TOMO. 7 - TEYXO. 2 (Page 3) · Οργανισμοί-Βιβλιοθήκες ανά τεος * 2.00 ΛΚ ... που αφορο Øν στην συγγραφή και παρουσίαση

ΚΥΠΡΙΑΚΆ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΆ ΧΡΟΝΙΚΆ Cyprus Nursing Chronicles

Τετραμηνιαία έκδοση του Παγκυπριου Συνδέσμου Νοσηλευτών και Μαιών

ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ

Πρόεδρος Λεοντίου Ιωάννης Γ. Ν. Λευκωσίας

Αντιπρόεδρος Αθηνή Ευδοκία Νοσηλευτική Σχολή

Γραμματέας Ανδρέου Χρίστος Νοσηλευτική Σχολή

Ταμίας Ερμογένους Ανδρέας Νοσ. Κυπερούντας

Μέλος Γεωργίου Γεωργία Νοσηλευτική Σχολή

Μέλος Χωραττά Αριστείδης Νοσηλευτική Σχολή

Μέλος Παναγιώτου Νίκη Νοσηλευτική Σχολή

Μέλος Κούλας Κώστας Γ. Ν. Λευκωσίας

Μέλος Κούσιος Πέτρος Γ. Ν. Λεμεσού

ΕΚΔΟΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

Πρόεδρος Ανδρέου Χρίστος Νοσηλευτική Σχολή

Αντιπρόεδρος Ερμογένους Ανδρέας Νοσοκομείο Κυπερούντας

Γραμματέας Αριστείδης Χωραττάς Νοσηλευτική Σχολή

Μέλος Γεωργίου Γεωργία Νοσηλευτική Σχολή

Μέλος Δρ. Παπασταύρου Ευριδίκη Νοσηλευτική Σχολή

Μέλος Κυπριανού Αγγέλα NAM III Λευκωσίας

Μέλος Ανδρέας Χαραλάμπους Νοσηλευτική Σχολή

Μέλος Παντελή Παναγιώτης Σχολιατρική Υπηρεσία

Μέλος Γαβριηλίδου Δήμητρα Ογκολογικό Κέντρο Τράπεζας Κύπρου

Μέλος Τράπαλης Θεόδωρος NAM III Λάρνακας

Μέλος Φαρμακάς Αντώνης Υπηρεσίες Ψυχικής Υγείας

ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΥ

Νοσηλευτές/τριες ανά τεύχος * 2.00 ΛΚ

Σπουδαστές/τριες ανά τεύχος * 1.50 ΛΚ

Οργανισμοί-Βιβλιοθήκες ανά τεύχος * 2.00 ΛΚ

Ετήσια Συνδρομή Εξωτερικού * 10.00 ΛΚ

Ετήσια συνδρομή για Νοσηλευτές/τριες * 6.00 ΛΚ

Ετήσια συνδρομή για Σπουδαστές/τριες * 4.50 ΛΚ

συμπεριλαμβανομένων ταχυδρομικών τελών

ISSN 1450-0795

Εγγεγραμμένο με βάση του περί τύπου Νόμο αρ. 145 του 1989 από τις 26/4/2000

Απαγορεύεται η μερική ή ολική αναδημοσίευση χωρίς γραπτή άδεια των εκδοτών Τα έντυπα άρθρα δεν εκφράζουν

απαραίτητα και τις απόψεις του ΠΑ.ΣΥ.Ν.Μ

Π ε ρ ι ε χ ό μ ε ν α

Από το Διοικητικό Συμβούλιο 5

Από τη Σύνταξη 6

ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΕΙΣ

- Ανάπτυξη Προσωπικού και Νοσηλευτική 7

Καμπούρα - Νιφλή Ελένη

- Η εφαρμογή της ικανοποίησης των ασθενών και των νοσηλευτών 14

ως δείκτες ποιότητας, φροντίδας σε ογκολογικές μονάδες

Χαραλάμπους Ανδρέας, Δρ. Παπασταύρου Ευριδίκη

- Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα Αγωγής Υγείας για την πρόληψη 35

του καπνίσματος σε παιδιά ηλικίας 11-12 χρονών Δημητρίου Παναγιώτα, Γρηγοριάδου Χρύσω, Γαβριήλ Παμπίτσα

- Ψυχολογικές Αλλαγές στην εγκυμοσύνη και προσαρμογή 41

Χριστοδούλου Ιωάννα

ΑΝΤΑΠΟΚΡΊΣΕ ΙΣ

- Ετήσια Συνάντηση Εθνικών Αντιπροσώπων 47

Ανδρέου Χρίστος

- 10η Ετήσια συνάντηση του European Forum 50

of National Nursing and Midwifery association and WHO

Γεωργίου Γεωργία

- 33ο Πανελλήνιο Νοσηλευτικό Συνέδριο 51

«Νοσηλευτές, Δύναμη στην Υγεία» Λεοντίου Ιωάννης, Αργυρίδης Πρόδρομος

- Παγκύπριο Τουρνουά Μίνι Ποδοσφαίρου Νοσηλευτών 53

«Οι Νοσηλευτές αγωνίζονται για τη ζωή» Παντελή Παναγιώτης

- Ετήσια Χοροεσπερίδα 54

Κλάδος Νοσηλευτικού Προσωπικού Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας

Ησαΐα Γεώργιος

- 14th Meeting of the Mediterranean Council 55

for Burns and Fire Disasters

Ευσταθίου Γεώργιος

- Οδηγίες για Συγγραφείς 56

ΑΛΛΗΛΟΓΡΑΦΙΑ 61

ΣΕΛΙΔΑ

Από το Διοικητικό Συμβούλιο

Αγαπητοί Συνάδελφοι, Η πορεία του Συνδέσμου, με βάση τους στόχους που έχει προκαθορίσει το Διοικητικό Συμβούλιο, διανύεται

με τη συμπαράσταση όλων εσάς που υποστηρίζετε με κάθε τρόπο τις προσπάθειες που καταβάλλονται για βελτίωση της Νοσηλευτικής και Μαιευτικής στο τόπο μας.

Ο Σύνδεσμος μας, όπως θα δείτε και στις σελίδες που ακολουθούν έχει εκπροσωπηθεί επάξια σε 2 συναντήσεις του εξωτερικού. Η πρώτη αφορά την ετήσια συνάντηση της Ευρωπαϊκής (Έμοσπονδίας Συνδέσμων Νοσηλευτών (EFN) και η δεύτερη αφορά τη 10η συνάντηση του Ευρωπαϊκού Φόρουμ Νοσηλευτικών και Μαιευτικών Συνδέσμων.

Μια άλλη δραστηριότητα εκτός Κύπρου ήταν η εκπροσώπηση του ΠΑΣΥΝΜ στο 33ο Πανελλήνιο Νοσηλευτικό Συνέδριο. Ομολογουμένως και στις τρεις περιπτώσεις οι εκπρόσωποι μας αποκόμισαν αρκετές εμπειρίες και είχαν την ευκαιρία να ανταλλάξουν απόψεις πάνω σε καίρια ζητήματα που αφορούν το επάγγελμα. Σε κάθε μία περίπτωση η παρουσία μας ήταν αισθητή.

Σε μια πολύ καλά οργανωμένη συνάντηση του Ευρωπαϊκού Συνδέσμου Μαιών οφείλουμε να μεταφέρουμε θερμά συγχαρητήρια στις Μαίες μέλη μας για την στενή συνεργασία που είχαν με το ΔΣ για την διεξαγωγή της συνάντησης στη χώρα μας. Τα σχόλια που έχουμε δεχτεί από τις Ευρωπαίες συναδέλφους ήταν άκρως κολακευτικά τόσο για την οργάνωση όσο και για την παρουσία των εκπροσώπων μας αλλά και του Υπουργού Υγείας κατά την έναρξη των εργασιών.

Όλα τα πιο πάνω, χωρίς να αναφερθούμε λεπτομερώς και ειδικά, στον καταλυτικό ρόλο των παρεμβάσεων μας κατά τις συζητήσεις είναι ενδεικτικά μιας πορείας που αποδεδειγμένα τοποθετεί το Σύνδεσμο πολύ ψηλά στο Ευρωπαϊκό Νοσηλευτικό και Μαιευτικό στερέωμα.

Αναφερόμαστε λοιπόν στην εικόνα που ο ΠΑΣΥΝΜ εκπέμπει προς τα έξω. Το λοιπόν, Έξω πάμε αλά, Εντός πως πάμε;

Εντός λοιπόν, εντός και επί τα αυτά. Η εικόνα μας προς τον Κύπριο πολίτη και την Κυπριακή Κοινωνία. Η βελτίωση του κοινωνικού προσώπου του ΠΑΣΥΝΜ και η εικόνα του προς τη κοινωνία, κάτι που ο συνάδελφος Α. Κουππής συνηθίζει μέχρι σήμερα να μου αναφέρει, συχνά.

Οφείλουμε να παραδεχτούμε ότι το Δ.Σ έχει κάνει προσπάθειες προς αυτή την κατεύθυνση. Οι εκδηλώσεις για την Παγκόσμια μέρα Νοσηλευτών και τη Παγκόσμια μέρα Μαιών το Μάιο και η

δραστηριότητα που αναπτύχθηκε από τα μέλη του ΔΣ για εκπροσωπήσεις, παρουσιάσεις θεμάτων μέσα από τα ΜΜΕ και διαμοιρασμό ενημερωτικού υλικού έστειλαν το μήνυμα ότι είμαστε παρόντες στα θέματα που αφορούν την Υγεία.

Μέσα από την διοργάνωση πρωταθλήματος μίνι ποδοσφαίρου. Με συμμετοχή νοσηλευτών από όλη τη Κύπρο αγωνιστήκαμε, τον Ιούνιο που μας πέρασε, με σύνθημα μακριά από τις εξαρτήσεις.

Μέσα από τις ημερίδες για τη Ψυχοπροφύλαξη και μέσα από άλλες τοπικές ημερίδες και εκδηλώσεις ο ΠΑΣΥΝΜ προσπάθησε να φανεί αντάξιος των προσδοκιών των μελών του.

Η προσπάθεια για καταρτισμό Εσωτερικών Κανονισμών για χορηγίες σε συναδέλφους που επιθυμούν να συμμετέχουν σε συνέδρια εξωτερικού κατέληξε επιτυχώς τον Ιούλιο και ένας αριθμός συναδέλφων έτυχε της οικονομικής στήριξης του ΠΑΣΥΝΜ για παρακολούθηση συνεδρίων του Εξωτερικού. Ταυτόχρονα εκσυγχρονίστηκαν τα κίνητρα, για τα μέλη μας, που αφορούν στην συγγραφή και παρουσίαση εργασιών μέσα από το περιοδικό ή και το Παγκύπριο Νοσηλευτικό Συνέδριο.

Δείγμα γραφής λοιπόν η δουλεία που έχει γίνει και προς αυτή τη κατεύθυνση με νέες προοπτικές. Το Δ.Σ έχει λειτουργήσει με φιλοδοξία και προς άλλες κατευθύνσεις να πετύχει στόχους. Υπάρχουν

ευοίωνες προοπτικές για τη Νοσηλευτική και Μαιευτική. Φτάνει να είμαστε ενωμένοι και προσηλωμένοι στην συνεχή ανάπτυξη του επαγγέλματος. Χτίζουμε πάνω σε αυτά που οι προκάτοχοι μας έχουν αφήσει και προσπαθούμε να χτίζουμε γερά. Και προχωρούμε έχοντας κατά νου αυτά που ο θοδώσης Πιερίδης έγραψε:

« Εμείς μιλούμε με λόγια τετράγωνα με λόγια σαν πέτρες πελεκητές - λίγο βαριά, λίγο χοντρά, μα στέρεα»

Ιωάννης Λεοντίου

Πρόεδρος ΠΑΣΥΝΜ

Κυπριακά Νοσηλευτικά Χρονικά 2006

Cyprus Nursing Chronicles 2006

5 τόμος 7, τεύχος 2

Vol 7, No 2

Από τη Σύνταξη

Αγαπητοί συνάδελφοι,

Η νοσηλευτική επιστήμη συνεχώς βελτιώνεται, εξελίσσεται και αναβαθμίζεται στηριζόμενη

πάντοτε στην επιστημονική έρευνα, εμπειρία και γνώση. Η εφαρμογή και ανάπτυξη της κοινοτικής

νοσηλευτικής είναι αποτέλεσμα της εξέλιξης και επέκτασης του έργου της νοσηλευτικής. Η

κοινοτική νοσηλευτική αποτελεί τη σύγχρονη προσπάθεια παροχής εξατομικευμένης

νοσηλευτικής φροντίδας στο άτομο, οικογένεια και κοινότητα πέραν από το θεραπευτικό

περιβάλλον του νοσοκομείου. Ως τμήμα και αναπόσπαστος κλάδος της νοσηλευτικής, η κοινοτική

νοσηλευτική έχει ένα ευρύτερο πεδίο δράσης. Προσανατολίζεται στις ανάγκες του ατόμου και

της κοινότητας με κύριο στόχο την προαγωγή της δημόσιας υγείας.

Ο κοινοτικός νοσηλευτής εκτός από την παροχή εξατομικευμένης νοσηλευτικής φροντίδας,

επικεντρώνεται στην αγωγή υγείας και την πρόληψη, συνεργάζεται με άλλους επιστήμονες και

ειδικούς, ερευνά και οργανώνει ομάδες υγείας, αποτελεί μέλος της υγειονομικής ομάδας και

ενθαρρύνει την ενεργό συμμετοχή του πολίτη σε θέματα υγείας.

Μέσα στα πλαίσια προσφοράς εξατομικευμένης νοσηλευτικής φροντίδας ο κοινοτικός

νοσηλευτής πρέπει να λαμβάνει πάντοτε υπόψη τα πιστεύω, τις πολιτισμικές καταβολές και την

κουλτούρα του ατόμου. Η παγκοσμιοποίηση και η πολυπολιτισμικότητα που επικρατεί κάνει πιο

δύσκολο το έργο του νοσηλευτή και αυξάνει την ανάγκη γνώσης διαπολιτισμικής νοσηλευτικής

έτσι ώστε κάθε νοσηλευτής να αποκτήσει πολιτισμική ικανότητα και ευαισθησία. Με τον τρόπο

αυτό θα είναι σε θέση να προσφέρει πολιτισμικά ειδική και ανεξάρτητη νοσηλευτική φροντίδα

σύμφωνα πάντοτε με τις πολιτισμικές πεποιθήσεις και πιστεύω του ατόμου.

Γενικά ο κοινοτικός νοσηλευτής έχει ένα ευρύ και πολύπλοκο πεδίο δράσης γεγονός που

καθιστά το έργο του καθοριστικό για τη δημόσια υγεία. Έργο το οποίο συνεχώς πρέπει να

βελτιώνεται και να αναβαθμίζεται στοχεύοντας πάντοτε στην παροχή της καλύτερης δυνατής

νοσηλευτικής φροντίδας. Σημαντικό επιστημονικό εργαλείο για την επίτευξη του σκοπού αυτού

αποτελεί το περιοδικό «Νοσηλευτικά Χρονικά» ως μέσο επικοινωνίας και μετάδοσης

επιστημονικής γνώσης και εμπειρίας σε θέματα υγείας και φροντίδας στη νοσηλευτική κοινότητα.

Με τις σκέψεις αυτές εύχομαι και είμαι σίγουρος ότι η κοινοτική νοσηλευτική θα συνεχίσει να

αναπτύσσεται στη Κύπρο αγκαλιάζοντας το άτομο σε κάθε στιγμή της ζωής του προσφέροντας

πρωτοβάθμια δευτεροβάθμια και τριτοβάθμια φροντίδα υγείας.

Παναγιώτης Παντελή

Μέλος Εκδοτικής Επιτροπής




Vol 7, No 2

Ανάπτυξη Προσωπικού και Νοσηλευτική

Personnel Development and Nursing

Καμπούρα-Νιφλή Ελένη RN, BScN, ΜΑ

Masters degree in the science of Human resource

management and communication, Middlesex

University UK Προϊσταμένη Τμήματος Περίθαλψης και

Κοινωνικής Μέριμνας Τ.Ε.Ι. Λάρισας, Ελλάς.

Π ε ρ ί λ η ψη

Η ανάπτυξη του προσωπικού αποτελεί υποκίνηση του εργαζόμενου και συμβάλλει στη

δημιουργία εξειδικευμένου προσωπικού φροντίδας υγείας με υψηλά επαγγελματικά προσόντα. Η

ομαλή λειτουργία και η αποτελεσματικότητα των υγειονομικών μονάδων, εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό

από την ποιότητα των ανθρωπίνων πόρων. Η μεταβολή του επιδημιολογικού προτύπου στον

πληθυσμό της Ελλάδος, όπως και των άλλων χωρών (νέα νοσήματα, νοσήματα φθοράς κ.λπ.), η

αύξηση των απαιτήσεων των χρηστών υπηρεσιών υγείας, η εισαγωγή νέων τεχνολογιών, νέων

διαγνωστικών μεθόδων και η διεθνής επικράτηση συγχρόνων προτύπων παροχής υπηρεσιών

υγείας, επιβάλλουν τη διά βίου εκπαίδευση των εργαζομένων για την παροχή ποιότητας και

αποτελεσματικότητας. Η ύπαρξη κατάλληλα εκπαιδευμένου προσωπικού επιδρά θετικά στις

υπηρεσίες του Εθνικού Συστήματος Υγείας, βελτιώνοντας την ποιότητα, την απόδοση, την

αποτελεσματικότητα και τη μείωση του κόστους. Λέξεις κλειδιά: ανάπτυξη προσωπικού, Νοσηλευτική.

Abst rac t

The personnel developmeni procedure proves ίο be a mofivafion for the employee and

contributes to the creation of specialized health care personnel, with high professional

qualifications. The regular and smooth function and the effectiveness of the sanitary units depends,

at a great extend, on human resources quality. The alteration of the epidemiological pattern of

Greece, and other countries, population (new diseases, damaging diseases e.t.c.) the

maximization of the health care users' demands, the new technologies- and new diagnostic

methods'- entrance and the international prevalence of patterns on providing modern health care

services, demand the life long employee education, if they are to achieve quality and effectiveness.

The existence of well-trained personnel has a positive effect on the National Health care System as

it improves the quality, the efficiency, and the effectiveness and cost minimization. Key words: personnel development, nursing.

Εισαγωγή

Η ανάπτυξη προσωπικού μπορεί να οριστεί και

ως ένα πρόγραμμα διοίκησης, σκοπός του οποίου

είναι το να βοηθήσει την ανάπτυξη γνώσεων και

δεξιοτήτων, οι οποίες αυξάνουν τους

επαγγελματικούς στόχους

και την αξία των εργαζομένων (Morrow- Winn

1981). Πρόσφατες έρευνες έχουν αποδείξει ότι οι

στρατηγικές ανάπτυξης προσωπικού αυξάνουν

την προσήλωση των εργαζομένων στη φιλοσοφία

του οργανισμού όπου ανήκουν, καθώς

διαμορφώνουν την επαγγελματική ταυτότητα

αυτών


Cyprus Nursing Chronicles 2006 7 τόμος 7, τεύχος 2

Vol 7, No 2

Kamboura-NifIS Jem RN, BScN, MA

Masters degree in the science of Human resource

management and communication,

Middlesex University UK Personnel Development and

Nursing

(Whitener, 2001; Arthur, 1994; Huselid, 1995;

Woods and de Menezes, 1998).

Ένα πρόγραμμα Ανάπτυξης Προσωπικού

μπορεί να περιλαμβάνει (Μπινιώρης Σ., 2000;

Swansburg & Swansburg, 1998; McAlidon &

Smith, 1994);

• Προσανατολισμό

• Ενδοϋπηρεσιακή εκπαίδευση

• Προγράμματα συνεχιζόμενης εκπαί-

δευσης - Αυτοανάπτυξης

• Συμβουλευτική της εργασίας

Ο προσανατολισμός, εισάγει τους ερ-

γαζομένους στη φιλοσοφία του οργανισμού

ή της υπηρεσίας (πολιτική, στόχοι,

διαδικασίες, προσωπικά οφέλη, προσδοκίες).

Η ενδοϋπηρεσιακή εκπαίδευση παρέχει

μαθησιακές εμπειρίες, μέσα στο εργασιακό

περιβάλλον, με σκοπό την επαγγελματική

τελειοποίηση, μέσω της ανάπτυξης

δεξιοτήτων και γνώσεων σχετικών με το

εργασιακό αντικείμενο (Hoon Lee & Bruvold,

2003). Οι μαθησιακές εμπειρίες, έχουν μικρό

και σύντομο περιεχόμενο διότι αναφέρονται

σε συγκεκριμένους κάθε φορά γνωστικούς

τομείς (π.χ. η εκμάθηση χειρισμού μίας

αντλίας έγχυσης ινσουλίνης, ενός νέου

monitor παρακολούθησης της καρδιολογικής

λειτουργίας ή ενός νέου αναπνευστήρα).

Η συνεχιζόμενη εκπαίδευση προγραμ-

ματίζεται και οργανώνεται ανάλογα με τις

μαθησιακές ανάγκες και τις εμπειρίες των

εργαζομένων. Ο συνεχώς εκπαιδευόμενος

εργαζόμενος είναι σε θέση να εφαρμόσει τη

νέα γνώση σε καινούργια πεδία της φρο-

ντίδας υγείας. Η συνεχιζόμενη εκπαίδευση

αποτελεί προϋπόθεση εξέλιξης της νοση-

λευτικής πρακτικής. Η συμβουλευτική ερ-

γασίας αποσκοπεί, αφενός μεν στην προ-

αγωγή της επαγγελματικής εξέλιξης του

νοσηλευτή, αφετέρου στη βελτίωση της

ποιότητας των παρεχομένων υπηρεσιών

υγείας και ιδιαίτερα της ποιότητας φρο-

ντίδας υγείας (Fisher, at al 1999).

Φιλοσοφία - Σκοποί

προγραμμάτων ανάπτυξης

προσωπικού (Α.Π.)

Σύμφωνα με τον Schein (1997) η επιτυχία

των οργανισμών βασίζεται κατά κύριο λόγο

στο ανθρώπινο κεφάλαιο. Ως εκ τούτου η

ουσιαστική επένδυση στην ανάπτυξη

προσωπικού (IED), μπορεί να βελτιώσει

σημαντικά την απόδοση ενός οργανισμού

εφόσον βελτιώνει την προσήλωση των

εργαζομένων στο χώρο εργασίας και

ενσταλλάζει σε αυτούς την πεποίθηση ότι

ανήκουν σε ένα ανταγωνιστικό περιβάλλον,

το οποίο όμως τους παρέχει ευκαιρίες

αυτοανάπτυξης και βελτίωσης (Settoon et al,

1996).

Η εφαρμογή των προγραμμάτων ανά-

πτυξης προσωπικού, ιδιαιτέρως σε οργα-

νισμούς παροχής υπηρεσιών υγείας (Νο-

σοκομεία, λοιπές μονάδες υγείας), έχει

αποδειχθεί ότι συμβάλλει στη βελτίωση της

ποιότητας της παρεχόμενης φροντίδας

υγείας και στην αύξηση της γενικότερης

προσαρμοστικότητας ενός τέτοιου ορ-

γανισμού στο διαρκώς μεταβαλλόμενο πε-

ριβάλλον υγείας (Arrowsmith & Mc Goldrick,

1996). Η ανάπτυξη (development) του προ-

σωπικού διά μέσου προγραμμάτων εκπαί-

δευσης αυξάνει το αίσθημα επαγγελματικής

ευθύνης και αυτονομίας λόγω της νέας

τεχνογνωσίας, με αποτέλεσμα οι επαγ-

γελματίες υγείας και ιδιαίτερα οι νοσηλευτές

να γίνονται αποδοτικότεροι στον εργασιακό

χώρο (Jakupec & Igarrick 2000).

Η φιλοσοφία ενός προγράμματος ανά-

πτυξης προσωπικού, θα πρέπει να συμ-

φωνηθεί με τη φιλοσοφία στόχο της Νο-

σηλευτικής υπηρεσίας, καθώς είναι γνωστό

ότι η ποιότητα της φροντίδας υγείας

εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τις γνώσεις,

τις δεξιότητες, τις στάσεις και τις

δραστηριότητες του προσωπικού (Allen &

Meyer, 2000). Ένα αποτελεσματικό πρό-

γραμμα εκπαίδευσης νοσηλευτών, θα βελ-

τιώσει τις όποιες αδυναμίες και θα προ-

σθέσει γνώσεις, οι οποίες θα καλύψουν τις

ανάγκες που προκύπτουν από τη διαρκή

εξέλιξη της τεχνολογίας, της ανταγωνι-

στικότητας και της κοινωνικής επιταγής

Κυπριακα Νοσηλευτικά Χρονικά 2006 Cyprus

Nursing Chronicles 2006

8 τομος 7, τεύχος 2

Vol 7, No 2

για βελτίωση της ποιότητας (Καμπούρα-

Νιφλή, 2003; Becket, 1991; Graves 1990).

Η ευθύνη για τον εντοπισμό των εργα-

σιακών αναγκών, η παροχή ευκαιριών για την

ικανοποίηση αυτών και η αξιολόγηση της

αποτελεσματικότητας ως προς την παροχή

ποιοτικών υπηρεσιών υγείας εξαρτάται

κυρίως από τη Νοσηλευτική Υπηρεσία. Η

υλοποίηση των εκπαιδευτικών προ-

γραμμάτων θα πρέπει να είναι μια συνεχής

διαδικασία απόκτησης γνώσεων και

δεξιοτήτων για ένα συγκεκριμένο στόχο.

Συνοψίζοντας επομένως, οι σκοποί της

ανάπτυξης προσωπικού είναι οι ακόλουθοι

(Buller & Schuler 2000):

• Η ανύψωση του επιπέδου ποιότητας και

αποτελεσματικότητας.

• Η εξασφάλιση ικανών ατόμων για τη

στελέχωση των υπηρεσιών υγείας και

την παροχή ποιοτικής φροντίδας υγείας

και διοίκησης.

• Η ικανοποίηση των νοσηλευτών λόγω

της αυτοανάπτυξης, της προαγωγής και

της τοποθέτησής τους στην κατάλληλη

θέση.

• Η εύρεση και η αξιοποίηση ατόμων με

ειδικές δεξιότητες, ικανότητες, οράματα

και ταλέντα.

• Η τόνωση της πρωτοβουλίας, τη δημι-

ουργικής σκέψης και της ανάληψης ευ-

θυνών.

• Η ανίχνευση ηγετικών και διοικητικών

ταλέντων.

Σχεδιασμός προγράμματος ανάπτυξης προσωπικού (Κανελλόπουλος, 2002) • διάγνωση των αναγκών του οργανισμού

-ασθενών και των εργαζομένων νοση-

λευτών.

• ανάλυση των αναγκών ανά κατηγορία και

προτεραιότητα.

• ανάλυση των χαρακτηριστικών και των

δυνατοτήτων των εργαζομένων.

• αξιολόγηση των ταλέντων των στελεχών

(καταγραφή ηλικίας, προσόντων και

ενδιαφερόντων).

• δημιουργία προγραμμάτων ατομικής

ανάπτυξης.

• δημιουργία προγραμμάτων εκπαίδευσης,

ανάλογα με τις ανάγκες, το χρόνο και το

κόστος.

Αρχές-μέθοδοι εκτίμησης αναγκών (Beardwell & Holden, 1994)

• Πληθυσμός-στόχοι

• Χρόνος ανάπτυξης

• Κόστος (καταγραφή προϋπολογισμού)

• Οικονομικοί και ανθρώπινοι πόροι

• Χρόνος ανάλυσης

• Ανωνυμία

• Αντικειμενικότητα

Εργαλεία εκτίμησης αναγκών (α)

Ερωτηματολόγιο ή έρευνα;

Το ερωτηματολόγιο είναι η συνήθης

εφαρμοζόμενη μέθοδος για την εκτίμηση

των αναγκών η οποία μπορεί να περιλαμβάνει

ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής ανοιχτού και

κλειστού τύπου για αυτό συνήθως είναι

πολλαπλής επιλογής, όσο και ανοιχτού

τύπου ερωτήσεις (Saunders et al, 2003).

Η διενέργεια πιλοτικής μελέτης, γίνεται

για να διασφαλιστεί κατά πόσον οι ερωτήσεις

είναι σαφείς και τα δεδομένα που

συγκεντρώνονται είναι πλήρη και σχετικά. Τα

άτομα που ολοκληρώνουν την πιλοτική

έρευνα, καλούνται να σχολιάσουν, αν κα-

τάλαβαν τις ερωτήσεις, πόσο χρόνο χρει-

άστηκαν για να συμπληρώσουν το ερωτη-

ματολόγιο και εάν θα έπρεπε να προστεθούν

και άλλοι τομείς. Στη συνέχεια οι ερωτήσεις

τους αναλύονται από κάποια ομάδα και

γίνονται οι απαραίτητες αλλαγές στο

ερωτηματολόγιο (Saunders et al, 2003).

Τα πλεονεκτήματα του ερωτηματολο-

γίου είναι: η ευκολία και η άνεση της δια-

χείρισης καθώς και οι εύκολοι υπολογισμοί

με βάση τα αποτελέσματα. Μερικά από τα

μειονεκτήματα είναι: το κόστος της συ-

γκέντρωσης και της ανάλυσης των δεδο-




Vol 7, No 2

μένων. Αν ένα ταχυδρομούμενο ερωτη-

ματολόγιο έχει χαμηλή ανταπόκριση, τα

δεδομένα μπορεί να μην αποδώσουν ένα

αντιπροσωπευτικό δείγμα (Baguley, 1994).

(β) Παρατήρηση: Όταν η παρατήρηση χρησιμοποιηθεί μαζί

με άλλες μεθόδους, είναι μία αποτε-

λεσματική μέθοδος εκτίμησης των αναγκών.

Ένας μάνατζερ νοσηλευτής ή ειδικός σε

κλινικά θέματα, μπορεί να παρατηρεί το

προσωπικό και ενδεχομένως να εντοπίσει τις

μαθησιακές του ανάγκες (Minzberg, 1994). Η

αποτελεσματικότητα της τεχνικής αυτής

αυξάνεται εάν χρησιμοποιηθεί ένας οδηγός

τυποποιημένης παρατήρησης. Ένα

μειονέκτημα της μεθόδου αυτής, είναι ότι οι

παρατηρήσεις είναι υποκειμενικές και

μπορούν να παράγουν υποκειμενικά

δεδομένα.

(γ) Συνέντευξη:

Η λήψη συνέντευξης από ένα δείγμα που

αντιπροσωπεύει των πληθυσμό στόχο, είναι

μέθοδος που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για

τη συγκέντρωση πολυτίμων πληροφοριών,

σχετικά με τις ανάγκες. Οι συνεντεύξεις

μπορούν να αποσαφηνίσουν ασαφή

δεδομένα που συγκεντρώνονται μέσω

έρευνας. Οι ερωτώμενοι συχνά νιώθουν πιο

άνετα να εκφράσουν τα συναι- σθήματά

τους προφορικά παρά γραπτώς. Ένα

μειονέκτημα είναι ότι τα συγκεντρωθέντα

δεδομένα είναι δύσκολο να ταξινομηθούν, να

μετρηθούν και να παρουσιαστούν (Buchan,

2000).

