Etki Modeli infant doumlneminde IpIF alan bireylerin yaşamlarında duumlşuumlk BMI daha az obezite ve ilişkili hastalık geliştirdikleri daha uzun yaşadıkları daha az sağlık sistem maliyeti ve uumlretkenliği artırdığı belirlemiştir (The Economic Impact of Lower Protein Infant Formula for the Children of Overweight and Obese Mothers)
bull 2-18 yaş obez ccedilocuklarda laquodislipidemiraquo yuumlksek ve laquohipertrigliseridemiraquo oumln planda Obez hastalarda tiroid fonksiyonları ile ilişkili metabolik ve hormonal değişiklikler dislipidemi ve hepatositistozis ile ilişkili olabilir (Prevalence of Dyslipidemia and Associated Factors in Obese Children and AdolescentsElmaoğulları S1 Tepe D Uccedilaktuumlrk SA Karaca Kara F Demirel F J Clin Res Pediatr Endocrinol 2015 Sep 57(3)228-34 doi 104274jcrpe1867)
bull TC Sağlık Bakanlığı Stratejik Plan 2014 ndash 2017 iccedilerisinde ldquoStratejik Amaccedil 1 Sağlığa youmlnelik risklerden birey ve toplumu korumak ve sağlıklı hayat tarzını teşvik etmekrdquo
bull TC Kalkınma Bakanlığı Onuncu Kalkınma Planı 2014-2018 oumlncelikli programlardan 121 Sağlıklı Yaşam ve Hareketlilik Programı
bull 23122014 tarih ve 29214 sayılı Resmi Gazetede Başbakanlık Genelgesi olarak yayımlanan ldquoCcedilok Paydaşlı Sağlık Sorumluluğunu Geliştirme Programırdquo hedefi iccedilerisinde de sağlıklı beslenme ve hareketli hayat teşviklerine yer verilmiştir
A Tuumlrkiye Obezite ile Muumlcadele ve Kontrol Programı Youmlnetiminin Oluşturulması ve Politika Geliştirilmesi
B Obezitenin Oumlnlenmesine Youmlnelik Ccedilalışmalar -MEB Tarım Bakanlığı Belediyeler RTUumlK Medya
bull Farkındalık Ccedilalışmaları bull EğitimlerMateryal geliştirme bull Mevzuat duumlzenlemeleri ve rehberler
C Sağlık Kuruluşlarında Obezitenin Teşhisi ve Tedavisine Youmlnelik Oumlnlemler
D İzleme ve Değerlendirme
SAĞLIK BAKANLIĞI CcedilALIŞMALARI
bull A3 Ulusal ve Yerel Duumlzeyde Mevcut Durumun Saptanması ve Yapılacak Araştırmaların Desteklenmesi Strateji 4 Oumlzel gruplara youmlnelik (gebe ve emzikliler Bebek ve ccedilocuklar okul ccedilağı ccedilocukları yaşlılar sağlık ccedilalışanları vb) beslenme araştırmalarının yapılması
bull B1 Toplumun Obezite Yeterli ve Dengeli Beslenme ve Fiziksel Aktivite Konularında Bilgilendirilmesi ve Bilinccedillendirilmesi
bull Strateji 3 Koruyucu sağlık ve aile hekimliği hizmetleri kapsamında oumlncelikli olarak risk gruplarına (bebekler ccedilocuklar gebe ve emzikliler yaşlılar engelliler sigarayı bırakanlar vb) youmlnelik obezite ile muumlcadele uygulamalarının yaygınlaştırılması
bull Aktiviteler
bull 31 Bebeklerin doğumdan itibaren ilk 6 ay sadece anne suumltuuml ile beslenmesi 6 Aydan itibaren anne suumltuuml ile birlikte uygun ek besinlere başlanması ve iki yaşına kadar anne suumltuuml ile beslenmesinin teşvik edilmesine oumlzendirilmesi iccedilin bilgilendirme ccedilalışmalarının yapılması
bull 32 Gebe ve emziklilik doumlnemi kadınların duumlzenli aralıklarla sağlık kuruluşlarına başvurarak vuumlcut ağırlığı kontroluuml ile ilgili danışmanlık hizmetlerinden yararlanmalarının sağlanması iccedilin bilgilendirme ccedilalışmalarının yapılması
bull A2 Obezite İle Muumlcadelenin Youmlnetilmesinde Finansal Duumlzenlemeler
bull 21 Uumllke genelinde risk gruplarına (ccedilocuklar gebe ve emzikliler yaşlılar vb) youmlnelik yeterli ve dengeli beslenmeyi sağlayıcı nitelikte gıda maddelerine erişim imkanlarının teşvikine youmlnelik mevzuat yapılabilmesi iccedilin gerekli koordinasyonun sağlanması
bull 33 Yerel youmlnetimler tarafından oumlzellikle risk gruplarına (ccedilocuklar kadınlar gebeler engelliler yaşlılar vb) youmlnelik spor tesislerinin ve rekreasyonalanlarının oluşturulması ve oumldenek ayrılması
bull B2 Okullarda Obezite ile Muumlcadelede Yeterli ve Dengeli Beslenme ve Duumlzenli Fiziksel Aktivite Alışkanlığının Kazandırılması
bull Hedefler bull 1 oumlğretmen ve oumlğrencileri yeterli ve dengeli
beslenme ve fiziksel aktivite konularında bilgilendirmek
bull 2 aile okul ve medya işbirliği ile ilkoumlğretim ortaoumlğretim ve uumlniversitelerde ccedilocukların ve genccedillerin fiziksel aktivite spor faaliyetleri ve sosyal
bull aktivitelere youmlnlendirilmesini sağlamak bull 3 okullardaki fiziksel aktivite imkanlarını
buumltccedile imkanlarını da dikkate alarak arttırmak bull 4 okullarda verilen beslenme hizmetlerinde
denetimleri etkin şekilde yuumlruumltmek ve standardizasyonu sağlamak
bull 5 fazla kiloluluk prevalansını ccedilocuklarda 10 adolesanlarda 5rsquoe kadar azaltmak
ULUSAL FİZİKSEL AKTİVİTE REHBERİ
26
beslenmegovtr fizikselaktivitegovtr
27
bull DSOuml işbirliğinde Ulusal Fiziksel Aktivite Rehberi laquoccedilocuk-yetişkin yaşlı-engelliraquo
olmak uumlzere doumlrt farklı gruba youmlnelik hazırlanmıştır
bull Goumlrme engelliler iccedilin Tuumlrkiye Fiziksel Aktivite Rehberi Braille alfabesi olarak da
basılmıştır
Tuumlrkiye Beslenme Rehberi (TUumlBER) 2015
bull Boumlluumlm 7 Anne suumltuumlnuumln
korunması desteklenmesi ve gelişmesi tamamlayıcı beslenme
bull Boumlluumlm 8 Yaşam suumlrecinde beslenmenin oumlnemi ve enerji dengesi
ndash Gebelik ve emziklilik doumlneminde beslenme
- Okul oumlncesi doumlnemde beslenme
bull bu grupların enerji ve besin oumlgeleri gereksinimleri verilmiştir
bull Yaş grupları gebe ve emzikliler iccedilin enerji değerleri hesaplanmış oumlrnek menuumller bulunmaktadır
bull
Tablo 72 Altı ay-2 yaş grubu ccedilocukların enerji ve besin oumlgeleri gereksinmesi (IOM)
Yaş
(ay)
Enerji
(kkal)
Protein
(gkg)
Posa
(g)
A vit
(mcg)
D vit
(mcg)
E vit
(mg)
K vit
(mg)
C vit
(mg)
B1
(mg)
B2
(mg)
Niasin
(mg)
B6
(mg)
Folat
(mcg)
B12
(mcg)
0-6 Gereksinme anne suumltuuml ile karşılanır D vitamini ve demir desteği verilir (uumllke politikası)
6-12 710 16-20 - 500 10 5 25 50 03 03 4 03 80 05
12-24 1250 12-15 19 300 15 6 30 60 05 04 6 05 150 09
Tablo 72 (devam) Altı ay-2 yaş grubu ccedilocukların enerji ve besin oumlgeleri gereksinmesi
Yaş
(ay)
Pantotenik
asit (mg)
Biotin
(mcg)
Kolin
(mg)
Kalsiy
um
(mg)
Fosfor
(mg)
Demir
(mg)
Ccedilinko
(mg)
İyot
(mcg)
Flor
(mg)
Magnezy
um
(mg)
Manga
nez
(mg)
Krom
(mcg)
0-6 Gereksinme anne suumltuuml ile karşılanır D vitamini ve demir desteği verilir (uumllke politikası)
6-12 18 6 150 600 270 11 3 130 05 75 06 55
12-23 20 80 200 700 460 7 3 90 07 80 12 11
Ek 57 Gebe Kadin (25 yaş 8 aylık gebe)
Sabah Kahvaltısı 1 su bardağı suumlt
1 haşlanmış yumurta
1 yemek kaşığı pekmez
1 tatlı kaşığı tahin
Soumlğuumlş sebze
2 ince dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (kuşluk) 1 orta boy elma
4 adet ceviz
Oumlğle Yemeği 1 porsiyon et haşlama
1 porsiyon zeytinyağlı taze fasuumllye
1 porsiyon peynirli makarna
1 kase yoğurt
Mevsim salata
2 ince dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (ikindi) 1 kase muhallebi
Akşam Yemeği 1 kase domates ccedilorbası
1 porsiyon orman kebabı
2 dilim peynirli kol boumlreği
1 kase kuru kayısı hoşafı
Mevsim salata
1 ince dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (gece) 12 kase yoğurt
1 orta boy elma
Ek 58 Emziren Anne (30 yaş 3 aylık bebek)
Sabah Kahvaltısı 1 su bardağı suumlt
1 porsiyon beyaz peynir
1 adet haşlanmış yumurta
3-4 adet zeytin
1 yemek kaşığı pekmez
1 tatlı kaşığı tahin
Soumlğuumlş sebze
2 orta dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (kuşluk)
1 orta boy elma
12 su bardağı suumlt
Oumlğle Yemeği 1 kase sebze ccedilorba
1 porsiyon kıymalı semiz otu (yoğurtlu)
1 porsiyon soslu spaghetti
Mevsim salata
1 orta dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (ikindi) 1 adet peynirli tost
1 su bardağı ayran
Akşam Yemeği 1 kase tarhana ccedilorbası
1 porsiyon balık buğulama
1 porsiyon zeytinyağlı barbunya
1 dilim helva
Mevsim salata
1 orta dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (gece) 1 orta boy portakal
frac12 kase yoğurt
Gebe Bilgilendirme Sınıfı
bull25092014 tarihli ve 201428 Sayılı Genelgesi yayınlanmıştır Genelgenin yayınlanmasının akabinde uumlniversiteler eğitim araştırma hastaneleri ilgili meslek kuruluşları ve THSK Kadın ve Uumlreme Sağlığı Obezite Diyabet ve Metabolik Hastalıklar Daire Başkanlığımız temsilcilerinden muumlteşekkil Eğitim Ekibi tarafından
bull29-30 Eyluumll-1Ekim 2014 tarihlerinde Bolu ilinde 30
bull22-24 Ekim 2014 tarihleri arasında da Malatya ilinde 26 olmak uumlzere toplam 56 Sağlık Eğitimcisinin eğitimi gerccedilekleştirilmiştir
bullBu eğitimde Daire Başkanlığımız laquoGebelikte Beslenme ve Nutrisyonel Destekraquo konusunda sunumlarla destek vermiştir
Toplu beslenme sistemleri
bull Okullar
bull laquoSağlık Dostu Okulraquo
bull Hastaneler
bull Kurumlar
bull Uumlniversiteler
bull Cezaevleri
bull
bull Kreşlerde beslenme
bull Beslenme Dostu Kreş
bull Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığırsquona bağlı olan
ndash oumlzel kreş(0-36 ay)
ndash Guumlnduumlz Bakımevleri(37-66 ay)
ndash Ccedilocuk Kuluumlbuuml(6-12 yaş)
SONUCcedil
bull Ccedilocuk ve Yetişkin obezitesini oumlnlemek iccedilin ilk 1000 guumln
sağlıklı beslenme
bull Gebelikde beslenme ve fizik aktivite oumlnemlidir
ANCAK
Sağlığın korunması ve geliştirilmesi Sağlık Bakanlığının temel
goumlrevidir tek başına Sağlık Bakanlığı sorumluluğu ile gerccedilekleşemez
bull Sağlıklı birey ve toplum hedefine ulaşan yolda
bull oumlnemli kavşaklar
ndash Tuumlm Politikalarda Sağlık
ndash Tek Sağlık
ndash Sağlığa yatırım
ndash Sektoumlrlerarası İşbirliği
37
Bulaşıcı Olmayan Hastalıklar (BOH) Epidemisi
bull Kalp damar hastalıkları bull Kanserler bull Diyabet bull KOAH bull Ortak oumlnlenebilir risk faktoumlrleri
ndash tuumltuumln kullanımı ndash hareketsizlik
ndash sağlıksız beslenme ndash Alkoluumln zararlı kullanımı
bull Bu davranışlar doumlrt oumlnemli bull metabolikfizyolojik değişikliğe yol
accedilar Bunlar
bull yuumlksek tansiyon fazla kiloobezite hiperglisemi
bull ve hiperlipidemidir
bull Duumlşuumlk ve orta gelirli uumllkelerde
BOHrsquolere bağlı oumlluumlmlerin 29rsquou 60
yaş altı kişilerde meydana gelirken
yuumlksek gelirli uumllkelerde bu oran
13rsquotuumlr
Kalkınma Uumlzerindeki Etkisi bull BOH salgını duumlşuumlk sosyal konumdaki insanlara
ccedilok buumlyuumlk bir darbe vurmaktadır
bull BOHrsquolar ve yoksulluk bir kısır doumlnguuml ortaya ccedilıkarmaktadır
ndash yoksulluk insanları BOHrsquolere youmlnelik davranışsal risk faktoumlrlerine maruz bırakır
ndash sonuccedilta ortaya ccedilıkan BOHrsquolar aileleri yoksulluğa iten suumlrekli duumlşuumlş iccedilin oumlnemli bir faktoumlr haline gelebilir
Kalkınma Uumlzerindeki Etkisi
bull BOHrsquolerin sosyoekonomik etkileri BM Binyıl Kalkınma Hedefleri (BKH)rsquone doğru ilerlemeyi de etkilemektedir
bull Sağlık belirleyicileri ile eğitim ve yoksulluk gibi sosyal belirleyicileri hedef alan BKHrsquoleri buumlyuumlmekte olan BOH salgını ve risk faktoumlrleri tarafından engellenmektedir
Kuumlresel olarak 2013 yılında 42 milyon okul oumlncesi ccedilocuk fazla kilolu
bull Ccedilocukluk ccedilağı obezitesi erişkin yaşta daha
yuumlksek obezite ihtimali erken oumlluumlm ve sakatlıkla ilişkilidir
bull Ancak gelecekteki artmış risklere ilaveten obez ccedilocuklar solunum guumlccedilluumlğuuml artmış kırık riski hipertansiyon kardiyovaskuumller hastalıkların erken belirteccedilleri insuumllin direnci ve psikolojik etkilerle karşı karşıyadır
Ccedilocukluk ccedilağı obezitesi
bull Duumlşuumlk ve orta gelir duumlzeyli uumllkelerdeki ccedilocuklar prenatal bebeklik ve ccedilocukluk doumlnemlerinde yetersiz beslenmeye karşı daha savunmasızdır
bull Aynı zamanda bu ccedilocuklar yuumlksek yağ yuumlksek şeker yuumlksek tuz enerji yoğun ve mikro besinden fakir fiyatı daha ucuz ancak besin kalitesi duumlşuumlk gıdalara maruz kalmaktadırlar Bu beslenme alışkanlıkları duumlşuumlk fiziksel aktivite seviyeleriyle birlikte yetersiz beslenme sorunları ccediloumlzuumlmsuumlz kalırken aynı zamanda ccedilocukluk ccedilağı obezitesinde keskin artışlara yol accedilmaktadır
Ccedilocukluk Ccedilağı Obezitesinin Sonlandırılması Komisyonu (ECHO) Raporu
Genel Bakış
bull Ccedilocukluk ccedilağı obezitesi pek ccedilok uumllkede alarm verici boyutlara ulaşmaktadır acil ve ciddi bir sorun teşkil etmektedir Birleşmiş Milletler tarafından 2015 yılında hazırlanan Suumlrduumlruumllebilir Kalkınma Hedeflerinde bulaşıcı olmayan hastalıkların oumlnlenmesi ve kontroluumlnuumln temel oumlncelikler olarak tanımlamıştır Bulaşıcı olmayan hastalıklar risk faktoumlrleri arasında obezite oumlzellikle endişe vericidir ve uzamış beklenen yaşam suumlresine katkıda bulunan bir ccedilok sağlık faydasına olumsuz etkide bulunmaktadır
bull Ccedilocukluk ccedilağı obezitesi ile muumlcadeledeki ilerleme yavaş ve tutarsız olmuştur Ccedilocukluk ccedilağı obezitesinin sonlandırılması komisyonu 2014 yılında değerlendirme iccedilin kurulmuş mevcut goumlrev ve stratejilerin boşluklarını doldurmak iccedilin kurulmuştur 100 den fazla DSOuml uumlye uumllkesi ile goumlruumlşuumllmuumlş yaklaşık 180 online goumlruumlş alınmış olup Komisyon tuumlm duumlnyada ccedilocukluk ve adolesan obezite başarıyla muumlcadele iccedilin farklı bağlamlarda bir dizi oumlneri geliştirmiştir
Ana oumlneriler şunlardır ndash Sağlıklı gıdaların alımını teşvik ndash Fiziksel aktiviteyi teşvik ndash Gebelik oumlncesi ve gebelik bakımı ndash Erken ccedilocukluk beslenmesi ve fiziksel aktivite ndash Okul ccedilağındaki ccedilocuklar iccedilin sağlık beslenme ve fiziksel aktivite ndash Ağırlık youmlnetimi
15-17 Kasım 2006 İstanbul
48 uumllke
DSOuml Obezite ile Muumlcadele Avrupa
Bakanlar Konferansında ldquoObezite
ile Muumlcadele Belgesirdquo
imzalandı
Avrupa boumllgesinde epideminin
engellenmesi ve eğilimin tersine
ccedilevrilmesi esas hedef olarak
belirlenmiştir
Başta ccedilocuklar ve adoumllesanlar olmak
uumlzere accedilıkccedila goumlruumllen bir ilerleme
uumllkelerin ccediloğunda oumlnuumlmuumlzdeki 4-5
yıl iccedilerisinde başarılmalı ve eğilimi
en geccedil 2015 yılı itibariyle tersine
ccedilevirmek muumlmkuumln olmalıdır 9
Bulaşıcı Olmayan Hastalıklar Kuumlresel Durum Raporu 2010rdquo ldquoEUR RC6212 Halk Sağlığı Hizmet ve Kapasitelerini Guumlccedillendirme Avrupa Eylem Planı 2012rdquo ldquoEURRC628 Sağlık 2020 Politika Ccedilerccedileve ve Stratejisi 2012rdquo ldquoBulaşıcı Olmayan Hastalıklardan Korunma ve Kontroluuml İccedilin Avrupa Stratejisi Uygulamaları Eylem Planı 2012-2016rdquo ldquo2008-2013 Bulaşıcı Olmayan Hastalıklardan Korunma ve Kontroluuml İccedilin Kuumlresel Strateji Eylem Planı 2008rdquo 2011 BM High Level Meeting DSOuml Avrupa Gıda ve Beslenme Eylem Planı 2014 ndash 2020
66 Duumlnya Sağlık Asamblesi A669 Bulaşıcı Olmayan Hastalıkların Kontrol ve Korunması Eylem Planı 2013-2020
Viyana Deklerasyonu Rome 2014 International Nutrition Conference 2
bull Nikotin bağımlılığı tedavisi
bull Yeterli emzirme ve tamamlayıcı gıdanın
teşvik edilmesi
bull Alkolluuml araba kullanma kanunlarının
uygulanması
bull Tuz yağ ve şeker oranı yuumlksek yiyecek
ve iccedileceklerin oumlzelliklere ccedilocuklara
youmlnelik pazarlanması uumlzerinde sınırlamalar
bull Sağlıklı beslenmeyi teşvik iccedilin gıda
vergileri ve yardımlarıdır
DSOuml MUumlDAHALE PROGRAMLARI laquomaliyet etkin ve duumlşuumlk
maliyetli muumldahaleraquo
BOHrsquolere ilişkin Duumlnya Kuumlresel Durum Raporu 2011
bull Okullarda sağlıklı beslenme ortamları yaratılması
bull Sağlık hizmetlerinde beslenmeyle ilgi bilgi ve
danışmanlık verilmesi
bull Ulusal fiziksel aktivite rehberleri
bull Ccedilocuklar iccedilin okul temelli fiziksel aktivite programları
bull Fiziksel aktivite ve sağlıklı beslenme iccedilin işyeri
programları
bull Fiziksel aktivite ve sağlıklı beslenme iccedilin toplum
programları
bull Yapılandırılmış ccedilevrenin fiziksel aktiviteyi teşvik
edecek şekilde tasarlanması
DSOuml MUumlDAHALE PROGRAMLARI
BOHrsquolere ilişkin Duumlnya Kuumlresel Durum Raporu 2011
66 Duumlnya Sağlık Asamblesinde kabul edilen kuumlresel goumlnuumllluuml hedefler arasında
2025 yılına kadar Bulaşıcı Olmayan Hastalıklardan kaynaklanan erken oumlluumlmleri
25 oranında azaltmak vardır
Avrupa Gıda ve Beslenme Eylem Planı 2015-2020
bull Sağlıklı beslenme ve iccedilecek ccedilevreleri oluşturmak
bull Korunmasız gruplar iccedilin yaşam boyunca sağlıklı beslenmenin kazanımlarını teşvik etmek
bull Sağlık sistemlerini sağlıklı beslenmeyi destekleyecek şekilde yeniden guumlccedillendirmek
bull Suumlrveyans izleme değerlendirme ve araştırmaları desteklemek ve
bull Tuumlm sağlık politikaları yaklaşımı iccedilin iccedilin youmlnetişim ve sektoumlrlerarası işbirliklerini guumlccedillendirmek
Tuumlrkiyersquode durum Tuumlrkiye Hastalık Yuumlkuuml Ccedilalışması
2002-2004 bull Obezitenin oumlnlenmesi ile oumlnlenebilecek oumlluumlm sayıları
iskemikkalp hastalığında 29581 iskemik inmede 11109 diyabette 7674rsquoduumlr Toplamda ise 57143 oumlluumlm oumlnlenebilmekte olup bu tuumlm oumlluumlmlerin 133rsquouumlnuuml oluşturmaktadır
bull Obezitenin oumlnlenmesi ile oumlnlenebilecek DALY sayıları iskemik kalp hastalığın da 346294 diyabette 152240 iskemik inmede 146930 olarak hesaplanmıştır Oumlnlenebilecek DALY sayısı toplam DALYrsquonin 73rsquouumlnuuml oluştur maktadır
bull
Hastalık Yuumlkuuml 2013
bull 2002 yılına goumlre 2012 yılında toplam hastalık yuumlkuumlnuumln (DALY) 6 azaldığı goumlruumllmuumlştuumlr
bull Bu duumlşuumlşuumln en buumlyuumlk sebebi 1 Grup hastalıklara (bulaşıcı hastalıklar gebelik yeni doğanlar ve beslenmeyle ilgili hastalık) bağlı toplam 40rsquolık duumlşuumlştuumlr
bull Ancak her ne kadar toplam hastalık yuumlkuumlnde bir duumlşuumlş sağlansa da 2 Grup hastalıklar yani bulaşıcı olmayan hastalıklara bağlı hastalık yuumlkuumlnde 4rsquoluumlk bir artış goumlruumllmektedir
bull Hastalık yuumlkuumlnuuml oluşturan ilk 5 nedene bakıldığında bu nedenlerin tamamının bulaşıcı olmayan hastalıklar olduğu goumlruumllmektedir İ
bull llk sırada 74 ile iskemik kalp hastalığı 2 Sırada 61 ile bel ağrısı 3 Sırada 41 ile serebrovaskuumller hastalıklar yer almaktadır Bunu sırasıyla diyabet ve KOAH ( 38 36) takip etmektedir
bull Bulaşıcı olmayan hastalıkların artışındaki en oumlnemli risk faktoumlrleri tuumltuumln kullanımı obezite yuumlksek tansiyon ve fizik aktivite azlığı olarak ortaya ccedilıkmaktadır
bull Ulusal Hastalık Yuumlkuuml Ccedilalışması 2013rdquo oumln sonuccedilları
Yetişkin TBSA 2010 30 obez 35 fazla kilolu Adolesan HBSC 2009-2010 fazla kilolu veya obez 11 yaş K 7 E 16 13 yaş K 10 E 18 15 yaş K 6 E 17 Ccedilocuk (7-8 yaş) COSI _TUR 2013 83 obez 142 fazla kilolu 0-5 yaş TNSA 2010 59rsquou (E7 K49) obezşişman 146rsquosı (E162 K146) fazla kilolu 19-24 ay yaş grubunda 150 (E144 K155) olup en yuumlksek duumlzeyde bulunmuştur
TNSA 2013
bull 5 yaş altı ccedilocukların 11rsquoi fazla kiloluşişmandır (E 117 K 99) ndash 6 aydan kuumlccediluumlk 98 ndash 6-8 ay 134 ndash 9-11 ay 106 ndash 12-17 ay 186 ndash 18-23 119 ndash 24-25 ay 126 ve 36-47 ay 63
bull erken doğum sıralarındaki ccedilocuklarda daha yuumlksektir (ikinci ve uumlccediluumlncuuml doğum sırası iccedilin yuumlzde 13 ve altıncı ve daha buumlyuumlk doğum sırası iccedilin yuumlzde 9)
bull Fazla kiloluluk ve şişmanlık buumlyuumlk doğum aral klar nda (48 bull veya daha fazla ay sonra doğan ccedilocuklarda yuumlzde 12) ve anneleri taraf ndan
doğumda ortalamaveya uumlstuuml buumlyuumlkluumlkte beyan edilen ccedilocuklar aras nda da daha yayg nd r (yuumlzde 12)
bull Tuumlrkiyersquode yetersiz beslenme daha duumlşuumlk sosyo-ekonomik statuumldeki nuumlfusun bir sorunu iken fazla kilolulukşişmanlık daha yuumlksek sosyo-ekonomik statuumldeki nuumlfusun bir problemi olarak oumlne ccedilıkmaktadır
bull Body mass index percentiles for Turkish children aged 0-84 months
bull Kondolot M1 Balci E Ozturk A Mazicioglu MM Hatipoglu N Kurtoglu S Ustunbas HB
bull Ann Hum Biol 2011 Nov38(6)676-80 doi 103109030144602011605800 Epub 2011 Sep 29 ndash The overweight and obesity prevalences were
identical in both genders 100 and 49 respectively
bull laquoinfant obesity preventionraquo bull Search results bull Items 1 to 20 of 3684 bull laquobaby obesityraquo bull Search results bull Items 1 to 20 of 8226 bull laquochild obesity preventionraquo bull Search results bull Items 1 to 20 of 9611
Bebeklik obezitesine etki eden faktoumlrler
bull Yetişkin obezitesinin oumlnemli bir belirleyicisi olan ccedilocukluk ccedilağı obezitesi gittikccedile artmaktadır
bull Infant doumlneminde yuumlksek protein iccedilerikli tuumlketimin ccedilocuklukda kilo almada oumlnemli bir belirleyici olduğu yuumlksek BMI katkısı olabileceği Fazla kilolu ve obez infantlar iccedilin daha duumlşuumlk protein infant formulaların (IpIF) aşırı kilo alımını oumlnlemesi konusunda kanıtlar vardır
(Early Life Factors Influencing the Risk of Obesity)
Bebeklik obezitesine etki eden faktoumlrler
bull Karışık yuumlksek enerji yoğun beslenen infantlarda 1 yıl iccedilinde daha fazla overweight goumlruumllduuml (Patterns of early dietary exposures have implications for maternal and child weight outcomes)
bull Toplam subkutanoumlz yağ dokusu (15 ve 24 aylık )ve okul ccedilağında kolesterol duumlzeyleri ile zayıf ilişki ancak uzun doumlnemli kardiomatabolik sonuccedillar iccedilin ccedilalışmalar gerekli (Subcutaneous fat mass in infancy and cardiovascular risk factors at school-age The generation R study Obesity (Silver Spring) 2016 Feb24(2)424-9 doi 101002oby21343 Epub 2016 Jan 6)
bull Ekonomik Etki Modeli infant doumlneminde IpIF alan bireylerin yaşamlarında duumlşuumlk BMI daha az obezite ve ilişkili hastalık geliştirdikleri daha uzun yaşadıkları daha az sağlık sistem maliyeti ve uumlretkenliği artırdığı belirlemiştir (The Economic Impact of Lower Protein Infant Formula for the Children of Overweight and Obese Mothers)
bull 2-18 yaş obez ccedilocuklarda laquodislipidemiraquo yuumlksek ve laquohipertrigliseridemiraquo oumln planda Obez hastalarda tiroid fonksiyonları ile ilişkili metabolik ve hormonal değişiklikler dislipidemi ve hepatositistozis ile ilişkili olabilir (Prevalence of Dyslipidemia and Associated Factors in Obese Children and AdolescentsElmaoğulları S1 Tepe D Uccedilaktuumlrk SA Karaca Kara F Demirel F J Clin Res Pediatr Endocrinol 2015 Sep 57(3)228-34 doi 104274jcrpe1867)
bull TC Sağlık Bakanlığı Stratejik Plan 2014 ndash 2017 iccedilerisinde ldquoStratejik Amaccedil 1 Sağlığa youmlnelik risklerden birey ve toplumu korumak ve sağlıklı hayat tarzını teşvik etmekrdquo
bull TC Kalkınma Bakanlığı Onuncu Kalkınma Planı 2014-2018 oumlncelikli programlardan 121 Sağlıklı Yaşam ve Hareketlilik Programı
bull 23122014 tarih ve 29214 sayılı Resmi Gazetede Başbakanlık Genelgesi olarak yayımlanan ldquoCcedilok Paydaşlı Sağlık Sorumluluğunu Geliştirme Programırdquo hedefi iccedilerisinde de sağlıklı beslenme ve hareketli hayat teşviklerine yer verilmiştir
A Tuumlrkiye Obezite ile Muumlcadele ve Kontrol Programı Youmlnetiminin Oluşturulması ve Politika Geliştirilmesi
B Obezitenin Oumlnlenmesine Youmlnelik Ccedilalışmalar -MEB Tarım Bakanlığı Belediyeler RTUumlK Medya
bull Farkındalık Ccedilalışmaları bull EğitimlerMateryal geliştirme bull Mevzuat duumlzenlemeleri ve rehberler
C Sağlık Kuruluşlarında Obezitenin Teşhisi ve Tedavisine Youmlnelik Oumlnlemler
D İzleme ve Değerlendirme
SAĞLIK BAKANLIĞI CcedilALIŞMALARI
bull A3 Ulusal ve Yerel Duumlzeyde Mevcut Durumun Saptanması ve Yapılacak Araştırmaların Desteklenmesi Strateji 4 Oumlzel gruplara youmlnelik (gebe ve emzikliler Bebek ve ccedilocuklar okul ccedilağı ccedilocukları yaşlılar sağlık ccedilalışanları vb) beslenme araştırmalarının yapılması
bull B1 Toplumun Obezite Yeterli ve Dengeli Beslenme ve Fiziksel Aktivite Konularında Bilgilendirilmesi ve Bilinccedillendirilmesi
bull Strateji 3 Koruyucu sağlık ve aile hekimliği hizmetleri kapsamında oumlncelikli olarak risk gruplarına (bebekler ccedilocuklar gebe ve emzikliler yaşlılar engelliler sigarayı bırakanlar vb) youmlnelik obezite ile muumlcadele uygulamalarının yaygınlaştırılması
bull Aktiviteler
bull 31 Bebeklerin doğumdan itibaren ilk 6 ay sadece anne suumltuuml ile beslenmesi 6 Aydan itibaren anne suumltuuml ile birlikte uygun ek besinlere başlanması ve iki yaşına kadar anne suumltuuml ile beslenmesinin teşvik edilmesine oumlzendirilmesi iccedilin bilgilendirme ccedilalışmalarının yapılması
bull 32 Gebe ve emziklilik doumlnemi kadınların duumlzenli aralıklarla sağlık kuruluşlarına başvurarak vuumlcut ağırlığı kontroluuml ile ilgili danışmanlık hizmetlerinden yararlanmalarının sağlanması iccedilin bilgilendirme ccedilalışmalarının yapılması
bull A2 Obezite İle Muumlcadelenin Youmlnetilmesinde Finansal Duumlzenlemeler
bull 21 Uumllke genelinde risk gruplarına (ccedilocuklar gebe ve emzikliler yaşlılar vb) youmlnelik yeterli ve dengeli beslenmeyi sağlayıcı nitelikte gıda maddelerine erişim imkanlarının teşvikine youmlnelik mevzuat yapılabilmesi iccedilin gerekli koordinasyonun sağlanması
bull 33 Yerel youmlnetimler tarafından oumlzellikle risk gruplarına (ccedilocuklar kadınlar gebeler engelliler yaşlılar vb) youmlnelik spor tesislerinin ve rekreasyonalanlarının oluşturulması ve oumldenek ayrılması
bull B2 Okullarda Obezite ile Muumlcadelede Yeterli ve Dengeli Beslenme ve Duumlzenli Fiziksel Aktivite Alışkanlığının Kazandırılması
bull Hedefler bull 1 oumlğretmen ve oumlğrencileri yeterli ve dengeli
beslenme ve fiziksel aktivite konularında bilgilendirmek
bull 2 aile okul ve medya işbirliği ile ilkoumlğretim ortaoumlğretim ve uumlniversitelerde ccedilocukların ve genccedillerin fiziksel aktivite spor faaliyetleri ve sosyal
bull aktivitelere youmlnlendirilmesini sağlamak bull 3 okullardaki fiziksel aktivite imkanlarını
buumltccedile imkanlarını da dikkate alarak arttırmak bull 4 okullarda verilen beslenme hizmetlerinde
denetimleri etkin şekilde yuumlruumltmek ve standardizasyonu sağlamak
bull 5 fazla kiloluluk prevalansını ccedilocuklarda 10 adolesanlarda 5rsquoe kadar azaltmak
ULUSAL FİZİKSEL AKTİVİTE REHBERİ
26
beslenmegovtr fizikselaktivitegovtr
27
bull DSOuml işbirliğinde Ulusal Fiziksel Aktivite Rehberi laquoccedilocuk-yetişkin yaşlı-engelliraquo
olmak uumlzere doumlrt farklı gruba youmlnelik hazırlanmıştır
bull Goumlrme engelliler iccedilin Tuumlrkiye Fiziksel Aktivite Rehberi Braille alfabesi olarak da
basılmıştır
Tuumlrkiye Beslenme Rehberi (TUumlBER) 2015
bull Boumlluumlm 7 Anne suumltuumlnuumln
korunması desteklenmesi ve gelişmesi tamamlayıcı beslenme
bull Boumlluumlm 8 Yaşam suumlrecinde beslenmenin oumlnemi ve enerji dengesi
ndash Gebelik ve emziklilik doumlneminde beslenme
- Okul oumlncesi doumlnemde beslenme
bull bu grupların enerji ve besin oumlgeleri gereksinimleri verilmiştir
bull Yaş grupları gebe ve emzikliler iccedilin enerji değerleri hesaplanmış oumlrnek menuumller bulunmaktadır
bull
Tablo 72 Altı ay-2 yaş grubu ccedilocukların enerji ve besin oumlgeleri gereksinmesi (IOM)
Yaş
(ay)
Enerji
(kkal)
Protein
(gkg)
Posa
(g)
A vit
(mcg)
D vit
(mcg)
E vit
(mg)
K vit
(mg)
C vit
(mg)
B1
(mg)
B2
(mg)
Niasin
(mg)
B6
(mg)
Folat
(mcg)
B12
(mcg)
0-6 Gereksinme anne suumltuuml ile karşılanır D vitamini ve demir desteği verilir (uumllke politikası)
6-12 710 16-20 - 500 10 5 25 50 03 03 4 03 80 05
12-24 1250 12-15 19 300 15 6 30 60 05 04 6 05 150 09
Tablo 72 (devam) Altı ay-2 yaş grubu ccedilocukların enerji ve besin oumlgeleri gereksinmesi
Yaş
(ay)
Pantotenik
asit (mg)
Biotin
(mcg)
Kolin
(mg)
Kalsiy
um
(mg)
Fosfor
(mg)
Demir
(mg)
Ccedilinko
(mg)
İyot
(mcg)
Flor
(mg)
Magnezy
um
(mg)
Manga
nez
(mg)
Krom
(mcg)
0-6 Gereksinme anne suumltuuml ile karşılanır D vitamini ve demir desteği verilir (uumllke politikası)
6-12 18 6 150 600 270 11 3 130 05 75 06 55
12-23 20 80 200 700 460 7 3 90 07 80 12 11
Ek 57 Gebe Kadin (25 yaş 8 aylık gebe)
Sabah Kahvaltısı 1 su bardağı suumlt
1 haşlanmış yumurta
1 yemek kaşığı pekmez
1 tatlı kaşığı tahin
Soumlğuumlş sebze
2 ince dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (kuşluk) 1 orta boy elma
4 adet ceviz
Oumlğle Yemeği 1 porsiyon et haşlama
1 porsiyon zeytinyağlı taze fasuumllye
1 porsiyon peynirli makarna
1 kase yoğurt
Mevsim salata
2 ince dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (ikindi) 1 kase muhallebi
Akşam Yemeği 1 kase domates ccedilorbası
1 porsiyon orman kebabı
2 dilim peynirli kol boumlreği
1 kase kuru kayısı hoşafı
Mevsim salata
1 ince dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (gece) 12 kase yoğurt
1 orta boy elma
Ek 58 Emziren Anne (30 yaş 3 aylık bebek)
Sabah Kahvaltısı 1 su bardağı suumlt
1 porsiyon beyaz peynir
1 adet haşlanmış yumurta
3-4 adet zeytin
1 yemek kaşığı pekmez
1 tatlı kaşığı tahin
Soumlğuumlş sebze
2 orta dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (kuşluk)
1 orta boy elma
12 su bardağı suumlt
Oumlğle Yemeği 1 kase sebze ccedilorba
1 porsiyon kıymalı semiz otu (yoğurtlu)
1 porsiyon soslu spaghetti
Mevsim salata
1 orta dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (ikindi) 1 adet peynirli tost
1 su bardağı ayran
Akşam Yemeği 1 kase tarhana ccedilorbası
1 porsiyon balık buğulama
1 porsiyon zeytinyağlı barbunya
1 dilim helva
Mevsim salata
1 orta dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (gece) 1 orta boy portakal
frac12 kase yoğurt
Gebe Bilgilendirme Sınıfı
bull25092014 tarihli ve 201428 Sayılı Genelgesi yayınlanmıştır Genelgenin yayınlanmasının akabinde uumlniversiteler eğitim araştırma hastaneleri ilgili meslek kuruluşları ve THSK Kadın ve Uumlreme Sağlığı Obezite Diyabet ve Metabolik Hastalıklar Daire Başkanlığımız temsilcilerinden muumlteşekkil Eğitim Ekibi tarafından
bull29-30 Eyluumll-1Ekim 2014 tarihlerinde Bolu ilinde 30
bull22-24 Ekim 2014 tarihleri arasında da Malatya ilinde 26 olmak uumlzere toplam 56 Sağlık Eğitimcisinin eğitimi gerccedilekleştirilmiştir
bullBu eğitimde Daire Başkanlığımız laquoGebelikte Beslenme ve Nutrisyonel Destekraquo konusunda sunumlarla destek vermiştir
Toplu beslenme sistemleri
bull Okullar
bull laquoSağlık Dostu Okulraquo
bull Hastaneler
bull Kurumlar
bull Uumlniversiteler
bull Cezaevleri
bull
bull Kreşlerde beslenme
bull Beslenme Dostu Kreş
bull Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığırsquona bağlı olan
ndash oumlzel kreş(0-36 ay)
ndash Guumlnduumlz Bakımevleri(37-66 ay)
ndash Ccedilocuk Kuluumlbuuml(6-12 yaş)
SONUCcedil
bull Ccedilocuk ve Yetişkin obezitesini oumlnlemek iccedilin ilk 1000 guumln
sağlıklı beslenme
bull Gebelikde beslenme ve fizik aktivite oumlnemlidir
ANCAK
Sağlığın korunması ve geliştirilmesi Sağlık Bakanlığının temel
goumlrevidir tek başına Sağlık Bakanlığı sorumluluğu ile gerccedilekleşemez
bull Sağlıklı birey ve toplum hedefine ulaşan yolda
bull oumlnemli kavşaklar
ndash Tuumlm Politikalarda Sağlık
ndash Tek Sağlık
ndash Sağlığa yatırım
ndash Sektoumlrlerarası İşbirliği
37
Kalkınma Uumlzerindeki Etkisi bull BOH salgını duumlşuumlk sosyal konumdaki insanlara
ccedilok buumlyuumlk bir darbe vurmaktadır
bull BOHrsquolar ve yoksulluk bir kısır doumlnguuml ortaya ccedilıkarmaktadır
ndash yoksulluk insanları BOHrsquolere youmlnelik davranışsal risk faktoumlrlerine maruz bırakır
ndash sonuccedilta ortaya ccedilıkan BOHrsquolar aileleri yoksulluğa iten suumlrekli duumlşuumlş iccedilin oumlnemli bir faktoumlr haline gelebilir
Kalkınma Uumlzerindeki Etkisi
bull BOHrsquolerin sosyoekonomik etkileri BM Binyıl Kalkınma Hedefleri (BKH)rsquone doğru ilerlemeyi de etkilemektedir
bull Sağlık belirleyicileri ile eğitim ve yoksulluk gibi sosyal belirleyicileri hedef alan BKHrsquoleri buumlyuumlmekte olan BOH salgını ve risk faktoumlrleri tarafından engellenmektedir
Kuumlresel olarak 2013 yılında 42 milyon okul oumlncesi ccedilocuk fazla kilolu
bull Ccedilocukluk ccedilağı obezitesi erişkin yaşta daha
yuumlksek obezite ihtimali erken oumlluumlm ve sakatlıkla ilişkilidir
bull Ancak gelecekteki artmış risklere ilaveten obez ccedilocuklar solunum guumlccedilluumlğuuml artmış kırık riski hipertansiyon kardiyovaskuumller hastalıkların erken belirteccedilleri insuumllin direnci ve psikolojik etkilerle karşı karşıyadır
Ccedilocukluk ccedilağı obezitesi
bull Duumlşuumlk ve orta gelir duumlzeyli uumllkelerdeki ccedilocuklar prenatal bebeklik ve ccedilocukluk doumlnemlerinde yetersiz beslenmeye karşı daha savunmasızdır
bull Aynı zamanda bu ccedilocuklar yuumlksek yağ yuumlksek şeker yuumlksek tuz enerji yoğun ve mikro besinden fakir fiyatı daha ucuz ancak besin kalitesi duumlşuumlk gıdalara maruz kalmaktadırlar Bu beslenme alışkanlıkları duumlşuumlk fiziksel aktivite seviyeleriyle birlikte yetersiz beslenme sorunları ccediloumlzuumlmsuumlz kalırken aynı zamanda ccedilocukluk ccedilağı obezitesinde keskin artışlara yol accedilmaktadır
Ccedilocukluk Ccedilağı Obezitesinin Sonlandırılması Komisyonu (ECHO) Raporu
Genel Bakış
bull Ccedilocukluk ccedilağı obezitesi pek ccedilok uumllkede alarm verici boyutlara ulaşmaktadır acil ve ciddi bir sorun teşkil etmektedir Birleşmiş Milletler tarafından 2015 yılında hazırlanan Suumlrduumlruumllebilir Kalkınma Hedeflerinde bulaşıcı olmayan hastalıkların oumlnlenmesi ve kontroluumlnuumln temel oumlncelikler olarak tanımlamıştır Bulaşıcı olmayan hastalıklar risk faktoumlrleri arasında obezite oumlzellikle endişe vericidir ve uzamış beklenen yaşam suumlresine katkıda bulunan bir ccedilok sağlık faydasına olumsuz etkide bulunmaktadır
bull Ccedilocukluk ccedilağı obezitesi ile muumlcadeledeki ilerleme yavaş ve tutarsız olmuştur Ccedilocukluk ccedilağı obezitesinin sonlandırılması komisyonu 2014 yılında değerlendirme iccedilin kurulmuş mevcut goumlrev ve stratejilerin boşluklarını doldurmak iccedilin kurulmuştur 100 den fazla DSOuml uumlye uumllkesi ile goumlruumlşuumllmuumlş yaklaşık 180 online goumlruumlş alınmış olup Komisyon tuumlm duumlnyada ccedilocukluk ve adolesan obezite başarıyla muumlcadele iccedilin farklı bağlamlarda bir dizi oumlneri geliştirmiştir
Ana oumlneriler şunlardır ndash Sağlıklı gıdaların alımını teşvik ndash Fiziksel aktiviteyi teşvik ndash Gebelik oumlncesi ve gebelik bakımı ndash Erken ccedilocukluk beslenmesi ve fiziksel aktivite ndash Okul ccedilağındaki ccedilocuklar iccedilin sağlık beslenme ve fiziksel aktivite ndash Ağırlık youmlnetimi
15-17 Kasım 2006 İstanbul
48 uumllke
DSOuml Obezite ile Muumlcadele Avrupa
Bakanlar Konferansında ldquoObezite
ile Muumlcadele Belgesirdquo
imzalandı
Avrupa boumllgesinde epideminin
engellenmesi ve eğilimin tersine
ccedilevrilmesi esas hedef olarak
belirlenmiştir
Başta ccedilocuklar ve adoumllesanlar olmak
uumlzere accedilıkccedila goumlruumllen bir ilerleme
uumllkelerin ccediloğunda oumlnuumlmuumlzdeki 4-5
yıl iccedilerisinde başarılmalı ve eğilimi
en geccedil 2015 yılı itibariyle tersine
ccedilevirmek muumlmkuumln olmalıdır 9
Bulaşıcı Olmayan Hastalıklar Kuumlresel Durum Raporu 2010rdquo ldquoEUR RC6212 Halk Sağlığı Hizmet ve Kapasitelerini Guumlccedillendirme Avrupa Eylem Planı 2012rdquo ldquoEURRC628 Sağlık 2020 Politika Ccedilerccedileve ve Stratejisi 2012rdquo ldquoBulaşıcı Olmayan Hastalıklardan Korunma ve Kontroluuml İccedilin Avrupa Stratejisi Uygulamaları Eylem Planı 2012-2016rdquo ldquo2008-2013 Bulaşıcı Olmayan Hastalıklardan Korunma ve Kontroluuml İccedilin Kuumlresel Strateji Eylem Planı 2008rdquo 2011 BM High Level Meeting DSOuml Avrupa Gıda ve Beslenme Eylem Planı 2014 ndash 2020
66 Duumlnya Sağlık Asamblesi A669 Bulaşıcı Olmayan Hastalıkların Kontrol ve Korunması Eylem Planı 2013-2020
Viyana Deklerasyonu Rome 2014 International Nutrition Conference 2
bull Nikotin bağımlılığı tedavisi
bull Yeterli emzirme ve tamamlayıcı gıdanın
teşvik edilmesi
bull Alkolluuml araba kullanma kanunlarının
uygulanması
bull Tuz yağ ve şeker oranı yuumlksek yiyecek
ve iccedileceklerin oumlzelliklere ccedilocuklara
youmlnelik pazarlanması uumlzerinde sınırlamalar
bull Sağlıklı beslenmeyi teşvik iccedilin gıda
vergileri ve yardımlarıdır
DSOuml MUumlDAHALE PROGRAMLARI laquomaliyet etkin ve duumlşuumlk
maliyetli muumldahaleraquo
BOHrsquolere ilişkin Duumlnya Kuumlresel Durum Raporu 2011
bull Okullarda sağlıklı beslenme ortamları yaratılması
bull Sağlık hizmetlerinde beslenmeyle ilgi bilgi ve
danışmanlık verilmesi
bull Ulusal fiziksel aktivite rehberleri
bull Ccedilocuklar iccedilin okul temelli fiziksel aktivite programları
bull Fiziksel aktivite ve sağlıklı beslenme iccedilin işyeri
programları
bull Fiziksel aktivite ve sağlıklı beslenme iccedilin toplum
programları
bull Yapılandırılmış ccedilevrenin fiziksel aktiviteyi teşvik
edecek şekilde tasarlanması
DSOuml MUumlDAHALE PROGRAMLARI
BOHrsquolere ilişkin Duumlnya Kuumlresel Durum Raporu 2011
66 Duumlnya Sağlık Asamblesinde kabul edilen kuumlresel goumlnuumllluuml hedefler arasında
2025 yılına kadar Bulaşıcı Olmayan Hastalıklardan kaynaklanan erken oumlluumlmleri
25 oranında azaltmak vardır
Avrupa Gıda ve Beslenme Eylem Planı 2015-2020
bull Sağlıklı beslenme ve iccedilecek ccedilevreleri oluşturmak
bull Korunmasız gruplar iccedilin yaşam boyunca sağlıklı beslenmenin kazanımlarını teşvik etmek
bull Sağlık sistemlerini sağlıklı beslenmeyi destekleyecek şekilde yeniden guumlccedillendirmek
bull Suumlrveyans izleme değerlendirme ve araştırmaları desteklemek ve
bull Tuumlm sağlık politikaları yaklaşımı iccedilin iccedilin youmlnetişim ve sektoumlrlerarası işbirliklerini guumlccedillendirmek
Tuumlrkiyersquode durum Tuumlrkiye Hastalık Yuumlkuuml Ccedilalışması
2002-2004 bull Obezitenin oumlnlenmesi ile oumlnlenebilecek oumlluumlm sayıları
iskemikkalp hastalığında 29581 iskemik inmede 11109 diyabette 7674rsquoduumlr Toplamda ise 57143 oumlluumlm oumlnlenebilmekte olup bu tuumlm oumlluumlmlerin 133rsquouumlnuuml oluşturmaktadır
bull Obezitenin oumlnlenmesi ile oumlnlenebilecek DALY sayıları iskemik kalp hastalığın da 346294 diyabette 152240 iskemik inmede 146930 olarak hesaplanmıştır Oumlnlenebilecek DALY sayısı toplam DALYrsquonin 73rsquouumlnuuml oluştur maktadır
bull
Hastalık Yuumlkuuml 2013
bull 2002 yılına goumlre 2012 yılında toplam hastalık yuumlkuumlnuumln (DALY) 6 azaldığı goumlruumllmuumlştuumlr
bull Bu duumlşuumlşuumln en buumlyuumlk sebebi 1 Grup hastalıklara (bulaşıcı hastalıklar gebelik yeni doğanlar ve beslenmeyle ilgili hastalık) bağlı toplam 40rsquolık duumlşuumlştuumlr
bull Ancak her ne kadar toplam hastalık yuumlkuumlnde bir duumlşuumlş sağlansa da 2 Grup hastalıklar yani bulaşıcı olmayan hastalıklara bağlı hastalık yuumlkuumlnde 4rsquoluumlk bir artış goumlruumllmektedir
bull Hastalık yuumlkuumlnuuml oluşturan ilk 5 nedene bakıldığında bu nedenlerin tamamının bulaşıcı olmayan hastalıklar olduğu goumlruumllmektedir İ
bull llk sırada 74 ile iskemik kalp hastalığı 2 Sırada 61 ile bel ağrısı 3 Sırada 41 ile serebrovaskuumller hastalıklar yer almaktadır Bunu sırasıyla diyabet ve KOAH ( 38 36) takip etmektedir
bull Bulaşıcı olmayan hastalıkların artışındaki en oumlnemli risk faktoumlrleri tuumltuumln kullanımı obezite yuumlksek tansiyon ve fizik aktivite azlığı olarak ortaya ccedilıkmaktadır
bull Ulusal Hastalık Yuumlkuuml Ccedilalışması 2013rdquo oumln sonuccedilları
Yetişkin TBSA 2010 30 obez 35 fazla kilolu Adolesan HBSC 2009-2010 fazla kilolu veya obez 11 yaş K 7 E 16 13 yaş K 10 E 18 15 yaş K 6 E 17 Ccedilocuk (7-8 yaş) COSI _TUR 2013 83 obez 142 fazla kilolu 0-5 yaş TNSA 2010 59rsquou (E7 K49) obezşişman 146rsquosı (E162 K146) fazla kilolu 19-24 ay yaş grubunda 150 (E144 K155) olup en yuumlksek duumlzeyde bulunmuştur
TNSA 2013
bull 5 yaş altı ccedilocukların 11rsquoi fazla kiloluşişmandır (E 117 K 99) ndash 6 aydan kuumlccediluumlk 98 ndash 6-8 ay 134 ndash 9-11 ay 106 ndash 12-17 ay 186 ndash 18-23 119 ndash 24-25 ay 126 ve 36-47 ay 63
bull erken doğum sıralarındaki ccedilocuklarda daha yuumlksektir (ikinci ve uumlccediluumlncuuml doğum sırası iccedilin yuumlzde 13 ve altıncı ve daha buumlyuumlk doğum sırası iccedilin yuumlzde 9)
bull Fazla kiloluluk ve şişmanlık buumlyuumlk doğum aral klar nda (48 bull veya daha fazla ay sonra doğan ccedilocuklarda yuumlzde 12) ve anneleri taraf ndan
doğumda ortalamaveya uumlstuuml buumlyuumlkluumlkte beyan edilen ccedilocuklar aras nda da daha yayg nd r (yuumlzde 12)
bull Tuumlrkiyersquode yetersiz beslenme daha duumlşuumlk sosyo-ekonomik statuumldeki nuumlfusun bir sorunu iken fazla kilolulukşişmanlık daha yuumlksek sosyo-ekonomik statuumldeki nuumlfusun bir problemi olarak oumlne ccedilıkmaktadır
bull Body mass index percentiles for Turkish children aged 0-84 months
bull Kondolot M1 Balci E Ozturk A Mazicioglu MM Hatipoglu N Kurtoglu S Ustunbas HB
bull Ann Hum Biol 2011 Nov38(6)676-80 doi 103109030144602011605800 Epub 2011 Sep 29 ndash The overweight and obesity prevalences were
identical in both genders 100 and 49 respectively
bull laquoinfant obesity preventionraquo bull Search results bull Items 1 to 20 of 3684 bull laquobaby obesityraquo bull Search results bull Items 1 to 20 of 8226 bull laquochild obesity preventionraquo bull Search results bull Items 1 to 20 of 9611
Bebeklik obezitesine etki eden faktoumlrler
bull Yetişkin obezitesinin oumlnemli bir belirleyicisi olan ccedilocukluk ccedilağı obezitesi gittikccedile artmaktadır
bull Infant doumlneminde yuumlksek protein iccedilerikli tuumlketimin ccedilocuklukda kilo almada oumlnemli bir belirleyici olduğu yuumlksek BMI katkısı olabileceği Fazla kilolu ve obez infantlar iccedilin daha duumlşuumlk protein infant formulaların (IpIF) aşırı kilo alımını oumlnlemesi konusunda kanıtlar vardır
(Early Life Factors Influencing the Risk of Obesity)
Bebeklik obezitesine etki eden faktoumlrler
bull Karışık yuumlksek enerji yoğun beslenen infantlarda 1 yıl iccedilinde daha fazla overweight goumlruumllduuml (Patterns of early dietary exposures have implications for maternal and child weight outcomes)
bull Toplam subkutanoumlz yağ dokusu (15 ve 24 aylık )ve okul ccedilağında kolesterol duumlzeyleri ile zayıf ilişki ancak uzun doumlnemli kardiomatabolik sonuccedillar iccedilin ccedilalışmalar gerekli (Subcutaneous fat mass in infancy and cardiovascular risk factors at school-age The generation R study Obesity (Silver Spring) 2016 Feb24(2)424-9 doi 101002oby21343 Epub 2016 Jan 6)
bull Ekonomik Etki Modeli infant doumlneminde IpIF alan bireylerin yaşamlarında duumlşuumlk BMI daha az obezite ve ilişkili hastalık geliştirdikleri daha uzun yaşadıkları daha az sağlık sistem maliyeti ve uumlretkenliği artırdığı belirlemiştir (The Economic Impact of Lower Protein Infant Formula for the Children of Overweight and Obese Mothers)
bull 2-18 yaş obez ccedilocuklarda laquodislipidemiraquo yuumlksek ve laquohipertrigliseridemiraquo oumln planda Obez hastalarda tiroid fonksiyonları ile ilişkili metabolik ve hormonal değişiklikler dislipidemi ve hepatositistozis ile ilişkili olabilir (Prevalence of Dyslipidemia and Associated Factors in Obese Children and AdolescentsElmaoğulları S1 Tepe D Uccedilaktuumlrk SA Karaca Kara F Demirel F J Clin Res Pediatr Endocrinol 2015 Sep 57(3)228-34 doi 104274jcrpe1867)
bull TC Sağlık Bakanlığı Stratejik Plan 2014 ndash 2017 iccedilerisinde ldquoStratejik Amaccedil 1 Sağlığa youmlnelik risklerden birey ve toplumu korumak ve sağlıklı hayat tarzını teşvik etmekrdquo
bull TC Kalkınma Bakanlığı Onuncu Kalkınma Planı 2014-2018 oumlncelikli programlardan 121 Sağlıklı Yaşam ve Hareketlilik Programı
bull 23122014 tarih ve 29214 sayılı Resmi Gazetede Başbakanlık Genelgesi olarak yayımlanan ldquoCcedilok Paydaşlı Sağlık Sorumluluğunu Geliştirme Programırdquo hedefi iccedilerisinde de sağlıklı beslenme ve hareketli hayat teşviklerine yer verilmiştir
A Tuumlrkiye Obezite ile Muumlcadele ve Kontrol Programı Youmlnetiminin Oluşturulması ve Politika Geliştirilmesi
B Obezitenin Oumlnlenmesine Youmlnelik Ccedilalışmalar -MEB Tarım Bakanlığı Belediyeler RTUumlK Medya
bull Farkındalık Ccedilalışmaları bull EğitimlerMateryal geliştirme bull Mevzuat duumlzenlemeleri ve rehberler
C Sağlık Kuruluşlarında Obezitenin Teşhisi ve Tedavisine Youmlnelik Oumlnlemler
D İzleme ve Değerlendirme
SAĞLIK BAKANLIĞI CcedilALIŞMALARI
bull A3 Ulusal ve Yerel Duumlzeyde Mevcut Durumun Saptanması ve Yapılacak Araştırmaların Desteklenmesi Strateji 4 Oumlzel gruplara youmlnelik (gebe ve emzikliler Bebek ve ccedilocuklar okul ccedilağı ccedilocukları yaşlılar sağlık ccedilalışanları vb) beslenme araştırmalarının yapılması
bull B1 Toplumun Obezite Yeterli ve Dengeli Beslenme ve Fiziksel Aktivite Konularında Bilgilendirilmesi ve Bilinccedillendirilmesi
bull Strateji 3 Koruyucu sağlık ve aile hekimliği hizmetleri kapsamında oumlncelikli olarak risk gruplarına (bebekler ccedilocuklar gebe ve emzikliler yaşlılar engelliler sigarayı bırakanlar vb) youmlnelik obezite ile muumlcadele uygulamalarının yaygınlaştırılması
bull Aktiviteler
bull 31 Bebeklerin doğumdan itibaren ilk 6 ay sadece anne suumltuuml ile beslenmesi 6 Aydan itibaren anne suumltuuml ile birlikte uygun ek besinlere başlanması ve iki yaşına kadar anne suumltuuml ile beslenmesinin teşvik edilmesine oumlzendirilmesi iccedilin bilgilendirme ccedilalışmalarının yapılması
bull 32 Gebe ve emziklilik doumlnemi kadınların duumlzenli aralıklarla sağlık kuruluşlarına başvurarak vuumlcut ağırlığı kontroluuml ile ilgili danışmanlık hizmetlerinden yararlanmalarının sağlanması iccedilin bilgilendirme ccedilalışmalarının yapılması
bull A2 Obezite İle Muumlcadelenin Youmlnetilmesinde Finansal Duumlzenlemeler
bull 21 Uumllke genelinde risk gruplarına (ccedilocuklar gebe ve emzikliler yaşlılar vb) youmlnelik yeterli ve dengeli beslenmeyi sağlayıcı nitelikte gıda maddelerine erişim imkanlarının teşvikine youmlnelik mevzuat yapılabilmesi iccedilin gerekli koordinasyonun sağlanması
bull 33 Yerel youmlnetimler tarafından oumlzellikle risk gruplarına (ccedilocuklar kadınlar gebeler engelliler yaşlılar vb) youmlnelik spor tesislerinin ve rekreasyonalanlarının oluşturulması ve oumldenek ayrılması
bull B2 Okullarda Obezite ile Muumlcadelede Yeterli ve Dengeli Beslenme ve Duumlzenli Fiziksel Aktivite Alışkanlığının Kazandırılması
bull Hedefler bull 1 oumlğretmen ve oumlğrencileri yeterli ve dengeli
beslenme ve fiziksel aktivite konularında bilgilendirmek
