Бя Щилал Мяммядови озодяти!!!¹ 52 05 èéóí 2013-íÿ ñîð ÌÖÑÒßÃÈËß ÐÓÆÍÎÌÀ ÜÛÉÌßÒÈØ 40 êîï.

Íÿ Ðåñïóáëèêà Òàëûø Ìÿäÿíèééÿòè Ìÿðêÿçèíèí, íÿ äÿ ãÿçåòèí îôèñëÿðè éîõäóð!

ТОЛышОнÑßÄÎ

HİlAl MƏMMƏdOVuN"sON zƏNG" GÜNÜ

MÜNAsİbƏTİ İlƏ TƏbrİkİ...

Əziz onbirincilər! Hamınızı məktəbi bitirməyinizmünasibəti ilə təbrik edir, qarşıdakı həyatınızdaSizə ən xoş günləri; haqlarınıza sahib çıxmağı; oəbədi-səadətli yurdunuz naminə yaşamaq vədaim bu barədə təfəkkür etməyinizi arzulayıram!Xoşbəxt olun!

İsaxan Aşurov mükafatı laureatı, vicdan məhbusu Hilal Məmmədov

P.S. Aşağıdakı şeirimi Sizə ərməğan edirəm

Əlvida, ey məktəb, ey doğma ocaq!

Əlvida, ey məktəb, ey doğma ocaq,Əlvida qayğısız keçən günlərim...Bir də o şən günlər qayıtmayacaq,Əlvida ən xoşbəxt,gözəl illərim...

Bitdi uşaqlığın şirin yuxusu,Yetkinlik çağının sirli aləmiƏlvida qəlbimin incə duyğusu,Nağıl dünyasının sevinci, qəmi...

Əlvida, on bir il açan səhərimOn bir il səsini eşitdiyim zəng...Əlvida “cavabsız məktub” kədərim,İstəklə sevginin qarışdığı rəng...

Əlvida, ey mənim sinif yoldaşım,Niyə həyacanla döyünür ürək?Mənə sirdaş olan bacım, qardaşım,Qismət olacaqmı bir də görüşək?

Mənə dərs dedilər, göstərib daimAta nəvazişi, ana qayğısı...Əlvida ey əziz müəllimlərim,Gözlərim hər zaman gəzəcək Sizi...

Əlvida, ey məktəb, ey doğma ocaqƏlvida son zəngin əlvan gülləri...Əlvida ey məktəb, ey ana qucaq,Əlvida ömrümün ən şən illəri...

31 may 2013-cü il“kürdəxanı” təcridxanası

Azərboyconi piraniyə ənıvıştonədə qıləyniAllahverdi bayrami (İvıjəli) nimə əsrisə veye ki, dastko beydə de bədiiyə-tənqidiyəofəyevonəti

bahandon zıneydən əy bənə filoloq-şairi,tolışi zıvoni, ədəbiyoti tədqiqbıkə. devrimətbuatədə dərc beydə çəy həm bə tolışi,həmən bə tırki nıvıştəyon.. 8 kitobış çap bıə.

bı nezonədə çapo beşə çəy tojə kitob("Votəme, ya votəmni?". b-2013, 208 səh.). ımçı şairi bə tolışi dərc bıə 4-nə kitobe.

İyo əhotə bıə A.bayrami dəvardə 8 sorədəbə tolışi nıvıştəbıə şeeron iyən poemon. kitob5 baxşədə ibarəte: "ın behəyon, xun bəhəyon","Yadi çəşi doğ bınon", "Çiyo-çəyo","Mərsiyon", iyən “poemon”.

kitobədə vırə qətəşe: 1-nə baxşədə satirikəmisron, 2-nə baxşədə ithafə əsəron, 3-nəbaxşədə bə devri hadison mınosibət nişo doəmılohizon, 4-nə baxşədə bə Xıdo duston həsrbıə əsəron...

kitobo qırdbıə 4 poema: "lələ diyən","Votəme, ya votəmni?", "Tolışi təbiət", ""lələbaxşe"... Jiyo kitobo nımunəyon doydəmon:

(TAlısH.OrG)

bƏşTı ĞıbON

Tı Tolışi merdə baləş,Həxiku nıqardə baləş.Nasiri həmdardə baləş,Iştı bilə bəştı ğıbon.(Əli Nasir)

Çımı dıli kəbob məkə,Betı əy dıl hisob məkə,Tıniş çəmə yolə səkkə,Iştı boli bəştı ğıbon...

Zəmon oməy, devron qarde.Inə zıvon boydəğ karde,Bə ən yolə fayə varde,Iştı boli bəştı ğıbon...

Merdbiş, mandiş vətənədə:Səyvonəti məydonədə.Haft sor hıtiş zindonədə.Iştı boli bəştı ğıbon...

Ozodəti mıboriziş,Yolə şair, qonə sipriş,Tı bəməno vey aziziş!Iştı boli bəştı ğıbon...

01.05. 2011

bO şƏFƏqİ

Tı zəmini boloədə mard,Çəy dimədə kəşedəm dard.

Tı sutedəş otəşədə,Bırcınedə mını biə-sard.

Tosə umri oxo xətonTojnişe tı çı ton-bə ton.Oqarde bə deşmen duston,Ranqı syobe, çəşonı zard.

Sıftə lul biş, peşo məlo.Dənuziş bə Hoc, Kərbəlo.“Ğıron” dasto, Şəyton dılo,Qıno səpe qıno əvard!

Harde, hıtiş ronsə qəv oj.Sıre bətı yol-ruk, divoj.Ruji doşe bətı zu, doj—Dənıvarde xırtəku hard.

Harki dumo qəp əjəniş,Beğafil bə yonqo qıniş.Oxo dəşiş bə conkəniş,Tosnişe tı ğeybəti qard.Ənə təlxbe bədə tinı,Mardə bəpeşt çətin tıniMərhəlono ovoştıniMuysə nozok Sirati pard.

11.12.2009

bO “kANƏ dusTİ”

Voten: infarkti tı jəPeyğombəri sinnədə.Zəmini ebardə tıBı xosə rujonədə.

Pemandəbe bə vıni,Luzı ləpə jəydəbe.Bolo puri poyeədəSığə band rıjeydəbe.

Konco hardı – həş əbiy,Bevə`də tı əyo biş.

Si nəbiş ki de harde?!Ojəqəvə dıyo biş!

Dədə eçınə puliNəbıri tijə təvə.Əmo de həmron tikəPur əkəyş ıştə ləvə.

Nav imtohoni əvoyş,Lovə əkəyş bə duston:“Bərkədə bəhandənən,Lıski azən umutom”!

Çiy dəvarde, rayoniMıəllimon rəhbər biş.Rutbədə yolən bıbuş,“Həmən cıl, həmən xər biş”.

Voten: Bə tıbə şeədəMafə dəşe bə voy-voy.Də loşxorə cəmdəqiMafədən bəmə əz doy?!

bO AlXAsƏ bOlİ

Səme ıştı namə, Alxasə boli,Vəşim bəştı ruşnə, ha xosə boli.

Xəşin bıko tıni ofəyə Xıdo,Bəlonku oqəto, bətı ruşt bıdo.

Zınedəm vey pidə tı çımı xoto,Kam bəbe bənə tı həmsıbət, həmto.

Qəp jəydəm hakanə, az tıku rozi,Deştı qədə nəvon de şinə ləfzi.

Votedəm: “Alxasbe çəmə səbıvot!”Ku bıbu zəmonə, tınış doy bə fot!..

2008

rEspublİkA TAlış MƏdƏNİYYƏT MƏrkƏzİNİN sƏNƏdlƏrİ ƏdlİYYƏ NAzİrlİYİNƏ TƏqdİM EdİlMİşdİr

VOTƏME, YA VOTƏMNİ?

2 ¹ 52 05 iéóí 2013-íÿ ñîðÒîëûøîí Ñÿäî

(əvvəli ötən sayımızda)

IV. M.Ə. Sabir vəfatından sonra və bu gün

Mən gedərsəm, var olsun amalım!Yaşasın şəhriyari - hürriyyət!Yaşasın şəhriyari - hürriyyət!Mən gedərsəm, var olsun amalım!

Dahi M.Ə. Sabirin bu vaxtsız vəfatı cəmi dostlarını və cəmisabirsevərləri mütəəsir etdi. Əslində heç əğyarları dasevinmədi, əksinə, digəriylə birgə şairi layiqincə son mənzilinəyola saldılar...

1912-ci ilin dekabrında düz 100 il öncə, arzuladığı kitab– (104 səhifəlik, 2000 tirajla) “Hop-hopnamə” işıq üzünügördü. Kitabın nəşrində maddi və mənəvi dəstək göstərənlərsırasında məxsusi olaraq Abbas Səhhətin, Mehdi bəyHacınskinin, Mahmud bəy Mahmudovun, CəlilMəmmədquluzadənin, Əbdürrəhim bəy Haqverdiyevin,Firudin bəy Köçərlinin, Əliqulu Qəmküsarın, Seyid Hüseynin,iki mübarək xanımın – Sara xanım Vəzirzadənin (Nəcəf bəyVəzirovun qızı) və Həmidə xanımın (C.Məmmədquluzadəninxanımı) adlarını çəkmək vacibdir. Allah onların hamısınırəhmət, ruhunu şad etsin, inşallah!

M.Ə.Sabirin bu kitabına “Hop-hopnamə” adının seçilməsidə təsadüfi olmayıb, bilavasitə onu ərsəyə gətirən (və oradagiriş və şərhlərin müəllifi olan) Abbas Səhhət tərəfindən şairin“Molla Nəsrəddin” jurnalında işlətdiyi, ilk gizli “Hop-hop”imzasına müvafiq olaraq həyata keçirilmişdi. SonralarM.Ə.Sabirin əsərləri və tam külliyatı dəfələrlə nəşr edilsə də,ondan bir xatirə olaraq “Hop-hopnamə” adı bu günəcənqorunub saxlanıldı. İlkin nəşr şairin yazdıqlarının heç ¼-nibelə əhatə etməsə də çox qısa bir zamanda dövrünün cəmisabirsevərlərinin masaüstü kitabına çevrildi...

Son 100 ildə yüzlərlə “sabirşünaslar” – elmlər namizədi,doktorlar, professorlar və hətta akademiklər yetişsə də, M.Ə.Sabirə həsr edilmiş yüzlərlə məqalə və kitablar yazılsa da,yüzlərlə “sabirsayağı” şairlər, yazarlar ədəbiyyat aləmindəhünər göstərsələr də, fəqət, SABİR kimi azadfikirli mücahidyazar və əhli-iman sahibi yetişə bilmədi və güman ki,bundan sonrakı 100-illiklərdə də yetişə bilməyəcəkdir...Səbəbi də aydındır: yazımızın girişində şairdən sitatgətirdiyimiz –

Sabirəm, səbr şiarımdı, qənaət tacım,

Nəfsimə padşahəm, sahibi fərmanəm mən...

bu iki misralıq beytinə və saysız-hesabsız digər hikmət dolusətirlərinə istinadən deyə bilərik ki, SABİR cənabi-Haqqınnemətlərinə daima şükr edib, qənaətlə yaşayan; nəfsinəzülm etməyən (ona sahib çıxan); zülmi-cəhaləti iman nurundanqaynaqlanan SƏBRİ ilə yarmağı bacaran; məqsəd vəniyyətlərində saf və xeyirxah olan; ədalətli və vicdanlışəxsiyyət idi. Bu kimi yüksək əxlaq keyfiyyətlərinə cüzi dəolsa malik olmadan, M.Ə.Sabir dühasını dərk etmək və real-ixlaslı sabirşünas kimi yetişmək, əslində qeyri-mümkündür...

