SPIS TRESuCI

1. Cel Sojuszu i jego fundamentalne zadania w dziedziniebezpieczenstwa 2

2. Sedno partnerstwa transatlantyckiego 6

3. Wzmacnianie zdolnosci obronnych 9

4. Zmieniajaca sie rola sił NATO 12

5. Poszerzanie strefy bezpieczenstwa dzieki roznym formompartnerstwa 16

6. Otwieranie sie Sojuszu na przyjecie nowych członkow 20

7. Budowanie nowych stosunkow z Rosja 22

8. Szczegolne partnerstwo z Ukraina 26

9. Dialog z panstwami w regionie Morza Srodziemnego 28

10. Utrzymywanie pokoju i zarzadzanie kryzysowe 30

11. Reagowanie na zagrozenia o charakterze cywilnym 34

12. Wspołpraca w dziedzinie nauki i ochrony srodowiska 36

13. Metody funkcjonowania NATO 40

14. Zmiany i ciagłosc 44

1

Cel Sojuszu i jego fundamentalne zadaniaw dziedzinie bezpieczenstwa

> 1

Podstawowym celem Sojuszu Połnocnoatlantyckiegojest strzezenie wolnosci i bezpieczenstwa wszystkichjego członkow w Europie i w Ameryce Połnocnej,zgodnie z zasadami Karty Narodow Zjednoczonych.W tym celu Sojusz wykorzystuje zarowno wpływypolityczne, jak i potencjał wojskowy, w zaleznosci odcharakteru wyzwan dla bezpieczenstwa, z jakimimusza sie mierzyc jego panstwa członkowskie. Wrazze zmiana srodowiska bezpieczenstwa, zmienił siesposob, w jaki Sojusz reaguje na te wyzwania. Sojusznadal utrzymuje stabilnosc w całym obszarze euroat-lantyckim i podlega ewolucji tak, aby mierzyc sie znowymi zagrozeniami, takimi jak terroryzm i innewyzwania dla bezpieczenstwa poza tradycyjnymobszarem odpowiedzialnosci NATO.

Organizacja Traktatu Połnocnoatlantyckiego (NATO)jest jedna z podstawowych struktur, w ramachktorych panstwa członkowskie Sojuszu realizujaswoje cele bezpieczenstwa. Sojusz jest miedzy-rzadowa organizacja, a jego panstwa członkowskiezachowuja pełna suwerennosc i niepodległosc. Jesttakze forum, na ktorym panstwa członkowskiekonsultuja sie wzajemnie i podejmuja decyzje wkwestiach wpływajacych na ich bezpieczenstwo.Struktury NATO ułatwiaja nieustanne konsultacje,koordynacje i wspołprace panstw członkowskich wkwestiach politycznych, wojskowych i gospodarczychoraz w innych aspektach bezpieczenstwa. Promujarowniez wspołprace w obszarach pozawojskowych,takich jak nauka, informacja, srodowisko naturalneoraz niesienie pomocy ofiarom katastrof.

W wyniku pieciu tur rozszerzania, do 12 panstwzałozycielskich NATO - Belgii, Danii, Francji,Holandii, Islandii, Kanady, Luksemburga, Norwegii,Portugalii, Stanow Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii iWłoch - dołaczyły Grecja i Turcja (1952), Niemcy(1955), Hiszpania (1982), Polska, Republika Czeska iWegry (1999) oraz - w najnowszej rundzie rozsze-rzenia - Bułgaria, Estonia, Litwa, Łotwa, Rumunia,Słowacja i Słowenia (2004).

Obrona zbiorowa

Sojusz działa według zasady, ze bezpieczenstwokazdego z panstw członkowskich jest uzaleznione odbezpieczenstwa ich wszystkich. Jezeli zagrozone jestbezpieczenstwo jednego z panstw członkowskich,

godzi to takze we wszystkich pozostałych. Wraz zpodpisaniem Traktatu Waszyngtonskiego - to jestdokumentu załozycielskiego NATO - kazde z panstwczłonkowskich zobowiazuje sie wzajemnie wobecpozostałych do przestrzegania tej zasady i od tejchwili wspolnie z nimi ponosi ryzyko i zobowiazania,jak rowniez korzysta z zalet wspolnego bezpie-czenstwa. Oznacza to rowniez, ze wiele z aspektowplanowania obronnego i przygotowan, ktorewczesniej były w wyłacznej gestii danego panstwa,staje sie przedmiotem wspolnej troski. Wspolnieponoszone sa rowniez koszty zwiazane z zapew-nieniem infrastruktury niezbednej do wspolnegoszkolenia i skutecznej wspołpracy sił zbrojnych.