bull 2 aile okul ve medya işbirliği ile ilkoumlğretim ortaoumlğretim ve uumlniversitelerde ccedilocukların ve genccedillerin fiziksel aktivite spor faaliyetleri ve sosyal
bull aktivitelere youmlnlendirilmesini sağlamak bull 3 okullardaki fiziksel aktivite imkanlarını
buumltccedile imkanlarını da dikkate alarak arttırmak bull 4 okullarda verilen beslenme hizmetlerinde
denetimleri etkin şekilde yuumlruumltmek ve standardizasyonu sağlamak
bull 5 fazla kiloluluk prevalansını ccedilocuklarda 10 adolesanlarda 5rsquoe kadar azaltmak
ULUSAL FİZİKSEL AKTİVİTE REHBERİ
26
beslenmegovtr fizikselaktivitegovtr
27
bull DSOuml işbirliğinde Ulusal Fiziksel Aktivite Rehberi laquoccedilocuk-yetişkin yaşlı-engelliraquo
olmak uumlzere doumlrt farklı gruba youmlnelik hazırlanmıştır
bull Goumlrme engelliler iccedilin Tuumlrkiye Fiziksel Aktivite Rehberi Braille alfabesi olarak da
basılmıştır
Tuumlrkiye Beslenme Rehberi (TUumlBER) 2015
bull Boumlluumlm 7 Anne suumltuumlnuumln
korunması desteklenmesi ve gelişmesi tamamlayıcı beslenme
bull Boumlluumlm 8 Yaşam suumlrecinde beslenmenin oumlnemi ve enerji dengesi
ndash Gebelik ve emziklilik doumlneminde beslenme
- Okul oumlncesi doumlnemde beslenme
bull bu grupların enerji ve besin oumlgeleri gereksinimleri verilmiştir
bull Yaş grupları gebe ve emzikliler iccedilin enerji değerleri hesaplanmış oumlrnek menuumller bulunmaktadır
bull
Tablo 72 Altı ay-2 yaş grubu ccedilocukların enerji ve besin oumlgeleri gereksinmesi (IOM)
Yaş
(ay)
Enerji
(kkal)
Protein
(gkg)
Posa
(g)
A vit
(mcg)
D vit
(mcg)
E vit
(mg)
K vit
(mg)
C vit
(mg)
B1
(mg)
B2
(mg)
Niasin
(mg)
B6
(mg)
Folat
(mcg)
B12
(mcg)
0-6 Gereksinme anne suumltuuml ile karşılanır D vitamini ve demir desteği verilir (uumllke politikası)
6-12 710 16-20 - 500 10 5 25 50 03 03 4 03 80 05
12-24 1250 12-15 19 300 15 6 30 60 05 04 6 05 150 09
Tablo 72 (devam) Altı ay-2 yaş grubu ccedilocukların enerji ve besin oumlgeleri gereksinmesi
Yaş
(ay)
Pantotenik
asit (mg)
Biotin
(mcg)
Kolin
(mg)
Kalsiy
um
(mg)
Fosfor
(mg)
Demir
(mg)
Ccedilinko
(mg)
İyot
(mcg)
Flor
(mg)
Magnezy
um
(mg)
Manga
nez
(mg)
Krom
(mcg)
0-6 Gereksinme anne suumltuuml ile karşılanır D vitamini ve demir desteği verilir (uumllke politikası)
6-12 18 6 150 600 270 11 3 130 05 75 06 55
12-23 20 80 200 700 460 7 3 90 07 80 12 11
Ek 57 Gebe Kadin (25 yaş 8 aylık gebe)
Sabah Kahvaltısı 1 su bardağı suumlt
1 haşlanmış yumurta
1 yemek kaşığı pekmez
1 tatlı kaşığı tahin
Soumlğuumlş sebze
2 ince dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (kuşluk) 1 orta boy elma
4 adet ceviz
Oumlğle Yemeği 1 porsiyon et haşlama
1 porsiyon zeytinyağlı taze fasuumllye
1 porsiyon peynirli makarna
1 kase yoğurt
Mevsim salata
2 ince dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (ikindi) 1 kase muhallebi
Akşam Yemeği 1 kase domates ccedilorbası
1 porsiyon orman kebabı
2 dilim peynirli kol boumlreği
1 kase kuru kayısı hoşafı
Mevsim salata
1 ince dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (gece) 12 kase yoğurt
1 orta boy elma
Ek 58 Emziren Anne (30 yaş 3 aylık bebek)
Sabah Kahvaltısı 1 su bardağı suumlt
1 porsiyon beyaz peynir
1 adet haşlanmış yumurta
3-4 adet zeytin
1 yemek kaşığı pekmez
1 tatlı kaşığı tahin
Soumlğuumlş sebze
2 orta dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (kuşluk)
1 orta boy elma
12 su bardağı suumlt
Oumlğle Yemeği 1 kase sebze ccedilorba
1 porsiyon kıymalı semiz otu (yoğurtlu)
1 porsiyon soslu spaghetti
Mevsim salata
1 orta dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (ikindi) 1 adet peynirli tost
1 su bardağı ayran
Akşam Yemeği 1 kase tarhana ccedilorbası
1 porsiyon balık buğulama
1 porsiyon zeytinyağlı barbunya
1 dilim helva
Mevsim salata
1 orta dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (gece) 1 orta boy portakal
frac12 kase yoğurt
Gebe Bilgilendirme Sınıfı
bull25092014 tarihli ve 201428 Sayılı Genelgesi yayınlanmıştır Genelgenin yayınlanmasının akabinde uumlniversiteler eğitim araştırma hastaneleri ilgili meslek kuruluşları ve THSK Kadın ve Uumlreme Sağlığı Obezite Diyabet ve Metabolik Hastalıklar Daire Başkanlığımız temsilcilerinden muumlteşekkil Eğitim Ekibi tarafından
bull29-30 Eyluumll-1Ekim 2014 tarihlerinde Bolu ilinde 30
bull22-24 Ekim 2014 tarihleri arasında da Malatya ilinde 26 olmak uumlzere toplam 56 Sağlık Eğitimcisinin eğitimi gerccedilekleştirilmiştir
bullBu eğitimde Daire Başkanlığımız laquoGebelikte Beslenme ve Nutrisyonel Destekraquo konusunda sunumlarla destek vermiştir
Toplu beslenme sistemleri
bull Okullar
bull laquoSağlık Dostu Okulraquo
bull Hastaneler
bull Kurumlar
bull Uumlniversiteler
bull Cezaevleri
bull
bull Kreşlerde beslenme
bull Beslenme Dostu Kreş
bull Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığırsquona bağlı olan
ndash oumlzel kreş(0-36 ay)
ndash Guumlnduumlz Bakımevleri(37-66 ay)
ndash Ccedilocuk Kuluumlbuuml(6-12 yaş)
SONUCcedil
bull Ccedilocuk ve Yetişkin obezitesini oumlnlemek iccedilin ilk 1000 guumln
sağlıklı beslenme
bull Gebelikde beslenme ve fizik aktivite oumlnemlidir
ANCAK
Sağlığın korunması ve geliştirilmesi Sağlık Bakanlığının temel
goumlrevidir tek başına Sağlık Bakanlığı sorumluluğu ile gerccedilekleşemez
bull Sağlıklı birey ve toplum hedefine ulaşan yolda
bull oumlnemli kavşaklar
ndash Tuumlm Politikalarda Sağlık
ndash Tek Sağlık
ndash Sağlığa yatırım
ndash Sektoumlrlerarası İşbirliği
37
Kalkınma Uumlzerindeki Etkisi
bull BOHrsquolerin sosyoekonomik etkileri BM Binyıl Kalkınma Hedefleri (BKH)rsquone doğru ilerlemeyi de etkilemektedir
bull Sağlık belirleyicileri ile eğitim ve yoksulluk gibi sosyal belirleyicileri hedef alan BKHrsquoleri buumlyuumlmekte olan BOH salgını ve risk faktoumlrleri tarafından engellenmektedir
Kuumlresel olarak 2013 yılında 42 milyon okul oumlncesi ccedilocuk fazla kilolu
bull Ccedilocukluk ccedilağı obezitesi erişkin yaşta daha
yuumlksek obezite ihtimali erken oumlluumlm ve sakatlıkla ilişkilidir
bull Ancak gelecekteki artmış risklere ilaveten obez ccedilocuklar solunum guumlccedilluumlğuuml artmış kırık riski hipertansiyon kardiyovaskuumller hastalıkların erken belirteccedilleri insuumllin direnci ve psikolojik etkilerle karşı karşıyadır
Ccedilocukluk ccedilağı obezitesi
bull Duumlşuumlk ve orta gelir duumlzeyli uumllkelerdeki ccedilocuklar prenatal bebeklik ve ccedilocukluk doumlnemlerinde yetersiz beslenmeye karşı daha savunmasızdır
bull Aynı zamanda bu ccedilocuklar yuumlksek yağ yuumlksek şeker yuumlksek tuz enerji yoğun ve mikro besinden fakir fiyatı daha ucuz ancak besin kalitesi duumlşuumlk gıdalara maruz kalmaktadırlar Bu beslenme alışkanlıkları duumlşuumlk fiziksel aktivite seviyeleriyle birlikte yetersiz beslenme sorunları ccediloumlzuumlmsuumlz kalırken aynı zamanda ccedilocukluk ccedilağı obezitesinde keskin artışlara yol accedilmaktadır
Ccedilocukluk Ccedilağı Obezitesinin Sonlandırılması Komisyonu (ECHO) Raporu
Genel Bakış
bull Ccedilocukluk ccedilağı obezitesi pek ccedilok uumllkede alarm verici boyutlara ulaşmaktadır acil ve ciddi bir sorun teşkil etmektedir Birleşmiş Milletler tarafından 2015 yılında hazırlanan Suumlrduumlruumllebilir Kalkınma Hedeflerinde bulaşıcı olmayan hastalıkların oumlnlenmesi ve kontroluumlnuumln temel oumlncelikler olarak tanımlamıştır Bulaşıcı olmayan hastalıklar risk faktoumlrleri arasında obezite oumlzellikle endişe vericidir ve uzamış beklenen yaşam suumlresine katkıda bulunan bir ccedilok sağlık faydasına olumsuz etkide bulunmaktadır
bull Ccedilocukluk ccedilağı obezitesi ile muumlcadeledeki ilerleme yavaş ve tutarsız olmuştur Ccedilocukluk ccedilağı obezitesinin sonlandırılması komisyonu 2014 yılında değerlendirme iccedilin kurulmuş mevcut goumlrev ve stratejilerin boşluklarını doldurmak iccedilin kurulmuştur 100 den fazla DSOuml uumlye uumllkesi ile goumlruumlşuumllmuumlş yaklaşık 180 online goumlruumlş alınmış olup Komisyon tuumlm duumlnyada ccedilocukluk ve adolesan obezite başarıyla muumlcadele iccedilin farklı bağlamlarda bir dizi oumlneri geliştirmiştir
Ana oumlneriler şunlardır ndash Sağlıklı gıdaların alımını teşvik ndash Fiziksel aktiviteyi teşvik ndash Gebelik oumlncesi ve gebelik bakımı ndash Erken ccedilocukluk beslenmesi ve fiziksel aktivite ndash Okul ccedilağındaki ccedilocuklar iccedilin sağlık beslenme ve fiziksel aktivite ndash Ağırlık youmlnetimi
15-17 Kasım 2006 İstanbul
48 uumllke
DSOuml Obezite ile Muumlcadele Avrupa
Bakanlar Konferansında ldquoObezite
ile Muumlcadele Belgesirdquo
imzalandı
Avrupa boumllgesinde epideminin
engellenmesi ve eğilimin tersine
ccedilevrilmesi esas hedef olarak
belirlenmiştir
Başta ccedilocuklar ve adoumllesanlar olmak
uumlzere accedilıkccedila goumlruumllen bir ilerleme
uumllkelerin ccediloğunda oumlnuumlmuumlzdeki 4-5
yıl iccedilerisinde başarılmalı ve eğilimi
en geccedil 2015 yılı itibariyle tersine
ccedilevirmek muumlmkuumln olmalıdır 9
Bulaşıcı Olmayan Hastalıklar Kuumlresel Durum Raporu 2010rdquo ldquoEUR RC6212 Halk Sağlığı Hizmet ve Kapasitelerini Guumlccedillendirme Avrupa Eylem Planı 2012rdquo ldquoEURRC628 Sağlık 2020 Politika Ccedilerccedileve ve Stratejisi 2012rdquo ldquoBulaşıcı Olmayan Hastalıklardan Korunma ve Kontroluuml İccedilin Avrupa Stratejisi Uygulamaları Eylem Planı 2012-2016rdquo ldquo2008-2013 Bulaşıcı Olmayan Hastalıklardan Korunma ve Kontroluuml İccedilin Kuumlresel Strateji Eylem Planı 2008rdquo 2011 BM High Level Meeting DSOuml Avrupa Gıda ve Beslenme Eylem Planı 2014 ndash 2020
66 Duumlnya Sağlık Asamblesi A669 Bulaşıcı Olmayan Hastalıkların Kontrol ve Korunması Eylem Planı 2013-2020
Viyana Deklerasyonu Rome 2014 International Nutrition Conference 2
bull Nikotin bağımlılığı tedavisi
bull Yeterli emzirme ve tamamlayıcı gıdanın
teşvik edilmesi
bull Alkolluuml araba kullanma kanunlarının
uygulanması
bull Tuz yağ ve şeker oranı yuumlksek yiyecek
ve iccedileceklerin oumlzelliklere ccedilocuklara
youmlnelik pazarlanması uumlzerinde sınırlamalar
bull Sağlıklı beslenmeyi teşvik iccedilin gıda
vergileri ve yardımlarıdır
DSOuml MUumlDAHALE PROGRAMLARI laquomaliyet etkin ve duumlşuumlk
maliyetli muumldahaleraquo
BOHrsquolere ilişkin Duumlnya Kuumlresel Durum Raporu 2011
bull Okullarda sağlıklı beslenme ortamları yaratılması
bull Sağlık hizmetlerinde beslenmeyle ilgi bilgi ve
danışmanlık verilmesi
bull Ulusal fiziksel aktivite rehberleri
bull Ccedilocuklar iccedilin okul temelli fiziksel aktivite programları
bull Fiziksel aktivite ve sağlıklı beslenme iccedilin işyeri
programları
bull Fiziksel aktivite ve sağlıklı beslenme iccedilin toplum
programları
bull Yapılandırılmış ccedilevrenin fiziksel aktiviteyi teşvik
edecek şekilde tasarlanması
DSOuml MUumlDAHALE PROGRAMLARI
BOHrsquolere ilişkin Duumlnya Kuumlresel Durum Raporu 2011
66 Duumlnya Sağlık Asamblesinde kabul edilen kuumlresel goumlnuumllluuml hedefler arasında
2025 yılına kadar Bulaşıcı Olmayan Hastalıklardan kaynaklanan erken oumlluumlmleri
25 oranında azaltmak vardır
Avrupa Gıda ve Beslenme Eylem Planı 2015-2020
bull Sağlıklı beslenme ve iccedilecek ccedilevreleri oluşturmak
bull Korunmasız gruplar iccedilin yaşam boyunca sağlıklı beslenmenin kazanımlarını teşvik etmek
bull Sağlık sistemlerini sağlıklı beslenmeyi destekleyecek şekilde yeniden guumlccedillendirmek
bull Suumlrveyans izleme değerlendirme ve araştırmaları desteklemek ve
bull Tuumlm sağlık politikaları yaklaşımı iccedilin iccedilin youmlnetişim ve sektoumlrlerarası işbirliklerini guumlccedillendirmek
Tuumlrkiyersquode durum Tuumlrkiye Hastalık Yuumlkuuml Ccedilalışması
2002-2004 bull Obezitenin oumlnlenmesi ile oumlnlenebilecek oumlluumlm sayıları
iskemikkalp hastalığında 29581 iskemik inmede 11109 diyabette 7674rsquoduumlr Toplamda ise 57143 oumlluumlm oumlnlenebilmekte olup bu tuumlm oumlluumlmlerin 133rsquouumlnuuml oluşturmaktadır
bull Obezitenin oumlnlenmesi ile oumlnlenebilecek DALY sayıları iskemik kalp hastalığın da 346294 diyabette 152240 iskemik inmede 146930 olarak hesaplanmıştır Oumlnlenebilecek DALY sayısı toplam DALYrsquonin 73rsquouumlnuuml oluştur maktadır
bull
Hastalık Yuumlkuuml 2013
bull 2002 yılına goumlre 2012 yılında toplam hastalık yuumlkuumlnuumln (DALY) 6 azaldığı goumlruumllmuumlştuumlr
bull Bu duumlşuumlşuumln en buumlyuumlk sebebi 1 Grup hastalıklara (bulaşıcı hastalıklar gebelik yeni doğanlar ve beslenmeyle ilgili hastalık) bağlı toplam 40rsquolık duumlşuumlştuumlr
bull Ancak her ne kadar toplam hastalık yuumlkuumlnde bir duumlşuumlş sağlansa da 2 Grup hastalıklar yani bulaşıcı olmayan hastalıklara bağlı hastalık yuumlkuumlnde 4rsquoluumlk bir artış goumlruumllmektedir
bull Hastalık yuumlkuumlnuuml oluşturan ilk 5 nedene bakıldığında bu nedenlerin tamamının bulaşıcı olmayan hastalıklar olduğu goumlruumllmektedir İ
bull llk sırada 74 ile iskemik kalp hastalığı 2 Sırada 61 ile bel ağrısı 3 Sırada 41 ile serebrovaskuumller hastalıklar yer almaktadır Bunu sırasıyla diyabet ve KOAH ( 38 36) takip etmektedir
bull Bulaşıcı olmayan hastalıkların artışındaki en oumlnemli risk faktoumlrleri tuumltuumln kullanımı obezite yuumlksek tansiyon ve fizik aktivite azlığı olarak ortaya ccedilıkmaktadır
bull Ulusal Hastalık Yuumlkuuml Ccedilalışması 2013rdquo oumln sonuccedilları
Yetişkin TBSA 2010 30 obez 35 fazla kilolu Adolesan HBSC 2009-2010 fazla kilolu veya obez 11 yaş K 7 E 16 13 yaş K 10 E 18 15 yaş K 6 E 17 Ccedilocuk (7-8 yaş) COSI _TUR 2013 83 obez 142 fazla kilolu 0-5 yaş TNSA 2010 59rsquou (E7 K49) obezşişman 146rsquosı (E162 K146) fazla kilolu 19-24 ay yaş grubunda 150 (E144 K155) olup en yuumlksek duumlzeyde bulunmuştur
TNSA 2013
bull 5 yaş altı ccedilocukların 11rsquoi fazla kiloluşişmandır (E 117 K 99) ndash 6 aydan kuumlccediluumlk 98 ndash 6-8 ay 134 ndash 9-11 ay 106 ndash 12-17 ay 186 ndash 18-23 119 ndash 24-25 ay 126 ve 36-47 ay 63
bull erken doğum sıralarındaki ccedilocuklarda daha yuumlksektir (ikinci ve uumlccediluumlncuuml doğum sırası iccedilin yuumlzde 13 ve altıncı ve daha buumlyuumlk doğum sırası iccedilin yuumlzde 9)
bull Fazla kiloluluk ve şişmanlık buumlyuumlk doğum aral klar nda (48 bull veya daha fazla ay sonra doğan ccedilocuklarda yuumlzde 12) ve anneleri taraf ndan
doğumda ortalamaveya uumlstuuml buumlyuumlkluumlkte beyan edilen ccedilocuklar aras nda da daha yayg nd r (yuumlzde 12)
bull Tuumlrkiyersquode yetersiz beslenme daha duumlşuumlk sosyo-ekonomik statuumldeki nuumlfusun bir sorunu iken fazla kilolulukşişmanlık daha yuumlksek sosyo-ekonomik statuumldeki nuumlfusun bir problemi olarak oumlne ccedilıkmaktadır
bull Body mass index percentiles for Turkish children aged 0-84 months
bull Kondolot M1 Balci E Ozturk A Mazicioglu MM Hatipoglu N Kurtoglu S Ustunbas HB
bull Ann Hum Biol 2011 Nov38(6)676-80 doi 103109030144602011605800 Epub 2011 Sep 29 ndash The overweight and obesity prevalences were
identical in both genders 100 and 49 respectively
bull laquoinfant obesity preventionraquo bull Search results bull Items 1 to 20 of 3684 bull laquobaby obesityraquo bull Search results bull Items 1 to 20 of 8226 bull laquochild obesity preventionraquo bull Search results bull Items 1 to 20 of 9611
Bebeklik obezitesine etki eden faktoumlrler
bull Yetişkin obezitesinin oumlnemli bir belirleyicisi olan ccedilocukluk ccedilağı obezitesi gittikccedile artmaktadır
bull Infant doumlneminde yuumlksek protein iccedilerikli tuumlketimin ccedilocuklukda kilo almada oumlnemli bir belirleyici olduğu yuumlksek BMI katkısı olabileceği Fazla kilolu ve obez infantlar iccedilin daha duumlşuumlk protein infant formulaların (IpIF) aşırı kilo alımını oumlnlemesi konusunda kanıtlar vardır
(Early Life Factors Influencing the Risk of Obesity)
Bebeklik obezitesine etki eden faktoumlrler
bull Karışık yuumlksek enerji yoğun beslenen infantlarda 1 yıl iccedilinde daha fazla overweight goumlruumllduuml (Patterns of early dietary exposures have implications for maternal and child weight outcomes)
bull Toplam subkutanoumlz yağ dokusu (15 ve 24 aylık )ve okul ccedilağında kolesterol duumlzeyleri ile zayıf ilişki ancak uzun doumlnemli kardiomatabolik sonuccedillar iccedilin ccedilalışmalar gerekli (Subcutaneous fat mass in infancy and cardiovascular risk factors at school-age The generation R study Obesity (Silver Spring) 2016 Feb24(2)424-9 doi 101002oby21343 Epub 2016 Jan 6)
bull Ekonomik Etki Modeli infant doumlneminde IpIF alan bireylerin yaşamlarında duumlşuumlk BMI daha az obezite ve ilişkili hastalık geliştirdikleri daha uzun yaşadıkları daha az sağlık sistem maliyeti ve uumlretkenliği artırdığı belirlemiştir (The Economic Impact of Lower Protein Infant Formula for the Children of Overweight and Obese Mothers)
bull 2-18 yaş obez ccedilocuklarda laquodislipidemiraquo yuumlksek ve laquohipertrigliseridemiraquo oumln planda Obez hastalarda tiroid fonksiyonları ile ilişkili metabolik ve hormonal değişiklikler dislipidemi ve hepatositistozis ile ilişkili olabilir (Prevalence of Dyslipidemia and Associated Factors in Obese Children and AdolescentsElmaoğulları S1 Tepe D Uccedilaktuumlrk SA Karaca Kara F Demirel F J Clin Res Pediatr Endocrinol 2015 Sep 57(3)228-34 doi 104274jcrpe1867)
bull TC Sağlık Bakanlığı Stratejik Plan 2014 ndash 2017 iccedilerisinde ldquoStratejik Amaccedil 1 Sağlığa youmlnelik risklerden birey ve toplumu korumak ve sağlıklı hayat tarzını teşvik etmekrdquo
bull TC Kalkınma Bakanlığı Onuncu Kalkınma Planı 2014-2018 oumlncelikli programlardan 121 Sağlıklı Yaşam ve Hareketlilik Programı
bull 23122014 tarih ve 29214 sayılı Resmi Gazetede Başbakanlık Genelgesi olarak yayımlanan ldquoCcedilok Paydaşlı Sağlık Sorumluluğunu Geliştirme Programırdquo hedefi iccedilerisinde de sağlıklı beslenme ve hareketli hayat teşviklerine yer verilmiştir
A Tuumlrkiye Obezite ile Muumlcadele ve Kontrol Programı Youmlnetiminin Oluşturulması ve Politika Geliştirilmesi
B Obezitenin Oumlnlenmesine Youmlnelik Ccedilalışmalar -MEB Tarım Bakanlığı Belediyeler RTUumlK Medya
bull Farkındalık Ccedilalışmaları bull EğitimlerMateryal geliştirme bull Mevzuat duumlzenlemeleri ve rehberler
C Sağlık Kuruluşlarında Obezitenin Teşhisi ve Tedavisine Youmlnelik Oumlnlemler
D İzleme ve Değerlendirme
SAĞLIK BAKANLIĞI CcedilALIŞMALARI
bull A3 Ulusal ve Yerel Duumlzeyde Mevcut Durumun Saptanması ve Yapılacak Araştırmaların Desteklenmesi Strateji 4 Oumlzel gruplara youmlnelik (gebe ve emzikliler Bebek ve ccedilocuklar okul ccedilağı ccedilocukları yaşlılar sağlık ccedilalışanları vb) beslenme araştırmalarının yapılması
bull B1 Toplumun Obezite Yeterli ve Dengeli Beslenme ve Fiziksel Aktivite Konularında Bilgilendirilmesi ve Bilinccedillendirilmesi
bull Strateji 3 Koruyucu sağlık ve aile hekimliği hizmetleri kapsamında oumlncelikli olarak risk gruplarına (bebekler ccedilocuklar gebe ve emzikliler yaşlılar engelliler sigarayı bırakanlar vb) youmlnelik obezite ile muumlcadele uygulamalarının yaygınlaştırılması
bull Aktiviteler
bull 31 Bebeklerin doğumdan itibaren ilk 6 ay sadece anne suumltuuml ile beslenmesi 6 Aydan itibaren anne suumltuuml ile birlikte uygun ek besinlere başlanması ve iki yaşına kadar anne suumltuuml ile beslenmesinin teşvik edilmesine oumlzendirilmesi iccedilin bilgilendirme ccedilalışmalarının yapılması
bull 32 Gebe ve emziklilik doumlnemi kadınların duumlzenli aralıklarla sağlık kuruluşlarına başvurarak vuumlcut ağırlığı kontroluuml ile ilgili danışmanlık hizmetlerinden yararlanmalarının sağlanması iccedilin bilgilendirme ccedilalışmalarının yapılması
bull A2 Obezite İle Muumlcadelenin Youmlnetilmesinde Finansal Duumlzenlemeler
bull 21 Uumllke genelinde risk gruplarına (ccedilocuklar gebe ve emzikliler yaşlılar vb) youmlnelik yeterli ve dengeli beslenmeyi sağlayıcı nitelikte gıda maddelerine erişim imkanlarının teşvikine youmlnelik mevzuat yapılabilmesi iccedilin gerekli koordinasyonun sağlanması
bull 33 Yerel youmlnetimler tarafından oumlzellikle risk gruplarına (ccedilocuklar kadınlar gebeler engelliler yaşlılar vb) youmlnelik spor tesislerinin ve rekreasyonalanlarının oluşturulması ve oumldenek ayrılması
bull B2 Okullarda Obezite ile Muumlcadelede Yeterli ve Dengeli Beslenme ve Duumlzenli Fiziksel Aktivite Alışkanlığının Kazandırılması
bull Hedefler bull 1 oumlğretmen ve oumlğrencileri yeterli ve dengeli
beslenme ve fiziksel aktivite konularında bilgilendirmek
bull 2 aile okul ve medya işbirliği ile ilkoumlğretim ortaoumlğretim ve uumlniversitelerde ccedilocukların ve genccedillerin fiziksel aktivite spor faaliyetleri ve sosyal
bull aktivitelere youmlnlendirilmesini sağlamak bull 3 okullardaki fiziksel aktivite imkanlarını
buumltccedile imkanlarını da dikkate alarak arttırmak bull 4 okullarda verilen beslenme hizmetlerinde
denetimleri etkin şekilde yuumlruumltmek ve standardizasyonu sağlamak
bull 5 fazla kiloluluk prevalansını ccedilocuklarda 10 adolesanlarda 5rsquoe kadar azaltmak
ULUSAL FİZİKSEL AKTİVİTE REHBERİ
26
beslenmegovtr fizikselaktivitegovtr
27
bull DSOuml işbirliğinde Ulusal Fiziksel Aktivite Rehberi laquoccedilocuk-yetişkin yaşlı-engelliraquo
olmak uumlzere doumlrt farklı gruba youmlnelik hazırlanmıştır
bull Goumlrme engelliler iccedilin Tuumlrkiye Fiziksel Aktivite Rehberi Braille alfabesi olarak da
basılmıştır
Tuumlrkiye Beslenme Rehberi (TUumlBER) 2015
bull Boumlluumlm 7 Anne suumltuumlnuumln
korunması desteklenmesi ve gelişmesi tamamlayıcı beslenme
bull Boumlluumlm 8 Yaşam suumlrecinde beslenmenin oumlnemi ve enerji dengesi
ndash Gebelik ve emziklilik doumlneminde beslenme
- Okul oumlncesi doumlnemde beslenme
bull bu grupların enerji ve besin oumlgeleri gereksinimleri verilmiştir
bull Yaş grupları gebe ve emzikliler iccedilin enerji değerleri hesaplanmış oumlrnek menuumller bulunmaktadır
bull
Tablo 72 Altı ay-2 yaş grubu ccedilocukların enerji ve besin oumlgeleri gereksinmesi (IOM)
Yaş
(ay)
Enerji
(kkal)
Protein
(gkg)
Posa
(g)
A vit
(mcg)
D vit
(mcg)
E vit
(mg)
K vit
(mg)
C vit
(mg)
B1
(mg)
B2
(mg)
Niasin
(mg)
B6
(mg)
Folat
(mcg)
B12
(mcg)
0-6 Gereksinme anne suumltuuml ile karşılanır D vitamini ve demir desteği verilir (uumllke politikası)
6-12 710 16-20 - 500 10 5 25 50 03 03 4 03 80 05
12-24 1250 12-15 19 300 15 6 30 60 05 04 6 05 150 09
Tablo 72 (devam) Altı ay-2 yaş grubu ccedilocukların enerji ve besin oumlgeleri gereksinmesi
Yaş
(ay)
Pantotenik
asit (mg)
Biotin
(mcg)
Kolin
(mg)
Kalsiy
um
(mg)
Fosfor
(mg)
Demir
(mg)
Ccedilinko
(mg)
İyot
(mcg)
Flor
(mg)
Magnezy
um
(mg)
Manga
nez
(mg)
Krom
(mcg)
0-6 Gereksinme anne suumltuuml ile karşılanır D vitamini ve demir desteği verilir (uumllke politikası)
6-12 18 6 150 600 270 11 3 130 05 75 06 55
12-23 20 80 200 700 460 7 3 90 07 80 12 11
Ek 57 Gebe Kadin (25 yaş 8 aylık gebe)
Sabah Kahvaltısı 1 su bardağı suumlt
1 haşlanmış yumurta
1 yemek kaşığı pekmez
1 tatlı kaşığı tahin
Soumlğuumlş sebze
2 ince dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (kuşluk) 1 orta boy elma
4 adet ceviz
Oumlğle Yemeği 1 porsiyon et haşlama
1 porsiyon zeytinyağlı taze fasuumllye
1 porsiyon peynirli makarna
1 kase yoğurt
Mevsim salata
2 ince dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (ikindi) 1 kase muhallebi
Akşam Yemeği 1 kase domates ccedilorbası
1 porsiyon orman kebabı
2 dilim peynirli kol boumlreği
1 kase kuru kayısı hoşafı
Mevsim salata
1 ince dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (gece) 12 kase yoğurt
1 orta boy elma
Ek 58 Emziren Anne (30 yaş 3 aylık bebek)
Sabah Kahvaltısı 1 su bardağı suumlt
1 porsiyon beyaz peynir
1 adet haşlanmış yumurta
3-4 adet zeytin
1 yemek kaşığı pekmez
1 tatlı kaşığı tahin
Soumlğuumlş sebze
2 orta dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (kuşluk)
1 orta boy elma
12 su bardağı suumlt
Oumlğle Yemeği 1 kase sebze ccedilorba
1 porsiyon kıymalı semiz otu (yoğurtlu)
1 porsiyon soslu spaghetti
Mevsim salata
1 orta dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (ikindi) 1 adet peynirli tost
1 su bardağı ayran
Akşam Yemeği 1 kase tarhana ccedilorbası
1 porsiyon balık buğulama
1 porsiyon zeytinyağlı barbunya
1 dilim helva
Mevsim salata
1 orta dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (gece) 1 orta boy portakal
frac12 kase yoğurt
Gebe Bilgilendirme Sınıfı
bull25092014 tarihli ve 201428 Sayılı Genelgesi yayınlanmıştır Genelgenin yayınlanmasının akabinde uumlniversiteler eğitim araştırma hastaneleri ilgili meslek kuruluşları ve THSK Kadın ve Uumlreme Sağlığı Obezite Diyabet ve Metabolik Hastalıklar Daire Başkanlığımız temsilcilerinden muumlteşekkil Eğitim Ekibi tarafından
bull29-30 Eyluumll-1Ekim 2014 tarihlerinde Bolu ilinde 30
bull22-24 Ekim 2014 tarihleri arasında da Malatya ilinde 26 olmak uumlzere toplam 56 Sağlık Eğitimcisinin eğitimi gerccedilekleştirilmiştir
bullBu eğitimde Daire Başkanlığımız laquoGebelikte Beslenme ve Nutrisyonel Destekraquo konusunda sunumlarla destek vermiştir
Toplu beslenme sistemleri
bull Okullar
bull laquoSağlık Dostu Okulraquo
bull Hastaneler
bull Kurumlar
bull Uumlniversiteler
bull Cezaevleri
bull
bull Kreşlerde beslenme
bull Beslenme Dostu Kreş
bull Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığırsquona bağlı olan
ndash oumlzel kreş(0-36 ay)
ndash Guumlnduumlz Bakımevleri(37-66 ay)
ndash Ccedilocuk Kuluumlbuuml(6-12 yaş)
SONUCcedil
bull Ccedilocuk ve Yetişkin obezitesini oumlnlemek iccedilin ilk 1000 guumln
sağlıklı beslenme
bull Gebelikde beslenme ve fizik aktivite oumlnemlidir
ANCAK
Sağlığın korunması ve geliştirilmesi Sağlık Bakanlığının temel
goumlrevidir tek başına Sağlık Bakanlığı sorumluluğu ile gerccedilekleşemez
bull Sağlıklı birey ve toplum hedefine ulaşan yolda
bull oumlnemli kavşaklar
ndash Tuumlm Politikalarda Sağlık
ndash Tek Sağlık
ndash Sağlığa yatırım
ndash Sektoumlrlerarası İşbirliği
37
Kuumlresel olarak 2013 yılında 42 milyon okul oumlncesi ccedilocuk fazla kilolu
bull Ccedilocukluk ccedilağı obezitesi erişkin yaşta daha
yuumlksek obezite ihtimali erken oumlluumlm ve sakatlıkla ilişkilidir
bull Ancak gelecekteki artmış risklere ilaveten obez ccedilocuklar solunum guumlccedilluumlğuuml artmış kırık riski hipertansiyon kardiyovaskuumller hastalıkların erken belirteccedilleri insuumllin direnci ve psikolojik etkilerle karşı karşıyadır
Ccedilocukluk ccedilağı obezitesi
bull Duumlşuumlk ve orta gelir duumlzeyli uumllkelerdeki ccedilocuklar prenatal bebeklik ve ccedilocukluk doumlnemlerinde yetersiz beslenmeye karşı daha savunmasızdır
bull Aynı zamanda bu ccedilocuklar yuumlksek yağ yuumlksek şeker yuumlksek tuz enerji yoğun ve mikro besinden fakir fiyatı daha ucuz ancak besin kalitesi duumlşuumlk gıdalara maruz kalmaktadırlar Bu beslenme alışkanlıkları duumlşuumlk fiziksel aktivite seviyeleriyle birlikte yetersiz beslenme sorunları ccediloumlzuumlmsuumlz kalırken aynı zamanda ccedilocukluk ccedilağı obezitesinde keskin artışlara yol accedilmaktadır
Ccedilocukluk Ccedilağı Obezitesinin Sonlandırılması Komisyonu (ECHO) Raporu
Genel Bakış
bull Ccedilocukluk ccedilağı obezitesi pek ccedilok uumllkede alarm verici boyutlara ulaşmaktadır acil ve ciddi bir sorun teşkil etmektedir Birleşmiş Milletler tarafından 2015 yılında hazırlanan Suumlrduumlruumllebilir Kalkınma Hedeflerinde bulaşıcı olmayan hastalıkların oumlnlenmesi ve kontroluumlnuumln temel oumlncelikler olarak tanımlamıştır Bulaşıcı olmayan hastalıklar risk faktoumlrleri arasında obezite oumlzellikle endişe vericidir ve uzamış beklenen yaşam suumlresine katkıda bulunan bir ccedilok sağlık faydasına olumsuz etkide bulunmaktadır
bull Ccedilocukluk ccedilağı obezitesi ile muumlcadeledeki ilerleme yavaş ve tutarsız olmuştur Ccedilocukluk ccedilağı obezitesinin sonlandırılması komisyonu 2014 yılında değerlendirme iccedilin kurulmuş mevcut goumlrev ve stratejilerin boşluklarını doldurmak iccedilin kurulmuştur 100 den fazla DSOuml uumlye uumllkesi ile goumlruumlşuumllmuumlş yaklaşık 180 online goumlruumlş alınmış olup Komisyon tuumlm duumlnyada ccedilocukluk ve adolesan obezite başarıyla muumlcadele iccedilin farklı bağlamlarda bir dizi oumlneri geliştirmiştir
Ana oumlneriler şunlardır ndash Sağlıklı gıdaların alımını teşvik ndash Fiziksel aktiviteyi teşvik ndash Gebelik oumlncesi ve gebelik bakımı ndash Erken ccedilocukluk beslenmesi ve fiziksel aktivite ndash Okul ccedilağındaki ccedilocuklar iccedilin sağlık beslenme ve fiziksel aktivite ndash Ağırlık youmlnetimi
15-17 Kasım 2006 İstanbul
48 uumllke
DSOuml Obezite ile Muumlcadele Avrupa
Bakanlar Konferansında ldquoObezite
ile Muumlcadele Belgesirdquo
imzalandı
Avrupa boumllgesinde epideminin
engellenmesi ve eğilimin tersine
ccedilevrilmesi esas hedef olarak
belirlenmiştir
Başta ccedilocuklar ve adoumllesanlar olmak
uumlzere accedilıkccedila goumlruumllen bir ilerleme
uumllkelerin ccediloğunda oumlnuumlmuumlzdeki 4-5
yıl iccedilerisinde başarılmalı ve eğilimi
en geccedil 2015 yılı itibariyle tersine
ccedilevirmek muumlmkuumln olmalıdır 9
Bulaşıcı Olmayan Hastalıklar Kuumlresel Durum Raporu 2010rdquo ldquoEUR RC6212 Halk Sağlığı Hizmet ve Kapasitelerini Guumlccedillendirme Avrupa Eylem Planı 2012rdquo ldquoEURRC628 Sağlık 2020 Politika Ccedilerccedileve ve Stratejisi 2012rdquo ldquoBulaşıcı Olmayan Hastalıklardan Korunma ve Kontroluuml İccedilin Avrupa Stratejisi Uygulamaları Eylem Planı 2012-2016rdquo ldquo2008-2013 Bulaşıcı Olmayan Hastalıklardan Korunma ve Kontroluuml İccedilin Kuumlresel Strateji Eylem Planı 2008rdquo 2011 BM High Level Meeting DSOuml Avrupa Gıda ve Beslenme Eylem Planı 2014 ndash 2020
66 Duumlnya Sağlık Asamblesi A669 Bulaşıcı Olmayan Hastalıkların Kontrol ve Korunması Eylem Planı 2013-2020
Viyana Deklerasyonu Rome 2014 International Nutrition Conference 2
bull Nikotin bağımlılığı tedavisi
bull Yeterli emzirme ve tamamlayıcı gıdanın
teşvik edilmesi
bull Alkolluuml araba kullanma kanunlarının
uygulanması
bull Tuz yağ ve şeker oranı yuumlksek yiyecek
ve iccedileceklerin oumlzelliklere ccedilocuklara
youmlnelik pazarlanması uumlzerinde sınırlamalar
bull Sağlıklı beslenmeyi teşvik iccedilin gıda
vergileri ve yardımlarıdır
DSOuml MUumlDAHALE PROGRAMLARI laquomaliyet etkin ve duumlşuumlk
maliyetli muumldahaleraquo
BOHrsquolere ilişkin Duumlnya Kuumlresel Durum Raporu 2011
bull Okullarda sağlıklı beslenme ortamları yaratılması
bull Sağlık hizmetlerinde beslenmeyle ilgi bilgi ve
danışmanlık verilmesi
bull Ulusal fiziksel aktivite rehberleri
bull Ccedilocuklar iccedilin okul temelli fiziksel aktivite programları
bull Fiziksel aktivite ve sağlıklı beslenme iccedilin işyeri
programları
bull Fiziksel aktivite ve sağlıklı beslenme iccedilin toplum
programları
bull Yapılandırılmış ccedilevrenin fiziksel aktiviteyi teşvik
edecek şekilde tasarlanması
DSOuml MUumlDAHALE PROGRAMLARI
BOHrsquolere ilişkin Duumlnya Kuumlresel Durum Raporu 2011
66 Duumlnya Sağlık Asamblesinde kabul edilen kuumlresel goumlnuumllluuml hedefler arasında
2025 yılına kadar Bulaşıcı Olmayan Hastalıklardan kaynaklanan erken oumlluumlmleri
25 oranında azaltmak vardır
Avrupa Gıda ve Beslenme Eylem Planı 2015-2020
bull Sağlıklı beslenme ve iccedilecek ccedilevreleri oluşturmak
bull Korunmasız gruplar iccedilin yaşam boyunca sağlıklı beslenmenin kazanımlarını teşvik etmek
bull Sağlık sistemlerini sağlıklı beslenmeyi destekleyecek şekilde yeniden guumlccedillendirmek
bull Suumlrveyans izleme değerlendirme ve araştırmaları desteklemek ve
bull Tuumlm sağlık politikaları yaklaşımı iccedilin iccedilin youmlnetişim ve sektoumlrlerarası işbirliklerini guumlccedillendirmek
Tuumlrkiyersquode durum Tuumlrkiye Hastalık Yuumlkuuml Ccedilalışması
2002-2004 bull Obezitenin oumlnlenmesi ile oumlnlenebilecek oumlluumlm sayıları
iskemikkalp hastalığında 29581 iskemik inmede 11109 diyabette 7674rsquoduumlr Toplamda ise 57143 oumlluumlm oumlnlenebilmekte olup bu tuumlm oumlluumlmlerin 133rsquouumlnuuml oluşturmaktadır
bull Obezitenin oumlnlenmesi ile oumlnlenebilecek DALY sayıları iskemik kalp hastalığın da 346294 diyabette 152240 iskemik inmede 146930 olarak hesaplanmıştır Oumlnlenebilecek DALY sayısı toplam DALYrsquonin 73rsquouumlnuuml oluştur maktadır
bull
Hastalık Yuumlkuuml 2013
bull 2002 yılına goumlre 2012 yılında toplam hastalık yuumlkuumlnuumln (DALY) 6 azaldığı goumlruumllmuumlştuumlr
bull Bu duumlşuumlşuumln en buumlyuumlk sebebi 1 Grup hastalıklara (bulaşıcı hastalıklar gebelik yeni doğanlar ve beslenmeyle ilgili hastalık) bağlı toplam 40rsquolık duumlşuumlştuumlr
bull Ancak her ne kadar toplam hastalık yuumlkuumlnde bir duumlşuumlş sağlansa da 2 Grup hastalıklar yani bulaşıcı olmayan hastalıklara bağlı hastalık yuumlkuumlnde 4rsquoluumlk bir artış goumlruumllmektedir
bull Hastalık yuumlkuumlnuuml oluşturan ilk 5 nedene bakıldığında bu nedenlerin tamamının bulaşıcı olmayan hastalıklar olduğu goumlruumllmektedir İ
bull llk sırada 74 ile iskemik kalp hastalığı 2 Sırada 61 ile bel ağrısı 3 Sırada 41 ile serebrovaskuumller hastalıklar yer almaktadır Bunu sırasıyla diyabet ve KOAH ( 38 36) takip etmektedir
bull Bulaşıcı olmayan hastalıkların artışındaki en oumlnemli risk faktoumlrleri tuumltuumln kullanımı obezite yuumlksek tansiyon ve fizik aktivite azlığı olarak ortaya ccedilıkmaktadır
bull Ulusal Hastalık Yuumlkuuml Ccedilalışması 2013rdquo oumln sonuccedilları
Yetişkin TBSA 2010 30 obez 35 fazla kilolu Adolesan HBSC 2009-2010 fazla kilolu veya obez 11 yaş K 7 E 16 13 yaş K 10 E 18 15 yaş K 6 E 17 Ccedilocuk (7-8 yaş) COSI _TUR 2013 83 obez 142 fazla kilolu 0-5 yaş TNSA 2010 59rsquou (E7 K49) obezşişman 146rsquosı (E162 K146) fazla kilolu 19-24 ay yaş grubunda 150 (E144 K155) olup en yuumlksek duumlzeyde bulunmuştur
TNSA 2013
bull 5 yaş altı ccedilocukların 11rsquoi fazla kiloluşişmandır (E 117 K 99) ndash 6 aydan kuumlccediluumlk 98 ndash 6-8 ay 134 ndash 9-11 ay 106 ndash 12-17 ay 186 ndash 18-23 119 ndash 24-25 ay 126 ve 36-47 ay 63
bull erken doğum sıralarındaki ccedilocuklarda daha yuumlksektir (ikinci ve uumlccediluumlncuuml doğum sırası iccedilin yuumlzde 13 ve altıncı ve daha buumlyuumlk doğum sırası iccedilin yuumlzde 9)
bull Fazla kiloluluk ve şişmanlık buumlyuumlk doğum aral klar nda (48 bull veya daha fazla ay sonra doğan ccedilocuklarda yuumlzde 12) ve anneleri taraf ndan
doğumda ortalamaveya uumlstuuml buumlyuumlkluumlkte beyan edilen ccedilocuklar aras nda da daha yayg nd r (yuumlzde 12)
bull Tuumlrkiyersquode yetersiz beslenme daha duumlşuumlk sosyo-ekonomik statuumldeki nuumlfusun bir sorunu iken fazla kilolulukşişmanlık daha yuumlksek sosyo-ekonomik statuumldeki nuumlfusun bir problemi olarak oumlne ccedilıkmaktadır
bull Body mass index percentiles for Turkish children aged 0-84 months
bull Kondolot M1 Balci E Ozturk A Mazicioglu MM Hatipoglu N Kurtoglu S Ustunbas HB
bull Ann Hum Biol 2011 Nov38(6)676-80 doi 103109030144602011605800 Epub 2011 Sep 29 ndash The overweight and obesity prevalences were
identical in both genders 100 and 49 respectively
bull laquoinfant obesity preventionraquo bull Search results bull Items 1 to 20 of 3684 bull laquobaby obesityraquo bull Search results bull Items 1 to 20 of 8226 bull laquochild obesity preventionraquo bull Search results bull Items 1 to 20 of 9611
Bebeklik obezitesine etki eden faktoumlrler
bull Yetişkin obezitesinin oumlnemli bir belirleyicisi olan ccedilocukluk ccedilağı obezitesi gittikccedile artmaktadır
bull Infant doumlneminde yuumlksek protein iccedilerikli tuumlketimin ccedilocuklukda kilo almada oumlnemli bir belirleyici olduğu yuumlksek BMI katkısı olabileceği Fazla kilolu ve obez infantlar iccedilin daha duumlşuumlk protein infant formulaların (IpIF) aşırı kilo alımını oumlnlemesi konusunda kanıtlar vardır
(Early Life Factors Influencing the Risk of Obesity)
Bebeklik obezitesine etki eden faktoumlrler
bull Karışık yuumlksek enerji yoğun beslenen infantlarda 1 yıl iccedilinde daha fazla overweight goumlruumllduuml (Patterns of early dietary exposures have implications for maternal and child weight outcomes)
bull Toplam subkutanoumlz yağ dokusu (15 ve 24 aylık )ve okul ccedilağında kolesterol duumlzeyleri ile zayıf ilişki ancak uzun doumlnemli kardiomatabolik sonuccedillar iccedilin ccedilalışmalar gerekli (Subcutaneous fat mass in infancy and cardiovascular risk factors at school-age The generation R study Obesity (Silver Spring) 2016 Feb24(2)424-9 doi 101002oby21343 Epub 2016 Jan 6)
bull Ekonomik Etki Modeli infant doumlneminde IpIF alan bireylerin yaşamlarında duumlşuumlk BMI daha az obezite ve ilişkili hastalık geliştirdikleri daha uzun yaşadıkları daha az sağlık sistem maliyeti ve uumlretkenliği artırdığı belirlemiştir (The Economic Impact of Lower Protein Infant Formula for the Children of Overweight and Obese Mothers)
bull 2-18 yaş obez ccedilocuklarda laquodislipidemiraquo yuumlksek ve laquohipertrigliseridemiraquo oumln planda Obez hastalarda tiroid fonksiyonları ile ilişkili metabolik ve hormonal değişiklikler dislipidemi ve hepatositistozis ile ilişkili olabilir (Prevalence of Dyslipidemia and Associated Factors in Obese Children and AdolescentsElmaoğulları S1 Tepe D Uccedilaktuumlrk SA Karaca Kara F Demirel F J Clin Res Pediatr Endocrinol 2015 Sep 57(3)228-34 doi 104274jcrpe1867)
bull TC Sağlık Bakanlığı Stratejik Plan 2014 ndash 2017 iccedilerisinde ldquoStratejik Amaccedil 1 Sağlığa youmlnelik risklerden birey ve toplumu korumak ve sağlıklı hayat tarzını teşvik etmekrdquo
bull TC Kalkınma Bakanlığı Onuncu Kalkınma Planı 2014-2018 oumlncelikli programlardan 121 Sağlıklı Yaşam ve Hareketlilik Programı
bull 23122014 tarih ve 29214 sayılı Resmi Gazetede Başbakanlık Genelgesi olarak yayımlanan ldquoCcedilok Paydaşlı Sağlık Sorumluluğunu Geliştirme Programırdquo hedefi iccedilerisinde de sağlıklı beslenme ve hareketli hayat teşviklerine yer verilmiştir
A Tuumlrkiye Obezite ile Muumlcadele ve Kontrol Programı Youmlnetiminin Oluşturulması ve Politika Geliştirilmesi
B Obezitenin Oumlnlenmesine Youmlnelik Ccedilalışmalar -MEB Tarım Bakanlığı Belediyeler RTUumlK Medya
bull Farkındalık Ccedilalışmaları bull EğitimlerMateryal geliştirme bull Mevzuat duumlzenlemeleri ve rehberler
C Sağlık Kuruluşlarında Obezitenin Teşhisi ve Tedavisine Youmlnelik Oumlnlemler
D İzleme ve Değerlendirme
SAĞLIK BAKANLIĞI CcedilALIŞMALARI
bull A3 Ulusal ve Yerel Duumlzeyde Mevcut Durumun Saptanması ve Yapılacak Araştırmaların Desteklenmesi Strateji 4 Oumlzel gruplara youmlnelik (gebe ve emzikliler Bebek ve ccedilocuklar okul ccedilağı ccedilocukları yaşlılar sağlık ccedilalışanları vb) beslenme araştırmalarının yapılması
bull B1 Toplumun Obezite Yeterli ve Dengeli Beslenme ve Fiziksel Aktivite Konularında Bilgilendirilmesi ve Bilinccedillendirilmesi
bull Strateji 3 Koruyucu sağlık ve aile hekimliği hizmetleri kapsamında oumlncelikli olarak risk gruplarına (bebekler ccedilocuklar gebe ve emzikliler yaşlılar engelliler sigarayı bırakanlar vb) youmlnelik obezite ile muumlcadele uygulamalarının yaygınlaştırılması
bull Aktiviteler
bull 31 Bebeklerin doğumdan itibaren ilk 6 ay sadece anne suumltuuml ile beslenmesi 6 Aydan itibaren anne suumltuuml ile birlikte uygun ek besinlere başlanması ve iki yaşına kadar anne suumltuuml ile beslenmesinin teşvik edilmesine oumlzendirilmesi iccedilin bilgilendirme ccedilalışmalarının yapılması
bull 32 Gebe ve emziklilik doumlnemi kadınların duumlzenli aralıklarla sağlık kuruluşlarına başvurarak vuumlcut ağırlığı kontroluuml ile ilgili danışmanlık hizmetlerinden yararlanmalarının sağlanması iccedilin bilgilendirme ccedilalışmalarının yapılması
bull A2 Obezite İle Muumlcadelenin Youmlnetilmesinde Finansal Duumlzenlemeler
bull 21 Uumllke genelinde risk gruplarına (ccedilocuklar gebe ve emzikliler yaşlılar vb) youmlnelik yeterli ve dengeli beslenmeyi sağlayıcı nitelikte gıda maddelerine erişim imkanlarının teşvikine youmlnelik mevzuat yapılabilmesi iccedilin gerekli koordinasyonun sağlanması
bull 33 Yerel youmlnetimler tarafından oumlzellikle risk gruplarına (ccedilocuklar kadınlar gebeler engelliler yaşlılar vb) youmlnelik spor tesislerinin ve rekreasyonalanlarının oluşturulması ve oumldenek ayrılması
bull B2 Okullarda Obezite ile Muumlcadelede Yeterli ve Dengeli Beslenme ve Duumlzenli Fiziksel Aktivite Alışkanlığının Kazandırılması
bull Hedefler bull 1 oumlğretmen ve oumlğrencileri yeterli ve dengeli
beslenme ve fiziksel aktivite konularında bilgilendirmek
bull 2 aile okul ve medya işbirliği ile ilkoumlğretim ortaoumlğretim ve uumlniversitelerde ccedilocukların ve genccedillerin fiziksel aktivite spor faaliyetleri ve sosyal
bull aktivitelere youmlnlendirilmesini sağlamak bull 3 okullardaki fiziksel aktivite imkanlarını
buumltccedile imkanlarını da dikkate alarak arttırmak bull 4 okullarda verilen beslenme hizmetlerinde
denetimleri etkin şekilde yuumlruumltmek ve standardizasyonu sağlamak
bull 5 fazla kiloluluk prevalansını ccedilocuklarda 10 adolesanlarda 5rsquoe kadar azaltmak
ULUSAL FİZİKSEL AKTİVİTE REHBERİ
26
beslenmegovtr fizikselaktivitegovtr
27
bull DSOuml işbirliğinde Ulusal Fiziksel Aktivite Rehberi laquoccedilocuk-yetişkin yaşlı-engelliraquo
olmak uumlzere doumlrt farklı gruba youmlnelik hazırlanmıştır
bull Goumlrme engelliler iccedilin Tuumlrkiye Fiziksel Aktivite Rehberi Braille alfabesi olarak da
basılmıştır
Tuumlrkiye Beslenme Rehberi (TUumlBER) 2015
bull Boumlluumlm 7 Anne suumltuumlnuumln
korunması desteklenmesi ve gelişmesi tamamlayıcı beslenme
bull Boumlluumlm 8 Yaşam suumlrecinde beslenmenin oumlnemi ve enerji dengesi
ndash Gebelik ve emziklilik doumlneminde beslenme
- Okul oumlncesi doumlnemde beslenme
bull bu grupların enerji ve besin oumlgeleri gereksinimleri verilmiştir
bull Yaş grupları gebe ve emzikliler iccedilin enerji değerleri hesaplanmış oumlrnek menuumller bulunmaktadır
bull
Tablo 72 Altı ay-2 yaş grubu ccedilocukların enerji ve besin oumlgeleri gereksinmesi (IOM)
Yaş
(ay)
Enerji
(kkal)
Protein
(gkg)
Posa
(g)
A vit
(mcg)
D vit
(mcg)
E vit
(mg)
K vit
(mg)
C vit
(mg)
B1
(mg)
B2
(mg)
Niasin
(mg)
B6
(mg)
Folat
(mcg)
B12
(mcg)
0-6 Gereksinme anne suumltuuml ile karşılanır D vitamini ve demir desteği verilir (uumllke politikası)
6-12 710 16-20 - 500 10 5 25 50 03 03 4 03 80 05
12-24 1250 12-15 19 300 15 6 30 60 05 04 6 05 150 09
Tablo 72 (devam) Altı ay-2 yaş grubu ccedilocukların enerji ve besin oumlgeleri gereksinmesi
Yaş
(ay)
Pantotenik
asit (mg)
Biotin
(mcg)
Kolin
(mg)
Kalsiy
um
(mg)
Fosfor
(mg)
Demir
(mg)
Ccedilinko
(mg)
İyot
(mcg)
Flor
(mg)
Magnezy
um
(mg)
Manga
nez
(mg)
Krom
(mcg)
0-6 Gereksinme anne suumltuuml ile karşılanır D vitamini ve demir desteği verilir (uumllke politikası)
6-12 18 6 150 600 270 11 3 130 05 75 06 55
12-23 20 80 200 700 460 7 3 90 07 80 12 11
Ek 57 Gebe Kadin (25 yaş 8 aylık gebe)
Sabah Kahvaltısı 1 su bardağı suumlt
1 haşlanmış yumurta
1 yemek kaşığı pekmez
1 tatlı kaşığı tahin
Soumlğuumlş sebze
2 ince dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (kuşluk) 1 orta boy elma
4 adet ceviz
Oumlğle Yemeği 1 porsiyon et haşlama
1 porsiyon zeytinyağlı taze fasuumllye
1 porsiyon peynirli makarna
1 kase yoğurt
Mevsim salata
2 ince dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (ikindi) 1 kase muhallebi
Akşam Yemeği 1 kase domates ccedilorbası
1 porsiyon orman kebabı
2 dilim peynirli kol boumlreği
1 kase kuru kayısı hoşafı
Mevsim salata
1 ince dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (gece) 12 kase yoğurt
1 orta boy elma
Ek 58 Emziren Anne (30 yaş 3 aylık bebek)
Sabah Kahvaltısı 1 su bardağı suumlt
1 porsiyon beyaz peynir
1 adet haşlanmış yumurta
3-4 adet zeytin
1 yemek kaşığı pekmez
1 tatlı kaşığı tahin
Soumlğuumlş sebze
2 orta dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (kuşluk)
1 orta boy elma
12 su bardağı suumlt
Oumlğle Yemeği 1 kase sebze ccedilorba
1 porsiyon kıymalı semiz otu (yoğurtlu)
1 porsiyon soslu spaghetti
Mevsim salata
1 orta dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (ikindi) 1 adet peynirli tost
1 su bardağı ayran
Akşam Yemeği 1 kase tarhana ccedilorbası
1 porsiyon balık buğulama
1 porsiyon zeytinyağlı barbunya
1 dilim helva
Mevsim salata
1 orta dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (gece) 1 orta boy portakal
frac12 kase yoğurt
Gebe Bilgilendirme Sınıfı
bull25092014 tarihli ve 201428 Sayılı Genelgesi yayınlanmıştır Genelgenin yayınlanmasının akabinde uumlniversiteler eğitim araştırma hastaneleri ilgili meslek kuruluşları ve THSK Kadın ve Uumlreme Sağlığı Obezite Diyabet ve Metabolik Hastalıklar Daire Başkanlığımız temsilcilerinden muumlteşekkil Eğitim Ekibi tarafından
bull29-30 Eyluumll-1Ekim 2014 tarihlerinde Bolu ilinde 30
bull22-24 Ekim 2014 tarihleri arasında da Malatya ilinde 26 olmak uumlzere toplam 56 Sağlık Eğitimcisinin eğitimi gerccedilekleştirilmiştir
bullBu eğitimde Daire Başkanlığımız laquoGebelikte Beslenme ve Nutrisyonel Destekraquo konusunda sunumlarla destek vermiştir
Toplu beslenme sistemleri
bull Okullar
bull laquoSağlık Dostu Okulraquo
bull Hastaneler
bull Kurumlar
bull Uumlniversiteler
bull Cezaevleri
bull
bull Kreşlerde beslenme
bull Beslenme Dostu Kreş
bull Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığırsquona bağlı olan
ndash oumlzel kreş(0-36 ay)
ndash Guumlnduumlz Bakımevleri(37-66 ay)
ndash Ccedilocuk Kuluumlbuuml(6-12 yaş)
SONUCcedil
bull Ccedilocuk ve Yetişkin obezitesini oumlnlemek iccedilin ilk 1000 guumln
sağlıklı beslenme
bull Gebelikde beslenme ve fizik aktivite oumlnemlidir
ANCAK
Sağlığın korunması ve geliştirilmesi Sağlık Bakanlığının temel
goumlrevidir tek başına Sağlık Bakanlığı sorumluluğu ile gerccedilekleşemez
bull Sağlıklı birey ve toplum hedefine ulaşan yolda
bull oumlnemli kavşaklar
ndash Tuumlm Politikalarda Sağlık
ndash Tek Sağlık
ndash Sağlığa yatırım
ndash Sektoumlrlerarası İşbirliği
37
Ccedilocukluk ccedilağı obezitesi
bull Duumlşuumlk ve orta gelir duumlzeyli uumllkelerdeki ccedilocuklar prenatal bebeklik ve ccedilocukluk doumlnemlerinde yetersiz beslenmeye karşı daha savunmasızdır
bull Aynı zamanda bu ccedilocuklar yuumlksek yağ yuumlksek şeker yuumlksek tuz enerji yoğun ve mikro besinden fakir fiyatı daha ucuz ancak besin kalitesi duumlşuumlk gıdalara maruz kalmaktadırlar Bu beslenme alışkanlıkları duumlşuumlk fiziksel aktivite seviyeleriyle birlikte yetersiz beslenme sorunları ccediloumlzuumlmsuumlz kalırken aynı zamanda ccedilocukluk ccedilağı obezitesinde keskin artışlara yol accedilmaktadır