(δ) Ανοιχτές ομαδικές συσκέψεις:

Οι μαθησιακές ανάγκες μπορούν να εκτι-

μηθούν κατά τη διάρκεια ανοιχτών ομαδικών

συσκέψεων, αν κάποιο άτομο-πηγή είναι

διαθέσιμο, με ερωτήσεις, ώστε να επι-

κεντρωθεί η ομάδα στο συγκεκριμένο θέμα.

Το άτομο πηγή θα πρέπει να διαθέτει πείρα

στην τεχνική της ομαδικής διαδικασίας, έτσι

ώστε όλα τα μέλη της ομάδας να μπορούν να

βοηθήσουν στη σαφή έκφραση των

μαθησιακών τους αναγκών. Η μέθο

δος αυτή μπορεί να απαιτεί χρόνο και να έχει

περιορισμένη αξια αν τα μέλη της ομάδας,

διστάζουν να εκφραστούν ελεύθερα (Dormer

2001).

(ε) Ανάλυση επαγγελματικής

βιβλιογραφίας:

Μι συστηματική ανασκόπηση των ση-

μαντικότερων περιοδικών του τελευταίου

εξαμήνου ή ακόμη το τελευταίου χρόνου

είναι άριστο μέσο για να διαπιστωθούν οι

τάσεις και συγκριθούν οι Εθνικές πληρο-

φορίες, μαζί με την τοποθέτηση του ηγέτη.

Η μέθοδος αυτή δεν έχει κόστος και μπορεί

να είναι προσανατολισμένη προς το παρόν ή

προς το μέλλον. Στην αρνητική πλευρά της

υπόθεσης είναι ότι: μία ανασκόπηση

βιβλιογραφίας είναι χρονοβόρα, επειδή

συνεπάγεται ανάλυση και σύνθεση πολλών

άρθρων για να διαπιστωθούν οι τάσεις.

Επίσης παρατηρείται χρονική καθυστέρηση

στη δημοσίευση (Shaunders et al 2003).

(στ) Μοντέλο ικανοτήτων:

Ένα μοντέλο ικανοτήτων είναι πολύτιμο

μέσον για να εντοπιστούν οι ανάγκες ενός

ατόμου. Κατά την ανάπτυξη ενός μοντέλου

ικανοτήτων, αναπτύσσεται μία σειρά από

δηλώσεις που εντοπίζουν τη προσδοκώμενη

απόδοση ή συμπεριφορά. Μετά τη βελτίωση

των ικανοτήτων και τη μετατροπή τους σε

μικρές μονάδες που αντικατοπτρίζουν

μικρές μόνο συμπεριφορές, τα άτομα

μπορούν να συγκρίνουν την από- δοσή τους

με κάθε συμπεριφορά. Οι ασχολούμενοι με

την ανάπτυξη προσωπικού μπορούν να

βοηθήσουν τα άτομα να εντοπίσουν τα κενά

που υπάρχουν ανάμεσα στο επίπεδο της

ικανότητάς τους και στο επιθυμητό επίπεδο.

Στη συνέχεια τα άτομα μπορούν να

συμμετέχουν σε μαθησιακές

δραστηριότητες για να γεφυρώσουν τα κενά

(Shaunders et al 2003).




Vol 7, No 2

(ξ) Αξιολόγηση απόδοσης

εργαζομένων (Stahlet al 2005):

Η αξιολόγηση της απόδοσης μπορεί να

αποτελέσει μία συστηματική μέθοδο εντο-

πισμού των αναγκών, αν γίνει με θετικό

τρόπο. Οι αξιολογήσεις πρέπει να απο-

φεύγουν την αντιπαράθεση, να έχουν νόημα,

παρά να προκαλούν σύγχυση, και να απο-

τελούν μία αξιόλογη δραστηριότητα που

αναπτύσσει το προσωπικό. Τα άτομα θα

πρέπει να αναγνωρίζουν τις μαθησιακές

τους ανάγκες. Και ο βαθμολογητής και ο

βαθμολογούμενος έχουν μια σαφή εικόνα για

τα καθήκοντα και τις απαιτήσεις της

εργασίας, καθώς και τις σημερινές ικανό-

τητες και το επίπεδο απόδοσης. Στη συ-

νέχεια εντοπίζουν τα κενά που υπάρχουν

ανάμεσα στο επιθυμητό και στο πραγματικό

επίπεδο απόδοσης. Τα προγράμματα

ανάπτυξης προσωπικού στη συνέχεια σχε-

διάζονται για να βελτιώσουν την απόδοση ή

για να προετοιμάσουν τον εργαζόμενο για

μια νέα θέση.

Μέθοδοι εκπαίδευσης

Η εκλογή μιας μεθόδου, γίνεται με βάση

τα κριτήρια κόστους, χρόνου, αριθμού εκ-

παιδευομένων, απαιτούμενων γνώσεων

-τεχνικών, κάλυψης εργασιακών αναγκών και

ανάλογα με το πνευματικό επίπεδο των

υποψηφίων προς εκπαίδευση και τα εν-

διαφέροντα αυτών.

Οι σπουδαιότερες μέθοδοι εκπαίδευσης

είναι (Huczknski-Buckaman 2001; Maund,

2001):

1. Στη θέση εργασίας (on the job training):

Στη περίπτωση αυτή, ο ίδιος ο προϊ-

στάμενος ή κάποιος άλλος που στηρί-

ζεται από τον προϊστάμενο, αναλαμβάνει

εργασίες και τεχνικές, δίνοντας οδηγίες

και κάνοντας διορθώσεις, ώστε ο

εκπαιδευόμενος να μάθει να εκτελεί

σωστά.

2. Συστηματική εναλλαγή θέσεων εργασίας

(job rotation): η μέθοδος αυτή συντελεί

στην απόκτηση εμπειριών και στη

διερεύνηση του γνωστικού πεδίου.

3. Καθοδήγηση - εξάσκηση (coaching):

Στην περίπτωση αυτή ο εκπαιδευόμε

νος είναι υπό την άμεση καθοδήγηση του

προϊσταμένου. Καθημερινά καλείται να

δώσει λύσεις στα τρέχοντα προβλήματα,

καθοδηγούμενος. Η μέθοδος αυτή

βελτιώνει τις γνώσεις, τις δεξιότητες και

κατ' επέκταση την απόδοση.

4. Υπόδυση ρόλων (role playing): Κάθε

εκπαιδευόμενος αναλαμβάνει να παίξει

ένα ρόλο σε μία φανταστική ιστορία που

σχετίζεται με τα προβλήματα του

Νοσοκομείου. Στο τέλος της δια-

δικασίας, τα μέλη της ομάδας και ο εκ-

παιδευτής, καλούνται να συζητήσουν και

να αξιολογήσουν τη στάση και τη

συμπεριφορά των παικτών.

5. Θεωρητική εκπαίδευση: Σε αυτή τη

μέθοδο περιλαμβάνεται η διδασκαλία

υπό μορφή διαλέξεων, σεμιναρίων, ανά-

λυσης περιπτώσεων (case studies), συ-

σκέψεων, προβολής slides -διαφανειών-

κασετών, προσομοίωσης (simulation),

τηλεκπαίδευσης και εικονικής πραγ-

ματικότητας, μέσω Η/Υ.

6. Πανεπιστημιακή εκπαίδευση: Παρα-

κολούθηση μαθημάτων management,

διοίκησης ανθρώπινου δυναμικού, δια-

χείρισης ανθρωπίνων πόρων, περι-

βάλλοντος, Νομοθεσίας, επικοινωνίας,

συμβουλευτικής, χάους και φιλοσοφίας,

ειδικότερα για όσους προορίζονται για

την άσκηση της Νοσηλευτικής

διοίκησης.

7. Μεταπτυχιακή εκπαίδευση: Παρακο-

λούθηση κύκλων Master ή PhD για θέ-

ματα διοίκησης, επικοινωνίας, διαχεί-

ρισης πόρων και ανθρωπίνου δυναμικού,

συμβουλευτικής, Μάρκετινγκ, οι-

κονομίας υγείας και πληροφορικής

υγείας, για εκείνους τους νοσηλευτές

που ενδιαφέρονται για την ανώτερη

ηγεσία.

8. Διοικητικά παιχνίδια (Management

games): Τα παιχνίδια αυτά, όπως και τα

Business games, χρησιμοποιούνται σε

συνδυασμό με οργανωμένη θεωρία υπό

μορφή διαλέξεων, συζητήσεων,

τηλεδιασκέψεων μέσω Η/Υ, με στόχο τη

μάθηση των εκπαιδευομένων μέσα από

τα λάθη τους.




Vol 7, No 2

9. Εκπαίδευση ευαισθησίας (sensitivity

training) Η εκπαίδευση αυτή έχει ως

σκοπό την κατανόηση των ανθρωπίνων

σχέσεων και των ανθρωπίνων δεξιοτή-

των, δια των αλληλεπιδράσεων στο

πλαίσιο των μικρών ομαδικών συσκέ-

ψεων, ονομάζεται και εργαστηριακή

εκπαίδευση (laboratory training).

10. Διοικητικό πλέγμα ή διοικητική σχάρα

(managerial grid): Αυτή η μέθοδος δη-

μιουργήθηκε από τους Black & Mouton

και μοιάζει με T-Group Training.

11. Μέτρα αξιολόγησης (assessment

centers) Η δοκιμασία αυτή εφαρμόζεται

σε ανώτερα και μεσαία διοικητικά

στελέχη, με στόχο τον έλεγχο των αντι-

δράσεών τους, σε τυπικές διοικητικές

καταστάσεις. Ο έλεγχος αξιολόγησης

πραγματοποιείται στην υπό εξέτασιν

ομάδα από ειδικούς, με ψυχολογικά

tests, συζητήσεις, με την ανάθεση δι-

οικητικών εργασιών κλπ. με βάση τις

εκτιμήσεις, γίνεται και η επιλογή των

ειδικών (Πιπερόπουλος 1995).

12. Περιπετειώδη ταξίδια (wandernes trips):

Σκοπός αυτών των ταξιδιών που

διαρκούν 2-5 ημέρες, είναι η ανάπτυξη

των αντοχών και των δυνατοτήτων συ-

νεργασίας, ως μέλη ομάδας, όταν βρί-

σκονται σε αντίξοες συνθήκες (Schuler &

Jackson 1996).

Συστήματα ανάπτυξης

Τα συστήματα ανάπτυξης προσωπικού

είναι δύο:

• Το κλειστό, στο οποίο το άτομο έχει πολύ

λίγες δυνατότητες εκλογής, σχετικά με

το έργο που κάνει ή την εκπαίδευση που

παίρνει και

• Το ανοιχτό, στο οποίο το άτομο αφήνεται

ελεύθερο να διαλέξει, έστω και αν

υπάρχουν πιθανότητες αποτυχίας. Έτσι

λοιπόν υπάρχει περιθώριο αυτο-

ανάπτυξης, που δημιουργεί ευρύτερες

ευκαιρίες, από ότι το κλειστό σύστημα

(Κανελλόπουλος 2002).

Επίλογος

Το ανθρώπινο δυναμικό αποτελεί τον

κύριο συντελεστή παραγωγής. Η ποιότητα

του συντελεστή εργασίας, καθίσταται όλο

και περισσότερο σημαντική στο σύγχρονο

παραγωγικό πρότυπο και ιδιαίτερα στον

τομέα παροχής υπηρεσιών υγείας. Η κα-

τάρτιση εκπαιδευτών, η διατομεακή κα-

τάρτιση επαγγελματιών υγείας σε θέματα

διοικητικής οργάνωσης και συστημάτων

ανάπτυξης και αξιοποίησης προσωπικού

κρίνονται αναγκαία.




Vol 7, No 2

Βιβλιογραφία Allen, N.J. and Meyer, J.P. (1990) "The Measurement and Antecedents of Affective, Continuance, and Normative Commitment to the Organization", Journal of Organizational Psychology, 63: 1 -18. Arrowsmith J. and McGoldrick A.E., (1996), "HRM service practices: flexibility, quality and employee

strategy", International Journal of Service Industry Management, 7(3): 46-62.

Baguley, P., (1994), "Effective Communication for modern business", McGraw Hill.

Beardwell, Jand Holden, Co., (1994), "Human Resource Management", Pitman.

Beckett, M. (1991), "The services strategy", Retail Week, 26 June, p. 10.

Buchan J., (2000), "Planning for change: developing a policy for nursing labour markets", International

Council of Nurses, International Nursing Review, vol. 47: 199-206.

Donner D.J., (2001), "Career planning and development for nurses: the time has come", International

Council of Nurses, International Nursing Review, 48, 79-85.

Fisher, C. Ischoenfelol, L. Ishaw, (1999), "Human Recourse Management", Houghton-Mifflin.

Graves, D., (1990), "Staff scheduling and customer service at Asda", Journal of Retail and Distribution

Management, 18(1): 16-18.

Huczknski Α., Buckaman D., (2001), "Organizational Behaviour; an Introduction". Text FT Prentice Hall.

Huselid, M.A. (1995), "The Impact of Human Resource Management Practices on Turnover, Productivity,

and Corporate Financial Performance", Academy of Management Journal, 38: 635-72.

LeeCh. H. and Bruvold N.T., (2003), "Creating value for employees: investment in employee development",

Int. J. of Human Resource Management 14(6): 981-1000. Mcalidon MN, Smith GR, (1994), "Repurposing videodisks for interactive video instruction: Teaching

components of quality Improvement", Computers in Nursing, 12(1): 46-56.

Minzberg H., (1994), "Managing as blended", Journal of Nursing Administration, 24, 29-36.

Morrow-Winn G., (September 1981), "Elements of Staff Development", Journal of American Health Association: 19-26. P. Buller, R. Schuler, "Managing Organizations & People". Southwestrn 2000.

Saunders M., Lewis P., Thornhill Α., (2003), "Research methods for business students", Prentice Hall.

Financial Times, 3rd edition, chapter 6: "Selecting Samples", p: 150, 152-153.

Schein, E.H. (1977) "Increasing Organizational Effectiveness through Better Human Resource Planning

and Development", Sloan Management Review, 19(1): 1-20.

Schuler F. & Jackson S., (1996), "Human Recourse Management, Positioning for the 21st century", 6th

ed. West Public.

Settoon, R.P., Bennett, N. and Liden, R.C. (1996) "Social Exchange in Organizations: Perceived Organizational

Support, Leader-Member Exchange, and Employee Reciprocity", Journal of Applied Psychology, 81(3):

219-27.

Stahl J.E., Egan M.T., Goldman J.M., Tenney D, Wiklund R.A., Sandberg W.S., Gazelle S., and Rattner

D.W., (2005), "Introducing new technology into the operating room: Measuring the impact on job performance

and satisfaction", Surgery, 137, (5): 518-526.

Swansburg R. & Swansburg L., (1998), "Nursing staff Development: A component of Human Resource",

Jaques and Bartlett, London: 379, 390.

V. Jakupec, J. Igarrick, (2000), "Flexible Learning. Human Recourse and organizational Development".

Routledge.

Whitener, E.M., (2001), "Do 'High Commitment' Human Resource Practices Affect Employee Commitment?

A Cross-Level Analysis Using Hierarchical Linear Modeling", Journal of Management, 27: 515-35.

Woods, S. and De Menezes, L. (1998) "High Commitment Management in the UK: Evidence from the

Workplace Industrial Relations Survey and Employers Manpower and Skills Practices Survey". Human

Relations, 51: 485-515.

Καμπουρα-Νιφλή Ε. (2003),« Νοσηλευτική διοίκηση: θεωρία και Πράξη», Διδακτικές Σημειώσεις, Σ.Ε.Υ.Π.,

Α.Τ.Ε.Ι. Λάρισας.

Κανελλόπουλος Χ. (Αθήνα 2002): «Διοίκηση Προσωπικού - Ανθρώπινου Δυναμικού», ISBN 960-8404-1 Ο-

Χ.

Μπινιώρης Σ., (2000),« Διοίκηση Ολικής Ποιότητας», Εκδόσεις Πασχαλίδη, Αθήνα.

Πιππερόπουλος Γ. (1995): «Εφαρμοσμένη Ψυχολογία», Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα.




Vol 7, No 2

Η εφαρμογή της ικανοποίησης των ασθενών

και των νοσηλευτών ως δείκτες ποιότητας φροντίδας

σε ογκολογικές μονάδες

Charalambous Andreas BSc (Hons) Nursing Science PG

Certificate in Research MSc Nursing

Science PhD Cancer Nursing

(Candidate)

Dr Papastavrou Evridiki BSc,

MSc, PhD Nursing

Χαραλάμπους Ανδρέας BSc (Hons) Nursing Science PG

Certificate in Research MSc Nursing

Science PhD Cancer Nursing

(Candidate)

Δρ, Παπασταύρου Ευριδίκη

BSc, MSc, PhD Nursing

Π ε ρ ί λη ψη

Σκοπός: σκοπός του παρόντος ερευνητικού έργου είναι η διερεύνηση της ικανοποίησης των

ασθενών με καρκίνο και των νοσηλευτών που εργάζονται σε ογκολογικές μονάδες. Το ερευνητικό

έργο χρηματοδοτήθηκε από το Ίδρυμα Προώθησης Έρευνας.

Υλικό-Μέθοδος: Τα συμβαλλόμενα κέντρα στα οποία πραγματοποιήθηκε το έργο ήταν το Γενικό

Νοσοκομείο Λευκωσίας, το Γενικό Νοσοκομείο Λεμεσού (Γ. Ν.Λ/σου) και το Ογκολογικό Κέντρο της

Τράπεζας Κύπρου. Το Γ. Ν.Λ/σου συμμετείχε με δυο τμήματα (Ογκολογικό και αιματολογικό), το

Γ.Ν.Λ/σιας συμμετείχε με ένα τμήμα (ογκολογικό) και το Ογκολογικό Κέντρο της Τράπεζας Κύπρου

με δυο τμήματα. Το δείγμα ασθενών αποτελείτο από 194 ασθενείς και το δείγμα των νοσηλευτών

από 48 νοσηλευτές. Γία την διερεύνηση των απόψεων των ασθενών χρησιμοποιήθηκε το

ερωτηματολόγιο της Risser (1975) ενώ για τη διερεύνηση της επαγγελματικής ικανοποίησης των

νοσηλευτών χρησιμοποιήθηκε το ερωτηματολόγιο των Hackman και Oldham (1975). Η στατιστική

επεξεργασία των δεδομένων έγινε με περιγραφικές μεθόδους.

Αποτελέσματα: το νοσηλευτικό προσωπικό φαίνεται να διαπιστώνει κάποιες ελλείψεις και κενά

όσον αφορά στον σωστό σχεδιασμό εργασίας, στην παρακολούθηση των διαδικασιών, στον έλεγχο

του αποτελέσματος και, τέλος στην κατοχύρωση ξεκάθαρων και αυτόνομων νοσηλευτικών

διαδικασιών. Με βάση την ανάλυση των αποτελεσμάτων που προέκυψαν έχει διαπιστωθεί ότι η

ικανοποίηση που βιώνουν οι ασθενείς με καρκίνο από την νοσηλευτική φροντίδα και ειδικότερα τους

νοσηλευτές ποικίλει. Οι ασθενείς φαίνεται να εμπιστεύονται τους νοσηλευτές όσον αφορά την

επιδεξιότητα στην άσκηση των καθηκόντων τους, την γνώση του αντικειμένου, την οργάνωση, την

καθοδήγηση των ασθενών στις οδηγίες του γιατρού και την παροχή επεξηγήσεων με απλά λόγια.

Συμπεράσματα: το νοσηλευτικό προσωπικό φαίνεται να απολαμβάνει μέτρια έως υψηλά πο-

σοστά ικανοποίησης από την εργασία του, ενώ επιπρόσθετα αναγνωρίζει το έργο του ως ιδιαί τερα

σημαντικό. Η ικανοποίηση που βιώνουν οι ασθενείς από την φροντίδα του σε κάποιες διαστάσεις

της παρουσιάζεται μεγαλύτερη και σε κάποιες άλλες μικρότερη, παραμένει όμως σε αρκετά υψηλά

επίπεδα σε σύγκριση με άλλες παρόμοιες έρευνες που έχουν γίνει στην Ευρωπαϊκή Ένωση.



The caring elements of a therapeutic relationship

τόμος 7, τεύχος 2

Vol 7, No 2

14

Λέξεις κλειδιά: ποιοτική νοσηλευτική φροντίδα, ικανοποίηση ασθενών με καρκίνο, επαγγελματική

ικανοποίηση, παράγοντες ικανοποίησης

Implementing patients' and nurses' satisfaction as quality indicators in oncology units

Abst rac t

Aim: the aim of the research project is the exploration of the cancer patients' satisfaction and the

cancer nurses' satisfaction in oncology units. The research project has been funded by the Cyprus

Promotion Foundation.

Material - Method: the oncology centers that participate in the study are the Nicosia General

Hospital, the Limassol General Hospital, and the Bank of Cyprus Oncology Centre. The Limassol

General Hospital participates with two departments (Oncology and haematology), the Nicosia

General Hospital participates with one department (oncology) and the Bank of Cyprus participates

with two departments. The patients' sample was consisted of 194 participants and the nurses'

sample was consisted of 48 participants. The Risser (1975) Patient Questionnaire was used in order

to investigate patients' opinions. The Hackman & Oldham (1975) Questionnaire was used to

investigate the nurses' job satisfaction. A statistical analysis was performed with descriptive methods.

Results: the nursing staff seems to experience lacks and gaps related to the appropriate job

design, the procedures monitoring, checking the results and finally establishing clear and

autonomous nursing procedures. Based on the results analyses we have realized that the

satisfaction

that patients with cancer experience in relation to the nursing care varies. Patients seem to trust their

nurses as far as it concerns the skills they show when performing their duties, their knowledge

regarding nursing, their organizing abilities, and their ability to guide patients through the doctor's

orders and the provision of adequate explanations in a simple way.

Conclusions: the nursing staff seems to experience moderate to high levels of job satisfaction,

while they recognized their work as particularly important. The satisfaction that patients experience

from some aspects of their care seems to be lower and for some aspects, higher, however, it remains

in relatively high levels in relation to other studies undertaken in the European Union.

Key words: quality nursing care, cancer patients' satisfaction, job satisfaction, factors of

satisfaction.

Εισαγωγή

Η έννοια της ικανοποίησης

Οι διαφωνίες σχετικά με την ικανοποίηση

δεν αφορούν μόνο την καταβολή της

ικανοποίησης και την εννοιολογική της δια-

φάνεια αλλά συμπεριλαμβάνουν και την

έννοια της (Avis et al. 1995). Παρά την απου-

σία διαφάνειας και συμφωνίας με τα θέματα

αυτά που αφορούν την ικανοποίηση, φαίνεται

να υπάρχουν κοινά σημεία αναφοράς όσο

αφορά τον ορισμό της. Αυτό τεκμηριώνεται

σε μελέτες οι οποίες δεν προσφέρουν ορισμό

για την έννοια της ικανοποίησης ή

αναφέρεται στην εννοιολο

γική της αβεβαιότητα (Walsh & Walsh, 1998;

Shipman et al. 2000).

Η ικανοποίηση έχει συσχετισθεί με την

εκπλήρωση αναγκών (Wright, 1998). Για

παράδειγμα, αν ένας ασθενής έχει ανάγκη να

πάρει παυσίπονα για τον πόνο και δεν του

χορηγηθούν, τότε ο ίδιος ο ασθενής αλλά και

η οικογένεια του μπορεί να εκδηλώσουν

δυσαρέσκεια. Αυτό συμβαίνει ιδιαίτερα στην

ογκολογική και ανακουφιστική νοσηλευτική.

Αυτή η κατάσταση μπορεί επίσης να

προκληθεί στις περιπτώσεις όπου οι ανάγκες

των συγγενών μένουν ανεκπλήρωτες

(Aspinal et al. 2003). Παρόλα αυτά

δημιουργείται πρόβλημα όταν




Vol 7, No 2

υπάρχουν διαφορές ανάμεσα στα επίπεδα

ικανοποίησης των ασθενών και των συγγενών

τους. Αυτό συμβαίνει στην ανακουφιστική

(=palliative) φροντίδα, όπου οι συγγενείς ή οι

φροντιστές (=carers) μπορεί να

χρησιμοποιηθούν ως εκπρόσωποι των

ασθενών για την αξιολόγηση της ικα-

νοποίησης. Οι απαντήσεις σε αυτές τις

περιπτώσεις δίνονται να μην είναι αντικει-

μενικές αλλά να αντικατοπτρίζουν τις προ-

οπτικές των συγγενών για την φροντίδα πέρα

των ασθενών ή και ακόμα να αντικα-

τοπτρίζουν προσωπικές εμπειρίες των συγ-

γενών από την φροντίδα. Η χρησιμοποίηση

αναδρομικών μετρήσεων της ικανοποίησης

από πληρεξούσια άτομα των ασθενών μετά

από περιόδους πένθους μπορεί να επηρεάσει

τον τύπο των πληροφοριών που παρέχονται

και να επηρεάσει το γεγονός κατά πόσο οι

πληροφορίες που δόθηκαν αντικατοπτρίζουν

τις εμπειρίες των ασθενών και την ποιότητα

των υπηρεσιών. Υπάρχουν επίσης στοιχεία τα

οποία υποστηρίζουν ότι υπάρχουν

σημαντικές διαφορές ανάμεσα σε

μελλοντικές και αναδρομικές αναφορές για

την ικανοποίηση με τις υπηρεσίες (Hinsaw&

Atwood, 1981). Πολύ συχνά έχει θεωρηθεί ότι

υπάρχει μια σχέση ανάμεσα στην

ικανοποίηση και την εκπλήρωση των

προσδοκιών (Fox & Storms 1981;

Linder-Pelz,1982). Οι άνθρωποι είναι

ικανοποιημένοι όταν παίρνουν αυτό που

αναμένουν ή ακόμη και περισσότερα από

αυτά που αναμένουν. Παρόλα αυτά άλλοι

ερευνητές υποστηρίζουν ότι δεν υπάρχουν

αρκετά στοιχεία για να υποστηρίξει αυτόν

τον ισχυρισμό ενώ κάποια από τα διάφορα

στοιχεία αντικρούουν την υποτιθέμενη σχέση

ανάμεσα στις προσδοκίες και την

ικανοποίηση (Medigovich etal.1999). Οι

Staniszewska και Ahmed (1999) εισηγούνται

ότι αυτή η ασυνέπεια μπορεί να εξηγηθεί εν

μέρως από τις διαφορετικές μεθοδολογικές

προσεγγίσεις που χρησιμοποιήθηκαν για την

μελέτη της σχέσης προσδοκιών και

ικανοποίησης, και από τις διαφορετικές

διαστάσεις των προσδοκιών που

χρησιμοποιήθηκαν. Αναλύοντας αυτά τα

προβλήματα προκύπτει ότι η έννοια της

«προσδοκίας» όπως και η έννοια της «ικα-

νοποίησης» είναι δύσκολο να ορισθεί

(Williams et al.1995).

Η ικανοποίηση των ασθενών ως

δείκτης ποιότητας φροντίδας

Η ικανοποίηση των ασθενών με την ια-

τρική φροντίδα είναι ίσως η πιο κοινώς με-

τρημένη συμπεριφορά των ασθενών, και οι

έρευνες σε αυτό τον τομέα έχουν αυξηθεί

σημαντικά τις τελευταίες δεκαετίες. Παρόλα

αυτά δεν υπάρχει κοινώς αποδεκτή θέση για

το πως θα πρέπει να είναι ο ρόλος της

ικανοποίησης μέσα στο ιατρικό επάγγελμα

όσον αφορά την αξιολόγηση της ποιότητας

της φροντίδας. Ένας σημαντικός αριθμός

ερευνητών και ατόμων που δημιουργούν

πολιτική, πιστεύουν ότι ο ρόλος της

ικανοποίησης είναι ουσιώδης. Ο Donabedian

(1980) για παράδειγμα υποστηρίζει ότι

«επιτυγχάνοντας ως παράγοντα την υγεία

και την ικανοποίηση, όπως αυτή καθορίζεται

για τα μέλη της από μια συγκεκριμένη

κοινωνία, είναι ο απώτερος δείκτης της

ποιότητας φροντίδας».

Αρκετοί είναι οι παράγοντες εκείνοι οι

οποίοι έχουν διεγείρει την έρευνα γύρω από

την ικανοποίηση των ασθενών. Οι κα-

ταναλωτές - Ασθενείς είναι περισσότερο

ενημερωμένοι σχετικά με το είδος της φρο-

ντίδας που λαμβάνουν, ενώ οι παροχείς -

νοσηλευτές επιβάλλεται να ανταποκρίνονται

περισσότερο στις ανάγκες των ασθενών ενώ

ο συναγωνισμός μεταξύ ιδιωτικής και

κρατικής νοσηλευτικής έχει εντατικοποιηθεί

(ανάμεσα σε προ-πληρωμένες υπηρεσίες και

κατ' επίκληση παροχή υπηρεσιών). Την ίδια

ώρα, οι κοινωνικοί επιστήμονες ασχολούνται

όλο και περισσότερο με την έρευνα που

αφορά θέματα υγείας ενώ η κυβερνητική

υποστήριξη για τέτοιου είδους έρευνες έχει

αυξηθεί.

Παρά το ζωηρό ενδιαφέρον που αι-

σθάνονται από τους διάφορους φορείς για

την αξιολόγηση της ικανοποίησης των ασθε-

νών, οι μεθοδολογικές προσεγγίσεις δεν

έχουν καθορισθεί ενώ η βιβλιογραφία σε

αυτό τον τομέα είναι ευρεία και αντικρου-

όμενη.




Vol 7, No 2

Ορίζοντας την ικανοποίηση των

Νοσηλευτών

Η φύση την ικανοποίησης των νοση-

λευτών έχει αλλάξει δια μέσου του χρόνου. Η

ανασκόπηση της βιβλιογραφίας έχει στόχο

να καθορίσει πώς η επαγγελματική

ικανοποίηση έχει ορισθεί μέχρι σήμερα. Αυτό

κατορθώνεται με την εξέταση των

παραδοσιακών στρατηγικών και εργαλείων

για την αξιολόγηση της. Οι Merkouris et al,

1999) υποστηρίζουν ότι δεν υπάρχει μια

κοινώς αποδεκτή έννοια για την επαγ-

γελματική ικανοποίηση στην νοσηλευτική.

Ένας λειτουργικός ορισμός έχει δοθεί από

τους Pilkington & Wood (1986) και τους

Blegen & Mueller (1987), οι οποίοι υπο-

στηρίζουν ότι η επαγγελματική ικανοποίηση

αντιπροσωπεύει τον βαθμό θετικής

αντιμετώπισης / προσέγγισης του επαγ-

γέλματος τους. Ένας ορισμός που έχει δοθεί

από τον Locke (1983) στην ευρύτερη

βιομηχανική βιβλιογραφία περιγράφει την

επαγγελματική ικανοποίηση ως «... μια ευ-

χάριστη ή θετική συναισθηματική κατάσταση

η οποία πηγάζει από την ευχαρίστηση που

του προσφέρει το επάγγελμα ή η

επαγγελματική του εμπειρία. Η επαγ-

γελματική ικανοποίηση πηγάζει από την

αντίληψη ότι το επάγγελμα συμπληρώνει ή

επιτρέπει την εκπλήρωση των προσωπικών

επαγγελματικών αξιών, οι οποίες είναι

συμβατές με τις προσωπικές ανάγκες του

κάθε ατόμου...». Ο ορισμός αυτός υπο-

γραμμίζει την υποκειμενικότητα που χα-

ρακτηρίζει την έννοια της επαγγελματικής

ικανοποίησης. Είναι επομένως πιθανόν η

ικανοποίηση να πηγάζει από διάφορους

παράγοντες ενώ το ίδιο φαίνεται να συμ-

βαίνει και με την δυσαρέσκεια που βιώνει το

προσωπικό (Tovey& Adams, 1999). Χα-

ρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι δυνατόν

να υπάρχει μια ποικιλία στο βαθμό ικανο-

ποίησης μέσα στην ίδια επαγγελματική ικα-

νοποίηση.