Kazde z panstw członkowskich pozostaje niepod-ległe i ma prawo do suwerennych decyzji, jednakdzieki wspolnemu planowaniu oraz wspołuzytko-waniu srodkow, moga one cieszyc sie poziomembezpieczenstwa nieosiagalnym samodzielnie dlazadnego z nich. To własnie jest fundamentalnazasada wspołpracy w dziedzinie bezpieczenstwa wramach NATO.

Wiez transatlantycka

Podpisanie Traktatu Waszyngtonskiego w 1949 rokubyło wydarzeniem bez precedensu we wspoł-czesnych czasach. Traktat nie tylko zminimalizowałryzyko zewnetrznej agresji, ale takze stopniowospajał najwazniejsze panstwa europejskie, ktore wprzeszłosci czesto walczyły ze soba, co wykluczyłojakiekolwiek niebezpieczenstwo powtorzenia siekonfliktu zbrojnego pomiedzy nimi. Co wiecej,panstwa członkowskie miały uzaleznic sie od siebienawzajem, a poprzez wzajemna odpowiedzialnoscza bezpieczenstwo miały uzdolnic sie do skutecznejwspołpracy w wielu innych dziedzinach, poprawiajacprzez to swoj byt. Znaczenie Traktatu Waszyngtons-kiego szło nawet dalej. Powołał on do zyciapartnerstwo w dziedzinie bezpieczenstwa pomiedzyeuropejskimi członkami Sojuszu a Stanami Zjedno-czonymi i Kanada, tworzac stała wiez transatlantyckapomiedzy Europa i Ameryka Połnocna.

Transformacja NATO

Gdy w roku 1949 tworzono Sojusz, ZwiazekRadziecki był postrzegany jako podstawowe

2

zagrozenie dla wolnosci i niepodległosci EuropyZachodniej. Ideologia, cele polityczne i metodykomunizmu oraz jego potencjał wojskowy sprawiały,ze niezaleznie od rzeczywistych intencji ZwiazkuRadzieckiego, zaden rzad zachodni nie mogłpozwolic sobie na ignorowanie mozliwosci konfliktu.W rezultacie, od 1949 roku do konca lat 80. - wokresie nazywanym zimna wojna - podstawowymzadaniem Sojuszu było utrzymanie zdolnosciwojskowych wystarczajacych do obrony swoichpanstw członkowskich przed jakakolwiek formaagresji ze strony Zwiazku Radzieckiego i UkładuWarszawskiego. Stabilnosc - gwarantowana w tymokresie przez NATO - pomogła całej EuropieZachodniej odbudowac swoj byt po zakonczeniuII wojny swiatowej dzieki temu, ze niosła ze sobapewnosc i przewidywalnosc, ktore sa niezbedne dlarozwoju gospodarczego.

Polityka uzgodniona przez panstwa członkowskieNATO nieustannie ewoluowała wobec zmieniajacychsie warunkow strategicznych. Od zakonczenia zimnejwojny, polityka i struktury Sojuszu uległy fundamen-talnej transformacji odzwierciedlajacej przełomowezmiany warunkow politycznych i wojskowych wEuropie, a takze narodziny nowych zagrozen dlabezpieczenstwa. Dodatkowo, koncepcja obronyzostała poszerzona o dialog i praktyczna wspołprace

z panstwami spoza Sojuszu, co ma w optymalnysposob przyczyniac sie do wzmacniania bezpie-czenstwa euroatlantyckiego.

Obecnie NATO jest znacznie wiecej niz Sojuszemobronnym. Sojusz wyciagnał przyjazna dłon dobyłych wrogow, a obecnie pracuje nad budowa izachowaniem pokoju oraz bezpieczenstwa w całymobszarze euroatlantyckim. W tym celu Sojuszpodejmuje rosnaca liczbe zadan oraz obiera corazbardziej elastyczne, innowacyjne i pragmatycznepodejscie do rozwiazywania niewatpliwie złozonychkwestii. Jednoczesnie wzmocnieniu uległapodstawowa rola NATO, jaka jest gwarantowaniebezpieczenstwa w obszarze euroatlantyckim, a wielepanstw partnerskich poszukuje drog do członkostwaw Sojuszu. Trzy panstwa srodkowoeuropejskie -Polska, Republika Czeska i Wegry - osiagneły ten celjuz w 1999 roku. Siedmiu kolejnym - Bułgarii, Estonii,Litwie, Łotwie, Rumunii, Słowacji i Słowenii - udało sieto w 2004 roku.