Ccedilocukluk Ccedilağı Obezitesinin Sonlandırılması Komisyonu (ECHO) Raporu
Genel Bakış
bull Ccedilocukluk ccedilağı obezitesi pek ccedilok uumllkede alarm verici boyutlara ulaşmaktadır acil ve ciddi bir sorun teşkil etmektedir Birleşmiş Milletler tarafından 2015 yılında hazırlanan Suumlrduumlruumllebilir Kalkınma Hedeflerinde bulaşıcı olmayan hastalıkların oumlnlenmesi ve kontroluumlnuumln temel oumlncelikler olarak tanımlamıştır Bulaşıcı olmayan hastalıklar risk faktoumlrleri arasında obezite oumlzellikle endişe vericidir ve uzamış beklenen yaşam suumlresine katkıda bulunan bir ccedilok sağlık faydasına olumsuz etkide bulunmaktadır
bull Ccedilocukluk ccedilağı obezitesi ile muumlcadeledeki ilerleme yavaş ve tutarsız olmuştur Ccedilocukluk ccedilağı obezitesinin sonlandırılması komisyonu 2014 yılında değerlendirme iccedilin kurulmuş mevcut goumlrev ve stratejilerin boşluklarını doldurmak iccedilin kurulmuştur 100 den fazla DSOuml uumlye uumllkesi ile goumlruumlşuumllmuumlş yaklaşık 180 online goumlruumlş alınmış olup Komisyon tuumlm duumlnyada ccedilocukluk ve adolesan obezite başarıyla muumlcadele iccedilin farklı bağlamlarda bir dizi oumlneri geliştirmiştir
Ana oumlneriler şunlardır ndash Sağlıklı gıdaların alımını teşvik ndash Fiziksel aktiviteyi teşvik ndash Gebelik oumlncesi ve gebelik bakımı ndash Erken ccedilocukluk beslenmesi ve fiziksel aktivite ndash Okul ccedilağındaki ccedilocuklar iccedilin sağlık beslenme ve fiziksel aktivite ndash Ağırlık youmlnetimi
15-17 Kasım 2006 İstanbul
48 uumllke
DSOuml Obezite ile Muumlcadele Avrupa
Bakanlar Konferansında ldquoObezite
ile Muumlcadele Belgesirdquo
imzalandı
Avrupa boumllgesinde epideminin
engellenmesi ve eğilimin tersine
ccedilevrilmesi esas hedef olarak
belirlenmiştir
Başta ccedilocuklar ve adoumllesanlar olmak
uumlzere accedilıkccedila goumlruumllen bir ilerleme
uumllkelerin ccediloğunda oumlnuumlmuumlzdeki 4-5
yıl iccedilerisinde başarılmalı ve eğilimi
en geccedil 2015 yılı itibariyle tersine
ccedilevirmek muumlmkuumln olmalıdır 9
Bulaşıcı Olmayan Hastalıklar Kuumlresel Durum Raporu 2010rdquo ldquoEUR RC6212 Halk Sağlığı Hizmet ve Kapasitelerini Guumlccedillendirme Avrupa Eylem Planı 2012rdquo ldquoEURRC628 Sağlık 2020 Politika Ccedilerccedileve ve Stratejisi 2012rdquo ldquoBulaşıcı Olmayan Hastalıklardan Korunma ve Kontroluuml İccedilin Avrupa Stratejisi Uygulamaları Eylem Planı 2012-2016rdquo ldquo2008-2013 Bulaşıcı Olmayan Hastalıklardan Korunma ve Kontroluuml İccedilin Kuumlresel Strateji Eylem Planı 2008rdquo 2011 BM High Level Meeting DSOuml Avrupa Gıda ve Beslenme Eylem Planı 2014 ndash 2020
66 Duumlnya Sağlık Asamblesi A669 Bulaşıcı Olmayan Hastalıkların Kontrol ve Korunması Eylem Planı 2013-2020
Viyana Deklerasyonu Rome 2014 International Nutrition Conference 2
bull Nikotin bağımlılığı tedavisi
bull Yeterli emzirme ve tamamlayıcı gıdanın
teşvik edilmesi
bull Alkolluuml araba kullanma kanunlarının
uygulanması
bull Tuz yağ ve şeker oranı yuumlksek yiyecek
ve iccedileceklerin oumlzelliklere ccedilocuklara
youmlnelik pazarlanması uumlzerinde sınırlamalar
bull Sağlıklı beslenmeyi teşvik iccedilin gıda
vergileri ve yardımlarıdır
DSOuml MUumlDAHALE PROGRAMLARI laquomaliyet etkin ve duumlşuumlk
maliyetli muumldahaleraquo
BOHrsquolere ilişkin Duumlnya Kuumlresel Durum Raporu 2011
bull Okullarda sağlıklı beslenme ortamları yaratılması
bull Sağlık hizmetlerinde beslenmeyle ilgi bilgi ve
danışmanlık verilmesi
bull Ulusal fiziksel aktivite rehberleri
bull Ccedilocuklar iccedilin okul temelli fiziksel aktivite programları
bull Fiziksel aktivite ve sağlıklı beslenme iccedilin işyeri
programları
bull Fiziksel aktivite ve sağlıklı beslenme iccedilin toplum
programları
bull Yapılandırılmış ccedilevrenin fiziksel aktiviteyi teşvik
edecek şekilde tasarlanması
DSOuml MUumlDAHALE PROGRAMLARI
BOHrsquolere ilişkin Duumlnya Kuumlresel Durum Raporu 2011
66 Duumlnya Sağlık Asamblesinde kabul edilen kuumlresel goumlnuumllluuml hedefler arasında
2025 yılına kadar Bulaşıcı Olmayan Hastalıklardan kaynaklanan erken oumlluumlmleri
25 oranında azaltmak vardır
Avrupa Gıda ve Beslenme Eylem Planı 2015-2020
bull Sağlıklı beslenme ve iccedilecek ccedilevreleri oluşturmak
bull Korunmasız gruplar iccedilin yaşam boyunca sağlıklı beslenmenin kazanımlarını teşvik etmek
bull Sağlık sistemlerini sağlıklı beslenmeyi destekleyecek şekilde yeniden guumlccedillendirmek
bull Suumlrveyans izleme değerlendirme ve araştırmaları desteklemek ve
bull Tuumlm sağlık politikaları yaklaşımı iccedilin iccedilin youmlnetişim ve sektoumlrlerarası işbirliklerini guumlccedillendirmek
Tuumlrkiyersquode durum Tuumlrkiye Hastalık Yuumlkuuml Ccedilalışması
2002-2004 bull Obezitenin oumlnlenmesi ile oumlnlenebilecek oumlluumlm sayıları
iskemikkalp hastalığında 29581 iskemik inmede 11109 diyabette 7674rsquoduumlr Toplamda ise 57143 oumlluumlm oumlnlenebilmekte olup bu tuumlm oumlluumlmlerin 133rsquouumlnuuml oluşturmaktadır
bull Obezitenin oumlnlenmesi ile oumlnlenebilecek DALY sayıları iskemik kalp hastalığın da 346294 diyabette 152240 iskemik inmede 146930 olarak hesaplanmıştır Oumlnlenebilecek DALY sayısı toplam DALYrsquonin 73rsquouumlnuuml oluştur maktadır
bull
Hastalık Yuumlkuuml 2013
bull 2002 yılına goumlre 2012 yılında toplam hastalık yuumlkuumlnuumln (DALY) 6 azaldığı goumlruumllmuumlştuumlr
bull Bu duumlşuumlşuumln en buumlyuumlk sebebi 1 Grup hastalıklara (bulaşıcı hastalıklar gebelik yeni doğanlar ve beslenmeyle ilgili hastalık) bağlı toplam 40rsquolık duumlşuumlştuumlr
bull Ancak her ne kadar toplam hastalık yuumlkuumlnde bir duumlşuumlş sağlansa da 2 Grup hastalıklar yani bulaşıcı olmayan hastalıklara bağlı hastalık yuumlkuumlnde 4rsquoluumlk bir artış goumlruumllmektedir
bull Hastalık yuumlkuumlnuuml oluşturan ilk 5 nedene bakıldığında bu nedenlerin tamamının bulaşıcı olmayan hastalıklar olduğu goumlruumllmektedir İ
bull llk sırada 74 ile iskemik kalp hastalığı 2 Sırada 61 ile bel ağrısı 3 Sırada 41 ile serebrovaskuumller hastalıklar yer almaktadır Bunu sırasıyla diyabet ve KOAH ( 38 36) takip etmektedir
bull Bulaşıcı olmayan hastalıkların artışındaki en oumlnemli risk faktoumlrleri tuumltuumln kullanımı obezite yuumlksek tansiyon ve fizik aktivite azlığı olarak ortaya ccedilıkmaktadır
bull Ulusal Hastalık Yuumlkuuml Ccedilalışması 2013rdquo oumln sonuccedilları
Yetişkin TBSA 2010 30 obez 35 fazla kilolu Adolesan HBSC 2009-2010 fazla kilolu veya obez 11 yaş K 7 E 16 13 yaş K 10 E 18 15 yaş K 6 E 17 Ccedilocuk (7-8 yaş) COSI _TUR 2013 83 obez 142 fazla kilolu 0-5 yaş TNSA 2010 59rsquou (E7 K49) obezşişman 146rsquosı (E162 K146) fazla kilolu 19-24 ay yaş grubunda 150 (E144 K155) olup en yuumlksek duumlzeyde bulunmuştur
TNSA 2013
bull 5 yaş altı ccedilocukların 11rsquoi fazla kiloluşişmandır (E 117 K 99) ndash 6 aydan kuumlccediluumlk 98 ndash 6-8 ay 134 ndash 9-11 ay 106 ndash 12-17 ay 186 ndash 18-23 119 ndash 24-25 ay 126 ve 36-47 ay 63
bull erken doğum sıralarındaki ccedilocuklarda daha yuumlksektir (ikinci ve uumlccediluumlncuuml doğum sırası iccedilin yuumlzde 13 ve altıncı ve daha buumlyuumlk doğum sırası iccedilin yuumlzde 9)
bull Fazla kiloluluk ve şişmanlık buumlyuumlk doğum aral klar nda (48 bull veya daha fazla ay sonra doğan ccedilocuklarda yuumlzde 12) ve anneleri taraf ndan
doğumda ortalamaveya uumlstuuml buumlyuumlkluumlkte beyan edilen ccedilocuklar aras nda da daha yayg nd r (yuumlzde 12)
bull Tuumlrkiyersquode yetersiz beslenme daha duumlşuumlk sosyo-ekonomik statuumldeki nuumlfusun bir sorunu iken fazla kilolulukşişmanlık daha yuumlksek sosyo-ekonomik statuumldeki nuumlfusun bir problemi olarak oumlne ccedilıkmaktadır
bull Body mass index percentiles for Turkish children aged 0-84 months
bull Kondolot M1 Balci E Ozturk A Mazicioglu MM Hatipoglu N Kurtoglu S Ustunbas HB
bull Ann Hum Biol 2011 Nov38(6)676-80 doi 103109030144602011605800 Epub 2011 Sep 29 ndash The overweight and obesity prevalences were
identical in both genders 100 and 49 respectively
bull laquoinfant obesity preventionraquo bull Search results bull Items 1 to 20 of 3684 bull laquobaby obesityraquo bull Search results bull Items 1 to 20 of 8226 bull laquochild obesity preventionraquo bull Search results bull Items 1 to 20 of 9611
Bebeklik obezitesine etki eden faktoumlrler
bull Yetişkin obezitesinin oumlnemli bir belirleyicisi olan ccedilocukluk ccedilağı obezitesi gittikccedile artmaktadır
bull Infant doumlneminde yuumlksek protein iccedilerikli tuumlketimin ccedilocuklukda kilo almada oumlnemli bir belirleyici olduğu yuumlksek BMI katkısı olabileceği Fazla kilolu ve obez infantlar iccedilin daha duumlşuumlk protein infant formulaların (IpIF) aşırı kilo alımını oumlnlemesi konusunda kanıtlar vardır
(Early Life Factors Influencing the Risk of Obesity)
Bebeklik obezitesine etki eden faktoumlrler
bull Karışık yuumlksek enerji yoğun beslenen infantlarda 1 yıl iccedilinde daha fazla overweight goumlruumllduuml (Patterns of early dietary exposures have implications for maternal and child weight outcomes)
bull Toplam subkutanoumlz yağ dokusu (15 ve 24 aylık )ve okul ccedilağında kolesterol duumlzeyleri ile zayıf ilişki ancak uzun doumlnemli kardiomatabolik sonuccedillar iccedilin ccedilalışmalar gerekli (Subcutaneous fat mass in infancy and cardiovascular risk factors at school-age The generation R study Obesity (Silver Spring) 2016 Feb24(2)424-9 doi 101002oby21343 Epub 2016 Jan 6)
bull Ekonomik Etki Modeli infant doumlneminde IpIF alan bireylerin yaşamlarında duumlşuumlk BMI daha az obezite ve ilişkili hastalık geliştirdikleri daha uzun yaşadıkları daha az sağlık sistem maliyeti ve uumlretkenliği artırdığı belirlemiştir (The Economic Impact of Lower Protein Infant Formula for the Children of Overweight and Obese Mothers)
bull 2-18 yaş obez ccedilocuklarda laquodislipidemiraquo yuumlksek ve laquohipertrigliseridemiraquo oumln planda Obez hastalarda tiroid fonksiyonları ile ilişkili metabolik ve hormonal değişiklikler dislipidemi ve hepatositistozis ile ilişkili olabilir (Prevalence of Dyslipidemia and Associated Factors in Obese Children and AdolescentsElmaoğulları S1 Tepe D Uccedilaktuumlrk SA Karaca Kara F Demirel F J Clin Res Pediatr Endocrinol 2015 Sep 57(3)228-34 doi 104274jcrpe1867)
bull TC Sağlık Bakanlığı Stratejik Plan 2014 ndash 2017 iccedilerisinde ldquoStratejik Amaccedil 1 Sağlığa youmlnelik risklerden birey ve toplumu korumak ve sağlıklı hayat tarzını teşvik etmekrdquo
bull TC Kalkınma Bakanlığı Onuncu Kalkınma Planı 2014-2018 oumlncelikli programlardan 121 Sağlıklı Yaşam ve Hareketlilik Programı
bull 23122014 tarih ve 29214 sayılı Resmi Gazetede Başbakanlık Genelgesi olarak yayımlanan ldquoCcedilok Paydaşlı Sağlık Sorumluluğunu Geliştirme Programırdquo hedefi iccedilerisinde de sağlıklı beslenme ve hareketli hayat teşviklerine yer verilmiştir
A Tuumlrkiye Obezite ile Muumlcadele ve Kontrol Programı Youmlnetiminin Oluşturulması ve Politika Geliştirilmesi
B Obezitenin Oumlnlenmesine Youmlnelik Ccedilalışmalar -MEB Tarım Bakanlığı Belediyeler RTUumlK Medya
bull Farkındalık Ccedilalışmaları bull EğitimlerMateryal geliştirme bull Mevzuat duumlzenlemeleri ve rehberler
C Sağlık Kuruluşlarında Obezitenin Teşhisi ve Tedavisine Youmlnelik Oumlnlemler
D İzleme ve Değerlendirme
SAĞLIK BAKANLIĞI CcedilALIŞMALARI
bull A3 Ulusal ve Yerel Duumlzeyde Mevcut Durumun Saptanması ve Yapılacak Araştırmaların Desteklenmesi Strateji 4 Oumlzel gruplara youmlnelik (gebe ve emzikliler Bebek ve ccedilocuklar okul ccedilağı ccedilocukları yaşlılar sağlık ccedilalışanları vb) beslenme araştırmalarının yapılması
bull B1 Toplumun Obezite Yeterli ve Dengeli Beslenme ve Fiziksel Aktivite Konularında Bilgilendirilmesi ve Bilinccedillendirilmesi
bull Strateji 3 Koruyucu sağlık ve aile hekimliği hizmetleri kapsamında oumlncelikli olarak risk gruplarına (bebekler ccedilocuklar gebe ve emzikliler yaşlılar engelliler sigarayı bırakanlar vb) youmlnelik obezite ile muumlcadele uygulamalarının yaygınlaştırılması
bull Aktiviteler
bull 31 Bebeklerin doğumdan itibaren ilk 6 ay sadece anne suumltuuml ile beslenmesi 6 Aydan itibaren anne suumltuuml ile birlikte uygun ek besinlere başlanması ve iki yaşına kadar anne suumltuuml ile beslenmesinin teşvik edilmesine oumlzendirilmesi iccedilin bilgilendirme ccedilalışmalarının yapılması
bull 32 Gebe ve emziklilik doumlnemi kadınların duumlzenli aralıklarla sağlık kuruluşlarına başvurarak vuumlcut ağırlığı kontroluuml ile ilgili danışmanlık hizmetlerinden yararlanmalarının sağlanması iccedilin bilgilendirme ccedilalışmalarının yapılması
bull A2 Obezite İle Muumlcadelenin Youmlnetilmesinde Finansal Duumlzenlemeler
bull 21 Uumllke genelinde risk gruplarına (ccedilocuklar gebe ve emzikliler yaşlılar vb) youmlnelik yeterli ve dengeli beslenmeyi sağlayıcı nitelikte gıda maddelerine erişim imkanlarının teşvikine youmlnelik mevzuat yapılabilmesi iccedilin gerekli koordinasyonun sağlanması
bull 33 Yerel youmlnetimler tarafından oumlzellikle risk gruplarına (ccedilocuklar kadınlar gebeler engelliler yaşlılar vb) youmlnelik spor tesislerinin ve rekreasyonalanlarının oluşturulması ve oumldenek ayrılması
bull B2 Okullarda Obezite ile Muumlcadelede Yeterli ve Dengeli Beslenme ve Duumlzenli Fiziksel Aktivite Alışkanlığının Kazandırılması
bull Hedefler bull 1 oumlğretmen ve oumlğrencileri yeterli ve dengeli
beslenme ve fiziksel aktivite konularında bilgilendirmek
bull 2 aile okul ve medya işbirliği ile ilkoumlğretim ortaoumlğretim ve uumlniversitelerde ccedilocukların ve genccedillerin fiziksel aktivite spor faaliyetleri ve sosyal
bull aktivitelere youmlnlendirilmesini sağlamak bull 3 okullardaki fiziksel aktivite imkanlarını
buumltccedile imkanlarını da dikkate alarak arttırmak bull 4 okullarda verilen beslenme hizmetlerinde
denetimleri etkin şekilde yuumlruumltmek ve standardizasyonu sağlamak
bull 5 fazla kiloluluk prevalansını ccedilocuklarda 10 adolesanlarda 5rsquoe kadar azaltmak
ULUSAL FİZİKSEL AKTİVİTE REHBERİ
26
beslenmegovtr fizikselaktivitegovtr
27
bull DSOuml işbirliğinde Ulusal Fiziksel Aktivite Rehberi laquoccedilocuk-yetişkin yaşlı-engelliraquo
olmak uumlzere doumlrt farklı gruba youmlnelik hazırlanmıştır
bull Goumlrme engelliler iccedilin Tuumlrkiye Fiziksel Aktivite Rehberi Braille alfabesi olarak da
basılmıştır
Tuumlrkiye Beslenme Rehberi (TUumlBER) 2015
bull Boumlluumlm 7 Anne suumltuumlnuumln
korunması desteklenmesi ve gelişmesi tamamlayıcı beslenme
bull Boumlluumlm 8 Yaşam suumlrecinde beslenmenin oumlnemi ve enerji dengesi
ndash Gebelik ve emziklilik doumlneminde beslenme
- Okul oumlncesi doumlnemde beslenme
bull bu grupların enerji ve besin oumlgeleri gereksinimleri verilmiştir
bull Yaş grupları gebe ve emzikliler iccedilin enerji değerleri hesaplanmış oumlrnek menuumller bulunmaktadır
bull
Tablo 72 Altı ay-2 yaş grubu ccedilocukların enerji ve besin oumlgeleri gereksinmesi (IOM)
Yaş
(ay)
Enerji
(kkal)
Protein
(gkg)
Posa
(g)
A vit
(mcg)
D vit
(mcg)
E vit
(mg)
K vit
(mg)
C vit
(mg)
B1
(mg)
B2
(mg)
Niasin
(mg)
B6
(mg)
Folat
(mcg)
B12
(mcg)
0-6 Gereksinme anne suumltuuml ile karşılanır D vitamini ve demir desteği verilir (uumllke politikası)
6-12 710 16-20 - 500 10 5 25 50 03 03 4 03 80 05
12-24 1250 12-15 19 300 15 6 30 60 05 04 6 05 150 09
Tablo 72 (devam) Altı ay-2 yaş grubu ccedilocukların enerji ve besin oumlgeleri gereksinmesi
Yaş
(ay)
Pantotenik
asit (mg)
Biotin
(mcg)
Kolin
(mg)
Kalsiy
um
(mg)
Fosfor
(mg)
Demir
(mg)
Ccedilinko
(mg)
İyot
(mcg)
Flor
(mg)
Magnezy
um
(mg)
Manga
nez
(mg)
Krom
(mcg)
0-6 Gereksinme anne suumltuuml ile karşılanır D vitamini ve demir desteği verilir (uumllke politikası)
6-12 18 6 150 600 270 11 3 130 05 75 06 55
12-23 20 80 200 700 460 7 3 90 07 80 12 11
Ek 57 Gebe Kadin (25 yaş 8 aylık gebe)
Sabah Kahvaltısı 1 su bardağı suumlt
1 haşlanmış yumurta
1 yemek kaşığı pekmez
1 tatlı kaşığı tahin
Soumlğuumlş sebze
2 ince dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (kuşluk) 1 orta boy elma
4 adet ceviz
Oumlğle Yemeği 1 porsiyon et haşlama
1 porsiyon zeytinyağlı taze fasuumllye
1 porsiyon peynirli makarna
1 kase yoğurt
Mevsim salata
2 ince dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (ikindi) 1 kase muhallebi
Akşam Yemeği 1 kase domates ccedilorbası
1 porsiyon orman kebabı
2 dilim peynirli kol boumlreği
1 kase kuru kayısı hoşafı
Mevsim salata
1 ince dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (gece) 12 kase yoğurt
1 orta boy elma
Ek 58 Emziren Anne (30 yaş 3 aylık bebek)
Sabah Kahvaltısı 1 su bardağı suumlt
1 porsiyon beyaz peynir
1 adet haşlanmış yumurta
3-4 adet zeytin
1 yemek kaşığı pekmez
1 tatlı kaşığı tahin
Soumlğuumlş sebze
2 orta dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (kuşluk)
1 orta boy elma
12 su bardağı suumlt
Oumlğle Yemeği 1 kase sebze ccedilorba
1 porsiyon kıymalı semiz otu (yoğurtlu)
1 porsiyon soslu spaghetti
Mevsim salata
1 orta dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (ikindi) 1 adet peynirli tost
1 su bardağı ayran
Akşam Yemeği 1 kase tarhana ccedilorbası
1 porsiyon balık buğulama
1 porsiyon zeytinyağlı barbunya
1 dilim helva
Mevsim salata
1 orta dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (gece) 1 orta boy portakal
frac12 kase yoğurt
Gebe Bilgilendirme Sınıfı
bull25092014 tarihli ve 201428 Sayılı Genelgesi yayınlanmıştır Genelgenin yayınlanmasının akabinde uumlniversiteler eğitim araştırma hastaneleri ilgili meslek kuruluşları ve THSK Kadın ve Uumlreme Sağlığı Obezite Diyabet ve Metabolik Hastalıklar Daire Başkanlığımız temsilcilerinden muumlteşekkil Eğitim Ekibi tarafından
bull29-30 Eyluumll-1Ekim 2014 tarihlerinde Bolu ilinde 30
bull22-24 Ekim 2014 tarihleri arasında da Malatya ilinde 26 olmak uumlzere toplam 56 Sağlık Eğitimcisinin eğitimi gerccedilekleştirilmiştir
bullBu eğitimde Daire Başkanlığımız laquoGebelikte Beslenme ve Nutrisyonel Destekraquo konusunda sunumlarla destek vermiştir
Toplu beslenme sistemleri
bull Okullar
bull laquoSağlık Dostu Okulraquo
bull Hastaneler
bull Kurumlar
bull Uumlniversiteler
bull Cezaevleri
bull
bull Kreşlerde beslenme
bull Beslenme Dostu Kreş
bull Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığırsquona bağlı olan
ndash oumlzel kreş(0-36 ay)
ndash Guumlnduumlz Bakımevleri(37-66 ay)
ndash Ccedilocuk Kuluumlbuuml(6-12 yaş)
SONUCcedil
bull Ccedilocuk ve Yetişkin obezitesini oumlnlemek iccedilin ilk 1000 guumln
sağlıklı beslenme
bull Gebelikde beslenme ve fizik aktivite oumlnemlidir
ANCAK
Sağlığın korunması ve geliştirilmesi Sağlık Bakanlığının temel
goumlrevidir tek başına Sağlık Bakanlığı sorumluluğu ile gerccedilekleşemez
bull Sağlıklı birey ve toplum hedefine ulaşan yolda
bull oumlnemli kavşaklar
ndash Tuumlm Politikalarda Sağlık
ndash Tek Sağlık
ndash Sağlığa yatırım
ndash Sektoumlrlerarası İşbirliği
37
Ccedilocukluk Ccedilağı Obezitesinin Sonlandırılması Komisyonu (ECHO) Raporu
Genel Bakış
bull Ccedilocukluk ccedilağı obezitesi pek ccedilok uumllkede alarm verici boyutlara ulaşmaktadır acil ve ciddi bir sorun teşkil etmektedir Birleşmiş Milletler tarafından 2015 yılında hazırlanan Suumlrduumlruumllebilir Kalkınma Hedeflerinde bulaşıcı olmayan hastalıkların oumlnlenmesi ve kontroluumlnuumln temel oumlncelikler olarak tanımlamıştır Bulaşıcı olmayan hastalıklar risk faktoumlrleri arasında obezite oumlzellikle endişe vericidir ve uzamış beklenen yaşam suumlresine katkıda bulunan bir ccedilok sağlık faydasına olumsuz etkide bulunmaktadır
bull Ccedilocukluk ccedilağı obezitesi ile muumlcadeledeki ilerleme yavaş ve tutarsız olmuştur Ccedilocukluk ccedilağı obezitesinin sonlandırılması komisyonu 2014 yılında değerlendirme iccedilin kurulmuş mevcut goumlrev ve stratejilerin boşluklarını doldurmak iccedilin kurulmuştur 100 den fazla DSOuml uumlye uumllkesi ile goumlruumlşuumllmuumlş yaklaşık 180 online goumlruumlş alınmış olup Komisyon tuumlm duumlnyada ccedilocukluk ve adolesan obezite başarıyla muumlcadele iccedilin farklı bağlamlarda bir dizi oumlneri geliştirmiştir
Ana oumlneriler şunlardır ndash Sağlıklı gıdaların alımını teşvik ndash Fiziksel aktiviteyi teşvik ndash Gebelik oumlncesi ve gebelik bakımı ndash Erken ccedilocukluk beslenmesi ve fiziksel aktivite ndash Okul ccedilağındaki ccedilocuklar iccedilin sağlık beslenme ve fiziksel aktivite ndash Ağırlık youmlnetimi
15-17 Kasım 2006 İstanbul
48 uumllke
DSOuml Obezite ile Muumlcadele Avrupa
Bakanlar Konferansında ldquoObezite
ile Muumlcadele Belgesirdquo
imzalandı
Avrupa boumllgesinde epideminin
engellenmesi ve eğilimin tersine
ccedilevrilmesi esas hedef olarak
belirlenmiştir
Başta ccedilocuklar ve adoumllesanlar olmak
uumlzere accedilıkccedila goumlruumllen bir ilerleme
uumllkelerin ccediloğunda oumlnuumlmuumlzdeki 4-5
yıl iccedilerisinde başarılmalı ve eğilimi
en geccedil 2015 yılı itibariyle tersine
ccedilevirmek muumlmkuumln olmalıdır 9
Bulaşıcı Olmayan Hastalıklar Kuumlresel Durum Raporu 2010rdquo ldquoEUR RC6212 Halk Sağlığı Hizmet ve Kapasitelerini Guumlccedillendirme Avrupa Eylem Planı 2012rdquo ldquoEURRC628 Sağlık 2020 Politika Ccedilerccedileve ve Stratejisi 2012rdquo ldquoBulaşıcı Olmayan Hastalıklardan Korunma ve Kontroluuml İccedilin Avrupa Stratejisi Uygulamaları Eylem Planı 2012-2016rdquo ldquo2008-2013 Bulaşıcı Olmayan Hastalıklardan Korunma ve Kontroluuml İccedilin Kuumlresel Strateji Eylem Planı 2008rdquo 2011 BM High Level Meeting DSOuml Avrupa Gıda ve Beslenme Eylem Planı 2014 ndash 2020
66 Duumlnya Sağlık Asamblesi A669 Bulaşıcı Olmayan Hastalıkların Kontrol ve Korunması Eylem Planı 2013-2020
Viyana Deklerasyonu Rome 2014 International Nutrition Conference 2
bull Nikotin bağımlılığı tedavisi
bull Yeterli emzirme ve tamamlayıcı gıdanın
teşvik edilmesi
bull Alkolluuml araba kullanma kanunlarının
uygulanması
bull Tuz yağ ve şeker oranı yuumlksek yiyecek
ve iccedileceklerin oumlzelliklere ccedilocuklara
youmlnelik pazarlanması uumlzerinde sınırlamalar
bull Sağlıklı beslenmeyi teşvik iccedilin gıda
vergileri ve yardımlarıdır
DSOuml MUumlDAHALE PROGRAMLARI laquomaliyet etkin ve duumlşuumlk
maliyetli muumldahaleraquo
BOHrsquolere ilişkin Duumlnya Kuumlresel Durum Raporu 2011
bull Okullarda sağlıklı beslenme ortamları yaratılması
bull Sağlık hizmetlerinde beslenmeyle ilgi bilgi ve
danışmanlık verilmesi
bull Ulusal fiziksel aktivite rehberleri
bull Ccedilocuklar iccedilin okul temelli fiziksel aktivite programları
bull Fiziksel aktivite ve sağlıklı beslenme iccedilin işyeri
programları
bull Fiziksel aktivite ve sağlıklı beslenme iccedilin toplum
programları
bull Yapılandırılmış ccedilevrenin fiziksel aktiviteyi teşvik
edecek şekilde tasarlanması
DSOuml MUumlDAHALE PROGRAMLARI
BOHrsquolere ilişkin Duumlnya Kuumlresel Durum Raporu 2011
66 Duumlnya Sağlık Asamblesinde kabul edilen kuumlresel goumlnuumllluuml hedefler arasında
2025 yılına kadar Bulaşıcı Olmayan Hastalıklardan kaynaklanan erken oumlluumlmleri
25 oranında azaltmak vardır
Avrupa Gıda ve Beslenme Eylem Planı 2015-2020
bull Sağlıklı beslenme ve iccedilecek ccedilevreleri oluşturmak
bull Korunmasız gruplar iccedilin yaşam boyunca sağlıklı beslenmenin kazanımlarını teşvik etmek
bull Sağlık sistemlerini sağlıklı beslenmeyi destekleyecek şekilde yeniden guumlccedillendirmek
bull Suumlrveyans izleme değerlendirme ve araştırmaları desteklemek ve
bull Tuumlm sağlık politikaları yaklaşımı iccedilin iccedilin youmlnetişim ve sektoumlrlerarası işbirliklerini guumlccedillendirmek
Tuumlrkiyersquode durum Tuumlrkiye Hastalık Yuumlkuuml Ccedilalışması
2002-2004 bull Obezitenin oumlnlenmesi ile oumlnlenebilecek oumlluumlm sayıları
iskemikkalp hastalığında 29581 iskemik inmede 11109 diyabette 7674rsquoduumlr Toplamda ise 57143 oumlluumlm oumlnlenebilmekte olup bu tuumlm oumlluumlmlerin 133rsquouumlnuuml oluşturmaktadır
bull Obezitenin oumlnlenmesi ile oumlnlenebilecek DALY sayıları iskemik kalp hastalığın da 346294 diyabette 152240 iskemik inmede 146930 olarak hesaplanmıştır Oumlnlenebilecek DALY sayısı toplam DALYrsquonin 73rsquouumlnuuml oluştur maktadır
bull
Hastalık Yuumlkuuml 2013
bull 2002 yılına goumlre 2012 yılında toplam hastalık yuumlkuumlnuumln (DALY) 6 azaldığı goumlruumllmuumlştuumlr
bull Bu duumlşuumlşuumln en buumlyuumlk sebebi 1 Grup hastalıklara (bulaşıcı hastalıklar gebelik yeni doğanlar ve beslenmeyle ilgili hastalık) bağlı toplam 40rsquolık duumlşuumlştuumlr
bull Ancak her ne kadar toplam hastalık yuumlkuumlnde bir duumlşuumlş sağlansa da 2 Grup hastalıklar yani bulaşıcı olmayan hastalıklara bağlı hastalık yuumlkuumlnde 4rsquoluumlk bir artış goumlruumllmektedir
bull Hastalık yuumlkuumlnuuml oluşturan ilk 5 nedene bakıldığında bu nedenlerin tamamının bulaşıcı olmayan hastalıklar olduğu goumlruumllmektedir İ
bull llk sırada 74 ile iskemik kalp hastalığı 2 Sırada 61 ile bel ağrısı 3 Sırada 41 ile serebrovaskuumller hastalıklar yer almaktadır Bunu sırasıyla diyabet ve KOAH ( 38 36) takip etmektedir
bull Bulaşıcı olmayan hastalıkların artışındaki en oumlnemli risk faktoumlrleri tuumltuumln kullanımı obezite yuumlksek tansiyon ve fizik aktivite azlığı olarak ortaya ccedilıkmaktadır
bull Ulusal Hastalık Yuumlkuuml Ccedilalışması 2013rdquo oumln sonuccedilları
Yetişkin TBSA 2010 30 obez 35 fazla kilolu Adolesan HBSC 2009-2010 fazla kilolu veya obez 11 yaş K 7 E 16 13 yaş K 10 E 18 15 yaş K 6 E 17 Ccedilocuk (7-8 yaş) COSI _TUR 2013 83 obez 142 fazla kilolu 0-5 yaş TNSA 2010 59rsquou (E7 K49) obezşişman 146rsquosı (E162 K146) fazla kilolu 19-24 ay yaş grubunda 150 (E144 K155) olup en yuumlksek duumlzeyde bulunmuştur
TNSA 2013
bull 5 yaş altı ccedilocukların 11rsquoi fazla kiloluşişmandır (E 117 K 99) ndash 6 aydan kuumlccediluumlk 98 ndash 6-8 ay 134 ndash 9-11 ay 106 ndash 12-17 ay 186 ndash 18-23 119 ndash 24-25 ay 126 ve 36-47 ay 63
bull erken doğum sıralarındaki ccedilocuklarda daha yuumlksektir (ikinci ve uumlccediluumlncuuml doğum sırası iccedilin yuumlzde 13 ve altıncı ve daha buumlyuumlk doğum sırası iccedilin yuumlzde 9)
bull Fazla kiloluluk ve şişmanlık buumlyuumlk doğum aral klar nda (48 bull veya daha fazla ay sonra doğan ccedilocuklarda yuumlzde 12) ve anneleri taraf ndan
doğumda ortalamaveya uumlstuuml buumlyuumlkluumlkte beyan edilen ccedilocuklar aras nda da daha yayg nd r (yuumlzde 12)
bull Tuumlrkiyersquode yetersiz beslenme daha duumlşuumlk sosyo-ekonomik statuumldeki nuumlfusun bir sorunu iken fazla kilolulukşişmanlık daha yuumlksek sosyo-ekonomik statuumldeki nuumlfusun bir problemi olarak oumlne ccedilıkmaktadır
bull Body mass index percentiles for Turkish children aged 0-84 months
bull Kondolot M1 Balci E Ozturk A Mazicioglu MM Hatipoglu N Kurtoglu S Ustunbas HB
bull Ann Hum Biol 2011 Nov38(6)676-80 doi 103109030144602011605800 Epub 2011 Sep 29 ndash The overweight and obesity prevalences were
identical in both genders 100 and 49 respectively
bull laquoinfant obesity preventionraquo bull Search results bull Items 1 to 20 of 3684 bull laquobaby obesityraquo bull Search results bull Items 1 to 20 of 8226 bull laquochild obesity preventionraquo bull Search results bull Items 1 to 20 of 9611
Bebeklik obezitesine etki eden faktoumlrler
bull Yetişkin obezitesinin oumlnemli bir belirleyicisi olan ccedilocukluk ccedilağı obezitesi gittikccedile artmaktadır
bull Infant doumlneminde yuumlksek protein iccedilerikli tuumlketimin ccedilocuklukda kilo almada oumlnemli bir belirleyici olduğu yuumlksek BMI katkısı olabileceği Fazla kilolu ve obez infantlar iccedilin daha duumlşuumlk protein infant formulaların (IpIF) aşırı kilo alımını oumlnlemesi konusunda kanıtlar vardır
(Early Life Factors Influencing the Risk of Obesity)
Bebeklik obezitesine etki eden faktoumlrler
bull Karışık yuumlksek enerji yoğun beslenen infantlarda 1 yıl iccedilinde daha fazla overweight goumlruumllduuml (Patterns of early dietary exposures have implications for maternal and child weight outcomes)
bull Toplam subkutanoumlz yağ dokusu (15 ve 24 aylık )ve okul ccedilağında kolesterol duumlzeyleri ile zayıf ilişki ancak uzun doumlnemli kardiomatabolik sonuccedillar iccedilin ccedilalışmalar gerekli (Subcutaneous fat mass in infancy and cardiovascular risk factors at school-age The generation R study Obesity (Silver Spring) 2016 Feb24(2)424-9 doi 101002oby21343 Epub 2016 Jan 6)
bull Ekonomik Etki Modeli infant doumlneminde IpIF alan bireylerin yaşamlarında duumlşuumlk BMI daha az obezite ve ilişkili hastalık geliştirdikleri daha uzun yaşadıkları daha az sağlık sistem maliyeti ve uumlretkenliği artırdığı belirlemiştir (The Economic Impact of Lower Protein Infant Formula for the Children of Overweight and Obese Mothers)
bull 2-18 yaş obez ccedilocuklarda laquodislipidemiraquo yuumlksek ve laquohipertrigliseridemiraquo oumln planda Obez hastalarda tiroid fonksiyonları ile ilişkili metabolik ve hormonal değişiklikler dislipidemi ve hepatositistozis ile ilişkili olabilir (Prevalence of Dyslipidemia and Associated Factors in Obese Children and AdolescentsElmaoğulları S1 Tepe D Uccedilaktuumlrk SA Karaca Kara F Demirel F J Clin Res Pediatr Endocrinol 2015 Sep 57(3)228-34 doi 104274jcrpe1867)
bull TC Sağlık Bakanlığı Stratejik Plan 2014 ndash 2017 iccedilerisinde ldquoStratejik Amaccedil 1 Sağlığa youmlnelik risklerden birey ve toplumu korumak ve sağlıklı hayat tarzını teşvik etmekrdquo
bull TC Kalkınma Bakanlığı Onuncu Kalkınma Planı 2014-2018 oumlncelikli programlardan 121 Sağlıklı Yaşam ve Hareketlilik Programı
bull 23122014 tarih ve 29214 sayılı Resmi Gazetede Başbakanlık Genelgesi olarak yayımlanan ldquoCcedilok Paydaşlı Sağlık Sorumluluğunu Geliştirme Programırdquo hedefi iccedilerisinde de sağlıklı beslenme ve hareketli hayat teşviklerine yer verilmiştir
A Tuumlrkiye Obezite ile Muumlcadele ve Kontrol Programı Youmlnetiminin Oluşturulması ve Politika Geliştirilmesi
B Obezitenin Oumlnlenmesine Youmlnelik Ccedilalışmalar -MEB Tarım Bakanlığı Belediyeler RTUumlK Medya
bull Farkındalık Ccedilalışmaları bull EğitimlerMateryal geliştirme bull Mevzuat duumlzenlemeleri ve rehberler
C Sağlık Kuruluşlarında Obezitenin Teşhisi ve Tedavisine Youmlnelik Oumlnlemler
D İzleme ve Değerlendirme
SAĞLIK BAKANLIĞI CcedilALIŞMALARI
bull A3 Ulusal ve Yerel Duumlzeyde Mevcut Durumun Saptanması ve Yapılacak Araştırmaların Desteklenmesi Strateji 4 Oumlzel gruplara youmlnelik (gebe ve emzikliler Bebek ve ccedilocuklar okul ccedilağı ccedilocukları yaşlılar sağlık ccedilalışanları vb) beslenme araştırmalarının yapılması
bull B1 Toplumun Obezite Yeterli ve Dengeli Beslenme ve Fiziksel Aktivite Konularında Bilgilendirilmesi ve Bilinccedillendirilmesi
bull Strateji 3 Koruyucu sağlık ve aile hekimliği hizmetleri kapsamında oumlncelikli olarak risk gruplarına (bebekler ccedilocuklar gebe ve emzikliler yaşlılar engelliler sigarayı bırakanlar vb) youmlnelik obezite ile muumlcadele uygulamalarının yaygınlaştırılması
bull Aktiviteler
bull 31 Bebeklerin doğumdan itibaren ilk 6 ay sadece anne suumltuuml ile beslenmesi 6 Aydan itibaren anne suumltuuml ile birlikte uygun ek besinlere başlanması ve iki yaşına kadar anne suumltuuml ile beslenmesinin teşvik edilmesine oumlzendirilmesi iccedilin bilgilendirme ccedilalışmalarının yapılması
bull 32 Gebe ve emziklilik doumlnemi kadınların duumlzenli aralıklarla sağlık kuruluşlarına başvurarak vuumlcut ağırlığı kontroluuml ile ilgili danışmanlık hizmetlerinden yararlanmalarının sağlanması iccedilin bilgilendirme ccedilalışmalarının yapılması
bull A2 Obezite İle Muumlcadelenin Youmlnetilmesinde Finansal Duumlzenlemeler
bull 21 Uumllke genelinde risk gruplarına (ccedilocuklar gebe ve emzikliler yaşlılar vb) youmlnelik yeterli ve dengeli beslenmeyi sağlayıcı nitelikte gıda maddelerine erişim imkanlarının teşvikine youmlnelik mevzuat yapılabilmesi iccedilin gerekli koordinasyonun sağlanması
bull 33 Yerel youmlnetimler tarafından oumlzellikle risk gruplarına (ccedilocuklar kadınlar gebeler engelliler yaşlılar vb) youmlnelik spor tesislerinin ve rekreasyonalanlarının oluşturulması ve oumldenek ayrılması
bull B2 Okullarda Obezite ile Muumlcadelede Yeterli ve Dengeli Beslenme ve Duumlzenli Fiziksel Aktivite Alışkanlığının Kazandırılması
bull Hedefler bull 1 oumlğretmen ve oumlğrencileri yeterli ve dengeli
beslenme ve fiziksel aktivite konularında bilgilendirmek
bull 2 aile okul ve medya işbirliği ile ilkoumlğretim ortaoumlğretim ve uumlniversitelerde ccedilocukların ve genccedillerin fiziksel aktivite spor faaliyetleri ve sosyal
bull aktivitelere youmlnlendirilmesini sağlamak bull 3 okullardaki fiziksel aktivite imkanlarını
buumltccedile imkanlarını da dikkate alarak arttırmak bull 4 okullarda verilen beslenme hizmetlerinde
denetimleri etkin şekilde yuumlruumltmek ve standardizasyonu sağlamak
bull 5 fazla kiloluluk prevalansını ccedilocuklarda 10 adolesanlarda 5rsquoe kadar azaltmak
ULUSAL FİZİKSEL AKTİVİTE REHBERİ
26
beslenmegovtr fizikselaktivitegovtr
27
bull DSOuml işbirliğinde Ulusal Fiziksel Aktivite Rehberi laquoccedilocuk-yetişkin yaşlı-engelliraquo
olmak uumlzere doumlrt farklı gruba youmlnelik hazırlanmıştır
bull Goumlrme engelliler iccedilin Tuumlrkiye Fiziksel Aktivite Rehberi Braille alfabesi olarak da
basılmıştır
Tuumlrkiye Beslenme Rehberi (TUumlBER) 2015
bull Boumlluumlm 7 Anne suumltuumlnuumln
korunması desteklenmesi ve gelişmesi tamamlayıcı beslenme
bull Boumlluumlm 8 Yaşam suumlrecinde beslenmenin oumlnemi ve enerji dengesi
ndash Gebelik ve emziklilik doumlneminde beslenme
- Okul oumlncesi doumlnemde beslenme
bull bu grupların enerji ve besin oumlgeleri gereksinimleri verilmiştir
bull Yaş grupları gebe ve emzikliler iccedilin enerji değerleri hesaplanmış oumlrnek menuumller bulunmaktadır
bull
Tablo 72 Altı ay-2 yaş grubu ccedilocukların enerji ve besin oumlgeleri gereksinmesi (IOM)
Yaş
(ay)
Enerji
(kkal)
Protein
(gkg)
Posa
(g)
A vit
(mcg)
D vit
(mcg)
E vit
(mg)
K vit
(mg)
C vit
(mg)
B1
(mg)
B2
(mg)
Niasin
(mg)
B6
(mg)
Folat
(mcg)
B12
(mcg)
0-6 Gereksinme anne suumltuuml ile karşılanır D vitamini ve demir desteği verilir (uumllke politikası)
6-12 710 16-20 - 500 10 5 25 50 03 03 4 03 80 05
12-24 1250 12-15 19 300 15 6 30 60 05 04 6 05 150 09
Tablo 72 (devam) Altı ay-2 yaş grubu ccedilocukların enerji ve besin oumlgeleri gereksinmesi
Yaş
(ay)
Pantotenik
asit (mg)
Biotin
(mcg)
Kolin
(mg)
Kalsiy
um
(mg)
Fosfor
(mg)
Demir
(mg)
Ccedilinko
(mg)
İyot
(mcg)
Flor
(mg)
Magnezy
um
(mg)
Manga
nez
(mg)
Krom
(mcg)
0-6 Gereksinme anne suumltuuml ile karşılanır D vitamini ve demir desteği verilir (uumllke politikası)
6-12 18 6 150 600 270 11 3 130 05 75 06 55
12-23 20 80 200 700 460 7 3 90 07 80 12 11
Ek 57 Gebe Kadin (25 yaş 8 aylık gebe)
Sabah Kahvaltısı 1 su bardağı suumlt
1 haşlanmış yumurta
1 yemek kaşığı pekmez
1 tatlı kaşığı tahin
Soumlğuumlş sebze
2 ince dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (kuşluk) 1 orta boy elma
4 adet ceviz
Oumlğle Yemeği 1 porsiyon et haşlama
1 porsiyon zeytinyağlı taze fasuumllye
1 porsiyon peynirli makarna
1 kase yoğurt
Mevsim salata
2 ince dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (ikindi) 1 kase muhallebi
Akşam Yemeği 1 kase domates ccedilorbası
1 porsiyon orman kebabı
2 dilim peynirli kol boumlreği
1 kase kuru kayısı hoşafı
Mevsim salata
1 ince dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (gece) 12 kase yoğurt
1 orta boy elma
Ek 58 Emziren Anne (30 yaş 3 aylık bebek)
Sabah Kahvaltısı 1 su bardağı suumlt
1 porsiyon beyaz peynir
1 adet haşlanmış yumurta
3-4 adet zeytin
1 yemek kaşığı pekmez
1 tatlı kaşığı tahin
Soumlğuumlş sebze
2 orta dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (kuşluk)
1 orta boy elma
12 su bardağı suumlt
Oumlğle Yemeği 1 kase sebze ccedilorba
1 porsiyon kıymalı semiz otu (yoğurtlu)
1 porsiyon soslu spaghetti
Mevsim salata
1 orta dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (ikindi) 1 adet peynirli tost
1 su bardağı ayran
Akşam Yemeği 1 kase tarhana ccedilorbası
1 porsiyon balık buğulama
1 porsiyon zeytinyağlı barbunya
1 dilim helva
Mevsim salata
1 orta dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (gece) 1 orta boy portakal
frac12 kase yoğurt
Gebe Bilgilendirme Sınıfı
bull25092014 tarihli ve 201428 Sayılı Genelgesi yayınlanmıştır Genelgenin yayınlanmasının akabinde uumlniversiteler eğitim araştırma hastaneleri ilgili meslek kuruluşları ve THSK Kadın ve Uumlreme Sağlığı Obezite Diyabet ve Metabolik Hastalıklar Daire Başkanlığımız temsilcilerinden muumlteşekkil Eğitim Ekibi tarafından
bull29-30 Eyluumll-1Ekim 2014 tarihlerinde Bolu ilinde 30
bull22-24 Ekim 2014 tarihleri arasında da Malatya ilinde 26 olmak uumlzere toplam 56 Sağlık Eğitimcisinin eğitimi gerccedilekleştirilmiştir
bullBu eğitimde Daire Başkanlığımız laquoGebelikte Beslenme ve Nutrisyonel Destekraquo konusunda sunumlarla destek vermiştir
Toplu beslenme sistemleri
bull Okullar
bull laquoSağlık Dostu Okulraquo
bull Hastaneler
bull Kurumlar
bull Uumlniversiteler
bull Cezaevleri
bull
bull Kreşlerde beslenme
bull Beslenme Dostu Kreş
bull Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığırsquona bağlı olan
ndash oumlzel kreş(0-36 ay)
ndash Guumlnduumlz Bakımevleri(37-66 ay)
ndash Ccedilocuk Kuluumlbuuml(6-12 yaş)
SONUCcedil
bull Ccedilocuk ve Yetişkin obezitesini oumlnlemek iccedilin ilk 1000 guumln
sağlıklı beslenme
bull Gebelikde beslenme ve fizik aktivite oumlnemlidir
ANCAK
Sağlığın korunması ve geliştirilmesi Sağlık Bakanlığının temel
goumlrevidir tek başına Sağlık Bakanlığı sorumluluğu ile gerccedilekleşemez
bull Sağlıklı birey ve toplum hedefine ulaşan yolda
bull oumlnemli kavşaklar
ndash Tuumlm Politikalarda Sağlık
ndash Tek Sağlık
ndash Sağlığa yatırım
ndash Sektoumlrlerarası İşbirliği
37
15-17 Kasım 2006 İstanbul
48 uumllke
DSOuml Obezite ile Muumlcadele Avrupa
Bakanlar Konferansında ldquoObezite
ile Muumlcadele Belgesirdquo
imzalandı
Avrupa boumllgesinde epideminin
engellenmesi ve eğilimin tersine
ccedilevrilmesi esas hedef olarak
belirlenmiştir
Başta ccedilocuklar ve adoumllesanlar olmak
uumlzere accedilıkccedila goumlruumllen bir ilerleme
uumllkelerin ccediloğunda oumlnuumlmuumlzdeki 4-5
yıl iccedilerisinde başarılmalı ve eğilimi
en geccedil 2015 yılı itibariyle tersine
ccedilevirmek muumlmkuumln olmalıdır 9
Bulaşıcı Olmayan Hastalıklar Kuumlresel Durum Raporu 2010rdquo ldquoEUR RC6212 Halk Sağlığı Hizmet ve Kapasitelerini Guumlccedillendirme Avrupa Eylem Planı 2012rdquo ldquoEURRC628 Sağlık 2020 Politika Ccedilerccedileve ve Stratejisi 2012rdquo ldquoBulaşıcı Olmayan Hastalıklardan Korunma ve Kontroluuml İccedilin Avrupa Stratejisi Uygulamaları Eylem Planı 2012-2016rdquo ldquo2008-2013 Bulaşıcı Olmayan Hastalıklardan Korunma ve Kontroluuml İccedilin Kuumlresel Strateji Eylem Planı 2008rdquo 2011 BM High Level Meeting DSOuml Avrupa Gıda ve Beslenme Eylem Planı 2014 ndash 2020
66 Duumlnya Sağlık Asamblesi A669 Bulaşıcı Olmayan Hastalıkların Kontrol ve Korunması Eylem Planı 2013-2020
Viyana Deklerasyonu Rome 2014 International Nutrition Conference 2
bull Nikotin bağımlılığı tedavisi
bull Yeterli emzirme ve tamamlayıcı gıdanın
teşvik edilmesi
bull Alkolluuml araba kullanma kanunlarının
uygulanması
bull Tuz yağ ve şeker oranı yuumlksek yiyecek
ve iccedileceklerin oumlzelliklere ccedilocuklara
youmlnelik pazarlanması uumlzerinde sınırlamalar
bull Sağlıklı beslenmeyi teşvik iccedilin gıda
vergileri ve yardımlarıdır
DSOuml MUumlDAHALE PROGRAMLARI laquomaliyet etkin ve duumlşuumlk
maliyetli muumldahaleraquo
BOHrsquolere ilişkin Duumlnya Kuumlresel Durum Raporu 2011
bull Okullarda sağlıklı beslenme ortamları yaratılması
bull Sağlık hizmetlerinde beslenmeyle ilgi bilgi ve
danışmanlık verilmesi
bull Ulusal fiziksel aktivite rehberleri
bull Ccedilocuklar iccedilin okul temelli fiziksel aktivite programları
bull Fiziksel aktivite ve sağlıklı beslenme iccedilin işyeri
programları
bull Fiziksel aktivite ve sağlıklı beslenme iccedilin toplum
programları
bull Yapılandırılmış ccedilevrenin fiziksel aktiviteyi teşvik
edecek şekilde tasarlanması
DSOuml MUumlDAHALE PROGRAMLARI
BOHrsquolere ilişkin Duumlnya Kuumlresel Durum Raporu 2011
66 Duumlnya Sağlık Asamblesinde kabul edilen kuumlresel goumlnuumllluuml hedefler arasında
2025 yılına kadar Bulaşıcı Olmayan Hastalıklardan kaynaklanan erken oumlluumlmleri
25 oranında azaltmak vardır
Avrupa Gıda ve Beslenme Eylem Planı 2015-2020
bull Sağlıklı beslenme ve iccedilecek ccedilevreleri oluşturmak
bull Korunmasız gruplar iccedilin yaşam boyunca sağlıklı beslenmenin kazanımlarını teşvik etmek
bull Sağlık sistemlerini sağlıklı beslenmeyi destekleyecek şekilde yeniden guumlccedillendirmek
bull Suumlrveyans izleme değerlendirme ve araştırmaları desteklemek ve
bull Tuumlm sağlık politikaları yaklaşımı iccedilin iccedilin youmlnetişim ve sektoumlrlerarası işbirliklerini guumlccedillendirmek
Tuumlrkiyersquode durum Tuumlrkiye Hastalık Yuumlkuuml Ccedilalışması
2002-2004 bull Obezitenin oumlnlenmesi ile oumlnlenebilecek oumlluumlm sayıları
iskemikkalp hastalığında 29581 iskemik inmede 11109 diyabette 7674rsquoduumlr Toplamda ise 57143 oumlluumlm oumlnlenebilmekte olup bu tuumlm oumlluumlmlerin 133rsquouumlnuuml oluşturmaktadır
bull Obezitenin oumlnlenmesi ile oumlnlenebilecek DALY sayıları iskemik kalp hastalığın da 346294 diyabette 152240 iskemik inmede 146930 olarak hesaplanmıştır Oumlnlenebilecek DALY sayısı toplam DALYrsquonin 73rsquouumlnuuml oluştur maktadır
bull
Hastalık Yuumlkuuml 2013
bull 2002 yılına goumlre 2012 yılında toplam hastalık yuumlkuumlnuumln (DALY) 6 azaldığı goumlruumllmuumlştuumlr
bull Bu duumlşuumlşuumln en buumlyuumlk sebebi 1 Grup hastalıklara (bulaşıcı hastalıklar gebelik yeni doğanlar ve beslenmeyle ilgili hastalık) bağlı toplam 40rsquolık duumlşuumlştuumlr
bull Ancak her ne kadar toplam hastalık yuumlkuumlnde bir duumlşuumlş sağlansa da 2 Grup hastalıklar yani bulaşıcı olmayan hastalıklara bağlı hastalık yuumlkuumlnde 4rsquoluumlk bir artış goumlruumllmektedir
bull Hastalık yuumlkuumlnuuml oluşturan ilk 5 nedene bakıldığında bu nedenlerin tamamının bulaşıcı olmayan hastalıklar olduğu goumlruumllmektedir İ
bull llk sırada 74 ile iskemik kalp hastalığı 2 Sırada 61 ile bel ağrısı 3 Sırada 41 ile serebrovaskuumller hastalıklar yer almaktadır Bunu sırasıyla diyabet ve KOAH ( 38 36) takip etmektedir
bull Bulaşıcı olmayan hastalıkların artışındaki en oumlnemli risk faktoumlrleri tuumltuumln kullanımı obezite yuumlksek tansiyon ve fizik aktivite azlığı olarak ortaya ccedilıkmaktadır
bull Ulusal Hastalık Yuumlkuuml Ccedilalışması 2013rdquo oumln sonuccedilları
Yetişkin TBSA 2010 30 obez 35 fazla kilolu Adolesan HBSC 2009-2010 fazla kilolu veya obez 11 yaş K 7 E 16 13 yaş K 10 E 18 15 yaş K 6 E 17 Ccedilocuk (7-8 yaş) COSI _TUR 2013 83 obez 142 fazla kilolu 0-5 yaş TNSA 2010 59rsquou (E7 K49) obezşişman 146rsquosı (E162 K146) fazla kilolu 19-24 ay yaş grubunda 150 (E144 K155) olup en yuumlksek duumlzeyde bulunmuştur
TNSA 2013
bull 5 yaş altı ccedilocukların 11rsquoi fazla kiloluşişmandır (E 117 K 99) ndash 6 aydan kuumlccediluumlk 98 ndash 6-8 ay 134 ndash 9-11 ay 106 ndash 12-17 ay 186 ndash 18-23 119 ndash 24-25 ay 126 ve 36-47 ay 63
bull erken doğum sıralarındaki ccedilocuklarda daha yuumlksektir (ikinci ve uumlccediluumlncuuml doğum sırası iccedilin yuumlzde 13 ve altıncı ve daha buumlyuumlk doğum sırası iccedilin yuumlzde 9)
bull Fazla kiloluluk ve şişmanlık buumlyuumlk doğum aral klar nda (48 bull veya daha fazla ay sonra doğan ccedilocuklarda yuumlzde 12) ve anneleri taraf ndan
doğumda ortalamaveya uumlstuuml buumlyuumlkluumlkte beyan edilen ccedilocuklar aras nda da daha yayg nd r (yuumlzde 12)
bull Tuumlrkiyersquode yetersiz beslenme daha duumlşuumlk sosyo-ekonomik statuumldeki nuumlfusun bir sorunu iken fazla kilolulukşişmanlık daha yuumlksek sosyo-ekonomik statuumldeki nuumlfusun bir problemi olarak oumlne ccedilıkmaktadır
bull Body mass index percentiles for Turkish children aged 0-84 months
bull Kondolot M1 Balci E Ozturk A Mazicioglu MM Hatipoglu N Kurtoglu S Ustunbas HB
bull Ann Hum Biol 2011 Nov38(6)676-80 doi 103109030144602011605800 Epub 2011 Sep 29 ndash The overweight and obesity prevalences were
identical in both genders 100 and 49 respectively
bull laquoinfant obesity preventionraquo bull Search results bull Items 1 to 20 of 3684 bull laquobaby obesityraquo bull Search results bull Items 1 to 20 of 8226 bull laquochild obesity preventionraquo bull Search results bull Items 1 to 20 of 9611
Bebeklik obezitesine etki eden faktoumlrler
bull Yetişkin obezitesinin oumlnemli bir belirleyicisi olan ccedilocukluk ccedilağı obezitesi gittikccedile artmaktadır
bull Infant doumlneminde yuumlksek protein iccedilerikli tuumlketimin ccedilocuklukda kilo almada oumlnemli bir belirleyici olduğu yuumlksek BMI katkısı olabileceği Fazla kilolu ve obez infantlar iccedilin daha duumlşuumlk protein infant formulaların (IpIF) aşırı kilo alımını oumlnlemesi konusunda kanıtlar vardır
(Early Life Factors Influencing the Risk of Obesity)
Bebeklik obezitesine etki eden faktoumlrler
bull Karışık yuumlksek enerji yoğun beslenen infantlarda 1 yıl iccedilinde daha fazla overweight goumlruumllduuml (Patterns of early dietary exposures have implications for maternal and child weight outcomes)
bull Toplam subkutanoumlz yağ dokusu (15 ve 24 aylık )ve okul ccedilağında kolesterol duumlzeyleri ile zayıf ilişki ancak uzun doumlnemli kardiomatabolik sonuccedillar iccedilin ccedilalışmalar gerekli (Subcutaneous fat mass in infancy and cardiovascular risk factors at school-age The generation R study Obesity (Silver Spring) 2016 Feb24(2)424-9 doi 101002oby21343 Epub 2016 Jan 6)
bull Ekonomik Etki Modeli infant doumlneminde IpIF alan bireylerin yaşamlarında duumlşuumlk BMI daha az obezite ve ilişkili hastalık geliştirdikleri daha uzun yaşadıkları daha az sağlık sistem maliyeti ve uumlretkenliği artırdığı belirlemiştir (The Economic Impact of Lower Protein Infant Formula for the Children of Overweight and Obese Mothers)
