TOKA NE SISTEMIN DIELLOR

Informacione mbi Token

TokaToka (lat. Terra) është planeti i tretë i sistemit diellor. Toka është rreth 4,55 Miliard vjet e vjetër, dhe i vetmi planet në sistemin tonë diellor ku është zhvilluar jeta. Toka ka një satelit i cili quhet Hënë. Supozohet që toka u formua si rezultat i shpërthimit të një ylli të madh. Çdo vit toka goditet nga mijëra meteor me madhësi relativisht të vogël te cilet duke kaluar neper atmosfere digjen. Largesia e Tokes nga Dielli eshte rreth 150’000’000 km dhe eshte kjo gje e ka ndihmuar shume token ne klimen e saj per shkak se ndodhet ne nje distance te perkryer nga Dielli. Vitim 5% me larg ose me afer dhe toka do ishte nje vend ku do te mbizotronin ekstremitetet klimatike. Toka e ka përafërsisht formën e topit apo sferes. Si pasojë e rrotullimit të tokës rreth boshtit të vet Toka eshtë deformuar ashtu që në dy polet e saj është e shtypur dhe ka marrë formën e një elipsoidi i tillë që rrafshi që e pret Tokën sipas paraleleve pret një rreth ndërsa rrafshi që e pret sipas meridianeve pret një elipsë.Toka perbehet nga 4 shteresa kryesore: Atmosfera,Litosfera dhe Hidrosfera.Shpejtesia e rrotullimit te tokes rreth aksit te saj eshte 29.783 km/s ose rreth 108’000 km ne ore por kjo levizje nuk dallohet per shkak te gravitetit dhe per shkak se ne levizim bashke me token gjithashtu graviteti toksor e ka terheqjen 9,8 m/s dhe quhet graviteti 1 Toke.Toka ne hapsire kryen 2 lloje rrotullimesh: 1 rreth aksit te vet dhe nje tjeter rreth diellit dhe koha per te cilen e kryen kete levizje rreth vetes eshte 23 ore 56 min dhe 4 sek ose 24 ore me afersi, kurse levizjen rreth diellit e kryen per 356 dit e 6 ore gje qe shkakton shtimin e nje dite nje here ne 4 vjet, dite e cila i shtohet muajt me te shkurter i cili eshte Shkurti me 28 dit. Rrotullimi reth boshtit të vet që sjell ndryshimin e dites dhe te nates quhet Rotacion. Rrotullimi rreth Diellit quhet Revulocion si pasojë kemi ndërrimin e stinëve të vitit. Masa e tokes eshte rreth 5.976 x 1024 kg kurse diametri i saj ndryshon nga poli ne pol por diametric mesatar eshte 12’756 km. Temperatura e sipërfaqes ne Toke variojne nga -89°C (temp. minimale) deri ne +57,7°C (temp. maksimale). Toka ka vetem nje satelit natyror i cili eshte Hena dhe ai ndodhet mesatarisht 384’000 km larg nga toka dhe ky satelit krijon ne toke disa fenomene te cuditsheme sic jane baticat te cilat vin per shkak te gravitetit te satelitit te tokes. Në fuqitë e brendshme bejën pjesë forca e gravitetit dhe nxehtësia në brendësi të Tokës . Forca e gravitetit shprehet në tërheqjen e përhershme të të gjitha pjesëve të Tokës kah qendra e saj, dhe ndikon në dendësimin e materjes. Ky veprim i materjes ka shkkatuar ngritjen e temperaturës në brendinë e Tokës. Pra , me veprimin e gravitetit të Tokës është shfaqur edhe forca tjetër e brendshme e

nxehtësisë së Tokës. Nxehtësia e brendshme e Tokës vazhdimisht përtritet me procesin e zbërthimit të elementeve radioaktive dhe ndikon në zgjerimin e masës. Derisa graviteti tërheqë kah qendra e Tokës, nxehtësia ka veprim të kundërt. Këto forca shkakojnë edhe lëvizjet në vetë koren e Tokës. Lëvizjet në koren e Tokës, të shkaktuara meveprimin e fuqive të brendshme quhen lëvizje tektonike.