Η βιβλιογραφική ανασκόπηση έχει ρίξει

φως στον καθορισμό της έννοιας της

επαγγελματικής ικανοποίησης διαμέσου του

χρόνου. Παρόλα αυτά, διαμέσου του χρόνου

δεν έχουν δημιουργηθεί μόνο διάφορες

θεωρίες για την επαγγελματική ικα

νοποίηση, αλλά και οι διάφοροι παράγοντες

ικανοποίησης μπορεί να έχουν μεταβληθεί

αντανακλώντας τις νέες συνθήκες που

έχουν δημιουργηθεί από τα μοντέρνα

συστήματα διοίκησης και την νέα τεχνολογία

στο εργασιακό χώρο. Η έλλειψη ευρέως

αποδεκτών παραγόντων που συμβάλλουν

στην ικανοποίηση ή την δυσαρέσκεια που

βιώνουν οι νοσηλευτές είναι

πραγματικότητα. Οι νοσηλευτές που ερ-

γάζονται στο NHS (Εθνικό Σύστημα Υγείας)

έχουν βιώσει ριζικές αναπροσαρμογές στην

δομή της εργασίας του αλλά και σημαντικές

αλλαγές στην πολιτική της τελευταίας

δεκαετίας. Η έλλειψη συμφωνίας που τεκ-

μηριώνεται στην βιβλιογραφία μπορεί επίσης

να αντανακλά αλλαγές στην κοινωνική ζωή

και κοινωνικές αξίες.

Σκοπός

Σκοπός του παρόντος ερευνητικού έρ-

γου είναι η διερεύνηση της ικανοποίησης

των ασθενών με καρκίνο και των νοσηλευτών

που εργάζονται σε ογκολογικές μονάδες

έτσι ώστε να διασφαλίζεται η μέγιστη

αποδοτικότητα και παραγωγικότητα των

νοσηλευτών και η βίωση υψηλού βαθμού

ικανοποίησης από τους ασθενείς για την

νοσηλευτική τους φροντίδα.

Δεοντολογικές αρχές

• Γραφείο Προστασίας Δεδομένων Προ-

σωπικού Χαρακτήρα

Το ερευνητικό έργο παρουσιάστηκε σε

λειτουργό του Γραφείου Προστασίας Δε-

δομένων Προσωπικού Χαρακτήρα που

εδρεύει στη Λευκωσία, έτσι ώστε να μπορεί

να διερευνηθεί η καταλληλότητα του όσον

αφορά τις ηθικές του παραμέτρους. Έγινε

πλήρης παρουσίαση του χαρακτήρα του

ερευνητικού έργου, των στόχων και των

διαδικασιών πραγματοποίησης του καθώς

επίσης για τα μέτρα που θα ληφθούν για την

προστασία της ταυτότητας τόσο των

ασθενών όσο και των νοσηλευτών . Μετά

από συζήτηση με την υπεύθυνη λειτουργό

και την διαβεβαίωση εκ μέρους του Νέου

Ερευνητή ότι το έργο δεν πρόκειται




Vol 7, No 2

και δεν έχει στόχο την δημιουργία αρχείου

δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα, δόθηκε

η απάντηση ότι δεν υπάρχει κάποιο

πρόβλημα παραβίασης των προσωπικών

δεδομένων των συμμετεχόντων.

• Εθνική Επιτροπή Βίο-Ηθικής Κύπρου

Έγινε κατάθεση των απαραίτητων στοι-

χείων και εντύπων έτσι ώστε να μπορεί να

εξεταστεί η ηθική καταλληλότητα του ερευ-

νητικού έργου. Σύμφωνα με την απόφαση

της επιτροπής, η έρευνα δεν εμπίπτει μέσα

στα πλαίσια της Βιοιατρικής έρευνας ενώ

έγινε εισήγηση όπως η στρατολόγηση των

συμμετεχόντων (ασθενών) να γίνεται με

προσυνεννόηση του ερευνητή με το θε-

ράποντα ιατρό. Επιπρόσθετα ως μέρος αυ-

τής της διαδικασίας έχουν δημιουργηθεί από

τον Νέο Ερευνητή και εγκριθεί από την

Εθνική Επιτροπή Βίο-Ηθικής Κύπρου,

συγκεκριμένα έντυπα συγκατάθεσης τα

οποία και δόθηκαν στους νοσηλευτές και

τους ασθενείς πριν από την συμμετοχή τους

στο ερευνητικό έργο.

Υλικό - Μέθοδος

Το ερευνητικό έργο πραγματοποιήθηκε

με τον καταρτισμό ενός δικτύου συνερ-

γασίας που περιλάμβανε τους ακόλουθους

οργανισμούς:

• Τη Νοσηλευτική Σχολή Κύπρου ως ανά-

δοχο φορέα (ΑΦ)

• Το πανεπιστήμιο του Middlesex ως συ-

νεργαζόμενο φορέα (ΣΦ1)

• Το ίδρυμα Kemp Hospice ως συνερ-

γαζόμενο φορέα (ΣΦ2)

• Το Υπουργείο Υγείας ως Τελικό Χρήστη

(ΤΧ1)

• Το Παγκύπριο Σύνδεσμο Νοσηλευτών και

Μαιών (ΤΧ2)

• Το Παγκύπριο Σύνδεσμο Καρκινοπαθών

και Φίλων (ΤΧ3)

Το δείγμα προερχόταν και από τα τρία

συμβαλλόμενα κέντρα και αποτελείτο από

194 ασθενείς με καρκίνο και 48 νοσηλευ

τές. Το δείγμα των ασθενών που συμπε-

ριλήφθηκαν έχει υπολογιστεί με την εξίσωση

του Israel (1992), χρησιμοποιώντας ως

παράμερους τον αριθμό που νοσηλεύονται

σε κάθε μονάδα το χρόνο και το βαθμό

ακρίβειας (level of precision) ο οποίος έχει

καθοριστεί στο +7%. Ερωτηματολόγια

δόθηκα και στους 60 νοσηλευτές που

πληρούσαν το κριτήριο επιλογής (χρόνος

εργασίας σε ογκολογικές μονάδες μεγα-

λύτερος του ενός έτους). 48 από αυτούς

αποφάσισαν να συμμετάσχουν στην έρευνα

επιστρέφοντας τα ερωτηματολόγια. Τα

συμβαλλόμενα κέντρα στα οποία πραγ-

ματοποιήθηκε το έργο ήταν το Γενικό Νο-

σοκομείο Λευκωσίας, το Γενικό Νοσοκομείο

Λεμεσού (Γ.Ν.Λ/σου) και το Ογκολογικό

Κέντρο της Τράπεζας Κύπρου. Το Γ.Ν.Λ/σου

συμμετείχε με δυο τμήματα (Ογκολογικό και

αιματολογικό), το Γ.Ν.Λ/σιας συμμετείχε με

ένα τμήμα (ογκολογικό) και το Ογκολογικό

Κέντρο της Τράπεζας Κύπρου με δυο

τμήματα.

Για την διερεύνηση των απόψεων των

ασθενών χρησιμοποιήθηκε το ερωτημα-

τολόγιο της Risser (1975) ενώ για τη διε-

ρεύνηση της επαγγελματικής ικανοποίησης

των νοσηλευτών χρησιμοποιήθηκε το

ερωτηματολόγιο των Hackman και Oldham

(1975).

Το ερωτηματολόγιο της Risser δεν είχε

μεταφρασθεί προηγουμένως στην ελληνική

γλώσσα και επομένως η γνήσια γλώσσα

γραφής του ήταν η αγγλική (Η.Π.Α.). Για την

προσαρμογή του εργαλείου στην Ελληνική

αλλά και για να διασφαλισθεί η αξιοπιστία

της μετάφρασης του ερωτηματολογίου

επιστρατεύτηκαν δυο μέθοδοι μετάφρασης,

η διπλή μετάφραση (αγγλικά σε ελληνικά και

ελληνικά σε αγγλικά), και η παράλληλη τυφλή

μετάφραση.

To Job Diagnostic Survey των Hackman &

Olham (1975) έχει ήδη μεταφρασθεί στην

Ελληνική με αποτέλεσμα με βάση τους γε-

νικούς και ειδικούς επιστημονικούς στόχους

του παρόντος ερευνητικού έργου να μην

απαιτούνται σημαντικές αλλαγές όσον

αφορά το περιεχόμενο και την φύση του

ερωτηματολογίου, όπως αυτό έχει μετα-

φρασθεί από τον κ. Αθανάσιο Κουστέλιο.




Vol 7, No 2

Σαν μέρος του ερευνητικού έργου έχει

διεξαχθεί την περίοδο Νοεμβρίου - Δε-

κεμβρίου 2005 μια πιλοτική μελέτη έτσι ώστε

να μπορούν να αντιμετωπιστούν τυχόν

απρόβλεπτες καταστάσεις και προβλήματα,

οι επιπτώσεις των οποίων δύναται να

επηρεάσουν αρνητικά την ομαλή διεξαγωγή

της έρευνας. Πιο συγκεκριμένα ο ερευνητής

επιθυμεί με την πιλοτική μελέτη να

εξοικειωθεί με τα εργαλεία μέτρησης και να

αναγνωρίσει πιθανά προβλήματα που

σχετίζονται με την μορφή και την γλώσσα

των εργαλείων μέτρησης καθώς επίσης και

την κατανόηση τους από τους

συμμετέχοντες. Το συνολικό δείγμα στο

οποίο έγινε η πιλοτική μελέτη περιελάμβανε

8 ασθενείς και 8 νοσηλευτές προερχόμενοι

και από τα 3 συμβαλλόμενα νοσηλευτικά

κέντρα.

Η στατιστική ανάλυση των ποσοτικών

δεδομένων έγινε με την χρήση του SPSS ν.

12 (Statistical Package for Social Sciences-

Στατιστικό Πακέτο Κοινωνικών Επιστημών)

χρησιμοποιώντας περιγραφικές μεθόδους. Η

ανάλυση των δεδομένων που προέκυψαν από

την ανοικτού τύπου ερώτηση που

χρησιμοποιήθηκε για την διερεύνηση των

απόψεων των ασθενών και των νοσηλευτών

για το πως αντιλαμβάνονταν τον όρο

ποιοτική νοσηλευτική φροντίδα έγινε με την

μέθοδο της θεματικής ανάλυσης.

Αποτελέσματα

Τα δημογραφικά στοιχεία του δείγματος

των νοσηλευτών είχαν ως ακολούθως: το

εύρος ηλικίας ήταν τα 20-60 έτη και επι-

κρατούσα ηλικιακή ομάδα τα 20-30 έτη

αποτελώντας το 56.3% του συνόλου των

συμμετεχόντων. Το 31.3% ήταν άνδρες και

το 61.7% ήταν γυναίκες. 43 συμμετέχοντες

ήταν νοσηλευτικοί λειτουργοί και 5 ανώτεροι

νοσηλευτικοί λειτουργοί.

Τα δημογραφικά στοιχεία του δείγματος

των ασθενών είχαν ως ακολούθως: το εύρος

ηλικίας ήταν τα 31 - > 80 έτη και επι-

κρατούσα ηλικιακή ομάδα ήταν τα 51-60 έτη.

51% ήταν άντρες και 49% ήταν γυναίκες. Οι

ασθενείς προέρχονταν από όλες τις

επαρχίες με την πλειοψηφία (47.4%) να

προέρχεται από την Λευκωσία και να ακο-

λουθεί η Λεμεσός με ποσοστό 27.8%.

Ποιοτική Ανάλυση Δεδομένων

Σαφώς οι απόψεις των νοσηλευτών και

των ασθενών διίστανται όσον αφορά τον

ορισμό της «Ποιοτικής Νοσηλευτικής Φρο-

ντίδας», αφού η κάθε ομάδα δίνει περισ-

σότερη έμφαση στα στοιχεία εκείνα που

θεωρεί πιο σημαντικά και απαραίτητα. Πα-

ρόλα αυτά υπάρχουν και κάποιες θεματικές

ενότητες που είναι κοινές και για τις δυο

ομάδες. Τα κοινά αυτά στοιχεία έχουν

χρησιμοποιηθεί για να καθοριστεί ένας κοινά

αποδεκτός ορισμός της «ποιοτικής

νοσηλευτικής φροντίδας».

Σύμφωνα με τις απόψεις των ασθενών

που συμμετείχαν στο ερευνητικό έργο η

ποιοτική νοσηλευτική φροντίδα μπορεί να

ορισθεί ως «η σωστή εφαρμογή των νοση-

λευτικών διαδικασιών με σεβασμό και αξιο-

πρέπεια από έμπειρο προσωπικό με σκοπό

την εξατομικευμένη αντιμετώπιση του ασθενή

κάτω από συνθήκες ίσης μεταχείρισης».

Σύμφωνα με τις απόψεις των νοσηλευτών

που συμμετείχαν στο ερευνητικό έργο η

ποιοτική νοσηλευτική φροντίδα μπορεί να

ορισθεί ως «η ολιστική φροντίδα του ασθενή

με τα κατάλληλα μέσα από προσοντούχους

και έμπειρους νοσηλευτές κατά τρόπο που να

δημιουργείται ένα αίσθημα ασφάλειας και

αξιοπρέπειας».

Με βάση τα στοιχεία που έχουν παρα-

τεθεί από ασθενείς και νοσηλευτές ένας

κοινά αποδεκτός ορισμός της ποιοτικής

νοσηλευτικής φροντίδας μπορεί να ορισθεί

ως «η εξατομικευμένη αντιμετώπιση των

αναγκών του ασθενή με σεβασμό και

αξιοπρέπεια από προσοντούχο και έμπειρο

νοσηλευτικό προσωπικό κάτω από συνθήκες

ίσης μεταχείρισης κατά τρόπο που να

προάγεται το αίσθημα ασφάλειας».




Vol 7, No 2




Vol 7, No 2

Ποσοτική Ανάλυση Δεδομένων • Ασθενείς Μέρος 1:

Τεχνικό - Επαγγελματικός Τομέας

Στόχος του πρώτου μέρους είναι η αξιο-

λόγηση των γνώσεων και επαγγελματικών

ικανοτήτων όπως αυτές τις αντιλαμβάνονται

και τις βιώνουν οι ασθενείς. Αναλυτικά οι

απαντήσεις των ασθενών στις ερωτήσεις του

ερωτηματολόγιου της Risser σε σχέση με

την ικανοποίηση τους έχουν ως ακολούθως:

Στην πρώτη ερώτηση όπου ζητήθηκε η

άποψη των ασθενών σε σχέση με το κατά

πόσο πιστεύουν ότι ο/η νοσηλευτής/ρια είναι

επιδέξιος/α στο να βοηθάει τον γιατρό στις

διάφορες νοσηλείες ένα ποσοστό 71.6% ή

139 ασθενείς συμφωνούν πλήρως με αυτή

την άποψη ενώ ένα ποσοστό 28.4% ή 55

ασθενείς φαίνεται απλά να συμφωνούν.

Ενδεικτική είναι η απουσία συμμετεχόντων

που να διαφωνούν πλήρως ή απλά να

διαφωνούν με αυτή την άποψη.

Η νοσηλεύτρια είναι επιδέξια στο να βοηθάει το γιατρό

σε διάφορες διαδικασίες

Στην επόμενη ερώτηση (Σχήμα 1.2) ζη-

τήθηκε η άποψη των ασθενών σε σχέση με το

κατά πόσο ο/η νοσηλευτής/ρια γνωρίζει

πραγματικά για πιο πράγμα μιλάει. Η

ερώτηση αυτή αφορούσε κυρίως τις γνώσεις

των νοσηλευτών πάνω στο γνωστικό τους

αντικείμενο και στην ικανότητα να απαντούν

ικανοποιητικά στις διάφορες

Η νοσηλεύτρια γνωρίζει πραγματικά για πιο

πράγμα μιλάει

ερωτήσεις των ασθενών. Οι ασθενείς που

συμφωνούν πλήρως με αυτή την υπόθεση

ανέρχονται σε 119 (61.3%) ενώ αυτοί που

απλά συμφωνούν ανέρχονται σε 75 (ποσοστό

38.7%).

Ακολουθεί μια αρνητική ερώτηση (Σχήμα

1,3) όπου οι ασθενείς έπρεπε να δώσουν την

άποψη τους στην υπόθεση ότι 'ο/η νο-

Η νοσηλεύτρια δεν είναι ακριβής στο να

διεκπεραιώνει τα καθήκοντα της

σηλευτής/τρια δεν είναι ακριβής στο να

διεκπεραιώνει τα καθήκοντα του/της'. Σε

αντίθεση με τις δυο πρώτες ερωτήσεις όπου

οι ασθενείς είτε συμφωνούσαν είτε

συμφωνούσαν πλήρως εδώ οι απόψεις δι-

ίστανται. Αναλυτικά ένα ποσοστό 63.9%

διαφωνούν ή διαφωνούν πλήρως με αυτή την

άποψη υποδηλώνοντας με αυτό τον τρόπο

ότι πιστεύουν ότι οι νοσηλευτές είναι

ακριβείς στο να διεκπεραιώνουν τα κα-

θήκοντα τους. Ποσοστό 36.1 % συμφωνούν

ή συμφωνούν πλήρως με την άποψη ότι οι

νοσηλευτές δεν είναι ακριβείς στο να διεκ-

περαιώνουν τα καθήκοντα τους.

Εδώ φαίνεται (Σχήμα 1.4) από τις απα-

ντήσεις των συμμετεχόντων ότι το μεγα-

Η νοσηλεύτρια το θεωρεί σημαντικό να μου δείχνει

πως να ακολουθώ τις ιατρικές οδηγίες

λύτερο ποσοστό (55.7%) συμφωνεί πλήρως

με την άποψη ότι οι νοσηλευτές το θεωρούν

σημαντικό να δείχνουν στους ασθενείς πως

να ακολουθούν τις ιατρικές οδηγίες ενώ το

39.7% απλά συμφωνεί με αυτή την άποψη.

Η πέμπτη ερώτηση (Σχήμα 1.5) της

πρώτης ενότητας του ερωτηματολογίου

περιλαμβάνει μια αρνητική ερώτηση η οποία

ασχολείται με την ταχύτητα με την οποία οι

νοσηλευτές εκτελούν τις διάφορες νο-

σηλείες. Σε αυτή την ερώτηση οι απόψεις

διίστανται με τους ασθενείς που συμφωνούν

ή συμφωνούν πλήρως να ανέρχονται σε

ποσοστό 23.2% ενώ οι ασθενείς που

διαφωνούν με αυτή την θέση και επομένως

πιστεύουν ότι οι νοσηλευτές εκτελούν τις

διάφορες νοσηλείες σε ικανοποιητικό χρόνο

ανέρχονται σε ποσοστό 76.8%.

Ακολουθεί ακόμα μια αρνητική ερώτηση

(Σχήμα 1.6) με σκοπό να διερευνη-

Η νοσηλεύτρια είναι πολύ αργή κατά την

εκτέλεση των νοσηλειών

θούν οι απόψεις των ασθενών για το βαθμό

οργάνωσης που παρουσιάζουν οι νοση-

λευτές όταν έρχονται σε επαφή με τους

ασθενείς. Σε αυτή την ερώτηση οι απόψεις

Η νοσηλεύτρια δεν είναι τόσο οργανωμένη για να

φαίνεται ήρεμη

των ασθενών διαμοιράστηκαν σε όλες τις

επιλεγόμενες απαντήσεις. 2 ασθενείς δεν

συμφώνησαν αλλά ούτε και διαφώνησαν με

αυτή την θέση, 9 συμφώνησαν πλήρως ενώ

26 απλά συμφώνησαν. 54 ασθενείς

διαφώνησαν με αυτή την θέση και 103 δια-

φώνησαν πλήρως, υποστηρίζοντας την

άποψη ότι οι νοσηλευτές είναι οργανωμένοι

κατά την εκτέλεση των καθηκόντων τους και

παρουσιάζονται ήρεμοι.




Vol 7, No 2

58.2%), ή συμφωνεί (ποσοστό 34.5%) με

αυτή την θέση. Μόνο ένα ποσοστό της τά-

ξης του 4.2% διαφωνούν πλήρως ή απλά

διαφωνούν. 6 συμμετέχοντες ή ποσοστό

3.1% τήρησαν ουδέτερη στάση.

Η δεύτερη ερώτηση (Σχήμα 2.2) αφορά

την συνέπεια των νοσηλευτών για την αντι-

μετώπιση πιθανών ανησυχιών ή προβλη-

μάτων των ασθενών. Ένα ποσοστό 21.2% το

οποίο μεταφράζεται σε 41 ασθενείς συμ-

Η νοσηλεύτρια ρωτά πολλές ερωτήσεις αλλά όταν πάρει

απαντήση δεν φαίνεται να κάνει τίποτα

Η τελευταία ερώτηση (Σχήμα 1,7) του

Τεχνικό - Επαγγελματικού μέρους του ερω-

τηματολογίου περιλαμβάνει μια ερώτηση η

οποία διερευνά την ικανότητα των νο-

Η νοσηλεύτρια δίνει σωστές οδηγίες από το

τηλέφωνο

σηλευτών να δίνουν στους ασθενείς τους

σωστές οδηγίες από το τηλέφωνο. Ένα

ποσοστό ασθενών 17% δεν είχαν σχετική

εμπειρία με αποτέλεσμα να δώσουν ου-

δέτερη απάντηση. Από τους 161 ασθενείς

που είχαν κάποια σχετική εμπειρία 133 θε-

ωρούν (ποσοστό 83%) ότι οι νοσηλευτές

είναι σε θέση να παρέχουν σωστές οδηγίες

από το τηλέφωνο.

Μέρος 2: Εκπαιδευτικός Τομέας

(Εκπαίδευση και Ενημέρωση

ασθενών)

Ακολουθεί η στατιστική ανάλυση των 7

ερωτήσεων που περιλαμβάνονται στο δεύ-

τερο μέρος του ερωτηματολογίου της

Risser, με σκοπό να αξιολογηθεί η ικανότητα

και η ποιότητα της εκπαίδευσης που

λαμβάνουν οι ασθενείς από τους νοσήλευες

κατά τη διάρκεια της νοσηλείας τους.

Η πρώτη ερώτηση (Σχήμα 2.1) αφορά την

ταχύτητα με την οποία οι νοσηλευτές δίνουν

διάφορες οδηγίες / επεξηγήσεις στους

ασθενείς. Η συντριπτική πλειοψηφία 92.7%

συμφωνεί πλήρως (ποσοστό

φωνούν πλήρως ή απλά συμφωνούν με αυτή

την άποψη. Παρά το σχετικά μικρό ποσοστό

ασθενών που φαίνεται να συμ-




Vol 7, No 2

Η νοσηλεύτρια δίνει οδηγίες στη σωστή ταχύτητα

εξέφρασαν ομόφωνα την συμφωνία τους για

την ορθότητα αυτή της θέσης. Σύμφωνα με

την στατιστική ανάλυση 126 ασθενείς

συμφωνούν πλήρως με αυτή την άποψη και

68 απλά συμφωνούν. Φαίνεται από τις

απόψεις τους ότι οι ασθενείς γενικά πι-

στεύουν ότι οι νοσηλευτές είναι σε θέση να

παρέχουν πληροφορίες και εξηγήσεις με

απλά και κατανοητά λόγια ώστε να μπορούν

να τους παρακολουθούν οι ασθενείς.

Η ερώτηση αυτή (Σχήμα 2.5) αποτελεί

συνέχεια της προηγούμενης ερώτησης και

διερευνά το κατά πόσο οι ασθενείς είναι σε

θέση να καταλαβαίνουν με ευκολία αυτά

Μου είναι πάντοτε εύκολο να καταλάβω για πιο

πράγμα μιλάει η νοσηλεύτρια

φωνούν με αυτή την άποψη εντούτοις δεν

αλλάζει το γεγονός ότι ένας στους τέσσερις

περίπου ασθενείς είναι δυσαρεστημένος με

την συμπεριφορά των νοσηλευτών σε αυτό

τον τομέα. 149 ασθενείς παρουσιάζονται

ευχαριστημένοι όσον αφορά τις ενέργειες

των νοσηλευτών. Ένα πολύ μικρό ποσοστό

της τάξης του 2.1.% εξέφρασε ουδέτερη

στάση.

Αυτή η ερώτηση (σχήμα 2.3) ασχολείται

με την ενημέρωση που τυγχάνουν οι

Εύχομαι η νοσηλεύτρια να με ενημέρωνε πιο συχνά

για τα αποτελέσματα των εξετάσεων μου από ότι το

κάνει

ασθενείς από τους νοσηλευτές σε σχέση με

τα αποτελέσματα των εξετάσεων τους. Το

θέμα αυτό αποτελεί ένα επί μέρους κεφάλαιο

της παροχής πληροφοριών στους ασθενείς η

οποία σύμφωνα με την διεθνή βιβλιογραφία

παίζει σημαντικό ρόλο στην ικανοποίηση των

ασθενών (Coulter, 2002). Με βάση την

ανάλυση των αποτελεσμάτων προκύπτει ότι

ποσοστό 67% συμφωνούν πλήρως ή απλά

συμφωνούν με αυτή την άποψη. Ποσοστό

26.3% πιστεύει η ενημέρωση που τυγχάνουν

για τα αποτελέσματα των εξετάσεων τους

είναι ικανοποιητική. Ένα ποσοστό 6.7%

τήρησε ουδέτερη στάση.

Η ερώτηση αυτή (Σχήμα 2.4) σχετίζεται

με την ικανότητα των νοσηλευτών να δίνουν

εξηγήσεις στους ασθενείς με απλά λόγια. Σε

αυτή την ερώτηση οι ασθενείς

Η νοσηλεύτρια μου δίνει εξηγήσεις με

απλά λόγια




Vol 7, No 2

σηλευτές όσον αφορά τις διάφορες δια-

γνωστικές εξετάσεις στις οποίες έχουν ή

πρόκειται να υποβληθούν κατά την νοσηλεία

τους. Η παροχή πληροφοριών προς τους

ασθενείς αποτελεί ένα σημαντικό στοιχείο

της ικανοποίησης από τις νοσηλευτικές

υπηρεσίες αλλά και από τις υπηρεσίες υγείας

γενικά (Cleary & McNeil, 1988; Coulter et al.,

1999; Sainio & Sirkka, 2003). Ένα ποσοστό

που κυμαίνεται στο 18.5% (36 ασθενείς)

υποστηρίζουν ότι οι νοσηλευτές δεν τους

παρέχουν πάντοτε αρκετές εξετάσεις για τις

εξετάσεις που πρέπει να γί-

που τους λενε οι νοσηλευτές. Παρά το γε-

γονός ότι στην προηγούμενη ερώτηση

υπήρχε θετική ομοφωνία σε αυτή την ερώ-

τηση ένα μικρό ποσοστό της τάξης του 4.7%

δηλώνει ότι δεν καταλαβαίνει πάντοτε για πιο

πράγμα τους μιλούν οι νοσηλευτές. Αυτή η

αδυναμία των ασθενών να κατανοήσουν αυτά

που τους λενε οι νοσηλευτές πιθανόν να

σχετίζεται με διάφορους παράγοντες που

αφορούν τόσο τους ασθενείς όσο και τους

νοσηλευτές. Για παράδειγμα ένας ασθενής

που δεν βρίσκεται σε τόσο καλή ψυχολογική

ή φυσική κατάσταση μπορεί να μην είναι σε

θέση να κατανοήσει με ακρίβεια τα λεγόμενα

των νοσηλευτών. Εδώ αποκτούν ιδιαίτερη

σημασία οι επιδεξιότητες και η εμπειρία του

νοσηλευτή ο οποίος θα πρέπει να είναι σε

θέση να αξιολογεί την καλύτερη χρονική

στιγμή για να εξηγήσει κάτι στον ασθενή.

Ένα ποσοστό 2.1% εξέφρασαν ουδέτερη

στάση ενώ το υπόλοιπο 93.3% συμφωνεί με

την συγκεκριμένη υπόθεση.

Η ερώτηση αυτή (Σχήμα 2.6) πέραν από

την σημασία που εμπεριέχει για τον εκ-

παιδευτικό τομέα έχει ιδιαίτερη σημασία όσον

αφορά και τον τρόπο αντιμετώπισης των

ασθενών από τους νοσηλευτές. Μέσα στο

ολοένα μεταβαλλόμενο κλίμα στον τομέα της

υγείας όπου οι ασθενείς αναλαμ-

Πολύ συχνά η/ο νοσηλεύτρια/της πιστεύει ότι δεν

καταλαβαίνω τις ιατρικές ορολογίες της ασθένειας

μου, έτσι ώστε δεν μπαίνει στον κόπο να μου δώσει

εξηγήσεις.

βάνουν ένα πιο ενεργό ρόλο στο χειρισμό της

ασθένειας τους (Sainio & Sirkka, 2003) αλλά

και το γεγονός ότι οι ασθενείς είναι

περισσότερο ενημερωμένοι αλλά και μορ-

φωμένοι, συμπεριφορές που περιγράφονται

μέσα από αυτή την ερώτηση δεν έχουν θέση

στο νέο κλίμα. Η στατιστική ανάλυση των

απόψεων των ασθενών έδειξε ότι 49 ασθενείς

υποστηρίζουν ότι οι νοσηλευτές τους

αντιμετωπίζουν υποτιμητικά. 15 ασθενείς

προτίμησαν να ακολουθήσουν την ουδέτερη

προσέγγιση στο θέμα ενώ οι 130 ασθενείς

διαφωνούν ή διαφωνούν πλήρως με αυτή την

άποψη.

Η τελευταία ερώτηση του 2ου μέρους

(Σχήμα 2.7) έχει σχέση με την ενημέρωση που

τυγχάνουν οι ασθενείς από τους νο-

Η/Ο Νοσηλεύτρια/της πάντα δίνει αρκετές

εξηγήσεις για τις εξετάσεις που πρέπει να γίνουν




Vol 7, No 2

νουν. Ίσως αυτό το φαινόμενο να μπορεί να

επεξηγηθεί και από τον τρόπο αντιμετώπισης

των ασθενών από τους νοσηλευτές (π.χ

υποτίμηση). 74.2% των ασθενών συμφωνούν

πλήρως ή απλά συμφωνούν ότι οι νοσηλευτές

δίνουν πάντοτε αρκετές εξηγήσεις. 14

ασθενείς επέλεξαν να μην εκφράσουν

προτίμηση σε κάποια από τις απαντήσεις.