bull 2-18 yaş obez ccedilocuklarda laquodislipidemiraquo yuumlksek ve laquohipertrigliseridemiraquo oumln planda Obez hastalarda tiroid fonksiyonları ile ilişkili metabolik ve hormonal değişiklikler dislipidemi ve hepatositistozis ile ilişkili olabilir (Prevalence of Dyslipidemia and Associated Factors in Obese Children and AdolescentsElmaoğulları S1 Tepe D Uccedilaktuumlrk SA Karaca Kara F Demirel F J Clin Res Pediatr Endocrinol 2015 Sep 57(3)228-34 doi 104274jcrpe1867)
bull TC Sağlık Bakanlığı Stratejik Plan 2014 ndash 2017 iccedilerisinde ldquoStratejik Amaccedil 1 Sağlığa youmlnelik risklerden birey ve toplumu korumak ve sağlıklı hayat tarzını teşvik etmekrdquo
bull TC Kalkınma Bakanlığı Onuncu Kalkınma Planı 2014-2018 oumlncelikli programlardan 121 Sağlıklı Yaşam ve Hareketlilik Programı
bull 23122014 tarih ve 29214 sayılı Resmi Gazetede Başbakanlık Genelgesi olarak yayımlanan ldquoCcedilok Paydaşlı Sağlık Sorumluluğunu Geliştirme Programırdquo hedefi iccedilerisinde de sağlıklı beslenme ve hareketli hayat teşviklerine yer verilmiştir
A Tuumlrkiye Obezite ile Muumlcadele ve Kontrol Programı Youmlnetiminin Oluşturulması ve Politika Geliştirilmesi
B Obezitenin Oumlnlenmesine Youmlnelik Ccedilalışmalar -MEB Tarım Bakanlığı Belediyeler RTUumlK Medya
bull Farkındalık Ccedilalışmaları bull EğitimlerMateryal geliştirme bull Mevzuat duumlzenlemeleri ve rehberler
C Sağlık Kuruluşlarında Obezitenin Teşhisi ve Tedavisine Youmlnelik Oumlnlemler
D İzleme ve Değerlendirme
SAĞLIK BAKANLIĞI CcedilALIŞMALARI
bull A3 Ulusal ve Yerel Duumlzeyde Mevcut Durumun Saptanması ve Yapılacak Araştırmaların Desteklenmesi Strateji 4 Oumlzel gruplara youmlnelik (gebe ve emzikliler Bebek ve ccedilocuklar okul ccedilağı ccedilocukları yaşlılar sağlık ccedilalışanları vb) beslenme araştırmalarının yapılması
bull B1 Toplumun Obezite Yeterli ve Dengeli Beslenme ve Fiziksel Aktivite Konularında Bilgilendirilmesi ve Bilinccedillendirilmesi
bull Strateji 3 Koruyucu sağlık ve aile hekimliği hizmetleri kapsamında oumlncelikli olarak risk gruplarına (bebekler ccedilocuklar gebe ve emzikliler yaşlılar engelliler sigarayı bırakanlar vb) youmlnelik obezite ile muumlcadele uygulamalarının yaygınlaştırılması
bull Aktiviteler
bull 31 Bebeklerin doğumdan itibaren ilk 6 ay sadece anne suumltuuml ile beslenmesi 6 Aydan itibaren anne suumltuuml ile birlikte uygun ek besinlere başlanması ve iki yaşına kadar anne suumltuuml ile beslenmesinin teşvik edilmesine oumlzendirilmesi iccedilin bilgilendirme ccedilalışmalarının yapılması
bull 32 Gebe ve emziklilik doumlnemi kadınların duumlzenli aralıklarla sağlık kuruluşlarına başvurarak vuumlcut ağırlığı kontroluuml ile ilgili danışmanlık hizmetlerinden yararlanmalarının sağlanması iccedilin bilgilendirme ccedilalışmalarının yapılması
bull A2 Obezite İle Muumlcadelenin Youmlnetilmesinde Finansal Duumlzenlemeler
bull 21 Uumllke genelinde risk gruplarına (ccedilocuklar gebe ve emzikliler yaşlılar vb) youmlnelik yeterli ve dengeli beslenmeyi sağlayıcı nitelikte gıda maddelerine erişim imkanlarının teşvikine youmlnelik mevzuat yapılabilmesi iccedilin gerekli koordinasyonun sağlanması
bull 33 Yerel youmlnetimler tarafından oumlzellikle risk gruplarına (ccedilocuklar kadınlar gebeler engelliler yaşlılar vb) youmlnelik spor tesislerinin ve rekreasyonalanlarının oluşturulması ve oumldenek ayrılması
bull B2 Okullarda Obezite ile Muumlcadelede Yeterli ve Dengeli Beslenme ve Duumlzenli Fiziksel Aktivite Alışkanlığının Kazandırılması
bull Hedefler bull 1 oumlğretmen ve oumlğrencileri yeterli ve dengeli
beslenme ve fiziksel aktivite konularında bilgilendirmek
bull 2 aile okul ve medya işbirliği ile ilkoumlğretim ortaoumlğretim ve uumlniversitelerde ccedilocukların ve genccedillerin fiziksel aktivite spor faaliyetleri ve sosyal
bull aktivitelere youmlnlendirilmesini sağlamak bull 3 okullardaki fiziksel aktivite imkanlarını
buumltccedile imkanlarını da dikkate alarak arttırmak bull 4 okullarda verilen beslenme hizmetlerinde
denetimleri etkin şekilde yuumlruumltmek ve standardizasyonu sağlamak
bull 5 fazla kiloluluk prevalansını ccedilocuklarda 10 adolesanlarda 5rsquoe kadar azaltmak
ULUSAL FİZİKSEL AKTİVİTE REHBERİ
26
beslenmegovtr fizikselaktivitegovtr
27
bull DSOuml işbirliğinde Ulusal Fiziksel Aktivite Rehberi laquoccedilocuk-yetişkin yaşlı-engelliraquo
olmak uumlzere doumlrt farklı gruba youmlnelik hazırlanmıştır
bull Goumlrme engelliler iccedilin Tuumlrkiye Fiziksel Aktivite Rehberi Braille alfabesi olarak da
basılmıştır
Tuumlrkiye Beslenme Rehberi (TUumlBER) 2015
bull Boumlluumlm 7 Anne suumltuumlnuumln
korunması desteklenmesi ve gelişmesi tamamlayıcı beslenme
bull Boumlluumlm 8 Yaşam suumlrecinde beslenmenin oumlnemi ve enerji dengesi
ndash Gebelik ve emziklilik doumlneminde beslenme
- Okul oumlncesi doumlnemde beslenme
bull bu grupların enerji ve besin oumlgeleri gereksinimleri verilmiştir
bull Yaş grupları gebe ve emzikliler iccedilin enerji değerleri hesaplanmış oumlrnek menuumller bulunmaktadır
bull
Tablo 72 Altı ay-2 yaş grubu ccedilocukların enerji ve besin oumlgeleri gereksinmesi (IOM)
Yaş
(ay)
Enerji
(kkal)
Protein
(gkg)
Posa
(g)
A vit
(mcg)
D vit
(mcg)
E vit
(mg)
K vit
(mg)
C vit
(mg)
B1
(mg)
B2
(mg)
Niasin
(mg)
B6
(mg)
Folat
(mcg)
B12
(mcg)
0-6 Gereksinme anne suumltuuml ile karşılanır D vitamini ve demir desteği verilir (uumllke politikası)
6-12 710 16-20 - 500 10 5 25 50 03 03 4 03 80 05
12-24 1250 12-15 19 300 15 6 30 60 05 04 6 05 150 09
Tablo 72 (devam) Altı ay-2 yaş grubu ccedilocukların enerji ve besin oumlgeleri gereksinmesi
Yaş
(ay)
Pantotenik
asit (mg)
Biotin
(mcg)
Kolin
(mg)
Kalsiy
um
(mg)
Fosfor
(mg)
Demir
(mg)
Ccedilinko
(mg)
İyot
(mcg)
Flor
(mg)
Magnezy
um
(mg)
Manga
nez
(mg)
Krom
(mcg)
0-6 Gereksinme anne suumltuuml ile karşılanır D vitamini ve demir desteği verilir (uumllke politikası)
6-12 18 6 150 600 270 11 3 130 05 75 06 55
12-23 20 80 200 700 460 7 3 90 07 80 12 11
Ek 57 Gebe Kadin (25 yaş 8 aylık gebe)
Sabah Kahvaltısı 1 su bardağı suumlt
1 haşlanmış yumurta
1 yemek kaşığı pekmez
1 tatlı kaşığı tahin
Soumlğuumlş sebze
2 ince dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (kuşluk) 1 orta boy elma
4 adet ceviz
Oumlğle Yemeği 1 porsiyon et haşlama
1 porsiyon zeytinyağlı taze fasuumllye
1 porsiyon peynirli makarna
1 kase yoğurt
Mevsim salata
2 ince dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (ikindi) 1 kase muhallebi
Akşam Yemeği 1 kase domates ccedilorbası
1 porsiyon orman kebabı
2 dilim peynirli kol boumlreği
1 kase kuru kayısı hoşafı
Mevsim salata
1 ince dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (gece) 12 kase yoğurt
1 orta boy elma
Ek 58 Emziren Anne (30 yaş 3 aylık bebek)
Sabah Kahvaltısı 1 su bardağı suumlt
1 porsiyon beyaz peynir
1 adet haşlanmış yumurta
3-4 adet zeytin
1 yemek kaşığı pekmez
1 tatlı kaşığı tahin
Soumlğuumlş sebze
2 orta dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (kuşluk)
1 orta boy elma
12 su bardağı suumlt
Oumlğle Yemeği 1 kase sebze ccedilorba
1 porsiyon kıymalı semiz otu (yoğurtlu)
1 porsiyon soslu spaghetti
Mevsim salata
1 orta dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (ikindi) 1 adet peynirli tost
1 su bardağı ayran
Akşam Yemeği 1 kase tarhana ccedilorbası
1 porsiyon balık buğulama
1 porsiyon zeytinyağlı barbunya
1 dilim helva
Mevsim salata
1 orta dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (gece) 1 orta boy portakal
frac12 kase yoğurt
Gebe Bilgilendirme Sınıfı
bull25092014 tarihli ve 201428 Sayılı Genelgesi yayınlanmıştır Genelgenin yayınlanmasının akabinde uumlniversiteler eğitim araştırma hastaneleri ilgili meslek kuruluşları ve THSK Kadın ve Uumlreme Sağlığı Obezite Diyabet ve Metabolik Hastalıklar Daire Başkanlığımız temsilcilerinden muumlteşekkil Eğitim Ekibi tarafından
bull29-30 Eyluumll-1Ekim 2014 tarihlerinde Bolu ilinde 30
bull22-24 Ekim 2014 tarihleri arasında da Malatya ilinde 26 olmak uumlzere toplam 56 Sağlık Eğitimcisinin eğitimi gerccedilekleştirilmiştir
bullBu eğitimde Daire Başkanlığımız laquoGebelikte Beslenme ve Nutrisyonel Destekraquo konusunda sunumlarla destek vermiştir
Toplu beslenme sistemleri
bull Okullar
bull laquoSağlık Dostu Okulraquo
bull Hastaneler
bull Kurumlar
bull Uumlniversiteler
bull Cezaevleri
bull
bull Kreşlerde beslenme
bull Beslenme Dostu Kreş
bull Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığırsquona bağlı olan
ndash oumlzel kreş(0-36 ay)
ndash Guumlnduumlz Bakımevleri(37-66 ay)
ndash Ccedilocuk Kuluumlbuuml(6-12 yaş)
SONUCcedil
bull Ccedilocuk ve Yetişkin obezitesini oumlnlemek iccedilin ilk 1000 guumln
sağlıklı beslenme
bull Gebelikde beslenme ve fizik aktivite oumlnemlidir
ANCAK
Sağlığın korunması ve geliştirilmesi Sağlık Bakanlığının temel
goumlrevidir tek başına Sağlık Bakanlığı sorumluluğu ile gerccedilekleşemez
bull Sağlıklı birey ve toplum hedefine ulaşan yolda
bull oumlnemli kavşaklar
ndash Tuumlm Politikalarda Sağlık
ndash Tek Sağlık
ndash Sağlığa yatırım
ndash Sektoumlrlerarası İşbirliği
37
Bulaşıcı Olmayan Hastalıklar Kuumlresel Durum Raporu 2010rdquo ldquoEUR RC6212 Halk Sağlığı Hizmet ve Kapasitelerini Guumlccedillendirme Avrupa Eylem Planı 2012rdquo ldquoEURRC628 Sağlık 2020 Politika Ccedilerccedileve ve Stratejisi 2012rdquo ldquoBulaşıcı Olmayan Hastalıklardan Korunma ve Kontroluuml İccedilin Avrupa Stratejisi Uygulamaları Eylem Planı 2012-2016rdquo ldquo2008-2013 Bulaşıcı Olmayan Hastalıklardan Korunma ve Kontroluuml İccedilin Kuumlresel Strateji Eylem Planı 2008rdquo 2011 BM High Level Meeting DSOuml Avrupa Gıda ve Beslenme Eylem Planı 2014 ndash 2020
66 Duumlnya Sağlık Asamblesi A669 Bulaşıcı Olmayan Hastalıkların Kontrol ve Korunması Eylem Planı 2013-2020
Viyana Deklerasyonu Rome 2014 International Nutrition Conference 2
bull Nikotin bağımlılığı tedavisi
bull Yeterli emzirme ve tamamlayıcı gıdanın
teşvik edilmesi
bull Alkolluuml araba kullanma kanunlarının
uygulanması
bull Tuz yağ ve şeker oranı yuumlksek yiyecek
ve iccedileceklerin oumlzelliklere ccedilocuklara
youmlnelik pazarlanması uumlzerinde sınırlamalar
bull Sağlıklı beslenmeyi teşvik iccedilin gıda
vergileri ve yardımlarıdır
DSOuml MUumlDAHALE PROGRAMLARI laquomaliyet etkin ve duumlşuumlk
maliyetli muumldahaleraquo
BOHrsquolere ilişkin Duumlnya Kuumlresel Durum Raporu 2011
bull Okullarda sağlıklı beslenme ortamları yaratılması
bull Sağlık hizmetlerinde beslenmeyle ilgi bilgi ve
danışmanlık verilmesi
bull Ulusal fiziksel aktivite rehberleri
bull Ccedilocuklar iccedilin okul temelli fiziksel aktivite programları
bull Fiziksel aktivite ve sağlıklı beslenme iccedilin işyeri
programları
bull Fiziksel aktivite ve sağlıklı beslenme iccedilin toplum
programları
bull Yapılandırılmış ccedilevrenin fiziksel aktiviteyi teşvik
edecek şekilde tasarlanması
DSOuml MUumlDAHALE PROGRAMLARI
BOHrsquolere ilişkin Duumlnya Kuumlresel Durum Raporu 2011
66 Duumlnya Sağlık Asamblesinde kabul edilen kuumlresel goumlnuumllluuml hedefler arasında
2025 yılına kadar Bulaşıcı Olmayan Hastalıklardan kaynaklanan erken oumlluumlmleri
25 oranında azaltmak vardır
Avrupa Gıda ve Beslenme Eylem Planı 2015-2020
bull Sağlıklı beslenme ve iccedilecek ccedilevreleri oluşturmak
bull Korunmasız gruplar iccedilin yaşam boyunca sağlıklı beslenmenin kazanımlarını teşvik etmek
bull Sağlık sistemlerini sağlıklı beslenmeyi destekleyecek şekilde yeniden guumlccedillendirmek
bull Suumlrveyans izleme değerlendirme ve araştırmaları desteklemek ve
bull Tuumlm sağlık politikaları yaklaşımı iccedilin iccedilin youmlnetişim ve sektoumlrlerarası işbirliklerini guumlccedillendirmek
Tuumlrkiyersquode durum Tuumlrkiye Hastalık Yuumlkuuml Ccedilalışması
2002-2004 bull Obezitenin oumlnlenmesi ile oumlnlenebilecek oumlluumlm sayıları
iskemikkalp hastalığında 29581 iskemik inmede 11109 diyabette 7674rsquoduumlr Toplamda ise 57143 oumlluumlm oumlnlenebilmekte olup bu tuumlm oumlluumlmlerin 133rsquouumlnuuml oluşturmaktadır
bull Obezitenin oumlnlenmesi ile oumlnlenebilecek DALY sayıları iskemik kalp hastalığın da 346294 diyabette 152240 iskemik inmede 146930 olarak hesaplanmıştır Oumlnlenebilecek DALY sayısı toplam DALYrsquonin 73rsquouumlnuuml oluştur maktadır
bull
Hastalık Yuumlkuuml 2013
bull 2002 yılına goumlre 2012 yılında toplam hastalık yuumlkuumlnuumln (DALY) 6 azaldığı goumlruumllmuumlştuumlr
bull Bu duumlşuumlşuumln en buumlyuumlk sebebi 1 Grup hastalıklara (bulaşıcı hastalıklar gebelik yeni doğanlar ve beslenmeyle ilgili hastalık) bağlı toplam 40rsquolık duumlşuumlştuumlr
bull Ancak her ne kadar toplam hastalık yuumlkuumlnde bir duumlşuumlş sağlansa da 2 Grup hastalıklar yani bulaşıcı olmayan hastalıklara bağlı hastalık yuumlkuumlnde 4rsquoluumlk bir artış goumlruumllmektedir
bull Hastalık yuumlkuumlnuuml oluşturan ilk 5 nedene bakıldığında bu nedenlerin tamamının bulaşıcı olmayan hastalıklar olduğu goumlruumllmektedir İ
bull llk sırada 74 ile iskemik kalp hastalığı 2 Sırada 61 ile bel ağrısı 3 Sırada 41 ile serebrovaskuumller hastalıklar yer almaktadır Bunu sırasıyla diyabet ve KOAH ( 38 36) takip etmektedir
bull Bulaşıcı olmayan hastalıkların artışındaki en oumlnemli risk faktoumlrleri tuumltuumln kullanımı obezite yuumlksek tansiyon ve fizik aktivite azlığı olarak ortaya ccedilıkmaktadır
bull Ulusal Hastalık Yuumlkuuml Ccedilalışması 2013rdquo oumln sonuccedilları
Yetişkin TBSA 2010 30 obez 35 fazla kilolu Adolesan HBSC 2009-2010 fazla kilolu veya obez 11 yaş K 7 E 16 13 yaş K 10 E 18 15 yaş K 6 E 17 Ccedilocuk (7-8 yaş) COSI _TUR 2013 83 obez 142 fazla kilolu 0-5 yaş TNSA 2010 59rsquou (E7 K49) obezşişman 146rsquosı (E162 K146) fazla kilolu 19-24 ay yaş grubunda 150 (E144 K155) olup en yuumlksek duumlzeyde bulunmuştur
TNSA 2013
bull 5 yaş altı ccedilocukların 11rsquoi fazla kiloluşişmandır (E 117 K 99) ndash 6 aydan kuumlccediluumlk 98 ndash 6-8 ay 134 ndash 9-11 ay 106 ndash 12-17 ay 186 ndash 18-23 119 ndash 24-25 ay 126 ve 36-47 ay 63
bull erken doğum sıralarındaki ccedilocuklarda daha yuumlksektir (ikinci ve uumlccediluumlncuuml doğum sırası iccedilin yuumlzde 13 ve altıncı ve daha buumlyuumlk doğum sırası iccedilin yuumlzde 9)
bull Fazla kiloluluk ve şişmanlık buumlyuumlk doğum aral klar nda (48 bull veya daha fazla ay sonra doğan ccedilocuklarda yuumlzde 12) ve anneleri taraf ndan
doğumda ortalamaveya uumlstuuml buumlyuumlkluumlkte beyan edilen ccedilocuklar aras nda da daha yayg nd r (yuumlzde 12)
bull Tuumlrkiyersquode yetersiz beslenme daha duumlşuumlk sosyo-ekonomik statuumldeki nuumlfusun bir sorunu iken fazla kilolulukşişmanlık daha yuumlksek sosyo-ekonomik statuumldeki nuumlfusun bir problemi olarak oumlne ccedilıkmaktadır
bull Body mass index percentiles for Turkish children aged 0-84 months
bull Kondolot M1 Balci E Ozturk A Mazicioglu MM Hatipoglu N Kurtoglu S Ustunbas HB
bull Ann Hum Biol 2011 Nov38(6)676-80 doi 103109030144602011605800 Epub 2011 Sep 29 ndash The overweight and obesity prevalences were
identical in both genders 100 and 49 respectively
bull laquoinfant obesity preventionraquo bull Search results bull Items 1 to 20 of 3684 bull laquobaby obesityraquo bull Search results bull Items 1 to 20 of 8226 bull laquochild obesity preventionraquo bull Search results bull Items 1 to 20 of 9611
Bebeklik obezitesine etki eden faktoumlrler
bull Yetişkin obezitesinin oumlnemli bir belirleyicisi olan ccedilocukluk ccedilağı obezitesi gittikccedile artmaktadır
bull Infant doumlneminde yuumlksek protein iccedilerikli tuumlketimin ccedilocuklukda kilo almada oumlnemli bir belirleyici olduğu yuumlksek BMI katkısı olabileceği Fazla kilolu ve obez infantlar iccedilin daha duumlşuumlk protein infant formulaların (IpIF) aşırı kilo alımını oumlnlemesi konusunda kanıtlar vardır
(Early Life Factors Influencing the Risk of Obesity)
Bebeklik obezitesine etki eden faktoumlrler
bull Karışık yuumlksek enerji yoğun beslenen infantlarda 1 yıl iccedilinde daha fazla overweight goumlruumllduuml (Patterns of early dietary exposures have implications for maternal and child weight outcomes)
bull Toplam subkutanoumlz yağ dokusu (15 ve 24 aylık )ve okul ccedilağında kolesterol duumlzeyleri ile zayıf ilişki ancak uzun doumlnemli kardiomatabolik sonuccedillar iccedilin ccedilalışmalar gerekli (Subcutaneous fat mass in infancy and cardiovascular risk factors at school-age The generation R study Obesity (Silver Spring) 2016 Feb24(2)424-9 doi 101002oby21343 Epub 2016 Jan 6)
bull Ekonomik Etki Modeli infant doumlneminde IpIF alan bireylerin yaşamlarında duumlşuumlk BMI daha az obezite ve ilişkili hastalık geliştirdikleri daha uzun yaşadıkları daha az sağlık sistem maliyeti ve uumlretkenliği artırdığı belirlemiştir (The Economic Impact of Lower Protein Infant Formula for the Children of Overweight and Obese Mothers)
bull 2-18 yaş obez ccedilocuklarda laquodislipidemiraquo yuumlksek ve laquohipertrigliseridemiraquo oumln planda Obez hastalarda tiroid fonksiyonları ile ilişkili metabolik ve hormonal değişiklikler dislipidemi ve hepatositistozis ile ilişkili olabilir (Prevalence of Dyslipidemia and Associated Factors in Obese Children and AdolescentsElmaoğulları S1 Tepe D Uccedilaktuumlrk SA Karaca Kara F Demirel F J Clin Res Pediatr Endocrinol 2015 Sep 57(3)228-34 doi 104274jcrpe1867)
bull TC Sağlık Bakanlığı Stratejik Plan 2014 ndash 2017 iccedilerisinde ldquoStratejik Amaccedil 1 Sağlığa youmlnelik risklerden birey ve toplumu korumak ve sağlıklı hayat tarzını teşvik etmekrdquo
bull TC Kalkınma Bakanlığı Onuncu Kalkınma Planı 2014-2018 oumlncelikli programlardan 121 Sağlıklı Yaşam ve Hareketlilik Programı
bull 23122014 tarih ve 29214 sayılı Resmi Gazetede Başbakanlık Genelgesi olarak yayımlanan ldquoCcedilok Paydaşlı Sağlık Sorumluluğunu Geliştirme Programırdquo hedefi iccedilerisinde de sağlıklı beslenme ve hareketli hayat teşviklerine yer verilmiştir
A Tuumlrkiye Obezite ile Muumlcadele ve Kontrol Programı Youmlnetiminin Oluşturulması ve Politika Geliştirilmesi
B Obezitenin Oumlnlenmesine Youmlnelik Ccedilalışmalar -MEB Tarım Bakanlığı Belediyeler RTUumlK Medya
bull Farkındalık Ccedilalışmaları bull EğitimlerMateryal geliştirme bull Mevzuat duumlzenlemeleri ve rehberler
C Sağlık Kuruluşlarında Obezitenin Teşhisi ve Tedavisine Youmlnelik Oumlnlemler
D İzleme ve Değerlendirme
SAĞLIK BAKANLIĞI CcedilALIŞMALARI
bull A3 Ulusal ve Yerel Duumlzeyde Mevcut Durumun Saptanması ve Yapılacak Araştırmaların Desteklenmesi Strateji 4 Oumlzel gruplara youmlnelik (gebe ve emzikliler Bebek ve ccedilocuklar okul ccedilağı ccedilocukları yaşlılar sağlık ccedilalışanları vb) beslenme araştırmalarının yapılması
bull B1 Toplumun Obezite Yeterli ve Dengeli Beslenme ve Fiziksel Aktivite Konularında Bilgilendirilmesi ve Bilinccedillendirilmesi
bull Strateji 3 Koruyucu sağlık ve aile hekimliği hizmetleri kapsamında oumlncelikli olarak risk gruplarına (bebekler ccedilocuklar gebe ve emzikliler yaşlılar engelliler sigarayı bırakanlar vb) youmlnelik obezite ile muumlcadele uygulamalarının yaygınlaştırılması
bull Aktiviteler
bull 31 Bebeklerin doğumdan itibaren ilk 6 ay sadece anne suumltuuml ile beslenmesi 6 Aydan itibaren anne suumltuuml ile birlikte uygun ek besinlere başlanması ve iki yaşına kadar anne suumltuuml ile beslenmesinin teşvik edilmesine oumlzendirilmesi iccedilin bilgilendirme ccedilalışmalarının yapılması
bull 32 Gebe ve emziklilik doumlnemi kadınların duumlzenli aralıklarla sağlık kuruluşlarına başvurarak vuumlcut ağırlığı kontroluuml ile ilgili danışmanlık hizmetlerinden yararlanmalarının sağlanması iccedilin bilgilendirme ccedilalışmalarının yapılması
bull A2 Obezite İle Muumlcadelenin Youmlnetilmesinde Finansal Duumlzenlemeler
bull 21 Uumllke genelinde risk gruplarına (ccedilocuklar gebe ve emzikliler yaşlılar vb) youmlnelik yeterli ve dengeli beslenmeyi sağlayıcı nitelikte gıda maddelerine erişim imkanlarının teşvikine youmlnelik mevzuat yapılabilmesi iccedilin gerekli koordinasyonun sağlanması
bull 33 Yerel youmlnetimler tarafından oumlzellikle risk gruplarına (ccedilocuklar kadınlar gebeler engelliler yaşlılar vb) youmlnelik spor tesislerinin ve rekreasyonalanlarının oluşturulması ve oumldenek ayrılması
bull B2 Okullarda Obezite ile Muumlcadelede Yeterli ve Dengeli Beslenme ve Duumlzenli Fiziksel Aktivite Alışkanlığının Kazandırılması
bull Hedefler bull 1 oumlğretmen ve oumlğrencileri yeterli ve dengeli
beslenme ve fiziksel aktivite konularında bilgilendirmek
bull 2 aile okul ve medya işbirliği ile ilkoumlğretim ortaoumlğretim ve uumlniversitelerde ccedilocukların ve genccedillerin fiziksel aktivite spor faaliyetleri ve sosyal
bull aktivitelere youmlnlendirilmesini sağlamak bull 3 okullardaki fiziksel aktivite imkanlarını
buumltccedile imkanlarını da dikkate alarak arttırmak bull 4 okullarda verilen beslenme hizmetlerinde
denetimleri etkin şekilde yuumlruumltmek ve standardizasyonu sağlamak
bull 5 fazla kiloluluk prevalansını ccedilocuklarda 10 adolesanlarda 5rsquoe kadar azaltmak
ULUSAL FİZİKSEL AKTİVİTE REHBERİ
26
beslenmegovtr fizikselaktivitegovtr
27
bull DSOuml işbirliğinde Ulusal Fiziksel Aktivite Rehberi laquoccedilocuk-yetişkin yaşlı-engelliraquo
olmak uumlzere doumlrt farklı gruba youmlnelik hazırlanmıştır
bull Goumlrme engelliler iccedilin Tuumlrkiye Fiziksel Aktivite Rehberi Braille alfabesi olarak da
basılmıştır
Tuumlrkiye Beslenme Rehberi (TUumlBER) 2015
bull Boumlluumlm 7 Anne suumltuumlnuumln
korunması desteklenmesi ve gelişmesi tamamlayıcı beslenme
bull Boumlluumlm 8 Yaşam suumlrecinde beslenmenin oumlnemi ve enerji dengesi
ndash Gebelik ve emziklilik doumlneminde beslenme
- Okul oumlncesi doumlnemde beslenme
bull bu grupların enerji ve besin oumlgeleri gereksinimleri verilmiştir
bull Yaş grupları gebe ve emzikliler iccedilin enerji değerleri hesaplanmış oumlrnek menuumller bulunmaktadır
bull
Tablo 72 Altı ay-2 yaş grubu ccedilocukların enerji ve besin oumlgeleri gereksinmesi (IOM)
Yaş
(ay)
Enerji
(kkal)
Protein
(gkg)
Posa
(g)
A vit
(mcg)
D vit
(mcg)
E vit
(mg)
K vit
(mg)
C vit
(mg)
B1
(mg)
B2
(mg)
Niasin
(mg)
B6
(mg)
Folat
(mcg)
B12
(mcg)
0-6 Gereksinme anne suumltuuml ile karşılanır D vitamini ve demir desteği verilir (uumllke politikası)
6-12 710 16-20 - 500 10 5 25 50 03 03 4 03 80 05
12-24 1250 12-15 19 300 15 6 30 60 05 04 6 05 150 09
Tablo 72 (devam) Altı ay-2 yaş grubu ccedilocukların enerji ve besin oumlgeleri gereksinmesi
Yaş
(ay)
Pantotenik
asit (mg)
Biotin
(mcg)
Kolin
(mg)
Kalsiy
um
(mg)
Fosfor
(mg)
Demir
(mg)
Ccedilinko
(mg)
İyot
(mcg)
Flor
(mg)
Magnezy
um
(mg)
Manga
nez
(mg)
Krom
(mcg)
0-6 Gereksinme anne suumltuuml ile karşılanır D vitamini ve demir desteği verilir (uumllke politikası)
6-12 18 6 150 600 270 11 3 130 05 75 06 55
12-23 20 80 200 700 460 7 3 90 07 80 12 11
Ek 57 Gebe Kadin (25 yaş 8 aylık gebe)
Sabah Kahvaltısı 1 su bardağı suumlt
1 haşlanmış yumurta
1 yemek kaşığı pekmez
1 tatlı kaşığı tahin
Soumlğuumlş sebze
2 ince dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (kuşluk) 1 orta boy elma
4 adet ceviz
Oumlğle Yemeği 1 porsiyon et haşlama
1 porsiyon zeytinyağlı taze fasuumllye
1 porsiyon peynirli makarna
1 kase yoğurt
Mevsim salata
2 ince dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (ikindi) 1 kase muhallebi
Akşam Yemeği 1 kase domates ccedilorbası
1 porsiyon orman kebabı
2 dilim peynirli kol boumlreği
1 kase kuru kayısı hoşafı
Mevsim salata
1 ince dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (gece) 12 kase yoğurt
1 orta boy elma
Ek 58 Emziren Anne (30 yaş 3 aylık bebek)
Sabah Kahvaltısı 1 su bardağı suumlt
1 porsiyon beyaz peynir
1 adet haşlanmış yumurta
3-4 adet zeytin
1 yemek kaşığı pekmez
1 tatlı kaşığı tahin
Soumlğuumlş sebze
2 orta dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (kuşluk)
1 orta boy elma
12 su bardağı suumlt
Oumlğle Yemeği 1 kase sebze ccedilorba
1 porsiyon kıymalı semiz otu (yoğurtlu)
1 porsiyon soslu spaghetti
Mevsim salata
1 orta dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (ikindi) 1 adet peynirli tost
1 su bardağı ayran
Akşam Yemeği 1 kase tarhana ccedilorbası
1 porsiyon balık buğulama
1 porsiyon zeytinyağlı barbunya
1 dilim helva
Mevsim salata
1 orta dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (gece) 1 orta boy portakal
frac12 kase yoğurt
Gebe Bilgilendirme Sınıfı
bull25092014 tarihli ve 201428 Sayılı Genelgesi yayınlanmıştır Genelgenin yayınlanmasının akabinde uumlniversiteler eğitim araştırma hastaneleri ilgili meslek kuruluşları ve THSK Kadın ve Uumlreme Sağlığı Obezite Diyabet ve Metabolik Hastalıklar Daire Başkanlığımız temsilcilerinden muumlteşekkil Eğitim Ekibi tarafından
bull29-30 Eyluumll-1Ekim 2014 tarihlerinde Bolu ilinde 30
bull22-24 Ekim 2014 tarihleri arasında da Malatya ilinde 26 olmak uumlzere toplam 56 Sağlık Eğitimcisinin eğitimi gerccedilekleştirilmiştir
bullBu eğitimde Daire Başkanlığımız laquoGebelikte Beslenme ve Nutrisyonel Destekraquo konusunda sunumlarla destek vermiştir
Toplu beslenme sistemleri
bull Okullar
bull laquoSağlık Dostu Okulraquo
bull Hastaneler
bull Kurumlar
bull Uumlniversiteler
bull Cezaevleri
bull
bull Kreşlerde beslenme
bull Beslenme Dostu Kreş
bull Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığırsquona bağlı olan
ndash oumlzel kreş(0-36 ay)
ndash Guumlnduumlz Bakımevleri(37-66 ay)
ndash Ccedilocuk Kuluumlbuuml(6-12 yaş)
SONUCcedil
bull Ccedilocuk ve Yetişkin obezitesini oumlnlemek iccedilin ilk 1000 guumln
sağlıklı beslenme
bull Gebelikde beslenme ve fizik aktivite oumlnemlidir
ANCAK
Sağlığın korunması ve geliştirilmesi Sağlık Bakanlığının temel
goumlrevidir tek başına Sağlık Bakanlığı sorumluluğu ile gerccedilekleşemez
bull Sağlıklı birey ve toplum hedefine ulaşan yolda
bull oumlnemli kavşaklar
ndash Tuumlm Politikalarda Sağlık
ndash Tek Sağlık
ndash Sağlığa yatırım
ndash Sektoumlrlerarası İşbirliği
37
bull Nikotin bağımlılığı tedavisi
bull Yeterli emzirme ve tamamlayıcı gıdanın
teşvik edilmesi
bull Alkolluuml araba kullanma kanunlarının
uygulanması
bull Tuz yağ ve şeker oranı yuumlksek yiyecek
ve iccedileceklerin oumlzelliklere ccedilocuklara
youmlnelik pazarlanması uumlzerinde sınırlamalar
bull Sağlıklı beslenmeyi teşvik iccedilin gıda
vergileri ve yardımlarıdır
DSOuml MUumlDAHALE PROGRAMLARI laquomaliyet etkin ve duumlşuumlk
maliyetli muumldahaleraquo
BOHrsquolere ilişkin Duumlnya Kuumlresel Durum Raporu 2011
bull Okullarda sağlıklı beslenme ortamları yaratılması
bull Sağlık hizmetlerinde beslenmeyle ilgi bilgi ve
danışmanlık verilmesi
bull Ulusal fiziksel aktivite rehberleri
bull Ccedilocuklar iccedilin okul temelli fiziksel aktivite programları
bull Fiziksel aktivite ve sağlıklı beslenme iccedilin işyeri
programları
bull Fiziksel aktivite ve sağlıklı beslenme iccedilin toplum
programları
bull Yapılandırılmış ccedilevrenin fiziksel aktiviteyi teşvik
edecek şekilde tasarlanması
DSOuml MUumlDAHALE PROGRAMLARI
BOHrsquolere ilişkin Duumlnya Kuumlresel Durum Raporu 2011
66 Duumlnya Sağlık Asamblesinde kabul edilen kuumlresel goumlnuumllluuml hedefler arasında
2025 yılına kadar Bulaşıcı Olmayan Hastalıklardan kaynaklanan erken oumlluumlmleri
25 oranında azaltmak vardır
Avrupa Gıda ve Beslenme Eylem Planı 2015-2020
bull Sağlıklı beslenme ve iccedilecek ccedilevreleri oluşturmak
bull Korunmasız gruplar iccedilin yaşam boyunca sağlıklı beslenmenin kazanımlarını teşvik etmek
bull Sağlık sistemlerini sağlıklı beslenmeyi destekleyecek şekilde yeniden guumlccedillendirmek
bull Suumlrveyans izleme değerlendirme ve araştırmaları desteklemek ve
bull Tuumlm sağlık politikaları yaklaşımı iccedilin iccedilin youmlnetişim ve sektoumlrlerarası işbirliklerini guumlccedillendirmek
Tuumlrkiyersquode durum Tuumlrkiye Hastalık Yuumlkuuml Ccedilalışması
2002-2004 bull Obezitenin oumlnlenmesi ile oumlnlenebilecek oumlluumlm sayıları
iskemikkalp hastalığında 29581 iskemik inmede 11109 diyabette 7674rsquoduumlr Toplamda ise 57143 oumlluumlm oumlnlenebilmekte olup bu tuumlm oumlluumlmlerin 133rsquouumlnuuml oluşturmaktadır
bull Obezitenin oumlnlenmesi ile oumlnlenebilecek DALY sayıları iskemik kalp hastalığın da 346294 diyabette 152240 iskemik inmede 146930 olarak hesaplanmıştır Oumlnlenebilecek DALY sayısı toplam DALYrsquonin 73rsquouumlnuuml oluştur maktadır
bull
Hastalık Yuumlkuuml 2013
bull 2002 yılına goumlre 2012 yılında toplam hastalık yuumlkuumlnuumln (DALY) 6 azaldığı goumlruumllmuumlştuumlr
bull Bu duumlşuumlşuumln en buumlyuumlk sebebi 1 Grup hastalıklara (bulaşıcı hastalıklar gebelik yeni doğanlar ve beslenmeyle ilgili hastalık) bağlı toplam 40rsquolık duumlşuumlştuumlr
bull Ancak her ne kadar toplam hastalık yuumlkuumlnde bir duumlşuumlş sağlansa da 2 Grup hastalıklar yani bulaşıcı olmayan hastalıklara bağlı hastalık yuumlkuumlnde 4rsquoluumlk bir artış goumlruumllmektedir
bull Hastalık yuumlkuumlnuuml oluşturan ilk 5 nedene bakıldığında bu nedenlerin tamamının bulaşıcı olmayan hastalıklar olduğu goumlruumllmektedir İ
bull llk sırada 74 ile iskemik kalp hastalığı 2 Sırada 61 ile bel ağrısı 3 Sırada 41 ile serebrovaskuumller hastalıklar yer almaktadır Bunu sırasıyla diyabet ve KOAH ( 38 36) takip etmektedir
bull Bulaşıcı olmayan hastalıkların artışındaki en oumlnemli risk faktoumlrleri tuumltuumln kullanımı obezite yuumlksek tansiyon ve fizik aktivite azlığı olarak ortaya ccedilıkmaktadır
bull Ulusal Hastalık Yuumlkuuml Ccedilalışması 2013rdquo oumln sonuccedilları
Yetişkin TBSA 2010 30 obez 35 fazla kilolu Adolesan HBSC 2009-2010 fazla kilolu veya obez 11 yaş K 7 E 16 13 yaş K 10 E 18 15 yaş K 6 E 17 Ccedilocuk (7-8 yaş) COSI _TUR 2013 83 obez 142 fazla kilolu 0-5 yaş TNSA 2010 59rsquou (E7 K49) obezşişman 146rsquosı (E162 K146) fazla kilolu 19-24 ay yaş grubunda 150 (E144 K155) olup en yuumlksek duumlzeyde bulunmuştur
TNSA 2013
bull 5 yaş altı ccedilocukların 11rsquoi fazla kiloluşişmandır (E 117 K 99) ndash 6 aydan kuumlccediluumlk 98 ndash 6-8 ay 134 ndash 9-11 ay 106 ndash 12-17 ay 186 ndash 18-23 119 ndash 24-25 ay 126 ve 36-47 ay 63
bull erken doğum sıralarındaki ccedilocuklarda daha yuumlksektir (ikinci ve uumlccediluumlncuuml doğum sırası iccedilin yuumlzde 13 ve altıncı ve daha buumlyuumlk doğum sırası iccedilin yuumlzde 9)
bull Fazla kiloluluk ve şişmanlık buumlyuumlk doğum aral klar nda (48 bull veya daha fazla ay sonra doğan ccedilocuklarda yuumlzde 12) ve anneleri taraf ndan
doğumda ortalamaveya uumlstuuml buumlyuumlkluumlkte beyan edilen ccedilocuklar aras nda da daha yayg nd r (yuumlzde 12)
bull Tuumlrkiyersquode yetersiz beslenme daha duumlşuumlk sosyo-ekonomik statuumldeki nuumlfusun bir sorunu iken fazla kilolulukşişmanlık daha yuumlksek sosyo-ekonomik statuumldeki nuumlfusun bir problemi olarak oumlne ccedilıkmaktadır
bull Body mass index percentiles for Turkish children aged 0-84 months
bull Kondolot M1 Balci E Ozturk A Mazicioglu MM Hatipoglu N Kurtoglu S Ustunbas HB
bull Ann Hum Biol 2011 Nov38(6)676-80 doi 103109030144602011605800 Epub 2011 Sep 29 ndash The overweight and obesity prevalences were
identical in both genders 100 and 49 respectively
bull laquoinfant obesity preventionraquo bull Search results bull Items 1 to 20 of 3684 bull laquobaby obesityraquo bull Search results bull Items 1 to 20 of 8226 bull laquochild obesity preventionraquo bull Search results bull Items 1 to 20 of 9611
Bebeklik obezitesine etki eden faktoumlrler
bull Yetişkin obezitesinin oumlnemli bir belirleyicisi olan ccedilocukluk ccedilağı obezitesi gittikccedile artmaktadır
bull Infant doumlneminde yuumlksek protein iccedilerikli tuumlketimin ccedilocuklukda kilo almada oumlnemli bir belirleyici olduğu yuumlksek BMI katkısı olabileceği Fazla kilolu ve obez infantlar iccedilin daha duumlşuumlk protein infant formulaların (IpIF) aşırı kilo alımını oumlnlemesi konusunda kanıtlar vardır
(Early Life Factors Influencing the Risk of Obesity)
Bebeklik obezitesine etki eden faktoumlrler
bull Karışık yuumlksek enerji yoğun beslenen infantlarda 1 yıl iccedilinde daha fazla overweight goumlruumllduuml (Patterns of early dietary exposures have implications for maternal and child weight outcomes)
bull Toplam subkutanoumlz yağ dokusu (15 ve 24 aylık )ve okul ccedilağında kolesterol duumlzeyleri ile zayıf ilişki ancak uzun doumlnemli kardiomatabolik sonuccedillar iccedilin ccedilalışmalar gerekli (Subcutaneous fat mass in infancy and cardiovascular risk factors at school-age The generation R study Obesity (Silver Spring) 2016 Feb24(2)424-9 doi 101002oby21343 Epub 2016 Jan 6)
bull Ekonomik Etki Modeli infant doumlneminde IpIF alan bireylerin yaşamlarında duumlşuumlk BMI daha az obezite ve ilişkili hastalık geliştirdikleri daha uzun yaşadıkları daha az sağlık sistem maliyeti ve uumlretkenliği artırdığı belirlemiştir (The Economic Impact of Lower Protein Infant Formula for the Children of Overweight and Obese Mothers)
bull 2-18 yaş obez ccedilocuklarda laquodislipidemiraquo yuumlksek ve laquohipertrigliseridemiraquo oumln planda Obez hastalarda tiroid fonksiyonları ile ilişkili metabolik ve hormonal değişiklikler dislipidemi ve hepatositistozis ile ilişkili olabilir (Prevalence of Dyslipidemia and Associated Factors in Obese Children and AdolescentsElmaoğulları S1 Tepe D Uccedilaktuumlrk SA Karaca Kara F Demirel F J Clin Res Pediatr Endocrinol 2015 Sep 57(3)228-34 doi 104274jcrpe1867)
bull TC Sağlık Bakanlığı Stratejik Plan 2014 ndash 2017 iccedilerisinde ldquoStratejik Amaccedil 1 Sağlığa youmlnelik risklerden birey ve toplumu korumak ve sağlıklı hayat tarzını teşvik etmekrdquo
bull TC Kalkınma Bakanlığı Onuncu Kalkınma Planı 2014-2018 oumlncelikli programlardan 121 Sağlıklı Yaşam ve Hareketlilik Programı
bull 23122014 tarih ve 29214 sayılı Resmi Gazetede Başbakanlık Genelgesi olarak yayımlanan ldquoCcedilok Paydaşlı Sağlık Sorumluluğunu Geliştirme Programırdquo hedefi iccedilerisinde de sağlıklı beslenme ve hareketli hayat teşviklerine yer verilmiştir
A Tuumlrkiye Obezite ile Muumlcadele ve Kontrol Programı Youmlnetiminin Oluşturulması ve Politika Geliştirilmesi
B Obezitenin Oumlnlenmesine Youmlnelik Ccedilalışmalar -MEB Tarım Bakanlığı Belediyeler RTUumlK Medya
bull Farkındalık Ccedilalışmaları bull EğitimlerMateryal geliştirme bull Mevzuat duumlzenlemeleri ve rehberler
C Sağlık Kuruluşlarında Obezitenin Teşhisi ve Tedavisine Youmlnelik Oumlnlemler
D İzleme ve Değerlendirme
SAĞLIK BAKANLIĞI CcedilALIŞMALARI
bull A3 Ulusal ve Yerel Duumlzeyde Mevcut Durumun Saptanması ve Yapılacak Araştırmaların Desteklenmesi Strateji 4 Oumlzel gruplara youmlnelik (gebe ve emzikliler Bebek ve ccedilocuklar okul ccedilağı ccedilocukları yaşlılar sağlık ccedilalışanları vb) beslenme araştırmalarının yapılması
bull B1 Toplumun Obezite Yeterli ve Dengeli Beslenme ve Fiziksel Aktivite Konularında Bilgilendirilmesi ve Bilinccedillendirilmesi
bull Strateji 3 Koruyucu sağlık ve aile hekimliği hizmetleri kapsamında oumlncelikli olarak risk gruplarına (bebekler ccedilocuklar gebe ve emzikliler yaşlılar engelliler sigarayı bırakanlar vb) youmlnelik obezite ile muumlcadele uygulamalarının yaygınlaştırılması
bull Aktiviteler
bull 31 Bebeklerin doğumdan itibaren ilk 6 ay sadece anne suumltuuml ile beslenmesi 6 Aydan itibaren anne suumltuuml ile birlikte uygun ek besinlere başlanması ve iki yaşına kadar anne suumltuuml ile beslenmesinin teşvik edilmesine oumlzendirilmesi iccedilin bilgilendirme ccedilalışmalarının yapılması
bull 32 Gebe ve emziklilik doumlnemi kadınların duumlzenli aralıklarla sağlık kuruluşlarına başvurarak vuumlcut ağırlığı kontroluuml ile ilgili danışmanlık hizmetlerinden yararlanmalarının sağlanması iccedilin bilgilendirme ccedilalışmalarının yapılması
bull A2 Obezite İle Muumlcadelenin Youmlnetilmesinde Finansal Duumlzenlemeler
bull 21 Uumllke genelinde risk gruplarına (ccedilocuklar gebe ve emzikliler yaşlılar vb) youmlnelik yeterli ve dengeli beslenmeyi sağlayıcı nitelikte gıda maddelerine erişim imkanlarının teşvikine youmlnelik mevzuat yapılabilmesi iccedilin gerekli koordinasyonun sağlanması
bull 33 Yerel youmlnetimler tarafından oumlzellikle risk gruplarına (ccedilocuklar kadınlar gebeler engelliler yaşlılar vb) youmlnelik spor tesislerinin ve rekreasyonalanlarının oluşturulması ve oumldenek ayrılması
bull B2 Okullarda Obezite ile Muumlcadelede Yeterli ve Dengeli Beslenme ve Duumlzenli Fiziksel Aktivite Alışkanlığının Kazandırılması
bull Hedefler bull 1 oumlğretmen ve oumlğrencileri yeterli ve dengeli
beslenme ve fiziksel aktivite konularında bilgilendirmek
bull 2 aile okul ve medya işbirliği ile ilkoumlğretim ortaoumlğretim ve uumlniversitelerde ccedilocukların ve genccedillerin fiziksel aktivite spor faaliyetleri ve sosyal
bull aktivitelere youmlnlendirilmesini sağlamak bull 3 okullardaki fiziksel aktivite imkanlarını
buumltccedile imkanlarını da dikkate alarak arttırmak bull 4 okullarda verilen beslenme hizmetlerinde
denetimleri etkin şekilde yuumlruumltmek ve standardizasyonu sağlamak
bull 5 fazla kiloluluk prevalansını ccedilocuklarda 10 adolesanlarda 5rsquoe kadar azaltmak
ULUSAL FİZİKSEL AKTİVİTE REHBERİ
26
beslenmegovtr fizikselaktivitegovtr
27
bull DSOuml işbirliğinde Ulusal Fiziksel Aktivite Rehberi laquoccedilocuk-yetişkin yaşlı-engelliraquo
olmak uumlzere doumlrt farklı gruba youmlnelik hazırlanmıştır
bull Goumlrme engelliler iccedilin Tuumlrkiye Fiziksel Aktivite Rehberi Braille alfabesi olarak da
basılmıştır
Tuumlrkiye Beslenme Rehberi (TUumlBER) 2015
bull Boumlluumlm 7 Anne suumltuumlnuumln
korunması desteklenmesi ve gelişmesi tamamlayıcı beslenme
bull Boumlluumlm 8 Yaşam suumlrecinde beslenmenin oumlnemi ve enerji dengesi
ndash Gebelik ve emziklilik doumlneminde beslenme
- Okul oumlncesi doumlnemde beslenme
bull bu grupların enerji ve besin oumlgeleri gereksinimleri verilmiştir
bull Yaş grupları gebe ve emzikliler iccedilin enerji değerleri hesaplanmış oumlrnek menuumller bulunmaktadır
bull
Tablo 72 Altı ay-2 yaş grubu ccedilocukların enerji ve besin oumlgeleri gereksinmesi (IOM)
Yaş
(ay)
Enerji
(kkal)
Protein
(gkg)
Posa
(g)
A vit
(mcg)
D vit
(mcg)
E vit
(mg)
K vit
(mg)
C vit
(mg)
B1
(mg)
B2
(mg)
Niasin
(mg)
B6
(mg)
Folat
(mcg)
B12
(mcg)
0-6 Gereksinme anne suumltuuml ile karşılanır D vitamini ve demir desteği verilir (uumllke politikası)
6-12 710 16-20 - 500 10 5 25 50 03 03 4 03 80 05
12-24 1250 12-15 19 300 15 6 30 60 05 04 6 05 150 09
Tablo 72 (devam) Altı ay-2 yaş grubu ccedilocukların enerji ve besin oumlgeleri gereksinmesi
Yaş
(ay)
Pantotenik
asit (mg)
Biotin
(mcg)
Kolin
(mg)
Kalsiy
um
(mg)
Fosfor
(mg)
Demir
(mg)
Ccedilinko
(mg)
İyot
(mcg)
Flor
(mg)
Magnezy
um
(mg)
Manga
nez
(mg)
Krom
(mcg)
0-6 Gereksinme anne suumltuuml ile karşılanır D vitamini ve demir desteği verilir (uumllke politikası)
6-12 18 6 150 600 270 11 3 130 05 75 06 55
12-23 20 80 200 700 460 7 3 90 07 80 12 11
Ek 57 Gebe Kadin (25 yaş 8 aylık gebe)
Sabah Kahvaltısı 1 su bardağı suumlt
1 haşlanmış yumurta
1 yemek kaşığı pekmez
1 tatlı kaşığı tahin
Soumlğuumlş sebze
2 ince dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (kuşluk) 1 orta boy elma
4 adet ceviz
Oumlğle Yemeği 1 porsiyon et haşlama
1 porsiyon zeytinyağlı taze fasuumllye
1 porsiyon peynirli makarna
1 kase yoğurt
Mevsim salata
2 ince dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (ikindi) 1 kase muhallebi
Akşam Yemeği 1 kase domates ccedilorbası
1 porsiyon orman kebabı
2 dilim peynirli kol boumlreği
1 kase kuru kayısı hoşafı
Mevsim salata
1 ince dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (gece) 12 kase yoğurt
1 orta boy elma
Ek 58 Emziren Anne (30 yaş 3 aylık bebek)
Sabah Kahvaltısı 1 su bardağı suumlt
1 porsiyon beyaz peynir
1 adet haşlanmış yumurta
3-4 adet zeytin
1 yemek kaşığı pekmez
1 tatlı kaşığı tahin
Soumlğuumlş sebze
2 orta dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (kuşluk)
1 orta boy elma
12 su bardağı suumlt
Oumlğle Yemeği 1 kase sebze ccedilorba
1 porsiyon kıymalı semiz otu (yoğurtlu)
1 porsiyon soslu spaghetti
Mevsim salata
1 orta dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (ikindi) 1 adet peynirli tost
1 su bardağı ayran
Akşam Yemeği 1 kase tarhana ccedilorbası
1 porsiyon balık buğulama
1 porsiyon zeytinyağlı barbunya
1 dilim helva
Mevsim salata
1 orta dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (gece) 1 orta boy portakal
frac12 kase yoğurt
Gebe Bilgilendirme Sınıfı
bull25092014 tarihli ve 201428 Sayılı Genelgesi yayınlanmıştır Genelgenin yayınlanmasının akabinde uumlniversiteler eğitim araştırma hastaneleri ilgili meslek kuruluşları ve THSK Kadın ve Uumlreme Sağlığı Obezite Diyabet ve Metabolik Hastalıklar Daire Başkanlığımız temsilcilerinden muumlteşekkil Eğitim Ekibi tarafından
bull29-30 Eyluumll-1Ekim 2014 tarihlerinde Bolu ilinde 30
bull22-24 Ekim 2014 tarihleri arasında da Malatya ilinde 26 olmak uumlzere toplam 56 Sağlık Eğitimcisinin eğitimi gerccedilekleştirilmiştir
bullBu eğitimde Daire Başkanlığımız laquoGebelikte Beslenme ve Nutrisyonel Destekraquo konusunda sunumlarla destek vermiştir
Toplu beslenme sistemleri
bull Okullar
bull laquoSağlık Dostu Okulraquo
bull Hastaneler
bull Kurumlar
bull Uumlniversiteler
bull Cezaevleri
bull
bull Kreşlerde beslenme
bull Beslenme Dostu Kreş
bull Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığırsquona bağlı olan
ndash oumlzel kreş(0-36 ay)
ndash Guumlnduumlz Bakımevleri(37-66 ay)
ndash Ccedilocuk Kuluumlbuuml(6-12 yaş)
SONUCcedil
bull Ccedilocuk ve Yetişkin obezitesini oumlnlemek iccedilin ilk 1000 guumln
sağlıklı beslenme
bull Gebelikde beslenme ve fizik aktivite oumlnemlidir
ANCAK
Sağlığın korunması ve geliştirilmesi Sağlık Bakanlığının temel
goumlrevidir tek başına Sağlık Bakanlığı sorumluluğu ile gerccedilekleşemez
bull Sağlıklı birey ve toplum hedefine ulaşan yolda
bull oumlnemli kavşaklar
ndash Tuumlm Politikalarda Sağlık
ndash Tek Sağlık
ndash Sağlığa yatırım
ndash Sektoumlrlerarası İşbirliği
37
bull Okullarda sağlıklı beslenme ortamları yaratılması
bull Sağlık hizmetlerinde beslenmeyle ilgi bilgi ve
danışmanlık verilmesi
bull Ulusal fiziksel aktivite rehberleri
bull Ccedilocuklar iccedilin okul temelli fiziksel aktivite programları
bull Fiziksel aktivite ve sağlıklı beslenme iccedilin işyeri
programları
bull Fiziksel aktivite ve sağlıklı beslenme iccedilin toplum
programları
bull Yapılandırılmış ccedilevrenin fiziksel aktiviteyi teşvik
edecek şekilde tasarlanması
DSOuml MUumlDAHALE PROGRAMLARI
BOHrsquolere ilişkin Duumlnya Kuumlresel Durum Raporu 2011
66 Duumlnya Sağlık Asamblesinde kabul edilen kuumlresel goumlnuumllluuml hedefler arasında
2025 yılına kadar Bulaşıcı Olmayan Hastalıklardan kaynaklanan erken oumlluumlmleri
25 oranında azaltmak vardır
Avrupa Gıda ve Beslenme Eylem Planı 2015-2020
bull Sağlıklı beslenme ve iccedilecek ccedilevreleri oluşturmak
bull Korunmasız gruplar iccedilin yaşam boyunca sağlıklı beslenmenin kazanımlarını teşvik etmek
bull Sağlık sistemlerini sağlıklı beslenmeyi destekleyecek şekilde yeniden guumlccedillendirmek
bull Suumlrveyans izleme değerlendirme ve araştırmaları desteklemek ve
bull Tuumlm sağlık politikaları yaklaşımı iccedilin iccedilin youmlnetişim ve sektoumlrlerarası işbirliklerini guumlccedillendirmek
Tuumlrkiyersquode durum Tuumlrkiye Hastalık Yuumlkuuml Ccedilalışması
2002-2004 bull Obezitenin oumlnlenmesi ile oumlnlenebilecek oumlluumlm sayıları
iskemikkalp hastalığında 29581 iskemik inmede 11109 diyabette 7674rsquoduumlr Toplamda ise 57143 oumlluumlm oumlnlenebilmekte olup bu tuumlm oumlluumlmlerin 133rsquouumlnuuml oluşturmaktadır
bull Obezitenin oumlnlenmesi ile oumlnlenebilecek DALY sayıları iskemik kalp hastalığın da 346294 diyabette 152240 iskemik inmede 146930 olarak hesaplanmıştır Oumlnlenebilecek DALY sayısı toplam DALYrsquonin 73rsquouumlnuuml oluştur maktadır
bull
Hastalık Yuumlkuuml 2013
bull 2002 yılına goumlre 2012 yılında toplam hastalık yuumlkuumlnuumln (DALY) 6 azaldığı goumlruumllmuumlştuumlr
bull Bu duumlşuumlşuumln en buumlyuumlk sebebi 1 Grup hastalıklara (bulaşıcı hastalıklar gebelik yeni doğanlar ve beslenmeyle ilgili hastalık) bağlı toplam 40rsquolık duumlşuumlştuumlr
bull Ancak her ne kadar toplam hastalık yuumlkuumlnde bir duumlşuumlş sağlansa da 2 Grup hastalıklar yani bulaşıcı olmayan hastalıklara bağlı hastalık yuumlkuumlnde 4rsquoluumlk bir artış goumlruumllmektedir
bull Hastalık yuumlkuumlnuuml oluşturan ilk 5 nedene bakıldığında bu nedenlerin tamamının bulaşıcı olmayan hastalıklar olduğu goumlruumllmektedir İ
bull llk sırada 74 ile iskemik kalp hastalığı 2 Sırada 61 ile bel ağrısı 3 Sırada 41 ile serebrovaskuumller hastalıklar yer almaktadır Bunu sırasıyla diyabet ve KOAH ( 38 36) takip etmektedir
bull Bulaşıcı olmayan hastalıkların artışındaki en oumlnemli risk faktoumlrleri tuumltuumln kullanımı obezite yuumlksek tansiyon ve fizik aktivite azlığı olarak ortaya ccedilıkmaktadır
bull Ulusal Hastalık Yuumlkuuml Ccedilalışması 2013rdquo oumln sonuccedilları
Yetişkin TBSA 2010 30 obez 35 fazla kilolu Adolesan HBSC 2009-2010 fazla kilolu veya obez 11 yaş K 7 E 16 13 yaş K 10 E 18 15 yaş K 6 E 17 Ccedilocuk (7-8 yaş) COSI _TUR 2013 83 obez 142 fazla kilolu 0-5 yaş TNSA 2010 59rsquou (E7 K49) obezşişman 146rsquosı (E162 K146) fazla kilolu 19-24 ay yaş grubunda 150 (E144 K155) olup en yuumlksek duumlzeyde bulunmuştur
TNSA 2013
bull 5 yaş altı ccedilocukların 11rsquoi fazla kiloluşişmandır (E 117 K 99) ndash 6 aydan kuumlccediluumlk 98 ndash 6-8 ay 134 ndash 9-11 ay 106 ndash 12-17 ay 186 ndash 18-23 119 ndash 24-25 ay 126 ve 36-47 ay 63
bull erken doğum sıralarındaki ccedilocuklarda daha yuumlksektir (ikinci ve uumlccediluumlncuuml doğum sırası iccedilin yuumlzde 13 ve altıncı ve daha buumlyuumlk doğum sırası iccedilin yuumlzde 9)
bull Fazla kiloluluk ve şişmanlık buumlyuumlk doğum aral klar nda (48 bull veya daha fazla ay sonra doğan ccedilocuklarda yuumlzde 12) ve anneleri taraf ndan
doğumda ortalamaveya uumlstuuml buumlyuumlkluumlkte beyan edilen ccedilocuklar aras nda da daha yayg nd r (yuumlzde 12)
bull Tuumlrkiyersquode yetersiz beslenme daha duumlşuumlk sosyo-ekonomik statuumldeki nuumlfusun bir sorunu iken fazla kilolulukşişmanlık daha yuumlksek sosyo-ekonomik statuumldeki nuumlfusun bir problemi olarak oumlne ccedilıkmaktadır
bull Body mass index percentiles for Turkish children aged 0-84 months
bull Kondolot M1 Balci E Ozturk A Mazicioglu MM Hatipoglu N Kurtoglu S Ustunbas HB
