C’eshte Toka ?• Toka është planeti i treti i sistemit tonë diellor.

Toka është rreth 4.57 miliardë vjet e vjetër, dhe i vetmi planet në sistemin tonë diellor ku është zhvilluar jeta. Toka ka vetëm një satelit natyror: Hënën. Toka peshon 6.000 miliard ton dhe është afër 40.000 km rreth ekuatorit. Supozohet që, krijimi i Tokës erdhi si rezultat i ngjarjeve që pasuan Big Bang-un (Shpërthimin e Madh). Sipas kësaj hipoteze, një yll stërmadh, shpërtheu dhe u nda në një pafundësi copash të cilat më pas krijuan galaktikat, dhe sistemet diellore. Në këtë formë u krijua dhe sistemi ynë diellor, nga një grumbullim pluhuri e copash, të cilat duke u sjellë rrotull vetës krijuan Diellin dhe planetët e sistemit të tij. Çdo vit toka goditet nga mijëra meteor me madhësi relativisht të vogël te cilët duke kaluar nëpër atmosferë digjen .

Teoria Bing-Bang• Big Bang, është modeli kozmologjik

i kushteve fillestare dhe të mëtejshme të zhvillimit të Universit që mbështetet nga shpjegimet më të sakta dhe më të hollësishme, të nxjerra nga provat shkencore dhe vëzhgimet e tashme. Sipas kozmologëve, termi Big Bang përgjithësisht lidhet me idenë se Universi është zgjeruar prej një gjendjeje fillestare të nxehtë dhe të dendur në një kohë të caktuar në të kaluarën 13.3 deri 13.9 miliard vjet më pare, dhe vazhdon të zgjerohet edhe sot.

Ndertimi I brendshem I Tokes

• Toka jonë ka një ndërtim i brendshëm edhe pse ende nuk ka njohuri të plota për ndërtimin e brendshëm të Tokës është pranuar ndarja e ndërtimit të brendshëm të saj në tri mbështjellje-gjeosfera:

• Korja e Tokës ose Litosfera

• Mbështjellsi i bërthamës (ose manteli)

• Bërthama e Tokës.

Berthama

• Bërthama e Tokës eshte nje top i zjarrte jashtezakonisht i nxehte qe shtrihet në qendër të planetit Tokë . Fillon nga thellësia rreth 2 900 km dhe diametri i saj është rreth 7 000 km. Kryesisht pëbëhet nga hekurit dhe nikelit . Është e ndërtuar prej dy pjesëve me dendësi të ndryshme : pjesës së jashtme (bërthama e jashtme) dhe pjesës së brendshme ( bërthama e brendshme). Mendohet se bërthama e jashtme ështtë në gjendje të lëngët e të zjarrtë , kryesisht nga hekuri, ndërsa bërthama e brendshme ështtë në gjendje të ngurtë, (përshkak të dendësisë dhe temperaturës shum të lartë , rreth 6 000 C, materiali ështtë në gjendje të metalizuar), ku,përveç hekurit, gjendet edhe nikeli. Bërthama ndryshe quhet edhe barisferë ose metalosferë .

Manteli

• Pas kesaj , fillon shtresa e dytë e tokës që quhet mantel. Shtrihet ndërmjet korës se tokës e bërthamës , quhet ndryshe edhe "Mantia", që në greqisht do të thotë veshje e jashtme. Manteli ndahet në mantel të sipërm dhe mantel të poshtëm. Kufiri mes tyre mendohet të jetë në thellësinë 950 km, kurse kufiri më poshtëm i mantelit, aty ku fillon bërthama mendohet se është në thellësinë 2900 km. Pjesa më e sipërme e mantelit të sipërm, e cila është në kontakt të drejtpërdrejtë me litosferën quhet astenosferë (nga greqishtja "sferë e dobët").Në mbeshtjellsin e berthames gjendet nenshtresa e quajtur astenosfer qe esht labile dhe mendohet se nga ketu e kanë prejardhjen termetet dhe vullkanet. Ai gjendet nen koren e tokes dhe eshte i perbere kryesisht nga shkembinj te ngurte, shkembinj te shkrire ose magme.