Bu gün şairimizin vəfatından düz 100 il ötür: görəsən,cəhalət yuxusundan ayılıb elm-mərifət sahibi olub, onunarzuladığı azad, xoşbəxt, hüquqi bir cəmiyyəti bərqərar eləbildikmi? Axı, yuxarıda qeyd etdiyimiz kimi, Sabirindövründə millətin “oxumuş ziyalıları” barmaqla sayılırdısavə 1-2 alimi belə ortaya çıxmayıbdısa, amma bu gün onlarınsayı 100 minlərlədir, fəqət Sabir demişkən, “çe sud?!”(nəxeyri?!), - “əvvəl nə idiksə, yenə biz şimdi hamanız...”;

“Dindirir əsr bizi dinməyiriz,Atılan toplara diksinməyiriz...”;və ya:Avropalı öz millətin ihya edir, etsin,Şəmü şərəfi-qövmünü ila edir, etsin,İnsanlıq adın dəhrdə ibqa edir, etsin,Qəflətdə yatıb, ad batırıb, nam alarız biz,Başə yumuruq zolladırız, kam alırız biz!(ibqa-əbədiləşdirmə; ihya-diriltmə; ila-ucaltma);və yaŞimdi hər millət edir nəfsini irfanə fəda,Vətən övladı üçün elmə, dəbistanə fəda,Qara məxluq deyil, bizdəki ariflər dəVətən övladın edir nəf i-cibişdanə fəda!(nəf i-cibişdanə=cibini doldurma)

Şairin bu kimi sətirləri elə bu günün də reallıqlarınıtamamən əks etmirmi?

Axı, təkrarən ərz edək ki, 100 il öncədən fərqli olaraq, əgərbu gün göyə kiçik bir daş parçasını atsaq, bir alim-professorun,akademikin, həkimin, müəllimin, mühəndisin, şairin, deputatınvə i.a. başına düşər?! Bəs nədən dəyişmədik?!

Cavabını elə bu son iki dü-beyt də mükəmməl açır: digərtərəqqipərvər millətlərdən, o cümlədən, Avropalılardan fərqliolaraq, cəmi vətən övladlarının səadətli gələcəyi naminənəfsimizi irfanə (elm-mərifətə) fəda edə bilmədik, yənialdığımız elm və təhsil, təlim və tərbiyə ümumxalq vəümumbəşəri tərəqqisinə yox, “nəfi-cibişdanə”(cibinidoldurma), başqa sözlə desək, şəxsi mənafeələrimizə fədaedildi. Və II bölmədə xatırlanan “Meydana çıkıyor”hekayəsində ərz olunduğu kimi, axırda da bu qafil millətin“taleyinə bir pis ləkə salan əfalı-müləvvəsə (pis əməl sahibi,H.M)”meydana çıkıyor”...

Dahi şairimizin vəfatından ötən bu 100 ilə kiçik bir səyahətetsək, Allaha min-min şükr edərik ki, M.Ə.Sabir millətinin

qarşıdakı daha dəhşətli faciəli günlərinin şahidi olmadı, -sonralar, elə öz dövrünün dost və məsləkdaşlarının və digərdüşünən beyinlərin başlarına gətirilən min-bir müsibətdənqurtuldu. Nə yaxşı ki, O, bu günümüzdə doğulub yaşamadı:yoxsa, “hop-hop”, “gop-gop”, “başıqapazlı”, “bedərd”,“bıqəm”,... kimi lap min digər gizli imza ilə belə yazsaydı da,fəqət yenə də bizim o məlum gizli xəfiyyələr onu ortayaçıxardar, bəzi digər tapılmayan (axtarışda olan) təxəllüsləridə ünvanına əlavə edər; ciblərinə narkotik soxar; şeirlərinindemək olar ki, hamısında kifayət qədər fars kəlmə vəifadələrinin işlətdiyini bəhanə gətirərək, “İran-fars şovinizminəcasusluq xidmətində” suçlayaraq, bəlkə də, ömürlük həbscəzasına məhkum edərdilər... Qəzet- jurnallarda bu barədə 1-2 kəlmə yazıb, sonra da onu unudardılar... Dostları,məsləkdaşları da hərə bir tərəfə qaçıb gizlənərdi.... Onun çörəyiilə “sabirşünas” alim-professor-akademik olanlar isə “elmiəsərlərini”(ən yaxşı halda) uzaq qohum-əqrəbalarının evindəgizlədər və bir “qələt etdiklərini” etiraf edərdilər... MilliMəclisdə oturan “müləvvəs” yazar kolleqaları isə “çaşmayaydı,bəs bizim cibimizə niyə narkotik atmırlar?!”.. deyib,həyasızcasına hırıldayardılar... Nə yaxşı ki, O, bu günümüzügörmədi: Yoxsa nə dahi M.Ə.Sabirimiz olardı, nə də ki, bizimdə o masaüstü (lap məskunlaşdığımız zindanda belə) kitabımızolan “Hop-hopnamə”...

Amma ... Amma, (II bölmədə) qeyd etdiyimiz kimi,M.Ə.Sabir heç də pessimist mütəfəkkir deyildi, onun 100 ilöncə millətinə çağırışı bu gün də cəmi dünyada, o cümlədən,keçmiş postsovet məkanında, Avropada və müsəlman şərqindəistibdad rejimlərinə qarşı milli-inqilabi və tərəqqipərvəroyanışların baş verdiyi məqamda da xeyli aktualdır:

Getdi əldən millətin, fikrin nədir əmsal üçün?!Şimdi fürsət var ikən, bir iş gör istiqbal üçün!!!

Doğrusu, heç ağlımıza belə gəlməzdi ki, bir gün dahişairimizin 150 illik yubileyinə həsr edəcəyimiz “Sabirin səbri”adlı məqaləmizi məhz zindanda inşa edəcəyik. Hərçənd ki,M.Ə. Sabirin arzuladığı azad, xoşbəxt, hüquqi və ədalətlicəmiyyətin bərqərar olması naminə aparılan mübarizə ta qədimzamanlardan böyük-böyük qurbanlar tələb edib... İstər“azadlıqda” (dünya zindanında) olarkən, istərsə də bugünkikiçik zindan həyatımızda yazıb-yaratdığımız onlarlaməqalələrdə təkrar-təkrar ifadə etdiyimiz kimi, “Haqq vəədalət” naminə mübarizədə qəlbindəki zindan ya ölüm xofunaqalib gələ bilməyən bir kəs nə xalqını, nə də ki, ölkəsini xilasedə bilməz! Başqa sözlə desək, nəfsindəki zülməti boğmadan,cəmiyyətdəki zülməti yarmaq olmaz!

Bu gün bu sətirlərin müəllifi kimi, bir ixlaslı SABİR sevərkimi, biz də qətiyyətlə əminik ki,

Zalimlərə bir gün dedirər qüdrəti-movla:Tallahi ləqəd asərəkəllahü əleyna!(zalimlərə Allah da bir gün öz gücünü göstərər) və dahi şairimizinMən gedərsəm, var olsun amalım!Yaşasın şəhriyari-hürriyyət!

arzusu yerdə qalmayacaq və lap yaxın günlərdə oşəhriyari-hürriyyət millətimizin və ölkəmizin başında bərqərarolacaqdır, inşallah! Bir daha Allaha dua edirik ki, bu kiçikyazımızı şairimizin mübarək ruhuna bir ərməğan kimi qəbuledərək, onu şad etsin, inşallah!

P.S. Məqalədə qeyd olunan şer və şərhlər M.Ə.Sabirin2004-də nəşr edilən 2 cildlik “Hop-hopnamə”sindəngötürülmüşdür. 30 dekabr 2012-5 yanvar 2013 Kürdəxanıhəbsxanası.

SABİRİN SƏBRİ(Bəşəriyyətin dahi oğlu M.Ə. Sabirin 150 illik yubileyinə)

Щилал Мяммядов"Толыши Сядо" гязетинин баш редактору

Səməd Tolışi! In nom bə həmmə tolışon neze. Səməd çəmə iqləliyə handəkəse ki, ıştə

nomədə “Tolışi” təxəllüsüş peqətəşe. Ğurbinə Tolışon! Ki pidəşe ki, çəy avlodon, hırdənon vəyədə həm azərbaycani zıvonədə,

həmən tolışi zıvonədə mahneon bıbun, bə Səməd Tolışi ovard kay bəzneşon.Çı Səməd Tolışi telefonə numrə:

050. 3394266

3¹ 52 05 iyun 2013-íÿ ñîðÒîëûøîí Ñÿäî

Mehdi ruhullayevSumqayıt

Qardaşım Ruhullayev FuadHeybət oğlu, 1968-ci ildə Lənkəranrayonunun Separadi kəndindəanadan olub. Hal-hazırda Lənkəranşəhərində yaşayır. Fuad 2013-cüilin yanvar ayında “bağırsaqtutulması” ilə ağır xəstələnərək,Bakı şəhərinə müalicəyə gəldi.Uzun müalicədən sonra həkimlərqardaşımı əməliyyat etmək qərarınagəldilər. Əməliyyatdan sonra məlumoldu ki, qardaşımın xəstəliyi heç də“bədxassəli şiş” deyil. Çarəsizhəkimlər müalicənin İsraildə davamedilməsini tövsiyyə etdilər. Biz,İsraildə heç olmadığımız üçün in-ternet vasitəsi ilə İsraildə yaşayankəndçimiz Abasat ilə əlaqə saxladıqvə onun da məsləhəti ilə İsrailəgetmək qərarını verdik. Fuadımüşayət etmək mənə həvalə olundu.Mən və qardaşım Fuad aprelin 7-dəİsrailin Yerusəlim şəhərinə uçduq vəorda yerləşən otellərin birindəməskunlaşdıq. Hadassa xəstəxana -sın da qardaşımı müayinə etdilər,

bütün müayinələr 3 gün çəkdi, buvaxtı kəndçimiz Abasat Dəvəçi ray-onundan olan dostu Eldar ilə biziarayıb tapdılar, bizə ürək-dirəkverib, toxtatdılar. 3 gündən sonraqardaşımı xəstəxanaya yerləşdirdi -lər, mən də onun yanında qalasıoldum. Həkimlər öz aralarında ivrit(yəhudi) dilində danışar, tərcüməçivasitəsi ilə lazım olan şeyləri bizdənrus dilində soruşar və çıxıbgedərdilər. Biz, bütün danışıqlardanbixəbər olduğumuz üçün özümüzüçox narahat hiss edirdik. Dilibilməməyimiz xəstəliyin həyacanınıbir az da artırırdı. Öz həyacanımıqardaşıma bildirməmək üçün, həmdə onun ağrılarına dözməyərək tez-tez koridora çıxır, göz yaşlarımı silirvə yenidən palataya qayıdır,qardaşıma bacardıqca ürək-dirəkverirdim, belə çıxışların birindəarxadan köynəyimin dartıldığınıhiss etdim, geri çönəndə hündür-boylu, enlikürəkli, gözündə qaraeynək, kiminləsə telefonla danışanbir nəfəri gördüm, ilk olaraq özümüitirdim, boğazım qurudu, həməninsan “Mehdi sənsən?” deyərək əluzadıb mənimlə görüşdü, bu vaxtelə bil ki, yuxudan ayıldım, öz-özümə dedim: Şükür sənə Pərvər -digara, deyəsən bizə də yiyə duranbiri tapıldı. Əl verib, tanış oldum.Sən demə bu insan bizimlə qonşukənd olan Xərxatanlı Baba yevMürsəl Mirsəndəl oğlu imiş. Mürsəldərhal qardaşım Fuadı soruşdu. Biz

palataya daxil olduq, Fuad qolundasistem bel və qarın nahiyyələrindəkiağrılardan əziyyət çəkirdi. MürsəlFuadla da tanış oldu, Fuad Mürsəliöz ən yaxın adamı kimi qəbul etdi,elə bil ağrılardan zırıldamağı dakəsdi, Mürsəl, vəziyyətlə tanış olan-dan sonra “heç darıxmayın” deyib,ayağa qalxdı və biz birlikdəhəkimlər olan palataya getdik.

