TÜRKİYE’DE TRAFİK GÜVENLİĞİ VE SÜRÜCÜ DAVRANIŞLARI …• Yük ve yolcu taşımacılığının % 94’ü hala karayoluyla • YTMK-2014 araştırmasında karayolu kullanma

TÜRKİYE’DE TRAFİK GÜVENLİĞİ VE SÜRÜCÜ DAVRANIŞLARI

Prof. Dr. Nebi SÜMEROrta Doğu Teknik Üniversitesi

DSÖ 2013 Raporu, • Trafik kazalarında yılda 1.24 milyon kişi hayatını kaybediyor.• Ölüm nedenleri arasında 8., 15-29 yaşları arasında birinci sırada.• Türkiye benzeri gelişmekte olan ülkelerdeki araç sahipliği aynı

oranda artarsa 2020 yılında bu rakam iki milyona ulaşacak ve 2030 yılında ölüm genel nedenleri arasında 5. sıraya yükselecek.

• BM, 2011-2020 Trafik Güvenliğinde Eylem Yılı• Türkiye 2012 yılında plana katıldı ama henüz hedeflerinin çok

gerisinde. • 2020 yılına kadar % 50 hedefi için, her yıl % 7 net azaltılması

gerekiyor

GENEL DURUM I

• Yanlış başlangıç! Karayoluna bağımlılık.• Yük ve yolcu taşımacılığının % 94’ü hala karayoluyla• YTMK-2014 araştırmasında karayolu kullanma % 93• Gelişmekte olan ülkelere özgü durum: Artan araç sahipliği, yüksek

ihlal düzeyi ve «sürdürülebilir trafik güvenliği sistemi»• Kamu otoritesi mobilite ve akışkanlığı, güvenliğe tercih ediyor.• Halka göre “Kaza” “tesadüf” “sorumlusu” “hep başkası”!• Yerleşik norm: Trafik ihlalleri ahlaki/vicdani suç olarak algılanmaz!• Sürekli maruz kalınması nedeniyle kamu ve toplum tarafından

kolayca “kanıksanıyor” olması önlem alınmasını ve çözülebilir sorun olarak görülmesini engelliyor.

GENEL DURUM II

YOL KAZALARINDA SON DURUMUMUZ : SON 10 YIL

Not: Sümer & Kaygısız (2014) İl bazında ayrıntılı trafik risk analizlerine vedenemleme/ceza ve kaza ilişkisine ilişkin raporları. EGM, Trafik AraştırmaMerkezi Müdürlüğü

DÜNYA’DAKİ YERİMİZ

GERÇEK KAYIP?!

AVRUPA’’DA YERİMİZ: 100.000 KİŞİ BAŞINA

AVRUPA’DA YERİMİZ: 100.000 ARAÇ BAŞINA

100.000 KİŞİ VE ARAÇ BAŞINA BİRLİKTE

Emniyet Genel Müdürlüğü - Trafik Araştırma Merkezi MüdürlüğüTürkiye Geneli Trafik Kaza Verilerinin Analizi

1-) 100.000 Araç Başına Düşen Ölümlü Yaralanmalı Kaza Sayısı (Ortalama) 2007-2012