Μέρος 3: Σχέση Εμπιστοσύνης

Οι ερωτήσεις που περιλαμβάνονται στο

3ο του ερωτηματολογίου μέρος στοχεύουν

στην διερεύνηση της σχέσης που διέπει τους

ασθενείς και τους νοσηλευτές.

Η πρώτη ερώτηση (Σχήμα 3.1) αφορά την

κατανόηση που επιδεικνύουν οι νοσηλευτές

στο να ακούσουν τα προβλήματα

Η/Ο νοσηλεύτρια/ης δείχνει κατανόηση στο να

ακούει τα προβλήματα των ασθενών

νοσηλευτές χρειάζεται να βρίσκονται πιο

κοντά στους ασθενείς από ότι είναι τώρα. Οι

απαντήσεις των ασθενών διαχωρίστη-

Η/0 Νοσηλεύτρια/ης πρέπει να είναι πιο

κοντά στον ασθενή από ότι είναι

καν και στις 5 επιλογές που είχαν στην διά-

θεση τους. Με εξαίρεση τις κατηγορίες των

ασθενών που συμφωνούν πλήρως ή τηρούν

μια ουδέτερη στάση με αυτή την θέση

παρατηρήθηκε μια ισοζυγισμένη κατανομή

των απαντήσεων. Αναλυτικότερα, 53

ασθενείς συμφωνούν με αυτή την θέση, 53

διαφωνούν ενώ 55 ασθενείς διαφωνούν

πλήρως.

Η 3η ερώτηση του 3ου μέρους του ερω-

τηματολόγιου είναι αρνητική και διερευνά

την υπόθεση κατά πόσο οι νοσηλευτές είναι

αρκετά υπομονετικοί κατά την εκτέλεση των

καθηκόντων τους. Ένα σχετικά μεγάλο

ποσοστό της τάξης του 23.2% φαίνεται να

συμφωνούν ή να συμφωνούν πλήρως με αυτή

την υπόθεση ενώ 73.2% των ασθενών

διαφωνούν ή διαφωνούν πλήρως. Ένα

ποσοστό της τάξης του 3.6% δεν εξέφρασαν

θετική ή αρνητική θέση όσον αφορά αυτή την

υπόθεση.

Στην επόμενη ερώτηση (Σχήμα 3.4) δια-

φαίνεται ότι οι ασθενείς σε ποσοστό 94.3%

νιώθουν άνετα αλλά και εμπιστεύονται τους

νοσηλευτές όταν θέλουν να συζητήσουν μαζί

τους κάποιο προσωπικό πρόβλημα που τους

απασχολεί. Μόνο ένα μικρό ποσοστό της

τάξης του 2.6% διαφωνεί με αυτή την άποψη.




Vol 7, No 2

των ασθενών. Από την ανάλυση των απο-

τελεσμάτων προκύπτει ότι η πλειοψηφία των

ασθενών φαίνεται να συμφωνούν με την

άποψη ότι οι νοσηλευτές δείχνουν κα-

τανόηση στο να ακούσουν τα προβλήματα

που απασχολούν τους ασθενείς. Συγκε-

κριμένα 185 ασθενείς συμφωνούν πλήρως ή

απλά συμφωνούν ενώ μόνο 5 ασθενείς

φαίνεται να διαφωνούν. 4 ασθενείς επέλεξαν

να τηρήσουν ουδέτερη στάση.

Η επόμενη ερώτηση (Σχήμα 3.2) είχε ως

στόχο να διερεύνηση το κατά πόσο οι

Ακολουθεί μια ερώτηση (Σχήμα 3.5) που

αποτελεί συνεχεία της προηγούμενης και

Όποτε χρειάζομαι να μιλήσω σε κάποιον μπορώ

να μιλήσω στη νοσηλεύτρια για τα προβλήματα

μου

στόχο έχει να διερεύνηση το κατά πόσο οι

νοσηλευτές αφιερώνουν αρκετό χρόνο

στους ασθενείς ή αποσπούνται σε γρα-

φειοκρατικές δουλείες. 48 ασθενείς ή πο-

σοστό 24.7 διαφωνούν με αυτή την θέση ενώ

120 ασθενείς διαφωνούν πλήρως (61.9%). 8

μόνο ασθενείς συμφωνούν με αυτή την

άποψη ενώ ένα σχετικά μεγάλο ποσοστό

9.3% επέλεξαν μια ουδέτερη στάση. Πέραν

από την στατιστική ανάλυση μπορεί να

ισχυριστεί κάποιος ότι η πλειοψηφία των

νοσηλευτών επικεντρώνεται στους ασθενείς

παρά σε άλλες γραφειο-

Η Νοσηλεύτρια δεν είναι αρκετά υπομονετική Η νοσηλεύτρια/τής είναι πολύ απασχολη- μένη/ος στο

γραφείο της/του για να αφιερώσει λίγο χρόνο για να

μιλήσει μαζί μου

κρατικές δουλείες κατά τη διάρκεια της

εργασίας τους.

Η 6η ερώτηση του 3ου μέρους του ερω-

τηματολόγιου (Σχήμα 3.6) καταπιάνεται με

μια εξ' ολοκλήρου υποκειμενική ερώτηση.

Ζητήσαμε από τους ασθενείς να εκ-

Η νοσηλεύτρια νιώθει ωραία να είναι κοντά στους

ασθενείς

φράσουντην άποψη τους αν πιστεύουν ότι οι

νοσηλευτές νιώθουν ωραία όταν βρίσκονται

με τους ασθενείς. Κάποιοι από τους

ασθενείς παραξενεύτηκαν με αυτή την

ερώτηση και δυσκολεύονταν να δώσουν

κάποια συγκεκριμένη απάντηση. Τους

επεξηγήθηκε από τον Νέο Ερευνητή ότι για

να είναι σε θέση να απαντήσουν σω-




Vol 7, No 2

στους ασθενείς. 19 (9.8%) ασθενείς συμ-

φώνησαν ή συμφώνησαν πλήρως με αυτή τη

θέση ενώ 10 ασθενείς τήρησαν ουδέτερη

στάση (5.2%). Συνολικά 165 ασθενείς

διαφώνησαν ή διαφώνησαν πλήρως με αυτή

την θέση.

Ακολουθεί ακόμα μια υποκειμενική ερώ-

τηση (Σχήμα 3.8) που στόχο έχει να εξα-

κριβώσει το κατά πόσο οι νοσηλευτές είναι

σε θέση να καταλαβαίνουν το πως νιώθουν οι

ασθενείς. 111 ασθενείς υποστηρίζουν

πλήρως αυτή την άποψη ενώ 63 ασθενείς

απλά την υποστηρίζουν. Μόνο 14 ασθενείς

φαίνεται να έχουν αντίθετη άποψη,

υποστηρίζοντας ότι οι νοσηλευτές δεν κα-

ταλαβαίνουν το πως νιώθουν. 6 ασθενείς

τήρησαν ουδέτερη θέση.

χαρακτηριστικό ότι κανένας ασθενής δεν

εξέφρασε διαφωνία με αυτή την θέση ενώ

μόνο ένα μικρό ποσοστό της τάξης του 2.1%

εξέφρασε ουδέτερη στάση. Ποσοστό 97.9%

το οποίο μεταφράζεται σε 190 ασθενής

υποστήριξαν ότι νιώθουν άνετα στο να

υποβάλλουν ερωτήσεις στους νοσηλευτές

τους.

Στην ερώτηση κατά πόσο οι νοσηλευτές

θα πρέπει να είναι πιο φιλικοί από ότι είναι

(Σχήμα 3.10), 75 ασθενείς συμφω-

στά στην ερώτηση θα έπρεπε να σκεφτούν

συγκεκριμένες αντιδράσεις και συμπερι-

φορές από τους νοσηλευτές κατά τη διάρ-

κεια της νοσηλείας τους. Ένα ποσοστό της

τάξης του 57.7% συμφώνησαν πλήρως με

αυτή την υπόθεση ενώ 41.2% των ασθενών

απλά συμφώνησαν. Αξιόλογο είναι το

γεγονός ότι κανένας από τους ασθενείς που

έλαβαν μέρος στην έρευνα δεν απάντησαν

αρνητικά ενώ μόνο 2 ασθενείς τήρησαν

ουδέτερη θέση.

Η επόμενη ερώτηση (Σχήμα 3.7) είναι

αρνητική και διερευνά την άποψη κατά πόσο

οι νοσηλευτές μιλούν υποτιμητικά

Κουράστηκα να ακούω την Νοσηλεύτρια να μου

μιλάει υποτιμητικά

Η Νοσηλεύτρια είναι άτομο που μπορεί να

καταλαβαίνει πως νοιώθω

Η 9η ερώτηση σχετίζεται με την άνεση

που νιώθουν οι ασθενείς στο να υποβάλλουν

ερωτήσεις στους νοσηλευτές. Είναι

Οι ασθενείς αισθάνονται άνετα στο να κάνουν

ερωτήσεις στη νοσηλεύτρια




Vol 7, No 2

νούν ή συμφωνούν πλήρως με αυτή την

άποψη. 113 ασθενείς δεν πιστεύουν ότι οι

Η Νοσηλεύτρια πρέπει να είναι πιο φιλική από ότι

είναι

νοσηλευτές θα πρέπει να είναι περισσότερο

φιλικοί ενώ 6 ασθενείς επέλεξαν να τηρήσουν

μια πιο ουδέτερη στάση.

Στην τελευταία ερώτηση (Σχήμα 3.11)

ζητήθηκε από τους ασθενείς να εκφέρουν

την άποψη τους κατά πόσο μια απλή κου-

βέντα με τον νοσηλευτή/υτρια τους κάνει

Μια απλή κουβέντα να πω με τη νοσηλεύτρια με κάνει

να αισθάνομαι καλύτερα

να αισθάνονται καλύτερα. 98.5% των ασθε-

νών απάντησαν ότι νιώθουν καλύτερα ενώ

μόνο ένα ποσοστό 1.5% (3 ασθενείς) φαί

νεται να διαφωνούν με αυτή την θέση.

• Νοσηλευτές

Οι ερωτήσεις αφορούσαν τις εξής 5 δια-

στάσεις της εργασίας, οι οποίες συνδέο-

νται άρρηκτα με την προσωπική ικανοποί-

ηση των ατόμων (Hackman and Oldham,

1975):

• Ποικιλία δεξιοτήτων

• Φύση καθήκοντος

• Σπουδαιότητα καθήκοντος

• Αυτονομία

• Ανατροφοδότηση

Ακολούθως γίνεται παρουσίαση κάποιων

ενδεικτικών αποτελεσμάτων που προέκυψαν,

και τα οποία είναι σημαντικά στην εξαγωγή

των ανάλογων συμπερασμάτων. 50% των

συμμετεχόντων, το οποίο μεταφράζεται σε

24 νοσηλευτές θεωρούν ανεπαρκή την

πληροφόρηση που λαμβάνουν σχετικά με την

απόδοση τους στην δουλειά.

41 νοσηλευτές ή ποσοστό 85.4% θεω-

ρούν ότι η δουλειά τους είναι ως επί τω

πλείστο ή πάρα πολύ σημαντική και σπου-

δαία.

72.9% των νοσηλευτών πιστεύουν ότι δεν

εκτελούν μια ολοκληρωμένη και ανα-

γνωρισμένη εργασία στην δουλειά τους ενώ

ένα μικρό ποσοστό της τάξης του




Vol 7, No 2

10.4% απάντησαν στην ερώτηση κατά πόσο

θεωρούν ότι η εργασία τους σημαντική ή

σπουδαία, 'πολύ λίγο' ή 'μέτρια'.

75.1 % των νοσηλευτών πιστεύουν ότι η

δουλειά τους απαιτεί να χρησιμοποιούν

υψηλού επιπέδου ή περίπλοκες δεξιότητες

κατά την εκτέλεση των καθηκόντων τους.

66.7% θεωρούν ότι η εργασία τους πα-

ρέχει σημαντικές ευκαιρίες για ανεξαρτησία

κατά την εκτέλεση της ενώ ποσοστό 22.9%

θεωρούν ότι δεν έχουν αρκετή ανεξαρτησία

κατά την εκτέλεση των καθηκόντων τους.

Στον πίνακα (πίνακας 1) που ακολουθεί

παρουσιάζονται αναλυτικά οι απαντήσεις

των νοσηλευτών στην ερώτηση 'κατά πόσο

είναι δύσκολο να νοιάζονται

πάρα πολύ εάν η δουλεία γίνεται σωστά ή

όχι'. Παρά το υψηλό ποσοστό που φαίνεται

να διαφωνεί με αυτή την θέση είναι αξιο-

σημείωτο το γεγονός ότι ένα ποσοστό της

τάξης του 22.9% συμφωνεί με αυτή τη θέση.

Δηλαδή ένας νοσηλευτής στους 5 θεωρεί ότι

στην εργασία τους είναι δύσκολο να

νοιάζονται και παρά πολύ κατά πόσο η δου-

λειά γίνεται σωστά ή όχι.

Στην ερώτηση κατά πόσο οι νοσηλευτές

είναι ικανοποιημένοι από την δουλειά τους,

41 δήλωσαν ικανοποιημένοι (ελαφρώς -

απόλυτα), ένας μόνο νοσηλευτής δήλωσε μη

ικανοποιημένος ενώ οι υπόλοιποι 6 τήρησαν

μια ουδέτερη στάση.

Στην ερώτηση κατά πόσο ο 'νοσηλευτής

νιώθει ικανοποίηση όταν κάνει την δουλειά

του σωστά', 75% συμφώνησαν απόλυτα με

αυτή τη θέση ενώ 25% απλά συμφώνησαν.

Ακολουθεί μια ενδιαφέρουσα ερώτηση η

οποία διερευνά το 'κατά πόσο οι νοσηλευτές

σκέφτονται να εγκαταλείψουν την εργασία

τους'. Ένα ποσοστό της τάξης του 16.7%

εξέφρασαν την άποψη ότι σκέφτονται συχνά

να παρατήσουν την δουλειά τους. Σε αυτό

το ποσοστό έρχεται να προστεθεί και το

ποσοστό των 10.4% των νοσηλευτών οι

οποίοι και εξέφρασαν μια ουδέτερη στάση

και οι οποίοι δυνητικά επιθυμούν να

εγκαταλείψουν την δουλειά τους.

Συγκρίνοντας τα ποσοστά αυτά με τα πο-

σοστά που προέκυψαν από την ανάλυση




Vol 7, No 2

της ερώτηση σχετικά με το πόσο ικανο-

ποιημένοι είναι με τη δουλειά τους, προ-

κύπτει ότι υπάρχει αναλογική ταύτιση των

ποσοστών, γεγονός που πιθανόν να υπο-

δηλώνει ότι κάποιοι από τους νοσηλευτές

που δεν είναι και τόσο ικανοποιημένοι σκέ-

φτονται και να αποχωρήσουν από το επάγ-

γελμα.

Όσον αφορά την προσωπική ανάπτυξη και

εξέλιξη που βιώνουν οι νοσηλευτές στην

εργασία τους, τα ποσοστά υποδη

λώνουν ότι υπάρχει μια σχετικά μεγάλη δυ-

σαρέσκεια, αφού ένας στους τέσσερις νο-

σηλευτές φαίνεται να συμφωνεί με αυτή την

υπόθεση. 5 νοσηλευτές ή ποσοστό 10.4%

απάντησαν ουδέτερα, ενώ το υπόλοιπο

64.6% είναι από ελαφρώς έως πολύ

ικανοποιημένοι από τις ευκαιρίες προσω-

πικής ανάπτυξης και εξέλιξης που τους πα-

ρέχονται. Όσον αφορά την υποστήριξη και

την καθοδήγηση που λαμβάνουν οι νοση

λευτές από τους προϊστάμενους τους, οι

πλείστοι παρουσιάζονται ικανοποιημένοι

(62.6%) ενώ μόνο το 10.4% παρουσιάζονται

δυσαρεστημένοι. Στην ερώτηση όμως αυτή

αξιοσημείωτο είναι το ψηλό ποσοστό

ουδέτερων απαντήσεων, το οποίο κυμάν-

θηκε στο 27.1%.

Οι νοσηλευτές σε σχετική ερώτηση που

συμπεριλαμβανόταν στο ερωτηματολόγιο

αναγνώρισαν την ανάγκη για συνεχή εκ-

μάθηση νέων πραγμάτων στην εργασία τους

(συνεχής επιμόρφωση - δια βίου μάθηση).

Ενδεικτικό αυτής της ανάγκη είναι ο αριθμός

των νοσηλευτών που συμφώνησαν με αυτή

τη θέση, και ο οποίος ανήλθε στους 39.

29.2% των νοσηλευτών θεωρούν ότι οι

προϊστάμενοι και οι συνάδελφοι τους δεν

τους ενημερώνουν αρκετά για το πόσο καλά

κάνουν την δουλειά τους ενώ ένα αρκετά

μεγάλο ποσοστό 47.9% θεωρούν ότι τους

ενημερώνουν μέτρια. Το υπόλοιπο

Κυπριακα Νοσηλευτικά Χρονικά 2006

Cyprus Nursing Chronicles 2006 30 τομος 7, τεύχος 2

Vol 7, No 2

Συχνότητα Ποσοστό Έγκυρο

ποσοστό

Αθροιστικό

ποσοστό

Έγκυρο Διαφωνώ απόλυτα 25 52,1 52,1 52,1

Διαφωνώ 10 20,8 20,8 72,0 Διαφωνώ ελαφρώς 2 4,2 4,2 77,1 Συμφωνώ ελαφρώς 3 6,3 6,3 83,3 Συμφωνώ 4 8,3 8,3 91,7 Συμφωνώ απόλυτα 4 8,3 8,3 100,0

ΣΥΝΟΛΟ 48 100,0 100,0

22.9% θεωρούν ότι τυγχάνουν ικανοποιη-

τικής ενημέρωσης.

Συμπεράσματα - Συζήτηση

Α. Ασθενείς

Με βάση την ανάλυση των αποτελε-

σμάτων που προέκυψαν έχει διαπιστωθεί

ότι η ικανοποίηση που βιώνουν οι ασθενείς

από την νοσηλευτική φροντίδα και ειδικό-

τερα τους νοσηλευτές ποικίλει. Σε κάποιες

διαστάσεις της παρουσιάζεται μεγαλύτερη

και σε κάποιες άλλες μικρότερη, παραμέ-

νει όμως σε αρκετά υψηλά επίπεδα σε σύ-

γκριση με άλλες έρευνες που έχουν γίνει

στον Ευρωπαϊκό χώρο. Τα αποτελέσματα

της στατιστικής ανάλυσης είναι ιδιαίτερα

χρήσιμα αφου επιτρεπουν τον εντοπισμο των

τομέων εκείνων στους οποίους θα πρέπει να

επικεντρωθούν οι προσπάθειες διόρθωσης

και βελτίωσης.

Το γενικό συμπέρασμα που προκύπτει

είναι ότι οι ασθενείς γενικά είναι ικανοποι-

ημένοι με τις πλείστες διαστάσεις που συν-

θέτουν το προφίλ της νοσηλευτικής τους

φροντίδας. Πιο συγκεκριμένα όσον αφορά το

1 ο Μέρος με το οποίο αξιολογείται ο Τεχνικό

- Επαγγελματικός Τομέας της φροντίδας, οι

ασθενείς φαίνεται να εμπιστεύονται τους

νοσηλευτές όσον αφορά την επιδεξιότητα

στην άσκηση των καθηκόντων τους, την

γνώση του αντικειμένου, την οργάνωση και

την καθοδήγηση των ασθενών στις οδηγίες

του γιατρού. Κάποια δυσαρέσκεια

εκφράζεται από τους ασθενείς σε ότι αφορά

την ακρίβεια με την οποία εκτελούν τα

καθήκοντα τους οι νοσηλευτές.

Λαμβάνοντας όμως υπόψιν το γεγονός ότι οι

πλείστοι ασθενείς δεν έχουν κάποιες

εξειδικευμένες γνώσεις για να είναι σε θέση

να κρίνουν αντικειμενικά την ακρίβεια με την

οποία οι νοσηλευτές εκτελούν τα καθήκοντα

τους, τότε προκύπτει το συμπέρασμα ότι σε

αυτή την ερώτηση οι ασθενείς εκφράζουν

μάλλον υποκειμενικές απόψεις.

Στο 2ο μέρος του ερωτηματολογίου με το

οποίο αξιολογείται ο Εκπαιδευτικός Τομέας

(Εκπαίδευση και Ενημέρωση ασθενών) της

φροντίδας, οι ασθενείς παρουσιάζουν

μεγαλύτερη δυσαρέσκεια σε σχέση




Vol 7, No 2

με το πρώτο μέρος, χωρίς ομως τα αρνητικά

ποσοστά να υπερβαίνουν σε καμιά πε-

ρίπτωση τα θετικά. Δεν μπορεί για παρά-

δειγμα να παραγνωριστεί το γεγονός ότι

ένας στους τέσσερις νοσηλευτές προβαί-

νουν σε κάποιες ερωτήσεις αλλά όταν παίρ-

νουν τις απαντήσεις δεν δρουν αναλόγως,

προκαλώντας δυσαρέσκεια στους ασθενείς.

Παρά την ολοένα αυξανόμενη σημασία που

αποκτά η ενημέρωση των ασθενών διεθνώς,

στην Κύπρο προκύπτει ότι πέραν του 26%

των ασθενών θεωρούν ότι δεν λαμβάνουν

την απαραίτητη ενημέρωση από τους

νοσηλευτές τους. Δεν απουσιάζουν όμως και

τα συμπεράσματα εκείνα που προκαλούν

ανησυχία και απαιτούν άμεση αντιμετώπιση,

όπως για παράδειγμα η υποτίμηση που

βιώνουν κάποιοι ασθε

νείς από τους νοσηλευτές οι οποίοι υπο-

θέτουν ότι οι ασθενείς τους δεν είναι σε

θέση να κατανοήσουν κάποιες ορολογίες.

Παρ' όλες τις αρνητικές διαπιστώσεις που

προκύπτουν δεν θα πρέπει να παραγνωριστεί

και το γεγονός ότι οι ασθενείς αναγνωρίζουν

την ικανότητα των νοσηλευτών να παρέχουν

πληροφορίες και επεξηγήσεις με απλά και

κατανοητά λόγια όταν χρειάζεται. Για την

αντιμετώπιση τους προβλήματος της

ελλιπούς ενημέρωσης που αναφέρουν οι

ασθενείς, θα μπορούσε να αντιμετωπισθεί με

την καθιέρωση ενός νοσηλευτή (ανά βάρδια)

που θα είναι υπεύθυνος για την ενημέρωση

των ασθενών σε ότι αφορά την κατάσταση

της υγείας τους, την φαρμακευτική αγωγή

κτλ και ο οποίος θα ήταν σε θέση να

απαντήσεις και σε σχετικές ερωτήσεις τόσο

των ασθενών όσο και των συγγενών τους.

Φυσικά η καθιέρωση του θεσμού του

νοσηλευτή ενημέρωσης προϋποθέτει την

στενή συνεργασία νοσηλευτών - ιατρών και

την παροχή περισσότερης αυτονομίας που

αφορούν την ενημέρωση των ασθενών

στους νοσηλευτές.

Στο 3ο μέρος του ερωτηματολογίου

αξιολογείται η σχέση εμπιστοσύνης ανάμεσα

σε ασθενείς και νοσηλευτές. Στατιστικά

προκύπτει ότι οι ασθενείς νιώθουν

εμπιστοσύνη και έχουν άνεση με τους νο-

σηλευτές κάτι που εκδηλώνεται και με την

άνεση που νιώθουν όταν θέλουν να τους

υποβάλλουν κάποιες ερωτήσεις σε σχέση με

την ασθένεια τους ή τη φαρμακευτική τους

αγωγή. Σημαντική είναι και η θετική άποψη

που τονίζεται από τους ασθενείς όσον

αφορά την κατανόηση που επιδεικνύουν οι

νοσηλευτές στα προβλήματα τους και το

γεγονός ότι και μια απλή κουβέντα μαζί τους

συχνά τους κάνει να νιώθουν καλύτερα.

Κάποια μικρή δυσαρέσκεια υπάρχει για το

γεγονός ότι οι νοσηλευτές δεν είναι τόσο

υπομονετικοί κατά την εκτέλεση των

καθηκόντων τους ενώ μια μερίδα ασθενών

(38.6%) θα ήθελε οι νοσηλευτές να είναι πιο

φιλικοί μαζί τους από ότι είναι. Αυτό που δεν

είναι δυνατόν να διευκρινιστεί από το

ερωτηματολόγιο είναι κατά πόσο αυτό που

εκλαμβάνεται από τους ασθενείς ως έλλειψη

υπομονής εκ μέρους




Vol 7, No 2

των νοσηλευτών μπορεί να οφείλεται στην

ανεπαρκή στελέχωση των μονάδων ή σε

κάποιες οργανωτικές αδυναμίες.

Β. Νοσηλευτές

Είναι προφανές ότι το νοσηλευτικό προ-

σωπικό φαίνεται να απολαμβάνει μέτρια έως

υψηλά ποσοστά ικανοποίησης από την

εργασία του, ενώ επιπρόσθετα αναγνωρίζει

το έργο του ως ιδιαίτερα σημαντικό.

Παρ' όλα αυτά διαπιστώνονται κάποιες

ελλείψεις και κενά όσον αφορά στον σωστό

σχεδιασμό εργασίας, στην παρακολούθηση

των διαδικασιών, στον έλεγχο του

αποτελέσματος και, τέλος στην κατοχύρωση

ξεκάθαρων και αυτόνομων νοσηλευτικών

διαδικασιών.

Ως μέθοδο αντιμετώπισης φαινομένων

επαγγελματικής εξουθένωσης (burn out) και

έλλειψης ικανοποίησης μέσα από την

εργασία, η διεθνής βιβλιογραφία εστιάζεται

στον σωστό σχεδιασμό εργασίας και στην

υποκίνηση του προσωπικού (Hellriegel et al.,

1989; Tovey & Adams, 1998; Merkouris et al.,

1999).

Με τον ορισμό του σχεδιασμού μιας ερ-

γασίας εννοούμε τον τρόπο με τον οποίο τα

καθήκοντα και οι υποχρεώσεις συνδυάζονται

για να σχηματίσουν μια ολοκληρωμένη και με

νόημα εργασία. Με άλλα λόγια είναι η

οργάνωση της εργασίας με τέτοιο τρόπο,

ώστε να εκπληρώνονται οι τεχνικές και

οργανωτικές απαιτήσεις της δουλειάς

παράλληλα με τις ανθρώπινες ανάγκες των

ατόμων που πραγματοποιούν τη

συγκεκριμένη εργασία

Σύμφωνα με τον Ζαβλανό (1998) η δια-

δικασία του σχεδιασμού της εργασίας πε-

ριλαμβάνει τις ακόλουθες δραστηριότητες:

• Προσδιορισμός του περιεχομένου κάθε

καθήκοντος της εργασίας

• Προσδιορισμός της μεθόδου πραγμα-

τοποίηση κάθε καθήκοντος και,

• Συνδυασμός των επιμέρους ατομικών

καθηκόντων για τη διαμόρφωση συ-

γκεκριμένων εργασιών.

Μια ακόμη στρατηγική που προτείνεται

μέσα από την οποία το προσωπικό μπορεί να

απολαμβάνει περισσότερη ικανοποίηση μέσα

από την εργασία του αλλά και για να τη

βλέπει δημιουργικά, είναι ο εμπλουτισμός

εργασίας, στις περιπτώσεις εκείνες όπου η

φύση και το περιεχόμενο της εργασίας το

επιτρέπουν. Αυτός ο εμπλουτισμός της

εργασίας θα μπορούσε να επιτευχθεί με:

• Εισαγωγή νέων καθηκόντων.

• Ανακατανομή των υπαρχόντων καθη-

κόντων μέσα στην εργασία.

• Εισαγωγή νέων υπευθυνοτήτων.

• Βελτίωση του συστήματος ανατροφο-

δότησης.

• Καλλιέργεια συναισθήματος πραγμα-

τοποίησης του καθήκοντος.

Εισηγήσεις

Πέραν από τις εισηγήσεις που ανα-

φέρθηκαν πιο πάνω για την βελτίωση της

ποιότητας της φροντίδας που παρέχεται

στους ασθενείς η οποία προκύπτει μέσα από

την αύξηση της ικανοποίησης των νο-

σηλευτών από το επάγγελμα τους, οι νο-

σηλευτικές υπηρεσίες του κράτους θα μπο-

ρούσαν να μελετήσουν ένα καινούργιο σχε-

διασμό εργασίας ο οποίος:

• Θα δίνει τη δυνατότητα περισσότερης

ανεξαρτησίας στους νοσηλευτές κατά

την άσκηση των καθηκόντων τους.

• Καθορισμός ενός νέου συστήματος

ανατροφοδότησης από τους υπεύθυ-

νους, με άμεση και αντικειμενική πλη-

ροφόρηση του νοσηλευτή για την απο-

δοτικότητα του.

• Παρότρυνση των νοσηλευτών για την

ανάληψη περισσότερων πρωτοβουλιών.

• Καλύτερη στελέχωση των μονάδων έτσι

ώστε να υπάρχει η περισσότερος χρόνος

για την εκτέλεσης των καθηκόντων

τους. Αυτό θα δώσει με την σειρά του τη

δυνατότητα στους νοσηλευτές να

παίρνουν περισσότερο χρόνο με τους

ασθενείς τους.




Vol 7, No 2

Βιβλιογραφία

Aspinal, F., Addinghton-Hall, J., Hughes, R and Higginson, I.J. (2003) Using satisfaction to measure the quality of

palliative care: a review of the literature. Journal of Advanced Nursing 42(4): 324-339.

Avis, M., Bond, M., & Arthur, A. (1995) Satisfying solutions? A review of some unresolved issues in the

measurement of patient satisfaction. Journal of Advanced Nursing 22, 316-322.

Blegen, M.A. & Mueller, C.W. (1987) Nurses' job satisfaction: a longitudinal analysis. Research in Nursing and

Health 10,227-237.

Boumans, N.P.G & Landerweerd, J. (1993) Leadership in the nursing unit: relationships with nurses' well -being.

Journal of Advanced Nursing 18, 767-775.

Cleary, P.D & McNeil, B. (1988) Patient Satisfaction as an indicator of quality care. Inquiry 25:25-36.

Coulter, Α., Entwistle, V., Gilbert, D (1999) Sharing decisions with patients: is the information good enough?

BMJ 318: 318-322.

Coulter, A. (2002) After Bristol: putting patients at the centre. Quality Safety in Health Care, 11:186-188.

Donabedian, A.K. (1980) Explorations in quality assessment and monitoring: the definition of quality approaches to

its assessment. Ann Arbor- Health Administration Press.

Fox, J.G. & Storms, D.M. (1981) A different approach to socio-demographic predictors of satisfaction with health

care. Social Science and Medicine 15A, 557-564.

Hackman, J.R, & Oldham, G.R. (1975) Development of the Job Diagnostic Survey. Journal of Applied Psychology

1975, 60(2): 159-170.

Hellriegel, D., Slocum, J., Woodman, R (1989) Organizational Behaviour (5th Ed). Minnesota: West St Paul.

Linder-Pelz, S (1982) Social psychological determinants of patient satisfaction: a test of five hypotheses.