AtmosferaAtmosfera (nga qreq. atmós - "avull" dhe sfera - "lëmsh") është një shtresë gazesh që mbulon një trup qiellor. Ajo përbëhet shpesh nga një përzierje gazrash të ndryshëm, dhe mbahet e mbërthyer nga fuqia e rëndesës në trupat qiellorë. Atmosfera është në sipërfaqe më e dendur dhe me rritjen e lartësisë shkon duke u rralluar. Disa planetë përbëhen kryesisht prej gazesh të ndryshëm, dhe kështu ata kanë atmosfera shumë të thella, si p.sh. Jupiteri, Saturni, Urani dhe Neptuni.

Toka ka atmosferë që mbeshtjell sipërfaqet e saj.Trupa të tjerë qiellorë të sistemit tonë diellor zotërojnë një atmosferë tejet të hollë. Këta janë Hëna (gaz natriumi), Mërkuri (gaz natriumi) , Evropa (hënë e Jupiterit) (oksigjeni) dhe Io (sulfuri). Atmosfera eshte afat yjor qe përshkruan rajonin e jashtme e një ylli, dhe zakonisht përfshin pjesën duke filluar nga jashtë fotosferë terr. Relativisht të ulët-yjet e temperaturës mund të formojnë molekula kompleksi në atmosferën e tyre e jashtme. Atmosferën e Tokës, e cila përmban oksigjen përdorur nga organizmat më të madh për frymëmarrje dhe dioksid karboni përdoret nga bimët, algat dhe Cyanobacteria për fotosintezë, gjithashtu mbron organizmat e gjallë nga dëmtimi gjenetik nga rrezatimi ultravjollcë diellor. Përbërja e tij e tanishme është produkt i miliarda e viteve të modifikimit biokimike të paleoatmosphere nga organizmat e gjallë. Atmosfera e Tokës përbëhet nga pesë shtresa: Troposfera, Stratosfera, Mezosfera , Termosfera dhe Egzosfera. Përbërja fillestare atmosferike është e lidhur në përgjithësi me kimine dhe temperaturën e mjegullnajave lokale diellore gjatë formimit planetar dhe ikjes se mëvonshme të gazeve të brendshme. Këto atmosferës origjinale te evolucionit ka pësuar shumë me kalimin e kohës, me pronat e ndryshme të çdo planeti që rezulton në rezultate shumë të ndryshme.Përbërja atmosferike në Tokë drejtohet kryesisht nga nënproduktet e jetës që ajo mban. Atmosfera e Tokës përmban afërsisht 78,08% e azotit, oksigjenit 20,95%, një sasi e ndryshueshme avujt e ujit, 0,93% argoni, 0,038% dioksid karboni, dhe gjurmët e hidrogjenit , helium, dhe të tjera "fisnike" gaze (dhe i ndotësve të paqëndrueshme).Atmosfera i pangjyrë, pa erë, pa shije, mund të lëvizë shumë shpejt, fluide, elastike, që shtrëngohet, me ngrohje pafundme për të zgjeruar një shpejtësi të caktuar dhe vibracionet në pėrshkueshmėrisė ulët përpara ka një strukturë. Saktësisht lartësinë nuk mund të zbulohet. "Atmosferë homogjen", e quajtur dhe pothuajse të njëjtën dendësi si kulmin e pjesën e poshtme është rreth 8 km. Pas këtij niveli, zvogëlon densitetin me lartësi dhe forma të rralla të gazit në masë shtrihet në hapësirë e jashtme në këtë fushë se "atmosfera heterogjen" quhet. Një gjë është e qartë se ne 30 km në atmosferë në afërsi të nivelit të lartë është që në fund. Ky nivel më pas do të thonë se ajri është i saktë, por ky seksion nuk ka asnjë marrëdhënie me motit. Kjo është një nga 80 km mbi rrezet e diellit të mjaftueshme për të reflektuar ajrit, 300 km mbi hyrjen meteor në atmosferë për shkak të fërkimit të lehta dhe mund të jetë edhe 600 kilometra më lart këtu në vëzhgim aurora'ların pak në drejtim të atmosferës që jep të dhëna. 78 për qind të shtresës së azotit të atmosferës pranë tokë, 21 për qind e oksigjenit ndodh. 1% e avujt e ujit, argoni, dioksid karboni, neon, helium, metan, kripton,