Mürsəl, bütün tibb personalları ilədanışıb, qardaşıma nə lazdımrsaetmələrini xahiş etdi və mənə dəbildirdi ki: tapşırmışam, Fuada nəlazımdırsa edəcəklər, darıxmayın,mən də sizinləyəm, elə bil Fuadmənim də qardaşımdır-deyərək,birlikdə Fuadın yanına qayıtdıq.Mürsəl, Fuada ürək-dirək verməyəbaşladı:

- Qardaş, darıxma, mən bur -dayam, nə lazımdırsa, hələ artığınıda edəcəklər, bundan qətiyyən nara-hat olma.

Elə bu vaxt həkim personallarıiçəri daxil oldular, yenidən Fuadabaxıb, Mürsəllə bir xeyli danışdılar.Mürsəlin onlarla yəhudi dilindədanışması həm məni, həm də Fuadıxeyli ruhlandırdı. Mürsəl gecəyarıyacan bizimlə palatada qaldı,gedəndə: “mən gedirəm, sabahtezdən mən yenə də gələcəm” deyib,hər ikimizlkə xudafizləşdi.

Müalicə dövrü həmyerlilərimiz:Mürsəl, Abasat, Eldar və Ələmdarbizə mənəvi dəstək oldular, Onlarhətta öz işlərini demək olar ki,buraxıb, bizimlə məşğul olurdular.Mürsəlin, Abasatın, Eldarın vəƏləmdarın bu yaxşılıqlarını biz heçvaxt unutmayacağıq! Mən, buinsanların valideyinləri qarşısındabaş əyirəm, ölənlərinə Allahdanrəhmət diləyir, qalanlarına Allahdanuzun ömür arzulayıram!

Mən, üzümü qürbətdə yaşayanbütün Azəri qardaş və bacılara tutubdeyirəm: Qoy Xudavəndi-aləmdaima sizi qorusun, çalışın Mürsəlkimi, Abasat kimi, Eldar kimi,Ələmdar kimi xeyirxah olasız, mənisə xüsusən Mürsələ minnətdaram,mən fəxr edirəm ki, mənim İsraildəMürsəl kimi bir qardaşım var.

Deyirlər xeyirxahlıq köhnəlm-əyən bir libasdır və mən Mürsələxitabən deyirəm:

- Mürsəl, qoy bu libas daimasənin əynində olsun və heç vaxt daköhnəlməsin!

İnsan ömrünün elə anları olurki, heç vaxt unudulmur,həyat yolunda çox dərin

izlər buraxır. Talış xalqımın oyanışıüçün keçən əsrin 70-80-ci illərində,gəncliyimin heç vaxt tükənmə -yəcəyini düşündüyüm anlarda, bumübarizənin başa catdırmaq üçünmübarizliyimin solmayacağını hissedirdim. Sən demə belə deyilmiş,güc də tükənirmiş, qüvvə də. Mayayının 19-da cox ağır, huşsuzvəziyyətdə "Miokard infarkti"diaqnozu ilə təcili yardım briqadası

məni Mərdəkanda yerləşən 26 saylıbirləşmiş şəhər xəstəxanasınınreanimasiya şöbəsinə gətirmişlər. 3gündən sonra gözlərimi açandaəvvəl harda olduğumu anlamadım.Sonra mehriban ağ xalatlı insanlararasında olduğumu gördüm vəgözlərimin açılışını, gözlərindəkialqişlarını mənə tuşlamış, səmimiüzlərində sevinc hissi olan tibbpersonalını görəndə, haradaolduğumu anladım. Mehriban vəgülərüz həkim və ən başlıcası gözəlinsan Esmira Musayevanın şirin

dillə mənə “necəsiz, ayıldız?”sözündən sonra aydın oldu ki, 3 günimiş ki, huşsuz vəziyyətdə olmuşam.

Orta tibb işçilərindən KönülTahirovanın, Tamella Əliyevanın,Gülbağda Əliyevanın təbəssüm dolusevincli üzlərini görəndə özümdəağır xəstəliyimlə mübarizəaparmağa yeni güc və qüvvə tapdım.Könül Tahirovanın xüsusi diqqəti vəqayğısını gördükdə ölümə onların

sayəsində qalib gəldiyimi başadüşdüm. Şöbə müdiri EsmiraMusayevanın əsil həkimlikqabiliyyəti və təşkilatçılıqbacariğının nəticəsində bütün şöbədəhəkim, orta və kiçik tibb işçilərininəməyini xüsusi ilə qeyd etməkistəyirəm. Bu mehriban və səmimireanimasiya şöbəsinin bütünəməkdaşları ən yüksək hörmət vəehtirama layiqdirlər. Mən isə

urəyimdən gələn ən səmimiminnətdarlığımı Esmira xanıma vəonun rəhbrlik etdiyi Reanimasiyaşöbəsinin bütün kollektivinə bildiribdeyirəm - SAĞ OLUN.

Məhərrəməli nəcəfov

redaksiyadan: Biz Məhərrə -məli məllimə bu yazıya görə öztəşəkkürümüzü bildiririk. Həqi -qətən də 26 saylı xəstəxananınkollektivi çox mehriban və gülərüzinsanlardan ibarətdir. Biz bunuyaxın dostumuz, həmən xəstəxa -nanın cərrahiyyə şöbəsindəəməliyyat olunan ƏlimərdanŞükürzadəyə baş çəkərkən gördük.Mərdəkanın cənnət guşəsindəyerləşən, öz təmizliyi ilə seçilən buxəstəxanada iki nəfərlik, daxilindəsanitar qovşaqları da olan palata -larda xəstələr üçün hər cür şəraityaradılıb. Biz də redaksiya olaraqhəmən xəstəxananın baş həkiminə,bütün şöbə müdürlərinə, bütüntibb personallarına öz dərinminnətdarlığımızı bildiririk. Şəfaverən əlləriniz yorulmasın!

MənİM XİLAskArLArıM

XEYİr köYnəYİ köhnəLMəz və YA qürBətdəkİ sOYdAşLArıMız

Babayev Mürsəl Mirsəndər oğlu 05 yanvar 1970-ci ildə Lənkəranrayonunun Xərxətan kəndində anadan olub.1977-1987-ci illərdəXərxatan kənd orta məktəbində oxuyub. 1988-1990-cı illərdə hərbixidmətdə olub. 1990-1995-ci illərdə Bakı Politexnik Universitetinin Av-tomexanika fakultəsində oxuyub. 1996-cı ildə İsrailə işləməyə gedib,hal-hazırda İsrailin Ozdad şəhərində yaşayır və Yerusəlim şəhərindəişləyir. 1997-ci il təvəllüdlü Babaseyid və 2003-cü il təvəllüdlü Emin adlıiki övladı var.

4 ¹ 52 05 iyun 2013-íÿ ñîðÒîëûøîí Ñÿäî

(əvvəli ötən sayımızda)E.Q:- Bilmirəm. Konstitusiyanı oxumamışam...H.M:- Bəs, orada milli azlıqların hüquqlarının

qorunması barədə dövlət təminatı var. Ondaniyə xalqın öz minimal hüquqlarının tələbləriİXXO-nın sifarişi hesab edilməlidir?

E.Q:- Nə bilim... Onlar istəyirlər ki, ölkəmiz

zəifləsin...H.M:- Məsələn, sən 3 ifadəndə bildirmisən ki,

İXXO Bakıda, Astarada, Lənkəranda,Masallıda Talış Mədəniyyət Mərkəzininofislərini açmaq tələbini qoyub. Sualım:Məgər bu, bizim hüquqlarımız deyil? Məgərdövlət özü bu tələbləri qoymalı və həll etməlideyilmi?

E.Q:- Bilmirəm... Amma onlar da bunu tələb

edirdilər...H.M:- Yaxşı, mənim barəmdəki hər 3 ifadəndə

göstərmisən ki, sənin tərcümə etdiyin"Kadusilər tarixi” kitabına görə səni təbriketmiş və bunu türklərə qarşı qələbə saymışam.Sualım: O kitabda türklərə, ya Azərbaycanaqarşı nəsə varmı?

Hakim:- O nə kitabdır? Azərbaycan dövlətçiliyinin

əleyhinəmi yazılıb?E.Q: - Yox, cənab hakim. O kitabı Əli Əbdoli

yazıb, qədim talışların tarixidir. Azərbaycanaaid orada nə ola bilər ki? Azərbaycandadövlətçilik 1991-ci ildən qurulub, ammakitab antik dövrə aiddir... Orda türklərinəleyhinə heç nə yoxdur.

H.M:- Bəs nə üçün mənim adımdan yalan

ifadələr vermisən o kitab barədə?E.Q:- Yadıma düşmür.H.M:- Keçək ermənilərə...Hakim: - Hilal Məmmədov özünüzə aid sualları

verin...H.M: - Bəs bu "cinayət işində”, o cümlədən

istintaq aktının bir hissəsi də bu mövzudur da...Sualım: Mənim səninlə olmayan görüşdəguya erməniləri tərifləməyim olubmu?

E.Q:- Yadıma düşmür..H.M:- Bəs, sən hər 3 ifadəndə yazmısan ki, mən

erməniləri o ki var tətifləmiş, talışlarla qanqohumu saymış, hind-avropa dillər qrupunaaid olduğunu bildirmişəm?!

E.Q:- Yadıma düşmür.H.M: - Amma sən ifadəndə bildirmisən...Hakim:- Hilal Məmmədov deyir ki, yadıma

düşmür, bəs niyə hey təkrar edirsən...H.M:- Cənab hakim, istintaq aktının bir neçə

səhifəsi bu nağıllara həsr olunub, indi nə edək– onları ordan çıxarda bilərsinizmi? Yaxşı,tutaq ki, mən ermənilərin talışlarla qan qo-humu, ya hind-avropa dil qrupuna aidliyinidemişəm, burda dövlətçiliyə nə xəyanət var?

Məgər bu elmi diskussiyanın mövzusu dey-ilmi?

E.Q:- Bilmirəm...Hakim:- Hilal Məmmədov suallarınızı bitirin..H.M:- Necə yəni bitirin, təkrar edirəm, 8 cildi

“düz-qoş” ediblər bir xəstənin nağıllarıəsasında, 9 aydan çox məni zindana salıblarbu nağıllara istinadən, indi iki dəfə ifadəverməsini kifayət sanırsız? Cənab hakim, sizcinayəti ört-basdır etməyə cəhd etməyin. Buəbləhin əliylə böyük bir alimi, dünyadayeganə talışşünas dilçini, ailəsni, 2 oğlunuməhv ediblər, həyat yoldaşı köç edib ölkədən...İndi də onun əli ilə məni məhv etməkistəyirlər, Siz də həmin şəxslərə əslindəyardımçı olursunuz... Etməyin belə, olmaz!Ədalətli olun! Buyurun, bu da Novruzəlimüəllimin həyat yoldaşının Niderlanddangöndərdiyi müraciət (hakimə və prokuroratəqdim edirəm) Məryəm xanım bu əbləhinsərsəmliyinə son qoyulmasını sizdən tələb edir.

Hakim (baxır): - Burda imza yoxdur, qoy rəsmi poçtla

göndərsin, imzasıyla.H.M:- Cənab hakim, bu əbləh addımbaşı

“Novruzəlidən eşitmişəm” deyir, məgər burəhmətliyin ruhuna təhqir deyilmi?! Niyə bunahüquqi qiymət vermirsiniz?!

Hakim: - Axırda verilir... Daha hansı sualların var?H.M: - Çoxdur, lap çox... Onun bu 3 ifadəsindən

və istintaq aktındakı kəlmələrindən irəligələn suallarım çoxdur... İndi görək, milli-diniayrıseçkiliyi mən, ya Novruzəli müəllimqabardıb, yoxsa bu Elman Quliyev kimiagentlərin diliylə hakimiyyət?!

Hakim: - Sualını de, uzatma...H.M:- Cənab hakim, məni tələsdirməyin, indi

sifarişlə işləyəndə, gərək “tez-bazar”edədəsiniz ki...

Hakim:- Mən bazar adamı deyiləm, danışığıvı bil.