10

808

0

500

1000

1500

2000

2500

3000

TUN

CELİ

BİN

GÖ

LBİ

TLİS

HA

KKA

RİG

ÜM

ÜŞH

AN

ESİ

İRT

ÇAN

KIRI

KIRI

KKA

LEA

ĞRI

BAYB

URT

DİY

ARB

AKI

RER

ZİN

CAN

ORD

UER

ZURU

MD

ÜZC

EG

İRES

UN

SİVA

SVA

NYA

LOV

AM

UŞ

KIRŞ

EHİR

ARD

AH

AN

KOCA

ELİ

IĞD

IRM

ARD

İNA

RTV

İNRİ

ZEYO

ZGA

TM

ALA

TYA

ELA

ZIĞ

ŞIRN

AK

BOLU

BİLE

CİK

BATM

AN

TRAB

ZON

KAH

RAM

AN

MA

RAŞ

AKS

ARA

YBA

RTIN

KAYS

ERİ

SAKA

RYA

AD

IYA

MA

NKA

RSA

MA

SYA

AFY

ON

KARA

HİS

AR

ÇORU

MKA

RABÜ

KES

KİŞE

HİR

SAM

SUN

NİĞ

DE

SİN

OP

OSM

AN

İYE

MER

SİN

TEKİ

RDA

ĞKO

NYA

NEV

ŞEH

İRM

UĞ

LATO

KAT

KAST

AM

ON

UU

ŞAK

KARA

MA

NA

DA

NA

Türk

iye

Gen

eli

BURS

ABA

LIKE

SİR

AN

TALY

AŞA

NLI

URF

AIS

PART

AA

NKA

RAG

AZİA

NTE

PZO

NG

ULD

AK

KIRK

LARE

LİD

ENİZ

LİİZ

MİR

BURD

UR

KİLİ

SÇA

NA

KKA

LEM

AN

İSA

KÜTA

HYA

AYD

INED

İRN

EH

ATA

YİS

TAN

BUL

* Parantezdeki değer, il sayısını ifade etmektedir.

*

• 2013 yılı rakamları 2012 ile karşılaştırıldığında bir yılda Türkiye’de toplam trafik kazalarının % 6, ölümlü kazanın % 3, ölü sayısının % 4 azaldığı, ANCAK

• Yaralamalı kazaların % 12 ve yaralı sayısının da % 2 arttığı görülmektedir.

• Son on yılda ölümlerinde % 18 azalışmış, fakat yaralanmalar iki kat (% 101 artış) artmıştır.

• Yollardaki kaza sayısı son on yılda her yıl ortalama % 12 artış göstermiştir.

• Son sekiz yılda denetleme ve cezaların, artan kaza sayısına orantılı olarak artmadığı, hatta oran bakımından azaldığını bulduk (Sümer & Kaygısız, 2014, Değerlendirmede)

ÖZETLE

SÜRÜCÜ DAVRANIŞLARI• Sürücü davranışı kişinin içinde yaşadığı trafik güvenliği kültürü,

sahip olduğu trafik ile ilgili tutum ve inanışlara göre yolda sergilediği araç kullanma tarzıdır.

• Trafik kazaları büyük oranda insan faktörüyle ve dolayısıyla sürücü davranışıyla ilişkilidir. Ancak, sistemik düzeltme olmadan ve trafik güvenliği kültürüne uygun uygulamaları yapmadan sürücü davaranışları değiştirilemez.

• Ortam içinde insan –yol ve kültürel bağlamda sürücü yaklaşımının önemi

• Olumsuz sürücü davranışlarını anlamada yeni yaklaşımda daha çok «saldırgan sürücülük» kapsamında incelenmektedir.

• Aşırı hız yapma ve kuralları sistematik olarak ihlal etme eğilimi en belirgin özelliğidir.

YTMK-2014 ARAŞTIRMASINDA SÜRÜCÜ DAVRANIŞLARI

• Hem Hane Halkı Araştırmasında hem de Yolcu ve Yük Taşıyıcılığı yapan sürülere uygulanan anketlerde sürücü davranışına yönelik sorular sorulmuş, ölçek uygulanmıştır.

• Burada sadece Sürücü Anketindeki sorulara ilişkin bulgular özetlenmektedir.

• Üç farklı bölümde, Kaza Nedenleri (24 madde), Kısa Sürücü Davranışları Ölçeği (11 madde) ve tarfik kurallarına kendilernin ve başkalarının ne kadar uyduklarına ilişkin 3 soru.

Sürücülerin aşırı hız yapması

Trafik Kazalarına Yol Açan Nedenler Faktör Analizi ile gruplanırsa?

Üç temel FaktörI. Sürücü Davranışlarına ilişkin 9 madde,

• Ortalama 5 üzerinden 4.20• Ağırlıklı ortalama % 84.• En yüksek puan alam madde “sürücülerin aşırı hız yapması,

hız sınırlarına uyulmamasıdır” 1. Sürücülerin kurallara uymaması2. Sürücülerin dikkatsiz ve dalgın araç kullanması3. Sürücülerin kuralları bilmemesi4. Sürücülerin aşırı hız yapması (hız sınırlarına uyulmaması)5. Sürücülerin acemi ya da deneyimsiz olması6. Sürücülerin öfkeli ve kızgın araç kullanmaları7. Sürücülerin trafik işaretlerine, örneğin; kırmızı ışık, dur işarete vb. dikkat etmemesi8. Sürücülerin alkollü araç kullanmaları9. Sürücülerin yorgun veya uykusuz araç kullanmaları