hidrogjeni, ozoni dhe ksenon është i përbërë nga elemente. Këto substanca mund të marrin pjesë, të tilla si pluhur dhe tym.Deri në 100 km të lartë azoti--oksigjenit raport nuk është një ndryshim të rëndësishëm në vetëm 20-30 km në lartësi midis trashje e ozonit është vërejtur. Ky është një funksion të rëndësishëm të shtresës së ozonit, rrezet ultravjollcë nga dielli, sepse një pjesë e madhe është e filtruar nga kjo shtresë. Por këtu shumën e ozonit, por edhe si një përqindje nuk është shumë.Mbi 100 km të një rënie të shpejtë të temperaturës është respektuar. Ju jeni tani në shtresa shumë të hollë në formë të gazit. Ka edhe pak më shumë gaz. Këto gaze janë të ndara nga efektet e rrezeve ultravjollcë, dhe nëse po, ku atomet e oksigjenit janë lëshuar. 200 km të kësaj ngjarje të quajtur lartësi shkëputje Isil në një nivel edhe më të larta interesi.Avujt e ujit, varësisht nga lokacioni dhe koha format, shtresat e ulëta të atmosferës është gjetur të jetë përfshirë dhe më pas fillon të bie nga një lartësi prej rreth 10-15 km. Klimën e Tokës dhe kushtet e motit në avujt e ujit ka një rol të rëndësishëm, sepse retë janë pezulluar në avujt e ujit bie në tokë si shi.

Shtresat e atmosferes:1. Troposfera

Është shtresa më e poshtme dhe më e dendur e atmosferës dhe përfshin afro 80% të masës së saj. Troposfera në ekuator arrin lartësinde 18-20 km, në gjerësinë e mesme 11-14 km dhe në pole 8-10 km. Në troposferë gjendet sasia kryesore e avullit të ujit, që luan rol të rëndësishëm në proceset dhe dukuritë atmosferike-formimi i reve, i reshjeve, i mjegullave etj. Është konstatuar se në troposferë tempratura zbret me rritjen e lartësisë mesatarisht 0,56C në çdo 100 metra. Njehsoni temperaturën në kufirin e sipërm të troposferës mbi ekuator dhe mbi pole të Tokës.

2. StratosferaShtrihet mbi troposferë, e cila ndahet nga ndenshtresa e quajtur tropopauza, që ka një trashësi 500-3000 metra, dimrit është në lartësinë më të vogël, kurse verës në lartësi më të mëdha. Ajo nuk është shtresë unike, por e shkëputur me kontaktin e masave të ftofta dhe të nxehta të ajrit. Stratosfera arrin lartësinë deri nde 40 km, dhe ka gati përbërje të njejtë të ajrit sikurse troposfera. I vetmi ndryshim qëndron në përqendrimin e ozonit (O3), që ka më tepër në lartësi 20-35 km e quhet ozonosfera. Ozoni ka rëndësi të madhe në absorbimin e rrezeve ultravjollcë, të cilat janë të rrezikshme për jetën në tokë. Stratosfera cildesohet me dendësi të vogël të ajrit dhe pak avull uji.

3. MezosferaNdahet nga stratosfera me nënshtresen - stratopauza. Shtrihet në lartësi prej 40-80 km, nde pjesën e poshtme karakterizohet me rritjen e temperaturës, kurse në pjesët e sipërme ajo zbret. Në mezosferë formohen retë e argjendta.