Bazarı sən açırsan burada...H.M:- Etmisiniz, çox etmisiniz, sifarişlə onlarla

və bəlkə də yüzlərlə işlər görmüsünüz...Bəsbu bazar deyil, nədir?

Hakim:- Hilal Mməmmədov mən sizə daha söz

vermirəm...H.M:- Mənim sualım coxdur, bilavasitə istintaq

aktında onun dediyi ifadələrə əsasən...Hakim:- Yaxşı, de, uzatma...H.M:- İstintaq aktında, o cümlədən Elman

Quliyevin ifadəsində xüsusi bir yer tutanməqam da – guya Novruzəli müəllimin türkxalqını təhqir etməsi, yəni onu “qoyunbaş” və“dargöz” xalq olduğunu ifadə etməsidir.Sualım: Novruzəli müəllim bunu nə vaxtdeyib və ya hansı qəzet məqalələrində beləfikir olub?

E.Q:- “Tolışi Sədo” qəzetinin hansı nömrəsini

bilmirəm, amma bu cür xarakterli yazılar vəşeirlər olub...

H.M:- Konkret hansı yazıda, ya şeirdə? Nə vaxt

çap olunub?E.Q:- Dəqiq yadımda deyil, üstündən neçə il

keçib...Hakim (nəzarətçiyə): - Birdə yoxla, gör bu vəkillərin telefonları

sönüb ya yox. (Sonra üzünü mənə tutur) HilalMəmmədov əl çək bu təhqirdən...

H.M:- Kim təhqir edir, mən ya siz? (əlimlə

göstərirəm) Baxın bu istintaq aktı, bu da onun3 ifadəsi, hamısında da robot kimi eynisözləri yazıb.Yaxşı, lap tutaq ki, Novruzəlimüəllim bunu deyib, hərçənd ki, o ömründəbelə təhqirə yol verməzdi, bəs istintaq tərəfininnə marağı var ki, bu təhqirləri istintaq aktında,sübutların qiymətləndirilməsində və digərqərarlarında təkrarlayır? Mən ElmanQuliyevin ifadəsindən bu kəlmələri gətirdim...Xalqı kim təhqir edir, biz ya siz – hakimiyyətorqanları? Kim aranı qızışdırır – biz yoxsasiz??? Tutaq ki, Elman Quliyev kimi axmağındilindən nəsə əxlaqsız söz deyilib, onu mütləqrəsmi sənədlərə salmağa ehtiyac var idimi?Süni olaraq milli-dini ədavəti-ayrıseçkiliyi belədə “düz-qoş” edərlər?! Müstəntiq 100 dəfəbunu gözümə soxub...

Hakim: - Mən söz vermirəm sənə daha, qoy

vəkillər versin suallarını...H.M:- Əgər vəkillərin sualları varsa, qoy

versinlər, sonra yenə mənim suallarım olacaq...Hakim:- Vəkillərdən sonra sənə icazə

verilməyəcək...H.M: - Yaxşı, onda 1-2 sualla yekunlaşdırıram...Hakim: - Çox yox...H.M:- Hər 3 ifadəndə yazmısan ki, mən

dəfələrlə Əli Əbdoli ilə görüşmüşəm...Sual:Konkret neçə dəfə və hansı illərdə?

E.Q:- Əli Əbdoli dəfələrlə Bakıya gəlib, sən də

onu görmüsən...H.M:- Konkret olaraq, 1992-1993 –ci ildə, 1 ilin

ərzində onunla neçə dəfə görüşmüşəm?Sonra: İranlı qonaqlar 8 nəfər idi. Niyəkonkret olaraq Əli Əbdoli o 8 nəfərdənayrılıb? Necə ola bilər ki, mən 8 qonağı ora-bura gəzdirəndə Ə.Əbdoli ilə ayrılıqdagörüşmüşəm?

E.Q: - Sayını dəqiq bilmirəm. Lap 2 dəfə

görüşmüsənsə də bu “dəfələrlə” sayılır...H.M:- Demək,”dəfələrlə” – iki dəfə də ola bilər?E.Q:- Bəli...H.M:- Bəlkəm cəmi bir dəfə həmin qonaqların

sırasında görmüşəm onu? Bəs o digər görüşlərbarədə məlumatlar hardandır?

E.Q: - Lap olsun bir dəfə...H.M:- Bu bir dəfə “dəfələrlə” sayıla bilərmi?E.Q: - Bilər...Hakim:

- Mübahisəni kəsin, təzə sualları ver...H.M: - Cənab hakim, mənə çox təzyiq edirsiniz,

başa düşürəm ki, həqiqətin ortayaçıxarılmasında maraqlı deyilsiniz və əksinə,ört-basdır etmək istəyirsiniz... Axı, Respub-lika Prokurorluğu və DİN bilavasitə bu ElmanQuliyevin ərizələrinə istinad edib, mənimbarəmdə yalan məlumat yayıblar 3 iyul 2012-də... 8 aydır ki, bu iki dövlət orqanına qarşıiddia ərizəmə əməlli-başlı baxılmır. Birməhkəmə digərinin üstünə atır. Axı, bilavasitəbu E.Quliyevin ifadələrinə istinadən yanlışbildirirlər ki, mən Əli Əbdoli ilə dəfələrləgörüşmüşəm, tapşırıqlar almışam, zəruriməlumatları İrana vermişəm və i.a. Amma çoxasanlıqla öyrənə bilərdilər ki, mənim əvvəlaonunla ayrıca heç bir görüşüm olmayıb,cəmi 1 və ya 2 dəfəlik ünsiyyətimiz olub.Saniyən, Əli Əbdoli talışın alimidir,folklorşünasdır, onunla bir alim- kolleqakimi görüşüb-ünsiyyət saxlamaq cinayətəməli sayıla da bilməz! Əgər elədirsə, mənömrümün yarısından çoxunu Rusiyadakeçirtmişəm, oranın çox rəsmiləri mənişəxsən tanıyır və hörmətlə yanaşır. Bu gün dəmüdafiəçilərim arasında Rusiyanın görkəmlidini-siyasi-elmi xadimləri çoxdur. Bəlkəmonda mən FSB-nin agentiyəm, onlaraişləyirəm? Necə olar ki, İranlı alimlə bir dəfəgörüşümdə “verbovka” oldum, amma Rusiyatərəfdən yox?

Hakim:- Heç onu da bilmirik... Əlbəttə, axırda

müəyyən olunar...H.M:- Doğru deyirsiniz, axırda çox şey məlum

ola bilər, bəlkə yerlərimiz də dəyişdi.Hakim: - Sən mənə yenə qorxu gəlmə, yaşımı

yaşamışam, məni heç nə ilə qorxudabilməzsən, heç kimdən də çəkinən deyiləm...

H.M:- Amma, bir qulağınız mobilinizin

zəngindədir...Hakim:- Heç kim məni qorxuda bilməz, nə də

göstəriş verə bilməz...H.M:- Amma, bayaq qeyd etdiyim kimi, bu illər

ərzində o mobil zəngləriylə çox sifarişliişləri oxumusunuz neçə-neçə günahsız in-sanlara... Amma belə çox davam edə bilməz,cənab hakim... Çox da ümid bağlamayın bumobillərə...

Hakim:- Vəkillərə söz verirəm...H.M:- Yox, bir sualım da var.Hakim:- De, qısa...H.M: - E.Quliyev sən ifadələrində dəfələrlə

bildirmisən ki, İXXO mənə pul və narkotikaverirdilər ki, talışları vəzifələrə yerləşdirim...Sualım: Tutaq ki, mən, bir talışı Ağır İşlər üzrəMəhkəmədə hakim ya baş hakim keçirtməkistəmişəm. Səncə mən bu bazarlıq üçün pulukimə verməliydim? Yəni, rüşvəti kiməverməliydim?

Hakim: - Sualınızı çıxardıram.

(ardı səh.5-də)

İrAn Xüsusİ Xİdmət OrQAnlArının pulu İlə vəzİfəyəQOyulmuş tAlışlArın AdlArı gİzlədİldİ

Hakim Azər Orucov şahid Elman Quliyevin vəkili rolunda

5¹ 52 05 iyun 2013-íÿ ñîðХЫДО КИТОБОНÒîëûøîí Ñÿäî

И ра дя Мя ли ко ваира да ма ли ко ва@ маил. ру.

Kitobi məzmun Ruti kitob qıləy Moavıjə jeni

dıl doğ noə jimonə hikoyəye.Moavıjə Rut şeydə bə şu bəqıləy İsrailıjə merdi. Çəy şuyəmarde bəpeştə əv veybəfomandəti nişo doydə bəştəhəsı. Əv dılisıxto umu basteydəbə İsrailıjon etiğad kardə Xıdo.Xıdoən vindeydə Ruti bəfoynədıli, okardeydə boəy qıləy tojəumu kəybə. Arşiyə dılə, ğəribəiyən vevə jen Rut Хıdo besəbınəmərhəməti hımhımbədə səbəsobeydə Israil хəlği dılədə. Yoləpeyğəmbər iyən podşo Davudiənkə nənəye əv.

Ruti kitobədə oşko nişo doəbeydə ki, har milləto bıə odəmdim bıqəto bə iqlə Xıdo, bərəkətbəste Xıdoku iyən bəbe Çəysadığə xəlği nımoyəndə.

Kitobi məzmun: 1:1-22 Elimeleki kuç karde

iyən naomi de ruti bə Bet-lexem oqarde

2:1-3-18 rut Boazi cəvəhiyədə

4:1-22 Boaz kəxvandbeydə de ruti

1Elimeleki kuç karde iyən

Naomi de Ruti bə Bet-Lexemoqarde

1 Hokimon hıkm kardərujonədə kaxti beməmləkətədə. Qıləy merddeştə jeni iyən dıqlə zoəivırədə mıvəğğəti jiyeyro kuçkardışone çe Yəhuda şəhrBet-Lexemo bə zəmin Moav.2 Çı merdi nom Elimelek, çəyjeni nom Naomi, qıləy zoənom Maxlon, çə qıləyni nomisə Kilyonbe. Əvon çeYəhuda şəhr Bet-Lexemo bıəEfratıjonbin. Im odəmonoməyn jiyəyn zəminMoavədə. 3 Ruji Naomi şuyəElimelek marde, əv mandedeştə dıqlə zoə. 4 Çəy zoonsəşone boştə jen Moavikinonədə. Çı jenon qıləyni nomOrpa, çə qıləyni nom isə Rutbe.Əvon tosə da sori nezi jiyəynəyo. 5 Çəyo Maxlon iyən Kily-

on mardin, Naomi mande həmbezoə, həmən beşuyə.

Naomi oqardeydə bə Bet-Lexem

6 Ruji Naomi pepo be ki,deştə vəyuon bə ivırə oqardı bədumo zəmin Moavo. Əy zəminMoavədə məsəşbe ki, Rəbbi

nəzər səğandəşe Bəştə xəlği,nun rosniyəşe bəvon. 7 Naomideştə vəyuon beşe ıştə jiyə vırəooqardeyro bə zəmin Yəhudə. 8Naomi votışe bə vəyuon har

dıqləyni: «Boən har kəs oqardıbəştə moə kə. Bıdə Rəbbxəymandəti bıkə bəşmə, çoknə kişımə kardıone bəmı iyən bəmərhumon. 9 Rəbb jıqo bıkəki, şımə har qıləyni rohati pəydobıkə şuyə kədə». Çəyo əy maçəkardışe ıştə vəyuon, əvonbərkədə bəməyn. 10 Vəyuonvotışone bəy: «Əmənən detı bəico şeydəmon ıştı xəlği tono». 11Naomi isə votışe: «Ha çımıkinona, oqardən bə dumo. Oxoboçi şımənən şəninşon demı?