Transformacja NATO w minionej dekadzie charak-teryzowała sie seria wizjonerskich inicjatyw, ktorebyły konkretnymi, bardzo praktycznymi odpowie-dziami na nowe wyzwania i szanse w dziedziniebezpieczenstwa w dobie postzimnowojennej. Wsrodwspomnianych inicjatyw były: Partnerstwo dlaPokoju, specjalne stosunki z Rosja i Ukraina, dialog zpanstwami w regionie srodziemnomorskim, PlanDziałan na rzecz Członkostwa pomagajacypanstwom aspirujacym sprostac standardom NATO,a takze efektywna wspołpraca z Unia Europejska,Organizacja Bezpieczenstwa i Wspołpracy w Europieoraz Organizacja Narodow Zjednoczonych. NATOaktywnie odnosi sie rowniez do rodzacych siewyzwan dla bezpieczenstwa - prowadzi operacjezarzadzania kryzysowego na Bałkanach orazzobowiazuje sie do podejmowania w kazdymstosownym miejscu i czasie działan niezbednych dozwalczania terroryzmu i innych nowym zagrozen dlabezpieczenstwa poza obszarem euroatlantyckim.

Ponadto, aby podniesc swa zdolnosc do podejmo-wania nowych misji, Sojusz dostosowuje i wzmacniaswoje zdolnosci. W tym celu, podczas SzczytuPraskiego Sojuszu w listopadzie 2002 rokuogłoszono trzy inicjatywy: stworzenie Sił OdpowiedziNATO; reforme wojskowej struktury dowodzenia oraz

3

Praskie Zobowiazanie w dziedzinie Zdolnosci, wramach ktorego niedostatki potencjału maja bycusuwane dzieki indywidualnym zobowiazaniompanstw członkowskich oraz inicjatywom wspołpracy.

Fundamentalne zadania w dziedziniebezpieczenstwa

Koncepcja Strategiczna Sojuszu - autorytatywnieokreslajaca cele Sojuszu i fundamentalne zadania wdziedzinie bezpieczenstwa - zawiera wskazania codo politycznych i wojskowych srodkow, jakie majabyc stosowane do ich realizacji. Pierwsza publikacjatego dokumentu w 1991 roku oznaczała zdecy-dowane zerwanie z przeszłoscia. Podczas zimnejwojny podobne ″wrazliwe″ dokumenty dotyczaceplanowania strategicznego były, ze zrozumiałychwzgledow, niejawne.

Obecnie obowiazujaca Koncepcja StrategicznaNATO - opublikowana w 1999 roku - stwierdza, zezagrozenia w dziedzinie bezpieczenstwa, trapiaceSojusz ″moga pochodzic z wielu kierunkow oraz satrudne do przewidzenia″. Fundamentalne zadaniaSojuszu w dziedzinie bezpieczenstwa okreslono wnastepujacy sposob:• zapewniac podstawy stabilizacji na obszarze

euroatlantyckim,• słuzyc jako podstawowe forum konsultacji w dzie-

dzinie bezpieczenstwa,• poprzez odstraszanie i obrone zapobiegac kazdej

grozbie agresji skierowanej przeciwko panstwomczłonkowskim NATO,

• przyczyniac sie do skutecznego zapobieganiakonfliktom i aktywnie angazowac sie w zarzadzaniekryzysowe oraz

• promowac szeroki zakres partnerstwa, wspołpracyi dialogu z innymi panstwami w obszarze euroatlan-tyckim.

Oceniajac mozliwe do przewidzenia wyzwania wdziedzinie bezpieczenstwa, Koncepcja Strategicznaz 1999 roku stwierdza, ze srodowisko strategicznenadal sie zmienia w ogolnie pozytywny sposob, aSojusz jest jedna z organizacji, ktore od zakonczeniazimnej wojny odgrywaja znaczaca role we wzmac-nianiu bezpieczenstwa euroatlantyckiego.