4. Termosfera

Ajo ndohet nga mezosfera në nënshtresën - mezopauza Termosfera shtrihet nde lartësi 80-800 km. Në termosferë temperatura ngritet dhe në lartësi prej 200 km mbi sipërfaqe të tokës arrin +250 C. Në termosferë molekulat dhe atomet e gazeve absorbojnë rrezet ultravjollcë dhe ndikojnde nde rritjen e madhe të temperatures, ku në shtresat më të larta të termosferës arrin mbi 1200 C, në të cilën molekulat dhe atomet janë të elektrizuara. Për këtë arsye, kur është një pyetje elektropërqyshmerija e termosferës, atëherë e quajmë - jonosferë. Në këtë zonde jonet janë të koncentruara sipas shtresave (E,F,F1 dhe F2) dhe njëra gjendet nde mezosferë (D). Radiovalët rrefuzohen prej këtyre shtresave dhe për këtë arsye është e mundshme radiolidhja nde tokë edhe nde lartësi më të mëdha. Në jonosferë shfaqet drita polare, karakteristikë për regjionet me gjerësi më të mëdha gjeografike dhe zgjat disa dhjetra minuta deri në disa ditë dhe me së shpeshti ka ngjyrë të kaltër në të bardhë dhe të verdhë në të gjelbër. Në lartësinë rreth 120 km shtrihet shtresa atmosferike, e cila paraqet kufirin e shprëndarjes së dritës dhe përcakton ngjyrën e qiellit. Në lartësinë më të madhe qielli është i errët dhe atmosfera merr veti të hapsirës ndërplanetare.

5. EkzosferaShtrihet në lartesi 800-3000 km. Gazrat ne te jane aq te rralle sa që mund të krahasohen me vakuumet, që mund të përiftohen në laboratorët bashkkohore tde fizikës. Molekulat dhe atomet e gazrave janë të rralla, cilësohen me shpejtësi të madhe të levizjes dhe pjesërisht mbizotrojnë forcën tërheqëse të tokës dhe shkojnë në hapsirën ndërplanetare.

KlimaKlima (nga grq : pjerrtësi, klima) eshtë tërësia e kushteve meteorologjike mesatare dhe dukurive atmosferike gjatë një periudhe kohe të caktuar (javë, muaj, vite, dekada, njëqind ose njemijëvjeçare) në një zonë të caktuar.Klima karakterizohet nga një regjim shumë vjeçar i motit me të cilin nënkuptohen jo vetëm kushtet mbisunduese po edhe ata të mundshmet e motit për një vend të dhënë ose më mirë me thënë në përgjithësi klima përcaktohet si rezultat i të gjithë dukurive meteorologjike që karakterizojnë gjendjen mesatare të atmosferës me një pikë të caktuar të rruzullit tokësor. Klima paraqet një renditje të ligjshme të proceseve atmosferike që krijohen në një vend të dhënë, si rezultat i bashkëveprimit kompleks të rrezatimit diellor, qarkullimit diellor, qarkullimit të atmosferës dhe sipërfaqes aktive shtresore, bashkëveprim i cili përcakton regjimin karakteristik të motit për një vend.Element klimatike merren për bazë gjat përcaktimit të klimës janë: insolacioni, temperature e ajrit, temperatuar e dheut, të reshura, drejtimi dhe shpejtësia e erës, vrenjtësia dhe mbulesa e dëborës, lagështia e ajrit, dhe ndryshojnë nën ndikimin e faktorëve klimatik.Si faktorë kryesorë të klimës merren : gjersia gjeografike ndërsa faktorët fiziko-gjeografik janë: relievi, lartësia mbidetare, pozita ndaj deteve e oqeaneve dhe rrymat ajrore e ujore, bimësia , dhe vet njeriu.Me studimin e klimës merret klimatologjia. Dijetarët grekë ndryshimet klimatke i kan bazuar në faktorët astronomik, gjegjësisht sipas këndit të pjerrtësisë së rrezeve të Diellit që bien në rrafshin horizontal në mesditë dhe zgjatjes së ditës. Në bazë të kritereve astronomic të kushtëzuar nga lëvizjet e Diellit mbi horizont gjat vitit, duke filluar nga ekutori në drejti të poleve dallohen këta breza