bull Ann Hum Biol 2011 Nov38(6)676-80 doi 103109030144602011605800 Epub 2011 Sep 29 ndash The overweight and obesity prevalences were
identical in both genders 100 and 49 respectively
bull laquoinfant obesity preventionraquo bull Search results bull Items 1 to 20 of 3684 bull laquobaby obesityraquo bull Search results bull Items 1 to 20 of 8226 bull laquochild obesity preventionraquo bull Search results bull Items 1 to 20 of 9611
Bebeklik obezitesine etki eden faktoumlrler
bull Yetişkin obezitesinin oumlnemli bir belirleyicisi olan ccedilocukluk ccedilağı obezitesi gittikccedile artmaktadır
bull Infant doumlneminde yuumlksek protein iccedilerikli tuumlketimin ccedilocuklukda kilo almada oumlnemli bir belirleyici olduğu yuumlksek BMI katkısı olabileceği Fazla kilolu ve obez infantlar iccedilin daha duumlşuumlk protein infant formulaların (IpIF) aşırı kilo alımını oumlnlemesi konusunda kanıtlar vardır
(Early Life Factors Influencing the Risk of Obesity)
Bebeklik obezitesine etki eden faktoumlrler
bull Karışık yuumlksek enerji yoğun beslenen infantlarda 1 yıl iccedilinde daha fazla overweight goumlruumllduuml (Patterns of early dietary exposures have implications for maternal and child weight outcomes)
bull Toplam subkutanoumlz yağ dokusu (15 ve 24 aylık )ve okul ccedilağında kolesterol duumlzeyleri ile zayıf ilişki ancak uzun doumlnemli kardiomatabolik sonuccedillar iccedilin ccedilalışmalar gerekli (Subcutaneous fat mass in infancy and cardiovascular risk factors at school-age The generation R study Obesity (Silver Spring) 2016 Feb24(2)424-9 doi 101002oby21343 Epub 2016 Jan 6)
bull Ekonomik Etki Modeli infant doumlneminde IpIF alan bireylerin yaşamlarında duumlşuumlk BMI daha az obezite ve ilişkili hastalık geliştirdikleri daha uzun yaşadıkları daha az sağlık sistem maliyeti ve uumlretkenliği artırdığı belirlemiştir (The Economic Impact of Lower Protein Infant Formula for the Children of Overweight and Obese Mothers)
bull 2-18 yaş obez ccedilocuklarda laquodislipidemiraquo yuumlksek ve laquohipertrigliseridemiraquo oumln planda Obez hastalarda tiroid fonksiyonları ile ilişkili metabolik ve hormonal değişiklikler dislipidemi ve hepatositistozis ile ilişkili olabilir (Prevalence of Dyslipidemia and Associated Factors in Obese Children and AdolescentsElmaoğulları S1 Tepe D Uccedilaktuumlrk SA Karaca Kara F Demirel F J Clin Res Pediatr Endocrinol 2015 Sep 57(3)228-34 doi 104274jcrpe1867)
bull TC Sağlık Bakanlığı Stratejik Plan 2014 ndash 2017 iccedilerisinde ldquoStratejik Amaccedil 1 Sağlığa youmlnelik risklerden birey ve toplumu korumak ve sağlıklı hayat tarzını teşvik etmekrdquo
bull TC Kalkınma Bakanlığı Onuncu Kalkınma Planı 2014-2018 oumlncelikli programlardan 121 Sağlıklı Yaşam ve Hareketlilik Programı
bull 23122014 tarih ve 29214 sayılı Resmi Gazetede Başbakanlık Genelgesi olarak yayımlanan ldquoCcedilok Paydaşlı Sağlık Sorumluluğunu Geliştirme Programırdquo hedefi iccedilerisinde de sağlıklı beslenme ve hareketli hayat teşviklerine yer verilmiştir
A Tuumlrkiye Obezite ile Muumlcadele ve Kontrol Programı Youmlnetiminin Oluşturulması ve Politika Geliştirilmesi
B Obezitenin Oumlnlenmesine Youmlnelik Ccedilalışmalar -MEB Tarım Bakanlığı Belediyeler RTUumlK Medya
bull Farkındalık Ccedilalışmaları bull EğitimlerMateryal geliştirme bull Mevzuat duumlzenlemeleri ve rehberler
C Sağlık Kuruluşlarında Obezitenin Teşhisi ve Tedavisine Youmlnelik Oumlnlemler
D İzleme ve Değerlendirme
SAĞLIK BAKANLIĞI CcedilALIŞMALARI
bull A3 Ulusal ve Yerel Duumlzeyde Mevcut Durumun Saptanması ve Yapılacak Araştırmaların Desteklenmesi Strateji 4 Oumlzel gruplara youmlnelik (gebe ve emzikliler Bebek ve ccedilocuklar okul ccedilağı ccedilocukları yaşlılar sağlık ccedilalışanları vb) beslenme araştırmalarının yapılması
bull B1 Toplumun Obezite Yeterli ve Dengeli Beslenme ve Fiziksel Aktivite Konularında Bilgilendirilmesi ve Bilinccedillendirilmesi
bull Strateji 3 Koruyucu sağlık ve aile hekimliği hizmetleri kapsamında oumlncelikli olarak risk gruplarına (bebekler ccedilocuklar gebe ve emzikliler yaşlılar engelliler sigarayı bırakanlar vb) youmlnelik obezite ile muumlcadele uygulamalarının yaygınlaştırılması
bull Aktiviteler
bull 31 Bebeklerin doğumdan itibaren ilk 6 ay sadece anne suumltuuml ile beslenmesi 6 Aydan itibaren anne suumltuuml ile birlikte uygun ek besinlere başlanması ve iki yaşına kadar anne suumltuuml ile beslenmesinin teşvik edilmesine oumlzendirilmesi iccedilin bilgilendirme ccedilalışmalarının yapılması
bull 32 Gebe ve emziklilik doumlnemi kadınların duumlzenli aralıklarla sağlık kuruluşlarına başvurarak vuumlcut ağırlığı kontroluuml ile ilgili danışmanlık hizmetlerinden yararlanmalarının sağlanması iccedilin bilgilendirme ccedilalışmalarının yapılması
bull A2 Obezite İle Muumlcadelenin Youmlnetilmesinde Finansal Duumlzenlemeler
bull 21 Uumllke genelinde risk gruplarına (ccedilocuklar gebe ve emzikliler yaşlılar vb) youmlnelik yeterli ve dengeli beslenmeyi sağlayıcı nitelikte gıda maddelerine erişim imkanlarının teşvikine youmlnelik mevzuat yapılabilmesi iccedilin gerekli koordinasyonun sağlanması
bull 33 Yerel youmlnetimler tarafından oumlzellikle risk gruplarına (ccedilocuklar kadınlar gebeler engelliler yaşlılar vb) youmlnelik spor tesislerinin ve rekreasyonalanlarının oluşturulması ve oumldenek ayrılması
bull B2 Okullarda Obezite ile Muumlcadelede Yeterli ve Dengeli Beslenme ve Duumlzenli Fiziksel Aktivite Alışkanlığının Kazandırılması
bull Hedefler bull 1 oumlğretmen ve oumlğrencileri yeterli ve dengeli
beslenme ve fiziksel aktivite konularında bilgilendirmek
bull 2 aile okul ve medya işbirliği ile ilkoumlğretim ortaoumlğretim ve uumlniversitelerde ccedilocukların ve genccedillerin fiziksel aktivite spor faaliyetleri ve sosyal
bull aktivitelere youmlnlendirilmesini sağlamak bull 3 okullardaki fiziksel aktivite imkanlarını
buumltccedile imkanlarını da dikkate alarak arttırmak bull 4 okullarda verilen beslenme hizmetlerinde
denetimleri etkin şekilde yuumlruumltmek ve standardizasyonu sağlamak
bull 5 fazla kiloluluk prevalansını ccedilocuklarda 10 adolesanlarda 5rsquoe kadar azaltmak
ULUSAL FİZİKSEL AKTİVİTE REHBERİ
26
beslenmegovtr fizikselaktivitegovtr
27
bull DSOuml işbirliğinde Ulusal Fiziksel Aktivite Rehberi laquoccedilocuk-yetişkin yaşlı-engelliraquo
olmak uumlzere doumlrt farklı gruba youmlnelik hazırlanmıştır
bull Goumlrme engelliler iccedilin Tuumlrkiye Fiziksel Aktivite Rehberi Braille alfabesi olarak da
basılmıştır
Tuumlrkiye Beslenme Rehberi (TUumlBER) 2015
bull Boumlluumlm 7 Anne suumltuumlnuumln
korunması desteklenmesi ve gelişmesi tamamlayıcı beslenme
bull Boumlluumlm 8 Yaşam suumlrecinde beslenmenin oumlnemi ve enerji dengesi
ndash Gebelik ve emziklilik doumlneminde beslenme
- Okul oumlncesi doumlnemde beslenme
bull bu grupların enerji ve besin oumlgeleri gereksinimleri verilmiştir
bull Yaş grupları gebe ve emzikliler iccedilin enerji değerleri hesaplanmış oumlrnek menuumller bulunmaktadır
bull
Tablo 72 Altı ay-2 yaş grubu ccedilocukların enerji ve besin oumlgeleri gereksinmesi (IOM)
Yaş
(ay)
Enerji
(kkal)
Protein
(gkg)
Posa
(g)
A vit
(mcg)
D vit
(mcg)
E vit
(mg)
K vit
(mg)
C vit
(mg)
B1
(mg)
B2
(mg)
Niasin
(mg)
B6
(mg)
Folat
(mcg)
B12
(mcg)
0-6 Gereksinme anne suumltuuml ile karşılanır D vitamini ve demir desteği verilir (uumllke politikası)
6-12 710 16-20 - 500 10 5 25 50 03 03 4 03 80 05
12-24 1250 12-15 19 300 15 6 30 60 05 04 6 05 150 09
Tablo 72 (devam) Altı ay-2 yaş grubu ccedilocukların enerji ve besin oumlgeleri gereksinmesi
Yaş
(ay)
Pantotenik
asit (mg)
Biotin
(mcg)
Kolin
(mg)
Kalsiy
um
(mg)
Fosfor
(mg)
Demir
(mg)
Ccedilinko
(mg)
İyot
(mcg)
Flor
(mg)
Magnezy
um
(mg)
Manga
nez
(mg)
Krom
(mcg)
0-6 Gereksinme anne suumltuuml ile karşılanır D vitamini ve demir desteği verilir (uumllke politikası)
6-12 18 6 150 600 270 11 3 130 05 75 06 55
12-23 20 80 200 700 460 7 3 90 07 80 12 11
Ek 57 Gebe Kadin (25 yaş 8 aylık gebe)
Sabah Kahvaltısı 1 su bardağı suumlt
1 haşlanmış yumurta
1 yemek kaşığı pekmez
1 tatlı kaşığı tahin
Soumlğuumlş sebze
2 ince dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (kuşluk) 1 orta boy elma
4 adet ceviz
Oumlğle Yemeği 1 porsiyon et haşlama
1 porsiyon zeytinyağlı taze fasuumllye
1 porsiyon peynirli makarna
1 kase yoğurt
Mevsim salata
2 ince dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (ikindi) 1 kase muhallebi
Akşam Yemeği 1 kase domates ccedilorbası
1 porsiyon orman kebabı
2 dilim peynirli kol boumlreği
1 kase kuru kayısı hoşafı
Mevsim salata
1 ince dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (gece) 12 kase yoğurt
1 orta boy elma
Ek 58 Emziren Anne (30 yaş 3 aylık bebek)
Sabah Kahvaltısı 1 su bardağı suumlt
1 porsiyon beyaz peynir
1 adet haşlanmış yumurta
3-4 adet zeytin
1 yemek kaşığı pekmez
1 tatlı kaşığı tahin
Soumlğuumlş sebze
2 orta dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (kuşluk)
1 orta boy elma
12 su bardağı suumlt
Oumlğle Yemeği 1 kase sebze ccedilorba
1 porsiyon kıymalı semiz otu (yoğurtlu)
1 porsiyon soslu spaghetti
Mevsim salata
1 orta dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (ikindi) 1 adet peynirli tost
1 su bardağı ayran
Akşam Yemeği 1 kase tarhana ccedilorbası
1 porsiyon balık buğulama
1 porsiyon zeytinyağlı barbunya
1 dilim helva
Mevsim salata
1 orta dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (gece) 1 orta boy portakal
frac12 kase yoğurt
Gebe Bilgilendirme Sınıfı
bull25092014 tarihli ve 201428 Sayılı Genelgesi yayınlanmıştır Genelgenin yayınlanmasının akabinde uumlniversiteler eğitim araştırma hastaneleri ilgili meslek kuruluşları ve THSK Kadın ve Uumlreme Sağlığı Obezite Diyabet ve Metabolik Hastalıklar Daire Başkanlığımız temsilcilerinden muumlteşekkil Eğitim Ekibi tarafından
bull29-30 Eyluumll-1Ekim 2014 tarihlerinde Bolu ilinde 30
bull22-24 Ekim 2014 tarihleri arasında da Malatya ilinde 26 olmak uumlzere toplam 56 Sağlık Eğitimcisinin eğitimi gerccedilekleştirilmiştir
bullBu eğitimde Daire Başkanlığımız laquoGebelikte Beslenme ve Nutrisyonel Destekraquo konusunda sunumlarla destek vermiştir
Toplu beslenme sistemleri
bull Okullar
bull laquoSağlık Dostu Okulraquo
bull Hastaneler
bull Kurumlar
bull Uumlniversiteler
bull Cezaevleri
bull
bull Kreşlerde beslenme
bull Beslenme Dostu Kreş
bull Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığırsquona bağlı olan
ndash oumlzel kreş(0-36 ay)
ndash Guumlnduumlz Bakımevleri(37-66 ay)
ndash Ccedilocuk Kuluumlbuuml(6-12 yaş)
SONUCcedil
bull Ccedilocuk ve Yetişkin obezitesini oumlnlemek iccedilin ilk 1000 guumln
sağlıklı beslenme
bull Gebelikde beslenme ve fizik aktivite oumlnemlidir
ANCAK
Sağlığın korunması ve geliştirilmesi Sağlık Bakanlığının temel
goumlrevidir tek başına Sağlık Bakanlığı sorumluluğu ile gerccedilekleşemez
bull Sağlıklı birey ve toplum hedefine ulaşan yolda
bull oumlnemli kavşaklar
ndash Tuumlm Politikalarda Sağlık
ndash Tek Sağlık
ndash Sağlığa yatırım
ndash Sektoumlrlerarası İşbirliği
37
66 Duumlnya Sağlık Asamblesinde kabul edilen kuumlresel goumlnuumllluuml hedefler arasında
2025 yılına kadar Bulaşıcı Olmayan Hastalıklardan kaynaklanan erken oumlluumlmleri
25 oranında azaltmak vardır
Avrupa Gıda ve Beslenme Eylem Planı 2015-2020
bull Sağlıklı beslenme ve iccedilecek ccedilevreleri oluşturmak
bull Korunmasız gruplar iccedilin yaşam boyunca sağlıklı beslenmenin kazanımlarını teşvik etmek
bull Sağlık sistemlerini sağlıklı beslenmeyi destekleyecek şekilde yeniden guumlccedillendirmek
bull Suumlrveyans izleme değerlendirme ve araştırmaları desteklemek ve
bull Tuumlm sağlık politikaları yaklaşımı iccedilin iccedilin youmlnetişim ve sektoumlrlerarası işbirliklerini guumlccedillendirmek
Tuumlrkiyersquode durum Tuumlrkiye Hastalık Yuumlkuuml Ccedilalışması
2002-2004 bull Obezitenin oumlnlenmesi ile oumlnlenebilecek oumlluumlm sayıları
iskemikkalp hastalığında 29581 iskemik inmede 11109 diyabette 7674rsquoduumlr Toplamda ise 57143 oumlluumlm oumlnlenebilmekte olup bu tuumlm oumlluumlmlerin 133rsquouumlnuuml oluşturmaktadır
bull Obezitenin oumlnlenmesi ile oumlnlenebilecek DALY sayıları iskemik kalp hastalığın da 346294 diyabette 152240 iskemik inmede 146930 olarak hesaplanmıştır Oumlnlenebilecek DALY sayısı toplam DALYrsquonin 73rsquouumlnuuml oluştur maktadır
bull
Hastalık Yuumlkuuml 2013
bull 2002 yılına goumlre 2012 yılında toplam hastalık yuumlkuumlnuumln (DALY) 6 azaldığı goumlruumllmuumlştuumlr
bull Bu duumlşuumlşuumln en buumlyuumlk sebebi 1 Grup hastalıklara (bulaşıcı hastalıklar gebelik yeni doğanlar ve beslenmeyle ilgili hastalık) bağlı toplam 40rsquolık duumlşuumlştuumlr
bull Ancak her ne kadar toplam hastalık yuumlkuumlnde bir duumlşuumlş sağlansa da 2 Grup hastalıklar yani bulaşıcı olmayan hastalıklara bağlı hastalık yuumlkuumlnde 4rsquoluumlk bir artış goumlruumllmektedir
bull Hastalık yuumlkuumlnuuml oluşturan ilk 5 nedene bakıldığında bu nedenlerin tamamının bulaşıcı olmayan hastalıklar olduğu goumlruumllmektedir İ
bull llk sırada 74 ile iskemik kalp hastalığı 2 Sırada 61 ile bel ağrısı 3 Sırada 41 ile serebrovaskuumller hastalıklar yer almaktadır Bunu sırasıyla diyabet ve KOAH ( 38 36) takip etmektedir
bull Bulaşıcı olmayan hastalıkların artışındaki en oumlnemli risk faktoumlrleri tuumltuumln kullanımı obezite yuumlksek tansiyon ve fizik aktivite azlığı olarak ortaya ccedilıkmaktadır
bull Ulusal Hastalık Yuumlkuuml Ccedilalışması 2013rdquo oumln sonuccedilları
Yetişkin TBSA 2010 30 obez 35 fazla kilolu Adolesan HBSC 2009-2010 fazla kilolu veya obez 11 yaş K 7 E 16 13 yaş K 10 E 18 15 yaş K 6 E 17 Ccedilocuk (7-8 yaş) COSI _TUR 2013 83 obez 142 fazla kilolu 0-5 yaş TNSA 2010 59rsquou (E7 K49) obezşişman 146rsquosı (E162 K146) fazla kilolu 19-24 ay yaş grubunda 150 (E144 K155) olup en yuumlksek duumlzeyde bulunmuştur
TNSA 2013
bull 5 yaş altı ccedilocukların 11rsquoi fazla kiloluşişmandır (E 117 K 99) ndash 6 aydan kuumlccediluumlk 98 ndash 6-8 ay 134 ndash 9-11 ay 106 ndash 12-17 ay 186 ndash 18-23 119 ndash 24-25 ay 126 ve 36-47 ay 63
bull erken doğum sıralarındaki ccedilocuklarda daha yuumlksektir (ikinci ve uumlccediluumlncuuml doğum sırası iccedilin yuumlzde 13 ve altıncı ve daha buumlyuumlk doğum sırası iccedilin yuumlzde 9)
bull Fazla kiloluluk ve şişmanlık buumlyuumlk doğum aral klar nda (48 bull veya daha fazla ay sonra doğan ccedilocuklarda yuumlzde 12) ve anneleri taraf ndan
doğumda ortalamaveya uumlstuuml buumlyuumlkluumlkte beyan edilen ccedilocuklar aras nda da daha yayg nd r (yuumlzde 12)
bull Tuumlrkiyersquode yetersiz beslenme daha duumlşuumlk sosyo-ekonomik statuumldeki nuumlfusun bir sorunu iken fazla kilolulukşişmanlık daha yuumlksek sosyo-ekonomik statuumldeki nuumlfusun bir problemi olarak oumlne ccedilıkmaktadır
bull Body mass index percentiles for Turkish children aged 0-84 months
bull Kondolot M1 Balci E Ozturk A Mazicioglu MM Hatipoglu N Kurtoglu S Ustunbas HB
bull Ann Hum Biol 2011 Nov38(6)676-80 doi 103109030144602011605800 Epub 2011 Sep 29 ndash The overweight and obesity prevalences were
identical in both genders 100 and 49 respectively
bull laquoinfant obesity preventionraquo bull Search results bull Items 1 to 20 of 3684 bull laquobaby obesityraquo bull Search results bull Items 1 to 20 of 8226 bull laquochild obesity preventionraquo bull Search results bull Items 1 to 20 of 9611
Bebeklik obezitesine etki eden faktoumlrler
bull Yetişkin obezitesinin oumlnemli bir belirleyicisi olan ccedilocukluk ccedilağı obezitesi gittikccedile artmaktadır
bull Infant doumlneminde yuumlksek protein iccedilerikli tuumlketimin ccedilocuklukda kilo almada oumlnemli bir belirleyici olduğu yuumlksek BMI katkısı olabileceği Fazla kilolu ve obez infantlar iccedilin daha duumlşuumlk protein infant formulaların (IpIF) aşırı kilo alımını oumlnlemesi konusunda kanıtlar vardır
(Early Life Factors Influencing the Risk of Obesity)
Bebeklik obezitesine etki eden faktoumlrler
bull Karışık yuumlksek enerji yoğun beslenen infantlarda 1 yıl iccedilinde daha fazla overweight goumlruumllduuml (Patterns of early dietary exposures have implications for maternal and child weight outcomes)
bull Toplam subkutanoumlz yağ dokusu (15 ve 24 aylık )ve okul ccedilağında kolesterol duumlzeyleri ile zayıf ilişki ancak uzun doumlnemli kardiomatabolik sonuccedillar iccedilin ccedilalışmalar gerekli (Subcutaneous fat mass in infancy and cardiovascular risk factors at school-age The generation R study Obesity (Silver Spring) 2016 Feb24(2)424-9 doi 101002oby21343 Epub 2016 Jan 6)
bull Ekonomik Etki Modeli infant doumlneminde IpIF alan bireylerin yaşamlarında duumlşuumlk BMI daha az obezite ve ilişkili hastalık geliştirdikleri daha uzun yaşadıkları daha az sağlık sistem maliyeti ve uumlretkenliği artırdığı belirlemiştir (The Economic Impact of Lower Protein Infant Formula for the Children of Overweight and Obese Mothers)
bull 2-18 yaş obez ccedilocuklarda laquodislipidemiraquo yuumlksek ve laquohipertrigliseridemiraquo oumln planda Obez hastalarda tiroid fonksiyonları ile ilişkili metabolik ve hormonal değişiklikler dislipidemi ve hepatositistozis ile ilişkili olabilir (Prevalence of Dyslipidemia and Associated Factors in Obese Children and AdolescentsElmaoğulları S1 Tepe D Uccedilaktuumlrk SA Karaca Kara F Demirel F J Clin Res Pediatr Endocrinol 2015 Sep 57(3)228-34 doi 104274jcrpe1867)
bull TC Sağlık Bakanlığı Stratejik Plan 2014 ndash 2017 iccedilerisinde ldquoStratejik Amaccedil 1 Sağlığa youmlnelik risklerden birey ve toplumu korumak ve sağlıklı hayat tarzını teşvik etmekrdquo
bull TC Kalkınma Bakanlığı Onuncu Kalkınma Planı 2014-2018 oumlncelikli programlardan 121 Sağlıklı Yaşam ve Hareketlilik Programı
bull 23122014 tarih ve 29214 sayılı Resmi Gazetede Başbakanlık Genelgesi olarak yayımlanan ldquoCcedilok Paydaşlı Sağlık Sorumluluğunu Geliştirme Programırdquo hedefi iccedilerisinde de sağlıklı beslenme ve hareketli hayat teşviklerine yer verilmiştir
A Tuumlrkiye Obezite ile Muumlcadele ve Kontrol Programı Youmlnetiminin Oluşturulması ve Politika Geliştirilmesi
B Obezitenin Oumlnlenmesine Youmlnelik Ccedilalışmalar -MEB Tarım Bakanlığı Belediyeler RTUumlK Medya
bull Farkındalık Ccedilalışmaları bull EğitimlerMateryal geliştirme bull Mevzuat duumlzenlemeleri ve rehberler
C Sağlık Kuruluşlarında Obezitenin Teşhisi ve Tedavisine Youmlnelik Oumlnlemler
D İzleme ve Değerlendirme
SAĞLIK BAKANLIĞI CcedilALIŞMALARI
bull A3 Ulusal ve Yerel Duumlzeyde Mevcut Durumun Saptanması ve Yapılacak Araştırmaların Desteklenmesi Strateji 4 Oumlzel gruplara youmlnelik (gebe ve emzikliler Bebek ve ccedilocuklar okul ccedilağı ccedilocukları yaşlılar sağlık ccedilalışanları vb) beslenme araştırmalarının yapılması
bull B1 Toplumun Obezite Yeterli ve Dengeli Beslenme ve Fiziksel Aktivite Konularında Bilgilendirilmesi ve Bilinccedillendirilmesi
bull Strateji 3 Koruyucu sağlık ve aile hekimliği hizmetleri kapsamında oumlncelikli olarak risk gruplarına (bebekler ccedilocuklar gebe ve emzikliler yaşlılar engelliler sigarayı bırakanlar vb) youmlnelik obezite ile muumlcadele uygulamalarının yaygınlaştırılması
bull Aktiviteler
bull 31 Bebeklerin doğumdan itibaren ilk 6 ay sadece anne suumltuuml ile beslenmesi 6 Aydan itibaren anne suumltuuml ile birlikte uygun ek besinlere başlanması ve iki yaşına kadar anne suumltuuml ile beslenmesinin teşvik edilmesine oumlzendirilmesi iccedilin bilgilendirme ccedilalışmalarının yapılması
bull 32 Gebe ve emziklilik doumlnemi kadınların duumlzenli aralıklarla sağlık kuruluşlarına başvurarak vuumlcut ağırlığı kontroluuml ile ilgili danışmanlık hizmetlerinden yararlanmalarının sağlanması iccedilin bilgilendirme ccedilalışmalarının yapılması
bull A2 Obezite İle Muumlcadelenin Youmlnetilmesinde Finansal Duumlzenlemeler
bull 21 Uumllke genelinde risk gruplarına (ccedilocuklar gebe ve emzikliler yaşlılar vb) youmlnelik yeterli ve dengeli beslenmeyi sağlayıcı nitelikte gıda maddelerine erişim imkanlarının teşvikine youmlnelik mevzuat yapılabilmesi iccedilin gerekli koordinasyonun sağlanması
bull 33 Yerel youmlnetimler tarafından oumlzellikle risk gruplarına (ccedilocuklar kadınlar gebeler engelliler yaşlılar vb) youmlnelik spor tesislerinin ve rekreasyonalanlarının oluşturulması ve oumldenek ayrılması
bull B2 Okullarda Obezite ile Muumlcadelede Yeterli ve Dengeli Beslenme ve Duumlzenli Fiziksel Aktivite Alışkanlığının Kazandırılması
bull Hedefler bull 1 oumlğretmen ve oumlğrencileri yeterli ve dengeli
beslenme ve fiziksel aktivite konularında bilgilendirmek
bull 2 aile okul ve medya işbirliği ile ilkoumlğretim ortaoumlğretim ve uumlniversitelerde ccedilocukların ve genccedillerin fiziksel aktivite spor faaliyetleri ve sosyal
bull aktivitelere youmlnlendirilmesini sağlamak bull 3 okullardaki fiziksel aktivite imkanlarını
buumltccedile imkanlarını da dikkate alarak arttırmak bull 4 okullarda verilen beslenme hizmetlerinde
denetimleri etkin şekilde yuumlruumltmek ve standardizasyonu sağlamak
bull 5 fazla kiloluluk prevalansını ccedilocuklarda 10 adolesanlarda 5rsquoe kadar azaltmak
ULUSAL FİZİKSEL AKTİVİTE REHBERİ
26
beslenmegovtr fizikselaktivitegovtr
27
bull DSOuml işbirliğinde Ulusal Fiziksel Aktivite Rehberi laquoccedilocuk-yetişkin yaşlı-engelliraquo
olmak uumlzere doumlrt farklı gruba youmlnelik hazırlanmıştır
bull Goumlrme engelliler iccedilin Tuumlrkiye Fiziksel Aktivite Rehberi Braille alfabesi olarak da
basılmıştır
Tuumlrkiye Beslenme Rehberi (TUumlBER) 2015
bull Boumlluumlm 7 Anne suumltuumlnuumln
korunması desteklenmesi ve gelişmesi tamamlayıcı beslenme
bull Boumlluumlm 8 Yaşam suumlrecinde beslenmenin oumlnemi ve enerji dengesi
ndash Gebelik ve emziklilik doumlneminde beslenme
- Okul oumlncesi doumlnemde beslenme
bull bu grupların enerji ve besin oumlgeleri gereksinimleri verilmiştir
bull Yaş grupları gebe ve emzikliler iccedilin enerji değerleri hesaplanmış oumlrnek menuumller bulunmaktadır
bull
Tablo 72 Altı ay-2 yaş grubu ccedilocukların enerji ve besin oumlgeleri gereksinmesi (IOM)
Yaş
(ay)
Enerji
(kkal)
Protein
(gkg)
Posa
(g)
A vit
(mcg)
D vit
(mcg)
E vit
(mg)
K vit
(mg)
C vit
(mg)
B1
(mg)
B2
(mg)
Niasin
(mg)
B6
(mg)
Folat
(mcg)
B12
(mcg)
0-6 Gereksinme anne suumltuuml ile karşılanır D vitamini ve demir desteği verilir (uumllke politikası)
6-12 710 16-20 - 500 10 5 25 50 03 03 4 03 80 05
12-24 1250 12-15 19 300 15 6 30 60 05 04 6 05 150 09
Tablo 72 (devam) Altı ay-2 yaş grubu ccedilocukların enerji ve besin oumlgeleri gereksinmesi
Yaş
(ay)
Pantotenik
asit (mg)
Biotin
(mcg)
Kolin
(mg)
Kalsiy
um
(mg)
Fosfor
(mg)
Demir
(mg)
Ccedilinko
(mg)
İyot
(mcg)
Flor
(mg)
Magnezy
um
(mg)
Manga
nez
(mg)
Krom
(mcg)
0-6 Gereksinme anne suumltuuml ile karşılanır D vitamini ve demir desteği verilir (uumllke politikası)
6-12 18 6 150 600 270 11 3 130 05 75 06 55
12-23 20 80 200 700 460 7 3 90 07 80 12 11
Ek 57 Gebe Kadin (25 yaş 8 aylık gebe)
Sabah Kahvaltısı 1 su bardağı suumlt
1 haşlanmış yumurta
1 yemek kaşığı pekmez
1 tatlı kaşığı tahin
Soumlğuumlş sebze
2 ince dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (kuşluk) 1 orta boy elma
4 adet ceviz
Oumlğle Yemeği 1 porsiyon et haşlama
1 porsiyon zeytinyağlı taze fasuumllye
1 porsiyon peynirli makarna
1 kase yoğurt
Mevsim salata
2 ince dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (ikindi) 1 kase muhallebi
Akşam Yemeği 1 kase domates ccedilorbası
1 porsiyon orman kebabı
2 dilim peynirli kol boumlreği
1 kase kuru kayısı hoşafı
Mevsim salata
1 ince dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (gece) 12 kase yoğurt
1 orta boy elma
Ek 58 Emziren Anne (30 yaş 3 aylık bebek)
Sabah Kahvaltısı 1 su bardağı suumlt
1 porsiyon beyaz peynir
1 adet haşlanmış yumurta
3-4 adet zeytin
1 yemek kaşığı pekmez
1 tatlı kaşığı tahin
Soumlğuumlş sebze
2 orta dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (kuşluk)
1 orta boy elma
12 su bardağı suumlt
Oumlğle Yemeği 1 kase sebze ccedilorba
1 porsiyon kıymalı semiz otu (yoğurtlu)
1 porsiyon soslu spaghetti
Mevsim salata
1 orta dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (ikindi) 1 adet peynirli tost
1 su bardağı ayran
Akşam Yemeği 1 kase tarhana ccedilorbası
1 porsiyon balık buğulama
1 porsiyon zeytinyağlı barbunya
1 dilim helva
Mevsim salata
1 orta dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (gece) 1 orta boy portakal
frac12 kase yoğurt
Gebe Bilgilendirme Sınıfı
bull25092014 tarihli ve 201428 Sayılı Genelgesi yayınlanmıştır Genelgenin yayınlanmasının akabinde uumlniversiteler eğitim araştırma hastaneleri ilgili meslek kuruluşları ve THSK Kadın ve Uumlreme Sağlığı Obezite Diyabet ve Metabolik Hastalıklar Daire Başkanlığımız temsilcilerinden muumlteşekkil Eğitim Ekibi tarafından
bull29-30 Eyluumll-1Ekim 2014 tarihlerinde Bolu ilinde 30
bull22-24 Ekim 2014 tarihleri arasında da Malatya ilinde 26 olmak uumlzere toplam 56 Sağlık Eğitimcisinin eğitimi gerccedilekleştirilmiştir
bullBu eğitimde Daire Başkanlığımız laquoGebelikte Beslenme ve Nutrisyonel Destekraquo konusunda sunumlarla destek vermiştir
Toplu beslenme sistemleri
bull Okullar
bull laquoSağlık Dostu Okulraquo
bull Hastaneler
bull Kurumlar
bull Uumlniversiteler
bull Cezaevleri
bull
bull Kreşlerde beslenme
bull Beslenme Dostu Kreş
bull Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığırsquona bağlı olan
ndash oumlzel kreş(0-36 ay)
ndash Guumlnduumlz Bakımevleri(37-66 ay)
ndash Ccedilocuk Kuluumlbuuml(6-12 yaş)
SONUCcedil
bull Ccedilocuk ve Yetişkin obezitesini oumlnlemek iccedilin ilk 1000 guumln
sağlıklı beslenme
bull Gebelikde beslenme ve fizik aktivite oumlnemlidir
ANCAK
Sağlığın korunması ve geliştirilmesi Sağlık Bakanlığının temel
goumlrevidir tek başına Sağlık Bakanlığı sorumluluğu ile gerccedilekleşemez
bull Sağlıklı birey ve toplum hedefine ulaşan yolda
bull oumlnemli kavşaklar
ndash Tuumlm Politikalarda Sağlık
ndash Tek Sağlık
ndash Sağlığa yatırım
ndash Sektoumlrlerarası İşbirliği
37
Avrupa Gıda ve Beslenme Eylem Planı 2015-2020
bull Sağlıklı beslenme ve iccedilecek ccedilevreleri oluşturmak
bull Korunmasız gruplar iccedilin yaşam boyunca sağlıklı beslenmenin kazanımlarını teşvik etmek
bull Sağlık sistemlerini sağlıklı beslenmeyi destekleyecek şekilde yeniden guumlccedillendirmek
bull Suumlrveyans izleme değerlendirme ve araştırmaları desteklemek ve
bull Tuumlm sağlık politikaları yaklaşımı iccedilin iccedilin youmlnetişim ve sektoumlrlerarası işbirliklerini guumlccedillendirmek
Tuumlrkiyersquode durum Tuumlrkiye Hastalık Yuumlkuuml Ccedilalışması
2002-2004 bull Obezitenin oumlnlenmesi ile oumlnlenebilecek oumlluumlm sayıları
iskemikkalp hastalığında 29581 iskemik inmede 11109 diyabette 7674rsquoduumlr Toplamda ise 57143 oumlluumlm oumlnlenebilmekte olup bu tuumlm oumlluumlmlerin 133rsquouumlnuuml oluşturmaktadır
bull Obezitenin oumlnlenmesi ile oumlnlenebilecek DALY sayıları iskemik kalp hastalığın da 346294 diyabette 152240 iskemik inmede 146930 olarak hesaplanmıştır Oumlnlenebilecek DALY sayısı toplam DALYrsquonin 73rsquouumlnuuml oluştur maktadır
bull
Hastalık Yuumlkuuml 2013
bull 2002 yılına goumlre 2012 yılında toplam hastalık yuumlkuumlnuumln (DALY) 6 azaldığı goumlruumllmuumlştuumlr
bull Bu duumlşuumlşuumln en buumlyuumlk sebebi 1 Grup hastalıklara (bulaşıcı hastalıklar gebelik yeni doğanlar ve beslenmeyle ilgili hastalık) bağlı toplam 40rsquolık duumlşuumlştuumlr
bull Ancak her ne kadar toplam hastalık yuumlkuumlnde bir duumlşuumlş sağlansa da 2 Grup hastalıklar yani bulaşıcı olmayan hastalıklara bağlı hastalık yuumlkuumlnde 4rsquoluumlk bir artış goumlruumllmektedir
bull Hastalık yuumlkuumlnuuml oluşturan ilk 5 nedene bakıldığında bu nedenlerin tamamının bulaşıcı olmayan hastalıklar olduğu goumlruumllmektedir İ
bull llk sırada 74 ile iskemik kalp hastalığı 2 Sırada 61 ile bel ağrısı 3 Sırada 41 ile serebrovaskuumller hastalıklar yer almaktadır Bunu sırasıyla diyabet ve KOAH ( 38 36) takip etmektedir
bull Bulaşıcı olmayan hastalıkların artışındaki en oumlnemli risk faktoumlrleri tuumltuumln kullanımı obezite yuumlksek tansiyon ve fizik aktivite azlığı olarak ortaya ccedilıkmaktadır
bull Ulusal Hastalık Yuumlkuuml Ccedilalışması 2013rdquo oumln sonuccedilları
Yetişkin TBSA 2010 30 obez 35 fazla kilolu Adolesan HBSC 2009-2010 fazla kilolu veya obez 11 yaş K 7 E 16 13 yaş K 10 E 18 15 yaş K 6 E 17 Ccedilocuk (7-8 yaş) COSI _TUR 2013 83 obez 142 fazla kilolu 0-5 yaş TNSA 2010 59rsquou (E7 K49) obezşişman 146rsquosı (E162 K146) fazla kilolu 19-24 ay yaş grubunda 150 (E144 K155) olup en yuumlksek duumlzeyde bulunmuştur
TNSA 2013
bull 5 yaş altı ccedilocukların 11rsquoi fazla kiloluşişmandır (E 117 K 99) ndash 6 aydan kuumlccediluumlk 98 ndash 6-8 ay 134 ndash 9-11 ay 106 ndash 12-17 ay 186 ndash 18-23 119 ndash 24-25 ay 126 ve 36-47 ay 63
bull erken doğum sıralarındaki ccedilocuklarda daha yuumlksektir (ikinci ve uumlccediluumlncuuml doğum sırası iccedilin yuumlzde 13 ve altıncı ve daha buumlyuumlk doğum sırası iccedilin yuumlzde 9)
bull Fazla kiloluluk ve şişmanlık buumlyuumlk doğum aral klar nda (48 bull veya daha fazla ay sonra doğan ccedilocuklarda yuumlzde 12) ve anneleri taraf ndan
doğumda ortalamaveya uumlstuuml buumlyuumlkluumlkte beyan edilen ccedilocuklar aras nda da daha yayg nd r (yuumlzde 12)
bull Tuumlrkiyersquode yetersiz beslenme daha duumlşuumlk sosyo-ekonomik statuumldeki nuumlfusun bir sorunu iken fazla kilolulukşişmanlık daha yuumlksek sosyo-ekonomik statuumldeki nuumlfusun bir problemi olarak oumlne ccedilıkmaktadır
bull Body mass index percentiles for Turkish children aged 0-84 months
bull Kondolot M1 Balci E Ozturk A Mazicioglu MM Hatipoglu N Kurtoglu S Ustunbas HB
bull Ann Hum Biol 2011 Nov38(6)676-80 doi 103109030144602011605800 Epub 2011 Sep 29 ndash The overweight and obesity prevalences were
identical in both genders 100 and 49 respectively
bull laquoinfant obesity preventionraquo bull Search results bull Items 1 to 20 of 3684 bull laquobaby obesityraquo bull Search results bull Items 1 to 20 of 8226 bull laquochild obesity preventionraquo bull Search results bull Items 1 to 20 of 9611
Bebeklik obezitesine etki eden faktoumlrler
bull Yetişkin obezitesinin oumlnemli bir belirleyicisi olan ccedilocukluk ccedilağı obezitesi gittikccedile artmaktadır
bull Infant doumlneminde yuumlksek protein iccedilerikli tuumlketimin ccedilocuklukda kilo almada oumlnemli bir belirleyici olduğu yuumlksek BMI katkısı olabileceği Fazla kilolu ve obez infantlar iccedilin daha duumlşuumlk protein infant formulaların (IpIF) aşırı kilo alımını oumlnlemesi konusunda kanıtlar vardır
(Early Life Factors Influencing the Risk of Obesity)
Bebeklik obezitesine etki eden faktoumlrler
bull Karışık yuumlksek enerji yoğun beslenen infantlarda 1 yıl iccedilinde daha fazla overweight goumlruumllduuml (Patterns of early dietary exposures have implications for maternal and child weight outcomes)
bull Toplam subkutanoumlz yağ dokusu (15 ve 24 aylık )ve okul ccedilağında kolesterol duumlzeyleri ile zayıf ilişki ancak uzun doumlnemli kardiomatabolik sonuccedillar iccedilin ccedilalışmalar gerekli (Subcutaneous fat mass in infancy and cardiovascular risk factors at school-age The generation R study Obesity (Silver Spring) 2016 Feb24(2)424-9 doi 101002oby21343 Epub 2016 Jan 6)
bull Ekonomik Etki Modeli infant doumlneminde IpIF alan bireylerin yaşamlarında duumlşuumlk BMI daha az obezite ve ilişkili hastalık geliştirdikleri daha uzun yaşadıkları daha az sağlık sistem maliyeti ve uumlretkenliği artırdığı belirlemiştir (The Economic Impact of Lower Protein Infant Formula for the Children of Overweight and Obese Mothers)
bull 2-18 yaş obez ccedilocuklarda laquodislipidemiraquo yuumlksek ve laquohipertrigliseridemiraquo oumln planda Obez hastalarda tiroid fonksiyonları ile ilişkili metabolik ve hormonal değişiklikler dislipidemi ve hepatositistozis ile ilişkili olabilir (Prevalence of Dyslipidemia and Associated Factors in Obese Children and AdolescentsElmaoğulları S1 Tepe D Uccedilaktuumlrk SA Karaca Kara F Demirel F J Clin Res Pediatr Endocrinol 2015 Sep 57(3)228-34 doi 104274jcrpe1867)
bull TC Sağlık Bakanlığı Stratejik Plan 2014 ndash 2017 iccedilerisinde ldquoStratejik Amaccedil 1 Sağlığa youmlnelik risklerden birey ve toplumu korumak ve sağlıklı hayat tarzını teşvik etmekrdquo
bull TC Kalkınma Bakanlığı Onuncu Kalkınma Planı 2014-2018 oumlncelikli programlardan 121 Sağlıklı Yaşam ve Hareketlilik Programı
bull 23122014 tarih ve 29214 sayılı Resmi Gazetede Başbakanlık Genelgesi olarak yayımlanan ldquoCcedilok Paydaşlı Sağlık Sorumluluğunu Geliştirme Programırdquo hedefi iccedilerisinde de sağlıklı beslenme ve hareketli hayat teşviklerine yer verilmiştir
A Tuumlrkiye Obezite ile Muumlcadele ve Kontrol Programı Youmlnetiminin Oluşturulması ve Politika Geliştirilmesi
B Obezitenin Oumlnlenmesine Youmlnelik Ccedilalışmalar -MEB Tarım Bakanlığı Belediyeler RTUumlK Medya
bull Farkındalık Ccedilalışmaları bull EğitimlerMateryal geliştirme bull Mevzuat duumlzenlemeleri ve rehberler
C Sağlık Kuruluşlarında Obezitenin Teşhisi ve Tedavisine Youmlnelik Oumlnlemler
D İzleme ve Değerlendirme
SAĞLIK BAKANLIĞI CcedilALIŞMALARI
bull A3 Ulusal ve Yerel Duumlzeyde Mevcut Durumun Saptanması ve Yapılacak Araştırmaların Desteklenmesi Strateji 4 Oumlzel gruplara youmlnelik (gebe ve emzikliler Bebek ve ccedilocuklar okul ccedilağı ccedilocukları yaşlılar sağlık ccedilalışanları vb) beslenme araştırmalarının yapılması
bull B1 Toplumun Obezite Yeterli ve Dengeli Beslenme ve Fiziksel Aktivite Konularında Bilgilendirilmesi ve Bilinccedillendirilmesi
bull Strateji 3 Koruyucu sağlık ve aile hekimliği hizmetleri kapsamında oumlncelikli olarak risk gruplarına (bebekler ccedilocuklar gebe ve emzikliler yaşlılar engelliler sigarayı bırakanlar vb) youmlnelik obezite ile muumlcadele uygulamalarının yaygınlaştırılması
bull Aktiviteler
bull 31 Bebeklerin doğumdan itibaren ilk 6 ay sadece anne suumltuuml ile beslenmesi 6 Aydan itibaren anne suumltuuml ile birlikte uygun ek besinlere başlanması ve iki yaşına kadar anne suumltuuml ile beslenmesinin teşvik edilmesine oumlzendirilmesi iccedilin bilgilendirme ccedilalışmalarının yapılması
bull 32 Gebe ve emziklilik doumlnemi kadınların duumlzenli aralıklarla sağlık kuruluşlarına başvurarak vuumlcut ağırlığı kontroluuml ile ilgili danışmanlık hizmetlerinden yararlanmalarının sağlanması iccedilin bilgilendirme ccedilalışmalarının yapılması
bull A2 Obezite İle Muumlcadelenin Youmlnetilmesinde Finansal Duumlzenlemeler
bull 21 Uumllke genelinde risk gruplarına (ccedilocuklar gebe ve emzikliler yaşlılar vb) youmlnelik yeterli ve dengeli beslenmeyi sağlayıcı nitelikte gıda maddelerine erişim imkanlarının teşvikine youmlnelik mevzuat yapılabilmesi iccedilin gerekli koordinasyonun sağlanması
bull 33 Yerel youmlnetimler tarafından oumlzellikle risk gruplarına (ccedilocuklar kadınlar gebeler engelliler yaşlılar vb) youmlnelik spor tesislerinin ve rekreasyonalanlarının oluşturulması ve oumldenek ayrılması
bull B2 Okullarda Obezite ile Muumlcadelede Yeterli ve Dengeli Beslenme ve Duumlzenli Fiziksel Aktivite Alışkanlığının Kazandırılması
bull Hedefler bull 1 oumlğretmen ve oumlğrencileri yeterli ve dengeli
beslenme ve fiziksel aktivite konularında bilgilendirmek
bull 2 aile okul ve medya işbirliği ile ilkoumlğretim ortaoumlğretim ve uumlniversitelerde ccedilocukların ve genccedillerin fiziksel aktivite spor faaliyetleri ve sosyal
bull aktivitelere youmlnlendirilmesini sağlamak bull 3 okullardaki fiziksel aktivite imkanlarını
buumltccedile imkanlarını da dikkate alarak arttırmak bull 4 okullarda verilen beslenme hizmetlerinde
denetimleri etkin şekilde yuumlruumltmek ve standardizasyonu sağlamak
bull 5 fazla kiloluluk prevalansını ccedilocuklarda 10 adolesanlarda 5rsquoe kadar azaltmak
ULUSAL FİZİKSEL AKTİVİTE REHBERİ
26
beslenmegovtr fizikselaktivitegovtr
27
bull DSOuml işbirliğinde Ulusal Fiziksel Aktivite Rehberi laquoccedilocuk-yetişkin yaşlı-engelliraquo
olmak uumlzere doumlrt farklı gruba youmlnelik hazırlanmıştır
bull Goumlrme engelliler iccedilin Tuumlrkiye Fiziksel Aktivite Rehberi Braille alfabesi olarak da
basılmıştır
Tuumlrkiye Beslenme Rehberi (TUumlBER) 2015
bull Boumlluumlm 7 Anne suumltuumlnuumln
korunması desteklenmesi ve gelişmesi tamamlayıcı beslenme
bull Boumlluumlm 8 Yaşam suumlrecinde beslenmenin oumlnemi ve enerji dengesi
ndash Gebelik ve emziklilik doumlneminde beslenme
- Okul oumlncesi doumlnemde beslenme
bull bu grupların enerji ve besin oumlgeleri gereksinimleri verilmiştir
bull Yaş grupları gebe ve emzikliler iccedilin enerji değerleri hesaplanmış oumlrnek menuumller bulunmaktadır
bull
Tablo 72 Altı ay-2 yaş grubu ccedilocukların enerji ve besin oumlgeleri gereksinmesi (IOM)
Yaş
(ay)
Enerji
(kkal)
Protein
(gkg)
Posa
(g)
A vit
(mcg)
D vit
(mcg)
E vit
(mg)
K vit
(mg)
C vit
(mg)
B1
(mg)
B2
(mg)
Niasin
(mg)
B6
(mg)
Folat
(mcg)
B12
(mcg)
0-6 Gereksinme anne suumltuuml ile karşılanır D vitamini ve demir desteği verilir (uumllke politikası)
6-12 710 16-20 - 500 10 5 25 50 03 03 4 03 80 05
12-24 1250 12-15 19 300 15 6 30 60 05 04 6 05 150 09
Tablo 72 (devam) Altı ay-2 yaş grubu ccedilocukların enerji ve besin oumlgeleri gereksinmesi
Yaş
(ay)
Pantotenik
asit (mg)
Biotin
(mcg)
Kolin
(mg)
Kalsiy
um
(mg)
Fosfor
(mg)
Demir
(mg)
Ccedilinko
(mg)
İyot
(mcg)
Flor
(mg)
Magnezy
um
(mg)
Manga
nez
(mg)
Krom
(mcg)
0-6 Gereksinme anne suumltuuml ile karşılanır D vitamini ve demir desteği verilir (uumllke politikası)
6-12 18 6 150 600 270 11 3 130 05 75 06 55
12-23 20 80 200 700 460 7 3 90 07 80 12 11
Ek 57 Gebe Kadin (25 yaş 8 aylık gebe)
Sabah Kahvaltısı 1 su bardağı suumlt
1 haşlanmış yumurta
1 yemek kaşığı pekmez
1 tatlı kaşığı tahin
Soumlğuumlş sebze
2 ince dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (kuşluk) 1 orta boy elma
4 adet ceviz
Oumlğle Yemeği 1 porsiyon et haşlama
1 porsiyon zeytinyağlı taze fasuumllye
1 porsiyon peynirli makarna
1 kase yoğurt
Mevsim salata
2 ince dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (ikindi) 1 kase muhallebi
Akşam Yemeği 1 kase domates ccedilorbası
1 porsiyon orman kebabı
2 dilim peynirli kol boumlreği
1 kase kuru kayısı hoşafı
Mevsim salata
1 ince dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (gece) 12 kase yoğurt
1 orta boy elma
Ek 58 Emziren Anne (30 yaş 3 aylık bebek)
Sabah Kahvaltısı 1 su bardağı suumlt
1 porsiyon beyaz peynir
1 adet haşlanmış yumurta
3-4 adet zeytin
1 yemek kaşığı pekmez
1 tatlı kaşığı tahin
Soumlğuumlş sebze
2 orta dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (kuşluk)
1 orta boy elma
12 su bardağı suumlt
Oumlğle Yemeği 1 kase sebze ccedilorba
1 porsiyon kıymalı semiz otu (yoğurtlu)
1 porsiyon soslu spaghetti
Mevsim salata
1 orta dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (ikindi) 1 adet peynirli tost
1 su bardağı ayran
Akşam Yemeği 1 kase tarhana ccedilorbası
1 porsiyon balık buğulama
1 porsiyon zeytinyağlı barbunya
1 dilim helva
Mevsim salata
1 orta dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (gece) 1 orta boy portakal
frac12 kase yoğurt
Gebe Bilgilendirme Sınıfı
bull25092014 tarihli ve 201428 Sayılı Genelgesi yayınlanmıştır Genelgenin yayınlanmasının akabinde uumlniversiteler eğitim araştırma hastaneleri ilgili meslek kuruluşları ve THSK Kadın ve Uumlreme Sağlığı Obezite Diyabet ve Metabolik Hastalıklar Daire Başkanlığımız temsilcilerinden muumlteşekkil Eğitim Ekibi tarafından
bull29-30 Eyluumll-1Ekim 2014 tarihlerinde Bolu ilinde 30
bull22-24 Ekim 2014 tarihleri arasında da Malatya ilinde 26 olmak uumlzere toplam 56 Sağlık Eğitimcisinin eğitimi gerccedilekleştirilmiştir
bullBu eğitimde Daire Başkanlığımız laquoGebelikte Beslenme ve Nutrisyonel Destekraquo konusunda sunumlarla destek vermiştir
Toplu beslenme sistemleri
bull Okullar
bull laquoSağlık Dostu Okulraquo
bull Hastaneler
bull Kurumlar
bull Uumlniversiteler
bull Cezaevleri
bull
bull Kreşlerde beslenme
bull Beslenme Dostu Kreş
bull Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığırsquona bağlı olan
ndash oumlzel kreş(0-36 ay)
ndash Guumlnduumlz Bakımevleri(37-66 ay)
ndash Ccedilocuk Kuluumlbuuml(6-12 yaş)
SONUCcedil
bull Ccedilocuk ve Yetişkin obezitesini oumlnlemek iccedilin ilk 1000 guumln
sağlıklı beslenme
bull Gebelikde beslenme ve fizik aktivite oumlnemlidir
ANCAK
Sağlığın korunması ve geliştirilmesi Sağlık Bakanlığının temel
goumlrevidir tek başına Sağlık Bakanlığı sorumluluğu ile gerccedilekleşemez
bull Sağlıklı birey ve toplum hedefine ulaşan yolda
bull oumlnemli kavşaklar
ndash Tuumlm Politikalarda Sağlık
ndash Tek Sağlık
ndash Sağlığa yatırım
ndash Sektoumlrlerarası İşbirliği
37
Tuumlrkiyersquode durum Tuumlrkiye Hastalık Yuumlkuuml Ccedilalışması
2002-2004 bull Obezitenin oumlnlenmesi ile oumlnlenebilecek oumlluumlm sayıları
iskemikkalp hastalığında 29581 iskemik inmede 11109 diyabette 7674rsquoduumlr Toplamda ise 57143 oumlluumlm oumlnlenebilmekte olup bu tuumlm oumlluumlmlerin 133rsquouumlnuuml oluşturmaktadır
bull Obezitenin oumlnlenmesi ile oumlnlenebilecek DALY sayıları iskemik kalp hastalığın da 346294 diyabette 152240 iskemik inmede 146930 olarak hesaplanmıştır Oumlnlenebilecek DALY sayısı toplam DALYrsquonin 73rsquouumlnuuml oluştur maktadır
bull
Hastalık Yuumlkuuml 2013
bull 2002 yılına goumlre 2012 yılında toplam hastalık yuumlkuumlnuumln (DALY) 6 azaldığı goumlruumllmuumlştuumlr
bull Bu duumlşuumlşuumln en buumlyuumlk sebebi 1 Grup hastalıklara (bulaşıcı hastalıklar gebelik yeni doğanlar ve beslenmeyle ilgili hastalık) bağlı toplam 40rsquolık duumlşuumlştuumlr
bull Ancak her ne kadar toplam hastalık yuumlkuumlnde bir duumlşuumlş sağlansa da 2 Grup hastalıklar yani bulaşıcı olmayan hastalıklara bağlı hastalık yuumlkuumlnde 4rsquoluumlk bir artış goumlruumllmektedir
bull Hastalık yuumlkuumlnuuml oluşturan ilk 5 nedene bakıldığında bu nedenlerin tamamının bulaşıcı olmayan hastalıklar olduğu goumlruumllmektedir İ
bull llk sırada 74 ile iskemik kalp hastalığı 2 Sırada 61 ile bel ağrısı 3 Sırada 41 ile serebrovaskuumller hastalıklar yer almaktadır Bunu sırasıyla diyabet ve KOAH ( 38 36) takip etmektedir
bull Bulaşıcı olmayan hastalıkların artışındaki en oumlnemli risk faktoumlrleri tuumltuumln kullanımı obezite yuumlksek tansiyon ve fizik aktivite azlığı olarak ortaya ccedilıkmaktadır
bull Ulusal Hastalık Yuumlkuuml Ccedilalışması 2013rdquo oumln sonuccedilları
Yetişkin TBSA 2010 30 obez 35 fazla kilolu Adolesan HBSC 2009-2010 fazla kilolu veya obez 11 yaş K 7 E 16 13 yaş K 10 E 18 15 yaş K 6 E 17 Ccedilocuk (7-8 yaş) COSI _TUR 2013 83 obez 142 fazla kilolu 0-5 yaş TNSA 2010 59rsquou (E7 K49) obezşişman 146rsquosı (E162 K146) fazla kilolu 19-24 ay yaş grubunda 150 (E144 K155) olup en yuumlksek duumlzeyde bulunmuştur
TNSA 2013
bull 5 yaş altı ccedilocukların 11rsquoi fazla kiloluşişmandır (E 117 K 99) ndash 6 aydan kuumlccediluumlk 98 ndash 6-8 ay 134 ndash 9-11 ay 106 ndash 12-17 ay 186 ndash 18-23 119 ndash 24-25 ay 126 ve 36-47 ay 63
bull erken doğum sıralarındaki ccedilocuklarda daha yuumlksektir (ikinci ve uumlccediluumlncuuml doğum sırası iccedilin yuumlzde 13 ve altıncı ve daha buumlyuumlk doğum sırası iccedilin yuumlzde 9)
bull Fazla kiloluluk ve şişmanlık buumlyuumlk doğum aral klar nda (48 bull veya daha fazla ay sonra doğan ccedilocuklarda yuumlzde 12) ve anneleri taraf ndan
doğumda ortalamaveya uumlstuuml buumlyuumlkluumlkte beyan edilen ccedilocuklar aras nda da daha yayg nd r (yuumlzde 12)
bull Tuumlrkiyersquode yetersiz beslenme daha duumlşuumlk sosyo-ekonomik statuumldeki nuumlfusun bir sorunu iken fazla kilolulukşişmanlık daha yuumlksek sosyo-ekonomik statuumldeki nuumlfusun bir problemi olarak oumlne ccedilıkmaktadır
bull Body mass index percentiles for Turkish children aged 0-84 months
bull Kondolot M1 Balci E Ozturk A Mazicioglu MM Hatipoglu N Kurtoglu S Ustunbas HB
bull Ann Hum Biol 2011 Nov38(6)676-80 doi 103109030144602011605800 Epub 2011 Sep 29 ndash The overweight and obesity prevalences were
identical in both genders 100 and 49 respectively
bull laquoinfant obesity preventionraquo bull Search results bull Items 1 to 20 of 3684 bull laquobaby obesityraquo bull Search results bull Items 1 to 20 of 8226 bull laquochild obesity preventionraquo bull Search results bull Items 1 to 20 of 9611
Bebeklik obezitesine etki eden faktoumlrler
bull Yetişkin obezitesinin oumlnemli bir belirleyicisi olan ccedilocukluk ccedilağı obezitesi gittikccedile artmaktadır
bull Infant doumlneminde yuumlksek protein iccedilerikli tuumlketimin ccedilocuklukda kilo almada oumlnemli bir belirleyici olduğu yuumlksek BMI katkısı olabileceği Fazla kilolu ve obez infantlar iccedilin daha duumlşuumlk protein infant formulaların (IpIF) aşırı kilo alımını oumlnlemesi konusunda kanıtlar vardır
(Early Life Factors Influencing the Risk of Obesity)
Bebeklik obezitesine etki eden faktoumlrler
bull Karışık yuumlksek enerji yoğun beslenen infantlarda 1 yıl iccedilinde daha fazla overweight goumlruumllduuml (Patterns of early dietary exposures have implications for maternal and child weight outcomes)
bull Toplam subkutanoumlz yağ dokusu (15 ve 24 aylık )ve okul ccedilağında kolesterol duumlzeyleri ile zayıf ilişki ancak uzun doumlnemli kardiomatabolik sonuccedillar iccedilin ccedilalışmalar gerekli (Subcutaneous fat mass in infancy and cardiovascular risk factors at school-age The generation R study Obesity (Silver Spring) 2016 Feb24(2)424-9 doi 101002oby21343 Epub 2016 Jan 6)
bull Ekonomik Etki Modeli infant doumlneminde IpIF alan bireylerin yaşamlarında duumlşuumlk BMI daha az obezite ve ilişkili hastalık geliştirdikleri daha uzun yaşadıkları daha az sağlık sistem maliyeti ve uumlretkenliği artırdığı belirlemiştir (The Economic Impact of Lower Protein Infant Formula for the Children of Overweight and Obese Mothers)
bull 2-18 yaş obez ccedilocuklarda laquodislipidemiraquo yuumlksek ve laquohipertrigliseridemiraquo oumln planda Obez hastalarda tiroid fonksiyonları ile ilişkili metabolik ve hormonal değişiklikler dislipidemi ve hepatositistozis ile ilişkili olabilir (Prevalence of Dyslipidemia and Associated Factors in Obese Children and AdolescentsElmaoğulları S1 Tepe D Uccedilaktuumlrk SA Karaca Kara F Demirel F J Clin Res Pediatr Endocrinol 2015 Sep 57(3)228-34 doi 104274jcrpe1867)