Chociaz grozba wojny powszechnej w Europie wistocie zanikła, członkowie Sojuszu oraz innepanstwa w obszarze euroatlantyckim stoja jednakwobec innych zagrozen i niepewnosci, takich jak:konflikty etniczne, łamanie praw człowieka, niesta-bilnosc polityczna i słabosc gospodarcza.Dodatkowo, powaznym problemem jest rozprzestrze-nianie broni nuklearnej, biologicznej i chemicznejoraz srodkow jej przenoszenia; a upowszechnianietechnologii moze spowodowac wieksza dostepnosczaawansowanych zdolnosci wojskowych dla potenc-jalnych wrogow.

Ponadto, bezpieczenstwo Sojuszu musi uwzgledniacglobalny kontekst i moze ono byc podatne na szerszezagrozenia, takie jak: akty terroryzmu, sabotaz,zorganizowana przestepczosc oraz zakłoceniaprzepływu zywotnych srodkow. Od opublikowaniaKoncepcji Strategicznej w 1999 roku, a takze wwyniku atakow terrorystycznych na StanyZjednoczone 11 wrzesnia 2001 roku, zasadniczymprzewartosciowaniom poddawana jest grozbaterroryzmu oraz zagrozenia stwarzane przez ″upadłepanstwa″.

4

Pierwsze powołanie sie na Artykuł 5

Artykuł 5 jest kluczowym zapisem Traktatu Waszyng-tonskiego - dokumentu załozycielskiego NATO -ktory stwierdza, ze zbrojna napasc na jedno zpanstw członkowskich bedzie uwazana za napascprzeciwko nim wszystkim. W odpowiedzi napowołanie sie na Artykuł 5 kazdy z Sojusznikowokresli, w porozumieniu z innymi, jak najlepiej mozeprzyczynic sie do podjecia wszelkich działanuznanych za konieczne w celu przywrocenia iutrzymania bezpieczenstwa obszaru połnocnoat-lantyckiego, łacznie z uzyciem siły zbrojnej.

Artykuł 5 został po raz pierwszy przywołany12 wrzesnia 2001 roku, natychmiast po atakachterrorystycznych na Stany Zjednoczone z11 wrzesnia tego roku. Poczatkowo powołanie siena ten zapis miało charakter wstepny, gdyz uzalez-niono je od ustalenia, ze ataki były kierowane zzagranicy. Fakt ten został potwierdzony 2 paz-dziernika 2001 roku, gdy przedstawiciele USAzaprezentowali Radzie Połnocnoatlantyckiej wynikisledztwa w sprawie atakow i stwierdzili, ze zazamachy odpowiadała siatka terrorystyczna onazwie Al-Kaida.

4 pazdziernika panstwa członkowskie Sojuszuuzgodniły szereg posuniec majacych wesprzecprowadzona przez USA walke z terroryzmem.Wsrod nich było zwiekszenie wspolnego uzytko-wania danych wywiadowczych oraz wspołpracywywiadow, in blanco udzielona zgoda na przelotjednostek powietrznych nad terytorium panstwczłonkowskich, a takze udostepnienie portow ilotnisk dla jednostek USA i innych panstw NATObioracych udział w operacjach antyterrorysty-cznych oraz rozmieszczenie stałych sił morskichNATO we wschodnim regionie MorzaSrodziemnego i odkomenderowanie natowskichsamolotow powietrznego systemu ostrzegania ikontroli (AWACS) do Stanow Zjednoczonych.Dodatkowo, na prosbe USA, poszczegolnepanstwa członkowskie NATO wnosza wkład wkampanie, proporcjonalnie do swoich srodkow izdolnosci. Pomoc obejmuje wsparcie wojskoweoraz udostepnianie srodkow prawnych i finan-sowych w celu odciecia zrodeł finansowaniaorganizacji terrorystycznych.

5

Sedno partnerstwa transatlantyckiego > 2

Zadania NATO - to jest zapewnianie bezpie-czenstwa własnym panstwom członkowskim orazpodejmowanie nowych zadan majacych na celurozszerzanie obszaru bezpieczenstwa i stabilnoscipoza jego granicami - sa realizowane dziekidługotrwałemu partnerstwu pomiedzy panstwamiczłonkowskimi Sojuszu w Europie i AmerycePołnocnej. Zniszczenia poczynione w wynikuII wojny swiatowej w panstwach europejskichznaczaco uzalezniły je pod wzgledem bezpie-czenstwa od Stanow Zjednoczonych i Kanady.Połnocnoamerykanscy członkowie Sojuszurozmiescili z Europie mocne liczebnie siły zbrojne.Poczawszy od tych wczesnych dni Sojuszu, siły tewciaz pozostaja zywotnym czynnikiemwspierajacym bezpieczenstwo w Europie - a ich rolama kluczowe znaczenie dla koncepcji bezpie-czenstwa transatlantyckiego i pozostajeniezbednym filarem Sojuszu.