klimatikë: brezi tropik, brezi i gjerësive të mesme (verior dhe jugor) dhe brezi polar.Brezi i vapës është i përkufizuar në dy anët e ekuatorit me izotermen vjetore prej 20 °C, kurse brezi i mesëm ( verior dhe jugor) shtrihen në mes të izotermave vjetore 2 °C dhe izotermave të muajit më të nxehtë prej 10 °C. Brezi i ftohtë polarë janë të përkufizuar me izotermat e muajve më të nxehtë prej 10 °C.

LitosferaEdhe pse ende nuk ka njohuri të plota për ndërtimin e brndshëm të Tokës është pranuar ndarja e ndërtimit të brendshëm të saj në tri mbështjellje-gjeosfera: korja e Tokës ose litosfera, mbështjellsi i bërthamës ( ose mantia-manteli) dhe bërthama e Tokës. Litosfera ( nga gre. litos-shkëmb) paraqet mbështjellësin e jashtëm të ngurtë me trashësi mesatare afro 70 km. Tërësia e masës së fortë të planeti Tokë është litosfera , mirpo organizmat e gjallë e shfrytëzojnë vetëm një pjesë të vogël të saj.Në biosferë është kyçur pjesa sipërfaqësore, në të cilën jetojnë kafshët dhe bimët tokësore, dhe shtresa e dheut e cila përfshin disa metra nën sipërfaqen e tokës.Vetëm rrënjët e disa bimëve zhvillohen në thellësi prej disa dhjetra metrash në kërkesë për jetë.Shprehja “kore” ka burimin nga hipoteza kozmogjene e disa mendimtarëve, sipas të cilëve Toka është krijuar nga një materie e zjarrtë, me ftohjen e së cilës u formua shtresa e ngurtë. Dallhen dy tipa të Korës së Tokës:tipi kontinental dhe oqeanik. Shtrihet ndërmjet korës se tokës shebërthamës , quhet ndryshe eshe “Mantia”, që në greqisht do të thotë veshje e jashtme. Prej litosferës e ndanë shtresa “Moho”, në të cilën rritet dendësia e materies, temperatura dhe shtypja atmosferike. Shtrihet në brendësië e Tokës, që fillon në thellësi 2900 km më një rreze 3500 km,. Sypozohet se bërthama përbëhet nga dy pjesë, nga bërthama e brendshme dhe bërthama e jashtme.Mbeshtjellsi i berthames ose mantia e ka trashsi rreth 2900Km dhe e perbejn elementet silica (Si) dhe magnezi (Mg) dhe e quajm gjeosfera SIMA.Ne mbeshtjellsin e berthames gjendet nenshtresa e quajtur astenosfer qe esht labile dhe mendohet se nga ketu e kan prejardhjen termete dhe vullkanet.

BiosferaBiosfera ( greq. Bios - jetë dhe sphaire - lëmsh) është njëri nga mbështjellësit sipërfaqësor të planetit tonë, që së bashku me atmosferën, litosferën dhe hidrosferën e sajojnë mbështjellësin gjeografik të Tokës, që është lënda e studimit të gjeografisë. Në përbërjen e biosferës hyjnë të gjithë organizmat e gjallë në tokë, duke filluar prej mikroorganizmave siq janë bakteret deri te