Social Science and Medicine 16, 583-589.

Linder-Pelz, S (1982) Towards a theory of patient satisfaction. Social Science and Medicine 16, 577-582.

Locke, E. (1983) The nature and causes of job satisfaction. In Handbook of Industrial and Organisational

Psychology (M.D. Dunnette, ed.) Rand McNally, Chicago.

Medigovich, K., Porock, D., Kristjanson, L.J., & Smith, M. (1999) Predictors of family satisfaction with an Australian

palliative home care service: a test of discrepancy theory. Journal of Palliative Care 15, 48 -56.

Merkouris, Α., Ifantopoulos, J., Lanara, V., and Lemonidou, C. (1999) Patient satisfaction: a key concept for

evaluating and improving nursing services. Journal of Nursing Management 7, 19-28.

Pilkington, W. & Wood, J. (1986) Job satisfaction, role conflict and role ambiguity: a study of hospital nurses.

Australian Journal of Advanced Nursing 3(3), 3-14.

Risser, N.L. (1975) Development of an instrument to measure patient satisfaction with nurses and nursing care in

primary care settings. Nursing Research 24, 45-52.

Ζαβλανός, Μ (1998) Μάνατζμεντ. Αθήνα: Εκδόσεις Έλλην.

Sainio, C., Lauri, S. (2003) Cancer patients' decision-making regarding treatment and nursing care. Journal of

Advanced Nursing, 41(3): 250-260.

Shipman, C., Payne, F., Hooper, R., & Dale, J. (2000) Patient satisfaction with out-of-hours services: how do GP

co-operatives compare with deputising and practice-based arrangements? Journal of Public Health

Medicine 22, 149-154.

Staniszewska, S., & Ahmed, L. (1999) The concepts of expectations and satisfaction: do they capture the way

patients evaluate their care? Journal of Advanced Nursing 29, 364-372.

Tovey, E.J. and Adams, A.E. (1999) The changing nature of nurses' job satisfaction: an exploration of sources of

satisfaction in the 1990s. Journal of Advanced Nursing 30(1), 150-158.

Walsh, M., Walsh, A. (1999) Measuring patient satisfaction with nursing care: experience of using the Newcastle

Satisfaction with Nursing Scale. Journal of Advanced Nursing 29, 307-315

Williams, S., Weinman, J., Dale, J & Newman, S. (1995) Patient expectations: what do primary care patients want

from the GP and how far does meeting expectations affect patient satisfaction? Family Practice 12,

193-201.

Wright, S (1998) Patient satisfaction in the context of cancer care. Irish Journal if Psychology 19, 274-282.




Vol 7, No 2

Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα Αγωγής Υγείας για την πρόληψη

του καπνίσματος σε παιδιά ηλικίας 11-12 χρονών.

Health Education Program

for the prevention of smoking among children 11-12 years of age

Δημητρίου Παναγιώτα

Προϊστάμενη Λειτουργός Επισκεπτριών Υγείας, RN

Υπουργείο Υγείας

Γρηγοριάδου Χρύσω

Επισκέπτρια Υγείας, RN, Dipl CN, B.Sc (Hons)

Υπουργείο Υγείας

Γαβριήλ Παμπίτσα

Επισκέπτρια Υγείας, RN, Dipl CN, B.Sc (Hons)

Νοσοκομείο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος III, Λευκωσία

Demetriou Panayiota

Senior Officer for Health Visitors, RN

Ministry of Health

Gregoriadou Chryso

Health Visitor, RN, Dipl CN, B.Sc (Hons)

Ministry of Health

Gabriel Pambitsa

Health Visitor, RN, Dipl CN, B.Sc (Hons)

Arch. Makarios III, Hospital, Nicosia

Π Ε ΡΙ ΛΗ Ψ Η

Η παρούσα μελέτη στοχεύει στην παρουσίαση του εκπαιδευτικού προγράμματος «Εργαστήρι

Αγωγής Υγείας: Μαθαίνω για το κάπνισμα». Το πρόγραμμα ετοιμάστηκε από λειτουργούς της

Σχολιατρικής Υπηρεσίας του Υπουργείου Υγείας και απευθύνεται σε μαθητές της Στ τάξης δημοτικού

σχολείου. Το Εργαστήρι, φιλοδοξεί μέσα από τέσσερις θεματικές ενότητες να επιτύχει την ενίσχυση

της αυτοεκτίμησης των μαθητών, την ανάπτυξη δεξιοτήτων αντίστασης και διεκδίκησης των

δικαιωμάτων καθώς και την αύξηση των γνώσεων των μαθητών όσον αφορά τις αρνητικές

επιπτώσεις του καπνίσματος, τις αιτίες που οδηγούν τους εφήβους να αρχίσουν το κάπνισμα και την

Νομοθεσία για το κάπνισμα στην Κύπρο. Αναμφίβολα η συστηματική εφαρμογή του Προγράμματος

σ' όλα τα δημοτικά σχολεία θα βοηθήσει τα παιδιά να αναπτύξουν ισχυρή βούληση, να αποκτήσουν

την ικανότητα να κάνουν υγιείς επιλογές, να αντιστέκονται στην πίεση των συνομηλίκων και να μην

παρασύρονται από «σειρήνες» που διακηρύσσουν ότι έχουν να προσφέρουν τη «μαγική λύση».

A B S T R AC T

The present study aims at presenting the Educational Program "Health Education Workshop:

Learning about smoking". It was prepared by School Health Services of the Ministry of Health and

is addressed to the 6th grade students of elementary school. The Workshop aspires through four

thematic units to achieve the growth of self-esteem of the students, the development of resistance

skills and claiming of rights, as well as the increase of knowledge of students about the negative

consequences of smoking, the factors that lead adolescents to start smoking and the Legislation on

smoking in Cyprus. Undoubtedly the systematic application of the Program in all elementary

schools will help the children to develop powerful will, to acquire the ability to make healthy choices,

to resist peer pressure and avoid the "sirens" that declare that they have to offer the "magic

solution".




Vol 7, No 2

Εισαγωγή

Το κάπνισμα, «η σύγχρονη μάστιγα»,

αποτελεί μια από τις σημαντικότερες αιτίες

νοσηρότητας και θνησιμότητας σε πα-

γκόσμιο επίπεδο (W.H.O., 2002). Στην Κύ-

προ, σύμφωνα με στοιχεία του Υπουργείου

Υγείας (2005) οι κυριότερες αιτίες θανάτου

είναι οι καρδιόπαθειες και ο καρκίνος. Τόσο

οι παθήσεις της καρδιάς όσο και ο καρκίνος

είναι ασθένειες του σύγχρονου τρόπου ζωής

και συνδέονται άμεσα με τις συνήθειες και

τη συμπεριφορά των ατόμων σε σχέση με το

κάπνισμα (CDC,2002).

Η απόκτηση σωστών συνηθειών αποτελεί

σημαντικό παράγοντα για τη διατήρηση και

προαγωγή της υγείας και συνάμα της

πρόληψης των ασθενειών. Αυτό επι-

τυγχάνεται σε μεγάλο βαθμό με τα προ-

γράμματα Αγωγής Υγείας, στοχεύοντας όχι

μόνο στην παροχή πληροφοριών και την

αύξηση των γνώσεων αλλά και στη δια-

μόρφωση στάσεων και συμπεριφορών ώστε

τα άτομα να καταστούν υπεύθυνα για τη

δική τους μελλοντική υγεία. (Bryant et. al.

1997). Επιδημιολογικές έρευνες δείχνουν ότι

οι ηλικίες 1 0 - 1 4 χρονών είναι αυτές κατά

τις οποίες τα παιδιά πειραματίζονται με τη

χρήση τσιγάρου (Killen et.al, 1997).

Με αυτές τις σκέψεις, ετοιμάστηκε το

Εργαστήρι Αγωγής Υγείας: «Μαθαίνω για το

Κάπνισμα» από Επισκέπτριες Υγείας της

Σχολιατρικής Υπηρεσίας του Υπουργείου

Υγείας. Το Εργαστήρι, απευθύνεται σε

μαθητές της Στ' τάξης δημοτικού σχολείου,

ηλικίας 1 1 - 1 2 χρονών. Το Πρόγραμμα θα

εφαρμόζεται από Λειτουργούς Αγωγής

Υγείας, κυρίως Επισκέπτες/τριες Υγείας, οι

οποίοι θα υποστηρίζονται στο έργο τους από

τη διεύθυνση, το προσωπικό του σχολείου

και τους γονείς.

Στόχοι και σκοποί του

προγράμματος

Ο γενικός αντικειμενικός στόχος του

Εργαστηρίου Αγωγής Υγείας: «Μαθαίνω για

το κάπνισμα» είναι η αποτελεσματική

πρόληψη του καπνίσματος. Το Πρόγραμμα

φιλοδοξεί να επιτύχει τη δημιουργία μιας

νέας γενιάς, η οποία θα διαθέτει τα απα-

ραίτητα εφόδια για την προαγωγή της

υγείας, την υιοθέτηση υγιών αντιλήψεων και

ενός υγιούς τρόπου ζωής, για αποτε-

λεσματική πρόληψη του καπνίσματος.

Συγκεκριμένα το Εργαστήρι Αγωγής

Υγείας: «Μαθαίνω για το κάπνισμα» περι-

λαμβάνει τρεις βασικούς αντικειμενικούς

σκοπούς:

1. Αύξηση των γνώσεων των μαθητών

όσον αφορά τις αρνητικές επιπτώσεις του

καπνίσματος, τις αιτίες που οδηγούν τους

εφήβους ν' αρχίσουν το κάπνισμα, τα δι-

καιώματα του ΜΗ καπνιστή και τη Νομο-

θεσία για το κάπνισμα στην Κύπρο.

2. Ανάπτυξη δεξιοτήτων αντίστασης στις

πιέσεις των συνομηλίκων και διεκδίκησης

των δικαιωμάτων τους.

3. Ενίσχυση της αυτοεκτίμησης των μα-

θητών, με την ανάπτυξη αυτοπεποίθησης και

θετικής αυτοεικόνας.

Μεθοδολογία

Για την εφαρμογή του Προγράμματος

απαραίτητη προϋπόθεση είναι η ενεργός

συμμετοχή όλων των μαθητών. Δίνεται η

ευκαιρία στα παιδιά μέσα από διάφορες

ομαδικές εργασίες να συζητήσουν, να

ανταλλάξουν απόψεις, να λύσουν σταυ-

ρόλεξα και μεσοστοιχίδες, καθώς και να

υποδυθούν ρόλους. Όπως αναφέρει χα-

ρακτηριστικά η Χατζηχρίστου (2004) μέσα

από μικρές μεικτές ομάδες δίνεται η ευ-

καιρία σ' όλα τα παιδιά να συμμετέχουν

ενεργά.

Περιεχόμενο

Το Εργαστήρι Αγωγής Υγείας: «Μαθαίνω

για το κάπνισμα» περιλαμβάνει τέσσερις

θεματικές ενότητες. Η επιλογή των θεμάτων

που έχουν περιληφθεί στο Πρόγραμμα έγινε

μετά από ανασκόπηση διεθνούς βι-

βλιογραφίας. Επιπρόσθετα το Πρόγραμμα

του Εργαστηρίου βασίστηκε και σε ειση-

γήσεις εμπειρογνωμόνων της Παγκόσμιας




Vol 7, No 2

Οργάνωσης Υγείας, οι οποίοι υποστηρίζουν

ότι τέτοιου είδους προγράμματα θα πρέπει

να στοχεύουν όχι απλά και μόνο στην

προσφορά γνώσεων αλλά και στην ανάπτυξη

από μέρους των παιδιών τέτοιων στάσεων

και συμπεριφορών οι οποίες θα τα

καταστήσουν υπεύθυνα άτομα για την υγεία

τους. Παράλληλα θα τα βοηθήσει να

αναπτύξουν μηχανισμούς προστασίας από

διάφορους κινδύνους όπως ο κίνδυνος να

γίνουν καπνιστές.

Η πρώτη ενότητα του Εργαστηρίου με

τίτλο: «Μαθαίνω την πραγματική αλήθεια για

το κάπνισμα», περιλαμβάνει βασικές γνώσεις

για το κάπνισμα. Στόχος της πρώτης

ενότητας είναι να βοηθήσει τους μαθητές να

αποκτήσουν γνώσεις σχετικές με τις

αρνητικές συνέπειες του καπνίσματος.

Στην αρχή της πρώτης ενότητας γίνεται

μια σύντομη εισαγωγή και αναφέρονται οι

στόχοι και οι σκοποί του Εργαστηρίου.

Ακολουθεί μια πρωτότυπη και ενδιαφέρουσα

δραστηριότητα η οποία στοχεύει στο να

βοηθήσει στο «σπάσιμο του πάγου», έτσι

ώστε τα παιδιά να νιώθουν πιο άνετα τόσο

μεταξύ τους όσο και με το Λειτουργό

Αγωγής Υγείας και να συμμετέχουν πιο

ενεργά (Buczkiewicz, 2003).

Στη συνέχεια δίνεται η ευκαιρία στα παι-

διά να μάθουν τι πραγματικά περιέχει ο κα-

πνός του τσιγάρου. Γίνεται αναφορά στις

κυριότερες βλαβερές χημικές ουσίες την

Πίσσα, τη Νικοτίνη και το Μονοξείδιο του

Άνθρακα.

Αφού τα παιδιά γνωρίσουν τι πραγματικά

περιέχει ο καπνός του τσιγάρου, ακολουθεί

μια ομαδική δραστηριότητα για να

κατανοήσουν τις επιπτώσεις του καπνί-

σματος. Τα παιδιά καλούνται να ομαδο-

ποιήσουν κάποιες από τις βλαβερές συ-

νέπειες του καπνίσματος σε τέσσερις κα-

τηγορίες προβλημάτων: Προβλήματα

Υγείας, Οικονομικά προβλήματα,

Περιβαλλοντικά και άλλα προβλήματα.

Η δεύτερη ενότητα του Εργαστηρίου

έχει τίτλο: «Μαθαίνω γιατί οι έφηβοι αρχί-

ζουν το κάπνισμα». Αναμένεται από τους

μαθητές στο τέλος της δεύτερης ενότητας

ν' αντιληφθούν τις αιτίες που οδηγούν

τους έφηβους ν' αρχίσουν το κάπνισμα και ν'

αναπτύξουν την ικανότητα να αντιστέκονται

στις πιέσεις των συνομηλίκων τους.

Συγκεκριμένα η δεύτερη ενότητα αρχίζει

με μια ευχάριστη ομαδική εργασία. Τα παιδιά

καλούνται να λύσουν σταυρόλεξα σχετικά με

τα πλεονεκτήματα του ΜΗ καπνιστή και τα

μειονεκτήματα του καπνιστή. Τους δίνεται η

ευκαιρία να επαναλάβουν τις αρνητικές

συνέπειες του καπνίσματος που είχαν μάθει

στην πρώτη ενότητα του Εργαστηρίου.

Μέσα από τη δραστηριότητα: «Γιατί οι

έφηβοι αρχίζουν το κάπνισμα», τα παιδιά

ανακαλύπτουν τις αιτίες καθώς και τις δι-

καιολογίες που προβάλλουν οι έφηβοι οι

οποίοι ξεκινούν το κάπνισμα. Με την άσκηση

αυτή, τους δίνεται το δικαίωμα να συμ-

φωνήσουν ή και να διαφωνήσουν με τις

συγκεκριμένες αιτίες.

Η δεύτερη ενότητα τελειώνει μ' ένα παι-

χνίδι ρόλων. Το «παιχνίδι ρόλων» δίνει την

ευκαιρία σ' όλα τα παιδιά να συμμετέχουν

ενεργά και να δοκιμάσουν νέες συμπερι-

φορές σ' ένα ασφαλές περιβάλλον (Wreder,

et al., 2004). Το συγκεκριμένο παιχνίδι ρόλων

στοχεύει να βοηθήσει τους μαθητές ν'

αναπτύξουν δεξιότητες αντίστασης στις

πιέσεις των συνομηλίκων, ενισχύοντας έτσι

την άμυνά τους απέναντι στο κάπνισμα. Οι

μαθητές καλούνται να βιώσουν υποθετικές

καταστάσεις στις οποίες τους προσφέρεται

ένα τσιγάρο και πιέζονται από την παρέα

τους να καπνίσουν. Τονίζεται στους μαθητές

ότι είναι πολύ σημαντικό να μάθουν να λένε:

«ΟΧΙ, ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ» και να το εννοούν.

Πρέπει να αντιληφθούν ότι έχουν το

δικαίωμα να αρνηθούν να κάνουν κάτι που οι

ίδιοι δεν θέλουν να κάνουν.

Η τρίτη ενότητα του Εργαστηρίου έχει

τίτλο: «Μαθαίνω και διεκδικώ με επιμονή και

ευγένεια τα δικαιώματά μου». Αναμένεται

από τα παιδιά στο τέλος της τρίτης

ενότητας να αποκτήσουν γνώσεις για το

παθητικό κάπνισμα, για τα δικαιώματα του

ΜΗ καπνιστή και για τη Νομοθεσία για το

κάπνισμα στην Κύπρο. Επιπρόσθετα ν' ανα-

πτύξουν ή και να ενισχύσουν την ικανότητα

διεκδίκησης των δικαιωμάτων τους.




Vol 7, No 2

Μέσα από εποικοδομητική συζήτηση οι

μαθητές καλούνται ν' αντιληφθούν τόσο

τους κινδύνους που διατρέχουν οι παθητικοί

καπνιστές όσο και τα δικαιώματα που έχουν

οι ΜΗ καπνιστές. Στην συνέχεια δίνεται η

ευκαιρία στους μαθητές μέσα από μια

ομαδική εργασία να γνωρίσουν πρόνοιες της

Νομοθεσίας για το κάπνισμα στην Κύπρο. Οι

μαθητές πρέπει να γνωρίζουν ότι

απαγορεύεται το κάπνισμα σ' όλους τους

κλειστούς δημόσιους χώρους.

Η τρίτη ενότητα συνεχίζεται μ' ένα παι-

χνίδι ρόλων το οποίο στοχεύει να βοηθήσει

τους μαθητές ν' αναπτύξουν ή και να

ενισχύσουν τις δεξιότητες διεκδίκησης των

δικαιωμάτων τους με επιμονή και ευγένεια.

Οι μαθητές καλούνται να υποδυθούν δύο

ρόλους του καπνιστή και του ΜΗ καπνιστή.

Ο ρόλος του καπνιστή απαιτεί από τον

καπνιστή, να ανάψει τσιγάρο σε κάποιο χώρο

όπου απαγορεύεται το κάπνισμα. Ο ρόλος

του ΜΗ καπνιστή απαιτεί από τον ΜΗ

καπνιστή, να διεκδικήσει με επιμονή και

ευγένεια το δικαίωμά του να αναπνέει

καθαρό αέρα, απαλλαγμένο από τον

βλαβερό καπνό του τσιγάρου. Ο ΜΗ

καπνιστής καλείται να πείσει τον καπνιστή να

σβήσει το τσιγάρο του.

Η τέταρτη και τελευταία ενότητα του

Εργαστηρίου με τίτλο: «Γνωρίζω τον εαυτό

μου και παίρνω τις σωστές αποφάσεις»

στοχεύει στην ενίσχυση της αυτοεκτίμη- σης

μαθητών, στην ανάπτυξη αυτοπεποίθησης

και θετικής αυτοεικόνας. Μετά από σύντομη

εισαγωγή για την αυτοεικόνα και την

αυτοεκτίμηση, δίνεται ποιοτικός χρόνος στα

παιδιά για να γνωρίσουν καλύτερα τον εαυτό

τους μέσα από τη δραστηριότητα: «Εγώ

ένας ξεχωριστός άνθρωπος!» Οι μαθητές

καλούνται να γράψουν ένα επίθετο που τους

χαρακτηρίζει, ένα θετικό και ένα αρνητικό

της προσωπικότητάς τους. Επιπρόσθετα,

καλούνται να σκεφτούν και να γράψουν τι

μπορούν να κάνουν, τι θα ήθελαν να κάνουν,

πότε νιώθουν άσχημα και πότε νιώθουν

ωραία.

Στη συνέχεια δίνεται η ευκαιρία στα παι-

διά να σκεφτούν ποιοι και πόσο μπορεί να

επηρεάσουν την απόφαση τους να μην αρ-

χίσουν το κάπνισμα και να το σημειώσουν

σε ένα ιστόγραμμα. Το ιστόγραμμα περι-

λαμβάνει οκτώ στήλες (ο εαυτός μου, οι

γονείς μου, τ' αδέλφια μου, οι φίλοι μου, οι

δάσκαλοι μου, η τηλεόραση, το διαδί- κτυο,

άλλο...) Τονίζεται στα παιδιά ότι πολλά και

πολλοί μπορούν να επηρεάσουν ένα άτομο

για να πάρει μια απόφαση για τον εαυτό του.

Κάθε άτομο πρέπει όμως να έχει υπόψη του,

ότι είναι υπεύθυνο για τις επιλογές που κάνει

στη ζωή του και για τις συνέπειες των

πράξεων του.

Στο τέλος της τέταρτης ενότητας τα

παιδιά καλούνται να πάρουν μια σημαντική

ατομική απόφαση για το κάπνισμα. Συ-

γκεκριμένα συμπληρώνουν την πρόταση:

«Αν αποφασίσω να μην καπνίσω ποτέ θα το

κάνω γιατί...» και ανακοινώνουν την

απόφασή τους, σ' όλους τους συμμαθητές

τους.

Αξιολόγηση πιλοτικής

εφαρμογής Κατά τη σχολική χρονιά 2005 - 2006 έγινε

πιλοτική εφαρμογή του Εργαστηρίου

Αγωγής Υγείας: «Μαθαίνω για το κάπνισμα»

σε δύο δημοτικά σχολεία της επαρχίας

Λευκωσίας. Για ν' αξιολογηθεί η απο-

τελεσματικότητα της πιλοτικής εφαρμογής

του Προγράμματος δόθηκε τυχαία,

ανώνυμο, δομημένο ερωτηματολόγιο, τόσο

πριν από την διεξαγωγή του όσο και στο

τέλος του Προγράμματος, στο 20% των

μαθητών που συμμετείχαν. Το ερωτημα-

τολόγιο αξιολόγησης περιλάμβανε ερω-

τήσεις κυρίως κλειστού τύπου και ανα-

φερόταν σε προσωπικά στοιχεία του μαθητή,

στις γνώσεις και αντιλήψεις του για το

κάπνισμα καθώς και στις απόψεις του για το

Εργαστήρι.

Από τα αποτελέσματα της πιλοτικής

εφαρμογής φάνηκε ότι οι στόχοι του Εργα-

στηρίου είχαν επιτευχθεί. Συγκεκριμένα, το

Πρόγραμμα χαρακτηρίστηκε από όλα τα

παιδιά (100%) ως εξαιρετικό. Μεγάλη

εντύπωση τους έκαναν τα πρωτότυπα παι-

χνίδια ρόλων που στόχευαν στη ανάπτυξη

δεξιοτήτων αντίστασης στις πιέσεις των

συνομηλίκων. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον αλλά




Vol 7, No 2

και πρόκληση θεώρησαν τη λύση των σταυ-

ρολέξων και της μεσοστοιχίδας. Όσον

αφορά τη χρονική διάρκεια του Εργαστη-

ρίου, όλοι οι μαθητές (100%) συμφώνησαν

ότι ήταν πολύ ικανοποιητική.

Σχετικά με τις γνώσεις και τις αντιλήψεις

των παιδιών για το κάπνισμα, τα απο-

τελέσματα της πιλοτικής εφαρμογής έδειξαν

ότι αν και όλα τα παιδιά γνώριζαν πριν από

την παρακολούθηση του Εργαστηρίου ότι το

κάπνισμα βλάπτει σοβαρά την υγεία

εντούτοις μόνο ένα πολύ μικρό ποσοστό

(22%) γνώριζε ότι το παθητικό κάπνισμα

είναι επίσης επικίνδυνο για την υγεία. Στο

τέλος του Εργαστηρίου αυξήθηκαν σημα-

ντικά οι γνώσεις των παιδιών για τις επι-

πτώσεις του καπνίσματος στον άνθρωπο

αλλά και στο περιβάλλον καθώς επίσης και

για τη νομοθεσία για το κάπνισμα στην Κύ-

προ ( από 22% - 33% σε 88% - 100%).

Όπως φάνηκε από τις απαντήσεις που

έδωσαν οι μαθητές, το Εργαστήρι συνέβαλε

στην ενίσχυση της αυτοεκτίμησης των

μαθητών. Αξίζει να σημειωθεί ότι στις

απαντήσεις σχετικής ερώτησης, κανένας

μαθητής δεν σημείωσε οποιοδήποτε αρ-

νητικό σχόλιο.

Επίλογος

Αναμφίβολα το Εργαστήρι Αγωγής

Υγείας: «Μαθαίνω για το κάπνισμα» είναι ένα

καλό «εργαλείο» στα χέρια των Λειτουργών

της Σχολιατρικής Υπηρεσίας, οι οποίοι

προσπαθούν να αντιμετωπίσουν τη

σύγχρονη μάστιγα, του καπνίσματος. Η

συστηματική εφαρμογή του Προγράμματος

σ' όλα τα δημοτικά σχολεία θα βοηθήσει τα

παιδιά να αναπτύξουν ισχυρή βούληση, να

αποκτήσουν την ικανότητα να κάνουν υγιείς

επιλογές, να αντιστέκονται στην πίεση των

συνομηλίκων, να μην υιοθετούν επιζήμιες

συμπεριφορές και να μην παρασύρονται από

«σειρήνες» που διακηρύσσουν ότι έχουν να

προσφέρουν τη «μαγική λύση».

Ωστόσο, το Εργαστήρι Αγωγής Υγείας:

«Μαθαίνω για το κάπνισμα» από μόνο του,

δεν είναι αρκετό για να αντιμετωπίσει απο-

τελεσματικά το τεράστιο πρόβλημα του

καπνίσματος. Πρέπει όλοι να εργαστούμε

συλλογικά ώστε να επιτύχουμε αποτελε-

σματική αντιμετώπιση του καπνίσματος στην

Κύπρο.




Vol 7, No 2

Βιβλιογραφικές Παραπομπές Angleitner, Α. & Ostendorf, F. (1994) Temperament and the Big Five Factors of personality. In C. F. Halverson,

G. A. Kohnstamm, & R. P. Martin (Eds.), The developing structure of temperament and personality from

infancy to adulthood (pp. 69_90). Hillsdale, NJ: Erlbaum.

Breslau, N., Kilbey, Μ. M. & Andreski, P. (1991) Nicotine dependence, major depression, and anxiety in

young adults. Archives of General Psychiatry, 48, 1069-1074.

Brown, R. Α., Lewinsohn, P. M., Seeley, J. R. & Wagner, E. F. (1996) Cigarette smoking, major depression,

and other psychiatric disorders among adolescents. Journal of the American Academy of Child and

Adolescent Psychiatry, 35, 1602-1610.

Bryant, K., Windle, M. & West, S. G. (1997) The science of prevention: Methodological advances from

alcohol and substance abuse research. Washington, DC: American Psychological Association

Buczkiewicz, M. (2003) Ice- Breakers energizers and warm ups. TACADE. Manchester.

Center for Disease Control and Prevention (2005) http:// www.cdc.gov

Chassin, L., Presson, C. C.,Todd, M., Rose, J. S. & Sherman, S. J. (1998) Maternal socialization of adolescent

smoking: The intergenerational transmission of parenting and smoking. Developmental Psychology, 34,

1189-1201.

Covey, L. S., Glassman, A. H. & Stetner, F. (1998) Cigarette smoking and major depression. Journal of

Addictive Diseases, 17, 35-46

Killen, J. D., Robinson, Τ. N., Haydel, K. F., Hayward, C., Wilson, D. M., Hammer, L. D., Litt, I. F. & Taylor,

C. B. (1997) Prospective study of risk factors for the initiation of cigarette smoking. Journal of Consulting

and Clinical Psychology, 65, 1011-1016.

Melby, J. N., Conger, R. D., Conger, J. K. & Lorenz, F. O. (1993) Effects of parental behavior on tobacco

use by young male adolescents. Journal of Marriage and the Family, 55, 439-454.

Patton, G. C., Carlin, J. B„ Coffey, C, Wolfe, R., Hibbert, M. & Bowes, G. (1998) Depression, anxiety, and

smoking initiation: A prospective study over 3 years. American Journal of Public Health, 88, 1518-1522.

Perez-Stable, E. J. & Fuentes-Afflick, E. (1998) Role of clinicians in cigarette smoking prevention. Western

Journal of Medicine, 169, 23-29.

Windle, Μ . , Windle, R. C. (2001) Depressive Symptoms and Cigarette Smoking Among Middle Adolescents

Prospective Associations and Intapersonal and Interpersonal Influences. Journal of Consulting and Clinical

Psychology. 69 (2), 215 - 226.

W.H.O. (2002) World Report on Violence and Health. W.H.O. Geneva.

Wreder, L.F., et al. (2004) Successful Prevention and Youth Development Programs. Springer.

Wu, L.-T. & Anthony, J. C. (1999). Tobacco smoking and depressed mood in late childhood and early

adolescence. American Journal of Public Health, 89, 1837-1840.

Θεοχαρίδου, Α., Βασιλείου,Π. (2005) Κάπνισμα και Έφηβοι, http://gym_n_souliou.ser.sch.gr

Υπουργείο Υγείας (2005) Ετήσια Έκθεση. Υπουργείο Υγείας. Λευκωσία.

Χατζηχρίστου, Χ., Γ, (2004) Κοινωνική και Συναισθηματική Αγωγή στο σχολείο. Πρόγραμμα Προαγωγής

της Ψυχικής Υγείας και της Μάθησης. Αθήνα.




Vol 7, No 2

Π ε ρ ί λ η ψη

Σκοπός της μελέτης είναι η διερεύνηση και εντοπισμός των ψυχολογικών αλλαγών της μέλλουσας

μητέρας και η προσαρμογή της στο νέο της ρόλο.

Κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης η μέλλουσα μητέρα βιώνει ένα πλήθος διαφορετικών και

αντικρουόμενων συναισθημάτων όπως φόβο, αβεβαιότητα, ενθουσιασμό και υπερβολική χαρά.

Αυτές οι αλλαγές των συναισθημάτων περνούν διά μέσου των τριών τριμήνων της εγκυμοσύνης.

Ο προσανατολισμός του 1ου τριμήνου εστιάζεται στο ΕΓΩ, του 2ου τριμήνου στο ΠΑΙΔΙ και του 3ου

τριμήνου στο ΕΜΕΙΣ στο παρόν και στο μέλλον.

Abst rac t

The aim of this study is to examine the psychological changes of a new mother and her transition

to a new role.

During the pregnancy a new mother experience a variety of emotions at the same instant, such

as fear, uncertainty, excitement, and intense joy.

These psychological changes pass through the three trimesters of pregnancy. At the first term

the pregnant woman focus around herself, the second term around the baby, and finally during the

last term around the new family and its future.