Przez te lata liczebnosc sił połnocnoamerykanskichw Europie stopniowo malała. Od wielu lat europejskiepanstwa członkowskie zapewniaja wiekszosc siłdostepnych NATO do obrony Europy. Ponadto,wiekszosc kierowanych przez NATO sił pokojowychna Bałkanach jest delegowana przez europejskichsojusznikow, chociaz wsparcia udzielaja im rowniezznaczace kontyngenty z panstw partnerskich i innychnienalezacych do NATO.

Niemniej jednak Stany Zjednoczone w dalszym ciaguponosza nieproporcjonalna czesc kosztowzwiazanych z zapewnianiem bezpieczenstwaSojuszu oraz spoczywa na nich nierownie wywazonaodpowiedzialnosc za jego działania, co wynika z

nierownowagi pomiedzy USA i ich sojusznikami podwzgledem zdolnosci wojskowych. Europejscy człon-kowie NATO oraz Kanada skorzystali z dywidendypokoju po zakonczeniu zimnej wojny na poczatku lat90., ale nie poczynili inwestycji potrzebnych do dosto-sowania ich potencjałow wojskowych do nowychwyzwan w dziedzinie bezpieczenstwa. Pozostajauzaleznione od Stanow Zjednoczonych w wielukluczowych obszarach, takich jak zdolnosc do utrzy-mania mostu powietrznego - niezbedna do szybkiegorozwiniecia sił zbrojnych, łacznosc satelitarna orazinne rodzaje zaawansowanych zdolnoscitechnicznych.

Niedostatki europejskich zdolnosci obronnychzostały po raz pierwszy jaskrawo ujawnione podczaskonfliktow na Bałkanach w latach 90. Okazało siewowczas, ze bez wsparcia Stanow Zjednoczonychpanstwa europejskie nie były zdolne do podjeciadziałan, ktore mogłyby zapobiec rozszerzaniu siekonfliktu. Pod koniec lat 90. NATO i Unia Europejskaogłosiły oddzielne inicjatywy zmierzajace do wzmoc-nienia zdolnosci obronnych. W 1999 roku obie teorganizacje zgodziły sie zawiazac partnerstwo strate-giczne.

Doswiadczenia bałkanskie

Kiedy na poczatku lat 90. Bosnia i Hercegowinapograzyły sie w wojnie domowej, Unia Europejskawysłała obserwatorow, ktorzy mieli monitorowacwprowadzanie w zycie rezolucji ONZ, ale nie dyspo-nowali ani mandatem politycznym, ani siła wojskowa,aby uczynic nic ponad to. Organizacja NarodowZjednoczonych rozmiesciła siły pokojowe, jednak6

były one lepiej dostosowane do utrzymania pokoju,niz wprowadzania go siła. Wkrotce było jasne, zezadne srodki łagodniejsze, niz uzycie siły niezakoncza walk. Sojusz poczatkowo wahał sie, czypodjac decyzje o zaangazowaniu, poniewaz impli-kacje rozwiniecia sił NATO poza tradycyjnymobszarem Sojuszu nie były wczesniej dyskutowane.Jednak, wobec pogarszania sie sytuacji, w latach1992-1995 NATO w coraz wiekszym stopniuangazowało sie, udzielajac wojskowego wsparciadziałaniom zmierzajacym do monitorowania orazwdrazania rezolucji i sankcji ONZ. Ostatecznie, gdypod koniec 1995 roku podpisano wynegocjowaneprzez USA porozumienie pokojowe, jego wdrazaniebyło wspierane przez kierowane przez NATO siłyliczace 60 tysiecy zołnierzy, w tym kontyngentamerykanski w sile 20 tysiecy osob.