njeriu. Mikroorganizmat me ndihmën e qarkullimit të masave të ajrit depërtojnë në lartësi 10 deri 12 km mbi sipërfaqen e tokës. Në oqeane dhe dete organizmat jetojnë edhe në thellësi më të mëdha, kurse bakteret anerobe (që mund të jetojnë dhe pa praninë e oksigjenit) gjenden deri në tri km thellësinë e korës së tokës. Prandaj sipas kësaj, biosfera përfshinë dhe gërshetohet në pjesën më të poshtme të atmosferës-troposferës, tërë hidrosferën dhe pjesën sipërfaqësore të litosferës. Mirëpo, pjesa dërmuese e organizmave të gjallë jeton në sipërfaqen tokësore dhe në shtresat sipërfaqësore të ujërave detare dhe oqeanike.Nje dege e specializuar qe studion Biosferen eshte Biogjeografia, e cila studion biosferen përkatësisht në botën bimore dhe shtazore në të, shpërndarjen e tyre dhe varësinë e tyre nga mjedisi gjeografik. Organizmat e gjallë, që e përbëjnë biosferën ndahen në dy grupe të mëdha: bimët dhe shatazët. Shpërndarja e madhe gjeografike e bimëve dhe të shtazëve, si dhe prania e një periudhe kohore shumë të gjatë në Tokë, e bëjnë një ndër faktorët kryesorqë kanë ndikuar dhe ndikojnë në pamjen e tashme të mjedisit gjeografik.Boigjeografia varësisht nga lënda e studimit ndahet në fitogjeografi dhe zoogjeografi. Pra Fitogjeografia – greq.phytos - bimë, studion botën bimore ose florën kurse zoogjeografia – greq, zoon- shtazë, studion botën shtazore ose faunën në tokë.Zhvillimi i biosferës është i lidhur ngushtë me evulucionin gjeologjik të zhvillimit të korës së tokës dhe ndahet në dy etapa:

Etapa abiogjene, e cila përfshinë periudhën prej formiomit të korës së tokës e deri te paraqitja e jetës së parë.

Etapa biogjene, e cila përfshinë periudhën prej paraqitjes së jetës në tokë dhe në vazhdimsi. Etapa biogjene pastaj ndahet në dy pjesë, deri në shfaqjen e njeriut dhe pas tij.

Ndotja e ajritShpjegimi shkencor i ndotjes:Ndotja e ajrit është ndryshimi që pëson ajri nga përbërje të tjera kimike, që zakonisht sjell dëme në mjedis.Një nga shembujt e ndotjes së ajrit është dhe Vrima e Ozonit e cila është nga prania e klorit (Cl) në atmosferë. Cl + O3 → ClO + O2

O3 + energjia i (Cl) të largohet nga veçanërisht dioksidi shtresa.Një molekulë e vetme klori (Cl) shkatërron afërsisht 195.000 molekula ozoni (O3).Ndotesit kryesore te ajrit jane:

Oksidet e squfurit (SOx) - i squfurit,një përbërje kimike që prodhohet nga vullkanet, industri të ndryshme dhe nga djegia e lëndëve djegëse si nafta dhe qymyri.SO2 është gaz veçanërisht dioksidiqë merr pjesë në formimin e shiut acid.

Oksidet e azotit (NOx) - veçanërisht dioksidi i azotit, prodhohet nga industria.NO2 është toksik dhe merr pjesë në formimin e shiut acid.

Monoksidi i karbonit (CO) - është një e rrezeve ultraviolet → O2 + O

ClO + O → Cl + O2Kështu formohet një tjetër molekulë e lire klori, që dëmton një tjetër molekulë ozoni (O3), deri sa klor gaz pa ngjyrë, pa erë, jo-irritues, por shumë helmues. Prodhohet nga djegia jo e direkte me ndotjen e ajrit, 1.5 milion milioni nga këto vdekje i atribuoet ndotjes së ajrit në vende të mbylluar, që si vendet me ajër të pastër.Gjatë një viti ka më tepër vdekje nga ndotja sd e ajrit se

sa nga aksidentet automobilistike.125,000 Europianë vdesin cdo vit nga ndotja e ajrit. Agjensia e Mbrojtejes së Mjedisit në Sh.B.A. deklaron se nëse miratohen ndryshimet e propozuara nga vetë ajo në karburantet e makinave do të ketë 12.000 vdekje të parakohshme më pak, 15.000 infrakte më pak, 6.000 vizita në dhomën e emergje plotë e gazit natyror, drurit ose qymyrit.