Bəqəm çımı boloədə həniyənzoonım heste ki, şu bıbunboşmə? 12 Oqardən bışəndeştə roy ha çımı kinon. Esəaz vey sininim şu şeyro.Bıvotım ki, hestıme umu,hejo ımşanqo əşim bə şuəzandim zoon, 13 çəşbəkayon detobə çəvonperəse? Nibəşeşon bə şu, səbrbəkaşon? Ne, çımı kinon! Azğəhr kəşeydəm boşmə,çumçıko Rəbbi daste bəçımıvəynə rost bıəy». 14 Əvonijən bərkədə bəməyn. Orpamaçə kardışe ıştə həsı şe,Ruti isə dəvanqo qətışe əv. 15Naomi votışe bə Ruti:«Diyəkə, ıştı hivəjen oqarde

ıştə xəlği iyən xıdon tono, boytınən oqard, bışi çəy dumo». 16Ruti votışe: «məcbur məkə ki, tıni tərqbıkəm detı nışum.

Bızın ki, bə kovrə bışoş, əyobəşem Konco bımandoş, əyobəmandem; ıştı xəlğ çımı xəlğ bəbe, ıştı Xıdo çımı Xıdo bəbe. 17 tı konco bəmardeşbu, azən əyo bəmardem, əyoən dəbəkanden mıni. qirəm ğərəyz marde çiçsə mıni co bıko ıştıku, Bıdə rəbb bıkə bəmı çımisəbetəri iyən Bıdə bəmı ən qonə cəzo».

18 Naomi həni bə zıvonnıqətışe Rut, çumçıko vindışe əvbə ğəti-ğəror omə bışu deəy. 19Har dıynəni şin tosə Bet-Lexemi,rəsəyn bə vırəy. Bə Bet-Lexemdəşeədə əvoni vində şəhri həməəholi bə həyəcon omen, jenonvotışone: «Naomi ni ım?» 20Naomi votışe bəvon: «BəmıNaomia məvotən, bəmı Marabbıvotən, çumçıko Kulli-İxtiyoritel kardışe çımı jimon. 21 Az purbeşım çıyo Rəbbi təylioqordınişe mı. Madəm ki, Rəbbibə zəlolət eğandışe mı, Kulli-İxtiyori mısibət vardışe bəçımısə, həni boçi mıni Naomi sədokardeydəşon?» 22 De jıqo,Naomi deəy bə ivırə omə vəyuMoavıjə Ruti ivırədə oqarde bəpeşo zəmin Moavo. Əvon oməynbə Bet-Lexem cəvə dıven binobeədə.

(hestşe dumuş)

rut

(əvvəli səh.4-də)

H.M:- Niyə? Xoşunuza gəlmədi? Axı, özü

addımbaşı yazıb ki, Novruzəli Məmmədov datalışları vəzifələrdə qoymaq istəyib. Təbii sualçıxır ki, biz bu rüşvəti kimə və nə qədərverməliyik? Bəlkə bu gün Hakimiyyətorqanlarında işləyən bütün talış vəzifəlilərinibiz – İXXO-nın narkotika və pulu hesabınaqoymşuq? Bəlkə onları bircə-bircə yoxlamaqgərəkdir? Məsələn: Respublika BaşProkurorluğunun Baş İstintaq İdarəsinin rəisiEldar Əhmədovu, ya Baş Narkotika idarəsininrəisi Həzi Aslanovu, ya digərini də bizvəzifəyə qoymuşuq?

Hakim: - Vəkillərin sualı varmı?H.M:- Bir son sualım da var, vəssəlamHakim:- Yaxşı, de.H.M:- İfadələrində deyirsən ki, 1991-ci ildən

“Tolışi Sədo” da dövlətçilik əleyhinəçıxışlarım olub. Yaxşı, mən o vaxtı qəzetinredaktoru deyildim, yalnız folklora aidyazılarım çıxırdı, redaktor isə Novruzəlimüəllim idi.

E.Q: - Elə o sənin ideyalarınla işləyirdi...H.M:- Bəs, axı O, keçən əsrin 60-70 illərindən

talışın tədqiqatçısı idi, mən isə o vaxtı uşaqidim...

Hakim: - Bəsdir, daha, vəkillər danışsın...H.M: - Son sual və bitirirəm. Ey ... İndi

Novruzəli müəllim rəhmətə gedib deyə,utanmadan-qızarmadan butün mənə olanşərləri onun adıyla deyirsən?! O sağ olsaydısənin üzünə bir daha tüpürməzdimi? (Hakimsözümü kəsdi və vəkillərə verdi).

Ramiz Məmmədov: - İXXO Novruzəli Məmmədova verdiyi

tapşırıqları konkret hansı faktlara istinadəndeyə bilərsiniz?

E.Q:- “Tolışi Sədo”da çıxan yazılar, Əli Əbdoli

və Pakraveşin sözlərinə istinadən. SonraMTN-dən əlimə bir sənəd düşmüşdü, farsca,orada tapşırıqlar var idi...

Ramiz Məmmədov: - O farsca tapşırıqları Novruzəli müəllimə

göndərmişdilər?E.Q:- Yox, mənim evimdəm axtarışda

tapmışdılar...Ramiz Məmmədov:- Bəs, niyə Novruzəli Məmmədovun

ifadəsində, istintaq aktında o sənəd barədə heçnə yox idi?

E.Q: - Nə bilim...Ramiz Məmmədov:

- Bilirsən, yaxşı bilirsən, çünki onu sənəöz xəttinlə yazdırmışdılar...

Hakim:- Ramiz, sən sualıvı ver, izah etmə...Ramiz Məmmədov:- Hilal Məmmədova qarşı ifadəndə

bildirmisən ki, Novruzəli Məmmədov Avropavə ABŞ alimlərini İran puluna Azərbaycanadəvət edərək, onları Talış rayonlarındagəzdirmiş və onlar orada xalq arasındatəxribat aparmışlar. Məsələn, talışlar arasındaanti-türk təbliğatı aparmışlar. Bu fikirlərinəyə istinadən demisən? Sənin əlində elə birfakt varmı? Yəni, onlar konkret kimlərinyanında, hansı rayon və kənddə belə söhbətləriediblər?

E.Q: - Bunları mənə Novruzəli demişdi...

Konkret fakt isə bilmirəm... (Sonra üzünühakimə tutub) Cənab hakim, elə Novruzəlinibədbəxt edən də bu Ramiz Məmmədov olubda... Elə o da Əli Əbdoli ilə Novruzəli gildəgörüşüb...

Ramiz Məmmədov: - Yalançının lap... Namusuna and içə

bilərsən?E.Q:- Bəli, onu bədbəxt etdin, elə hey dedin

ki, geri çəkilmə, yaz ora-bura, Avropayaşikayət et, nə bilim, müdafiə komitəsiyaradılıb, səni müdafiə edir, nə oldu, axırdada 10 il iş aldı, xəstəxanada öldü, ammamənim kimi etiraf etsəydi, bəlkə lap 2-3 ilə

də yatıb-çıxardı...(Ramiz Məmmədov əsəbiləşir və zalı

tərk edir)Xalid Bağırov: - Mən 1 sual verəcəyəm cəmi. Sənin bir

ifadəndə var ki, “2000-də İranda olandaonlar bəzi talışlar barədə səndən məlumattoplamaq istəyiblər. Öz ifadənə görə, onlardanbiri də Hilal Məmmədov idi. Sual: Əgər o,1992-dən “verbovka” olunubsa, niyə həminadamlar 2000-də onun barəsində məlumattoplayırdılar?

E.Q:- H.Məmmədovun 1992-də “verbovka”

məsələsini bayaq dedim ki, Novruzəli mənədeyib...

Hakim: - Şahid gedə bilər. 10 aprel 10-30 da qapalı

məhkəmənin son iclası olacaq, yekunlaşdırıb,növbəti məhkəməni açıq edəcəyik, narkotikaməsələsi...

P.S. Hakim bu 2 saatlıq prosesdə dəfələrlənəzarətçiləri xəbərdar etdi ki, vəkillərintelefonlarının söndürülməsini bir dahayoxlasınlar. Mən isə növbəti belə bir göstərişdədilləndim: Cənab hakim, yaman qorxuyadüşmüsünüz ha, birdən bütün dünya bubiabırçılıqdan məlumatlı olar və bir daha başadüşər ki, niyə prosesi qapalı keçirdirsiniz...Amma “narahatçılığa” dəyməz, onsuz dayuxarıdan (əlimlə kameranı göstərirəm)çəkirlər. Saniyən, elə özüm də dünyayayayacağam bu məhkəmə prosesini...

İran Xüsusİ Xİdmət Orqanlarının pulu İlə vəzİfəyəqOyulmuş talışların adları gİzlədİldİ

6 Òîëûøîí Ñÿäî¹ 52 05 iyun 2013-íÿ ñîð

Talış diyarı Azərbayca -nımızın ayrılmaz his -səsidir. Çünki, talış tor-

pağı, onun bərəkətli zəmiləri, qədimvə müdrik insanları, tarixiAzərbaycana verilən ən qiymətlihədiyyələrdən biridir.

Talış diyarının tarixi keçmişiçox qədimdir. Qədim zəmanlardanibtidai insanlar bu diyarın ətək -lərindən, təbii mağaralarındanyaşayış məskəni kimi istifadəetmişlər. Bu diyara qısa tarixiekskursiya edərək Kadusilərin,Kaspilərin, Midiyalıların tarixinigörərik. Ərəb, Monqol işğalıdövründən keçən bu diyar öz təbiisərvətini, tarixini qoruya bilmiş-dir. Bu diyarın hər bir kəndi özündəbir tarix yaddaşı saxlayır. Bukəndlərdən biri də zəngin tarixi vəqədim abidələri ilə seçilən, eləcə dətalış diyarının dağlıq hissəsininmərkəzi kimi şöhrətləndirilənCanqamiyon (Cəngəmiran) kəndidir.Gəlin Cəngəmiran kəndinin tarixinəmaraqlı bir səfər edək...

Sözü gedən Canqamiyon kəndiyuxarıda qeyd etdiyimiz kimi Talışdiyarının ən qədim kəndlərindən bi-ridir. Canqamiyon toponimi heçbir çətinlik olmadan hər bir talışüçün anlaşılmalı olmalıdır. Bildiyi-miz kimi “Canq” talış dilində döyüş,vuruşma, “Myon “ (Miyon) mərkəz,meydan mənasını verir. DeməliCanqamiyon döyüş mərkəzi, mey-danı adlandırılır. Farsca bu kəndəCəngəmiran deyilir. Buna görə dəXIX əsrdə rus müəllifləri bu kəndinadını talışca yox, farsca yazmışdı-lar. Canqamiyon kəndinin yaranmasıhaqqında bir çox mülahizələrmövcuddur, hətta bu haqqdaəfsanələr və rəvayətlər də var.Rəvayətə görə kəndin girəcəyiRuədi, qurtaracağı isə Pendi ol-muşdur. Bu iki kənddə müxtəlifqəbilələrdən olan adamlar yaşamış,mehriban qonşu olmuşlar. Hər ikikəndin gözəl təbiəti varmış. Bağçı-lıq, bostançılıq inkişaf etmişdi.Çeşmələrdən, çaylardan kəndinmərkəzinə xususi kanallar çəkilib -miş. Bundan başqa Pendi kəndindəgözəl bir çeşmə varmış. “Aspi honi”adlanan bu çeşmənin suyu olduqcasərin imiş (Aspi Honi - Asp-at,honi-bulaq, çeşmə). Pendi hakiminingözəl bir qızı varmış. O, yaraşıqlıolduğu qədər də məğrur imiş. Yalnızvətənini sevən igid bir adama ərəgedəcəyinə and içibmiş. Odur ki,qıza elçiliyə gələn hər kəs bu qapıda

rədd cavabı alırmış. Qonşu Ruədikəndinin hakiminin oğlu qıza vu-rulubmuş. Lakin qız yoxsul bir oğ-lanı sevirmiş. Oğlan buraya atınısulamaq bəhanəsi ilə gələrmiş. Eləbuna görə də bu bulağa at bulağı -“aspi honi” deyirlər. Bu əhvalatıeşidən Ruədi kənd hakimi Pendiyəmüharibə elan edir. Vuruşma mey-danı indiki Canqamiyon imiş. Buadla da guya Canqamiyon kəndininadı yaranmışdır.