Korja• DalloheToka mbështillet prej atmosferës, e cila kufizohet në pjesën

e poshtme nga sipërfaqja e oqeanike dhe kontinentale. Shtresa e sipërme e ngurte e tokës quhet litosferë me një trashësi deri 200 km. Pjesa me e rëndësishme e saj është korja e Tokës, trashësia e të cilës shkon nga 30-60 km. Trashësia e korës ndryshon duke u rritur në kontinente (korja kontinentale) dhe duke u holluar në oqeane (korja oqeanike). Kufiri i poshtëm i litosferës quhet kufiri Moho.

• Korja kontinentale ndertohet nga tri sfera:• sedimentare• granite• bazike.• Ndersa ajo oqeanike ndertohet nga:• sedimentare• llavat jastekore• dajkat paralele• gabrot masive.

Levizja e kontinenteve

• Kur pllakat levizin dhenderrojnne vend , ndryshondhe pozicioni I deteve dheoqeaneve ne siperfaqen e Tokes . Gjeologet kane menduar qe ka pasur nje superkontinent te vetem qe quhej “Pangea“.

• Me kufijte e rinj te shkembinjve ne kufijte e pllakave , ka te ngjare qe dyshemeje e oqeanit Atlantik te jete zgjeruar .

• Sot Amerika e Jugut dhe Afrika po largohen me nje shpejtesi prej 3.5 cm ne vit .

Nje vezhgim I pllakave tektonike

Shkeminjte dhe llojet e tyre

• Korja e Tokes eshte e ndertuar nag shtresat e shkembinjve te ndryshme . Ato e formojnerelievin e tokes , malet , fushat etj .Jane formuar gjate nje periudhe prej miliona vitesh.Shkembinjte mund te jene te perbera prej 1 ose me shume minerale . Dallohen ne mesveti per nga ajo se si jane krijuar , sipasperberjes kimike , ngjyres , fortesise etj . Sipasmenyres se formimit ndahen ne : sedimentar , magmatike , metamorfike.

Shkeminjte magmatik

• Shkeminjte me te vjeter dheme te shperndare ne toke jane ato magmatik . Magma del ne siperfaqe , ftohet dhekalon ne shkemb te ngurte . Shkembinjte magmatikmund te formohen dhe ne brendi te Tokes , nesevullkani nuk ka force tehedhe magmen ne siperfaqe . Shkeminjte me te njohur magmatik janebazalti , graniti etj .Atogjithashtu perdoren per ndertimtari .

Shkembinjte sedimentar

• Shkembinjte sedimentueskrijohen me bashkimin e reresdhe argjilit . Ato precipitohenne fundin e deteve dheliqeneve dhe aty precipitojnene brendesine e tokes dhe atjengurtesohen . Nga ketoshkembinj jane te formuar nr. me I madh I tokes ne te cilenlevizim . Sipas menyres se precipitimit dhe llojit tematerialit qe precipiton , ekzistojne 3 lloje : mekanike,kimike dhe organogjene.

Llojet e shkembinjve sedimentar

• Shkembinjte sedimentar mekanik formohen ngaprecipitimi e materialit te imet nga ujerat ose ne toke . Aty bejne pjese : argjili , rera dhe cakall .

• Shkembinjte sedimentar kimik formohen ngaprecipitimi I materialit qe krijohet nepermjet tretjevekimike . Aty bejne pjese : soli , gipsi , bigori etj .

• Shkembinjte sedimentar organogjene. formohen ngaprecipitimi e mbeturinave nga organizmat bimore e shtazore . Ne kete menyre jane formuar shkembinjtegelqerore , koralet etj. Ne kete grup te posacem teshkembinjve sedimentar organogjene marrin pjesekarboni dhe nafta te cilat kane veti te digjen dhe telirojne temperature te larte .

Shkembinjte metamorfike

• Shkembinjte metamorfikeformohen nga sedimentetdhe nga shkembinjtemagmatik ne brendesine e kores se Tokes , ne ndikimine shtypjes se larte dhetemperaturave te larta . Per shkak te ndikimit te ketyrefaktoreve ato ndryshojnepamjen dhe perberejnkimike . Ne shkembinjtemetamorfike marrin pjese : mermeri , kristali etj .