Dioksidi i karbonit (CO2) - shkaktari më i madh i efektit serë, gjendet në atmosferë, nxirret nga djegia dhe është jetësor për shumë organizma.

Metalet toksikë, si plumbi (Pb), Bakri (Cu) dhe kadmiumi (Cd). Klorofluorokarbon-ët (CFC-të) - të dëmshme për shtresën e ozonit, i prodhuar nga

produkte që sot janë të ndaluara, si aerosolët.

Dioksidi i karbonit ( CO2 ) është gazi i cili prodhohet nga procesi i prodhimit në metalurgjinë e zezë, djegëja e karburanteve edhe nga djegëja e burimeve fosile të energjisë. Gazi në fjalë është edhe shkaktari numër një i nxemjes globale. Në shkaktimin e " efektit serë " apo " kopshtit të qelqit " dioksidi i karbonit merr pjesë me 50%. Unioni Evropian dhe bota e përparuar po merr hapa të shpejtë në pengimin e emitimit të CO2, gjegjësisht në zvoglimin e sasisë së emitimit të tijë. Në përputhshmëri me vendimet e Protokolit të Kyotos ( Japoni ) po përpiqet të ligjësojë një sërë vendimesh në kuadër të bashkësisë, por edhe më gjërë. Njëra nga detyrat e Unionit është edhe obligimi i rritjes së përdorjes së " energjisë së gjelbërt ". Sot, ndotja e mjedisit përbën një kërcënim të madh për shëndetin tonë. Ndotja e ajrit që thithim çdo ditë po rritet vazhdimisht. Mendohet se ndotja e ajrit është shkaku i 24.000 vdekjeve të parakohshme në Mbretërinë e Bashkuar çdo vit. Një në çdo 10 vdekje nga kanceri në mushkëri i atribohet ndotjes së ajrit.Ndotja e ajrit si rezultat i shkarkimit të tymrave të makinës, sipas 2000 të dhënave, është përgjegjëse për 6% të vdekjeve vjetore në Francë, Austri dhe Zvicër. Substancat toksike të çliruara nga shkakimi i tymrave të makinave janë përgjegjëse për të paktën 500.000 kriza astme dhe për më shumë se 25.000 raste të reja të bronkitit kronik në vit, në vendet e lartëpërmendura. Ekziston një shqetësim serioz se kërcënimi i shëntetit njerëzor nga ndotja e ajrit në qytete është më i madh se rreziku nga duhani.Sunstancat kryesore toksike që ndotin ajrin dhe kërcënojnë jetët e njerëzve duke hyrë në mushkëri përfshijnë monooksidin e karbonit, plumbi, benzeni, dioksidi i nitrogenit dhe toksikët e transportueshëm në rrugë ajrore.Fatkeqësisht, ka rritje të evidencave në trup që tregojnë dëmtimin e bërë ndaj shëndetit tonë nga substancat toksike që ndotin ajrin. Gjithashtu, duket se jehonat negative të ndotjes së ajrit janë mjaft serioze jo vetëm për të rriturit por edhe për fëmijët. Më e keqja ështe se efekti i substancave toksike prek seriozisht edhe fëmijët akoma të palindur çfarë tregon dëmtimin e shkaktuar që në fazën e embrionit.

Gjithashtu rreziqet nga ndotja e arjrit jane te shumta si psh:• Kanceri• Sëmundje kopa• Sëmundje mushkrie• Azma• Pneumonia dhe komplikacionet e saj

• Bronkiti• Alergji të lire me frymëmarrjen• Dhimbje koke dhe migrenë