Gördüyümüz kimi bu rəvayət -dən bəlli olur ki, Pendi və Ruədikəndləri mövcud olmuş və güya ki,müharibəyə görə Canqamiyon adıbelə yaranıb. Amma nəzərə alsaq ki,bu rəvayətdir, burda gizli məqamlarolsa da, kəndin yaranması haqdafikir səhvdir. XIII əsr tarixçı-səyyahıHəmdulla Mostafi Qəzvini özünün

“Nüzhət-əl-qlub” əsərində bidirir ki,Ərdəbil mahalına yaxın Cəngəmiranmahalı mövcud olub və o mahalıntərkibində: Pendi, Ruədi, Azarbican(Ozobijon), Jidi kəndləri olub. Buməlumatdan aydın olur ki, qədimkəndlər sayılan Pendi və Ruədi,eləcə də Azərbican və JidiCanqamiyon tərkibində olub. Vəburdan bəlli olur ki, Canqamiyonmahal adı imiş. Canqamiyon ma-halının döyüş meydanı mərkəzideyilməsinin əsas səbəbi bəs nəidi? Bu rəvayətdə göstərildiyi ki-midir, yoxsa başqa cürdür? Gəlinbunu analız edək...

Tədqiqatçı-jurnalist G.Məm -mədzadəyə görə Canqamiyon to-poniminin yaranaması və döyüşmeydanı deyilməsi Teymur Lanq iləmüharibəyə görədir. Bu fikrin səhvolduğunu fransız tarixçisi MarselBrionin Teymur Lanq haqqındayazdığı əsərində görmək olar. Mar-sel Brioni bildirir ki, Teymur LanqTalışda müharibə etməyib, əksinə,Talışa dostluqla gəlib və Talışı özdövlətinin tərkibinə qatmaq üçünmüqavilə bağlayıb. Digər tarixçilərisə, bu toponimi Babəkin (Popokun)döyüşlərindən biri ilə əlaqələn -dirirlər. Onların fikrincə Babəkinərəblərə qarşı vuruşduğu döyüşmeydanlarından biri də indiki Can-qamiyon olub. Və kəndin adı daonunla bağlıdır. Buna aid yetərincəsübutlar da var. Coğrafi ərazi baxı-mından da Canqamiyon ərazisi

döyüş mərkəzini, meydanınıxatırladır.

Mənim fikrimcə isə Babəkinərəblərə qarşı müharibəsindən əvvəldə Canqimyon adı mövcud olub.Yuxarıda göstərdiyimiz kimi qədimkəndlər olan Pendi və Ruədikəndlərinə yaxın gözəl düzənlik, eləbil əlin içi “çanq” kimi hamar yay-laq olub. O yerdə adı çəkilənkəndlərin cavanları, igidləri cəngedirdilər. Və həmin yer cəngmərkəzi, meydanı kimi adlandırı-lırdı. Dediyim fikrə sübut olaraq taqədimdən Novruz bayramlarındacəngavərlərin, pəhləvanların cəngdöyüşlərini xatırlamaq yetər. Heçtəsadufi deyil ki, Babək bu ərazidənərəblərə qaşı döyüş meydanı kimiistifadə etmişdir. Deməli Canqami-yon adı heç də Babəkin döyüşünə

görə yaranmıyıb. Ondan əvvəllərdəbu toponim mövcud olub.

Canqamiyon adı kənd və mahalkimi tarixi qaynaqlarda XII əsrdənçəkilir. Orta əsrlərdə buradan Şərqölkələrinə karvan yolu olmuşdur.Rusiyanın Xarici Siyasət arxivinəistinad edərək bildirməliyik ki,XVIII əsrdən buradan Rusiya ilədiplomatik, dostluq əlaqəsi saxla-nılmışdır. XII əsrdən başlayaraqTalış diyarının dağlıq hissəsininmərkəzi kimi, paytaxtı kimi ad qa-zanmışdır. Bir çox qaynaqlarda isəCanqamiyon adı Dırığ, Değ kimi ve-rilmişdir. Dırığ, Dı-rığə - talışdilindən iki kiçik daş, iki hissəmənasını verir. Həm də qədim yeradıdır. İran ərazisində İrığ (bir kiçikdaş), Yardımlı rayonunda Sırığ (üçkiçik daş) kəndi mövcuddur.Canqəmiyonun qaynaqlarda Dırığkimi adlandırılmağının səbəbi Dırığ(Değ) mahalının paytaxtı olma -sından irəli gəlir. Sənədlərin birində1508-ci ildə yazılmış Talış hakimi,Əmir Əhməd Derığinin Bobogilməqbərəsi haqqında vəqf fərma -nından aydın olur ki, Cənqəmiranmahalı XVI ərsdə Lənkərana, As-taraya kimi uzanır və oradan da bəlliolur ki, mahalın aparıcı mərkəz -lərindən biri məhz Canqamiyonolub.

Kənddən qırağda yerləşən XəlifəZəkəriyyə ocağındaki qədimabidələr subut edir ki, bu ərazinin vəocağın tarixi eramızdan əvvələ

gedir. Xəlifə ocağının geniştədqiqata ehtiyacı var. Lerik şəhəriilə Cəngəmiran kəndi arasındayerləşən Cabir Ənsari türbəsi vardır.Tarixçilərin fikrincə orta əsrlərəaid olan bu abidə İmam CəfəriSadiqin səhabələrindən olan, son-radan yerli hakim olan şəxsinməzarıdır. Abidə VIII əsrdən qal-madır. Çoxlu türbələr, ocaqlarınməkanı olan Canqəmiyon haqqındadaha bir fakt: Həmdulla Qəzvini ya-zır ki, yerli xəlifələr olan Lələhəbibvə Zəkəriyyənin məzarı Cəngəmiranmahalındadır. Bu da bizim dedi -yimizi təsdiqləyir. Bundan əlavəkənddə Tabunə honi ('tab '-qaya, daş:“honi”- bulaq: “qayadan çıxanbulaq”) və o bulağın yanındakı Əliriz (rəvayətlərə görə Hz Əlininayaq izidir) bu məkanı daha da

müqəddəsləşdirir. Kəndin meşəhissəsinə yaxın məhşur Pələnqkıştəhoni (Pələng öldürülən bulaq) var-dır. Fransız yazıçısı A.Dumanın“Qafqaza səyahət” əsərindəCəngəmiranlı bir qadının pələngöldürməsi haqqında qısa birməlumat verir. Bir çox tarixçilərsəhvən Dumanın Canqamiyondaolmasını yazıblar, amma Dumanınözünün yazdığı əsərindən bəlli olurki, o bu olmuş hadisəni Qafqazasəyahət edərkən eşitmişdir vəkənddə olmamışdır. Pələnqkıştəhonidən əlavə kənd ərazisində Don-qon (Ağır ağaclar) yeri də vardır. Buyerlərin hamısı kəndin tarixini dahada zənginləşdirir.

Talış xanlığı dövründə dəCanqamiyon əsas aparıcı mərkəz -lərdən biri idi. Buna sübut XIX əsrintarixçi-salnaməçisi, Talış xanlarınınvəziri olmuş Mirzə Əhməd MirzəXudaverdi oğlu özünün “Əxbər -namə” əsərində yazır: "Talış vila -yətində hakim olmaq istəyənəvvəlcə iki yeri ələ keçirtməli idi.Onlardan biri Dırığ, digəri isəLənkəranın çayiçi mahallarıdır".Mirzə Əhmədin dediyi Dırığyuxarıda göstərdiyimiz kimiCəngəmiran mahalıdır. Arxivsənədlərinin bizə verdiyi məlumatagörə, buranın xanlıq dövüründəkihakimləri, Seyid İbrahim xan,Şahmar bəy, Nəcəfqulu xan, sondada Nurulla bəy olmuşdur. XVIIIəsrin əvvəllərində Dırığ hakimi,

Seyid İbrahim xan idi, o Talış xanıSiyolinin (Qaraxan) qohumu idi. Se-yid İbrahim xanın məzarı ehtimalənCəngəmiran kəndinin Pelməkujəməhəlləsindədir. İbrahim xandansonra hakimiyətə onun oğlu Şahmarbəy gəlir. Mirzə Əhmədin verdiyiməlumata görə Talış xanını həbsedən İranlı Hidayət xan Talışı özünətabe edir. Amma qısa müddətərzində Cəngəmiranlı Şahmar bəyhakimiyyəti ələ alır və iki il Talışınmüstəqil xanı olur. XVIII əsrinsonlarında Cəngəmiran (Dırığ) ma-halına Talış xanı Mir Mustafa xanınqohumu Astaralı Nəcəfqulu xantəyin olunur. 1788-ci ilin sənəd -lərinin birində Cəngəmiran hakimiNəcəfqulu xanın Bobogil məqbərəsihaqqında vəqf fərmanı vardır.Əxbərnamədə Nəcəfqulu xanı MirMustafa xanın həyat yoldaşı olanFəxrul Nisənin qardaşı oğlu olduğubildirilir. 1814-cü ildə Talış xanı olanMir Həsən xan Dırığ hakimivəzifəsinə Nurulla bəyi təyin edir.Nurulla bəy və Cəngəmi ranlılarMir Həsən xanla birgə Rusiya vəİrana qarşı mübarizə aparırlar. 1826-cı ildə Rusiya tərəfindən xanlıq su-qut edir. 1832-ci ildə isə Talış xanıMir Həsən xan şəhid olur. Rusiyaİmperiyası öz ordu əsgərlərindən birqismini Cəngəmiran kəndindəyerləşdirmiş dir. Həmin yer qazarmaadlandırılırdı. 1832-1840-cı illərCəngəmiran kəndindən bir çoxailələr - Nəcəfqulu xanın oğullarıMüzəffər, Qəzənfər, Fətəli:, Nurullabəyin qardaşı Hüseyn bəy, Seyid İb-rahim xanın nəvələrindən olan SeyidHəsən bəy və digərləri İrana köçedirlər. Böyük Cəngəmiranmahalından əsər-əlamət qalmır.Kənddə əhali azalır və qalan əsasaparıcı ailələrdən bəylik statusualınır. Rusiyaya xidmət göstərənbəzi ailələrə bəylik titulu verilir.Arxivə istinad edərək Cəngəmiranın1863-1886- cı illərdəki evlərin vəəhali sayını statistik formasınıngöstərişi:

1863-cü il 33 ev 249 nəfər1873-cü il 38 ev 241 nəfər1886- cı il 57 ev 349 nəfər

Növbəti illərdən indiki dövrü -müzə qədər kənd əhalisinin sayıgetdikcə artmaqdadır.

Canqamiyon kəndi bir çoxməhəllələrdən ibarətdir. XII-XVIIIəsrlər arasında Pirzakujə, Xəlifəkujə,Osnağakujə (hal-hazırda adı çəki -lənlər ayrıca kənddirlər), Modakujəməhəllələrindən ibarət idi. Ondansonrakı dövrlərdən indiki dövrü -müzə qədər məhəllələrin adları ordaməskən salan tayfaların adları iləbağlıdır. Hal-hazırda kənddə buməhəllələr var: Əyvəzəkujə, Ğoli -yəkujə, Nəsirəkujə, Baliəkujə,Pelməkujə, Mobaliəkujə və s. XIXəsrdə kənddə yaşıyan tayfaların birqismi indiki Ozobijon kəndinəköçürlər. Qeyd üçün bildirim ki,Ozobijon kəndindəki köklü tayfala-rın hamısı Cəngəmiyon kəndindəndir.