Cztery lata pozniej, gdy doszło do eskalacji przemocyw Kosowie i zaostrzeniu uległ kryzys humanitarny,ponownie NATO jako całosc podjeło działania potym, jak zawiodły wszystkie proby mediacji. Tenkryzys potwierdził wczesniej rozpoznane niedostatkiw zakresie europejskich zdolnosci obronnych.Podczas kampanii powietrznej wiekszosc lotowzadaniowych była wykonywana przez samoloty USA,a kiedy przyszło do rozmieszczania sił pokojowych wKosowie, uzyskanie przez nich pełnej gotowoscizajeło kilka miesiecy.

Obecnie Europie brak niezbednych zdolnosci dorozpoczecia i utrzymania operacji wojskowychporownywalnych z tymi, ktore ostatecznie dopro-wadziły do zakonczenia konfliktow w Bosni i wKosowie. Jednak Unia Europejska podejmujepowazne kroki w celu wzmocnienia swoichzdolnosci i stworzony został mechanizm wspołpracyUnia Europejska - NATO (przedstawiony ponizej).Umozliwiło to Sojuszowi przekazanie Unii Euro-pejskiej misji w byłej Jugosłowianskiej RepubliceMacedonii*, gdzie siły NATO były obecne od roku2001, na prosbe prezydenta tego kraju, w celuprzezwyciezenia kryzysu (patrz rozdział 10). Wmarcu 2003 roku Unia Europejska, korzystajac z

zasobow NATO, rozpoczeła Operacje Concordia wcelu przejecia tej misji od NATO. Sojusz zapewniałwazne wsparcie planistyczne i logistyczneoddziałom UE. Co wiecej, w czerwcu 2003 rokuNATO i Unia Europejska uzgodniły wspolnepodejscie strategiczne w odniesieniu do ZachodnichBałkanow. Omawiane sa takze rozne warianty przej-mowania przez Unie Europejska odpowiedzialnosciza bezpieczenstwo w Bosni i Hercegowinie, comiałoby sie stac - przy wsparciu NATO - do konca2004 roku.

Wzmacnianie europejskich zdolnosciwojskowych

Poczatkowym impulsem, ktory bardzo gwałtownieskłonił panstwa europejskie do działania, byłydoswiadczenia zdobyte na Bałkanach. UniaEuropejska zintensyfikowała wysiłki zmierzajace dowypracowania Europejskiej Polityki Bezpieczenstwai Obrony (ESDP), ktora miała byc uzupełniona oniezbedne zdolnosci w dziedzinie zarzadzaniakryzysowego. Poczatkowo, kwestiami obrony ibezpieczenstwa zajmowała sie w imieniu UniiEuropejskiej oddzielna organizacja o nazwie: UniaZachodnioeuropejska (UZE)1. Jednak na szczycie wHelsinkach, w grudniu 1999 r., Unia Europejskazdecydowała, ze w przyszłosci bedzie rozszerzacswoj udział w sferze obrony i bezpieczenstwa orazprzystapiła do tworzenia struktur niezbednych dotego. Unia Europejska wyznaczyła sobie rowniez takzwany Cel Strategiczny (Headline Goal), zgodnie zktorym do roku 2003 miała byc gotowa do rozmiesz-czenia i utrzymania przez przynajmniej rok siłszybkiego reagowania o maksymalnej liczebnoscido 60 tysiecy.

Ze swej strony Sojusz zobowiazał sie do wzmoc-nienia filaru europejskiego poprzez wypracowanierzeczywistej Europejskiej Tozsamosci w DziedzinieBezpieczenstwa i Obrony (ESDI). Celem tejinicjatywy było wspieranie wysiłkow Unii Europejskiejzmierzajacych do wypracowania dla siebiewiarygodnej roli w dziedzinie bezpieczenstwa, a

1 Unia Zachodnia; ustanowiona na mocy Paktu Brukselskiego z 1948 roku o wspołpracy gospodarczej, społecznej i kulturalnejoraz o wspolnej samoobronie, ktorego sygnatariuszami były: Belgia, Francja, Holandia, Luksemburg i Wielka Brytania. Wpozniejszym czasie do traktatu przystapiły rowniez: Hiszpania, Grecja, Niemcy, Portugalia i Włochy. Funkcje zwiazane zzarzadzaniem kryzysowym i zadaniami humanitarnymi zostały przejete przez Unie Europejska w wyniku decyzji podjetych naszczycie UE w Helsinkach, w 1999 roku. Podjete na mocy traktatu zobowiazania do wzajemnej obrony pozostaja niezmienione,a ich wypełnianiu słuzy okrojony sekretariat UZE. 7