Ψυχολογικές Αλλαγές στην Εγκυμοσύνη και Προσαρμογή

Εισαγωγή

Η εγκυμοσύνη είναι μια από τις συναρ-

παστικότερες εμπειρίες στη ζωή της γυ-

ναίκας. Πιθανόν, όμως, να είναι και ένα τα-

ξίδι μέσα σε άγνωστες ψυχοσυναισθημα-

τικές αλλαγές. Η Δρ Δημητρίου (1999:176)

υποστηρίζει ότι κατά τη διάρκεια της εγκυ-

μοσύνης υπάρχουν δύο είδη ανάπτυξης: 1)

Η ανάπτυξη του εμβρύου μέσα στη μήτρα

και 2) Οι βιοσωματικές και συναισθηματικές

αλλαγές που συμβαίνουν στη μητέρα -δύο

ιστορίες που συντρέχουν.

Οι εννέα μήνες της κυοφορίας δε χα-

ρίζουν στη γυναίκα μόνο ένα παιδί αλλά

ρίχνουν ένα αλλιώτικο φως στα συναι-

σθήματα, στις σχέσεις και στην καθημερι

νότητά της, Peterson,

http://parenting.ivillage.com/ [8/6/2006],

Ανακαλύπτει συν τω χρόνω άγνωστες δυ

νάμεις, δυνατότητες και δυναμικές στον

εαυτό της, στο σύντροφο και στους οικεί-

ους της που την οδηγούν χωρίς να το κα-

ταλαβαίνει να φτιάχνει μια στενή και ιδιαί-

τερη σχέση μαζί τους. Το μωρό που με-

γαλώνει στο σώμα της ετοιμάζεται να γεν-

νηθεί αναζητώντας τη δική του αυτονομία,

ενώ το ζευγάρι προετοιμάζεται για τους

καινούργιους ρόλους. Προσαρμόζεται σ'

αυτό που επίκειται να συμβεί. Το ταξίδι προς

τη γονεϊκότητα χαρίζει στο ζευγάρι

εσωτερικό πλούτο αλλά και κάποιες ανα-

σφάλειες. Οι ανασφάλειες πηγάζουν συ-

νήθως από το γεγονός ότι δεν έχουν τις

απαραίτητες γνώσεις.

Στη συνέχεια γίνεται προσπάθεια ανά-

λυσης των ψυχολογικών αλλαγών της μέλ-

λουσας μητέρας και πως προσαρμόζεται

στο νέο της ρόλο.




Vol 7, No 2

Χριστοδούλου Ιωάννα

Νοσηλευτικός Λειτουργός - Μαία

NAM III (Λευκωσίας) Μαιευτήριο

Christodoulou Ioanna

Nursing Officer - Midwife NAM III

(Nicosia) Maternity Unit

Ψυχολογικές και Συναισθηματικές Αλλαγές στην Εγκυμοσύνη

Ο προσανατολισμός και τα συναισθήματα

της μέλλουσας μητέρας υφίστανται τρεις

διαδοχικές διαφοροποιήσεις καθώς

προχωρεί η εγκυμοσύνη. Οι τρεις αυτοί

μετασχηματισμοί αντιστοιχούν ο καθένας σ'

ένα από τα τρία τρίμηνα της εγκυμοσύνης

(Koniak, 1992).

Πρώτο τρίμηνο

Οι ορατές σωματικές αλλαγές είναι πολύ

λίγες. Έτσι η εγκυμοσύνη είναι κάτι που ίσως

μόνο η έγκυος γυναίκα το γνωρίζει, κάτι σαν

το προσωπικό της μυστικό για το οποίο

συχνά και η ίδια αμφιβάλλει, (Koniak 1992).

Αρχικά νοιώθει αβεβαιότητα για την

τελευταία εμμηνορρυσία. Της προκαλούν

σωματική δυσφορία συμπτώματα όπως συ-

χνοουρία, ναυτία, κόπωση, ανησυχία και

αϋπνία τη νύχτα. Κυριαρχεί η αβεβαιότητα

για το δικό της ρόλο και του συντρόφου της

ως γονείς. Οα είναι ικανοποιητικοί ή όχι;

Hunter (1997, http://www [7/6/2006/]. Οα

προκύψουν υλικές ανάγκες π.χ εξοπλισμός

βρεφικού δωματίου που συνεπάγεται

επιπλέον χώρος. Οα πρέπει να σταματήσει

από την εργασία της ή όχι;

Η έγκυος είναι συγκλονισμένη απ' αυτό

που της συμβαίνει. Στρέφεται κυρίως προς

τον εαυτό της και στα όσα συμβαίνουν μέσα

της. Παρακολουθεί με θαυμασμό ή και με

φόβο τις διάφορες αλλαγές που συμβαίνουν

στο σώμα της, τις οποίες διαπιστώνει ότι δεν

μπορεί πλέον να ελέγξει. Νοιώθει ότι χάνει

την ατομικότητά της, (Συ- κάκη, 1999).

Ανησυχεί για την αλλαγή του σωματικού της

ειδώλου (Koniac 1992:308). Υπό κοινωνικές

συνθήκες χρειάζεται πολύς χρόνος για να

προσαρμοστεί σε μια αλλαγή της εξωτερικής

εμφάνισης π.χ. όταν αλλάζει χρώμα μαλλιών.

Στην εγκυμοσύνη όμως δε δίνεται χρόνος

προσαρμογής στο σχήμα του σώματος.

Μελέτες έχουν δείξει ότι πιθανό να νοιώθει

ακόμα και ξένη μέσα στο σώμα της.

Ανησυχεί μήπως χάσει το λεπτό

καλοφτιαγμένο της σώμα, την ελαστικότητα

ακόμη και τη σε- ξουαλικότητά της. Φοβάται

μήπως δεν αρέ

σει πια στο σύντροφο της. Προβληματίζεται

για τη σεξουαλική της ζωή, (Συκάκη 1999).

Πρέπει να έχει σεξουαλική επαφή και πότε;

Αγωνιά και προβληματίζεται για τυχόν

προβλήματα που θα δημιουργήσει το μωρό

στη συζυγική και κοινωνική τους ζωή.

Νοιώθει φόβο για την ανεξαρτησία της.

Νοιώθει το ηθικό της να την εγκαταλείπει, η

άγνοια και η θλίψη να την κυριεύουν. Η

υποσυνείδητη χαμένη ξεγνοιασιά την κυ-

ριεύει. Φοβάται ότι θα χάσει τους φίλους της

και ότι θα απομονωθεί. Ανησυχίες για το

μέλλον μπορεί να αυξηθούν από φόβο και

άγχος. Αν είναι σοβαρές μπορεί να εξα-

σθενήσουν την έγκυο, (Δημητρίου, 1999).

Τα θετικά συναισθήματα συμπεριλαμ-

βάνουν ένα αυξημένο αισθησιασμό. Η γυ-

ναίκα νοιώθει γόνιμη και δημιουργική. Πλημ-

μυρίζεται από συγκίνηση και ενθουσιασμό

καθώς και αναμονή και ανυπομονησία για τη

γέννηση του μωρού της. Οα γίνει μητέρα!!!

Νοιώθει ότι είναι ένα φυσιολογικό γεγονός

το οποίο βοηθά στη μετάβαση προς τη

γονεϊκότητα, την ολοκλήρωσή της σαν

γυναίκα και την ανάπτυξή της σαν άνθρωπο,

(Koniak, 1992).

Προσδοκεί το νέο της ρόλο με φαντα-

σιώσεις. Φαντάζεται και νοιώθει πώς θα εί-

ναιτο βρέφος της. Πως θ' αντεπεξέρχεται

αυτή και ο σύντροφος της και πως θα είναι η

νέα της ζωή.

Σ' όλα τα πιο πάνω η κάθε κυοφορούσα

αντιδρά με διαφορετικό τρόπο. Μερικές

προσπαθούν να πληροφορηθούν ενώ άλλες

προτιμούν ν' αγνοούν, και για μερικές άλλες

η αφετηρία συγγραφής ενός ημερολογίου

http://parenting.ivillage.com/ [7/6/2006]. Σ'

όλη τη φάση ο προσανατολισμός τους έχει

επίκεντρο τον εαυτό τους καθώς το παιδί

δεν αποτελεί ακόμη μια αντικειμενική

πραγματικότητα (Δημητρίου 1999:176).

Δεύτερο Τρίμηνο

Χαρακτηρίζεται ως το στάδιο σταθε-

ρότητας και απόλαυσης της εγκυμοσύνης,

(Koniak, 1992). Διακατέχεται από ένα αί-




Vol 7, No 2

σθημα ευεξίας (σωματική και ψυχική υγεία)

καθώς τα σωματικά συμπτώματα της εγκυ-

μοσύνης και η δυσφορία υποχωρούν. Ο

φόβος και το άγχος λιγοστεύουν και ξε-

χνιούνται καθώς το κύημα σκιρτά και κι-

νείται, (Δημητρίου, 1999). Δημιουργείται ένα

είδος επικοινωνίας μεταξύ μητέρας και του

παιδιού της όπου η μητέρα αρχίζει να

αναμένει με ανυπομονησία κάθε μήνυμά του.

Η εμπειρία αυτή αποτελεί συναισθηματική

επένδυση μητέρας προς το παιδί.

Το παιδί είναι μια πραγματικότητα και ως

τέτοια της αποσπά σε μεγάλο βαθμό την

προσοχή της από τον εαυτό της. Ο

προσανατολισμός της έχει ως επίκεντρο

τώρα το παιδί (Δημητρίου 1999:177). Τα

συναισθήματάτης, αμφιταλαντεύονται με-

ταξύ φόβου για το άγνωστο, ανησυχίας για

την αρτιμέλεια του παιδιού και τη δική της

υγεία από τη μια και την αίσθηση της

προσδοκίας του ευχάριστου γεγονότος από

την άλλη (Δημητρίου 1999:177).

Η έγκυος σ' αυτή τη φάση αναπτύσσει

κάποιου είδους εσωστρέφεια απομάκρυνσης

και ενδοσκόπησης, (Koniak, 1992). Απο-

τραβιέται και συγκεντρώνεται στις δικές της

ανάγκες και του κυήματος. Εμφανίζεται

εγωκεντρική και ονειροπολεί συχνά.

Γοητεύεται με την εγκυμοσύνη και τη δια-

δικασία του τοκετού, τη συμπεριφορά του

κυήματος και των παιδιών γενικότερα. Εξε-

τάζει τη δική της σχέση με τη μητέρα της

καθώς αναπτύσσει το δικό της αίσθημα

μητρότητας.

Αρχίζει να εμφανίζει συμπεριφορά προ-

ετοιμασίας («nesting» - φωλιάσματος),

(Koniak, 1992). Όπως τα χελιδόνια που

φτιάχνουν τη φωλία τους για να φροντίσουν

τα μικρά τους και να τα μεγαλώσουν.

Η απορρόφηση στις δικές της σκέψεις

και οι αλλαγές στη συμπεριφορά μπορεί να

είναι πρόβλημα στους γύρω της. Χρειάζεται

ως εκ τούτου αυξημένη αγάπη, προσοχή και

κατανόηση. Πολλές φορές απαιτεί παράλογα

πράγματα. Θέλει να είναι το επίκεντρο της

προσοχής και όλοι θα «πρέπει» να

ενδιαφέρονται για την εγκυμοσύνη της και

να τη συζητούν.

Η εικόνα που έχει για τον εαυτό της σ'

αυτό το στάδιο είναι πολύ σημαντική. Νοι-

ώθει υπερηφάνεια για τη γονιμότητά της και

αυτό της δίνει αυτοπεποίθηση στο να δεχτεί

το νέο της σωματικό είδωλο Hunter (1997,

http://www [7/6/2006/].

Τρίτο Τρίμηνο

Η προοπτική αλλάζει και πάλι. Επανέρ-

χεται προοδευτικά η σωματική δυσφορία

όπως κούραση, βάρος, συχνοουρία, αϋπνία,

αδεξιότητα. Σ' αυτό το τρίμηνο κυρίως

συμβαίνουν αλλαγές στο σωματικό είδωλο.

Αισθήματα παράξενα διακατέχουν την

έγκυο. Νοιώθει αδέξια. Αυτό πιθανό να

επιφέρει ψυχοκοινωνικές διαστάσεις.

Περιορίζει τις δραστηριότητές της, παίρνει

άδεια τοκετού κ.ά.

Η εσωστρέφεια μεγαλώνει. Μεγαλώνουν

οι ανησυχίες για τη δική της ευεξία και

«απόδοσή» της στον τοκετό. Θα τα κα-

ταφέρει ή όχι;

Αρχίζει η αγωνία και η ανυπομονησία για

το σωματικό διαχωρισμό, (Koniak, 1992). Ο

χρόνος κυλάει πολύ αργά, ενώ οι φόβοι και οι

ανησυχίες γίνονται εντονότεροι. Αγωνιά και

φοβάται για τις ωδίνες και τους κινδύνους

του τοκετού. Διερωτάται και ανησυχεί για

την κατάσταση του παιδιού της. Αγωνιά

μήπως δε γεννηθείγερό. Τα όνειρα συχνά

γίνονται εφιάλτες (Δημητρίου, 1999).

Παράλληλα γεμίζει από συναισθήματα

χαράς και ανυπομονησίας ότι επιτέλους θα

γεννήσει το παιδί της. Καταστρώνονται

σχέδια για μετά τον τοκετό. Διανέμονται

ρόλοι στα μέλη της οικογένειας και γενικά

πλάθονται όνειρα για τη συμβίωση με το

παιδί που γίνεται ένα πραγματικό υπαρκτό

μέλος της οικογένειας, (Συκάκη, 1999).

Τέλος αυξάνει την προετοιματική συ-

μπεριφορά (nesting). Τελειώνει η ετοιμασία

των χρειωδών, καθαριότητα του σπιτιού και

παιδικού εξοπλισμού. Συμβιβάζεται με τη

μητρότητα και φαντάζεται υποθετικές

καταστάσεις γονεϊκότητας. Έχει έμμονη

ιδέα για τον τοκετό. Επιθυμεί να τελειώσει η

εγκυμοσύνη.




Vol 7, No 2

Στη φάση αυτή το ΕΓΩ του 1ου τριμήνου

και το ΑΥΤΟ του 2ου τριμήνου γίνονται

ΕΜΕΙΣ στο παρόν και στο μέλλον (Δημητρίου

1999:177).

Συμπέρασμα: Με την ανάλυση των ψυ-

χολογικών αλλαγών κατά τρίμηνα έχει δια-

φανεί ότι τα συναισθήματα της εγκύου κι-

νούνται ανάμεσα σε 2 πόλους. Το θετικό και

το αρνητικό. Οι φόβοι και οι ανησυχίες της

μιας στιγμής δίνουν τη θέση τους στην

αρμονία, χαρά και ικανοποίηση την άλλη.

Προσαρμογή στην Εγκυμοσύνη

Η εγκυμοσύνη είναι η μοναδική εμπειρία

στην οποία η σεξουαλική ένωση άνδρα και

γυναίκας οδηγεί στη δημιουργία μιας νέας

ζωής. Αυτή η νέα ζωή με τη σειρά της

προκαλεί νέες και αναπάντεχες σχέσεις στο

ζευγάρι. Το αναμενόμενο παιδί αντι-

προσωπεύει τη σύνθεση τριών μοναδικών

στοιχείων: τη σχέση της μητέρας με τον

σύντροφο της, τη σχέση της μητέρας με το

παιδί ως αντιπροσώπου του εαυτού της και

τη σχέση με το μοναδικό άτομο, το αγέννητο

παιδί, (Παρασκευόπουλος, 1985). Ανάλογα

με τις συνθήκες μπορεί ν' αποτελέσει για τη

μέλλουσα μητέρα αφετηρία για περισσότερη

προσωπική, ψυχοκοινω- νική και

ψυχοσεξουαλική ανάπτυξη, όπως π.χ.

ευκαιρία για ενηλικίωση στα μάτια των

γονέων της και την ανεξαρτοποίησή της, μια

απτή απόδειξη για τη θηλυκότητα καθώς και

την παραγωγικότητά της, μια επιβεβαίωση

της αγάπης της προς το σύζυγο και ενίσχυση

των δεσμών του γάμου, αύξηση του κύρους

της κ.ά. Όλα αυτά επιβεβαιώνει έρευνα που

έγινε γύρω από την Κύπρια Γυναίκα: «Ο

σημαντικότερος σκοπός της ζωής είναι ο

γάμος μέσα στον οποίο πραγματοποιείται ο

προορισμός της που είναι η τεκνοποίηση, η

διαιώνιση της ζωής», (Μυλωνά 1982: 15-33).

Ο Χ'Έασί- λης (1999: 9-11) υποστηρίζει ότι

στην κυπριακή κοινωνία η τεκνοποίηση έχει

συνδεθεί με τις έννοιες ανδρισμού και θηλυ-

κότητας.

Η έγκυος γυναίκα καλείται να προσαρ-

μοστεί στη νέα ζωή που υπάρχει μέσα της. Σε

κάτι που είναι κομμάτι του εαυτού της

και όμως ξεχωριστό από αυτή και αλλαγή από

την κατάσταση της άτεκνης γυναίκας στην

κατάσταση της μητρότητας, (Koniak, 1992).

Η αλλαγή αυτή θεωρείται από πολλούς

ψυχολόγους εφάμιλλη από βιολογική και

ψυχολογική άποψη με την αναπτυξιακή

εμπειρία της εφηβείας καθώς και της εμ-

μηνόπαυσης, (Koniak, 1992). Όπως με την

εφηβεία το άτομο δεν μπορεί να ξαναγίνει

παιδί και με την κλιμακτήριο δεν μπορεί ν'

αναπαράγει ξανά, έτσι και με την εγκυμο-

σύνη, η γυναίκα δεν μπορεί να γίνει μονήρες

ξανά. Όσο ζει το παιδί θα είναι πάντα ο

αντιπρόσωπος της γυναίκας του συντρόφου

και του παιδιού.

Ένα από τα πρώτα βήματα της προ-

σαρμογής στην εγκυμοσύνη και στο παιδί

που θα γεννηθεί είναι ν' αρχίσει η γυναίκα να

«παίζει» το ρόλο της. Αυτό επιτυγχάνεται

περισσότερο στην αρχή της εγκυμοσύνης.

Κάθε πράξη που εντείνει τη συνειδητοποίηση

και αυξάνει την επίγνωση του παιδιού που θα

έρθει, το κάνει πιο πραγματικό. Και όσο το

παιδί γίνεται πραγματικότητα τόσο πιο

πραγματική γίνεται και η μητρότητα και η

γυναίκα είναι πιο έτοιμη για τις αλλαγές που

επέρχονται, (Παρασκευόπουλος, 1985).

Μαθαίνοντας από τη μητέρα

Πολλές απ' αυτές τις πράξεις είναι πιστά

αντίγραφα από τη μητέρα της εγκύου, μια

μεγαλύτερη αδελφή ή κάποιο άλλο πρόσωπο.

Καλύτερη πηγή υποστήριξης της εγκύου

είναι η ίδια της η μητέρα Hunter (1997,

http://www.troublewith.com [7/6/2006/]. Οι

αναμνήσεις για το τι έκανε η δική της μητέρα

θα αποτελέσουν την αρχή της δικής της

μάθησης. Υπάρχει βέβαια ο κίνδυνος μερικές

μητέρες να είναι πολύ πιεστικές με το

ενδιαφέρον και τις συμβουλές τους με

αποτέλεσμα οι κόρες τους να αισθάνονται

αυτή την καταπίεση και να μην αφήνει

περιθώρια για ωρίμανση και προσαρμογή.

Κάτι τέτοιο πιθανό να «παγώσει» την

ικανότητα της μέλλουσας μητέρας ν'

αναλάβει τις ευθύνες του παιδιού που πε-

ριμένει. Παρ' όλ' αυτά η μητέρα παραμένει

ένα από τα σπουδαιότερα πρόσωπα στην

πρώτη κυρίως εγκυμοσύνη κάθε γυναίκας.




Vol 7, No 2

Μαθαίνοντας από φίλες

Οι στενές φίλες μπορούν επίσης ν' απο-

τελέσουν πρότυπο για μίμηση ειδικά στην

επιλογή ντυσίματος, στο πόσο χρόνο πρέπει

να διαθέτουν για ξεκούραση ή εργασία. Οι

φίλες της θα την επηρεάσουν επίσης στο τι

θα πρέπει να τρώει και τι να αποφεύγει

http:/AA/ww.parentsplace.cx)m/[7/3/2001].

Παρόλο που τα βιβλία και οι ειδικοί δίνουν

σωστότερες συμβουλές, προτιμούν να

παίρνουν πληροφορίες από ανθρώπους με

σάρκα και οστά που γέννησαν παιδιά.

Νέες φίλες

Έχει παρατηρηθεί ότι στην προσπάθειά

της να προσαρμοστεί, απότομα αλλάζει και ο

κύκλος των φίλων της εγκύου. Ξαφνικά

ξεχωρίζει αυτές που είναι ή που ήταν

πρόσφατα έγκυες. Μ' αυτό τον τρόπο δι-

ευρύνεται ο κύκλος με πρότυπα που απο-

τελούν πηγές πληροφοριών και ανταλλαγή

εμπειριών γύρω από τα παιδιά.

Εξάσκηση στο ρόλο της μητέρας

Ο κυριότερος τρόπος προσαρμογής στο

ρόλο της μητέρας είναι να πάρει το ρόλο στα

χέρια της. Μπορεί να ψάξει να βρει μητέρες

με μικρά παιδιά κυρίως συγγενικά και να

προσφερθεί να τα φροντίσει. Η έγκυος

μπορεί να προσφερθεί ν' αλλάξει πάνες, να

χαϊδέψει το μωρό, να το ταίσει, να παίξει μαζί

του. Τέτοιες ευκαιρίες πρέπει να έχει η

έγκυος για να γνωρίσει το άγνωστο και να

νοιώσει αυτοπεποίθηση και σιγουριά.

Αλλαγές προσωπικότητας

Ενώ η εγκυμοσύνη προχωρεί, η γυναίκα

πολλές φορές αναπολεί το παρελθόν. Θυ-

μάται λεπτομέρειες της ζωής της σ' όλες τις

φάσεις της, εξετάζει τα γεγονότα και τα

επανεκτιμά. Το παρελθόν αποτελεί το

θεμέλιο λίθο της προσωπικότητας του κάθε

ατόμου (Παρασκευόπουλος, 1985).

Το πώς αντιδρά ένα άτομο στα επίκαιρα

γεγονότα εξαρτάται από τις επιδράσεις

αυτών των «περασμένων κομματιών» του

εαυτού του. Καθώς εξασκείται η έγκυος

αρχίζει να επιλέγει τα πρότυπα που θα μι-

μηθεί και εξοικειώνεται με τις δικές της ψυ-

χολογικές και βιολογικές διεργασίες (Koniak,

1992).

Η γνωριμία με το έμβρυο

Το έμβρυο από τη στιγμή που υπάρχει η

νοερή εικόνα του, υπάρχει και το ίδιο σαν

ανθρώπινη οντότητα. Από τις πρώτες μέρες,

υπάρχει αν και πολλές δυσκολεύονται να το

δεχτούν σαν ανθρώπινο ον. Τα σκιρτήματα

θεωρούνται το πιο σπουδαίο γεγονός, γιατί σ'

αυτό το σημείο το έμβρυο κάνει αισθητή την

παρουσία του, (Παρασκευόπουλος, 1985).

Επίλογος-Συμπεράσματα

Η εγκυμοσύνη μιας γυναίκας παραμένει

σε μεγάλο βαθμό μια μυστηριώδης δια-

δικασία, ένα ταξίδι στο άγνωστο. Κατά τη

διάρκεια των 40 περίπου εβδομάδων που

διαρκεί η κύηση, η μέλλουσα μητέρα βιώνει

ένα πλήθος διαφορετικών και αντι-

κρουόμενων συναισθημάτων. Αυτό τη βοηθά

στην προετοιμασία για την αποδοχή του

καινούργιου μέλους της οικογένειες και θέτει

τις βάσεις για τη δημιουργία μιας ιδιαίτερης

σχέσης μαζί του.

Δεν υπάρχει καθορισμένη συνταγή όσο

αφορά την κοινωνική και ψυχολογική προ-

σαρμογή της εγκύου. Η Τραγέα (1999:124)

υποστηρίζει ότι η μαία δεν πρέπει να θεωρεί

δεδομένο ότι κάθε έγκυος είναι απόλυτα

ευχαριστημένη με την εγκυμοσύνη της.

Χρήσιμο είναι να καταστήσει σαφές ότι είναι

διαθέσιμη να συζητήσει με την έγκυο τους

φόβους της, τα προβλήματά της χωρίς

διάθεση κριτικής.

Εδώ έχει τη θέση της η ψυχοπροφυλα-

κτική κατά την οποία γίνεται ψυχοκινητική

προετοιμασία της εγκύου (Συκάκη, 1996). Ο

Lamage πίστευε ότι η γνώση της εγκύου όσο

αφορά τη σωματική, συναισθηματική και

ψυχολογική πλευρά της εγκυμοσύνης και της

γέννησης ενδυναμώνει το άτομο



Vol 7, No 2

και έχει τη δύναμη να φέρει σε αρμονία το

σώμα με την ψυχή.

Τέλος ο ρόλος της Μαίας στη σύγχρονη

κοινωνία είναι πολυσήμαντος, πολυδιά-

στατος και εξαιρετικά υπεύθυνος και ου-

σιώδης. Στην εξέλιξη όπως είπε και ο Αρι-

στοτέλης «όλα βρίσκονται σε αδιάκοπη κί-

νηση» που είναι ακριβώς ότι και το γνωστό

«τα πάντα ρει», του Ηράκλειτου. Οι φρά

σεις αυτές των διαχρονικών φιλοσόφων

απεικονίζουν τις ραγδαίες εξελίξεις που

σημειώνονται ανά το παγκόσιο. Οι Μαίες

αποδέκτες αυτής της εξελικτικής επανά-

στασης, βρίσκονται σε επαγρύπνηση και

εγρήγορση για καλυτέρευση των συνθηκών

κάτω από τις οποίες η Γυναίκα του σήμερα

φέρει στον κόσμο μια νέα ζωή.

Βιβλιογραφικές Αναφορές

Ελληνική

Δημητρίου, Λ. (1999). Τα 6 πρώτα χρόνια της ζωής. Αθήνα: Singular Publication.

Μυλωνά, Λ. et al (1982). Η Κύπρια Γυναίκα: Έρευνα. Λευκωσία: Ομάδα Ψυχοκοινωνικών Ερευνών.

Παρασκευόπουλος, J. (1985). Η ψυχική ζωή από τη σύλληψη ως την ενηλικίωση. Τόμος 1. Αθήνα.

Συκάκη, Α. (1999). Τοκετός είναι αγάπη, 7η έκδοση. Αθήνα.

Τραγέα, Ρ. (1999). Μαιευτική Φροντίδα. Αθήνα: Δ. Γιαννακόπουλος.

Χ"Βασίλης, Β. (1999). «Γάμος, Στειρότητα και Υιοθεσία» Ιατρική Κύπρος. Τόμος 17, Τεύχη 3, 4.

Αγγλική

Koniak, D. et al (1992). Maternity Nursing: Family Newborn and Women's Health Care. 17th ed. Philadelphia:

Lippincott.

Hunter, B. (1997) http://www.troublewith.eom/stellent/groups/public/@fotftroubledwith/ documents /art...

[7/6/2006]

http: //parenting.ivillage.com / pregnancy/pemotions/o midwife 8dsg13to - 3,00. html [7/6/2006] Peterson G.,

http://parenting.ivillage.com/pregnancy/pemotion/0,42r2,00 .html [8/6/2006]

http://www.parentsplace.eom/expert/family/healthytam/gen/0,3489,10454,00 .html [7/3/2001]

Βιβλιογραφία

Bennet, V.R. & Brown, L.K. (1999). Myles Textbook for Midwifes 13th ed. Endinbrugh: Churchil Livingstore.

Collington, (1998) Midwifes as educators: perception of a changing role British journal of Midwifery, Vol.

6, No. 8.

Εγκυκλοπαίδεια Παιδί Υγεία Ζωή (1995). Αθήνα: ΔΟΜΙΚΗ.




Vol 7, No 2

Ετήσια Συνάντηση Διεθνούς Συμβουλίου Νοσηλευτών και

Τριμερής Συνάντηση Νοσηλευτών, Μαιών και Συμβουλίων

Νοσηλευτικής και Μαιευτικής

Η συνάντηση των Εθνικών Αντιπροσώ-

πων του Διεθνούς Συμβουλίου Νοσηλευτών

διεξήχθη στο οίκημα του Παγκόσμιου

Οργανισμού Μετεωρολογίας, στη Γενεύη,

στις 17-18 Μαΐου 2006. Η συνάντηση απο-

τελεί ετήσιο θεμελιώδη θεσμό του Διεθνούς

Συμβουλίου Νοσηλευτών (ΔΣΝ) και

αποσκοπεί στην ανταλλαγή απόψεων μεταξύ

των εθνικών Συνδέσμων σε θέματα που

αφορούν τα δρώμενα, τεκταινόμενα και

τρέχουσες εξελίξεις στη Νοσηλευτική και

την υγεία γενικότερα.

Η Πρόεδρος του ΔΣΝ, Dr Hiroko Minami,

κατά την ομιλία της στην εναρκτήρια τελετή,

επισήμανε τη σημαντική συμβολή των

εθνικών Συνδέσμων στη συστηματική

αναβάθμιση της επιστήμης και της τέχνης

Νοσηλευτικής σε διεθνές επίπεδο και εξέ-

φρασε τις ευχαριστίες της για την αγαστή

συνεργασία τους. Παράλληλα, αναφέρθηκε

στο θέμα της διεθνούς στρατολόγησης

Νοσηλευτών, τόνισε την ανάγκη για

ορθολογιστική διαχείριση του προσωπικού,

τόσο σε εθνικό όσο και σε διεθνές επίπεδο

και υποστήριξε ότι τα επίπεδα της υγείας

του πλανήτη επηρεάζονται άμεσα κα

δυσμενώς από τη αλόγιστη διακίνηση των

επαγγελματιών υγείας και ειδικότερα των

Νοσηλευτών. Η Πρόεδρος αναφέρθηκε στο

διεθνή μέσο όρο της υψηλής αριθμητικής

αναλογίας Νοσηλευτή - Ασθενή , επισήμανε

την επίδραση της στην αύξηση των δεικτών

νοσηρότητας και θνησιμότητας και

επαγγελματικής εξουθένωσης των

Νοσηλευτών.

Η τεκμηρίωση των τοποθετήσεων της

Προέδρου αποκαλύφθηκε εμφαντικά μέσα

από τις παρουσιάσεις των Dr Dorothy

Ngomo, Ms Barbara Blakeney και Dr Jistiria

Yunibhand, αναφορικά με την κρίση της

διεθνούς στρατολόγησης των Νοσηλευτών.

Οι συνάδελφοι αιτιολόγησαν την κρίση μέσα

από τα δεδομένα της παγκοσμιοποίησης των

αναγκών στον τομέα της υγείας, σε

συνδυασμό με τη διαχρονική έλλειψη

Νοσηλευτικού προσωπικού και την

υποστελέχωση των υπηρεσιών της υγείας.