bull TC Sağlık Bakanlığı Stratejik Plan 2014 ndash 2017 iccedilerisinde ldquoStratejik Amaccedil 1 Sağlığa youmlnelik risklerden birey ve toplumu korumak ve sağlıklı hayat tarzını teşvik etmekrdquo
bull TC Kalkınma Bakanlığı Onuncu Kalkınma Planı 2014-2018 oumlncelikli programlardan 121 Sağlıklı Yaşam ve Hareketlilik Programı
bull 23122014 tarih ve 29214 sayılı Resmi Gazetede Başbakanlık Genelgesi olarak yayımlanan ldquoCcedilok Paydaşlı Sağlık Sorumluluğunu Geliştirme Programırdquo hedefi iccedilerisinde de sağlıklı beslenme ve hareketli hayat teşviklerine yer verilmiştir
A Tuumlrkiye Obezite ile Muumlcadele ve Kontrol Programı Youmlnetiminin Oluşturulması ve Politika Geliştirilmesi
B Obezitenin Oumlnlenmesine Youmlnelik Ccedilalışmalar -MEB Tarım Bakanlığı Belediyeler RTUumlK Medya
bull Farkındalık Ccedilalışmaları bull EğitimlerMateryal geliştirme bull Mevzuat duumlzenlemeleri ve rehberler
C Sağlık Kuruluşlarında Obezitenin Teşhisi ve Tedavisine Youmlnelik Oumlnlemler
D İzleme ve Değerlendirme
SAĞLIK BAKANLIĞI CcedilALIŞMALARI
bull A3 Ulusal ve Yerel Duumlzeyde Mevcut Durumun Saptanması ve Yapılacak Araştırmaların Desteklenmesi Strateji 4 Oumlzel gruplara youmlnelik (gebe ve emzikliler Bebek ve ccedilocuklar okul ccedilağı ccedilocukları yaşlılar sağlık ccedilalışanları vb) beslenme araştırmalarının yapılması
bull B1 Toplumun Obezite Yeterli ve Dengeli Beslenme ve Fiziksel Aktivite Konularında Bilgilendirilmesi ve Bilinccedillendirilmesi
bull Strateji 3 Koruyucu sağlık ve aile hekimliği hizmetleri kapsamında oumlncelikli olarak risk gruplarına (bebekler ccedilocuklar gebe ve emzikliler yaşlılar engelliler sigarayı bırakanlar vb) youmlnelik obezite ile muumlcadele uygulamalarının yaygınlaştırılması
bull Aktiviteler
bull 31 Bebeklerin doğumdan itibaren ilk 6 ay sadece anne suumltuuml ile beslenmesi 6 Aydan itibaren anne suumltuuml ile birlikte uygun ek besinlere başlanması ve iki yaşına kadar anne suumltuuml ile beslenmesinin teşvik edilmesine oumlzendirilmesi iccedilin bilgilendirme ccedilalışmalarının yapılması
bull 32 Gebe ve emziklilik doumlnemi kadınların duumlzenli aralıklarla sağlık kuruluşlarına başvurarak vuumlcut ağırlığı kontroluuml ile ilgili danışmanlık hizmetlerinden yararlanmalarının sağlanması iccedilin bilgilendirme ccedilalışmalarının yapılması
bull A2 Obezite İle Muumlcadelenin Youmlnetilmesinde Finansal Duumlzenlemeler
bull 21 Uumllke genelinde risk gruplarına (ccedilocuklar gebe ve emzikliler yaşlılar vb) youmlnelik yeterli ve dengeli beslenmeyi sağlayıcı nitelikte gıda maddelerine erişim imkanlarının teşvikine youmlnelik mevzuat yapılabilmesi iccedilin gerekli koordinasyonun sağlanması
bull 33 Yerel youmlnetimler tarafından oumlzellikle risk gruplarına (ccedilocuklar kadınlar gebeler engelliler yaşlılar vb) youmlnelik spor tesislerinin ve rekreasyonalanlarının oluşturulması ve oumldenek ayrılması
bull B2 Okullarda Obezite ile Muumlcadelede Yeterli ve Dengeli Beslenme ve Duumlzenli Fiziksel Aktivite Alışkanlığının Kazandırılması
bull Hedefler bull 1 oumlğretmen ve oumlğrencileri yeterli ve dengeli
beslenme ve fiziksel aktivite konularında bilgilendirmek
bull 2 aile okul ve medya işbirliği ile ilkoumlğretim ortaoumlğretim ve uumlniversitelerde ccedilocukların ve genccedillerin fiziksel aktivite spor faaliyetleri ve sosyal
bull aktivitelere youmlnlendirilmesini sağlamak bull 3 okullardaki fiziksel aktivite imkanlarını
buumltccedile imkanlarını da dikkate alarak arttırmak bull 4 okullarda verilen beslenme hizmetlerinde
denetimleri etkin şekilde yuumlruumltmek ve standardizasyonu sağlamak
bull 5 fazla kiloluluk prevalansını ccedilocuklarda 10 adolesanlarda 5rsquoe kadar azaltmak
ULUSAL FİZİKSEL AKTİVİTE REHBERİ
26
beslenmegovtr fizikselaktivitegovtr
27
bull DSOuml işbirliğinde Ulusal Fiziksel Aktivite Rehberi laquoccedilocuk-yetişkin yaşlı-engelliraquo
olmak uumlzere doumlrt farklı gruba youmlnelik hazırlanmıştır
bull Goumlrme engelliler iccedilin Tuumlrkiye Fiziksel Aktivite Rehberi Braille alfabesi olarak da
basılmıştır
Tuumlrkiye Beslenme Rehberi (TUumlBER) 2015
bull Boumlluumlm 7 Anne suumltuumlnuumln
korunması desteklenmesi ve gelişmesi tamamlayıcı beslenme
bull Boumlluumlm 8 Yaşam suumlrecinde beslenmenin oumlnemi ve enerji dengesi
ndash Gebelik ve emziklilik doumlneminde beslenme
- Okul oumlncesi doumlnemde beslenme
bull bu grupların enerji ve besin oumlgeleri gereksinimleri verilmiştir
bull Yaş grupları gebe ve emzikliler iccedilin enerji değerleri hesaplanmış oumlrnek menuumller bulunmaktadır
bull
Tablo 72 Altı ay-2 yaş grubu ccedilocukların enerji ve besin oumlgeleri gereksinmesi (IOM)
Yaş
(ay)
Enerji
(kkal)
Protein
(gkg)
Posa
(g)
A vit
(mcg)
D vit
(mcg)
E vit
(mg)
K vit
(mg)
C vit
(mg)
B1
(mg)
B2
(mg)
Niasin
(mg)
B6
(mg)
Folat
(mcg)
B12
(mcg)
0-6 Gereksinme anne suumltuuml ile karşılanır D vitamini ve demir desteği verilir (uumllke politikası)
6-12 710 16-20 - 500 10 5 25 50 03 03 4 03 80 05
12-24 1250 12-15 19 300 15 6 30 60 05 04 6 05 150 09
Tablo 72 (devam) Altı ay-2 yaş grubu ccedilocukların enerji ve besin oumlgeleri gereksinmesi
Yaş
(ay)
Pantotenik
asit (mg)
Biotin
(mcg)
Kolin
(mg)
Kalsiy
um
(mg)
Fosfor
(mg)
Demir
(mg)
Ccedilinko
(mg)
İyot
(mcg)
Flor
(mg)
Magnezy
um
(mg)
Manga
nez
(mg)
Krom
(mcg)
0-6 Gereksinme anne suumltuuml ile karşılanır D vitamini ve demir desteği verilir (uumllke politikası)
6-12 18 6 150 600 270 11 3 130 05 75 06 55
12-23 20 80 200 700 460 7 3 90 07 80 12 11
Ek 57 Gebe Kadin (25 yaş 8 aylık gebe)
Sabah Kahvaltısı 1 su bardağı suumlt
1 haşlanmış yumurta
1 yemek kaşığı pekmez
1 tatlı kaşığı tahin
Soumlğuumlş sebze
2 ince dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (kuşluk) 1 orta boy elma
4 adet ceviz
Oumlğle Yemeği 1 porsiyon et haşlama
1 porsiyon zeytinyağlı taze fasuumllye
1 porsiyon peynirli makarna
1 kase yoğurt
Mevsim salata
2 ince dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (ikindi) 1 kase muhallebi
Akşam Yemeği 1 kase domates ccedilorbası
1 porsiyon orman kebabı
2 dilim peynirli kol boumlreği
1 kase kuru kayısı hoşafı
Mevsim salata
1 ince dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (gece) 12 kase yoğurt
1 orta boy elma
Ek 58 Emziren Anne (30 yaş 3 aylık bebek)
Sabah Kahvaltısı 1 su bardağı suumlt
1 porsiyon beyaz peynir
1 adet haşlanmış yumurta
3-4 adet zeytin
1 yemek kaşığı pekmez
1 tatlı kaşığı tahin
Soumlğuumlş sebze
2 orta dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (kuşluk)
1 orta boy elma
12 su bardağı suumlt
Oumlğle Yemeği 1 kase sebze ccedilorba
1 porsiyon kıymalı semiz otu (yoğurtlu)
1 porsiyon soslu spaghetti
Mevsim salata
1 orta dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (ikindi) 1 adet peynirli tost
1 su bardağı ayran
Akşam Yemeği 1 kase tarhana ccedilorbası
1 porsiyon balık buğulama
1 porsiyon zeytinyağlı barbunya
1 dilim helva
Mevsim salata
1 orta dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (gece) 1 orta boy portakal
frac12 kase yoğurt
Gebe Bilgilendirme Sınıfı
bull25092014 tarihli ve 201428 Sayılı Genelgesi yayınlanmıştır Genelgenin yayınlanmasının akabinde uumlniversiteler eğitim araştırma hastaneleri ilgili meslek kuruluşları ve THSK Kadın ve Uumlreme Sağlığı Obezite Diyabet ve Metabolik Hastalıklar Daire Başkanlığımız temsilcilerinden muumlteşekkil Eğitim Ekibi tarafından
bull29-30 Eyluumll-1Ekim 2014 tarihlerinde Bolu ilinde 30
bull22-24 Ekim 2014 tarihleri arasında da Malatya ilinde 26 olmak uumlzere toplam 56 Sağlık Eğitimcisinin eğitimi gerccedilekleştirilmiştir
bullBu eğitimde Daire Başkanlığımız laquoGebelikte Beslenme ve Nutrisyonel Destekraquo konusunda sunumlarla destek vermiştir
Toplu beslenme sistemleri
bull Okullar
bull laquoSağlık Dostu Okulraquo
bull Hastaneler
bull Kurumlar
bull Uumlniversiteler
bull Cezaevleri
bull
bull Kreşlerde beslenme
bull Beslenme Dostu Kreş
bull Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığırsquona bağlı olan
ndash oumlzel kreş(0-36 ay)
ndash Guumlnduumlz Bakımevleri(37-66 ay)
ndash Ccedilocuk Kuluumlbuuml(6-12 yaş)
SONUCcedil
bull Ccedilocuk ve Yetişkin obezitesini oumlnlemek iccedilin ilk 1000 guumln
sağlıklı beslenme
bull Gebelikde beslenme ve fizik aktivite oumlnemlidir
ANCAK
Sağlığın korunması ve geliştirilmesi Sağlık Bakanlığının temel
goumlrevidir tek başına Sağlık Bakanlığı sorumluluğu ile gerccedilekleşemez
bull Sağlıklı birey ve toplum hedefine ulaşan yolda
bull oumlnemli kavşaklar
ndash Tuumlm Politikalarda Sağlık
ndash Tek Sağlık
ndash Sağlığa yatırım
ndash Sektoumlrlerarası İşbirliği
37
Hastalık Yuumlkuuml 2013
bull 2002 yılına goumlre 2012 yılında toplam hastalık yuumlkuumlnuumln (DALY) 6 azaldığı goumlruumllmuumlştuumlr
bull Bu duumlşuumlşuumln en buumlyuumlk sebebi 1 Grup hastalıklara (bulaşıcı hastalıklar gebelik yeni doğanlar ve beslenmeyle ilgili hastalık) bağlı toplam 40rsquolık duumlşuumlştuumlr
bull Ancak her ne kadar toplam hastalık yuumlkuumlnde bir duumlşuumlş sağlansa da 2 Grup hastalıklar yani bulaşıcı olmayan hastalıklara bağlı hastalık yuumlkuumlnde 4rsquoluumlk bir artış goumlruumllmektedir
bull Hastalık yuumlkuumlnuuml oluşturan ilk 5 nedene bakıldığında bu nedenlerin tamamının bulaşıcı olmayan hastalıklar olduğu goumlruumllmektedir İ
bull llk sırada 74 ile iskemik kalp hastalığı 2 Sırada 61 ile bel ağrısı 3 Sırada 41 ile serebrovaskuumller hastalıklar yer almaktadır Bunu sırasıyla diyabet ve KOAH ( 38 36) takip etmektedir
bull Bulaşıcı olmayan hastalıkların artışındaki en oumlnemli risk faktoumlrleri tuumltuumln kullanımı obezite yuumlksek tansiyon ve fizik aktivite azlığı olarak ortaya ccedilıkmaktadır
bull Ulusal Hastalık Yuumlkuuml Ccedilalışması 2013rdquo oumln sonuccedilları
Yetişkin TBSA 2010 30 obez 35 fazla kilolu Adolesan HBSC 2009-2010 fazla kilolu veya obez 11 yaş K 7 E 16 13 yaş K 10 E 18 15 yaş K 6 E 17 Ccedilocuk (7-8 yaş) COSI _TUR 2013 83 obez 142 fazla kilolu 0-5 yaş TNSA 2010 59rsquou (E7 K49) obezşişman 146rsquosı (E162 K146) fazla kilolu 19-24 ay yaş grubunda 150 (E144 K155) olup en yuumlksek duumlzeyde bulunmuştur
TNSA 2013
bull 5 yaş altı ccedilocukların 11rsquoi fazla kiloluşişmandır (E 117 K 99) ndash 6 aydan kuumlccediluumlk 98 ndash 6-8 ay 134 ndash 9-11 ay 106 ndash 12-17 ay 186 ndash 18-23 119 ndash 24-25 ay 126 ve 36-47 ay 63
bull erken doğum sıralarındaki ccedilocuklarda daha yuumlksektir (ikinci ve uumlccediluumlncuuml doğum sırası iccedilin yuumlzde 13 ve altıncı ve daha buumlyuumlk doğum sırası iccedilin yuumlzde 9)
bull Fazla kiloluluk ve şişmanlık buumlyuumlk doğum aral klar nda (48 bull veya daha fazla ay sonra doğan ccedilocuklarda yuumlzde 12) ve anneleri taraf ndan
doğumda ortalamaveya uumlstuuml buumlyuumlkluumlkte beyan edilen ccedilocuklar aras nda da daha yayg nd r (yuumlzde 12)
bull Tuumlrkiyersquode yetersiz beslenme daha duumlşuumlk sosyo-ekonomik statuumldeki nuumlfusun bir sorunu iken fazla kilolulukşişmanlık daha yuumlksek sosyo-ekonomik statuumldeki nuumlfusun bir problemi olarak oumlne ccedilıkmaktadır
bull Body mass index percentiles for Turkish children aged 0-84 months
bull Kondolot M1 Balci E Ozturk A Mazicioglu MM Hatipoglu N Kurtoglu S Ustunbas HB
bull Ann Hum Biol 2011 Nov38(6)676-80 doi 103109030144602011605800 Epub 2011 Sep 29 ndash The overweight and obesity prevalences were
identical in both genders 100 and 49 respectively
bull laquoinfant obesity preventionraquo bull Search results bull Items 1 to 20 of 3684 bull laquobaby obesityraquo bull Search results bull Items 1 to 20 of 8226 bull laquochild obesity preventionraquo bull Search results bull Items 1 to 20 of 9611
Bebeklik obezitesine etki eden faktoumlrler
bull Yetişkin obezitesinin oumlnemli bir belirleyicisi olan ccedilocukluk ccedilağı obezitesi gittikccedile artmaktadır
bull Infant doumlneminde yuumlksek protein iccedilerikli tuumlketimin ccedilocuklukda kilo almada oumlnemli bir belirleyici olduğu yuumlksek BMI katkısı olabileceği Fazla kilolu ve obez infantlar iccedilin daha duumlşuumlk protein infant formulaların (IpIF) aşırı kilo alımını oumlnlemesi konusunda kanıtlar vardır
(Early Life Factors Influencing the Risk of Obesity)
Bebeklik obezitesine etki eden faktoumlrler
bull Karışık yuumlksek enerji yoğun beslenen infantlarda 1 yıl iccedilinde daha fazla overweight goumlruumllduuml (Patterns of early dietary exposures have implications for maternal and child weight outcomes)
bull Toplam subkutanoumlz yağ dokusu (15 ve 24 aylık )ve okul ccedilağında kolesterol duumlzeyleri ile zayıf ilişki ancak uzun doumlnemli kardiomatabolik sonuccedillar iccedilin ccedilalışmalar gerekli (Subcutaneous fat mass in infancy and cardiovascular risk factors at school-age The generation R study Obesity (Silver Spring) 2016 Feb24(2)424-9 doi 101002oby21343 Epub 2016 Jan 6)
bull Ekonomik Etki Modeli infant doumlneminde IpIF alan bireylerin yaşamlarında duumlşuumlk BMI daha az obezite ve ilişkili hastalık geliştirdikleri daha uzun yaşadıkları daha az sağlık sistem maliyeti ve uumlretkenliği artırdığı belirlemiştir (The Economic Impact of Lower Protein Infant Formula for the Children of Overweight and Obese Mothers)
bull 2-18 yaş obez ccedilocuklarda laquodislipidemiraquo yuumlksek ve laquohipertrigliseridemiraquo oumln planda Obez hastalarda tiroid fonksiyonları ile ilişkili metabolik ve hormonal değişiklikler dislipidemi ve hepatositistozis ile ilişkili olabilir (Prevalence of Dyslipidemia and Associated Factors in Obese Children and AdolescentsElmaoğulları S1 Tepe D Uccedilaktuumlrk SA Karaca Kara F Demirel F J Clin Res Pediatr Endocrinol 2015 Sep 57(3)228-34 doi 104274jcrpe1867)
bull TC Sağlık Bakanlığı Stratejik Plan 2014 ndash 2017 iccedilerisinde ldquoStratejik Amaccedil 1 Sağlığa youmlnelik risklerden birey ve toplumu korumak ve sağlıklı hayat tarzını teşvik etmekrdquo
bull TC Kalkınma Bakanlığı Onuncu Kalkınma Planı 2014-2018 oumlncelikli programlardan 121 Sağlıklı Yaşam ve Hareketlilik Programı
bull 23122014 tarih ve 29214 sayılı Resmi Gazetede Başbakanlık Genelgesi olarak yayımlanan ldquoCcedilok Paydaşlı Sağlık Sorumluluğunu Geliştirme Programırdquo hedefi iccedilerisinde de sağlıklı beslenme ve hareketli hayat teşviklerine yer verilmiştir
A Tuumlrkiye Obezite ile Muumlcadele ve Kontrol Programı Youmlnetiminin Oluşturulması ve Politika Geliştirilmesi
B Obezitenin Oumlnlenmesine Youmlnelik Ccedilalışmalar -MEB Tarım Bakanlığı Belediyeler RTUumlK Medya
bull Farkındalık Ccedilalışmaları bull EğitimlerMateryal geliştirme bull Mevzuat duumlzenlemeleri ve rehberler
C Sağlık Kuruluşlarında Obezitenin Teşhisi ve Tedavisine Youmlnelik Oumlnlemler
D İzleme ve Değerlendirme
SAĞLIK BAKANLIĞI CcedilALIŞMALARI
bull A3 Ulusal ve Yerel Duumlzeyde Mevcut Durumun Saptanması ve Yapılacak Araştırmaların Desteklenmesi Strateji 4 Oumlzel gruplara youmlnelik (gebe ve emzikliler Bebek ve ccedilocuklar okul ccedilağı ccedilocukları yaşlılar sağlık ccedilalışanları vb) beslenme araştırmalarının yapılması
bull B1 Toplumun Obezite Yeterli ve Dengeli Beslenme ve Fiziksel Aktivite Konularında Bilgilendirilmesi ve Bilinccedillendirilmesi
bull Strateji 3 Koruyucu sağlık ve aile hekimliği hizmetleri kapsamında oumlncelikli olarak risk gruplarına (bebekler ccedilocuklar gebe ve emzikliler yaşlılar engelliler sigarayı bırakanlar vb) youmlnelik obezite ile muumlcadele uygulamalarının yaygınlaştırılması
bull Aktiviteler
bull 31 Bebeklerin doğumdan itibaren ilk 6 ay sadece anne suumltuuml ile beslenmesi 6 Aydan itibaren anne suumltuuml ile birlikte uygun ek besinlere başlanması ve iki yaşına kadar anne suumltuuml ile beslenmesinin teşvik edilmesine oumlzendirilmesi iccedilin bilgilendirme ccedilalışmalarının yapılması
bull 32 Gebe ve emziklilik doumlnemi kadınların duumlzenli aralıklarla sağlık kuruluşlarına başvurarak vuumlcut ağırlığı kontroluuml ile ilgili danışmanlık hizmetlerinden yararlanmalarının sağlanması iccedilin bilgilendirme ccedilalışmalarının yapılması
bull A2 Obezite İle Muumlcadelenin Youmlnetilmesinde Finansal Duumlzenlemeler
bull 21 Uumllke genelinde risk gruplarına (ccedilocuklar gebe ve emzikliler yaşlılar vb) youmlnelik yeterli ve dengeli beslenmeyi sağlayıcı nitelikte gıda maddelerine erişim imkanlarının teşvikine youmlnelik mevzuat yapılabilmesi iccedilin gerekli koordinasyonun sağlanması
bull 33 Yerel youmlnetimler tarafından oumlzellikle risk gruplarına (ccedilocuklar kadınlar gebeler engelliler yaşlılar vb) youmlnelik spor tesislerinin ve rekreasyonalanlarının oluşturulması ve oumldenek ayrılması
bull B2 Okullarda Obezite ile Muumlcadelede Yeterli ve Dengeli Beslenme ve Duumlzenli Fiziksel Aktivite Alışkanlığının Kazandırılması
bull Hedefler bull 1 oumlğretmen ve oumlğrencileri yeterli ve dengeli
beslenme ve fiziksel aktivite konularında bilgilendirmek
bull 2 aile okul ve medya işbirliği ile ilkoumlğretim ortaoumlğretim ve uumlniversitelerde ccedilocukların ve genccedillerin fiziksel aktivite spor faaliyetleri ve sosyal
bull aktivitelere youmlnlendirilmesini sağlamak bull 3 okullardaki fiziksel aktivite imkanlarını
buumltccedile imkanlarını da dikkate alarak arttırmak bull 4 okullarda verilen beslenme hizmetlerinde
denetimleri etkin şekilde yuumlruumltmek ve standardizasyonu sağlamak
bull 5 fazla kiloluluk prevalansını ccedilocuklarda 10 adolesanlarda 5rsquoe kadar azaltmak
ULUSAL FİZİKSEL AKTİVİTE REHBERİ
26
beslenmegovtr fizikselaktivitegovtr
27
bull DSOuml işbirliğinde Ulusal Fiziksel Aktivite Rehberi laquoccedilocuk-yetişkin yaşlı-engelliraquo
olmak uumlzere doumlrt farklı gruba youmlnelik hazırlanmıştır
bull Goumlrme engelliler iccedilin Tuumlrkiye Fiziksel Aktivite Rehberi Braille alfabesi olarak da
basılmıştır
Tuumlrkiye Beslenme Rehberi (TUumlBER) 2015
bull Boumlluumlm 7 Anne suumltuumlnuumln
korunması desteklenmesi ve gelişmesi tamamlayıcı beslenme
bull Boumlluumlm 8 Yaşam suumlrecinde beslenmenin oumlnemi ve enerji dengesi
ndash Gebelik ve emziklilik doumlneminde beslenme
- Okul oumlncesi doumlnemde beslenme
bull bu grupların enerji ve besin oumlgeleri gereksinimleri verilmiştir
bull Yaş grupları gebe ve emzikliler iccedilin enerji değerleri hesaplanmış oumlrnek menuumller bulunmaktadır
bull
Tablo 72 Altı ay-2 yaş grubu ccedilocukların enerji ve besin oumlgeleri gereksinmesi (IOM)
Yaş
(ay)
Enerji
(kkal)
Protein
(gkg)
Posa
(g)
A vit
(mcg)
D vit
(mcg)
E vit
(mg)
K vit
(mg)
C vit
(mg)
B1
(mg)
B2
(mg)
Niasin
(mg)
B6
(mg)
Folat
(mcg)
B12
(mcg)
0-6 Gereksinme anne suumltuuml ile karşılanır D vitamini ve demir desteği verilir (uumllke politikası)
6-12 710 16-20 - 500 10 5 25 50 03 03 4 03 80 05
12-24 1250 12-15 19 300 15 6 30 60 05 04 6 05 150 09
Tablo 72 (devam) Altı ay-2 yaş grubu ccedilocukların enerji ve besin oumlgeleri gereksinmesi
Yaş
(ay)
Pantotenik
asit (mg)
Biotin
(mcg)
Kolin
(mg)
Kalsiy
um
(mg)
Fosfor
(mg)
Demir
(mg)
Ccedilinko
(mg)
İyot
(mcg)
Flor
(mg)
Magnezy
um
(mg)
Manga
nez
(mg)
Krom
(mcg)
0-6 Gereksinme anne suumltuuml ile karşılanır D vitamini ve demir desteği verilir (uumllke politikası)
6-12 18 6 150 600 270 11 3 130 05 75 06 55
12-23 20 80 200 700 460 7 3 90 07 80 12 11
Ek 57 Gebe Kadin (25 yaş 8 aylık gebe)
Sabah Kahvaltısı 1 su bardağı suumlt
1 haşlanmış yumurta
1 yemek kaşığı pekmez
1 tatlı kaşığı tahin
Soumlğuumlş sebze
2 ince dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (kuşluk) 1 orta boy elma
4 adet ceviz
Oumlğle Yemeği 1 porsiyon et haşlama
1 porsiyon zeytinyağlı taze fasuumllye
1 porsiyon peynirli makarna
1 kase yoğurt
Mevsim salata
2 ince dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (ikindi) 1 kase muhallebi
Akşam Yemeği 1 kase domates ccedilorbası
1 porsiyon orman kebabı
2 dilim peynirli kol boumlreği
1 kase kuru kayısı hoşafı
Mevsim salata
1 ince dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (gece) 12 kase yoğurt
1 orta boy elma
Ek 58 Emziren Anne (30 yaş 3 aylık bebek)
Sabah Kahvaltısı 1 su bardağı suumlt
1 porsiyon beyaz peynir
1 adet haşlanmış yumurta
3-4 adet zeytin
1 yemek kaşığı pekmez
1 tatlı kaşığı tahin
Soumlğuumlş sebze
2 orta dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (kuşluk)
1 orta boy elma
12 su bardağı suumlt
Oumlğle Yemeği 1 kase sebze ccedilorba
1 porsiyon kıymalı semiz otu (yoğurtlu)
1 porsiyon soslu spaghetti
Mevsim salata
1 orta dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (ikindi) 1 adet peynirli tost
1 su bardağı ayran
Akşam Yemeği 1 kase tarhana ccedilorbası
1 porsiyon balık buğulama
1 porsiyon zeytinyağlı barbunya
1 dilim helva
Mevsim salata
1 orta dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (gece) 1 orta boy portakal
frac12 kase yoğurt
Gebe Bilgilendirme Sınıfı
bull25092014 tarihli ve 201428 Sayılı Genelgesi yayınlanmıştır Genelgenin yayınlanmasının akabinde uumlniversiteler eğitim araştırma hastaneleri ilgili meslek kuruluşları ve THSK Kadın ve Uumlreme Sağlığı Obezite Diyabet ve Metabolik Hastalıklar Daire Başkanlığımız temsilcilerinden muumlteşekkil Eğitim Ekibi tarafından
bull29-30 Eyluumll-1Ekim 2014 tarihlerinde Bolu ilinde 30
bull22-24 Ekim 2014 tarihleri arasında da Malatya ilinde 26 olmak uumlzere toplam 56 Sağlık Eğitimcisinin eğitimi gerccedilekleştirilmiştir
bullBu eğitimde Daire Başkanlığımız laquoGebelikte Beslenme ve Nutrisyonel Destekraquo konusunda sunumlarla destek vermiştir
Toplu beslenme sistemleri
bull Okullar
bull laquoSağlık Dostu Okulraquo
bull Hastaneler
bull Kurumlar
bull Uumlniversiteler
bull Cezaevleri
bull
bull Kreşlerde beslenme
bull Beslenme Dostu Kreş
bull Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığırsquona bağlı olan
ndash oumlzel kreş(0-36 ay)
ndash Guumlnduumlz Bakımevleri(37-66 ay)
ndash Ccedilocuk Kuluumlbuuml(6-12 yaş)
SONUCcedil
bull Ccedilocuk ve Yetişkin obezitesini oumlnlemek iccedilin ilk 1000 guumln
sağlıklı beslenme
bull Gebelikde beslenme ve fizik aktivite oumlnemlidir
ANCAK
Sağlığın korunması ve geliştirilmesi Sağlık Bakanlığının temel
goumlrevidir tek başına Sağlık Bakanlığı sorumluluğu ile gerccedilekleşemez
bull Sağlıklı birey ve toplum hedefine ulaşan yolda
bull oumlnemli kavşaklar
ndash Tuumlm Politikalarda Sağlık
ndash Tek Sağlık
ndash Sağlığa yatırım
ndash Sektoumlrlerarası İşbirliği
37
Yetişkin TBSA 2010 30 obez 35 fazla kilolu Adolesan HBSC 2009-2010 fazla kilolu veya obez 11 yaş K 7 E 16 13 yaş K 10 E 18 15 yaş K 6 E 17 Ccedilocuk (7-8 yaş) COSI _TUR 2013 83 obez 142 fazla kilolu 0-5 yaş TNSA 2010 59rsquou (E7 K49) obezşişman 146rsquosı (E162 K146) fazla kilolu 19-24 ay yaş grubunda 150 (E144 K155) olup en yuumlksek duumlzeyde bulunmuştur
TNSA 2013
bull 5 yaş altı ccedilocukların 11rsquoi fazla kiloluşişmandır (E 117 K 99) ndash 6 aydan kuumlccediluumlk 98 ndash 6-8 ay 134 ndash 9-11 ay 106 ndash 12-17 ay 186 ndash 18-23 119 ndash 24-25 ay 126 ve 36-47 ay 63
bull erken doğum sıralarındaki ccedilocuklarda daha yuumlksektir (ikinci ve uumlccediluumlncuuml doğum sırası iccedilin yuumlzde 13 ve altıncı ve daha buumlyuumlk doğum sırası iccedilin yuumlzde 9)
bull Fazla kiloluluk ve şişmanlık buumlyuumlk doğum aral klar nda (48 bull veya daha fazla ay sonra doğan ccedilocuklarda yuumlzde 12) ve anneleri taraf ndan
doğumda ortalamaveya uumlstuuml buumlyuumlkluumlkte beyan edilen ccedilocuklar aras nda da daha yayg nd r (yuumlzde 12)
bull Tuumlrkiyersquode yetersiz beslenme daha duumlşuumlk sosyo-ekonomik statuumldeki nuumlfusun bir sorunu iken fazla kilolulukşişmanlık daha yuumlksek sosyo-ekonomik statuumldeki nuumlfusun bir problemi olarak oumlne ccedilıkmaktadır
bull Body mass index percentiles for Turkish children aged 0-84 months
bull Kondolot M1 Balci E Ozturk A Mazicioglu MM Hatipoglu N Kurtoglu S Ustunbas HB
bull Ann Hum Biol 2011 Nov38(6)676-80 doi 103109030144602011605800 Epub 2011 Sep 29 ndash The overweight and obesity prevalences were
identical in both genders 100 and 49 respectively
bull laquoinfant obesity preventionraquo bull Search results bull Items 1 to 20 of 3684 bull laquobaby obesityraquo bull Search results bull Items 1 to 20 of 8226 bull laquochild obesity preventionraquo bull Search results bull Items 1 to 20 of 9611
Bebeklik obezitesine etki eden faktoumlrler
bull Yetişkin obezitesinin oumlnemli bir belirleyicisi olan ccedilocukluk ccedilağı obezitesi gittikccedile artmaktadır
bull Infant doumlneminde yuumlksek protein iccedilerikli tuumlketimin ccedilocuklukda kilo almada oumlnemli bir belirleyici olduğu yuumlksek BMI katkısı olabileceği Fazla kilolu ve obez infantlar iccedilin daha duumlşuumlk protein infant formulaların (IpIF) aşırı kilo alımını oumlnlemesi konusunda kanıtlar vardır
(Early Life Factors Influencing the Risk of Obesity)
Bebeklik obezitesine etki eden faktoumlrler
bull Karışık yuumlksek enerji yoğun beslenen infantlarda 1 yıl iccedilinde daha fazla overweight goumlruumllduuml (Patterns of early dietary exposures have implications for maternal and child weight outcomes)
bull Toplam subkutanoumlz yağ dokusu (15 ve 24 aylık )ve okul ccedilağında kolesterol duumlzeyleri ile zayıf ilişki ancak uzun doumlnemli kardiomatabolik sonuccedillar iccedilin ccedilalışmalar gerekli (Subcutaneous fat mass in infancy and cardiovascular risk factors at school-age The generation R study Obesity (Silver Spring) 2016 Feb24(2)424-9 doi 101002oby21343 Epub 2016 Jan 6)
bull Ekonomik Etki Modeli infant doumlneminde IpIF alan bireylerin yaşamlarında duumlşuumlk BMI daha az obezite ve ilişkili hastalık geliştirdikleri daha uzun yaşadıkları daha az sağlık sistem maliyeti ve uumlretkenliği artırdığı belirlemiştir (The Economic Impact of Lower Protein Infant Formula for the Children of Overweight and Obese Mothers)
bull 2-18 yaş obez ccedilocuklarda laquodislipidemiraquo yuumlksek ve laquohipertrigliseridemiraquo oumln planda Obez hastalarda tiroid fonksiyonları ile ilişkili metabolik ve hormonal değişiklikler dislipidemi ve hepatositistozis ile ilişkili olabilir (Prevalence of Dyslipidemia and Associated Factors in Obese Children and AdolescentsElmaoğulları S1 Tepe D Uccedilaktuumlrk SA Karaca Kara F Demirel F J Clin Res Pediatr Endocrinol 2015 Sep 57(3)228-34 doi 104274jcrpe1867)
bull TC Sağlık Bakanlığı Stratejik Plan 2014 ndash 2017 iccedilerisinde ldquoStratejik Amaccedil 1 Sağlığa youmlnelik risklerden birey ve toplumu korumak ve sağlıklı hayat tarzını teşvik etmekrdquo
bull TC Kalkınma Bakanlığı Onuncu Kalkınma Planı 2014-2018 oumlncelikli programlardan 121 Sağlıklı Yaşam ve Hareketlilik Programı
bull 23122014 tarih ve 29214 sayılı Resmi Gazetede Başbakanlık Genelgesi olarak yayımlanan ldquoCcedilok Paydaşlı Sağlık Sorumluluğunu Geliştirme Programırdquo hedefi iccedilerisinde de sağlıklı beslenme ve hareketli hayat teşviklerine yer verilmiştir
A Tuumlrkiye Obezite ile Muumlcadele ve Kontrol Programı Youmlnetiminin Oluşturulması ve Politika Geliştirilmesi
B Obezitenin Oumlnlenmesine Youmlnelik Ccedilalışmalar -MEB Tarım Bakanlığı Belediyeler RTUumlK Medya
bull Farkındalık Ccedilalışmaları bull EğitimlerMateryal geliştirme bull Mevzuat duumlzenlemeleri ve rehberler
C Sağlık Kuruluşlarında Obezitenin Teşhisi ve Tedavisine Youmlnelik Oumlnlemler
D İzleme ve Değerlendirme
SAĞLIK BAKANLIĞI CcedilALIŞMALARI
bull A3 Ulusal ve Yerel Duumlzeyde Mevcut Durumun Saptanması ve Yapılacak Araştırmaların Desteklenmesi Strateji 4 Oumlzel gruplara youmlnelik (gebe ve emzikliler Bebek ve ccedilocuklar okul ccedilağı ccedilocukları yaşlılar sağlık ccedilalışanları vb) beslenme araştırmalarının yapılması
bull B1 Toplumun Obezite Yeterli ve Dengeli Beslenme ve Fiziksel Aktivite Konularında Bilgilendirilmesi ve Bilinccedillendirilmesi
bull Strateji 3 Koruyucu sağlık ve aile hekimliği hizmetleri kapsamında oumlncelikli olarak risk gruplarına (bebekler ccedilocuklar gebe ve emzikliler yaşlılar engelliler sigarayı bırakanlar vb) youmlnelik obezite ile muumlcadele uygulamalarının yaygınlaştırılması
bull Aktiviteler
bull 31 Bebeklerin doğumdan itibaren ilk 6 ay sadece anne suumltuuml ile beslenmesi 6 Aydan itibaren anne suumltuuml ile birlikte uygun ek besinlere başlanması ve iki yaşına kadar anne suumltuuml ile beslenmesinin teşvik edilmesine oumlzendirilmesi iccedilin bilgilendirme ccedilalışmalarının yapılması
bull 32 Gebe ve emziklilik doumlnemi kadınların duumlzenli aralıklarla sağlık kuruluşlarına başvurarak vuumlcut ağırlığı kontroluuml ile ilgili danışmanlık hizmetlerinden yararlanmalarının sağlanması iccedilin bilgilendirme ccedilalışmalarının yapılması
bull A2 Obezite İle Muumlcadelenin Youmlnetilmesinde Finansal Duumlzenlemeler
bull 21 Uumllke genelinde risk gruplarına (ccedilocuklar gebe ve emzikliler yaşlılar vb) youmlnelik yeterli ve dengeli beslenmeyi sağlayıcı nitelikte gıda maddelerine erişim imkanlarının teşvikine youmlnelik mevzuat yapılabilmesi iccedilin gerekli koordinasyonun sağlanması
bull 33 Yerel youmlnetimler tarafından oumlzellikle risk gruplarına (ccedilocuklar kadınlar gebeler engelliler yaşlılar vb) youmlnelik spor tesislerinin ve rekreasyonalanlarının oluşturulması ve oumldenek ayrılması
bull B2 Okullarda Obezite ile Muumlcadelede Yeterli ve Dengeli Beslenme ve Duumlzenli Fiziksel Aktivite Alışkanlığının Kazandırılması
bull Hedefler bull 1 oumlğretmen ve oumlğrencileri yeterli ve dengeli
beslenme ve fiziksel aktivite konularında bilgilendirmek
bull 2 aile okul ve medya işbirliği ile ilkoumlğretim ortaoumlğretim ve uumlniversitelerde ccedilocukların ve genccedillerin fiziksel aktivite spor faaliyetleri ve sosyal
bull aktivitelere youmlnlendirilmesini sağlamak bull 3 okullardaki fiziksel aktivite imkanlarını
buumltccedile imkanlarını da dikkate alarak arttırmak bull 4 okullarda verilen beslenme hizmetlerinde
denetimleri etkin şekilde yuumlruumltmek ve standardizasyonu sağlamak
bull 5 fazla kiloluluk prevalansını ccedilocuklarda 10 adolesanlarda 5rsquoe kadar azaltmak
ULUSAL FİZİKSEL AKTİVİTE REHBERİ
26
beslenmegovtr fizikselaktivitegovtr
27
bull DSOuml işbirliğinde Ulusal Fiziksel Aktivite Rehberi laquoccedilocuk-yetişkin yaşlı-engelliraquo
olmak uumlzere doumlrt farklı gruba youmlnelik hazırlanmıştır
bull Goumlrme engelliler iccedilin Tuumlrkiye Fiziksel Aktivite Rehberi Braille alfabesi olarak da
basılmıştır
Tuumlrkiye Beslenme Rehberi (TUumlBER) 2015
bull Boumlluumlm 7 Anne suumltuumlnuumln
korunması desteklenmesi ve gelişmesi tamamlayıcı beslenme
bull Boumlluumlm 8 Yaşam suumlrecinde beslenmenin oumlnemi ve enerji dengesi
ndash Gebelik ve emziklilik doumlneminde beslenme
- Okul oumlncesi doumlnemde beslenme
bull bu grupların enerji ve besin oumlgeleri gereksinimleri verilmiştir
bull Yaş grupları gebe ve emzikliler iccedilin enerji değerleri hesaplanmış oumlrnek menuumller bulunmaktadır
bull
Tablo 72 Altı ay-2 yaş grubu ccedilocukların enerji ve besin oumlgeleri gereksinmesi (IOM)
Yaş
(ay)
Enerji
(kkal)
Protein
(gkg)
Posa
(g)
A vit
(mcg)
D vit
(mcg)
E vit
(mg)
K vit
(mg)
C vit
(mg)
B1
(mg)
B2
(mg)
Niasin
(mg)
B6
(mg)
Folat
(mcg)
B12
(mcg)
0-6 Gereksinme anne suumltuuml ile karşılanır D vitamini ve demir desteği verilir (uumllke politikası)
6-12 710 16-20 - 500 10 5 25 50 03 03 4 03 80 05
12-24 1250 12-15 19 300 15 6 30 60 05 04 6 05 150 09
Tablo 72 (devam) Altı ay-2 yaş grubu ccedilocukların enerji ve besin oumlgeleri gereksinmesi
Yaş
(ay)
Pantotenik
asit (mg)
Biotin
(mcg)
Kolin
(mg)
Kalsiy
um
(mg)
Fosfor
(mg)
Demir
(mg)
Ccedilinko
(mg)
İyot
(mcg)
Flor
(mg)
Magnezy
um
(mg)
Manga
nez
(mg)
Krom
(mcg)
0-6 Gereksinme anne suumltuuml ile karşılanır D vitamini ve demir desteği verilir (uumllke politikası)
6-12 18 6 150 600 270 11 3 130 05 75 06 55
12-23 20 80 200 700 460 7 3 90 07 80 12 11
Ek 57 Gebe Kadin (25 yaş 8 aylık gebe)
Sabah Kahvaltısı 1 su bardağı suumlt
1 haşlanmış yumurta
1 yemek kaşığı pekmez
1 tatlı kaşığı tahin
Soumlğuumlş sebze
2 ince dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (kuşluk) 1 orta boy elma
4 adet ceviz
Oumlğle Yemeği 1 porsiyon et haşlama
1 porsiyon zeytinyağlı taze fasuumllye
1 porsiyon peynirli makarna
1 kase yoğurt
Mevsim salata
2 ince dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (ikindi) 1 kase muhallebi
Akşam Yemeği 1 kase domates ccedilorbası
1 porsiyon orman kebabı
2 dilim peynirli kol boumlreği
1 kase kuru kayısı hoşafı
Mevsim salata
1 ince dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (gece) 12 kase yoğurt
1 orta boy elma
Ek 58 Emziren Anne (30 yaş 3 aylık bebek)
Sabah Kahvaltısı 1 su bardağı suumlt
1 porsiyon beyaz peynir
1 adet haşlanmış yumurta
3-4 adet zeytin
1 yemek kaşığı pekmez
1 tatlı kaşığı tahin
Soumlğuumlş sebze
2 orta dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (kuşluk)
1 orta boy elma
12 su bardağı suumlt
Oumlğle Yemeği 1 kase sebze ccedilorba
1 porsiyon kıymalı semiz otu (yoğurtlu)
1 porsiyon soslu spaghetti
Mevsim salata
1 orta dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (ikindi) 1 adet peynirli tost
1 su bardağı ayran
Akşam Yemeği 1 kase tarhana ccedilorbası
1 porsiyon balık buğulama
1 porsiyon zeytinyağlı barbunya
1 dilim helva
Mevsim salata
1 orta dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (gece) 1 orta boy portakal
frac12 kase yoğurt
Gebe Bilgilendirme Sınıfı
bull25092014 tarihli ve 201428 Sayılı Genelgesi yayınlanmıştır Genelgenin yayınlanmasının akabinde uumlniversiteler eğitim araştırma hastaneleri ilgili meslek kuruluşları ve THSK Kadın ve Uumlreme Sağlığı Obezite Diyabet ve Metabolik Hastalıklar Daire Başkanlığımız temsilcilerinden muumlteşekkil Eğitim Ekibi tarafından
bull29-30 Eyluumll-1Ekim 2014 tarihlerinde Bolu ilinde 30
bull22-24 Ekim 2014 tarihleri arasında da Malatya ilinde 26 olmak uumlzere toplam 56 Sağlık Eğitimcisinin eğitimi gerccedilekleştirilmiştir
bullBu eğitimde Daire Başkanlığımız laquoGebelikte Beslenme ve Nutrisyonel Destekraquo konusunda sunumlarla destek vermiştir
Toplu beslenme sistemleri
bull Okullar
bull laquoSağlık Dostu Okulraquo
bull Hastaneler
bull Kurumlar
bull Uumlniversiteler
bull Cezaevleri
bull
bull Kreşlerde beslenme
bull Beslenme Dostu Kreş
bull Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığırsquona bağlı olan
ndash oumlzel kreş(0-36 ay)
ndash Guumlnduumlz Bakımevleri(37-66 ay)
ndash Ccedilocuk Kuluumlbuuml(6-12 yaş)
SONUCcedil
bull Ccedilocuk ve Yetişkin obezitesini oumlnlemek iccedilin ilk 1000 guumln
sağlıklı beslenme
bull Gebelikde beslenme ve fizik aktivite oumlnemlidir
ANCAK
Sağlığın korunması ve geliştirilmesi Sağlık Bakanlığının temel
goumlrevidir tek başına Sağlık Bakanlığı sorumluluğu ile gerccedilekleşemez
bull Sağlıklı birey ve toplum hedefine ulaşan yolda
bull oumlnemli kavşaklar
ndash Tuumlm Politikalarda Sağlık
ndash Tek Sağlık
ndash Sağlığa yatırım
ndash Sektoumlrlerarası İşbirliği
37
TNSA 2013
bull 5 yaş altı ccedilocukların 11rsquoi fazla kiloluşişmandır (E 117 K 99) ndash 6 aydan kuumlccediluumlk 98 ndash 6-8 ay 134 ndash 9-11 ay 106 ndash 12-17 ay 186 ndash 18-23 119 ndash 24-25 ay 126 ve 36-47 ay 63
bull erken doğum sıralarındaki ccedilocuklarda daha yuumlksektir (ikinci ve uumlccediluumlncuuml doğum sırası iccedilin yuumlzde 13 ve altıncı ve daha buumlyuumlk doğum sırası iccedilin yuumlzde 9)
bull Fazla kiloluluk ve şişmanlık buumlyuumlk doğum aral klar nda (48 bull veya daha fazla ay sonra doğan ccedilocuklarda yuumlzde 12) ve anneleri taraf ndan
doğumda ortalamaveya uumlstuuml buumlyuumlkluumlkte beyan edilen ccedilocuklar aras nda da daha yayg nd r (yuumlzde 12)
bull Tuumlrkiyersquode yetersiz beslenme daha duumlşuumlk sosyo-ekonomik statuumldeki nuumlfusun bir sorunu iken fazla kilolulukşişmanlık daha yuumlksek sosyo-ekonomik statuumldeki nuumlfusun bir problemi olarak oumlne ccedilıkmaktadır
bull Body mass index percentiles for Turkish children aged 0-84 months
bull Kondolot M1 Balci E Ozturk A Mazicioglu MM Hatipoglu N Kurtoglu S Ustunbas HB
bull Ann Hum Biol 2011 Nov38(6)676-80 doi 103109030144602011605800 Epub 2011 Sep 29 ndash The overweight and obesity prevalences were
identical in both genders 100 and 49 respectively
bull laquoinfant obesity preventionraquo bull Search results bull Items 1 to 20 of 3684 bull laquobaby obesityraquo bull Search results bull Items 1 to 20 of 8226 bull laquochild obesity preventionraquo bull Search results bull Items 1 to 20 of 9611
Bebeklik obezitesine etki eden faktoumlrler
bull Yetişkin obezitesinin oumlnemli bir belirleyicisi olan ccedilocukluk ccedilağı obezitesi gittikccedile artmaktadır
bull Infant doumlneminde yuumlksek protein iccedilerikli tuumlketimin ccedilocuklukda kilo almada oumlnemli bir belirleyici olduğu yuumlksek BMI katkısı olabileceği Fazla kilolu ve obez infantlar iccedilin daha duumlşuumlk protein infant formulaların (IpIF) aşırı kilo alımını oumlnlemesi konusunda kanıtlar vardır
(Early Life Factors Influencing the Risk of Obesity)
Bebeklik obezitesine etki eden faktoumlrler
bull Karışık yuumlksek enerji yoğun beslenen infantlarda 1 yıl iccedilinde daha fazla overweight goumlruumllduuml (Patterns of early dietary exposures have implications for maternal and child weight outcomes)
bull Toplam subkutanoumlz yağ dokusu (15 ve 24 aylık )ve okul ccedilağında kolesterol duumlzeyleri ile zayıf ilişki ancak uzun doumlnemli kardiomatabolik sonuccedillar iccedilin ccedilalışmalar gerekli (Subcutaneous fat mass in infancy and cardiovascular risk factors at school-age The generation R study Obesity (Silver Spring) 2016 Feb24(2)424-9 doi 101002oby21343 Epub 2016 Jan 6)
bull Ekonomik Etki Modeli infant doumlneminde IpIF alan bireylerin yaşamlarında duumlşuumlk BMI daha az obezite ve ilişkili hastalık geliştirdikleri daha uzun yaşadıkları daha az sağlık sistem maliyeti ve uumlretkenliği artırdığı belirlemiştir (The Economic Impact of Lower Protein Infant Formula for the Children of Overweight and Obese Mothers)
bull 2-18 yaş obez ccedilocuklarda laquodislipidemiraquo yuumlksek ve laquohipertrigliseridemiraquo oumln planda Obez hastalarda tiroid fonksiyonları ile ilişkili metabolik ve hormonal değişiklikler dislipidemi ve hepatositistozis ile ilişkili olabilir (Prevalence of Dyslipidemia and Associated Factors in Obese Children and AdolescentsElmaoğulları S1 Tepe D Uccedilaktuumlrk SA Karaca Kara F Demirel F J Clin Res Pediatr Endocrinol 2015 Sep 57(3)228-34 doi 104274jcrpe1867)
bull TC Sağlık Bakanlığı Stratejik Plan 2014 ndash 2017 iccedilerisinde ldquoStratejik Amaccedil 1 Sağlığa youmlnelik risklerden birey ve toplumu korumak ve sağlıklı hayat tarzını teşvik etmekrdquo
bull TC Kalkınma Bakanlığı Onuncu Kalkınma Planı 2014-2018 oumlncelikli programlardan 121 Sağlıklı Yaşam ve Hareketlilik Programı
bull 23122014 tarih ve 29214 sayılı Resmi Gazetede Başbakanlık Genelgesi olarak yayımlanan ldquoCcedilok Paydaşlı Sağlık Sorumluluğunu Geliştirme Programırdquo hedefi iccedilerisinde de sağlıklı beslenme ve hareketli hayat teşviklerine yer verilmiştir
A Tuumlrkiye Obezite ile Muumlcadele ve Kontrol Programı Youmlnetiminin Oluşturulması ve Politika Geliştirilmesi
B Obezitenin Oumlnlenmesine Youmlnelik Ccedilalışmalar -MEB Tarım Bakanlığı Belediyeler RTUumlK Medya
bull Farkındalık Ccedilalışmaları bull EğitimlerMateryal geliştirme bull Mevzuat duumlzenlemeleri ve rehberler
C Sağlık Kuruluşlarında Obezitenin Teşhisi ve Tedavisine Youmlnelik Oumlnlemler
D İzleme ve Değerlendirme
SAĞLIK BAKANLIĞI CcedilALIŞMALARI
bull A3 Ulusal ve Yerel Duumlzeyde Mevcut Durumun Saptanması ve Yapılacak Araştırmaların Desteklenmesi Strateji 4 Oumlzel gruplara youmlnelik (gebe ve emzikliler Bebek ve ccedilocuklar okul ccedilağı ccedilocukları yaşlılar sağlık ccedilalışanları vb) beslenme araştırmalarının yapılması
bull B1 Toplumun Obezite Yeterli ve Dengeli Beslenme ve Fiziksel Aktivite Konularında Bilgilendirilmesi ve Bilinccedillendirilmesi
bull Strateji 3 Koruyucu sağlık ve aile hekimliği hizmetleri kapsamında oumlncelikli olarak risk gruplarına (bebekler ccedilocuklar gebe ve emzikliler yaşlılar engelliler sigarayı bırakanlar vb) youmlnelik obezite ile muumlcadele uygulamalarının yaygınlaştırılması
bull Aktiviteler
bull 31 Bebeklerin doğumdan itibaren ilk 6 ay sadece anne suumltuuml ile beslenmesi 6 Aydan itibaren anne suumltuuml ile birlikte uygun ek besinlere başlanması ve iki yaşına kadar anne suumltuuml ile beslenmesinin teşvik edilmesine oumlzendirilmesi iccedilin bilgilendirme ccedilalışmalarının yapılması
bull 32 Gebe ve emziklilik doumlnemi kadınların duumlzenli aralıklarla sağlık kuruluşlarına başvurarak vuumlcut ağırlığı kontroluuml ile ilgili danışmanlık hizmetlerinden yararlanmalarının sağlanması iccedilin bilgilendirme ccedilalışmalarının yapılması
bull A2 Obezite İle Muumlcadelenin Youmlnetilmesinde Finansal Duumlzenlemeler
bull 21 Uumllke genelinde risk gruplarına (ccedilocuklar gebe ve emzikliler yaşlılar vb) youmlnelik yeterli ve dengeli beslenmeyi sağlayıcı nitelikte gıda maddelerine erişim imkanlarının teşvikine youmlnelik mevzuat yapılabilmesi iccedilin gerekli koordinasyonun sağlanması
bull 33 Yerel youmlnetimler tarafından oumlzellikle risk gruplarına (ccedilocuklar kadınlar gebeler engelliler yaşlılar vb) youmlnelik spor tesislerinin ve rekreasyonalanlarının oluşturulması ve oumldenek ayrılması
bull B2 Okullarda Obezite ile Muumlcadelede Yeterli ve Dengeli Beslenme ve Duumlzenli Fiziksel Aktivite Alışkanlığının Kazandırılması
bull Hedefler bull 1 oumlğretmen ve oumlğrencileri yeterli ve dengeli
beslenme ve fiziksel aktivite konularında bilgilendirmek
bull 2 aile okul ve medya işbirliği ile ilkoumlğretim ortaoumlğretim ve uumlniversitelerde ccedilocukların ve genccedillerin fiziksel aktivite spor faaliyetleri ve sosyal
bull aktivitelere youmlnlendirilmesini sağlamak bull 3 okullardaki fiziksel aktivite imkanlarını
buumltccedile imkanlarını da dikkate alarak arttırmak bull 4 okullarda verilen beslenme hizmetlerinde
denetimleri etkin şekilde yuumlruumltmek ve standardizasyonu sağlamak
bull 5 fazla kiloluluk prevalansını ccedilocuklarda 10 adolesanlarda 5rsquoe kadar azaltmak
ULUSAL FİZİKSEL AKTİVİTE REHBERİ
26
beslenmegovtr fizikselaktivitegovtr
27
bull DSOuml işbirliğinde Ulusal Fiziksel Aktivite Rehberi laquoccedilocuk-yetişkin yaşlı-engelliraquo
olmak uumlzere doumlrt farklı gruba youmlnelik hazırlanmıştır
bull Goumlrme engelliler iccedilin Tuumlrkiye Fiziksel Aktivite Rehberi Braille alfabesi olarak da
basılmıştır
Tuumlrkiye Beslenme Rehberi (TUumlBER) 2015
bull Boumlluumlm 7 Anne suumltuumlnuumln
korunması desteklenmesi ve gelişmesi tamamlayıcı beslenme
bull Boumlluumlm 8 Yaşam suumlrecinde beslenmenin oumlnemi ve enerji dengesi
ndash Gebelik ve emziklilik doumlneminde beslenme
- Okul oumlncesi doumlnemde beslenme
bull bu grupların enerji ve besin oumlgeleri gereksinimleri verilmiştir
bull Yaş grupları gebe ve emzikliler iccedilin enerji değerleri hesaplanmış oumlrnek menuumller bulunmaktadır
bull
Tablo 72 Altı ay-2 yaş grubu ccedilocukların enerji ve besin oumlgeleri gereksinmesi (IOM)
Yaş
(ay)
Enerji
(kkal)
Protein
(gkg)
Posa
(g)
A vit
(mcg)
D vit
(mcg)
E vit
(mg)
K vit
(mg)
C vit
(mg)
B1
(mg)
B2
(mg)
Niasin
(mg)
B6
(mg)
Folat
(mcg)
B12
(mcg)
0-6 Gereksinme anne suumltuuml ile karşılanır D vitamini ve demir desteği verilir (uumllke politikası)
6-12 710 16-20 - 500 10 5 25 50 03 03 4 03 80 05
12-24 1250 12-15 19 300 15 6 30 60 05 04 6 05 150 09
Tablo 72 (devam) Altı ay-2 yaş grubu ccedilocukların enerji ve besin oumlgeleri gereksinmesi
Yaş
(ay)
Pantotenik
asit (mg)
Biotin
(mcg)
Kolin
(mg)
Kalsiy
um
(mg)
Fosfor
(mg)
Demir
(mg)
Ccedilinko
(mg)
İyot
(mcg)
Flor
(mg)
Magnezy
um
(mg)
Manga
nez
(mg)
Krom
(mcg)
0-6 Gereksinme anne suumltuuml ile karşılanır D vitamini ve demir desteği verilir (uumllke politikası)
6-12 18 6 150 600 270 11 3 130 05 75 06 55
12-23 20 80 200 700 460 7 3 90 07 80 12 11
Ek 57 Gebe Kadin (25 yaş 8 aylık gebe)
Sabah Kahvaltısı 1 su bardağı suumlt
1 haşlanmış yumurta
1 yemek kaşığı pekmez
1 tatlı kaşığı tahin
Soumlğuumlş sebze
2 ince dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (kuşluk) 1 orta boy elma
4 adet ceviz
Oumlğle Yemeği 1 porsiyon et haşlama
1 porsiyon zeytinyağlı taze fasuumllye
1 porsiyon peynirli makarna
1 kase yoğurt
Mevsim salata
2 ince dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (ikindi) 1 kase muhallebi
Akşam Yemeği 1 kase domates ccedilorbası
1 porsiyon orman kebabı
2 dilim peynirli kol boumlreği
1 kase kuru kayısı hoşafı
Mevsim salata
1 ince dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (gece) 12 kase yoğurt
1 orta boy elma
Ek 58 Emziren Anne (30 yaş 3 aylık bebek)
Sabah Kahvaltısı 1 su bardağı suumlt
1 porsiyon beyaz peynir
1 adet haşlanmış yumurta
3-4 adet zeytin
1 yemek kaşığı pekmez
1 tatlı kaşığı tahin
Soumlğuumlş sebze
2 orta dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (kuşluk)
1 orta boy elma
12 su bardağı suumlt
Oumlğle Yemeği 1 kase sebze ccedilorba
1 porsiyon kıymalı semiz otu (yoğurtlu)
1 porsiyon soslu spaghetti
Mevsim salata
1 orta dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (ikindi) 1 adet peynirli tost
1 su bardağı ayran
Akşam Yemeği 1 kase tarhana ccedilorbası
1 porsiyon balık buğulama
1 porsiyon zeytinyağlı barbunya
1 dilim helva
Mevsim salata
1 orta dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (gece) 1 orta boy portakal
frac12 kase yoğurt
Gebe Bilgilendirme Sınıfı
bull25092014 tarihli ve 201428 Sayılı Genelgesi yayınlanmıştır Genelgenin yayınlanmasının akabinde uumlniversiteler eğitim araştırma hastaneleri ilgili meslek kuruluşları ve THSK Kadın ve Uumlreme Sağlığı Obezite Diyabet ve Metabolik Hastalıklar Daire Başkanlığımız temsilcilerinden muumlteşekkil Eğitim Ekibi tarafından
bull29-30 Eyluumll-1Ekim 2014 tarihlerinde Bolu ilinde 30
bull22-24 Ekim 2014 tarihleri arasında da Malatya ilinde 26 olmak uumlzere toplam 56 Sağlık Eğitimcisinin eğitimi gerccedilekleştirilmiştir
bullBu eğitimde Daire Başkanlığımız laquoGebelikte Beslenme ve Nutrisyonel Destekraquo konusunda sunumlarla destek vermiştir
Toplu beslenme sistemleri
bull Okullar
bull laquoSağlık Dostu Okulraquo
bull Hastaneler
bull Kurumlar
bull Uumlniversiteler