II. Yol ve çevreye ilişkin ilişkin 8 madde• Ortalama 3.50/5• Ağırlıklı ortalama % 701. Kavşakların hatalı olması2. Şehirlerarası yolların bozuk olması3. Şehirlerarası yollarda işaretlemenin yetersiz ya da eksik olması4. Yollarda eğim ve virajların çok olması5. Trafiğin gidiş ve gelişinin (refüj, oto korkuluk vb. ayraçlarla)

ayrılmadığı yollar (Bölünmemiş yollar)6. Yol yapım, bakım ve onarım çalışmalarının çok olması7. Yol ve çevresindeki kirlenme, pislenme8. Yolların dümdüz olması (hiç eğim ve viraj olmaması)


III. Diğer araç, yaya , emniyet kemeri faktörü, 7 madde.

• Maddelerin ortalama 3.68/5• Ağırlıklı ortalama %73

1. Ehliyetsiz araç kullanımı2. Sürücülerin emniyet kemeri takmadan araç kullanmaları3. Sürücülerin seyir halinde cep telefonu kullanması4. Yayaların dikkatsizliği5. Yayaların kurallara uymaması6. Araç bakımlarının zamanında yapılmaması7. Cezaların yetersiz olması


Özet1. Sürücü davranışları açık ara daha yüksek

oranda kaza nedeni.2. Sürücüler değerlendirmesi gerçek durumla

örtüşüyor, yani durumu biliyor, (emniyet kemeri konusunda yanılsalarda!), kazanın nedeni önce sürücü davranışı diyorlar.

3. Peki bu kendi davranışı değil mi? Kaza nedenlerinin ne kadarı kendi davranışı sonucu olduğunun farkında değil!

İHLALLER1. Öndeki giden araçları sağa geçmeleri veya yolu size açmaları için selektörle uyarmak2. Şehir içi yollarda hız sınırının üzerinde araç kullanmak3. Şehirlerarası yollarda veya otobanda hız sınırını üzerinde araç kullanak4. Başka araçlarla bilerek ya da farkında olmadan yarışmak

HATALAR1. Tali yoldan anayola, hızlı ve kontrolsüz çıkmak2. Anayoldan bir sokağa dönerken karşıdan karşıya geçen yayaları fark edememek3. Sollama yaparken karşıdan gelen aracın hızını yanlış (daha yavaş veya daha hızlı) tahmin

etmek4. Yoldaki trafik levha ve işaretlerini yanlış okumak ve yanlış yoldan çıkmak

İHMALLER1. Alışveriş merkezinde aracı nereye park ettiğinizi unutmak2. Kavşakta geçiş önceliğinden emin olmamak ya da yanlış şeritte beklemek3. Yoldaki levya ve işaretleri yanlış okumak ve yanlış yoldan çıkmak

KISA SÜRÜCÜ DAVRANIŞLARI ÖLÇEĞİ

• Faktör analizi sürücü davranışlarının iki temel gruptaalgılandığını gösterdi

I. Genel olumsuz sürücü davranışları, 8 madde (4 hata, 3 ihmal ve 1 adet ihlal maddesi)

Ortalama 1.14 /5 DİKKAT?

Ağırlıklı yüzde 211. Kavşakta geçiş önceliğinden emin olmamak ya da yanlış şeritte beklemek

2. Tali yoldan anayola, hızlı ve kontrolsüz çıkmak

3. Yoldaki trafik levha ve işaretlerini yanlış okumak ve yanlış yoldan çıkmak

4. Anayoldan bir sokağa dönerken karşıdan karşıya geçen yayaları fark edememek

5. Anayola çıkışta fark etmeden anayoldan gelen bir aracın önüne dönmek

6. Alışveriş merkezinde aracı nereye park ettiğinizi unutmak

7. Sollama yaparken karşıdan gelen aracın hızını yanlış (daha yavaş veya daha hızlı) tahmin etmek

8. Başka araçlarla bilerek ya da farkında olmadan yarışmak


II. İhlal ve Aşırı Hız Faktörü, 3 madde

• Ortalama 1.70/5 (Hatırlayalım kaza nedeni olarak 4.20 idi)

• Ağırlıklı yüzde 421. Önde giden aracı sağa geçmesi veya yolu size açması için selektörle

uyarmak

2. Şehir içi yollarda hız sınırının üzerinde araç kullanmak

3. Şehirlerarası yollarda veya otoyolda hız sınırını üzerinde araç kullanmak


ÖZET1. Beklendiği gibi ihlallere/aşırı hıza, ihmal ve

hatalardan anlamlı olarak daha fazla ağırlık verilmiştir.