Το πρόβλημα καταλαμβάνει ανησυχητικές

διαστάσεις σε χώρες με χαμηλό κοινωνι-

κοοικονομικό υπόβαθρο, από τις οποίες

αποδημεί μεγάλος αριθμός νοσηλευτικού

προσωπικού και μεταβαίνει σε δυτικές χώρες

προς εξεύρεση εργασίας. Παράλληλα,

αναφέρθηκε ότι το θέμα της διεθνούς στρα-

τολόγησης Νοσηλευτών εμπεριέχει σοβαρά

ηθικά ζητήματα κατά τα οποία, οι Νο-

σηλευτές εξαναγκάζονται να ασκούν κα-

θήκοντα που δεν συνάδουν με το γνωστικό

αντικείμενο και το περιεχόμενο των σπουδών

τους.

Τα πορίσματα της συνάντησης καλούν

τους εθνικούς Συνδέσμους και τις κυβερ-

νήσεις, όπως αναπτύξουν και εφαρμόσουν

στρατηγική πολιτική που να διέπουν τις

ακόλουθες αρχές:

• Ορθολογιστικός προγραμματισμός αν-

θρώπινου δυναμικού σαν αποτέλεσμα

συστηματικής μελέτης των αναγκών και

απαιτήσεων της Νοσηλευτικής στε-

λέχωσης των υπηρεσιών υγείας.

• Νομοθετική πρόνοια για καθορισμό και

συνεχή αξιολόγηση των επιπέδων Νο-

σηλευτικής εκπαίδευσης και άσκησης,

συμπεριλαμβανομένης της σαφής πε-

ριγραφής εργασίας και που χαρακτη-

ρίζουν το επάγγελμα και την αναβάθμιση

των πλεονεκτημάτων του. Η παράμετρος

συμπεριλαμβάνει τη θεσμο-



Vol 7, No 2

Ανδρέου Χρίστος

Γραμματέας ΠΑΣΥΝΜ

Εθνικός Αντιπρόσωπος ΔΣΝ

θέτηση της εργασιακής υγείας και ασφά-

λειας των Νοσηλευτών.

• Περαιτέρω συμμετοχή των Νοσηλευτών

στα κέντρα λήψεως αποφάσεων και

εκτέλεσης ενεργειών σε θέματα πο-

λιτικής και υπηρεσιών υγείας.

• Προώθηση νομοθεσίας σε θέματα διε-

θνούς στρατολόγησης Νοσηλευτών

μέσα από τις αρχές του σεβασμού των

ανθρωπίνων δικαιωμάτων, με έμφαση

στην ελεύθερη διακίνηση και στην πα-

ροχή ευκαιριών για υγεία, εκπαίδευση και

συνεχή επαγγελματική ανάπτυξη.

• Εκπόνηση μελετών και σχεδίων δράσης

για χαλιναγώγηση και ουσιαστική

διαχείριση των συνεχώς αυξανομένων

κοινωνικών αναγκών υγείας σε ανάλογη

συνάρτηση του οικονομικού κόστους για

την εκπλήρωση τους.

• Επαναξιολόγηση, ενδυνάμωση και ανα-

βάθμιση της Νοσηλευτικής εκπαίδευσης

σε ανώτερες ακαδημαϊκές βαθμίδες, σε

συνδυασμό με την ευρύτερη

προσέλκυση φοιτητών Νοσηλευτικής.

Τριμερής Συνάντηση Νοσηλευτών, Μαιών και Συμβουλίων

Νοσηλευτικής και Μαιευτικής

Η τριμερής συνάντηση συνηθέστερα

προηγείται της Γενικής Συνέλευσης της

Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας και ακο-

λουθεί τη συνάντηση των Εθνικών Αντι-

προσώπων του ΔΣΝ. Η συνάντηση αποτελεί

θεμελιώδες μέο επικοινωνίας και ανταλ-

λαγής απόψεων μετά του ΔΣΝ, της Διεθνούς

Συνομοσπονδίας Μαιών, της Παγκόσμιας

Οργάνωσης Υγείας, των Προϊσταμένων των

Νοσηλευτικών υπηρεσιών και των

Συμβουλίων τήρησης Μητρώων

Νοσηλευτικής και Μαιευτικής. Ο σκοπός της

επικεντρώνεται στη συζήτηση θεματολογίου

και στην εκπόνηση πορισμάτων και

τοποθετήσεων, που αφορούν τη Νο-

σηλευτική, τη Μαιευτική και την υγεία γε-

νικότερα, τα οποία προορίζονται για πα-

ρεμβάσεις κατά τη διάρκεια των εργασιών

της Γενικής Συνέλευσης της Παγκόσμιας

Οργάνωσης Υγείας. Η φετινή τριμερής συ-

νάντηση διεξήχθει στο οίκημα του Παγκό-

σμιου Οργανισμού Μετεωρολογίας, στη

Γενεύη, στις 19-20 Μαΐου 2006 και σε αυτή

συμμετείχαν αντιπρόσωποι από 101 χώρες.

Η Κύπρος εκπροσωπήθηκε από την

Προϊστάμενη των Νοσηλευτικών Υπηρεσιών,

κυρία Αγγελική Ταπακούδη και τους

εθνικούς εκπροσώπους του ΠΑΣΥΝΜ στο

ΔΣΝ, Χρίστο Ανδρέου και Άρη Χωραττά.

Το θεματολόγιο έκαστης συνάντησης

καθορίζεται εκ προϊμίου, μέσα από τις από

ψεις και εισηγήσεις των εθνικών αντιπρο-

σώπων των πιο πάνω φορέων. Ως εκ τούτου,

η Γραμματεία του ΔΣΝ αιτήθηκε την

ιεράρχηση προτεραιοτήτων σε θέματα που

αφορούν τη Νοσηλευτική και την υγεία, σε

συνάντηση με την κοινωνία, την πολιτεία και

τη σχετική δραστηριότητα των εθνικών

Συνδέσμων και του ΔΣΝ. Η αλληλογραφία

διεξήχθηκε μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρο-

μείου. Τα θέματα που είχαν εγγραφεί από

πλευράς ΠΑΣΥΝΜ περιελάμβαναν τα ακό-

λουθα:

• Η σημαντικότητα και αναγκαιότητα της

ενεργούς και ουσιαστικής συμμετοχής

των Νοσηλευτών στα κέντρα λήψεως

αποφάσεων και εκτέλεσης δραστη-

ριοτήτων σε θέματα ανάπτυξης πολι-

τικής υγείας, μέσα από το φάσμα των

σύγχρονων απαιτήσεων και αναγκών της

κοινωνίας στον τομέα της υγείας.

• Η συστηματική ενδυνάμωση και διεύ-

ρυνση του νοσηλευτικού ρόλυ και η

εγκαθίδρυση του ως πλήρους ισότιμου

μέλους στην πολυθεματική και διεπι-

στημονική ομάδα υγείας

• Ο καθορισμός πολιτικής και θέσεων του

ΔΣΝ σε θέματα διεθνούς στρατο-

λόγησης Νοσηλευτών αποτελεί γεγονός

και αναμφίβολα, αρκετές χώρες/μέλη

βρίσκονται σε αρμονία με τις εν λόγω




Vol 7, No 2

κατευθυντήριες οδηγίες. Η εισήγηση

εστιάστηκε στην αναγκαιότητα της εκ-

πόνησης στρατηγικού σχεδίου δράσης

και αναλόγων μηχανισμών υλοποίησης

του, για συστηματική αξιολόγηση της

προόδου και των επιτευγμάτων της πιο

πάνω πολιτικής, σε εθνικό και διεθνές

επίπεδο.

Το σύνολο του πάνω θεματολογίου είχε

εγγραφεί στον κατάλογο ιεράρχησης προ-

τεραιοτήτων και κοινοποιήθηκε στα μέλη

κατά τη διάρκεια της συνάντησης (επισυ-

νάπτεται) Η Γραμματεία του ΔΝΣ τόνισε την

πρόθεση της για μελέτη και ανάληψη

δραστηριότητας.

Η ημερήσια διάταξη της τριμερούς συ-

νάντησης περιελάμβανε παρουσιάσεις και

συζητήσεις σε θέματα που αφορούσαν.

• Προγραμματισμό ανθρώπινου δυναμικού

υγείας με ιδιαίτερη έμφαση στη

συμμετοχή των Νοσηλευτών και Μαιών

σε όλα τα επίπεδα ανάπτυξης και υλο-

ποίησης πολιτικής και υπηρεσιών υγεία,ς

καθώς επίσης στη δεοντολογική και ορ-

θολογιστική επιλογή, τοποθέτηση και

ανάπτυξη του προσωπικού.

• Προαγωγή θετικού εργασιακού περι-

βάλλοντος για τους Νοσηλευτές και τις

Μαίες, μέσα στο οποίο να προάγεται η

απρόσκοπτη άσκηση των καθηκόντων

τους σύμφωνα με το γνωστικό

αντικείμενο και περιεχόμενο των σπου-

δών τους, η ασφάλεια του προσωπικού

και των ασθενών και η συνεχής

επαγγελματική ανάπτυξη.

• Γεφύρωση του χάσματος μεταξύ της

εκπαίδευσης και της καθημερινής πράξης

στη Νοσηλευτική και τη Μαιευτική.

• Διεύρυνση των ρόλων του Νοσηλευτή και

της Μαίας στο σύγχρονο περιβάλλον στο

χώρο της υγείας και αναγκαιότητα για

υιοθέτηση και προώθηση και- νοτιμικών

κατηγοριών σε επαγγελματίες υγείας

όπως π.χ. Nurse practitioner.

Η συνάντηση ολοκληρώθηκε με την

ανάγνωση και έγκριση των πρακτικών της

προτεινόμενης παρέμβασης, κατά τη διάρ-

κεια των εργασιών της Γενικής Συνέλευσης

της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας

(επισυνάπτεται)

Οι εθνικοί αντιπρόσωποι κλήθηκαν όπως

συμπληρώσουν και παραδώσουν στη Γραμ-

ματεία του ΔΣΝ, ερωτηματολόγιο αναφορικά

με εγγραφή θεμάτων προτεραιότητας για

επικείμενη μελέτη και δραστηριότητα

(επισυνάπτεται). Το ερωτηματολόγιο

συμπληρώθηκε με τη συνεργασία των συ-

ναδέλφων Αγγελικής Ταπακούδης και Άρη

Χωραπά, στους οποίους εκφράζω τις ευ-

χαριστίες μου για τη συλλογική συμβολή και

την αγαστή συνεργασία τους κατά τη

διάρκεια της τριμερούς συνάντησης.




Vol 7, No 2

10η Ετήσια Συνάντηση του European Forum

of National Nursing and Midwifery Association and WHO

Η καθιερωμένη συνάντηση του EFFNMA

έγινε φέτος στην Αγία Πετρούπολη στη

Ρωσία με θέμα «Νοσηλευτές και Μαίες ενω-

μένοι κατά του HIV/AIDS».

Η Κύπρος συμμετείχε για πρώτη φορά σε

συνάντηση του EFFNMA / WHO αφού

πρόσφατα έγινε μέλος του συγκεκριμένου

φόρουμ, με τον πρόεδρο του ΠΑ.ΣΥ.Ν.Μ

Ιωάννη Λεοντίου και το μέλος Γεωργία Γε-

ωργίου. Το θέμα και ο σκοπός της φετινής

συνάντησης όπως προαναφέρθηκε αφο-

ρούσε τη δράση των νοσηλευτών και μαιών

για το ΗIV/AIDS καθώς και την εκλογή νέας

επιτροπής (steering committee).

Το πρώτο μέρος της συνάντησης αφο-

ρούσε εκτός από τους εναρκτήριους χαι-

ρετισμούς, την ετήσια αναφορά του απερ-

χόμενου συμβουλίου καθώς και την οικο-

νομική αναφορά και εκλογή νέων μελών.

Στην όλη συνάντηση έλαβαν μέρος εκ-

πρόσωποι από 31 χώρες της Ευρώπης, τόσο

νοσηλευτές όσο και μαίες, όπου μετά από

την παρουσίαση θεμάτων σχετικών με το

ΗIV / AIDS έγινε ανταλλαγή απόψεων για τις

πολιτικές που επικρατούν στις διάφορες

χώρες και την επίδραση των νοσηλευτών /

μαιών στη διαμόρφωση τους.

Μετά από παρουσίαση ενός προσχεδίου

για έγκριση ως επίσημης τοποθέτησης

(Position Statement) διεξήχθησαν ερ-

γαστήρια (workwshops) με συμμετοχή όλων

των συνέδρων αναφορικά με θέματα όπως:

α) I-IIV/ AIDS και φροντίδα εγκύου, β) I-IIV /

AIDS και φροντίδα παιδιών και εφήβων και γ)

HIV/AIDS και φροντίδα ενήλικα. Ο σκοπός

των εργαστηρίων ήταν η ανταλλαγή

απόψεων και η διαμόρφωση πολιτικής βάση

του προσχεδιασμένου κειμένου

πρός έγκριση από την ολομέλεια των συ-

νέδρων.

Τα αποτελέσματα / πορίσματα από τα

εργαστήρια παρουσιάστηκαν στην ολο-

μέλεια των εκπροσώπων μαζί με τις ειση-

γήσεις της κάθε ομάδας εργασίας σχετικά

με πιθανές αλλαγές στο πρωτόκολλο, με

σκοπό τη διαμόρφωση κοινής πολιτικής από

τις κυβερνήσεις, τα συστήματα υγείας και

γενικότερα τους νοσηλευτές και μαίες.

Η Κύπρος διαδραμάτισε σημαντικό/εξέ-

χοντα ρόλο στην όλη διαμόρφωση των πο-

λιτικών που αφορούσε τις κυβερνήσεις αφού

μετά από παρέμβαση των εκπροσώπων της

έγινε εφικτή η αναφορά σε άρθρο της

τοποθέτησης για τη σημασία της

συμμετοχής των νοσηλευτών και μαιών στην

λήψη αποφάσεων σε πολιτικό επίπεδο σε

θέματα που έχουν σχέση με το HIV/AIDS. Η

όλη συνάντηση στέφθηκε με επιτυχία αφού

διαμορφώθηκε και εγκρίθηκε η τελική

τοποθέτηση, η οποία έχει κυκλοφορήσει

τόσο στην ιστοσελίδα του EFNNMA όσο και

της Π.Ο.Υ.

Η εμπειρία της συνάντησης είχε και άλλη

θετική επίδραση αφού έγινε δυνατή η γνω-

ριμία με καινούργια μέλη συνδέσμων νο-

σηλευτών και μαιών με ανταλλαγή απόψεων

και εμπειριών πέραν από το θεματολόγιο της

συνάντησης.

Η δε φιλοξενία στην Αγία Πετρούπολη

ήταν εξαιρετική: από τις περίφημες «λευκές

νύκτες της Αγίας Πετρούπολης» μέχρι το

Gala Dinner με συμμετοχή παραδοσιακών

συγκροτημάτων καθώς και εορτασμός των

ΙΟχρονων του EFNNMA και το προ-

γραμματισμένο city tour.




Vol 7, No 2

Γεωργίου Γεωργία

Μέλος ΔΣ ΠΑΣΥΝΜ

33ο Πανελλήνιο Νοσηλευτικό Συνέδριο

«Νοσηλευτές: Δύναμη στην Υγεία»

Ο Εθνικός Σύνδεσμος Νοσηλευτών

Ελλάδος διοργάνωσε το 33ο Πανελλήνιο

Νοσηλευτικό Συνέδριο στη Κω από τις 8 μέ-

χρι τις 11 Μαΐου 2006. Όπως κάθε χρόνο,

έτσι και φέτος ο Παγκύπριος Σύνδεσμος

Νοσηλευτών και Μαιών ανέλαβε την πρω-

τοβουλία για οργανωμένη ομαδική αποστολή

Κυπρίων Νοσηλευτών και Μαιών μέσω

Τουριστικού γραφείου από τη Κύπρο.

Συνολικά στο πιο πάνω συνέδριο συμ-

μετείχαν 80 νοσηλευτές, μαίες και επι-

σκέπτριες υγείας. Ο συνολικός αριθμός των

συνέδρων ξεπέρασε τις 2000.

Ο τίτλος που δόθηκε στο συνέδριο «Νο-

σηλευτές: Δύναμη στην Υγεία» είναι από-

λυτα συναφής προς τη Διακήρυξη του Μο-

νάχου την οποία υπέγραψαν οι υπουργοί

Υγείας των χωρών μελών της Ευρωπαϊκής

Ένωσης το 1999.

Στην επίσημη τελετή έναρξης το από-

γευμα της 8ης Μαΐου, στο Διεθνές Συνε-

δριακό Κέντρο, παρευρέθηκαν και απεύ-

θυναν χαιρετισμό ο Μητροπολίτης της Κω, η

Έπαρχος και ο Δήμαρχος της Κω καθώς και

άλλοι εκπρόσωποι της πολιτείας, και των

οργανωμένων φορέων των νοσηλευτών της

Ελλάδας.

Θερμούς συναδελφικούς χαιρετισμούς

και ομιλία, εκ μέρους του Παγκύπριου Συν-

δέσμου Νοσηλευτών και Μαιών απηύθυνε ο

Πρόεδρος του ΠΑΣΥΝΜ Ιωάννης Λεο- ντίου.

Το πρόγραμμα του συνεδρίου, το οποίο

διεξαγόταν σε 3 συντρέχουσες συνόδους

(λειτουργούσε σε 3 αίθουσες ταυτόχρονα)

συμπεριλάμβανε διαλέξεις, ελεύθερες ανα-

κοινώσεις, συζητήσεις στρογγυλής τρά-

πεζας και αναρτημένα εκθέματα. Έντονη

παρουσία στο Συνεδριακό χώρο είχαν και

διάφορες φαρμακευτικές εταιρείες με πε-

ρίπτερα καθώς και περίπτερο με βιβλία νο-

σηλευτικής.

Ο χώρος διεξαγωγής του συνεδρίου, το

πρόγραμμα και το επίπεδο των εργασιών του

και ο συντονισμός των προεδρείων έχουν

αποδείξει για ακόμα μια φορά τον

επαγγελματισμό και τα ψηλά επίπεδα που

χαρακτηρίζουν τόσο την πρόεδρο του ΕΣΝ

Ε όσο και τους συνάδελφους μέλη του Δι-

οικητικού Συμβουλίου. Οι εργασίες του συ-

νεδρίου κυκλοφόρησν και σε ψηφιακή μορφή

και τα πορίσματα συμπεριλαμβάνουν

σημαντικές διαπιστώσεις όπως, την

αναγκαιότητα εμπλοκής των νοσηλευτών σε

προγράμματα για την υγεία με επίκεντρο την

οικογένεια καθώς και την επιβαλλόμενη

συμμετοχή τους στα κέντρα διαμόρφωσης

πολιτικής Υγείας σε εθνικό επίπεδο.

Η κυπριακή αποστολή τιμήθηκε δεόντως

από τους συναδέλφους του ΕΣΝΕ με την

παραχώρηση αναμνηστικών δώρων, με ειδική

αναφορά στην παρουσία των Κυπρίων στο

συνέδριο και με την εμπλοκή του προέδρου

του ΠΑΣΥΝΜ στην απονομή βραβείων στις

καλύτερες εργασίες του συνεδρίου.

Συνδικαλιστική Δραστηριότητα

Παράλληλα με τις εργασίες του συνε-

δρίου, κλιμάκιο αποτελούμενο από μέλη του

Δ.Σ. του κλάδου Γενικής Νοσηλευτικής της

ΠΑ.ΣΥ.Δ.Υ (Γ. Φλουρέντζο - Πρόεδρο, Π.

Αργυρίδη - Αντιπρόεδρο, Γ. Ζάκο και Α.

Ερμογένους - μέλη), συναντήθηκε με τον

πρόεδρο και το γραμματέα (Ρ. Ρι- ζόπουλο

και Τ. Πατηνέα) της Πανελλήνιας

Συνδικαλιστικής Ομοσπονδίας Νοσηλευ-

τικού Προσωπικού (ΠΑ.Σ.Ο.ΝΟ.Π.). Στη συ-




Vol 7, No 2

Λεοντίου Ιωάννης

Πρόεδρος ΠΑΣΥΝΜ

Αργυρίδης Πρόδρομος Αντιπρόεδρος Κλάδου

Γενικής Νοσηλευτικής ΠΑΣΥΔΥ

νάντηση που πραγματοποιήθηκε στις 10

Μαΐου έγινε αλληλογνωριμία των παρευ-

ρισκομένων και αλληλοενημέρωση για τον

τρόπο λειτουργίας και δράσης των δύο

συνδικαλιστικών φορέων και για τη δομή των

δύο σωμάτων.

Ακολούθησε συζήτηση με επίκεντρο τα

κυριότερα προβλήματα που απασχολούν

τους δύο φορείς. Από τη πλευρά της Κυ-

πριακής αποστολής τονίστηκε η ανησυχία

του νοσηλευτικού προσωπικού ως προς την

εφαρμογή του Γενικού Σχεδίου Υγείας και

ιδιαίτερα για το επιχείρημα για την αυ-

τονόμηση των κρατικών νοσηλευτηρίων. Για

το θέμα αυτό ζητήθηκε πληροφόρηση από

τους Ελλαδίτες συναδέλφους ως προς τις

εμπειρίες που έχουν. Δόθηκε υπόσχεση για

αποστολή έντυπου υλικού που αφορά το

θέμα ώστε να ενισχυθεί ο κλάδος γενικής

νοσηλευτικής με στοιχεία που θα βοηθήσουν

στις τοποθετήσεις του.

Από Ελλαδικής πλευράς ζητήθηκε ενη-

μέρωση για τον τρόπο της εκαιδευτικής

αναβάθμισης που έγινε για το νοσηλευτικό

προσωπικό της Κύπρου με τη διετή επι-

πρόσθετη εκπαίδευση που κατέληξε στην

απόκτηση προσόντων γενικής νοσηλευτικής

και εγγραφή στο μητρώο 1ου επιπέδου. Για

το θέμα αυτό έγινε μια κατ' αρχή ενημέρωση

και αναμένεται η αποστολή γραπτού

σχετικού σημειώματος ώσε να μπορούν οι

συνάδελφοι της Ελλάδας να το

χρησιμοποιήσουν για ενίσχυση του αι-

τήματος τους για αναβάθμιση του πτυχίου

διετούς εκπαίδευσης. Τελειώνοντας την

συνάντηση οι δύο φορείς συμφώνησαν ότι θα

συνεχίσουν το διάλογο σε μόνιμη βάση και

συμφωνήθηκε επίσης ανταλλαγή επισκέψεων

για περαιτέρω σύσφιξη σχέσεων.




Vol 7, No 2

Παγκΰπριο τουρνουά μίνι ποδοσφαίρου (Futsal) Νοσηλευτών

«Οι Νοσηλευτές αγωνίζονται για τη ζωή»

Με την ευκαιρία της παγκόσμιας μέρας

κατά των ναρκωτικών (26 Ιουνίου), ο Πα-

γκύπριος Σύνδεσμος Νοσευτών και Μαιών

(ΠΑΣΥΝΜ) διοργάνωσε και αθλοθέτησε το

πρώτο Παγκύπριο τουρνουά futsal Νοση-

λευτών. Το τουρνουά πραγματοποιήθηκε

την Κυριακή 25 Ιουνίου 2006 με σύνθημα

«Αγωνίζομαι για τη ζωή». Στο τουρνουά

έλαβαν μέρος 12 ομάδες παγκύπρια απο-

τελούμενες από νοσηλευτές, επισκέπτες

υγείας, φοιτητές νοσηλευτικής σχολής κα-

θώς επίσης και άτομα που βρίσκονται σε

στάδιο απεξάρτησης από εξαρτησιογόνες

ουσίες.

Νοσηλευτές, επισκέπτες υγείας και φοι-

τητές αγωνίστηκαν για τη ζωή με ένα δια-

φορετικό τρόπο και σε ένα αγώνα μακριά

από τον αγώνα που κάνουν καθημερινά μέσα

στα νοσηλευτικά ιδρύματα. Με τον τρόπο

αυτό οι νοσηλευτές έδειξαν ότι βρίσκονται

πάντοτε κοντά στο συνάνθρωπο τους

έτοιμοι να συμβάλουν στη διατήρηση της

υγείας και της ζωής με τρόπους πέραν των

νοσηλευτικών διεργασιών.

Την όλη εκδήλωση υποστήριξαν τα γή-

πεδα μίνι ποδοσφαίρου Nuevo Cambo και

ο σύνδεσμος διαιτητών Κύπρου ο οποίος

πρόσφερε αφιλοκερδώς τους διαιτητές του

τουρνουά.

Ο ΠΑΣΥΝΜ προσέφερε όλα τα έσοδα

του τουρνουά από τις συμμετοχές των ομά-

δων μαζί με το χρηματικό ποσό των £300 για

ενίσχυση των προσπαθειών των συ-

νανθρώπων μας στις Μονάδες Θεραπείας

και Αποκατάστασης.

Πρωταθλήτρια ομάδα του τουρνουά

αναδείχθηκε η ομάδα του Γ.Ν. Λευκωσίας η

οποία κέρδισε σε τελικό αγώνα την ομάδα

του Γ.Ν. Αμμοχώστου. Την πρωταθλήτρια

ομάδα αποτελούσαν οι: Παναγιώτης Πα-

ντελή, Λεύκος Τούμπα, Χρίστος Τσεκκού-

ρας, Μάριος Αγγελίδης, Μιχάλης Μάσσιας,

Νίκος Χαριλάου, Ανδρέας Ανδρέου και Χρυ-

σόστομος Χρυσοστόμου.

Η όλη διοργάνωση στέφθηκε με απόλυτη

επιτυχία. Οι νοσηλευτές θα συνεχίσουν να

αγωνίζονται και να στηρίζουν με κάθε τρόπο

στο συνάνθρωπο και είμαστε σίγουροι ότι θα

ακολουθήσουν και άλλες παρόμοιες

εκδηλώσεις προσφοράς.

Φωτογραφικά στιγμιότυπα από την εκδήλωση




Vol 7, No 2

Παντελή Παναγιώτης Μέλος Εκδοτικής Επιτροπής

Ετήσια Χοροεσπερίδα Κλάδου Νοσηλευτικού Προσωπικού

Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας και Ταμείου Αρωγής

και Ευημερίας Προσωπικού Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας

Όπως κάθε χρόνο έτσι και φέτος, πραγ-

ματοποιήθηκε η ετήσια χοροεσπερίδα μας

στο Λαϊκή Σπόρτιγκ Κλαπ στις 22 Ιουνίου

2006.

Ο χορός τελούσε υπό την αιγίδα του

Αναπληρωτή Διευθυντή των Υπηρεσιών

Ψυχικής Υγείας Δρ. Ευάγγελου Αναστασίου.

Παρευρέθησαν και απηύθηναν σύντομο

χαιρετισμό ο Γενικός Διευθυντής του

Υπουργείου Υγείας κος Σωτήρης Σωτηρίου,

ο πρώην Διευθυντής των Υπηρεσιών Ψυχι-

κής Υγείας, Δρ. Ανδρέας Δημητρίου, η

Προϊστάμενη της Νοσηλευτικής Υπηρεσίας

κα Αγγελική Ταπακούδη και εκ μέρους της

Γραμματείας του ΠΑ.ΣΥ.Ν.Μ ο Πρόεδρος

του συνάδελφος κος Ιωάννης Λεοντίου.

Επίσης τίμησαν το χορό μας με την

παρουσία τους και ο Γενικός Γραμματέας

της ΠΑ.ΣΥ.Δ.Υ κος Γλαύκος Χ"Πέ- τρου και

η συνάδελφος κα Ζώγια Αντωνίου εκ μέρους

του Συμβουλίου Νοσηλευτικής και

Μαιευτικής.

Στο χορό παρευρέθησαν και αρκετά μέλη

μας με τις οικογένειες τους.

Πέραν του ψυχαγωγικού χαρακτήρα ο

χορός γίνεται για να τιμούνται και όσοι

αφυπηρετούν ή αποχωρούν από τις Υπη-

ρεσίες μας.

Για τον χρόνο που πέρασε έχουν αφυ-

πηρετήσει ή απεχώρησαν οι πιο κάτω:

1. Δρ. Ανδρέας Δημητρίου

Διευθυντής Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας

2. Στέλλα Κυριακίδου

Ψυχολόγος λόγω εκλογής της

στο Κοινοβούλιο

3. Χρίστος Ασπρης

Λειτουργός Εκπαίδευσης στη

Νοσηλευτική Σχολή

4. Αμβρόσιος Παυλικκάς

Ανώτερος Νοσηλευτικός Λειτουργός

5. Κυριάκος Ξυρίχης

Νοσηλευτής

6. Ανδρούλλα Σάββα

Νοσηλεύτρια

7. Χρυστάλλα Παττανικολάου

Νοσηλεύτρια

Φωτογραφικά στιγμιότυπα από την εκδήλωση



Vol 7, No 2

Ησαΐας Γεώργιος Πρόεδρος Ταμείου Αρωγής και Ευημερίας Προσωπικού Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας.

14th Meeting of the Mediterreanean Council

for Burns & Fire Disasters

Ευσταθίου Γιώργος

Νοσηλ. λειτουργός, τμήμα πλαστικής

και εγκαυμάτων, NAM III λευκωσία

Πτυχιούχος Νοσηλευτικής Πανεπιστημίου Αθηνών

MSc Health Studies

Το 14ο συνέδριο του Mediterranean

Council for Burns & Fire Disasters (MBC)

διεξήχθει με επιτυχία φέτος στην κοσμο-

πολίτικη πόλη της Καζαμπλάνκα του Μαρόκο

από τις 18 έως 20 Μαΐου 2006. Το MBC είναι

ένα συμβούλιο στο οποίο συμμετέχουν όλες

οι μεσογειακές χώρες και το οποίο αποτελεί

όργανο ανταλλαγής γνώσεων, εμπειριών και

πληροφοριών που σχετίζονται με τον κλάδο

των εγκαυμάτων. Το MBC συνεργάζεται με

την παγκόσμια οργάνωση υγείας στο θέμα

της πρόληψης των εγκαυμάτων και αποτελεί

συμβουλευτικό όργανο της. Το πιο πάνω

συνέδριο λαμβάνει χώρα κάθε δύο χρόνια σε

μια από τις χώρες μέλη του MBC. Η Κύπρος

είχε διοργανώσει το συνέδριο το 2004, ενώ η

επόμενη συνάντηση θα γίνει το 2008 στην

Ελλάδα.

Στη συνάντηση της Καζαμπλάνκα πα-

ρουσιάστηκαν από τους ομιλητές ενδια-

φέροντα θέματα. Οι σύνεδροι ενημερώθηκαν

για τις νέες μεθόδους αντιμετώπισης της

άμεσης μετεγκαυματικής περιόδου καθώς

και για τις σύγχρονες αντιλήψεις στον τομέα

της επανορθωτικής χειρουργικής σε

εγκαυματίες. Έγιναν ακόμα εισηγήσεις πάνω

στο θέμα του σχεδιασμού κυβερνητικής

πολιτικής για την πρόληψη

και αντιμετώπιση των εγκαυμάτων, στο θέμα

της πρόληψης της μετάδοσης νο-

σοκομειακών λοιμώξεων στις μονάδες

εγκαυμάτων καθώς και στο θέμα της πρό-

ληψης του ηλιακού εγκαύματος. Αριθμός

ελεύθερων και αναρτημένων ανακοινώσεων

κάλυψε ένα ευρύ φάσμα του τομέα των

εγκαυμάτων.