(ardı səh.7-də)

razzaq XanSUVar-TaLIŞXanOV

Tədqiqatçı-jurnalist

Cəngəmİran

7¹ 52 05 iyun 2013-íÿ ñîðÒîëûøîí Ñÿäî

MInƏn ÇƏVƏDƏPİYEYDƏME

Navnə soronədə Axundov sov -xozədə jıqo qıləy təklif bə miyonşodoydən ki, bəs çan qılə briğadonləğv bıkəyn, çoknə bəvoteyn,kompleksə briğadon bamal biəyn.Quya ım tədbir bə maliyə ğənoətbəkay. Diyədə bı ko dastək bıdəçand odəm qırdə beydən, şeydənRaykomi paliyo. Har kəs kompleksəbriğadon loziməti de qıləy əsosirosnedə bə Raykomi. Çəy ofəyəti

xahişi bıkə nubə rəseydə bə Zəmonmamu. Raykom parseydə:-Zəmon mamu, tı çiç voteydəş, çiçpiyeydə?“In soxə kompleks” sıxan çe Zəmonmamu yodo beşeydə, çe illofkardeydə sıxani bə zıvon biyəy, bəyod vardey zıneydəni. Məcburmandeydə de dastənavo ladi bıhəxədə sıxankardə merdə həmronnişo doydə, voteydə:-Azizə Raykom, çemı həmronçiçışon piyeydə, mınən çəvədəpiyeydəme...

BORDUM

Rəhmətşə Nəvuz mıəllim pərhizçəşbıkə be, əncəx...İ kərə vıjorədəbə kə omeədə, qıləy dırozə bordumsəydə şodoydə duşisə. Çəy parçinəhamsiyə rəhmətşə Səlimxanmıəllimi kəy vəo dəvardeədə,Səlimxan əy bə kə dəvət kardeydə.Zu-xoş, Nəvuz mıəllim duşədəbordum dəşedə bə so, bordumidəhaştə pilləkəniku pedatedə bəpey. Nyo kardey çe lozime veykəson cıvonətiədə şərob, ərəğpeşoməşone. Səlimxan miyonə mizi

səpe noydə qıləy ərəğə şişə, qədə-qədə jəydə de Nəvuz mıəllimi. Saatibədiqə Nəvuz mıəllimi ağıl beşeydəçe səo. Bə kə şeyro əştedə bə səpo.Bordumə peqəteydə, pidəşe pəletikubeşu, soxə nımandə bordum nə bənıvəkıle, nə bə dırozəti çe kəybəkubeşeydəni. Kəybə qəvədə xeylimətəl mandeydə. Səlimxan mıəl -limən bəy diyə kardeydə, sıreydə.Oxoyədə Nəvuz mıəllim kəxıvandivanq kardeydə bə koməq:- Ha Səlimxan mıəllima, tınə Xdoqıləy mişor biyə, ın bordumibıbırım, çe kəybəku bekəm.

ETİBAR AYDInFAZİLZADƏ

Xudavəndi-aləm cəmi mardəyonrəhmət bıko, çəmə xosə hamsiyonənçəvon dılədə.

Rəhmətşə Merzəğə mamu, çəyxanımə jen Xumnoz mamjen çəməcəmi hamsiyon dılədə həmməysəbəmə rə bırəs bən, dəmə mehribon bən.

Çımı rəhmətşə pıə Fazil 1972-nə sorədə bə Xıdo rəhmət şə, Əvon

har şəv, hətto bə rujən, tosə lələçılımi, har cımə şəvon bə çəməkəy əvoyn, şəvnışt əkəyn, əzodoronfiki oəqətin.

Həmən ıştı madərə kinə İzarəbəmə pasibon doəşonbe ki, əvən bərujon bə çayə hi əşiy, bə şəvon dəməəmandi.

Hakanə çəy bo kinə Anəqulən,hamsiyə kinə Boğçəqulən, cokinonən çəmə kəy əvoyn.

Çumçıko çəmə kədə ko bıkədasəkə moynə, kinə ya vəyu nıbe.Əve ki, cəmi avlodon, nezəğohomon, hamsiyə kinon bə çəməhar ko-rosi ərəsin. Çəmə həmiyənXumnoz mamjen, ya çəy kinə, vəyuAminə əjəni, əvəy çəmə tənuədəəpatiy.

Aminə sıxani vədə “kinə, vəyu”nohəx nınıvıştıme. Bı curə avlodətikam-kam bedə: i kəs çı kəy həmkinə, həm vəyu bıbu. Im çoknəbe? Az bınıvışdım, şımənən

bəhandən:Merzəğə mamu iminə jen bə

rəhmət şedə. Dıminə kərə Xumnoziboştə jen vardedə çı Tuklədə.Xumnozən Xanəlyonıjə kinə bedə,bə Tuklə bə şu şedə, şuəş mardedə,çəvədə bıə kinə Aminə vardedədumo ıştə bə Merzəğə kə bəBədəlon.

Merzəğə mamuən navnə jenədəmandəşbe dıqlə zoə, seqlə kinə.Xumnozi ıştə dumo vardə kinəAminə səşone bo Merzəğə mamukədəki zoə. Esət əvon qəp jəydənbomıno ki, əmə iyəndımonpiyedənıbe, bə yolon sıxani məcburbimon, jenı-şuə - kəxıvand bimon.Əncəx az bı sıxanon bovə karde -dənim, çumşıko nıpie-nıpie çoknəbedə esət çoqlə conbozə zoə, çoqləxonımə kinə hestışone? Odəmnoşukur əbıni...

Im Merzəğə mamu vey zirəkəmerdbe, haftədə, hətto se rujisə

əkışti qıləy kələ. Hələ co bıhır-bəhvaton əkəy. Hətto məloətiənkardəbe, Yasin handəbe. Bekoətiədəbə kəfşənən əşi... Əncəx bə çayxonə,bə duknəvə nəşi, əşibuən bə ko-rosiro əşi. Merzəğə mamu bə xəy-şəron vey əşi. Eli har koədəkoməqəti əkəy.

Rəhmətşə merd vey sırə diən -be,votəməs, şinə sohbətbıkə,zərfətbıkə be. Çəy yolə zoon, kinonbəy şən bı barədə. Fəqət çəy qıləyzoə fər benışe. Iştə ə xosə pıə-moəsə jəşe bə zəmin. Piyedəm ni çəyhəxədə qəp bıjənım: “Nurədə nur,kurədə kurışon”, - votə yolon. Çəməməhəllədə bı curə misalon veyin.

Merzəğə mamu cıvonəti bə çımıyod əvoni. Həlbəttə ki, bəvədə azhiç ıştə moədə bıə nim. Əncəxənçəvon əğıləti vaxti bıə macəronməsəmbe, əve əvonım nıvışte, bəğələm səyme.

Merzəğə mamu vey macəroninbıə. Çımı məsəyonədə qıləy əve ki,Merzəğə mamu qıləy vevəjenpiyedəşbən. Ə jen hakanə əvoybənçəvon kəy, ənıştibən, şinə qəponəjənibən. Həminə jen vey xosebən,zırəkebən, çokə tənu ənəybən, xəy-

şərədə aşpeşəti əkəybən... ( Çə jeninomə iyo bəro qətedənim ki, çəy zoədemı həmsine, insoni kolə şıt diyə,berdəmədə bəçəy rık boməy, demıarəş bəqıniey.) Esət imom əzize, ıştəimoni sute əzınim, Merzəğə mamude həminə jeni arədə çiçon bıən,Xıdo bəzıne.

Ruj çı rujon Merzəğə mamuqəp jəşe ki, i kərə çəy pıə, yani ki,çı Novruz mamu pıə (çəvonhamsiyə) qıləy əşivo, yani ki, əcinnəqətəşonbən, oqətdəşonbən ıştəkumədə. Bəçəy camdəki darzənejənəşonbən ki, vite nızıni. Dəçəvonvoteyku həminə əşivo 3-4 ruj çəvonkumədə mandəybən, de şəvonbəvono vişəku ezım-çilə əkırnebən.

Əşivo harruj bəvon lovəkardedəbən:

-Bəs çımınən balalion heste, vabıdən mıni.

Rəhmətşəon bəboli omeydənbə Əşivo, va doydən əy. Benəvobeşedə-şedə.

Xıdo rəhmət bıko şıməni, şinəmerdon, qəvonədə dıvo, dimonədənur, ğədəmon bud bıə pıə-moon,bobo-nənon! Şımənədə həni əbıni!

0ktyabr, 2012

ÇƏMƏ Dİ ƏHVOLOTOn( L Ə T İ F O n )

(əvvəli səh.6-da)

XIX-XX əsrlərdə Canqamiyonkəndində yaşayan tayfalar: Əyvəzon(Seyid İbrahim xanın nəvəsiƏyvəzin adı ilə bağlıdır, kəndinictimai işlərində fəal tayfalardanbiridir. Bu tayfaya CəngəmirandaƏyvəzəçəm-Əyvəz çarəsi deyilir.Kənddəki hər işin, problemin həllolunması Əyvəzlərdən keçir. Bir qis-mi Ozobijon kəndinə köçüb), Ğolion(Astaralı Nəcəfqulu xanın oğluQulunun (və ya Rzaqulu) adı iləbağlıdır. Bir qismi Ozobijon kəndinəköçüb), Bəqon (Nurulla bəyinnəslidir, XIX əsrin son dövrlərindəbəy olduqları üçün talışca onlaraBəqon deyiblər), Mirsoğolion(Pelməkujəli Mirsaqulu Kəlbiəlioğlunun adı ilə bağlıdır. Bu tayfanınçoxu Ozobijon kəndinə köçüb),Pelməkon (Cəngəmiranın Pelmə -kujə məhəlləsində yaşayan bir çoxtayfaların əsli olduğu ƏrdəbilinPelmaru kəndinin adı ilə bağlıdır.Pelməkon tayfalarının başçılarınınadları: Tahir Nağıəli oğlu, QafarCəfər oğlu və həm də Mısoğolilərləbağlıdır), Mobalion (Məşədi MehrəliƏlican oğlunun adı ilə bağlıdır),Balion (Bali adlı kişinin adı iləbağlıdır.) Nəsiron (Kərbəlayi Nəsir

Abdulla oğlunun adı ilə bağlıdır),Muşion (Muşfiq adı ilə bağlıdır).Sırf olaraq CanqamiyondanOzobijona köçən tayfalar: Cəbion(Nəcəfqulu xanın nəvəsi CəbrailMəşədi Hüseynəli oğlunun adı iləbağlıdır), Vəlixanon (VəlixanHəsənxan oğlunun adı ilə bağlıdır),Nurion (Nuru Həsən oğlunun adı iləbağlıdır), Fitoton (Məşədi Əli Fitatoğlunun adı ilə bağlıdır). Gördü -yümüz kimi bu tayfaların hamısıXIX-XX əsrdə Cən gəmiranıninkişafinda böyük rol oynamışlar, budövrdə kənddən çıxan alimlər,təbiblər, din xadimləri, hərbçilərvə sənətkarlar olmuşdur. XIX-XXəsrdə olan din xadimləri: AxundMolla Fətulla (1833-?), AxundMolla Əbdul Səməd (1847-?), MollaMirzə Məmməd (1827-1900), onunoğlu Molla Əli (1857-?), AxundTağı, Axund Vəli. Bunların ənməhşuru Nəcəf şəhə rində təhsilalan dini, ruhani alim Axundİbrahim Şəfi oğlu CəngəmiraniƏyvəzi (1886~1940) olmuşdur.

Cəngəmiran məscidinin tikilməsindəAxund Vəli ilə Axund İbrahiminböyük rolu olmuşdur.

Hərb sənətində də Cəngəmi -ranlılar öz sözünü demişlər. MirHəsən xanın silahdaşlarının çoxuCəngəmiranlı idi. General-poruçukolan Ağacan bəy Cəngəmiranskibuna subutdur. XIX əsrdən başla -yaraq Talış diyarının dağlıqzonasının ictimai işlərində öz fəallığıilə seçilən bir çox Cəngəminlılarvardır: Talış dağlarının ağsaqqalı,polkovnik, Zuvand nahiyəsininpristavı Hacı İbadulla bəy (1837-1920), pristav köməkçiləri KərbəlayiZülfüqar Eyvazov, İzzət Mirzəyev,Zuvand nahiyəsində ilk xeyriyəcəmiyyətinin təsisçisi Rufulla bəy,Lənkəran şəhər mirzəsi İsa bəy Nurullabəy oğlu və s.