bull Cezaevleri
bull
bull Kreşlerde beslenme
bull Beslenme Dostu Kreş
bull Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığırsquona bağlı olan
ndash oumlzel kreş(0-36 ay)
ndash Guumlnduumlz Bakımevleri(37-66 ay)
ndash Ccedilocuk Kuluumlbuuml(6-12 yaş)
SONUCcedil
bull Ccedilocuk ve Yetişkin obezitesini oumlnlemek iccedilin ilk 1000 guumln
sağlıklı beslenme
bull Gebelikde beslenme ve fizik aktivite oumlnemlidir
ANCAK
Sağlığın korunması ve geliştirilmesi Sağlık Bakanlığının temel
goumlrevidir tek başına Sağlık Bakanlığı sorumluluğu ile gerccedilekleşemez
bull Sağlıklı birey ve toplum hedefine ulaşan yolda
bull oumlnemli kavşaklar
ndash Tuumlm Politikalarda Sağlık
ndash Tek Sağlık
ndash Sağlığa yatırım
ndash Sektoumlrlerarası İşbirliği
37
bull Body mass index percentiles for Turkish children aged 0-84 months
bull Kondolot M1 Balci E Ozturk A Mazicioglu MM Hatipoglu N Kurtoglu S Ustunbas HB
bull Ann Hum Biol 2011 Nov38(6)676-80 doi 103109030144602011605800 Epub 2011 Sep 29 ndash The overweight and obesity prevalences were
identical in both genders 100 and 49 respectively
bull laquoinfant obesity preventionraquo bull Search results bull Items 1 to 20 of 3684 bull laquobaby obesityraquo bull Search results bull Items 1 to 20 of 8226 bull laquochild obesity preventionraquo bull Search results bull Items 1 to 20 of 9611
Bebeklik obezitesine etki eden faktoumlrler
bull Yetişkin obezitesinin oumlnemli bir belirleyicisi olan ccedilocukluk ccedilağı obezitesi gittikccedile artmaktadır
bull Infant doumlneminde yuumlksek protein iccedilerikli tuumlketimin ccedilocuklukda kilo almada oumlnemli bir belirleyici olduğu yuumlksek BMI katkısı olabileceği Fazla kilolu ve obez infantlar iccedilin daha duumlşuumlk protein infant formulaların (IpIF) aşırı kilo alımını oumlnlemesi konusunda kanıtlar vardır
(Early Life Factors Influencing the Risk of Obesity)
Bebeklik obezitesine etki eden faktoumlrler
bull Karışık yuumlksek enerji yoğun beslenen infantlarda 1 yıl iccedilinde daha fazla overweight goumlruumllduuml (Patterns of early dietary exposures have implications for maternal and child weight outcomes)
bull Toplam subkutanoumlz yağ dokusu (15 ve 24 aylık )ve okul ccedilağında kolesterol duumlzeyleri ile zayıf ilişki ancak uzun doumlnemli kardiomatabolik sonuccedillar iccedilin ccedilalışmalar gerekli (Subcutaneous fat mass in infancy and cardiovascular risk factors at school-age The generation R study Obesity (Silver Spring) 2016 Feb24(2)424-9 doi 101002oby21343 Epub 2016 Jan 6)
bull Ekonomik Etki Modeli infant doumlneminde IpIF alan bireylerin yaşamlarında duumlşuumlk BMI daha az obezite ve ilişkili hastalık geliştirdikleri daha uzun yaşadıkları daha az sağlık sistem maliyeti ve uumlretkenliği artırdığı belirlemiştir (The Economic Impact of Lower Protein Infant Formula for the Children of Overweight and Obese Mothers)
bull 2-18 yaş obez ccedilocuklarda laquodislipidemiraquo yuumlksek ve laquohipertrigliseridemiraquo oumln planda Obez hastalarda tiroid fonksiyonları ile ilişkili metabolik ve hormonal değişiklikler dislipidemi ve hepatositistozis ile ilişkili olabilir (Prevalence of Dyslipidemia and Associated Factors in Obese Children and AdolescentsElmaoğulları S1 Tepe D Uccedilaktuumlrk SA Karaca Kara F Demirel F J Clin Res Pediatr Endocrinol 2015 Sep 57(3)228-34 doi 104274jcrpe1867)
bull TC Sağlık Bakanlığı Stratejik Plan 2014 ndash 2017 iccedilerisinde ldquoStratejik Amaccedil 1 Sağlığa youmlnelik risklerden birey ve toplumu korumak ve sağlıklı hayat tarzını teşvik etmekrdquo
bull TC Kalkınma Bakanlığı Onuncu Kalkınma Planı 2014-2018 oumlncelikli programlardan 121 Sağlıklı Yaşam ve Hareketlilik Programı
bull 23122014 tarih ve 29214 sayılı Resmi Gazetede Başbakanlık Genelgesi olarak yayımlanan ldquoCcedilok Paydaşlı Sağlık Sorumluluğunu Geliştirme Programırdquo hedefi iccedilerisinde de sağlıklı beslenme ve hareketli hayat teşviklerine yer verilmiştir
A Tuumlrkiye Obezite ile Muumlcadele ve Kontrol Programı Youmlnetiminin Oluşturulması ve Politika Geliştirilmesi
B Obezitenin Oumlnlenmesine Youmlnelik Ccedilalışmalar -MEB Tarım Bakanlığı Belediyeler RTUumlK Medya
bull Farkındalık Ccedilalışmaları bull EğitimlerMateryal geliştirme bull Mevzuat duumlzenlemeleri ve rehberler
C Sağlık Kuruluşlarında Obezitenin Teşhisi ve Tedavisine Youmlnelik Oumlnlemler
D İzleme ve Değerlendirme
SAĞLIK BAKANLIĞI CcedilALIŞMALARI
bull A3 Ulusal ve Yerel Duumlzeyde Mevcut Durumun Saptanması ve Yapılacak Araştırmaların Desteklenmesi Strateji 4 Oumlzel gruplara youmlnelik (gebe ve emzikliler Bebek ve ccedilocuklar okul ccedilağı ccedilocukları yaşlılar sağlık ccedilalışanları vb) beslenme araştırmalarının yapılması
bull B1 Toplumun Obezite Yeterli ve Dengeli Beslenme ve Fiziksel Aktivite Konularında Bilgilendirilmesi ve Bilinccedillendirilmesi
bull Strateji 3 Koruyucu sağlık ve aile hekimliği hizmetleri kapsamında oumlncelikli olarak risk gruplarına (bebekler ccedilocuklar gebe ve emzikliler yaşlılar engelliler sigarayı bırakanlar vb) youmlnelik obezite ile muumlcadele uygulamalarının yaygınlaştırılması
bull Aktiviteler
bull 31 Bebeklerin doğumdan itibaren ilk 6 ay sadece anne suumltuuml ile beslenmesi 6 Aydan itibaren anne suumltuuml ile birlikte uygun ek besinlere başlanması ve iki yaşına kadar anne suumltuuml ile beslenmesinin teşvik edilmesine oumlzendirilmesi iccedilin bilgilendirme ccedilalışmalarının yapılması
bull 32 Gebe ve emziklilik doumlnemi kadınların duumlzenli aralıklarla sağlık kuruluşlarına başvurarak vuumlcut ağırlığı kontroluuml ile ilgili danışmanlık hizmetlerinden yararlanmalarının sağlanması iccedilin bilgilendirme ccedilalışmalarının yapılması
bull A2 Obezite İle Muumlcadelenin Youmlnetilmesinde Finansal Duumlzenlemeler
bull 21 Uumllke genelinde risk gruplarına (ccedilocuklar gebe ve emzikliler yaşlılar vb) youmlnelik yeterli ve dengeli beslenmeyi sağlayıcı nitelikte gıda maddelerine erişim imkanlarının teşvikine youmlnelik mevzuat yapılabilmesi iccedilin gerekli koordinasyonun sağlanması
bull 33 Yerel youmlnetimler tarafından oumlzellikle risk gruplarına (ccedilocuklar kadınlar gebeler engelliler yaşlılar vb) youmlnelik spor tesislerinin ve rekreasyonalanlarının oluşturulması ve oumldenek ayrılması
bull B2 Okullarda Obezite ile Muumlcadelede Yeterli ve Dengeli Beslenme ve Duumlzenli Fiziksel Aktivite Alışkanlığının Kazandırılması
bull Hedefler bull 1 oumlğretmen ve oumlğrencileri yeterli ve dengeli
beslenme ve fiziksel aktivite konularında bilgilendirmek
bull 2 aile okul ve medya işbirliği ile ilkoumlğretim ortaoumlğretim ve uumlniversitelerde ccedilocukların ve genccedillerin fiziksel aktivite spor faaliyetleri ve sosyal
bull aktivitelere youmlnlendirilmesini sağlamak bull 3 okullardaki fiziksel aktivite imkanlarını
buumltccedile imkanlarını da dikkate alarak arttırmak bull 4 okullarda verilen beslenme hizmetlerinde
denetimleri etkin şekilde yuumlruumltmek ve standardizasyonu sağlamak
bull 5 fazla kiloluluk prevalansını ccedilocuklarda 10 adolesanlarda 5rsquoe kadar azaltmak
ULUSAL FİZİKSEL AKTİVİTE REHBERİ
26
beslenmegovtr fizikselaktivitegovtr
27
bull DSOuml işbirliğinde Ulusal Fiziksel Aktivite Rehberi laquoccedilocuk-yetişkin yaşlı-engelliraquo
olmak uumlzere doumlrt farklı gruba youmlnelik hazırlanmıştır
bull Goumlrme engelliler iccedilin Tuumlrkiye Fiziksel Aktivite Rehberi Braille alfabesi olarak da
basılmıştır
Tuumlrkiye Beslenme Rehberi (TUumlBER) 2015
bull Boumlluumlm 7 Anne suumltuumlnuumln
korunması desteklenmesi ve gelişmesi tamamlayıcı beslenme
bull Boumlluumlm 8 Yaşam suumlrecinde beslenmenin oumlnemi ve enerji dengesi
ndash Gebelik ve emziklilik doumlneminde beslenme
- Okul oumlncesi doumlnemde beslenme
bull bu grupların enerji ve besin oumlgeleri gereksinimleri verilmiştir
bull Yaş grupları gebe ve emzikliler iccedilin enerji değerleri hesaplanmış oumlrnek menuumller bulunmaktadır
bull
Tablo 72 Altı ay-2 yaş grubu ccedilocukların enerji ve besin oumlgeleri gereksinmesi (IOM)
Yaş
(ay)
Enerji
(kkal)
Protein
(gkg)
Posa
(g)
A vit
(mcg)
D vit
(mcg)
E vit
(mg)
K vit
(mg)
C vit
(mg)
B1
(mg)
B2
(mg)
Niasin
(mg)
B6
(mg)
Folat
(mcg)
B12
(mcg)
0-6 Gereksinme anne suumltuuml ile karşılanır D vitamini ve demir desteği verilir (uumllke politikası)
6-12 710 16-20 - 500 10 5 25 50 03 03 4 03 80 05
12-24 1250 12-15 19 300 15 6 30 60 05 04 6 05 150 09
Tablo 72 (devam) Altı ay-2 yaş grubu ccedilocukların enerji ve besin oumlgeleri gereksinmesi
Yaş
(ay)
Pantotenik
asit (mg)
Biotin
(mcg)
Kolin
(mg)
Kalsiy
um
(mg)
Fosfor
(mg)
Demir
(mg)
Ccedilinko
(mg)
İyot
(mcg)
Flor
(mg)
Magnezy
um
(mg)
Manga
nez
(mg)
Krom
(mcg)
0-6 Gereksinme anne suumltuuml ile karşılanır D vitamini ve demir desteği verilir (uumllke politikası)
6-12 18 6 150 600 270 11 3 130 05 75 06 55
12-23 20 80 200 700 460 7 3 90 07 80 12 11
Ek 57 Gebe Kadin (25 yaş 8 aylık gebe)
Sabah Kahvaltısı 1 su bardağı suumlt
1 haşlanmış yumurta
1 yemek kaşığı pekmez
1 tatlı kaşığı tahin
Soumlğuumlş sebze
2 ince dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (kuşluk) 1 orta boy elma
4 adet ceviz
Oumlğle Yemeği 1 porsiyon et haşlama
1 porsiyon zeytinyağlı taze fasuumllye
1 porsiyon peynirli makarna
1 kase yoğurt
Mevsim salata
2 ince dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (ikindi) 1 kase muhallebi
Akşam Yemeği 1 kase domates ccedilorbası
1 porsiyon orman kebabı
2 dilim peynirli kol boumlreği
1 kase kuru kayısı hoşafı
Mevsim salata
1 ince dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (gece) 12 kase yoğurt
1 orta boy elma
Ek 58 Emziren Anne (30 yaş 3 aylık bebek)
Sabah Kahvaltısı 1 su bardağı suumlt
1 porsiyon beyaz peynir
1 adet haşlanmış yumurta
3-4 adet zeytin
1 yemek kaşığı pekmez
1 tatlı kaşığı tahin
Soumlğuumlş sebze
2 orta dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (kuşluk)
1 orta boy elma
12 su bardağı suumlt
Oumlğle Yemeği 1 kase sebze ccedilorba
1 porsiyon kıymalı semiz otu (yoğurtlu)
1 porsiyon soslu spaghetti
Mevsim salata
1 orta dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (ikindi) 1 adet peynirli tost
1 su bardağı ayran
Akşam Yemeği 1 kase tarhana ccedilorbası
1 porsiyon balık buğulama
1 porsiyon zeytinyağlı barbunya
1 dilim helva
Mevsim salata
1 orta dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (gece) 1 orta boy portakal
frac12 kase yoğurt
Gebe Bilgilendirme Sınıfı
bull25092014 tarihli ve 201428 Sayılı Genelgesi yayınlanmıştır Genelgenin yayınlanmasının akabinde uumlniversiteler eğitim araştırma hastaneleri ilgili meslek kuruluşları ve THSK Kadın ve Uumlreme Sağlığı Obezite Diyabet ve Metabolik Hastalıklar Daire Başkanlığımız temsilcilerinden muumlteşekkil Eğitim Ekibi tarafından
bull29-30 Eyluumll-1Ekim 2014 tarihlerinde Bolu ilinde 30
bull22-24 Ekim 2014 tarihleri arasında da Malatya ilinde 26 olmak uumlzere toplam 56 Sağlık Eğitimcisinin eğitimi gerccedilekleştirilmiştir
bullBu eğitimde Daire Başkanlığımız laquoGebelikte Beslenme ve Nutrisyonel Destekraquo konusunda sunumlarla destek vermiştir
Toplu beslenme sistemleri
bull Okullar
bull laquoSağlık Dostu Okulraquo
bull Hastaneler
bull Kurumlar
bull Uumlniversiteler
bull Cezaevleri
bull
bull Kreşlerde beslenme
bull Beslenme Dostu Kreş
bull Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığırsquona bağlı olan
ndash oumlzel kreş(0-36 ay)
ndash Guumlnduumlz Bakımevleri(37-66 ay)
ndash Ccedilocuk Kuluumlbuuml(6-12 yaş)
SONUCcedil
bull Ccedilocuk ve Yetişkin obezitesini oumlnlemek iccedilin ilk 1000 guumln
sağlıklı beslenme
bull Gebelikde beslenme ve fizik aktivite oumlnemlidir
ANCAK
Sağlığın korunması ve geliştirilmesi Sağlık Bakanlığının temel
goumlrevidir tek başına Sağlık Bakanlığı sorumluluğu ile gerccedilekleşemez
bull Sağlıklı birey ve toplum hedefine ulaşan yolda
bull oumlnemli kavşaklar
ndash Tuumlm Politikalarda Sağlık
ndash Tek Sağlık
ndash Sağlığa yatırım
ndash Sektoumlrlerarası İşbirliği
37
bull laquoinfant obesity preventionraquo bull Search results bull Items 1 to 20 of 3684 bull laquobaby obesityraquo bull Search results bull Items 1 to 20 of 8226 bull laquochild obesity preventionraquo bull Search results bull Items 1 to 20 of 9611
Bebeklik obezitesine etki eden faktoumlrler
bull Yetişkin obezitesinin oumlnemli bir belirleyicisi olan ccedilocukluk ccedilağı obezitesi gittikccedile artmaktadır
bull Infant doumlneminde yuumlksek protein iccedilerikli tuumlketimin ccedilocuklukda kilo almada oumlnemli bir belirleyici olduğu yuumlksek BMI katkısı olabileceği Fazla kilolu ve obez infantlar iccedilin daha duumlşuumlk protein infant formulaların (IpIF) aşırı kilo alımını oumlnlemesi konusunda kanıtlar vardır
(Early Life Factors Influencing the Risk of Obesity)
Bebeklik obezitesine etki eden faktoumlrler
bull Karışık yuumlksek enerji yoğun beslenen infantlarda 1 yıl iccedilinde daha fazla overweight goumlruumllduuml (Patterns of early dietary exposures have implications for maternal and child weight outcomes)
bull Toplam subkutanoumlz yağ dokusu (15 ve 24 aylık )ve okul ccedilağında kolesterol duumlzeyleri ile zayıf ilişki ancak uzun doumlnemli kardiomatabolik sonuccedillar iccedilin ccedilalışmalar gerekli (Subcutaneous fat mass in infancy and cardiovascular risk factors at school-age The generation R study Obesity (Silver Spring) 2016 Feb24(2)424-9 doi 101002oby21343 Epub 2016 Jan 6)
bull Ekonomik Etki Modeli infant doumlneminde IpIF alan bireylerin yaşamlarında duumlşuumlk BMI daha az obezite ve ilişkili hastalık geliştirdikleri daha uzun yaşadıkları daha az sağlık sistem maliyeti ve uumlretkenliği artırdığı belirlemiştir (The Economic Impact of Lower Protein Infant Formula for the Children of Overweight and Obese Mothers)
bull 2-18 yaş obez ccedilocuklarda laquodislipidemiraquo yuumlksek ve laquohipertrigliseridemiraquo oumln planda Obez hastalarda tiroid fonksiyonları ile ilişkili metabolik ve hormonal değişiklikler dislipidemi ve hepatositistozis ile ilişkili olabilir (Prevalence of Dyslipidemia and Associated Factors in Obese Children and AdolescentsElmaoğulları S1 Tepe D Uccedilaktuumlrk SA Karaca Kara F Demirel F J Clin Res Pediatr Endocrinol 2015 Sep 57(3)228-34 doi 104274jcrpe1867)
bull TC Sağlık Bakanlığı Stratejik Plan 2014 ndash 2017 iccedilerisinde ldquoStratejik Amaccedil 1 Sağlığa youmlnelik risklerden birey ve toplumu korumak ve sağlıklı hayat tarzını teşvik etmekrdquo
bull TC Kalkınma Bakanlığı Onuncu Kalkınma Planı 2014-2018 oumlncelikli programlardan 121 Sağlıklı Yaşam ve Hareketlilik Programı
bull 23122014 tarih ve 29214 sayılı Resmi Gazetede Başbakanlık Genelgesi olarak yayımlanan ldquoCcedilok Paydaşlı Sağlık Sorumluluğunu Geliştirme Programırdquo hedefi iccedilerisinde de sağlıklı beslenme ve hareketli hayat teşviklerine yer verilmiştir
A Tuumlrkiye Obezite ile Muumlcadele ve Kontrol Programı Youmlnetiminin Oluşturulması ve Politika Geliştirilmesi
B Obezitenin Oumlnlenmesine Youmlnelik Ccedilalışmalar -MEB Tarım Bakanlığı Belediyeler RTUumlK Medya
bull Farkındalık Ccedilalışmaları bull EğitimlerMateryal geliştirme bull Mevzuat duumlzenlemeleri ve rehberler
C Sağlık Kuruluşlarında Obezitenin Teşhisi ve Tedavisine Youmlnelik Oumlnlemler
D İzleme ve Değerlendirme
SAĞLIK BAKANLIĞI CcedilALIŞMALARI
bull A3 Ulusal ve Yerel Duumlzeyde Mevcut Durumun Saptanması ve Yapılacak Araştırmaların Desteklenmesi Strateji 4 Oumlzel gruplara youmlnelik (gebe ve emzikliler Bebek ve ccedilocuklar okul ccedilağı ccedilocukları yaşlılar sağlık ccedilalışanları vb) beslenme araştırmalarının yapılması
bull B1 Toplumun Obezite Yeterli ve Dengeli Beslenme ve Fiziksel Aktivite Konularında Bilgilendirilmesi ve Bilinccedillendirilmesi
bull Strateji 3 Koruyucu sağlık ve aile hekimliği hizmetleri kapsamında oumlncelikli olarak risk gruplarına (bebekler ccedilocuklar gebe ve emzikliler yaşlılar engelliler sigarayı bırakanlar vb) youmlnelik obezite ile muumlcadele uygulamalarının yaygınlaştırılması
bull Aktiviteler
bull 31 Bebeklerin doğumdan itibaren ilk 6 ay sadece anne suumltuuml ile beslenmesi 6 Aydan itibaren anne suumltuuml ile birlikte uygun ek besinlere başlanması ve iki yaşına kadar anne suumltuuml ile beslenmesinin teşvik edilmesine oumlzendirilmesi iccedilin bilgilendirme ccedilalışmalarının yapılması
bull 32 Gebe ve emziklilik doumlnemi kadınların duumlzenli aralıklarla sağlık kuruluşlarına başvurarak vuumlcut ağırlığı kontroluuml ile ilgili danışmanlık hizmetlerinden yararlanmalarının sağlanması iccedilin bilgilendirme ccedilalışmalarının yapılması
bull A2 Obezite İle Muumlcadelenin Youmlnetilmesinde Finansal Duumlzenlemeler
bull 21 Uumllke genelinde risk gruplarına (ccedilocuklar gebe ve emzikliler yaşlılar vb) youmlnelik yeterli ve dengeli beslenmeyi sağlayıcı nitelikte gıda maddelerine erişim imkanlarının teşvikine youmlnelik mevzuat yapılabilmesi iccedilin gerekli koordinasyonun sağlanması
bull 33 Yerel youmlnetimler tarafından oumlzellikle risk gruplarına (ccedilocuklar kadınlar gebeler engelliler yaşlılar vb) youmlnelik spor tesislerinin ve rekreasyonalanlarının oluşturulması ve oumldenek ayrılması
bull B2 Okullarda Obezite ile Muumlcadelede Yeterli ve Dengeli Beslenme ve Duumlzenli Fiziksel Aktivite Alışkanlığının Kazandırılması
bull Hedefler bull 1 oumlğretmen ve oumlğrencileri yeterli ve dengeli
beslenme ve fiziksel aktivite konularında bilgilendirmek
bull 2 aile okul ve medya işbirliği ile ilkoumlğretim ortaoumlğretim ve uumlniversitelerde ccedilocukların ve genccedillerin fiziksel aktivite spor faaliyetleri ve sosyal
bull aktivitelere youmlnlendirilmesini sağlamak bull 3 okullardaki fiziksel aktivite imkanlarını
buumltccedile imkanlarını da dikkate alarak arttırmak bull 4 okullarda verilen beslenme hizmetlerinde
denetimleri etkin şekilde yuumlruumltmek ve standardizasyonu sağlamak
bull 5 fazla kiloluluk prevalansını ccedilocuklarda 10 adolesanlarda 5rsquoe kadar azaltmak
ULUSAL FİZİKSEL AKTİVİTE REHBERİ
26
beslenmegovtr fizikselaktivitegovtr
27
bull DSOuml işbirliğinde Ulusal Fiziksel Aktivite Rehberi laquoccedilocuk-yetişkin yaşlı-engelliraquo
olmak uumlzere doumlrt farklı gruba youmlnelik hazırlanmıştır
bull Goumlrme engelliler iccedilin Tuumlrkiye Fiziksel Aktivite Rehberi Braille alfabesi olarak da
basılmıştır
Tuumlrkiye Beslenme Rehberi (TUumlBER) 2015
bull Boumlluumlm 7 Anne suumltuumlnuumln
korunması desteklenmesi ve gelişmesi tamamlayıcı beslenme
bull Boumlluumlm 8 Yaşam suumlrecinde beslenmenin oumlnemi ve enerji dengesi
ndash Gebelik ve emziklilik doumlneminde beslenme
- Okul oumlncesi doumlnemde beslenme
bull bu grupların enerji ve besin oumlgeleri gereksinimleri verilmiştir
bull Yaş grupları gebe ve emzikliler iccedilin enerji değerleri hesaplanmış oumlrnek menuumller bulunmaktadır
bull
Tablo 72 Altı ay-2 yaş grubu ccedilocukların enerji ve besin oumlgeleri gereksinmesi (IOM)
Yaş
(ay)
Enerji
(kkal)
Protein
(gkg)
Posa
(g)
A vit
(mcg)
D vit
(mcg)
E vit
(mg)
K vit
(mg)
C vit
(mg)
B1
(mg)
B2
(mg)
Niasin
(mg)
B6
(mg)
Folat
(mcg)
B12
(mcg)
0-6 Gereksinme anne suumltuuml ile karşılanır D vitamini ve demir desteği verilir (uumllke politikası)
6-12 710 16-20 - 500 10 5 25 50 03 03 4 03 80 05
12-24 1250 12-15 19 300 15 6 30 60 05 04 6 05 150 09
Tablo 72 (devam) Altı ay-2 yaş grubu ccedilocukların enerji ve besin oumlgeleri gereksinmesi
Yaş
(ay)
Pantotenik
asit (mg)
Biotin
(mcg)
Kolin
(mg)
Kalsiy
um
(mg)
Fosfor
(mg)
Demir
(mg)
Ccedilinko
(mg)
İyot
(mcg)
Flor
(mg)
Magnezy
um
(mg)
Manga
nez
(mg)
Krom
(mcg)
0-6 Gereksinme anne suumltuuml ile karşılanır D vitamini ve demir desteği verilir (uumllke politikası)
6-12 18 6 150 600 270 11 3 130 05 75 06 55
12-23 20 80 200 700 460 7 3 90 07 80 12 11
Ek 57 Gebe Kadin (25 yaş 8 aylık gebe)
Sabah Kahvaltısı 1 su bardağı suumlt
1 haşlanmış yumurta
1 yemek kaşığı pekmez
1 tatlı kaşığı tahin
Soumlğuumlş sebze
2 ince dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (kuşluk) 1 orta boy elma
4 adet ceviz
Oumlğle Yemeği 1 porsiyon et haşlama
1 porsiyon zeytinyağlı taze fasuumllye
1 porsiyon peynirli makarna
1 kase yoğurt
Mevsim salata
2 ince dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (ikindi) 1 kase muhallebi
Akşam Yemeği 1 kase domates ccedilorbası
1 porsiyon orman kebabı
2 dilim peynirli kol boumlreği
1 kase kuru kayısı hoşafı
Mevsim salata
1 ince dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (gece) 12 kase yoğurt
1 orta boy elma
Ek 58 Emziren Anne (30 yaş 3 aylık bebek)
Sabah Kahvaltısı 1 su bardağı suumlt
1 porsiyon beyaz peynir
1 adet haşlanmış yumurta
3-4 adet zeytin
1 yemek kaşığı pekmez
1 tatlı kaşığı tahin
Soumlğuumlş sebze
2 orta dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (kuşluk)
1 orta boy elma
12 su bardağı suumlt
Oumlğle Yemeği 1 kase sebze ccedilorba
1 porsiyon kıymalı semiz otu (yoğurtlu)
1 porsiyon soslu spaghetti
Mevsim salata
1 orta dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (ikindi) 1 adet peynirli tost
1 su bardağı ayran
Akşam Yemeği 1 kase tarhana ccedilorbası
1 porsiyon balık buğulama
1 porsiyon zeytinyağlı barbunya
1 dilim helva
Mevsim salata
1 orta dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (gece) 1 orta boy portakal
frac12 kase yoğurt
Gebe Bilgilendirme Sınıfı
bull25092014 tarihli ve 201428 Sayılı Genelgesi yayınlanmıştır Genelgenin yayınlanmasının akabinde uumlniversiteler eğitim araştırma hastaneleri ilgili meslek kuruluşları ve THSK Kadın ve Uumlreme Sağlığı Obezite Diyabet ve Metabolik Hastalıklar Daire Başkanlığımız temsilcilerinden muumlteşekkil Eğitim Ekibi tarafından
bull29-30 Eyluumll-1Ekim 2014 tarihlerinde Bolu ilinde 30
bull22-24 Ekim 2014 tarihleri arasında da Malatya ilinde 26 olmak uumlzere toplam 56 Sağlık Eğitimcisinin eğitimi gerccedilekleştirilmiştir
bullBu eğitimde Daire Başkanlığımız laquoGebelikte Beslenme ve Nutrisyonel Destekraquo konusunda sunumlarla destek vermiştir
Toplu beslenme sistemleri
bull Okullar
bull laquoSağlık Dostu Okulraquo
bull Hastaneler
bull Kurumlar
bull Uumlniversiteler
bull Cezaevleri
bull
bull Kreşlerde beslenme
bull Beslenme Dostu Kreş
bull Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığırsquona bağlı olan
ndash oumlzel kreş(0-36 ay)
ndash Guumlnduumlz Bakımevleri(37-66 ay)
ndash Ccedilocuk Kuluumlbuuml(6-12 yaş)
SONUCcedil
bull Ccedilocuk ve Yetişkin obezitesini oumlnlemek iccedilin ilk 1000 guumln
sağlıklı beslenme
bull Gebelikde beslenme ve fizik aktivite oumlnemlidir
ANCAK
Sağlığın korunması ve geliştirilmesi Sağlık Bakanlığının temel
goumlrevidir tek başına Sağlık Bakanlığı sorumluluğu ile gerccedilekleşemez
bull Sağlıklı birey ve toplum hedefine ulaşan yolda
bull oumlnemli kavşaklar
ndash Tuumlm Politikalarda Sağlık
ndash Tek Sağlık
ndash Sağlığa yatırım
ndash Sektoumlrlerarası İşbirliği
37
Bebeklik obezitesine etki eden faktoumlrler
bull Yetişkin obezitesinin oumlnemli bir belirleyicisi olan ccedilocukluk ccedilağı obezitesi gittikccedile artmaktadır
bull Infant doumlneminde yuumlksek protein iccedilerikli tuumlketimin ccedilocuklukda kilo almada oumlnemli bir belirleyici olduğu yuumlksek BMI katkısı olabileceği Fazla kilolu ve obez infantlar iccedilin daha duumlşuumlk protein infant formulaların (IpIF) aşırı kilo alımını oumlnlemesi konusunda kanıtlar vardır
(Early Life Factors Influencing the Risk of Obesity)
Bebeklik obezitesine etki eden faktoumlrler
bull Karışık yuumlksek enerji yoğun beslenen infantlarda 1 yıl iccedilinde daha fazla overweight goumlruumllduuml (Patterns of early dietary exposures have implications for maternal and child weight outcomes)
bull Toplam subkutanoumlz yağ dokusu (15 ve 24 aylık )ve okul ccedilağında kolesterol duumlzeyleri ile zayıf ilişki ancak uzun doumlnemli kardiomatabolik sonuccedillar iccedilin ccedilalışmalar gerekli (Subcutaneous fat mass in infancy and cardiovascular risk factors at school-age The generation R study Obesity (Silver Spring) 2016 Feb24(2)424-9 doi 101002oby21343 Epub 2016 Jan 6)
bull Ekonomik Etki Modeli infant doumlneminde IpIF alan bireylerin yaşamlarında duumlşuumlk BMI daha az obezite ve ilişkili hastalık geliştirdikleri daha uzun yaşadıkları daha az sağlık sistem maliyeti ve uumlretkenliği artırdığı belirlemiştir (The Economic Impact of Lower Protein Infant Formula for the Children of Overweight and Obese Mothers)
bull 2-18 yaş obez ccedilocuklarda laquodislipidemiraquo yuumlksek ve laquohipertrigliseridemiraquo oumln planda Obez hastalarda tiroid fonksiyonları ile ilişkili metabolik ve hormonal değişiklikler dislipidemi ve hepatositistozis ile ilişkili olabilir (Prevalence of Dyslipidemia and Associated Factors in Obese Children and AdolescentsElmaoğulları S1 Tepe D Uccedilaktuumlrk SA Karaca Kara F Demirel F J Clin Res Pediatr Endocrinol 2015 Sep 57(3)228-34 doi 104274jcrpe1867)
bull TC Sağlık Bakanlığı Stratejik Plan 2014 ndash 2017 iccedilerisinde ldquoStratejik Amaccedil 1 Sağlığa youmlnelik risklerden birey ve toplumu korumak ve sağlıklı hayat tarzını teşvik etmekrdquo
bull TC Kalkınma Bakanlığı Onuncu Kalkınma Planı 2014-2018 oumlncelikli programlardan 121 Sağlıklı Yaşam ve Hareketlilik Programı
bull 23122014 tarih ve 29214 sayılı Resmi Gazetede Başbakanlık Genelgesi olarak yayımlanan ldquoCcedilok Paydaşlı Sağlık Sorumluluğunu Geliştirme Programırdquo hedefi iccedilerisinde de sağlıklı beslenme ve hareketli hayat teşviklerine yer verilmiştir
A Tuumlrkiye Obezite ile Muumlcadele ve Kontrol Programı Youmlnetiminin Oluşturulması ve Politika Geliştirilmesi
B Obezitenin Oumlnlenmesine Youmlnelik Ccedilalışmalar -MEB Tarım Bakanlığı Belediyeler RTUumlK Medya
bull Farkındalık Ccedilalışmaları bull EğitimlerMateryal geliştirme bull Mevzuat duumlzenlemeleri ve rehberler
C Sağlık Kuruluşlarında Obezitenin Teşhisi ve Tedavisine Youmlnelik Oumlnlemler
D İzleme ve Değerlendirme
SAĞLIK BAKANLIĞI CcedilALIŞMALARI
bull A3 Ulusal ve Yerel Duumlzeyde Mevcut Durumun Saptanması ve Yapılacak Araştırmaların Desteklenmesi Strateji 4 Oumlzel gruplara youmlnelik (gebe ve emzikliler Bebek ve ccedilocuklar okul ccedilağı ccedilocukları yaşlılar sağlık ccedilalışanları vb) beslenme araştırmalarının yapılması
bull B1 Toplumun Obezite Yeterli ve Dengeli Beslenme ve Fiziksel Aktivite Konularında Bilgilendirilmesi ve Bilinccedillendirilmesi
bull Strateji 3 Koruyucu sağlık ve aile hekimliği hizmetleri kapsamında oumlncelikli olarak risk gruplarına (bebekler ccedilocuklar gebe ve emzikliler yaşlılar engelliler sigarayı bırakanlar vb) youmlnelik obezite ile muumlcadele uygulamalarının yaygınlaştırılması
bull Aktiviteler
bull 31 Bebeklerin doğumdan itibaren ilk 6 ay sadece anne suumltuuml ile beslenmesi 6 Aydan itibaren anne suumltuuml ile birlikte uygun ek besinlere başlanması ve iki yaşına kadar anne suumltuuml ile beslenmesinin teşvik edilmesine oumlzendirilmesi iccedilin bilgilendirme ccedilalışmalarının yapılması
bull 32 Gebe ve emziklilik doumlnemi kadınların duumlzenli aralıklarla sağlık kuruluşlarına başvurarak vuumlcut ağırlığı kontroluuml ile ilgili danışmanlık hizmetlerinden yararlanmalarının sağlanması iccedilin bilgilendirme ccedilalışmalarının yapılması
bull A2 Obezite İle Muumlcadelenin Youmlnetilmesinde Finansal Duumlzenlemeler
bull 21 Uumllke genelinde risk gruplarına (ccedilocuklar gebe ve emzikliler yaşlılar vb) youmlnelik yeterli ve dengeli beslenmeyi sağlayıcı nitelikte gıda maddelerine erişim imkanlarının teşvikine youmlnelik mevzuat yapılabilmesi iccedilin gerekli koordinasyonun sağlanması
bull 33 Yerel youmlnetimler tarafından oumlzellikle risk gruplarına (ccedilocuklar kadınlar gebeler engelliler yaşlılar vb) youmlnelik spor tesislerinin ve rekreasyonalanlarının oluşturulması ve oumldenek ayrılması
bull B2 Okullarda Obezite ile Muumlcadelede Yeterli ve Dengeli Beslenme ve Duumlzenli Fiziksel Aktivite Alışkanlığının Kazandırılması
bull Hedefler bull 1 oumlğretmen ve oumlğrencileri yeterli ve dengeli
beslenme ve fiziksel aktivite konularında bilgilendirmek
bull 2 aile okul ve medya işbirliği ile ilkoumlğretim ortaoumlğretim ve uumlniversitelerde ccedilocukların ve genccedillerin fiziksel aktivite spor faaliyetleri ve sosyal
bull aktivitelere youmlnlendirilmesini sağlamak bull 3 okullardaki fiziksel aktivite imkanlarını
buumltccedile imkanlarını da dikkate alarak arttırmak bull 4 okullarda verilen beslenme hizmetlerinde
denetimleri etkin şekilde yuumlruumltmek ve standardizasyonu sağlamak
bull 5 fazla kiloluluk prevalansını ccedilocuklarda 10 adolesanlarda 5rsquoe kadar azaltmak
ULUSAL FİZİKSEL AKTİVİTE REHBERİ
26
beslenmegovtr fizikselaktivitegovtr
27
bull DSOuml işbirliğinde Ulusal Fiziksel Aktivite Rehberi laquoccedilocuk-yetişkin yaşlı-engelliraquo
olmak uumlzere doumlrt farklı gruba youmlnelik hazırlanmıştır
bull Goumlrme engelliler iccedilin Tuumlrkiye Fiziksel Aktivite Rehberi Braille alfabesi olarak da
basılmıştır
Tuumlrkiye Beslenme Rehberi (TUumlBER) 2015
bull Boumlluumlm 7 Anne suumltuumlnuumln
korunması desteklenmesi ve gelişmesi tamamlayıcı beslenme
bull Boumlluumlm 8 Yaşam suumlrecinde beslenmenin oumlnemi ve enerji dengesi
ndash Gebelik ve emziklilik doumlneminde beslenme
- Okul oumlncesi doumlnemde beslenme
bull bu grupların enerji ve besin oumlgeleri gereksinimleri verilmiştir
bull Yaş grupları gebe ve emzikliler iccedilin enerji değerleri hesaplanmış oumlrnek menuumller bulunmaktadır
bull
Tablo 72 Altı ay-2 yaş grubu ccedilocukların enerji ve besin oumlgeleri gereksinmesi (IOM)
Yaş
(ay)
Enerji
(kkal)
Protein
(gkg)
Posa
(g)
A vit
(mcg)
D vit
(mcg)
E vit
(mg)
K vit
(mg)
C vit
(mg)
B1
(mg)
B2
(mg)
Niasin
(mg)
B6
(mg)
Folat
(mcg)
B12
(mcg)
0-6 Gereksinme anne suumltuuml ile karşılanır D vitamini ve demir desteği verilir (uumllke politikası)
6-12 710 16-20 - 500 10 5 25 50 03 03 4 03 80 05
12-24 1250 12-15 19 300 15 6 30 60 05 04 6 05 150 09
Tablo 72 (devam) Altı ay-2 yaş grubu ccedilocukların enerji ve besin oumlgeleri gereksinmesi
Yaş
(ay)
Pantotenik
asit (mg)
Biotin
(mcg)
Kolin
(mg)
Kalsiy
um
(mg)
Fosfor
(mg)
Demir
(mg)
Ccedilinko
(mg)
İyot
(mcg)
Flor
(mg)
Magnezy
um
(mg)
Manga
nez
(mg)
Krom
(mcg)
0-6 Gereksinme anne suumltuuml ile karşılanır D vitamini ve demir desteği verilir (uumllke politikası)
6-12 18 6 150 600 270 11 3 130 05 75 06 55
12-23 20 80 200 700 460 7 3 90 07 80 12 11
Ek 57 Gebe Kadin (25 yaş 8 aylık gebe)
Sabah Kahvaltısı 1 su bardağı suumlt
1 haşlanmış yumurta
1 yemek kaşığı pekmez
1 tatlı kaşığı tahin
Soumlğuumlş sebze
2 ince dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (kuşluk) 1 orta boy elma
4 adet ceviz
Oumlğle Yemeği 1 porsiyon et haşlama
1 porsiyon zeytinyağlı taze fasuumllye
1 porsiyon peynirli makarna
1 kase yoğurt
Mevsim salata
2 ince dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (ikindi) 1 kase muhallebi
Akşam Yemeği 1 kase domates ccedilorbası
1 porsiyon orman kebabı
2 dilim peynirli kol boumlreği
1 kase kuru kayısı hoşafı
Mevsim salata
1 ince dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (gece) 12 kase yoğurt
1 orta boy elma
Ek 58 Emziren Anne (30 yaş 3 aylık bebek)
Sabah Kahvaltısı 1 su bardağı suumlt
1 porsiyon beyaz peynir
1 adet haşlanmış yumurta
3-4 adet zeytin
1 yemek kaşığı pekmez
1 tatlı kaşığı tahin
Soumlğuumlş sebze
2 orta dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (kuşluk)
1 orta boy elma
12 su bardağı suumlt
Oumlğle Yemeği 1 kase sebze ccedilorba
1 porsiyon kıymalı semiz otu (yoğurtlu)
1 porsiyon soslu spaghetti
Mevsim salata
1 orta dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (ikindi) 1 adet peynirli tost
1 su bardağı ayran
Akşam Yemeği 1 kase tarhana ccedilorbası
1 porsiyon balık buğulama
1 porsiyon zeytinyağlı barbunya
1 dilim helva
Mevsim salata
1 orta dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (gece) 1 orta boy portakal
frac12 kase yoğurt
Gebe Bilgilendirme Sınıfı
bull25092014 tarihli ve 201428 Sayılı Genelgesi yayınlanmıştır Genelgenin yayınlanmasının akabinde uumlniversiteler eğitim araştırma hastaneleri ilgili meslek kuruluşları ve THSK Kadın ve Uumlreme Sağlığı Obezite Diyabet ve Metabolik Hastalıklar Daire Başkanlığımız temsilcilerinden muumlteşekkil Eğitim Ekibi tarafından
bull29-30 Eyluumll-1Ekim 2014 tarihlerinde Bolu ilinde 30
bull22-24 Ekim 2014 tarihleri arasında da Malatya ilinde 26 olmak uumlzere toplam 56 Sağlık Eğitimcisinin eğitimi gerccedilekleştirilmiştir
bullBu eğitimde Daire Başkanlığımız laquoGebelikte Beslenme ve Nutrisyonel Destekraquo konusunda sunumlarla destek vermiştir
Toplu beslenme sistemleri
bull Okullar
bull laquoSağlık Dostu Okulraquo
bull Hastaneler
bull Kurumlar
bull Uumlniversiteler
bull Cezaevleri
bull
bull Kreşlerde beslenme
bull Beslenme Dostu Kreş
bull Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığırsquona bağlı olan
ndash oumlzel kreş(0-36 ay)
ndash Guumlnduumlz Bakımevleri(37-66 ay)
ndash Ccedilocuk Kuluumlbuuml(6-12 yaş)
SONUCcedil
bull Ccedilocuk ve Yetişkin obezitesini oumlnlemek iccedilin ilk 1000 guumln
sağlıklı beslenme
bull Gebelikde beslenme ve fizik aktivite oumlnemlidir
ANCAK
Sağlığın korunması ve geliştirilmesi Sağlık Bakanlığının temel
goumlrevidir tek başına Sağlık Bakanlığı sorumluluğu ile gerccedilekleşemez
bull Sağlıklı birey ve toplum hedefine ulaşan yolda
bull oumlnemli kavşaklar
ndash Tuumlm Politikalarda Sağlık
ndash Tek Sağlık
ndash Sağlığa yatırım
ndash Sektoumlrlerarası İşbirliği
37
Bebeklik obezitesine etki eden faktoumlrler
bull Karışık yuumlksek enerji yoğun beslenen infantlarda 1 yıl iccedilinde daha fazla overweight goumlruumllduuml (Patterns of early dietary exposures have implications for maternal and child weight outcomes)
bull Toplam subkutanoumlz yağ dokusu (15 ve 24 aylık )ve okul ccedilağında kolesterol duumlzeyleri ile zayıf ilişki ancak uzun doumlnemli kardiomatabolik sonuccedillar iccedilin ccedilalışmalar gerekli (Subcutaneous fat mass in infancy and cardiovascular risk factors at school-age The generation R study Obesity (Silver Spring) 2016 Feb24(2)424-9 doi 101002oby21343 Epub 2016 Jan 6)
bull Ekonomik Etki Modeli infant doumlneminde IpIF alan bireylerin yaşamlarında duumlşuumlk BMI daha az obezite ve ilişkili hastalık geliştirdikleri daha uzun yaşadıkları daha az sağlık sistem maliyeti ve uumlretkenliği artırdığı belirlemiştir (The Economic Impact of Lower Protein Infant Formula for the Children of Overweight and Obese Mothers)
bull 2-18 yaş obez ccedilocuklarda laquodislipidemiraquo yuumlksek ve laquohipertrigliseridemiraquo oumln planda Obez hastalarda tiroid fonksiyonları ile ilişkili metabolik ve hormonal değişiklikler dislipidemi ve hepatositistozis ile ilişkili olabilir (Prevalence of Dyslipidemia and Associated Factors in Obese Children and AdolescentsElmaoğulları S1 Tepe D Uccedilaktuumlrk SA Karaca Kara F Demirel F J Clin Res Pediatr Endocrinol 2015 Sep 57(3)228-34 doi 104274jcrpe1867)
bull TC Sağlık Bakanlığı Stratejik Plan 2014 ndash 2017 iccedilerisinde ldquoStratejik Amaccedil 1 Sağlığa youmlnelik risklerden birey ve toplumu korumak ve sağlıklı hayat tarzını teşvik etmekrdquo
bull TC Kalkınma Bakanlığı Onuncu Kalkınma Planı 2014-2018 oumlncelikli programlardan 121 Sağlıklı Yaşam ve Hareketlilik Programı
bull 23122014 tarih ve 29214 sayılı Resmi Gazetede Başbakanlık Genelgesi olarak yayımlanan ldquoCcedilok Paydaşlı Sağlık Sorumluluğunu Geliştirme Programırdquo hedefi iccedilerisinde de sağlıklı beslenme ve hareketli hayat teşviklerine yer verilmiştir
A Tuumlrkiye Obezite ile Muumlcadele ve Kontrol Programı Youmlnetiminin Oluşturulması ve Politika Geliştirilmesi
B Obezitenin Oumlnlenmesine Youmlnelik Ccedilalışmalar -MEB Tarım Bakanlığı Belediyeler RTUumlK Medya
bull Farkındalık Ccedilalışmaları bull EğitimlerMateryal geliştirme bull Mevzuat duumlzenlemeleri ve rehberler
C Sağlık Kuruluşlarında Obezitenin Teşhisi ve Tedavisine Youmlnelik Oumlnlemler
D İzleme ve Değerlendirme
SAĞLIK BAKANLIĞI CcedilALIŞMALARI
bull A3 Ulusal ve Yerel Duumlzeyde Mevcut Durumun Saptanması ve Yapılacak Araştırmaların Desteklenmesi Strateji 4 Oumlzel gruplara youmlnelik (gebe ve emzikliler Bebek ve ccedilocuklar okul ccedilağı ccedilocukları yaşlılar sağlık ccedilalışanları vb) beslenme araştırmalarının yapılması
bull B1 Toplumun Obezite Yeterli ve Dengeli Beslenme ve Fiziksel Aktivite Konularında Bilgilendirilmesi ve Bilinccedillendirilmesi
bull Strateji 3 Koruyucu sağlık ve aile hekimliği hizmetleri kapsamında oumlncelikli olarak risk gruplarına (bebekler ccedilocuklar gebe ve emzikliler yaşlılar engelliler sigarayı bırakanlar vb) youmlnelik obezite ile muumlcadele uygulamalarının yaygınlaştırılması
bull Aktiviteler
bull 31 Bebeklerin doğumdan itibaren ilk 6 ay sadece anne suumltuuml ile beslenmesi 6 Aydan itibaren anne suumltuuml ile birlikte uygun ek besinlere başlanması ve iki yaşına kadar anne suumltuuml ile beslenmesinin teşvik edilmesine oumlzendirilmesi iccedilin bilgilendirme ccedilalışmalarının yapılması
bull 32 Gebe ve emziklilik doumlnemi kadınların duumlzenli aralıklarla sağlık kuruluşlarına başvurarak vuumlcut ağırlığı kontroluuml ile ilgili danışmanlık hizmetlerinden yararlanmalarının sağlanması iccedilin bilgilendirme ccedilalışmalarının yapılması
bull A2 Obezite İle Muumlcadelenin Youmlnetilmesinde Finansal Duumlzenlemeler
bull 21 Uumllke genelinde risk gruplarına (ccedilocuklar gebe ve emzikliler yaşlılar vb) youmlnelik yeterli ve dengeli beslenmeyi sağlayıcı nitelikte gıda maddelerine erişim imkanlarının teşvikine youmlnelik mevzuat yapılabilmesi iccedilin gerekli koordinasyonun sağlanması
bull 33 Yerel youmlnetimler tarafından oumlzellikle risk gruplarına (ccedilocuklar kadınlar gebeler engelliler yaşlılar vb) youmlnelik spor tesislerinin ve rekreasyonalanlarının oluşturulması ve oumldenek ayrılması
bull B2 Okullarda Obezite ile Muumlcadelede Yeterli ve Dengeli Beslenme ve Duumlzenli Fiziksel Aktivite Alışkanlığının Kazandırılması
bull Hedefler bull 1 oumlğretmen ve oumlğrencileri yeterli ve dengeli
beslenme ve fiziksel aktivite konularında bilgilendirmek
bull 2 aile okul ve medya işbirliği ile ilkoumlğretim ortaoumlğretim ve uumlniversitelerde ccedilocukların ve genccedillerin fiziksel aktivite spor faaliyetleri ve sosyal
bull aktivitelere youmlnlendirilmesini sağlamak bull 3 okullardaki fiziksel aktivite imkanlarını
buumltccedile imkanlarını da dikkate alarak arttırmak bull 4 okullarda verilen beslenme hizmetlerinde
denetimleri etkin şekilde yuumlruumltmek ve standardizasyonu sağlamak
bull 5 fazla kiloluluk prevalansını ccedilocuklarda 10 adolesanlarda 5rsquoe kadar azaltmak
ULUSAL FİZİKSEL AKTİVİTE REHBERİ
26
beslenmegovtr fizikselaktivitegovtr
27
bull DSOuml işbirliğinde Ulusal Fiziksel Aktivite Rehberi laquoccedilocuk-yetişkin yaşlı-engelliraquo
olmak uumlzere doumlrt farklı gruba youmlnelik hazırlanmıştır
bull Goumlrme engelliler iccedilin Tuumlrkiye Fiziksel Aktivite Rehberi Braille alfabesi olarak da
basılmıştır
Tuumlrkiye Beslenme Rehberi (TUumlBER) 2015
bull Boumlluumlm 7 Anne suumltuumlnuumln
korunması desteklenmesi ve gelişmesi tamamlayıcı beslenme
bull Boumlluumlm 8 Yaşam suumlrecinde beslenmenin oumlnemi ve enerji dengesi
ndash Gebelik ve emziklilik doumlneminde beslenme
- Okul oumlncesi doumlnemde beslenme
bull bu grupların enerji ve besin oumlgeleri gereksinimleri verilmiştir
bull Yaş grupları gebe ve emzikliler iccedilin enerji değerleri hesaplanmış oumlrnek menuumller bulunmaktadır
bull
Tablo 72 Altı ay-2 yaş grubu ccedilocukların enerji ve besin oumlgeleri gereksinmesi (IOM)
Yaş
(ay)
Enerji
(kkal)
Protein
(gkg)
Posa
(g)
A vit
(mcg)
D vit
(mcg)
E vit
(mg)
K vit
(mg)
C vit
(mg)
B1
(mg)
B2
(mg)
Niasin
(mg)
B6
(mg)
Folat
(mcg)
B12
(mcg)
0-6 Gereksinme anne suumltuuml ile karşılanır D vitamini ve demir desteği verilir (uumllke politikası)
6-12 710 16-20 - 500 10 5 25 50 03 03 4 03 80 05
12-24 1250 12-15 19 300 15 6 30 60 05 04 6 05 150 09
Tablo 72 (devam) Altı ay-2 yaş grubu ccedilocukların enerji ve besin oumlgeleri gereksinmesi
Yaş
(ay)
Pantotenik
asit (mg)
Biotin
(mcg)
Kolin
(mg)
Kalsiy
um
(mg)
Fosfor
(mg)
Demir
(mg)
Ccedilinko
(mg)
İyot
(mcg)
Flor
(mg)
Magnezy
um
(mg)
Manga
nez
(mg)
Krom
(mcg)
0-6 Gereksinme anne suumltuuml ile karşılanır D vitamini ve demir desteği verilir (uumllke politikası)
6-12 18 6 150 600 270 11 3 130 05 75 06 55
12-23 20 80 200 700 460 7 3 90 07 80 12 11
Ek 57 Gebe Kadin (25 yaş 8 aylık gebe)
Sabah Kahvaltısı 1 su bardağı suumlt
1 haşlanmış yumurta
1 yemek kaşığı pekmez
1 tatlı kaşığı tahin
Soumlğuumlş sebze
2 ince dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (kuşluk) 1 orta boy elma
4 adet ceviz
Oumlğle Yemeği 1 porsiyon et haşlama
1 porsiyon zeytinyağlı taze fasuumllye
1 porsiyon peynirli makarna
1 kase yoğurt
Mevsim salata
2 ince dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (ikindi) 1 kase muhallebi
Akşam Yemeği 1 kase domates ccedilorbası
1 porsiyon orman kebabı
2 dilim peynirli kol boumlreği
1 kase kuru kayısı hoşafı
Mevsim salata
1 ince dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (gece) 12 kase yoğurt
1 orta boy elma
Ek 58 Emziren Anne (30 yaş 3 aylık bebek)
Sabah Kahvaltısı 1 su bardağı suumlt
1 porsiyon beyaz peynir
1 adet haşlanmış yumurta
3-4 adet zeytin
1 yemek kaşığı pekmez
1 tatlı kaşığı tahin
Soumlğuumlş sebze
2 orta dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (kuşluk)
1 orta boy elma
12 su bardağı suumlt
Oumlğle Yemeği 1 kase sebze ccedilorba
1 porsiyon kıymalı semiz otu (yoğurtlu)
1 porsiyon soslu spaghetti
Mevsim salata
1 orta dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (ikindi) 1 adet peynirli tost
1 su bardağı ayran
Akşam Yemeği 1 kase tarhana ccedilorbası
1 porsiyon balık buğulama
1 porsiyon zeytinyağlı barbunya
1 dilim helva
Mevsim salata
1 orta dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (gece) 1 orta boy portakal
frac12 kase yoğurt
Gebe Bilgilendirme Sınıfı
bull25092014 tarihli ve 201428 Sayılı Genelgesi yayınlanmıştır Genelgenin yayınlanmasının akabinde uumlniversiteler eğitim araştırma hastaneleri ilgili meslek kuruluşları ve THSK Kadın ve Uumlreme Sağlığı Obezite Diyabet ve Metabolik Hastalıklar Daire Başkanlığımız temsilcilerinden muumlteşekkil Eğitim Ekibi tarafından
bull29-30 Eyluumll-1Ekim 2014 tarihlerinde Bolu ilinde 30
bull22-24 Ekim 2014 tarihleri arasında da Malatya ilinde 26 olmak uumlzere toplam 56 Sağlık Eğitimcisinin eğitimi gerccedilekleştirilmiştir
bullBu eğitimde Daire Başkanlığımız laquoGebelikte Beslenme ve Nutrisyonel Destekraquo konusunda sunumlarla destek vermiştir
Toplu beslenme sistemleri
bull Okullar
bull laquoSağlık Dostu Okulraquo
bull Hastaneler
bull Kurumlar
bull Uumlniversiteler
bull Cezaevleri
bull
bull Kreşlerde beslenme
bull Beslenme Dostu Kreş
bull Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığırsquona bağlı olan
ndash oumlzel kreş(0-36 ay)
ndash Guumlnduumlz Bakımevleri(37-66 ay)
ndash Ccedilocuk Kuluumlbuuml(6-12 yaş)
SONUCcedil
bull Ccedilocuk ve Yetişkin obezitesini oumlnlemek iccedilin ilk 1000 guumln
sağlıklı beslenme
bull Gebelikde beslenme ve fizik aktivite oumlnemlidir
ANCAK
Sağlığın korunması ve geliştirilmesi Sağlık Bakanlığının temel
goumlrevidir tek başına Sağlık Bakanlığı sorumluluğu ile gerccedilekleşemez
bull Sağlıklı birey ve toplum hedefine ulaşan yolda
bull oumlnemli kavşaklar
ndash Tuumlm Politikalarda Sağlık
ndash Tek Sağlık
ndash Sağlığa yatırım
ndash Sektoumlrlerarası İşbirliği
37
bull TC Sağlık Bakanlığı Stratejik Plan 2014 ndash 2017 iccedilerisinde ldquoStratejik Amaccedil 1 Sağlığa youmlnelik risklerden birey ve toplumu korumak ve sağlıklı hayat tarzını teşvik etmekrdquo
bull TC Kalkınma Bakanlığı Onuncu Kalkınma Planı 2014-2018 oumlncelikli programlardan 121 Sağlıklı Yaşam ve Hareketlilik Programı
bull 23122014 tarih ve 29214 sayılı Resmi Gazetede Başbakanlık Genelgesi olarak yayımlanan ldquoCcedilok Paydaşlı Sağlık Sorumluluğunu Geliştirme Programırdquo hedefi iccedilerisinde de sağlıklı beslenme ve hareketli hayat teşviklerine yer verilmiştir
A Tuumlrkiye Obezite ile Muumlcadele ve Kontrol Programı Youmlnetiminin Oluşturulması ve Politika Geliştirilmesi
B Obezitenin Oumlnlenmesine Youmlnelik Ccedilalışmalar -MEB Tarım Bakanlığı Belediyeler RTUumlK Medya
bull Farkındalık Ccedilalışmaları bull EğitimlerMateryal geliştirme bull Mevzuat duumlzenlemeleri ve rehberler
C Sağlık Kuruluşlarında Obezitenin Teşhisi ve Tedavisine Youmlnelik Oumlnlemler
D İzleme ve Değerlendirme
SAĞLIK BAKANLIĞI CcedilALIŞMALARI
bull A3 Ulusal ve Yerel Duumlzeyde Mevcut Durumun Saptanması ve Yapılacak Araştırmaların Desteklenmesi Strateji 4 Oumlzel gruplara youmlnelik (gebe ve emzikliler Bebek ve ccedilocuklar okul ccedilağı ccedilocukları yaşlılar sağlık ccedilalışanları vb) beslenme araştırmalarının yapılması
bull B1 Toplumun Obezite Yeterli ve Dengeli Beslenme ve Fiziksel Aktivite Konularında Bilgilendirilmesi ve Bilinccedillendirilmesi
bull Strateji 3 Koruyucu sağlık ve aile hekimliği hizmetleri kapsamında oumlncelikli olarak risk gruplarına (bebekler ccedilocuklar gebe ve emzikliler yaşlılar engelliler sigarayı bırakanlar vb) youmlnelik obezite ile muumlcadele uygulamalarının yaygınlaştırılması
bull Aktiviteler
bull 31 Bebeklerin doğumdan itibaren ilk 6 ay sadece anne suumltuuml ile beslenmesi 6 Aydan itibaren anne suumltuuml ile birlikte uygun ek besinlere başlanması ve iki yaşına kadar anne suumltuuml ile beslenmesinin teşvik edilmesine oumlzendirilmesi iccedilin bilgilendirme ccedilalışmalarının yapılması
bull 32 Gebe ve emziklilik doumlnemi kadınların duumlzenli aralıklarla sağlık kuruluşlarına başvurarak vuumlcut ağırlığı kontroluuml ile ilgili danışmanlık hizmetlerinden yararlanmalarının sağlanması iccedilin bilgilendirme ccedilalışmalarının yapılması
bull A2 Obezite İle Muumlcadelenin Youmlnetilmesinde Finansal Duumlzenlemeler
bull 21 Uumllke genelinde risk gruplarına (ccedilocuklar gebe ve emzikliler yaşlılar vb) youmlnelik yeterli ve dengeli beslenmeyi sağlayıcı nitelikte gıda maddelerine erişim imkanlarının teşvikine youmlnelik mevzuat yapılabilmesi iccedilin gerekli koordinasyonun sağlanması
bull 33 Yerel youmlnetimler tarafından oumlzellikle risk gruplarına (ccedilocuklar kadınlar gebeler engelliler yaşlılar vb) youmlnelik spor tesislerinin ve rekreasyonalanlarının oluşturulması ve oumldenek ayrılması