Η Κύπρος συμμετείχε με δύο γιατρούς

και τέσσερις νοσηλευτές στις εργασίες του

συνεδρίου. Από την κυπριακή ομάδα

παρουσιάστηκαν τέσσερις εισηγήσεις οι

οποίοι έλαβαν εγκωμιαστικά σχόλια. Είναι

γεγονός ότι ο επίτιμος πρόεδρος του Μ BC

Dr Gunn συνεχάρειτην κυπριακή αποστολή

για την άρτια παρουσία της στο συνέδριο

αναφέροντας ότι η Κύπρος - παρά το μικρό

της μέγεθος - παρουσίασε ένα αριθμό

εργασιών υψηλού επιπέδου.

Η κυπριακή αποστολή επέστρεψε στην

Κύπρο με τις καλύτερες εντυπώσεις και με

νέες εμπειρίες και γνώσεις τις οποίες κα-

λείται τώρα να εφαρμόσει στον κλινικό χώρο

προς βελτίωση ακόμα περισσότερο της

παρεχόμενης ποιότητας νοσηλείας στο

χώρο της εγκαυματικής νόσου.




Vol 7, No 2

Οδηγίες για τους συγγραφείς

Τα Κυπριακά Νοσηλευτικά Χρονικά αποτελούν την περιοδική έκδοση του Παγκύπριου Συνδέσμου Νοσηλευτών και Μαιών με θεμελιώδη στόχο

την προαγωγή της Νοσηλευτικής και Μαιευτικής Επιστήμης στη Κύπρο. Παράλληλα με τον στόχο αυτό, η έκδοση του περιοδικού αποκτά

προεκτάσεις που άπτονται της δημιουργίας ενός ισχυρού εκφραστικού οργάνου, μέσου επικοινωνίας, ενημέρωσης και συνεχούς

επιμόρφωσης. Οι εισηγήσεις εργασιών για δημοσίευση καλωσορίζονται και συμβάλουν τα μέγιστα προς την πραγμάτωση των πιο πάνω

στόχων.

Οι πιο κάτω οδηγίες αποτελούν ένα κράμα στοιχείων από τη διεθνή περιοδικογραφεία, στενά συνηφασμένο με τα Κυπριακά Νοσηλευτικά και

Μαιευτικά δεδομένα και αποσκοπούν στη προαγωγή και διατήρηση υψηλών εκδοτικών επιπέδων. Η επιστημονική υπόσταση, η επιμελής

παρουσίαση, η ομογένεια και η ομοιομορφία των δημοσιεύσεων σε κάθε έκδοση, αποτελούν τον ακρογωνιαίο λίθο για την επίτευξη τέτοιων

επιπέδων. Ως εκ τούτου, η αφομοίωση των εισηγήσεων ανάλογα με τα πιο κάτω, αποτελεί την πρωταρχική προϋπόθεση για δημοσίευση.

ΟΔΗΓΙΕΣ ΔΑΚΤΥΛΟΓΡΑΦΗΣΗΣ ΚΑΙ ΑΠΟΣΤΟΛΗΣ

>- Οι εργασίες ταχυδρομούνται σε τρία αντίτυπα και σε ψηφιακή μορφή με συνοδεία του σχετικού εντύπου αλληλογραφίας, στη

διεύθυνση αλληλογραφίας του περιοδικού όπως αυτή αναφέρεται στο τέλος των Οδηγιών για συγγραφείς,

>- Οι εργασίες δυνατόν να παραδοθούν και διό χειρός σε οποιονδήποτε από τα μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου του

ΠΑΣΥΝΜ, της Εκδοτικής Επιτροπής και των τοπικών επιτροπών.

>- Οι εργασίες υποβάλλονται σε γραμματοσειρά No. 12, με διπλό διάστημα και περιθώρια 3 εκατοστών. Οι επικεφαλίδες

μέσα στο κείμενο αναγράφονται σε ξεχωριστή γραμμή με bold γραμματοσειρά.

>- Η πρώτη σελίδα της υποβολής περιλαμβάνει τα ακόλουθα:

- τον τίτλο της εργασίας και το όριο των λέξεων

- το /τα ονοματεπώνυμο/α του/των συγγραφέα/ων.

- επαγγελματικός τίτλος, χώρος εργασίας και ακαδημαϊκά προσόντα

>- Τα στοιχεία του συγγραφέα να μην αναγράφονται στις σελίδες του άρθρου.

>- Οι Συντομογραφίες που παραθέτονται στο κείμενο πρέπει να αναγράφονται ολογράφως κατά το σημείο της πρώτης

αναφοράς τους.

>- Η τοποθέτηση φωτογραφιών, πινάκων, διαγραμμάτων και γραφικών παραστάσεων παρεμβάλλεται μέσα στο κείμενο

και στο σημείο αναφοράς τους. Η χρησιμοποίηση των πιο πάνω από πρωταρχικές πηγές προϋποθέτει την πλήρη ανα-

φορά στην πηγή. Η χρήση παραρτημάτων πρέπει να αποφεύγεται για την αξιόπιστη και αυθεντική απόδοση της ερ-

γασίας στο τυπογραφείο.

>- Οι βιβλιογραφική αναφορά παρατίθεται με τη χρήση του Συστήματος Harvard όπως αυτό περιγράφεται στο σχετικό

κεφάλαιο.

>- Οι δημοσιεύσεις ταξινομούνται ανάλογα με το θέμα και το τρόπο ανάπτυξης του θέματος σε ποικίλα είδη και κατη-

γορίες. Προσδιορίστε το είδος της υποβολής σας στο σχετικό έντυπο αλληλογραφίας.

>- Οι συγγραφείς θα ενημερώνονται γραπτώς από την Εκδοτική επιτροπή για την οποιανδήποτε κατάληξη της εργασίας

τους.

ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΚΑΙ ΕΙΔΗ ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗΣ

1. Ερευνητικες εργασίες

Οι εργασίες αυτές περιλαμβάνουν όλα τα είδη Έρευνας και Στατιστικής. Η δημοσίευσης τέτοιων εργασιών προϋποθέτει

την αυστηρή τήρηση των πρωτοκόλλων συγγραφής τους και παράθεση όλων των παραμέτρων σύστασης ανάλογα με το

είδος τους. Οι παράμετροι αυτοί είναι:

> Περιλήψεις (Ελληνική και Αγγλική)

> Εισαγωγή

> Στόχος και σκοπός της ερευνητικής εργασίας

> Φιλοσοφικό, Επιστημονικό, Θεωρητικό υπόβαθρο

> Παράθεση βιβλιογραφικής αναφοράς (βιβλιογραφικές παραπομπές και Βιβλιογραφία)

> Τήρηση Δεοντολογικών αρχών

> Περιγραφή και τεκμηρίωση της Μεθοδολογίας

> Ακρίβεια και πληρότητα Στατιστικής ανάλυσης αποτελεσμάτων

> Παρουσίαση πινάκων με ραβδόγραμμα, ιστόγραμμα μόνο

> Συζήτηση και κριτική ανάλυση

> Τεκμηρίωση πορισμάτων ή συμπερασμάτων

> Χρήση και παρουσίαση πινάκων, διαγραμμάτων και γραφικών παραστάσεων

> Στοιχειοθέτηση προοπτικών και περιορισμών της έρευνας

> Όριο λέξεων: 2000-5000

2. Βιβλιογραφική ανασκόπηση

Η εργασία αυτή, κατά πλειοψηφία, περιλαμβάνει την κριτική ανάλυση και συζήτηση βιβλιογραφικών δεδομένων σε συγκε-

κριμένο θέμα. Οι εργασίες αυτές δύνανται να επιμεληθούν από ένα έως δύο συγγραφείς. Οι συγγραφείς αναμένονται όπως

παραθέσουν και συζητήσουν την τοποθέτηση τους επί του θέματος. Η παράθεση Βιβλιογραφικών αναφορών θεωρείται

απαραίτητη. (Όριο λέξεων: 2000-5000). 3. Μελέτη περίπτωσης (Περιστασιακή μελέτη)

Η μελέτη περίπτωσης αφορά την παρουσίαση συγκεκριμένου περιστατικού ασθενούς/ατόμου μέσα στα πλαίσια της Ολι-

στικής Νοσηλευτικής και Μαιευτικής προσέγγισης. Παράλληλα, η μελέτη επενδύεται με παράθεση, κριτική ανάλυση και

συζήτηση της σχετικής βιβλιογραφίας. Η δημοσίευση τέτοιου είδους εργασίας προϋποθέτει τη διαφύλαξη της ταυτότητας

και την ενυπόγραφη συγκατάθεση του υπό μελέτη ατόμου. Οι μελέτες περιπτώσεων αποτελούν πολύτιμη πηγή κλινικών

εμπειριών και αποδίδουν καινούργιες προοπτικές και διαστάσεις στη Νοσηλευτική. Οι περισσότερες από αυτές ασχολού-

νται με τη χρήση πρωτότυπων και νέων μεθόδων παροχής φροντίδας. Η παράθεση Βιβλιογραφικών αναφορών θεωρείται

απαραίτητη. (Όριο λέξεων: 2000-4000).




Vol 7, No 2

4. Επίκαιρο θέμα

Η εργασία του είδους αυτού ασχολείται με την περιγραφική παρουσίαση θέματος που κατά συγκεκριμένες χρονικές περιόδους, περιστασιακά ή διαχρονικά, σε εγχώρια ή παγκόσμια εμβέλεια, απασχολεί τη Νοσηλευτική, τη Μαιευτική και την Υγεία γενικότερα. Οι συγγραφείς αναμένονται να αποδώσουν απόψεις, σχόλια και εισηγήσεις επί του θέματος. Οι Βιβλιογραφικές παραπομπές είναι προαιρετικές. Αντίθετα, η παράθεση της σχετικής βιβλιογραφίας θεωρείται απαραίτητη, ενισχύειτο κύρος της εργασίας και καθοδηγεί τους αναγνώστες σε περαιτέρω μελέτη του θέματος (Όριο λέξεων: μέχρι 2000).

5. Επιστολή προς τη Σύνταξη

Οι επιστολές προς τη Σύνταξη αποτελούν το μέσο ενεργητικής συμμετοχής του συνδρομητή. Οι επιστολές αυτές δύνανται να περιλαμβάνουν σχόλια, κριτική, απόψεις και εισηγήσεις εφ' όλης της ύλης που αφορά την έκδοση του περιοδικού. Επιπρόσθετα, παρέχεται η ευκαιρία στο συνδρομητή να κάνει αναφορά σε θέματα κοινού Νοσηλευτικού και Μαιευτικού ενδιαφέροντος. Οι επιστολές προς τη Σύνταξη είναι σύντομες και περιεκτικές. (Όριο λέξεων: μέχρι 500/ολοσέλιδο Α4).

6. Νομοθεσία

Η υφιστάμενη ή νεοσυσταθείσα Νομοθεσία που αφορά άμεσα τη Νοσηλευτική και Μαιευτική σε όλες τις διαστάσεις τους, συγκαταλέγεται στο είδος μιας τέτοιας δημοσίευσης. Η κείμενη Νομοθεσία που διέπει την Νοσηλευτική και Μαιευτική στην Κύπρο, όσο και οι Νομοθετικές ντιρεκτίβες των διεθνών και Ευρωπαϊκών σωμάτων και φορέων της Νοσηλευτικής και Μαιευτικής σωμάτων και φορέων γίνονται αποδεκτές. Οι δημοσιεύσεις αυτές αποτελούν το σημαντικότερο πεδίο ενημέρωσης και κατάρτισης των Κυπρίων Νοσηλευτών και Μαιών στα ενχώρια και διεθνή Νοσηλευτικά και Μαιευτικά δρώμενα.

7. Ανταπόκριση

Η ανταπόκριση ασχολείται με την περιγραφή οποιουδήποτε Νοσηλευτικής και Μαιευτικής φύσεως ή άλλου συναφούς με τη Νοσηλευτική συνεδρίου, σεμιναρίου, ημερίδας, συζήτησης και εκδήλωσης ή δραστηριότητας στην Κύπρο και το εξωτερικό. Η παρουσίαση των συμπερασμάτων και των πορισμάτων θεωρείται απαραίτητη. (Όριο λέξεων: μέχρι 2000).

8. Ανακοίνωση

Η διοργάνωση οποιουδήποτε Νοσηλευτικής και Μαιευτικής φύσεως ή άλλου συναφούς με τη Νοσηλευτική και Μαιευτική συνεδρίου, σεμιναρίου, ημερίδας, συζήτησης, εκδήλωσης ή δραστηριότητας, στην Κύπρο και το εξωτερικό, δύναται να ανακοινωθεί μέσα από τις στήλες του περιοδικού. Η έγκαιρη αποστολή του κειμένου στην Εκδοτική επιτροπή θεωρείται αναγκαία. (Όριο λέξεων: μέχρι 500/ολοσέλιδο Α4).

9. Ειδικά άρθρα

Τα άρθρα αυτά, κατά αποκλειστικότητα, αφορούν πληροφορίες για τη Δημόσια Υγεία και τη παροχή των υπηρεσιών της. Η συμβολή τέτοιων δημοσιεύσεων θεωρείται ζωτικής σημασίας για την απόδοση κοινών στόχων και την ενδυνάμωση της αγαστής συνεργασίας των λοιπών επαγγελμάτων υγείας με τη Νοσηλευτική και τη Μαιευτική. (Όριο λέξεων: 2000-4000)

10. Ελεύθερες Δημοσιεύσεις

Η κατηγορία αυτή συγκατελέγει οτιδήποτε δύναται να δημοσιευτεί στις στήλες του περιοδικού και δεν εμπίπτει σε κανένα από τα πιο πάνω είδη δημοσιεύσεων. Η ελεύθερη δημοσίευση περιλαμβάνει κατ' εξοχή θέματα κοινού ενδιαφέροντος, άμεσα συνδεδεμένα με τις πτυχές της Νοσηλευτικής και της Υγείας γενικότερα. (Όριο λέξεων: μέχρι 1000/ολοσέλιδο Α4)

ΓΛΏΣΣΑ ΚΑΙ ΕΚΤΑΣΗ

Η Ελληνική αποτελεί τη γλώσσα επιλογής για την υποβολή των κειμένων προς δημοσίευση. Τα κείμενα υποβάλλονται στη δημοτική, με μονοτονικό σύστημα και διακρίνονται για τη γλωσσική τους ομοιομορφία. Η ορθογραφία, η ορθή σύνταξη και έκφραση θεωρούνται απαραίτητα στοιχεία.

Η έκταση του ορίου των λέξεων διακυμαίνεται ανάλογα με το είδος και την κατηγορία που συγκαταλέγεται η εισήγηση. Η έκταση

εκάστου είδους αναφέρεται στο κεφάλαιο περιγραφής των διαφόρων τύπων εισηγήσεων.

Η χρήση της Αγγλικής δύναται να υιοθετηθεί σε εξαιρετικά ιδιάζουσες περιπτώσεις.

ΤΙΤΛΟΣ

Ο τίτλος κατά κανόνα είναι σύντομος και περιεκτικός. Οι λέξεις ευρετηριασμού (λέξεις-κλειδιά) που αφορούν το περιεχόμενο παραθέτονται κατά την κρίση του/των συγγραφέα/ων και αποσκοπούν στην εύκολη επισήμανση της εργασίας από ερευνητές βιβλιογραφίας του θέματος της.

Η παρουσίαση του τίτλου τόσο στην Ελληνική όσο και στην Αγγλική γλώσσα θεωρείται απαραίτητη λόγω της προβολής του περιοδικού στο διαδίκτυο.

ΠΕΡΙΛΗΨΕΙΣ

Ο στόχος, η κεντρική ιδέα, τα υλικά, οι μέθοδοι και τα αποτελέσματα της εργασάις συνοψίζονται στη περίληψη. Η χρήση βιβλιογραφικών παραπομπών και συντομογραφιών αποφεύγεται στο κείμενο της περίληψης. Η περίληψη Ερευνητικής εργασίας περιλαμβάνει όλες τις παραμέτρους ης, όπως αυτές αναφέρονται στο κεφάλαιο περιγραφής της.

Η παρουσίαση της περίληψης τόσο στην Ελληνική όσο και στην Αγγλική γλώσσα (Abstract) θεωρείται απαραίτητη λόγω της προβολής του περιοδικού στο διαδίκτυο. Με τον τρόπο αυτό, παρέχεται η δυνατότητα πρόσβασης και χρήσης της εργασίας για σκοπούς βιβλιογραφικής παραπομπής από αναγνώστες του διεθνή χώρου.

Το όριο των λέξεων εκάστης διακυμαίνεται ανάλογα με το είδος της εργασίας.

• Ερευνητική εργασία, Βιβλιογραφική ανασκόπηση και Περιστασιακή μελέτη.

Έκταση περιλήψεων: 100-200 λέξεις έκαστη.

• Επίκαιρο θέμα και Ειδικά άρθρα: μέχρι 100 λέξεις έκαστη.

• Επιστολή προς τη Σύνταξη, Νομοθεσία και Ανταπόκριση: Χωρίς περιλήψεις

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Η εισαγωγή αποτελεί πρωταρχικό και απαραίτητο στοιχείο εργασίας. Ο σκοπός και ο τρόπος ανάλυσης του αντικειμένου της εργασίας παραθέτονται στην εισαγωγή, προσανατολίζουν και κατευθύνουν τον αναγνώστη στο κυρίως κείμενο της.




Vol 7, No 2

ΚΥΡΙΩΣ ΚΕΙΜΕΝΟ

Το κυρίως κείμενο περιλαμβάνει τη λεπτομερή ανάπτυξη του θέματος με ακρίβεια και λογική συνοχή. Η ανάλυση των διαστάσεων και

προεκτάσεων του θέματος, η παράθεση, η τεκμηρίωση και η συζήτηση της βιβλιογραφίας και της βιβλιογραφικής παραπομπής, η

παρεμβολή των απόψεων και εισηγήσεων του/των συγγραφέα/ων αποτελούν τα θεμελιώδη στοιχεία του κυρίως κειμένου.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Ο επίλογος, σαν τελευταίο μέρος της εργασίας, αποτελεί λακωνική ανακεφαλαίωση της. Τα πορίσματα και συμπεράσματα της

εργασίας παραθέτονται στο μέρος αυτό και αποδίδουν τις τυχόν ανεξερεύνητες προεκτάσεις και προοπτικές του θέματος.

Ανάλυση Συστήματος Βιβλιογραφικών αναφορών

Η περιγραφική ανάλυση των Βιβλιογραφικών αναφορών με το σύστημα Harvard επιμελήθηκε από τον συνάδελφο κο Αντωνάκη

Ανδρέου και εγκρίθηκε από την Εκδοτική επιτροπή του περιοδικού για υιοθέτηση και αφομοίωση της στις Οδηγίες για τους

συγγραφείς.

Βιβλιογραφικές αναφορές - Σύστημα Harvard

Αντωνάκης Ανδρέου Ανώτερος Λειτουργός Εκπαίδευσης - Νοσηλευτική Σχολή SRN, CCN, RNT, BSc (Hons) Nurse Education

To σύστημα Harvard, γνωστό και ως η μέθοδος του «Πανεπιστημίου Harvard» ή η μέθοδος του Αλφαβητικού βιβλιογραφικού καταλόγου,

είναι ένας τρόπος βιβλιογραφικής αναφοράς και τεκμηρίωσης που είναι αποδεκτός από πολλά εκπαιδευτικά ιδρύματα για τη συγγραφή

επιστημονικών εργασιών.

Η εφαρμογή του συστήματος Harvard, όπως και κάθε άλλου τρόπου βιβλιογραφικής αναφοράς, διέπεται από ορισμένες αρχές που πρέπει

να τηρούνται ομοιόμορφα κατά τη συγγραφή μιας επιστημονικής εργασίας.

Για τη συγγραφή μιας επιστημονικής εργασίας, ο συγγραφέας είναι φυσικό να χρησιμοποιεί πληροφορίες από γραπτά άλλων όπως βιβλία,

άρθρα από περιοδικά και μελέτες συναφείς προς το θέμα του για να διαμορφώσει και να τεκμηριώσει τις απόψεις του. Όμως, από

επιστημονική δεοντολογία και εντιμότητα οφείλει να σέβεται τις βιβλιογραφικές πηγές, να δηλώνει τα στοιχεία της ταυτότητας των μέσα στο

κείμενο και να αναφέρει με ακρίβεια όλα τα βιβλιογραφικά στοιχεία στο τέλος της μελέτης του. Έτσι, ο αναγνώστης θα μπορεί, αν το θελήσει,

να εντοπίσει την αρχική πηγή και να πάρει περισσότερα στοιχεία. Οποιαδήποτε ελλιπής αναφορά στη βιβλιογραφία «είναι στοιχείο που

επιβεβαιώνει την αδικαιολόγητη αδιαφορία του συγγραφέα» (Παπαναστασίου, 1996:216), ενώ τυχόν παράλειψη του να δηλώσει την πηγή

κάθε πληροφορίας που έχει συμπεριλάβει στην εργασία του θεωρείται ασυγχώρητο λάθος από την ακαδημαϊκή-επιστημονική κοινότητα και

μπορεί να στοιχειοθετήσει το αδίκημα της λογοκλοπής και της σκόπιμης οικειοποίησης ξένης πνευματικής ιδιοκτησίας (Παρασκευοπούλου,

1993).

Στο σύστημα Harvard ο τίτλος της μελέτης γράφεται με μικρά ή κεφαλαία γράμματα και υπογραμμίζεται ή γράφεται με κυρτά (italics) ή

χοντρά (bold) στοιχεία. Οι αναφορές σε βιβλιογραφικές πηγές που αναφέρονται μέσα στο κείμενο παρουσιάζονται με αλφαβητική σειρά στο

τέλος της μελέτης υπό τον τίτλο Βιβλιογραφικές Παραπομπές. Άλλες πηγές που δεν αναφέρονται, αλλά είναι σχετικές με το θέμα και

προτείνονται για μελέτη, παρουσιάζονται υπό τον τίτλο Βιβλιογραφία.

Η καταχώρηση βιβλιογραφικών αναφορών μέσα στο κείμενο, στις βιβλιογραφικές παραπομπές και στη βιβλιογραφία γίνεται ως

ακολούθως:- I. Μέσα στο κείμενο

Ότι παρατίθεται χωρίς παράφραση (το αυτούσιο/το δάνειο απόσπασμα) γράφεται σε εισαγωγικά. Αν το δάνειο απόσπασμα είναι

σε έκταση μεγαλύτερο των πέντε σειρών τοποθετείται χωρίς εισαγωγικά σε ξεχωριστή παράγραφο με μεγαλύτερο περιθώριο στα

αριστερά (Παρασκευοπούλου, 1993:187).

Αν οι συγγραφείς ή οι επιμελητές έκδοσης είναι περισσότεροι από δύο δίνονται όλα τα επώνυμα τη πρώτη φορά που εμφανίζεται

η παραπομπή και από την επόμενη φορά δίνονται τα στοιχεία μόνον του πρώτου συγγραφέα ή επιμελητή έκδοσης και ακολουθεί η

λατινική φράση et.al. ή η συνώνυμη φράση και άλλοι.

Ο τρόπος καταχώρησης μιας αναφοράς μέσα στο κείμενο εξαρτάται από την παραπομπή στη βιβλιογραφική πηγή. Σε παραπομπή

σε συγκεκριμένο σημείο της βιβλιογραφικής πηγής ή όταν χρησιμοποιείται αυτούσιο απόσπασμα αναφέρεται η σελίδα της πηγής.

Παραδείγματα:· • Το 1999 ο Γαρδίκας (σελ. 35) επισημαίνει ότι... • On the topic of professional writing and referencing, as cited by Beard (1997), Cormack (1994:32-33) states: "When writing for

professional readership, writers invariably make reference to already published works".

• To επίπεδο συνείδησης είναι το σημαντικότερο στοιχείο αξιολόγησης του ασθενούς με κρανιοεγκεφαλική κάκωση" (Καζ- δάγλης,

1996:88).

Σε παραπομπή γενικά σε ολόκληρη την ύλη της βιβλιογραφικής πηγής δεν αναφέρεται η σελίδα της πηγής.

Παραδείγματα:·

• Σε μια πρόσφατη έρευνα οι Νεοφύτου και Κρόνος (1999) διαπίστωσαν ότι...

• Cormack (1994), as cited by Beard (1997), states that "when writing for a professional readership, writers invariably make reference

to already published works".




Vol 7, No 2

• Πιο πρόσφατες μελέτες (Αθηνή 1998; Ιωνά 1999; Ασπρής 2000) έδειξαν ότι....

Σε παραπομπή στο διαδίκτυο αναφέρεται το επώνυμο του συγγραφέα, το έτος δημοσίευσης σε παρένθεση και με

κόμμα, η σελίδα του URL που διαθέτει την πληροφορία και η ημερομηνία της πρόσβασης στο διαδίκτυο σε τετράγωνες

αγκύλες. Παραδείγματα:·

• Holland (1996), http://www [9 Ιουνίου 2001]

• http://www.tracheostomy.com/care.html [20 Ιουνίου 2001]

II. Στις Βιβλιογραφικές Παραπομπές και στη Βιβλιογραφία η καταχώρηση γίνεται με την ακόλουθη σειρά: -

Για Βιβλία

• Επώνυμο του συγγραφέα ή επιμελητή έκδοσης με κόμμα.

• Αρχικά του μικρού και του μεσαίου ονόματος του συγγραφέα ή επιμελητή έκδοσης με τελεία.

• Έτος έκδοσης σε παρένθεση.

• Τίτλος του βιβλίου υπογραμμισμένος ή με κυρτά (italics) ή με χοντρά (bold) στοιχεία και με τελεία (εφαρμόζεται η ίδια

επιλογή σε όλες τις καταχωρήσεις)

• Αριθμός έκδοσης (αν δεν είναι η πρώτη) και του τόμου (όταν υπάρχει) με τελεία.

• Πόλη έκδοσης με άνω και κάτω τελεία.

• Εκδοτικός οίκος ή η λέξη Αυτοέκδοση (αν ο εκδοτικός οίκος είναι άγνωστος) με τελεία.

Για Άρθρα από Περιοδικά

• Επώνυμο του συγγραφέα με κόμμα

• Αρχικά του μικρού και του μεσαίου ονόματος του συγγραφέα με τελεία

• Έτος δημοσίευσης σε παρένθεση

• Τίτλος του άρθρου με τελεία

• Όνομα του περιοδικού υπογραμμισμένο ή με κυρτά ή με χοντρά στοιχεία και με τελεία.

• Αριθμός τόμου του περιοδικού υπογραμμισμένος ή με κυρτά ή με χοντρά στοιχεία χωρίς σημείο στίξης

• Αριθμός τεύχους του περιοδικού σε παρένθεση και με κόμμα

• Όταν δεν υπάρχει αριθμός τόμου αναφέρεται ο αριθμός του τεύχους υπογραμμισμένος ή με κυρτά ή με χοντρά στοι-

χεία χωρίς παρένθεση και με τελεία

• Σελίδα/ες που καταλαμβάνει το άρθρο με τελεία.

Σε περίπτωση που γίνεται βιβλιογραφική αναφορά σε περισσότερα από ένα βιβλίο ή άρθρο από τον ίδιο συγγραφέα

και με το ίδιο έτος έκδοσης γράφεται ανάλογα το γράμμα α,β,γ, μετά το έτος έκδοσης.

Παραδείγματα καταχώρισης Βιβλίων και Κεφαλαίων από βιβλία

Ασκητοπούλου, Ε.Κ. (1991) Επείγουσα και εντατική ιατρική, Αθήνα: Ιατρικές Εκδόσεις Λίτσας

Foreman, Ρ (1998) Εισαγωγή στην εκπαιδευτική έρευνα. (Α. Χρυσοστόμου, επιμ. έκδ. και μετάφραση). Λευκωσία: Abe Press.

(Πρωτότυπη έκδοση, 1974). Glass, G. V., Peckham, P. D., & Sanders, J. (1980) Statistical methods in education. London: University Press.

Καζδόγλης, Κ. (1996) Νευροχειρουργική. Αθήνα: Επιστημονικές Εκδόσεις Παρισιάνου.

Orem, D.E. (1991) Nursing: concepts of practice. 4th ed. Louis: Mosby-Year Book.

Συγκούνας, Ε. και Φλώρος, I. (2000) Εγκεφαλικός θάνατος. Στου: Χαρ. Ρούσσου (επιμ. έκδ.). Εντατική Θεραπεία. 2η έκδ.

Αθήνα: Ιατρικές Εκδόσεις Π.Χ. Πασχαλίδης. Σελ. 1040-1045.

Ρούσσος, Χ. (επιμ. έκδ.) (2000) Εντατική θεραπεία. 2η έκδ. Αθήνα: Ιατρικές Εκδόσεις Π.Χ. Πασχαλίδης.

Παραδείγματα καταχώρισης Άρθρων από Περιοδικά και Εφημερίδες.

Ανδρέου, Α. (2001) Κυστική υδατιδική νόσος και πρόληψη. Κυπριακά Νοσηλευτικά Χρονικά, 2(1), 27-30.

Ιωσηφίδης, Α. Κ. και Κυριάκου, Β. (1989) Το κλίμα του σχολείου είναι παράγοντας που επηρεάζει την επίδοση των μαθη-

τών. Κυπριακή Παιδαγωγική Επιθεώρηση, 42. 82-105.

Johns, C. (1993) Professional supervision. Journal of nursing management, 21 (1), 9-18.

Nelson, S. G. (1998) Hydatid disease. Medicine International, 55. 2267-2269.

Παναγιώτου, Δ. (1999) Επίκαιρα θέματα. Ο Φιλελεύθερος, 4 Ιουνίου, σελ. 12.

Thompson, R. (1991a) A place in history. History Today, 24(3), 31.

Thompson. R. (1991b) Historical theory and real people. History Today, 24(6), 42-50.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ

Ελληνική

Παπαναστασίου, Κ. (1996) Μεθολογία εκπαιδευτικής έρευνας. Λευκωσία: Theopress Ltd.

Παρασκευοπούλου, Ι.Ν. (1993) Μεθολογία επιστημονικής έρευνας. Τόμος Β. Αθήνα: Έκδοση Συγγραφέα.

Αγγλική

Beard, S. (1997) A guide to the Harvard system of referencing. London: Anglia Polytechnic University libraries.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Ελληνική

θεοφιλίδη, Xp. (1990) Η Συγγραφή επιστημονικής εργασίας: από τη θεωρία στην πράξη. Λευκωσία: Theopress Ltd. Αγγλική

British Standards Institute. (1990) Recommendations for citing and referencing published material. BS5605 London: BSI.

Holland, M. (1996) Harvard system [on line], Poole: Bournemouth University. Available from:

http://www.boumemouth.ac.uk/using

the librarv/html/quide to citing internet sourc.html [Accessed 9 July 2001],

http://www.nene.ac.uk/lrs/lnformation/refword.html [Accessed 9 July 2001],




Vol 7, No 2




Vol 7, No 2




Vol 7, No 2

Documents

TOMO. 7 - TEYXO. 2 (Page 3) · Οργανισμοί-Βιβλιοθήκες ανά τεος * 2.00 ΛΚ ... που αφορο Øν στην συγγραφή και παρουσίαση