2. Ancak, kendi davranışı sorulduğunda belirgin olarak yanlı değerlendirme söz konusudur.

3. Genel sürücü davranışında % 84 ağırlık verirken, kendi davranışı sorulunda en fazla % 42 ağırlık verilmiştir.

4. Sürücü türü, yaşı, eğitim düzeyi vb. konularda belirin bir farklılaşma bulunmadı


ÜÇ SORU

1. Trafik Polisinin veya açık Kameranın Olmadığı Kavşaklarda Trafik Kurallarına Ne Sıklıkta Uyarsınız?

2. Radar denetiminin olmadığı yerlerde hız sınırlarına ne sıklıkla uyarsınız?

3. Size göre kendi ilinizde ve çevrenizde başkaları trafik kurallarına ne sıklıkta uyarlar?

Son olarak, kurallara uyma bakımından kendilerini ve diğer sürücüleri nasıl görüyorlar?

1. Çok yüksek düzeyde anlamlılıkla, sürücüler kendilerini kurallara uyar ama başkalarını uymaz olarak görüyor.

2. Trafik güvenliği uygulamalarında kaza nedeni olarak “trafik canavarı” gibi soyut ve hep başkalarını suçlayan yaklaşım yerine, sürücülerin güvenli sürücü davranışı farkındalığını artıracak uygulamalara geçilmelidir.

3. “Ben- Başkası” farkı ve bunun yol açtığı algılar (aşırı kendine güven), atıflar (başkasının hatasına odaklı yanlı açıklama ve davranış) ve yol davranışları (aşırı risk alma ve kendi kuralına daha fazla inanma, kuralların önemine ve etkisine inanmama) etkilerinin önemi.

4. Sürücü davranışlarında “norm değişiminin” sağlanması için, kamuya düşen sorumluluklar, yasama, denetleme ve sürücü eğitimi alanında yapılacaklar?

5. Yol özelliklerinden kaynaklanan ve sürücüye kural koyma hakkı tanıyan belirsizlikler olumsuz sürücü davranışlarını pekiştiriyor.

SONUÇ VE DEĞERLENDİRME

Teşekkürler…

[email protected]

Slayt Numarası 1Slayt Numarası 2Slayt Numarası 3YOL KAZALARINDA SON DURUMUMUZ : SON 10 YILSlayt Numarası 5Slayt Numarası 6Slayt Numarası 7Slayt Numarası 8Slayt Numarası 9Slayt Numarası 10Slayt Numarası 11SÜRÜCÜ DAVRANIŞLARIYTMK-2014 ARAŞTIRMASINDA SÜRÜCÜ DAVRANIŞLARISlayt Numarası 14Slayt Numarası 15Trafik Kazalarına Yol Açan Nedenler Faktör Analizi ile gruplanırsa?Trafik Kazalarına Yol Açan Nedenler Faktör Analizi ile gruplanırsa?Trafik Kazalarına Yol Açan Nedenler Faktör Analizi ile gruplanırsa?Trafik Kazalarına Yol Açan Nedenler Faktör Analizi ile gruplanırsa?Slayt Numarası 20Slayt Numarası 21Slayt Numarası 22Slayt Numarası 23Slayt Numarası 24Slayt Numarası 25Slayt Numarası 26Slayt Numarası 27Slayt Numarası 28Teşekkürler…��[email protected]��

Documents

TÜRKİYE’DE TRAFİK GÜVENLİĞİ VE SÜRÜCÜ DAVRANIŞLARI …• Yük ve yolcu taşımacılığının % 94’ü hala karayoluyla • YTMK-2014 araştırmasında karayolu kullanma