Cəngəmiran kəndinin tarixi birməqaləyə sığışmaz. Bu kəndgündən-günə şəxsiyyətlər yetiş -dirməkdədir. Heç təsadüfi deyil ki,son dövrdə də kəndin yetişd r diyialimlər: Asəf İsgəndərov, Əminağa

Mədətov, Mədət Mədətov, Xu -dakərim Eyvazov, Firudin Əsədovvə s vardır. Azərbaycanın bütövlüyüuğrunda Cəngəmiranlı Qarabağşəhidləri: Fuad Qafarov, İsfəndiyarMədətov, Elmas Rufullayev, HəmidHəmidov, Bakir Məmmədov kimicənğavərlər olmuşdur. İndi dəkənddə bir çox Qarabağ veteranlarıvardır. Talış diyarının, eləcə dəAzərbay canımızın dilbərgüşələrindən biri olan, öz tarixikeçmişi ilə seçilən Cəngəmirankəndi hələ bundan sonra da tarixişəxsiyyətlər yetişdirə cəkdir.

Mənbələr:1. Azərbaycan Mərkəzi Dövlət

arxivi. (F.10, doc.114; F.43,doc.7203; F.43,doc.7374)

2. Mirzə Əhməd MirzəXudaverdi oğlu “Əxbərnamə”.

3. Həmdulla Qəzvini “Nüzhət-əl-qlub”

4. Seyidəli Kazım bəy oğlu“Seidiyyə”

5. Razzaq Xansuvarov “Ağacanbəy Nurullabəyov”, “Tolışon Sədo”

qəzeti № 12 (24), 07 aprel 2012-ciil

6. Razzaq Xansuvarov “MirHəsən xan”, “Tolışon Sədo” qəzeti№ 07 (11 noyabr 2011) və № 08,(18 noyabr 2011)

7. G.Məmmədzadə “Lənkəranmahalının sərkərdələri”

8. İsaq Əmənullayev “Dağlardangüc alan dostluq”

9. F.Əsədov “Talış diyarınınkeçmişinə bir nəzər”

10. Duma “Qafqaza səyahət”11. Marsel Brioni "Я-Тимур, за-

воеватель Вселенной”.12. “Тимур Ланг о Талыше и

о талышах” “Tolışi Sədo” qəzeti№8 (116) 18 fevral 2011.

13. T. Musəvi “Orta əsrAzərbay can tarixinə dair fars dilindəyazılmış sənədlər”

14. AMEA Tarix inistitutununelmi arxivi. (F.1, doc.298;F.1,doc.301)

Məqalənin redaktə olunmasındamənə dəstək olan Aytən Eyvazonaöz təşəkkürümü bildirirəm. Cən -gəmiran kəndinə 23 mart 2013tarixli səfərimdə məni müşayət edənCəmşid Mədətzadə və ƏmrahQafarova öz dərin minnətdarlığımıbildirirəm.

Жамал Лялязоа

CƏngƏMİRAn

MERZƏĞƏ MAMU (oçerk)

Bəhsəbəhse dınyo qınyə bəyəndı,Bə canq beşdə xun bəhəyon deyəndı.Rəhbər heste volo kardə du-bəndi,Rəhbər heste roon qətdə de fəndi...

Inson bəpe məğrur bıbuy, mərd bıjiy,Dəşiy bə nav çokə rujon bıpişiy.Ki kardəşe ın milləton sə bəyjiy?Çəy avlodon bo maştənə benışiy!...

Hilal boli- həxi qıləy təlatum,Hilal boli- Xıdo eşqi tərənnum,Hilal boli- çı pokəti təbəssum,Hilal boli- çı ğeyrəti təbəssum...

Kıve, koncoy çı milləti bəlləzoə,Dınyo bəştə heyron bıkə kələzoə,Boştə xəlqi bəbe kəynə pillə zoə?Tarsov, lınqon bılışt beydə hulləzoə...

Ha korə quş, ha kuə çəşə boli, bəşt,Dardi-ğəmi bıtojnəmon xəyli, bəşt,Dasti bıdə bəmı, məmand coyli, bəşt.Bə Xıdo ro dəvast ıştə meyli, bəşt...

Ha Xıdo, tı məbır mərdi lınqi, po.Çı cəllodi bekə çəşon bıbu lo.Har kəs zındə həni çiçe ın təmşo.Bəki çoknə diə kardeydə potışo...

16.05.2013CAMAL LƏLƏZOƏ

Çı zəmonə harko farse, məzhəkəy,Məhkəmonış çe həy cəvi baxş bıkəy,Hakimonış çe məmuron ğul, nokəy.Bırəs, Xıdo, həni xəlqi dıl təkəy!...

Çanə du-təlbison bəsoxten, baba?Çanə millət ğəzənc bəka, dızd bəba?Çanə talan bəkan xəlqi, el-oba?Bədon bə bod bənə xırtımi, vəba?..

Bə xəlqi nav dəşəkəson qətedən,Həx bıvoton bırcınedən, vətedən.Ruşinfikon bənə ordə vitedən.Çəvon pusto bəvono şəy dutedən...

Bə ğıbon şə xəlqi çanə ğəhrəmon,Nəvuzəli, Hilal, Əli, Əkrəmon...Dasto şeydə zıvon, vəştə vırəmon,Rəstəni bə korə quşon nırəmon...

Xıdo, peqət çəmə dilo ın dardon,Syo zindoni bə vılə boğ oqordonBə Hilali sə ın dınyo bıqordon,Ozod bıkə əy, şəronku dəvordon!...

20.05.2013 ALLAHVERDİ BAYRAMİ

ZindonədəyOvəyz oməy, rüşnə ovon lilin ben,Çəmə nomon de behtoni tülin ben,Yodon hiədə çardəkəson pulin ben,Çı tolışon vəkilən co honədəy,Xəlği təmsiləkon yodon lonədəy,Çəmə xəlği “Rüşnə”, nur zindonədəy!

Im hukmət çı şər-şəytoni osyoye,Şər nıbəkəs əzobədəy, consioye,Nodon hestebe vicdone, dim syoye,Iştə xəlqi həvate çəy conədəy,Xəlği təmsiləkon yodon lonədəy,Çəmə xəlği “Rüşnə”, nur zindonədəy!

Elman q-yon hestin, bəvon ar bıbu,Jələvonon vırə hejo tar bıbu,Şo nıvindo, lo dılədə xar bıbu,Xəlği roysə şər-məkrinə koonədəyXəlği təmsiləkon yodon lonədəy,Çəmə xəlği “Rüşnə”, nur zindonədəy!

Im hukməti tironəti oşkoye,Şər-behtonon soxte-soxte bə koye,Xəlği nıznə podşo çiki podşoye?De minvali hejo şərəf-şonədəy,Xəlği təmsiləkon yodon lonədəy,Çəmə xəlği “Rüşnə”, nur zindonədəy!

Millət heste ıştə orzuon çin kardə,Millət heste boştə jimon şin kardə,

Tolışonən piyemoni gin kardən,İmon i tonədəy, din i tonədəy,Xəlği təmsiləkon yodon lonədəy,Çəmə xəlği “Rüşnə”, nur zindonədəy!

Çüne diəkəş jimon kəme-kəsire,Im kəsiron ğəbul karde çı sırre?Im rüj Hilal çı mənion əsire,Əv Həzrəton Aria zoti donədəy Xəlği təmsiləkon yodon lonədəy,Çəmə xəlği “Rüşnə”, nur zindonədəy!

Yodon dasto aləf-əncər hardəyon,Bənə ğəti nanqıron bərk kardəyon,Bəjiən bıbun, çandə sori mardəyon,Çımı-əçəy lınqi jiədə, eponədəy,Xəlği təmsiləkon yodon lonədəy,Çəmə xəlği “Rüşnə”, nur zindonədəy!

Avə qonən bıbu, bə bod omedə,Bə qornə ki, əy gemıje romedə,Çı nom bınəş bı hukməti, damedə,Xəbə nişe çı tolışon sobnədəy,Xəlği təmsiləkon yodon lonədəy,Çəmə xəlği “Rüşnə”, nur zindonədəy!

Rüj bome ki, şər həvaton xar bəben,Xıdoməznon sio əməlon car bəbe,Çəvon jimon, rüzqor ahu-zar bəbe,Xıdo həxe, çı həxi roy bud bəka,Hilalisə bastə kəybə obəka,Bə nohəxon sə zəvolon ebəka

Tofiq Nicat

Òÿ ñèñ ÷è :Ðàôèã Úÿëèëîâ

Òåë.:+99470 909-85-90Å-ìàèë: celilovrafiq@mail.ruÃÿçåòèí åëåêòðîí âàðèàíòûíû

tàlèsh.îðý ñàéòûíäà îõóéà áèëÿðñèíèç

Ðåäàêñèéàíûí öíâàíûíà ýþíäÿðèëÿíÿëéàçìàëàð ìöÿëëèôëÿðÿ ãàéòàðûëìûð âÿ

ìÿòíëÿðÿ ðÿé âåðèëìèð.Ôàêòëàðà ýþðÿ éàëíûç ìöÿëëèôëÿð

ìÿñóëèééÿò äàøûéûðëàð. Ìöÿëëèôëÿðëÿ ðåäàêñèéàíûí ìþâýåéè

óéüóí ýÿëìÿéÿ áèëÿð.

Ãÿ çåò ßä ëèé éÿ Íà çèð ëè éèí äÿãåé äÿ àëûí ìûø äûð.

Ãåéäèééàò íþìðÿñè:3462

Òèðàæ: 1000

УС Долларс:Ъалылов Рафиэ Сщащрза оэщлу АЖЖ Н

3811001000159315ИНТЕРМЕДИАРЙ БАНК

Стандард Жщартеред Банк, Неw ЙоркЖОРР. АЖЖ. 3582023389001

СWЫФТ: СЖБЛУС33БЕНЕФЫЖЫАРЙ БАНК:

"Банк оф Баку" ОЪС С.W.Ы.Ф.Т. ЪББКАЗ22 Баку, Азербаиъан

Щесаб нюмрряси: АЗН цчцн: "Банк оф Баку"

АСЖ Йасамал филиалы Жялилов Рафиг Шащрза оьлу

щесаб нюмряси 3801000000159315ВЮЕН 1700038881

код 506322 мцхбир щесаб 0137010007944

С.W.Ы.Ф.Т ЪББКАЗ22

Цфцг-С ММЖ (ВЮ ЕН 1800107871)

Азяр бай жан да бир чох дил ля ря йа зы лы, ши фа щибиз нес, Но та риал тяр жц мя ляр вя мятн ля ринйы ьыл ма сы хид мя ти ни тяг дим едир. Биз Азяр -бай жан, Рус, Ин эи лис, Та лыш, Фарс вя с. дил ля -ря йа зы лы тяр жц мя ляр еди рик. Ят раф лы мя лу -мат ал маг вя йа хид мят ля ри миз дян бящ ря -лян мяк цчцн

(012) 564-68-91 нюм ря си ня зянэ едя вя йа

жом мер жиал_ ма на эер @у фуг .аз е лект рон цн ва ны мы за йа за раг

яла гя сах ла йа би ляр си низ.

¹ 52 05 iyun 2013-íÿ ñîð

qəVə-qəVə Gorbinə tolışə şairon! Bə “qəvə-qəvə” rubrika doə bə

Ve kəs bənə kaqi hələ lonədəy,Çəmə xəlği “Rüşnə” zindonədəy!

ğafiyə cəmi 3 kəs cəvobış doəşe, ım ve kame, əmə ijənən şıməşeron bə çaşimon! Imən çəmə şairə boli Tofiq Nicati vığandə

tojə qafiyə:

Çı Xıdoku omə tarix jıqoye,Ariyə zıvon cəm zıvonon boboye.

Vey kəs bənə kaqi hələ lonədəy,Çəmə xəlqi “ruşnə” syo zindonədəy