bull B2 Okullarda Obezite ile Muumlcadelede Yeterli ve Dengeli Beslenme ve Duumlzenli Fiziksel Aktivite Alışkanlığının Kazandırılması
bull Hedefler bull 1 oumlğretmen ve oumlğrencileri yeterli ve dengeli
beslenme ve fiziksel aktivite konularında bilgilendirmek
bull 2 aile okul ve medya işbirliği ile ilkoumlğretim ortaoumlğretim ve uumlniversitelerde ccedilocukların ve genccedillerin fiziksel aktivite spor faaliyetleri ve sosyal
bull aktivitelere youmlnlendirilmesini sağlamak bull 3 okullardaki fiziksel aktivite imkanlarını
buumltccedile imkanlarını da dikkate alarak arttırmak bull 4 okullarda verilen beslenme hizmetlerinde
denetimleri etkin şekilde yuumlruumltmek ve standardizasyonu sağlamak
bull 5 fazla kiloluluk prevalansını ccedilocuklarda 10 adolesanlarda 5rsquoe kadar azaltmak
ULUSAL FİZİKSEL AKTİVİTE REHBERİ
26
beslenmegovtr fizikselaktivitegovtr
27
bull DSOuml işbirliğinde Ulusal Fiziksel Aktivite Rehberi laquoccedilocuk-yetişkin yaşlı-engelliraquo
olmak uumlzere doumlrt farklı gruba youmlnelik hazırlanmıştır
bull Goumlrme engelliler iccedilin Tuumlrkiye Fiziksel Aktivite Rehberi Braille alfabesi olarak da
basılmıştır
Tuumlrkiye Beslenme Rehberi (TUumlBER) 2015
bull Boumlluumlm 7 Anne suumltuumlnuumln
korunması desteklenmesi ve gelişmesi tamamlayıcı beslenme
bull Boumlluumlm 8 Yaşam suumlrecinde beslenmenin oumlnemi ve enerji dengesi
ndash Gebelik ve emziklilik doumlneminde beslenme
- Okul oumlncesi doumlnemde beslenme
bull bu grupların enerji ve besin oumlgeleri gereksinimleri verilmiştir
bull Yaş grupları gebe ve emzikliler iccedilin enerji değerleri hesaplanmış oumlrnek menuumller bulunmaktadır
bull
Tablo 72 Altı ay-2 yaş grubu ccedilocukların enerji ve besin oumlgeleri gereksinmesi (IOM)
Yaş
(ay)
Enerji
(kkal)
Protein
(gkg)
Posa
(g)
A vit
(mcg)
D vit
(mcg)
E vit
(mg)
K vit
(mg)
C vit
(mg)
B1
(mg)
B2
(mg)
Niasin
(mg)
B6
(mg)
Folat
(mcg)
B12
(mcg)
0-6 Gereksinme anne suumltuuml ile karşılanır D vitamini ve demir desteği verilir (uumllke politikası)
6-12 710 16-20 - 500 10 5 25 50 03 03 4 03 80 05
12-24 1250 12-15 19 300 15 6 30 60 05 04 6 05 150 09
Tablo 72 (devam) Altı ay-2 yaş grubu ccedilocukların enerji ve besin oumlgeleri gereksinmesi
Yaş
(ay)
Pantotenik
asit (mg)
Biotin
(mcg)
Kolin
(mg)
Kalsiy
um
(mg)
Fosfor
(mg)
Demir
(mg)
Ccedilinko
(mg)
İyot
(mcg)
Flor
(mg)
Magnezy
um
(mg)
Manga
nez
(mg)
Krom
(mcg)
0-6 Gereksinme anne suumltuuml ile karşılanır D vitamini ve demir desteği verilir (uumllke politikası)
6-12 18 6 150 600 270 11 3 130 05 75 06 55
12-23 20 80 200 700 460 7 3 90 07 80 12 11
Ek 57 Gebe Kadin (25 yaş 8 aylık gebe)
Sabah Kahvaltısı 1 su bardağı suumlt
1 haşlanmış yumurta
1 yemek kaşığı pekmez
1 tatlı kaşığı tahin
Soumlğuumlş sebze
2 ince dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (kuşluk) 1 orta boy elma
4 adet ceviz
Oumlğle Yemeği 1 porsiyon et haşlama
1 porsiyon zeytinyağlı taze fasuumllye
1 porsiyon peynirli makarna
1 kase yoğurt
Mevsim salata
2 ince dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (ikindi) 1 kase muhallebi
Akşam Yemeği 1 kase domates ccedilorbası
1 porsiyon orman kebabı
2 dilim peynirli kol boumlreği
1 kase kuru kayısı hoşafı
Mevsim salata
1 ince dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (gece) 12 kase yoğurt
1 orta boy elma
Ek 58 Emziren Anne (30 yaş 3 aylık bebek)
Sabah Kahvaltısı 1 su bardağı suumlt
1 porsiyon beyaz peynir
1 adet haşlanmış yumurta
3-4 adet zeytin
1 yemek kaşığı pekmez
1 tatlı kaşığı tahin
Soumlğuumlş sebze
2 orta dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (kuşluk)
1 orta boy elma
12 su bardağı suumlt
Oumlğle Yemeği 1 kase sebze ccedilorba
1 porsiyon kıymalı semiz otu (yoğurtlu)
1 porsiyon soslu spaghetti
Mevsim salata
1 orta dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (ikindi) 1 adet peynirli tost
1 su bardağı ayran
Akşam Yemeği 1 kase tarhana ccedilorbası
1 porsiyon balık buğulama
1 porsiyon zeytinyağlı barbunya
1 dilim helva
Mevsim salata
1 orta dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (gece) 1 orta boy portakal
frac12 kase yoğurt
Gebe Bilgilendirme Sınıfı
bull25092014 tarihli ve 201428 Sayılı Genelgesi yayınlanmıştır Genelgenin yayınlanmasının akabinde uumlniversiteler eğitim araştırma hastaneleri ilgili meslek kuruluşları ve THSK Kadın ve Uumlreme Sağlığı Obezite Diyabet ve Metabolik Hastalıklar Daire Başkanlığımız temsilcilerinden muumlteşekkil Eğitim Ekibi tarafından
bull29-30 Eyluumll-1Ekim 2014 tarihlerinde Bolu ilinde 30
bull22-24 Ekim 2014 tarihleri arasında da Malatya ilinde 26 olmak uumlzere toplam 56 Sağlık Eğitimcisinin eğitimi gerccedilekleştirilmiştir
bullBu eğitimde Daire Başkanlığımız laquoGebelikte Beslenme ve Nutrisyonel Destekraquo konusunda sunumlarla destek vermiştir
Toplu beslenme sistemleri
bull Okullar
bull laquoSağlık Dostu Okulraquo
bull Hastaneler
bull Kurumlar
bull Uumlniversiteler
bull Cezaevleri
bull
bull Kreşlerde beslenme
bull Beslenme Dostu Kreş
bull Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığırsquona bağlı olan
ndash oumlzel kreş(0-36 ay)
ndash Guumlnduumlz Bakımevleri(37-66 ay)
ndash Ccedilocuk Kuluumlbuuml(6-12 yaş)
SONUCcedil
bull Ccedilocuk ve Yetişkin obezitesini oumlnlemek iccedilin ilk 1000 guumln
sağlıklı beslenme
bull Gebelikde beslenme ve fizik aktivite oumlnemlidir
ANCAK
Sağlığın korunması ve geliştirilmesi Sağlık Bakanlığının temel
goumlrevidir tek başına Sağlık Bakanlığı sorumluluğu ile gerccedilekleşemez
bull Sağlıklı birey ve toplum hedefine ulaşan yolda
bull oumlnemli kavşaklar
ndash Tuumlm Politikalarda Sağlık
ndash Tek Sağlık
ndash Sağlığa yatırım
ndash Sektoumlrlerarası İşbirliği
37
bull A3 Ulusal ve Yerel Duumlzeyde Mevcut Durumun Saptanması ve Yapılacak Araştırmaların Desteklenmesi Strateji 4 Oumlzel gruplara youmlnelik (gebe ve emzikliler Bebek ve ccedilocuklar okul ccedilağı ccedilocukları yaşlılar sağlık ccedilalışanları vb) beslenme araştırmalarının yapılması
bull B1 Toplumun Obezite Yeterli ve Dengeli Beslenme ve Fiziksel Aktivite Konularında Bilgilendirilmesi ve Bilinccedillendirilmesi
bull Strateji 3 Koruyucu sağlık ve aile hekimliği hizmetleri kapsamında oumlncelikli olarak risk gruplarına (bebekler ccedilocuklar gebe ve emzikliler yaşlılar engelliler sigarayı bırakanlar vb) youmlnelik obezite ile muumlcadele uygulamalarının yaygınlaştırılması
bull Aktiviteler
bull 31 Bebeklerin doğumdan itibaren ilk 6 ay sadece anne suumltuuml ile beslenmesi 6 Aydan itibaren anne suumltuuml ile birlikte uygun ek besinlere başlanması ve iki yaşına kadar anne suumltuuml ile beslenmesinin teşvik edilmesine oumlzendirilmesi iccedilin bilgilendirme ccedilalışmalarının yapılması
bull 32 Gebe ve emziklilik doumlnemi kadınların duumlzenli aralıklarla sağlık kuruluşlarına başvurarak vuumlcut ağırlığı kontroluuml ile ilgili danışmanlık hizmetlerinden yararlanmalarının sağlanması iccedilin bilgilendirme ccedilalışmalarının yapılması
bull A2 Obezite İle Muumlcadelenin Youmlnetilmesinde Finansal Duumlzenlemeler
bull 21 Uumllke genelinde risk gruplarına (ccedilocuklar gebe ve emzikliler yaşlılar vb) youmlnelik yeterli ve dengeli beslenmeyi sağlayıcı nitelikte gıda maddelerine erişim imkanlarının teşvikine youmlnelik mevzuat yapılabilmesi iccedilin gerekli koordinasyonun sağlanması
bull 33 Yerel youmlnetimler tarafından oumlzellikle risk gruplarına (ccedilocuklar kadınlar gebeler engelliler yaşlılar vb) youmlnelik spor tesislerinin ve rekreasyonalanlarının oluşturulması ve oumldenek ayrılması
bull B2 Okullarda Obezite ile Muumlcadelede Yeterli ve Dengeli Beslenme ve Duumlzenli Fiziksel Aktivite Alışkanlığının Kazandırılması
bull Hedefler bull 1 oumlğretmen ve oumlğrencileri yeterli ve dengeli
beslenme ve fiziksel aktivite konularında bilgilendirmek
bull 2 aile okul ve medya işbirliği ile ilkoumlğretim ortaoumlğretim ve uumlniversitelerde ccedilocukların ve genccedillerin fiziksel aktivite spor faaliyetleri ve sosyal
bull aktivitelere youmlnlendirilmesini sağlamak bull 3 okullardaki fiziksel aktivite imkanlarını
buumltccedile imkanlarını da dikkate alarak arttırmak bull 4 okullarda verilen beslenme hizmetlerinde
denetimleri etkin şekilde yuumlruumltmek ve standardizasyonu sağlamak
bull 5 fazla kiloluluk prevalansını ccedilocuklarda 10 adolesanlarda 5rsquoe kadar azaltmak
ULUSAL FİZİKSEL AKTİVİTE REHBERİ
26
beslenmegovtr fizikselaktivitegovtr
27
bull DSOuml işbirliğinde Ulusal Fiziksel Aktivite Rehberi laquoccedilocuk-yetişkin yaşlı-engelliraquo
olmak uumlzere doumlrt farklı gruba youmlnelik hazırlanmıştır
bull Goumlrme engelliler iccedilin Tuumlrkiye Fiziksel Aktivite Rehberi Braille alfabesi olarak da
basılmıştır
Tuumlrkiye Beslenme Rehberi (TUumlBER) 2015
bull Boumlluumlm 7 Anne suumltuumlnuumln
korunması desteklenmesi ve gelişmesi tamamlayıcı beslenme
bull Boumlluumlm 8 Yaşam suumlrecinde beslenmenin oumlnemi ve enerji dengesi
ndash Gebelik ve emziklilik doumlneminde beslenme
- Okul oumlncesi doumlnemde beslenme
bull bu grupların enerji ve besin oumlgeleri gereksinimleri verilmiştir
bull Yaş grupları gebe ve emzikliler iccedilin enerji değerleri hesaplanmış oumlrnek menuumller bulunmaktadır
bull
Tablo 72 Altı ay-2 yaş grubu ccedilocukların enerji ve besin oumlgeleri gereksinmesi (IOM)
Yaş
(ay)
Enerji
(kkal)
Protein
(gkg)
Posa
(g)
A vit
(mcg)
D vit
(mcg)
E vit
(mg)
K vit
(mg)
C vit
(mg)
B1
(mg)
B2
(mg)
Niasin
(mg)
B6
(mg)
Folat
(mcg)
B12
(mcg)
0-6 Gereksinme anne suumltuuml ile karşılanır D vitamini ve demir desteği verilir (uumllke politikası)
6-12 710 16-20 - 500 10 5 25 50 03 03 4 03 80 05
12-24 1250 12-15 19 300 15 6 30 60 05 04 6 05 150 09
Tablo 72 (devam) Altı ay-2 yaş grubu ccedilocukların enerji ve besin oumlgeleri gereksinmesi
Yaş
(ay)
Pantotenik
asit (mg)
Biotin
(mcg)
Kolin
(mg)
Kalsiy
um
(mg)
Fosfor
(mg)
Demir
(mg)
Ccedilinko
(mg)
İyot
(mcg)
Flor
(mg)
Magnezy
um
(mg)
Manga
nez
(mg)
Krom
(mcg)
0-6 Gereksinme anne suumltuuml ile karşılanır D vitamini ve demir desteği verilir (uumllke politikası)
6-12 18 6 150 600 270 11 3 130 05 75 06 55
12-23 20 80 200 700 460 7 3 90 07 80 12 11
Ek 57 Gebe Kadin (25 yaş 8 aylık gebe)
Sabah Kahvaltısı 1 su bardağı suumlt
1 haşlanmış yumurta
1 yemek kaşığı pekmez
1 tatlı kaşığı tahin
Soumlğuumlş sebze
2 ince dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (kuşluk) 1 orta boy elma
4 adet ceviz
Oumlğle Yemeği 1 porsiyon et haşlama
1 porsiyon zeytinyağlı taze fasuumllye
1 porsiyon peynirli makarna
1 kase yoğurt
Mevsim salata
2 ince dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (ikindi) 1 kase muhallebi
Akşam Yemeği 1 kase domates ccedilorbası
1 porsiyon orman kebabı
2 dilim peynirli kol boumlreği
1 kase kuru kayısı hoşafı
Mevsim salata
1 ince dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (gece) 12 kase yoğurt
1 orta boy elma
Ek 58 Emziren Anne (30 yaş 3 aylık bebek)
Sabah Kahvaltısı 1 su bardağı suumlt
1 porsiyon beyaz peynir
1 adet haşlanmış yumurta
3-4 adet zeytin
1 yemek kaşığı pekmez
1 tatlı kaşığı tahin
Soumlğuumlş sebze
2 orta dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (kuşluk)
1 orta boy elma
12 su bardağı suumlt
Oumlğle Yemeği 1 kase sebze ccedilorba
1 porsiyon kıymalı semiz otu (yoğurtlu)
1 porsiyon soslu spaghetti
Mevsim salata
1 orta dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (ikindi) 1 adet peynirli tost
1 su bardağı ayran
Akşam Yemeği 1 kase tarhana ccedilorbası
1 porsiyon balık buğulama
1 porsiyon zeytinyağlı barbunya
1 dilim helva
Mevsim salata
1 orta dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (gece) 1 orta boy portakal
frac12 kase yoğurt
Gebe Bilgilendirme Sınıfı
bull25092014 tarihli ve 201428 Sayılı Genelgesi yayınlanmıştır Genelgenin yayınlanmasının akabinde uumlniversiteler eğitim araştırma hastaneleri ilgili meslek kuruluşları ve THSK Kadın ve Uumlreme Sağlığı Obezite Diyabet ve Metabolik Hastalıklar Daire Başkanlığımız temsilcilerinden muumlteşekkil Eğitim Ekibi tarafından
bull29-30 Eyluumll-1Ekim 2014 tarihlerinde Bolu ilinde 30
bull22-24 Ekim 2014 tarihleri arasında da Malatya ilinde 26 olmak uumlzere toplam 56 Sağlık Eğitimcisinin eğitimi gerccedilekleştirilmiştir
bullBu eğitimde Daire Başkanlığımız laquoGebelikte Beslenme ve Nutrisyonel Destekraquo konusunda sunumlarla destek vermiştir
Toplu beslenme sistemleri
bull Okullar
bull laquoSağlık Dostu Okulraquo
bull Hastaneler
bull Kurumlar
bull Uumlniversiteler
bull Cezaevleri
bull
bull Kreşlerde beslenme
bull Beslenme Dostu Kreş
bull Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığırsquona bağlı olan
ndash oumlzel kreş(0-36 ay)
ndash Guumlnduumlz Bakımevleri(37-66 ay)
ndash Ccedilocuk Kuluumlbuuml(6-12 yaş)
SONUCcedil
bull Ccedilocuk ve Yetişkin obezitesini oumlnlemek iccedilin ilk 1000 guumln
sağlıklı beslenme
bull Gebelikde beslenme ve fizik aktivite oumlnemlidir
ANCAK
Sağlığın korunması ve geliştirilmesi Sağlık Bakanlığının temel
goumlrevidir tek başına Sağlık Bakanlığı sorumluluğu ile gerccedilekleşemez
bull Sağlıklı birey ve toplum hedefine ulaşan yolda
bull oumlnemli kavşaklar
ndash Tuumlm Politikalarda Sağlık
ndash Tek Sağlık
ndash Sağlığa yatırım
ndash Sektoumlrlerarası İşbirliği
37
bull A2 Obezite İle Muumlcadelenin Youmlnetilmesinde Finansal Duumlzenlemeler
bull 21 Uumllke genelinde risk gruplarına (ccedilocuklar gebe ve emzikliler yaşlılar vb) youmlnelik yeterli ve dengeli beslenmeyi sağlayıcı nitelikte gıda maddelerine erişim imkanlarının teşvikine youmlnelik mevzuat yapılabilmesi iccedilin gerekli koordinasyonun sağlanması
bull 33 Yerel youmlnetimler tarafından oumlzellikle risk gruplarına (ccedilocuklar kadınlar gebeler engelliler yaşlılar vb) youmlnelik spor tesislerinin ve rekreasyonalanlarının oluşturulması ve oumldenek ayrılması
bull B2 Okullarda Obezite ile Muumlcadelede Yeterli ve Dengeli Beslenme ve Duumlzenli Fiziksel Aktivite Alışkanlığının Kazandırılması
bull Hedefler bull 1 oumlğretmen ve oumlğrencileri yeterli ve dengeli
beslenme ve fiziksel aktivite konularında bilgilendirmek
bull 2 aile okul ve medya işbirliği ile ilkoumlğretim ortaoumlğretim ve uumlniversitelerde ccedilocukların ve genccedillerin fiziksel aktivite spor faaliyetleri ve sosyal
bull aktivitelere youmlnlendirilmesini sağlamak bull 3 okullardaki fiziksel aktivite imkanlarını
buumltccedile imkanlarını da dikkate alarak arttırmak bull 4 okullarda verilen beslenme hizmetlerinde
denetimleri etkin şekilde yuumlruumltmek ve standardizasyonu sağlamak
bull 5 fazla kiloluluk prevalansını ccedilocuklarda 10 adolesanlarda 5rsquoe kadar azaltmak
ULUSAL FİZİKSEL AKTİVİTE REHBERİ
26
beslenmegovtr fizikselaktivitegovtr
27
bull DSOuml işbirliğinde Ulusal Fiziksel Aktivite Rehberi laquoccedilocuk-yetişkin yaşlı-engelliraquo
olmak uumlzere doumlrt farklı gruba youmlnelik hazırlanmıştır
bull Goumlrme engelliler iccedilin Tuumlrkiye Fiziksel Aktivite Rehberi Braille alfabesi olarak da
basılmıştır
Tuumlrkiye Beslenme Rehberi (TUumlBER) 2015
bull Boumlluumlm 7 Anne suumltuumlnuumln
korunması desteklenmesi ve gelişmesi tamamlayıcı beslenme
bull Boumlluumlm 8 Yaşam suumlrecinde beslenmenin oumlnemi ve enerji dengesi
ndash Gebelik ve emziklilik doumlneminde beslenme
- Okul oumlncesi doumlnemde beslenme
bull bu grupların enerji ve besin oumlgeleri gereksinimleri verilmiştir
bull Yaş grupları gebe ve emzikliler iccedilin enerji değerleri hesaplanmış oumlrnek menuumller bulunmaktadır
bull
Tablo 72 Altı ay-2 yaş grubu ccedilocukların enerji ve besin oumlgeleri gereksinmesi (IOM)
Yaş
(ay)
Enerji
(kkal)
Protein
(gkg)
Posa
(g)
A vit
(mcg)
D vit
(mcg)
E vit
(mg)
K vit
(mg)
C vit
(mg)
B1
(mg)
B2
(mg)
Niasin
(mg)
B6
(mg)
Folat
(mcg)
B12
(mcg)
0-6 Gereksinme anne suumltuuml ile karşılanır D vitamini ve demir desteği verilir (uumllke politikası)
6-12 710 16-20 - 500 10 5 25 50 03 03 4 03 80 05
12-24 1250 12-15 19 300 15 6 30 60 05 04 6 05 150 09
Tablo 72 (devam) Altı ay-2 yaş grubu ccedilocukların enerji ve besin oumlgeleri gereksinmesi
Yaş
(ay)
Pantotenik
asit (mg)
Biotin
(mcg)
Kolin
(mg)
Kalsiy
um
(mg)
Fosfor
(mg)
Demir
(mg)
Ccedilinko
(mg)
İyot
(mcg)
Flor
(mg)
Magnezy
um
(mg)
Manga
nez
(mg)
Krom
(mcg)
0-6 Gereksinme anne suumltuuml ile karşılanır D vitamini ve demir desteği verilir (uumllke politikası)
6-12 18 6 150 600 270 11 3 130 05 75 06 55
12-23 20 80 200 700 460 7 3 90 07 80 12 11
Ek 57 Gebe Kadin (25 yaş 8 aylık gebe)
Sabah Kahvaltısı 1 su bardağı suumlt
1 haşlanmış yumurta
1 yemek kaşığı pekmez
1 tatlı kaşığı tahin
Soumlğuumlş sebze
2 ince dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (kuşluk) 1 orta boy elma
4 adet ceviz
Oumlğle Yemeği 1 porsiyon et haşlama
1 porsiyon zeytinyağlı taze fasuumllye
1 porsiyon peynirli makarna
1 kase yoğurt
Mevsim salata
2 ince dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (ikindi) 1 kase muhallebi
Akşam Yemeği 1 kase domates ccedilorbası
1 porsiyon orman kebabı
2 dilim peynirli kol boumlreği
1 kase kuru kayısı hoşafı
Mevsim salata
1 ince dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (gece) 12 kase yoğurt
1 orta boy elma
Ek 58 Emziren Anne (30 yaş 3 aylık bebek)
Sabah Kahvaltısı 1 su bardağı suumlt
1 porsiyon beyaz peynir
1 adet haşlanmış yumurta
3-4 adet zeytin
1 yemek kaşığı pekmez
1 tatlı kaşığı tahin
Soumlğuumlş sebze
2 orta dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (kuşluk)
1 orta boy elma
12 su bardağı suumlt
Oumlğle Yemeği 1 kase sebze ccedilorba
1 porsiyon kıymalı semiz otu (yoğurtlu)
1 porsiyon soslu spaghetti
Mevsim salata
1 orta dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (ikindi) 1 adet peynirli tost
1 su bardağı ayran
Akşam Yemeği 1 kase tarhana ccedilorbası
1 porsiyon balık buğulama
1 porsiyon zeytinyağlı barbunya
1 dilim helva
Mevsim salata
1 orta dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (gece) 1 orta boy portakal
frac12 kase yoğurt
Gebe Bilgilendirme Sınıfı
bull25092014 tarihli ve 201428 Sayılı Genelgesi yayınlanmıştır Genelgenin yayınlanmasının akabinde uumlniversiteler eğitim araştırma hastaneleri ilgili meslek kuruluşları ve THSK Kadın ve Uumlreme Sağlığı Obezite Diyabet ve Metabolik Hastalıklar Daire Başkanlığımız temsilcilerinden muumlteşekkil Eğitim Ekibi tarafından
bull29-30 Eyluumll-1Ekim 2014 tarihlerinde Bolu ilinde 30
bull22-24 Ekim 2014 tarihleri arasında da Malatya ilinde 26 olmak uumlzere toplam 56 Sağlık Eğitimcisinin eğitimi gerccedilekleştirilmiştir
bullBu eğitimde Daire Başkanlığımız laquoGebelikte Beslenme ve Nutrisyonel Destekraquo konusunda sunumlarla destek vermiştir
Toplu beslenme sistemleri
bull Okullar
bull laquoSağlık Dostu Okulraquo
bull Hastaneler
bull Kurumlar
bull Uumlniversiteler
bull Cezaevleri
bull
bull Kreşlerde beslenme
bull Beslenme Dostu Kreş
bull Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığırsquona bağlı olan
ndash oumlzel kreş(0-36 ay)
ndash Guumlnduumlz Bakımevleri(37-66 ay)
ndash Ccedilocuk Kuluumlbuuml(6-12 yaş)
SONUCcedil
bull Ccedilocuk ve Yetişkin obezitesini oumlnlemek iccedilin ilk 1000 guumln
sağlıklı beslenme
bull Gebelikde beslenme ve fizik aktivite oumlnemlidir
ANCAK
Sağlığın korunması ve geliştirilmesi Sağlık Bakanlığının temel
goumlrevidir tek başına Sağlık Bakanlığı sorumluluğu ile gerccedilekleşemez
bull Sağlıklı birey ve toplum hedefine ulaşan yolda
bull oumlnemli kavşaklar
ndash Tuumlm Politikalarda Sağlık
ndash Tek Sağlık
ndash Sağlığa yatırım
ndash Sektoumlrlerarası İşbirliği
37
ULUSAL FİZİKSEL AKTİVİTE REHBERİ
26
beslenmegovtr fizikselaktivitegovtr
27
bull DSOuml işbirliğinde Ulusal Fiziksel Aktivite Rehberi laquoccedilocuk-yetişkin yaşlı-engelliraquo
olmak uumlzere doumlrt farklı gruba youmlnelik hazırlanmıştır
bull Goumlrme engelliler iccedilin Tuumlrkiye Fiziksel Aktivite Rehberi Braille alfabesi olarak da
basılmıştır
Tuumlrkiye Beslenme Rehberi (TUumlBER) 2015
bull Boumlluumlm 7 Anne suumltuumlnuumln
korunması desteklenmesi ve gelişmesi tamamlayıcı beslenme
bull Boumlluumlm 8 Yaşam suumlrecinde beslenmenin oumlnemi ve enerji dengesi
ndash Gebelik ve emziklilik doumlneminde beslenme
- Okul oumlncesi doumlnemde beslenme
bull bu grupların enerji ve besin oumlgeleri gereksinimleri verilmiştir
bull Yaş grupları gebe ve emzikliler iccedilin enerji değerleri hesaplanmış oumlrnek menuumller bulunmaktadır
bull
Tablo 72 Altı ay-2 yaş grubu ccedilocukların enerji ve besin oumlgeleri gereksinmesi (IOM)
Yaş
(ay)
Enerji
(kkal)
Protein
(gkg)
Posa
(g)
A vit
(mcg)
D vit
(mcg)
E vit
(mg)
K vit
(mg)
C vit
(mg)
B1
(mg)
B2
(mg)
Niasin
(mg)
B6
(mg)
Folat
(mcg)
B12
(mcg)
0-6 Gereksinme anne suumltuuml ile karşılanır D vitamini ve demir desteği verilir (uumllke politikası)
6-12 710 16-20 - 500 10 5 25 50 03 03 4 03 80 05
12-24 1250 12-15 19 300 15 6 30 60 05 04 6 05 150 09
Tablo 72 (devam) Altı ay-2 yaş grubu ccedilocukların enerji ve besin oumlgeleri gereksinmesi
Yaş
(ay)
Pantotenik
asit (mg)
Biotin
(mcg)
Kolin
(mg)
Kalsiy
um
(mg)
Fosfor
(mg)
Demir
(mg)
Ccedilinko
(mg)
İyot
(mcg)
Flor
(mg)
Magnezy
um
(mg)
Manga
nez
(mg)
Krom
(mcg)
0-6 Gereksinme anne suumltuuml ile karşılanır D vitamini ve demir desteği verilir (uumllke politikası)
6-12 18 6 150 600 270 11 3 130 05 75 06 55
12-23 20 80 200 700 460 7 3 90 07 80 12 11
Ek 57 Gebe Kadin (25 yaş 8 aylık gebe)
Sabah Kahvaltısı 1 su bardağı suumlt
1 haşlanmış yumurta
1 yemek kaşığı pekmez
1 tatlı kaşığı tahin
Soumlğuumlş sebze
2 ince dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (kuşluk) 1 orta boy elma
4 adet ceviz
Oumlğle Yemeği 1 porsiyon et haşlama
1 porsiyon zeytinyağlı taze fasuumllye
1 porsiyon peynirli makarna
1 kase yoğurt
Mevsim salata
2 ince dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (ikindi) 1 kase muhallebi
Akşam Yemeği 1 kase domates ccedilorbası
1 porsiyon orman kebabı
2 dilim peynirli kol boumlreği
1 kase kuru kayısı hoşafı
Mevsim salata
1 ince dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (gece) 12 kase yoğurt
1 orta boy elma
Ek 58 Emziren Anne (30 yaş 3 aylık bebek)
Sabah Kahvaltısı 1 su bardağı suumlt
1 porsiyon beyaz peynir
1 adet haşlanmış yumurta
3-4 adet zeytin
1 yemek kaşığı pekmez
1 tatlı kaşığı tahin
Soumlğuumlş sebze
2 orta dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (kuşluk)
1 orta boy elma
12 su bardağı suumlt
Oumlğle Yemeği 1 kase sebze ccedilorba
1 porsiyon kıymalı semiz otu (yoğurtlu)
1 porsiyon soslu spaghetti
Mevsim salata
1 orta dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (ikindi) 1 adet peynirli tost
1 su bardağı ayran
Akşam Yemeği 1 kase tarhana ccedilorbası
1 porsiyon balık buğulama
1 porsiyon zeytinyağlı barbunya
1 dilim helva
Mevsim salata
1 orta dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (gece) 1 orta boy portakal
frac12 kase yoğurt
Gebe Bilgilendirme Sınıfı
bull25092014 tarihli ve 201428 Sayılı Genelgesi yayınlanmıştır Genelgenin yayınlanmasının akabinde uumlniversiteler eğitim araştırma hastaneleri ilgili meslek kuruluşları ve THSK Kadın ve Uumlreme Sağlığı Obezite Diyabet ve Metabolik Hastalıklar Daire Başkanlığımız temsilcilerinden muumlteşekkil Eğitim Ekibi tarafından
bull29-30 Eyluumll-1Ekim 2014 tarihlerinde Bolu ilinde 30
bull22-24 Ekim 2014 tarihleri arasında da Malatya ilinde 26 olmak uumlzere toplam 56 Sağlık Eğitimcisinin eğitimi gerccedilekleştirilmiştir
bullBu eğitimde Daire Başkanlığımız laquoGebelikte Beslenme ve Nutrisyonel Destekraquo konusunda sunumlarla destek vermiştir
Toplu beslenme sistemleri
bull Okullar
bull laquoSağlık Dostu Okulraquo
bull Hastaneler
bull Kurumlar
bull Uumlniversiteler
bull Cezaevleri
bull
bull Kreşlerde beslenme
bull Beslenme Dostu Kreş
bull Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığırsquona bağlı olan
ndash oumlzel kreş(0-36 ay)
ndash Guumlnduumlz Bakımevleri(37-66 ay)
ndash Ccedilocuk Kuluumlbuuml(6-12 yaş)
SONUCcedil
bull Ccedilocuk ve Yetişkin obezitesini oumlnlemek iccedilin ilk 1000 guumln
sağlıklı beslenme
bull Gebelikde beslenme ve fizik aktivite oumlnemlidir
ANCAK
Sağlığın korunması ve geliştirilmesi Sağlık Bakanlığının temel
goumlrevidir tek başına Sağlık Bakanlığı sorumluluğu ile gerccedilekleşemez
bull Sağlıklı birey ve toplum hedefine ulaşan yolda
bull oumlnemli kavşaklar
ndash Tuumlm Politikalarda Sağlık
ndash Tek Sağlık
ndash Sağlığa yatırım
ndash Sektoumlrlerarası İşbirliği
37
27
bull DSOuml işbirliğinde Ulusal Fiziksel Aktivite Rehberi laquoccedilocuk-yetişkin yaşlı-engelliraquo
olmak uumlzere doumlrt farklı gruba youmlnelik hazırlanmıştır
bull Goumlrme engelliler iccedilin Tuumlrkiye Fiziksel Aktivite Rehberi Braille alfabesi olarak da
basılmıştır
Tuumlrkiye Beslenme Rehberi (TUumlBER) 2015
bull Boumlluumlm 7 Anne suumltuumlnuumln
korunması desteklenmesi ve gelişmesi tamamlayıcı beslenme
bull Boumlluumlm 8 Yaşam suumlrecinde beslenmenin oumlnemi ve enerji dengesi
ndash Gebelik ve emziklilik doumlneminde beslenme
- Okul oumlncesi doumlnemde beslenme
bull bu grupların enerji ve besin oumlgeleri gereksinimleri verilmiştir
bull Yaş grupları gebe ve emzikliler iccedilin enerji değerleri hesaplanmış oumlrnek menuumller bulunmaktadır
bull
Tablo 72 Altı ay-2 yaş grubu ccedilocukların enerji ve besin oumlgeleri gereksinmesi (IOM)
Yaş
(ay)
Enerji
(kkal)
Protein
(gkg)
Posa
(g)
A vit
(mcg)
D vit
(mcg)
E vit
(mg)
K vit
(mg)
C vit
(mg)
B1
(mg)
B2
(mg)
Niasin
(mg)
B6
(mg)
Folat
(mcg)
B12
(mcg)
0-6 Gereksinme anne suumltuuml ile karşılanır D vitamini ve demir desteği verilir (uumllke politikası)
6-12 710 16-20 - 500 10 5 25 50 03 03 4 03 80 05
12-24 1250 12-15 19 300 15 6 30 60 05 04 6 05 150 09
Tablo 72 (devam) Altı ay-2 yaş grubu ccedilocukların enerji ve besin oumlgeleri gereksinmesi
Yaş
(ay)
Pantotenik
asit (mg)
Biotin
(mcg)
Kolin
(mg)
Kalsiy
um
(mg)
Fosfor
(mg)
Demir
(mg)
Ccedilinko
(mg)
İyot
(mcg)
Flor
(mg)
Magnezy
um
(mg)
Manga
nez
(mg)
Krom
(mcg)
0-6 Gereksinme anne suumltuuml ile karşılanır D vitamini ve demir desteği verilir (uumllke politikası)
6-12 18 6 150 600 270 11 3 130 05 75 06 55
12-23 20 80 200 700 460 7 3 90 07 80 12 11
Ek 57 Gebe Kadin (25 yaş 8 aylık gebe)
Sabah Kahvaltısı 1 su bardağı suumlt
1 haşlanmış yumurta
1 yemek kaşığı pekmez
1 tatlı kaşığı tahin
Soumlğuumlş sebze
2 ince dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (kuşluk) 1 orta boy elma
4 adet ceviz
Oumlğle Yemeği 1 porsiyon et haşlama
1 porsiyon zeytinyağlı taze fasuumllye
1 porsiyon peynirli makarna
1 kase yoğurt
Mevsim salata
2 ince dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (ikindi) 1 kase muhallebi
Akşam Yemeği 1 kase domates ccedilorbası
1 porsiyon orman kebabı
2 dilim peynirli kol boumlreği
1 kase kuru kayısı hoşafı
Mevsim salata
1 ince dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (gece) 12 kase yoğurt
1 orta boy elma
Ek 58 Emziren Anne (30 yaş 3 aylık bebek)
Sabah Kahvaltısı 1 su bardağı suumlt
1 porsiyon beyaz peynir
1 adet haşlanmış yumurta
3-4 adet zeytin
1 yemek kaşığı pekmez
1 tatlı kaşığı tahin
Soumlğuumlş sebze
2 orta dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (kuşluk)
1 orta boy elma
12 su bardağı suumlt
Oumlğle Yemeği 1 kase sebze ccedilorba
1 porsiyon kıymalı semiz otu (yoğurtlu)
1 porsiyon soslu spaghetti
Mevsim salata
1 orta dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (ikindi) 1 adet peynirli tost
1 su bardağı ayran
Akşam Yemeği 1 kase tarhana ccedilorbası
1 porsiyon balık buğulama
1 porsiyon zeytinyağlı barbunya
1 dilim helva
Mevsim salata
1 orta dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (gece) 1 orta boy portakal
frac12 kase yoğurt
Gebe Bilgilendirme Sınıfı
bull25092014 tarihli ve 201428 Sayılı Genelgesi yayınlanmıştır Genelgenin yayınlanmasının akabinde uumlniversiteler eğitim araştırma hastaneleri ilgili meslek kuruluşları ve THSK Kadın ve Uumlreme Sağlığı Obezite Diyabet ve Metabolik Hastalıklar Daire Başkanlığımız temsilcilerinden muumlteşekkil Eğitim Ekibi tarafından
bull29-30 Eyluumll-1Ekim 2014 tarihlerinde Bolu ilinde 30
bull22-24 Ekim 2014 tarihleri arasında da Malatya ilinde 26 olmak uumlzere toplam 56 Sağlık Eğitimcisinin eğitimi gerccedilekleştirilmiştir
bullBu eğitimde Daire Başkanlığımız laquoGebelikte Beslenme ve Nutrisyonel Destekraquo konusunda sunumlarla destek vermiştir
Toplu beslenme sistemleri
bull Okullar
bull laquoSağlık Dostu Okulraquo
bull Hastaneler
bull Kurumlar
bull Uumlniversiteler
bull Cezaevleri
bull
bull Kreşlerde beslenme
bull Beslenme Dostu Kreş
bull Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığırsquona bağlı olan
ndash oumlzel kreş(0-36 ay)
ndash Guumlnduumlz Bakımevleri(37-66 ay)
ndash Ccedilocuk Kuluumlbuuml(6-12 yaş)
SONUCcedil
bull Ccedilocuk ve Yetişkin obezitesini oumlnlemek iccedilin ilk 1000 guumln
sağlıklı beslenme
bull Gebelikde beslenme ve fizik aktivite oumlnemlidir
ANCAK
Sağlığın korunması ve geliştirilmesi Sağlık Bakanlığının temel
goumlrevidir tek başına Sağlık Bakanlığı sorumluluğu ile gerccedilekleşemez
bull Sağlıklı birey ve toplum hedefine ulaşan yolda
bull oumlnemli kavşaklar
ndash Tuumlm Politikalarda Sağlık
ndash Tek Sağlık
ndash Sağlığa yatırım
ndash Sektoumlrlerarası İşbirliği
37
Tuumlrkiye Beslenme Rehberi (TUumlBER) 2015
bull Boumlluumlm 7 Anne suumltuumlnuumln
korunması desteklenmesi ve gelişmesi tamamlayıcı beslenme
bull Boumlluumlm 8 Yaşam suumlrecinde beslenmenin oumlnemi ve enerji dengesi
ndash Gebelik ve emziklilik doumlneminde beslenme
- Okul oumlncesi doumlnemde beslenme
bull bu grupların enerji ve besin oumlgeleri gereksinimleri verilmiştir
bull Yaş grupları gebe ve emzikliler iccedilin enerji değerleri hesaplanmış oumlrnek menuumller bulunmaktadır
bull
Tablo 72 Altı ay-2 yaş grubu ccedilocukların enerji ve besin oumlgeleri gereksinmesi (IOM)
Yaş
(ay)
Enerji
(kkal)
Protein
(gkg)
Posa
(g)
A vit
(mcg)
D vit
(mcg)
E vit
(mg)
K vit
(mg)
C vit
(mg)
B1
(mg)
B2
(mg)
Niasin
(mg)
B6
(mg)
Folat
(mcg)
B12
(mcg)
0-6 Gereksinme anne suumltuuml ile karşılanır D vitamini ve demir desteği verilir (uumllke politikası)
6-12 710 16-20 - 500 10 5 25 50 03 03 4 03 80 05
12-24 1250 12-15 19 300 15 6 30 60 05 04 6 05 150 09
Tablo 72 (devam) Altı ay-2 yaş grubu ccedilocukların enerji ve besin oumlgeleri gereksinmesi
Yaş
(ay)
Pantotenik
asit (mg)
Biotin
(mcg)
Kolin
(mg)
Kalsiy
um
(mg)
Fosfor
(mg)
Demir
(mg)
Ccedilinko
(mg)
İyot
(mcg)
Flor
(mg)
Magnezy
um
(mg)
Manga
nez
(mg)
Krom
(mcg)
0-6 Gereksinme anne suumltuuml ile karşılanır D vitamini ve demir desteği verilir (uumllke politikası)
6-12 18 6 150 600 270 11 3 130 05 75 06 55
12-23 20 80 200 700 460 7 3 90 07 80 12 11
Ek 57 Gebe Kadin (25 yaş 8 aylık gebe)
Sabah Kahvaltısı 1 su bardağı suumlt
1 haşlanmış yumurta
1 yemek kaşığı pekmez
1 tatlı kaşığı tahin
Soumlğuumlş sebze
2 ince dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (kuşluk) 1 orta boy elma
4 adet ceviz
Oumlğle Yemeği 1 porsiyon et haşlama
1 porsiyon zeytinyağlı taze fasuumllye
1 porsiyon peynirli makarna
1 kase yoğurt
Mevsim salata
2 ince dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (ikindi) 1 kase muhallebi
Akşam Yemeği 1 kase domates ccedilorbası
1 porsiyon orman kebabı
2 dilim peynirli kol boumlreği
1 kase kuru kayısı hoşafı
Mevsim salata
1 ince dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (gece) 12 kase yoğurt
1 orta boy elma
Ek 58 Emziren Anne (30 yaş 3 aylık bebek)
Sabah Kahvaltısı 1 su bardağı suumlt
1 porsiyon beyaz peynir
1 adet haşlanmış yumurta
3-4 adet zeytin
1 yemek kaşığı pekmez
1 tatlı kaşığı tahin
Soumlğuumlş sebze
2 orta dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (kuşluk)
1 orta boy elma
12 su bardağı suumlt
Oumlğle Yemeği 1 kase sebze ccedilorba
1 porsiyon kıymalı semiz otu (yoğurtlu)
1 porsiyon soslu spaghetti
Mevsim salata
1 orta dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (ikindi) 1 adet peynirli tost
1 su bardağı ayran
Akşam Yemeği 1 kase tarhana ccedilorbası
1 porsiyon balık buğulama
1 porsiyon zeytinyağlı barbunya
1 dilim helva
Mevsim salata
1 orta dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (gece) 1 orta boy portakal
frac12 kase yoğurt
Gebe Bilgilendirme Sınıfı
bull25092014 tarihli ve 201428 Sayılı Genelgesi yayınlanmıştır Genelgenin yayınlanmasının akabinde uumlniversiteler eğitim araştırma hastaneleri ilgili meslek kuruluşları ve THSK Kadın ve Uumlreme Sağlığı Obezite Diyabet ve Metabolik Hastalıklar Daire Başkanlığımız temsilcilerinden muumlteşekkil Eğitim Ekibi tarafından
bull29-30 Eyluumll-1Ekim 2014 tarihlerinde Bolu ilinde 30
bull22-24 Ekim 2014 tarihleri arasında da Malatya ilinde 26 olmak uumlzere toplam 56 Sağlık Eğitimcisinin eğitimi gerccedilekleştirilmiştir
bullBu eğitimde Daire Başkanlığımız laquoGebelikte Beslenme ve Nutrisyonel Destekraquo konusunda sunumlarla destek vermiştir
Toplu beslenme sistemleri
bull Okullar
bull laquoSağlık Dostu Okulraquo
bull Hastaneler
bull Kurumlar
bull Uumlniversiteler
bull Cezaevleri
bull
bull Kreşlerde beslenme
bull Beslenme Dostu Kreş
bull Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığırsquona bağlı olan
ndash oumlzel kreş(0-36 ay)
ndash Guumlnduumlz Bakımevleri(37-66 ay)
ndash Ccedilocuk Kuluumlbuuml(6-12 yaş)
SONUCcedil
bull Ccedilocuk ve Yetişkin obezitesini oumlnlemek iccedilin ilk 1000 guumln
sağlıklı beslenme
bull Gebelikde beslenme ve fizik aktivite oumlnemlidir
ANCAK
Sağlığın korunması ve geliştirilmesi Sağlık Bakanlığının temel
goumlrevidir tek başına Sağlık Bakanlığı sorumluluğu ile gerccedilekleşemez
bull Sağlıklı birey ve toplum hedefine ulaşan yolda
bull oumlnemli kavşaklar
ndash Tuumlm Politikalarda Sağlık
ndash Tek Sağlık
ndash Sağlığa yatırım
ndash Sektoumlrlerarası İşbirliği
37
Tablo 72 Altı ay-2 yaş grubu ccedilocukların enerji ve besin oumlgeleri gereksinmesi (IOM)
Yaş
(ay)
Enerji
(kkal)
Protein
(gkg)
Posa
(g)
A vit
(mcg)
D vit
(mcg)
E vit
(mg)
K vit
(mg)
C vit
(mg)
B1
(mg)
B2
(mg)
Niasin
(mg)
B6
(mg)
Folat
(mcg)
B12
(mcg)
0-6 Gereksinme anne suumltuuml ile karşılanır D vitamini ve demir desteği verilir (uumllke politikası)
6-12 710 16-20 - 500 10 5 25 50 03 03 4 03 80 05
12-24 1250 12-15 19 300 15 6 30 60 05 04 6 05 150 09
Tablo 72 (devam) Altı ay-2 yaş grubu ccedilocukların enerji ve besin oumlgeleri gereksinmesi
Yaş
(ay)
Pantotenik
asit (mg)
Biotin
(mcg)
Kolin
(mg)
Kalsiy
um
(mg)
Fosfor
(mg)
Demir
(mg)
Ccedilinko
(mg)
İyot
(mcg)
Flor
(mg)
Magnezy
um
(mg)
Manga
nez
(mg)
Krom
(mcg)
0-6 Gereksinme anne suumltuuml ile karşılanır D vitamini ve demir desteği verilir (uumllke politikası)
6-12 18 6 150 600 270 11 3 130 05 75 06 55
12-23 20 80 200 700 460 7 3 90 07 80 12 11
Ek 57 Gebe Kadin (25 yaş 8 aylık gebe)
Sabah Kahvaltısı 1 su bardağı suumlt
1 haşlanmış yumurta
1 yemek kaşığı pekmez
1 tatlı kaşığı tahin
Soumlğuumlş sebze
2 ince dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (kuşluk) 1 orta boy elma
4 adet ceviz
Oumlğle Yemeği 1 porsiyon et haşlama
1 porsiyon zeytinyağlı taze fasuumllye
1 porsiyon peynirli makarna
1 kase yoğurt
Mevsim salata
2 ince dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (ikindi) 1 kase muhallebi
Akşam Yemeği 1 kase domates ccedilorbası
1 porsiyon orman kebabı
2 dilim peynirli kol boumlreği
1 kase kuru kayısı hoşafı
Mevsim salata
1 ince dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (gece) 12 kase yoğurt
1 orta boy elma
Ek 58 Emziren Anne (30 yaş 3 aylık bebek)
Sabah Kahvaltısı 1 su bardağı suumlt
1 porsiyon beyaz peynir
1 adet haşlanmış yumurta
3-4 adet zeytin
1 yemek kaşığı pekmez
1 tatlı kaşığı tahin
Soumlğuumlş sebze
2 orta dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (kuşluk)
1 orta boy elma
12 su bardağı suumlt
Oumlğle Yemeği 1 kase sebze ccedilorba
1 porsiyon kıymalı semiz otu (yoğurtlu)
1 porsiyon soslu spaghetti
Mevsim salata
1 orta dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (ikindi) 1 adet peynirli tost
1 su bardağı ayran
Akşam Yemeği 1 kase tarhana ccedilorbası
1 porsiyon balık buğulama
1 porsiyon zeytinyağlı barbunya
1 dilim helva
Mevsim salata
1 orta dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (gece) 1 orta boy portakal
frac12 kase yoğurt
Gebe Bilgilendirme Sınıfı
bull25092014 tarihli ve 201428 Sayılı Genelgesi yayınlanmıştır Genelgenin yayınlanmasının akabinde uumlniversiteler eğitim araştırma hastaneleri ilgili meslek kuruluşları ve THSK Kadın ve Uumlreme Sağlığı Obezite Diyabet ve Metabolik Hastalıklar Daire Başkanlığımız temsilcilerinden muumlteşekkil Eğitim Ekibi tarafından
bull29-30 Eyluumll-1Ekim 2014 tarihlerinde Bolu ilinde 30
bull22-24 Ekim 2014 tarihleri arasında da Malatya ilinde 26 olmak uumlzere toplam 56 Sağlık Eğitimcisinin eğitimi gerccedilekleştirilmiştir
bullBu eğitimde Daire Başkanlığımız laquoGebelikte Beslenme ve Nutrisyonel Destekraquo konusunda sunumlarla destek vermiştir
Toplu beslenme sistemleri
bull Okullar
bull laquoSağlık Dostu Okulraquo
bull Hastaneler
bull Kurumlar
bull Uumlniversiteler
bull Cezaevleri
bull
bull Kreşlerde beslenme
bull Beslenme Dostu Kreş
bull Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığırsquona bağlı olan
ndash oumlzel kreş(0-36 ay)
ndash Guumlnduumlz Bakımevleri(37-66 ay)
ndash Ccedilocuk Kuluumlbuuml(6-12 yaş)
SONUCcedil
bull Ccedilocuk ve Yetişkin obezitesini oumlnlemek iccedilin ilk 1000 guumln
sağlıklı beslenme
bull Gebelikde beslenme ve fizik aktivite oumlnemlidir
ANCAK
Sağlığın korunması ve geliştirilmesi Sağlık Bakanlığının temel
goumlrevidir tek başına Sağlık Bakanlığı sorumluluğu ile gerccedilekleşemez
bull Sağlıklı birey ve toplum hedefine ulaşan yolda
bull oumlnemli kavşaklar
ndash Tuumlm Politikalarda Sağlık
ndash Tek Sağlık
ndash Sağlığa yatırım
ndash Sektoumlrlerarası İşbirliği
37
Ek 57 Gebe Kadin (25 yaş 8 aylık gebe)
Sabah Kahvaltısı 1 su bardağı suumlt
1 haşlanmış yumurta
1 yemek kaşığı pekmez
1 tatlı kaşığı tahin
Soumlğuumlş sebze
2 ince dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (kuşluk) 1 orta boy elma
4 adet ceviz
Oumlğle Yemeği 1 porsiyon et haşlama
1 porsiyon zeytinyağlı taze fasuumllye
1 porsiyon peynirli makarna
1 kase yoğurt
Mevsim salata
2 ince dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (ikindi) 1 kase muhallebi
Akşam Yemeği 1 kase domates ccedilorbası
1 porsiyon orman kebabı
2 dilim peynirli kol boumlreği
1 kase kuru kayısı hoşafı
Mevsim salata
1 ince dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (gece) 12 kase yoğurt
1 orta boy elma
Ek 58 Emziren Anne (30 yaş 3 aylık bebek)
Sabah Kahvaltısı 1 su bardağı suumlt
1 porsiyon beyaz peynir
1 adet haşlanmış yumurta
3-4 adet zeytin
1 yemek kaşığı pekmez
1 tatlı kaşığı tahin
Soumlğuumlş sebze
2 orta dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (kuşluk)
1 orta boy elma
12 su bardağı suumlt
Oumlğle Yemeği 1 kase sebze ccedilorba
1 porsiyon kıymalı semiz otu (yoğurtlu)
1 porsiyon soslu spaghetti
Mevsim salata
1 orta dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (ikindi) 1 adet peynirli tost
1 su bardağı ayran
Akşam Yemeği 1 kase tarhana ccedilorbası
1 porsiyon balık buğulama
1 porsiyon zeytinyağlı barbunya
1 dilim helva
Mevsim salata
1 orta dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (gece) 1 orta boy portakal
frac12 kase yoğurt
Gebe Bilgilendirme Sınıfı
bull25092014 tarihli ve 201428 Sayılı Genelgesi yayınlanmıştır Genelgenin yayınlanmasının akabinde uumlniversiteler eğitim araştırma hastaneleri ilgili meslek kuruluşları ve THSK Kadın ve Uumlreme Sağlığı Obezite Diyabet ve Metabolik Hastalıklar Daire Başkanlığımız temsilcilerinden muumlteşekkil Eğitim Ekibi tarafından
bull29-30 Eyluumll-1Ekim 2014 tarihlerinde Bolu ilinde 30
bull22-24 Ekim 2014 tarihleri arasında da Malatya ilinde 26 olmak uumlzere toplam 56 Sağlık Eğitimcisinin eğitimi gerccedilekleştirilmiştir
bullBu eğitimde Daire Başkanlığımız laquoGebelikte Beslenme ve Nutrisyonel Destekraquo konusunda sunumlarla destek vermiştir
Toplu beslenme sistemleri
bull Okullar
bull laquoSağlık Dostu Okulraquo
bull Hastaneler
bull Kurumlar
bull Uumlniversiteler
bull Cezaevleri
bull
bull Kreşlerde beslenme
bull Beslenme Dostu Kreş
bull Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığırsquona bağlı olan
ndash oumlzel kreş(0-36 ay)
ndash Guumlnduumlz Bakımevleri(37-66 ay)
ndash Ccedilocuk Kuluumlbuuml(6-12 yaş)
SONUCcedil
bull Ccedilocuk ve Yetişkin obezitesini oumlnlemek iccedilin ilk 1000 guumln
sağlıklı beslenme
bull Gebelikde beslenme ve fizik aktivite oumlnemlidir
ANCAK
Sağlığın korunması ve geliştirilmesi Sağlık Bakanlığının temel
goumlrevidir tek başına Sağlık Bakanlığı sorumluluğu ile gerccedilekleşemez
bull Sağlıklı birey ve toplum hedefine ulaşan yolda
bull oumlnemli kavşaklar
ndash Tuumlm Politikalarda Sağlık
ndash Tek Sağlık
ndash Sağlığa yatırım
ndash Sektoumlrlerarası İşbirliği
37
Ek 58 Emziren Anne (30 yaş 3 aylık bebek)
Sabah Kahvaltısı 1 su bardağı suumlt
1 porsiyon beyaz peynir
1 adet haşlanmış yumurta
3-4 adet zeytin
1 yemek kaşığı pekmez
1 tatlı kaşığı tahin
Soumlğuumlş sebze
2 orta dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (kuşluk)
1 orta boy elma
12 su bardağı suumlt
Oumlğle Yemeği 1 kase sebze ccedilorba
1 porsiyon kıymalı semiz otu (yoğurtlu)
1 porsiyon soslu spaghetti
Mevsim salata
1 orta dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (ikindi) 1 adet peynirli tost
1 su bardağı ayran
Akşam Yemeği 1 kase tarhana ccedilorbası
1 porsiyon balık buğulama
1 porsiyon zeytinyağlı barbunya
1 dilim helva
Mevsim salata
1 orta dilim ekmek
Ara Oumlğuumln (gece) 1 orta boy portakal
frac12 kase yoğurt
Gebe Bilgilendirme Sınıfı
bull25092014 tarihli ve 201428 Sayılı Genelgesi yayınlanmıştır Genelgenin yayınlanmasının akabinde uumlniversiteler eğitim araştırma hastaneleri ilgili meslek kuruluşları ve THSK Kadın ve Uumlreme Sağlığı Obezite Diyabet ve Metabolik Hastalıklar Daire Başkanlığımız temsilcilerinden muumlteşekkil Eğitim Ekibi tarafından
bull29-30 Eyluumll-1Ekim 2014 tarihlerinde Bolu ilinde 30
bull22-24 Ekim 2014 tarihleri arasında da Malatya ilinde 26 olmak uumlzere toplam 56 Sağlık Eğitimcisinin eğitimi gerccedilekleştirilmiştir
bullBu eğitimde Daire Başkanlığımız laquoGebelikte Beslenme ve Nutrisyonel Destekraquo konusunda sunumlarla destek vermiştir
Toplu beslenme sistemleri
bull Okullar
bull laquoSağlık Dostu Okulraquo
bull Hastaneler
bull Kurumlar
bull Uumlniversiteler
bull Cezaevleri
bull
bull Kreşlerde beslenme
bull Beslenme Dostu Kreş
bull Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığırsquona bağlı olan
ndash oumlzel kreş(0-36 ay)
ndash Guumlnduumlz Bakımevleri(37-66 ay)
ndash Ccedilocuk Kuluumlbuuml(6-12 yaş)
SONUCcedil
bull Ccedilocuk ve Yetişkin obezitesini oumlnlemek iccedilin ilk 1000 guumln
sağlıklı beslenme
bull Gebelikde beslenme ve fizik aktivite oumlnemlidir
ANCAK
Sağlığın korunması ve geliştirilmesi Sağlık Bakanlığının temel
goumlrevidir tek başına Sağlık Bakanlığı sorumluluğu ile gerccedilekleşemez
bull Sağlıklı birey ve toplum hedefine ulaşan yolda
bull oumlnemli kavşaklar
ndash Tuumlm Politikalarda Sağlık
ndash Tek Sağlık
ndash Sağlığa yatırım
ndash Sektoumlrlerarası İşbirliği
37
Gebe Bilgilendirme Sınıfı
bull25092014 tarihli ve 201428 Sayılı Genelgesi yayınlanmıştır Genelgenin yayınlanmasının akabinde uumlniversiteler eğitim araştırma hastaneleri ilgili meslek kuruluşları ve THSK Kadın ve Uumlreme Sağlığı Obezite Diyabet ve Metabolik Hastalıklar Daire Başkanlığımız temsilcilerinden muumlteşekkil Eğitim Ekibi tarafından
bull29-30 Eyluumll-1Ekim 2014 tarihlerinde Bolu ilinde 30
bull22-24 Ekim 2014 tarihleri arasında da Malatya ilinde 26 olmak uumlzere toplam 56 Sağlık Eğitimcisinin eğitimi gerccedilekleştirilmiştir
bullBu eğitimde Daire Başkanlığımız laquoGebelikte Beslenme ve Nutrisyonel Destekraquo konusunda sunumlarla destek vermiştir
Toplu beslenme sistemleri
bull Okullar
bull laquoSağlık Dostu Okulraquo
bull Hastaneler
bull Kurumlar
bull Uumlniversiteler
bull Cezaevleri
bull
bull Kreşlerde beslenme
bull Beslenme Dostu Kreş
bull Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığırsquona bağlı olan
ndash oumlzel kreş(0-36 ay)
ndash Guumlnduumlz Bakımevleri(37-66 ay)
ndash Ccedilocuk Kuluumlbuuml(6-12 yaş)
SONUCcedil
bull Ccedilocuk ve Yetişkin obezitesini oumlnlemek iccedilin ilk 1000 guumln
sağlıklı beslenme
bull Gebelikde beslenme ve fizik aktivite oumlnemlidir
ANCAK
Sağlığın korunması ve geliştirilmesi Sağlık Bakanlığının temel
goumlrevidir tek başına Sağlık Bakanlığı sorumluluğu ile gerccedilekleşemez
bull Sağlıklı birey ve toplum hedefine ulaşan yolda
bull oumlnemli kavşaklar
ndash Tuumlm Politikalarda Sağlık
ndash Tek Sağlık
ndash Sağlığa yatırım
ndash Sektoumlrlerarası İşbirliği
37
Toplu beslenme sistemleri
bull Okullar
bull laquoSağlık Dostu Okulraquo
bull Hastaneler
bull Kurumlar
bull Uumlniversiteler
bull Cezaevleri
bull
bull Kreşlerde beslenme
bull Beslenme Dostu Kreş
bull Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığırsquona bağlı olan
ndash oumlzel kreş(0-36 ay)
ndash Guumlnduumlz Bakımevleri(37-66 ay)
ndash Ccedilocuk Kuluumlbuuml(6-12 yaş)
SONUCcedil
bull Ccedilocuk ve Yetişkin obezitesini oumlnlemek iccedilin ilk 1000 guumln
sağlıklı beslenme
bull Gebelikde beslenme ve fizik aktivite oumlnemlidir
ANCAK
Sağlığın korunması ve geliştirilmesi Sağlık Bakanlığının temel
goumlrevidir tek başına Sağlık Bakanlığı sorumluluğu ile gerccedilekleşemez
bull Sağlıklı birey ve toplum hedefine ulaşan yolda
bull oumlnemli kavşaklar
ndash Tuumlm Politikalarda Sağlık
ndash Tek Sağlık
ndash Sağlığa yatırım
ndash Sektoumlrlerarası İşbirliği
37
SONUCcedil
bull Ccedilocuk ve Yetişkin obezitesini oumlnlemek iccedilin ilk 1000 guumln
sağlıklı beslenme
bull Gebelikde beslenme ve fizik aktivite oumlnemlidir
ANCAK
Sağlığın korunması ve geliştirilmesi Sağlık Bakanlığının temel
goumlrevidir tek başına Sağlık Bakanlığı sorumluluğu ile gerccedilekleşemez
bull Sağlıklı birey ve toplum hedefine ulaşan yolda
bull oumlnemli kavşaklar
ndash Tuumlm Politikalarda Sağlık
ndash Tek Sağlık
ndash Sağlığa yatırım
ndash Sektoumlrlerarası İşbirliği
37
Sağlığın korunması ve geliştirilmesi Sağlık Bakanlığının temel
goumlrevidir tek başına Sağlık Bakanlığı sorumluluğu ile gerccedilekleşemez
bull Sağlıklı birey ve toplum hedefine ulaşan yolda
bull oumlnemli kavşaklar
ndash Tuumlm Politikalarda Sağlık
ndash Tek Sağlık
ndash Sağlığa yatırım
ndash Sektoumlrlerarası İşbirliği
37