takze stworzenie mocniejszych i bardziej zrownowa-zonych stosunkow transatlantyckich poprzez umozli-wienie europejskim panstwom członkowskimwnoszenia bardziej efektywnego i spojnego wkładudo misji i działan Sojuszu. W tym celu, w latach 90.NATO zaangazowało sie w proces majacy na celudoprowadzenie do stworzenia rzeczywistych euro-pejskich zdolnosci w dziedzinie zarzadzania kryzy-sowego, bez niepotrzebnego podwajania zasobow izdolnosci wojskowych, juz dostepnych w ramachNATO. Kluczem do tego procesu była koncepcja″mozliwych do wydzielenia, ale nie oddzielnych sił″,ktora miała pozwolic na wykorzystanie zasobow izdolnosci NATO w ramach ewentualnych operacjizarzadzania kryzysowego, kierowanych przez UnieZachodnioeuropejska.

W kwietniu 1999, uznajac wole Unii Europejskiej doprzekształcenia sie w prawomocny podmiotstosunkow bezpieczenstwa, przywodcy NATOzebrani w Waszyngtonie wyrazili gotowosc do zdefi-niowania i przyjecia niezbednych rozwiazan, umozli-wiajacych dostepnosc znacznych czesci zasobow izdolnosci wojskowych na potrzeby operacji kiero-wanych przez Unie Europejska, podjetych wodpowiedzi na sytuacje kryzysowe, w ktorych Sojusz- jako całosc - nie bedzie zaangazowany wojskowo.W zwiazku z decyzjami Unii Europejskiej, podjetymiw Helsinkach, NATO rozpoczeło dyskusje i konsul-tacje bezposrednio z Unia Europejska, w sprawiewzajemnej wspołpracy.

Od tego czasu okreslono nowe formy wspołpracy. Wgrudniu 2002 roku NATO i Unia Europejska opubli-kowały wspolna deklaracje dotyczaca ich ewolu-ujacego partnerstwa strategicznego, a w marcu 2003roku obie organizacje uzgodniły serie dokumentow owspołpracy w zarzadzaniu kryzysowym, w tym,przyjeły rozwiazania - znane jako ″Berlin Plus″ -umozliwiajace wykorzystanie zasobow i zdolnosciNATO na potrzeby operacji prowadzonych przezUnie Europejska, nadajace realny kształtpartnerstwu i otwierajace droge do podjecia skoor-dynowanych działan. Rozwiazania ustanawiajacestałe stosunki ułatwia pogłebiona wspołprace orazkonsultacje na szczeblu operacyjnym. Osiagnietorowniez porozumienie o wydzieleniu dla UE komorkiw Kwaterze Głownej Sił Sojuszniczych NATOEuropa (SHAPE) z siedziba w Mons (Belgia) oraz opowołaniu reprezentacji NATO w SztabieWojskowym UE.

NATO i Unia Europejska zawarły rowniez porozu-mienie zmierzajace do zapewnienia spojnosci,przejrzystosci i wzajemnego wspierania w wypraco-wywaniu wspolnych dla obu organizacji wymogow wdziedzinie zdolnosci. W maju 2003 roku odbyło siepierwsze posiedzenie Wspolnej Grupy NATO-UE ds.Zdolnosci. Inicjatywy podejmowane w celu wzmoc-nienia zdolnosci obronnych Sojuszu (patrz rozdział 3)powinny byc spojne z Planem Działania Unii Euro-pejskiej w Dziedzinie Zdolnosci oraz z realizacja CeluStrategicznego UE. Pomoga one osiagnac niezwyklepozadane udoskonalenie potencjałow europejskichpanstw członkowskich Sojuszu w kluczowych dzie-dzinach.

Sojusz nadal jest struktura, w ramach ktorejwszystkie panstwa członkowskie NATO zapewniajasobie wspolna obrone. Pozostaje kamieniemwegielnym bezpieczenstwa euroatlantyckiego orazutrzymuje swoj mandat i zdolnosc do wykonywaniazadan zwiazanych z zarzadzaniem kryzysowym,wprowadzaniem pokoju siła oraz utrzymaniempokoju. Celem wspołpracy UE-NATO w dziedziniebezpieczenstwa jest rozszerzenie arsenału srodkowniezbednych do zmagania sie z kryzysami ikonfliktami, przy jednoczesnym unikaniu duplikacji.Wzmocni to europejskie zdolnosci wojskowe tak, abyprzyszłe operacje kierowane przez UE mogły poten-cjalnie podołac kryzysom, gdy Sojusz jako całoscpozostanie niezaangazowany.

8

Wzmacnianie zdolnosci obronnych> 3

Sojusznicy podejmuja zbiorowy wysiłek zmierzajacydo wzmocnienia własnych zdolnosci obronnych, takaby zapewnic zdolnosc NATO do rozmieszczania sił,ktore beda mogły szybko przemieszczac sie tam,gdzie beda potrzebne, utrzymac działania pomimoodległosci i czasu oraz osiagac swoje cele tak szybkoi skutecznie, jak mozna, jednoczesnie minimalizujacniezamierzone szkody wyrzadzane osobom nieza-angazowanym w walke. Utrzymanie stosownychzdolnosci wojskowych oraz wyrazna gotowosc dopodejmowania wspolnych działan pozostajakluczowa wartoscia we wspołczesnym srodowiskubezpieczenstwa. W przypadku kryzysu, ktory mogłbyzagrozic bezpieczenstwu panstw członkowskichSojuszu, siły NATO musza byc zdolne do uzupeł-nienia i wsparcia działan politycznych, a takze doprzyczynienia sie do zapanowania nad takimikryzysami i ich pokojowego rozwiazania.

Dazenie do udoskonalenia zdolnosci zostałorozpoczete, gdy przywodcy Sojuszu zebrani wWaszyngtonie, w kwietniu 1999 roku, przedstawiliswoja wizje Sojuszu w XXI wieku: wiekszego, dyspo-nujacego wiekszym potencjałem i elastycznoscia,zobowiazanego do wspolnej obrony i zdolnego dopodejmowania nowych misji - w tym przyczyniania siedo zapobiegania konfliktom - oraz do aktywnegoangazowania sie w operacje zarzadzania i reago-wania kryzysowego. Przywodcy Sojuszu ogłosiliwowczas Inicjatywe Zdolnosci Obronnych (DCI)majaca poprawic zdolnosci obronne NATO wkluczowych dziedzinach.

Przez nastepne trzy lata, DCI przyczyniła sie dopostepu w niektorych obszarach, szczegolnie tych,ktore wymagały mniej srodkow. Jednak utrzymały siebraki w odniesieniu do najwazniejszych zdolnosci, awdrazanie było powolne. W miedzyczasie,koniecznosc dostosowywania i modernizacji stała siejeszcze pilniejsza, w zwiazku z nowymi i asyme-trycznymi zagrozeniami - stwarzanymi przez przeciw-nikow, ktorzy daza do zerowania na delikatnejstrukturze wspołczesnych społeczenstw inajwiekszych poteg wojskowych, czesto bez-wzglednie uzywajac niekonwencjonalnych srodkow,w tym terroryzmu. Ataki terrorystyczne z 11 wrzesnia2001 roku rzuciły nowe, jaskrawe swiatło nazagrozenia stwarzane przez terroryzm, a pozniejsza,kierowana przez USA interwencja w Afganistaniemocno uwidoczniła utrzymujace sie niedostatkizdolnosci wojskowych panstw Sojuszu.

Tak wiec na Szczycie Praskim w listopadzie 2002roku przywodcy Sojuszu zobowiazali sie do przyjeciabardziej stanowczego stanowiska w sprawie wzmac-niania zdolnosci wojskowych NATO, co miało bycczescia pakietu srodkow zmierzajacych do zwiek-szenia efektywnosci przyszłych działan w pełnymspektrum misji Sojuszu, w tym wymierzonychprzeciwko terroryzmowi. Zaakceptowano nowepodejscie, zgodnie z ktorym poprawa zdolnosciobronnych Sojuszu miała byc dokonywana wtrojnasob, poprzez: nowa inicjatywe w dziedziniezdolnosci - Praskie Zobowiazanie; Siły OdpowiedziNATO; a takze usprawniona strukture dowodzenia.Ponadto, ogłoszono serie inicjatyw obronnychkonkretnie wymierzonych w nowe zagrozenia.

Poprawa interoperacyjnosci oraz kluczowychzdolnosci panstw członkowskich Sojuszu umozliwieuropejskim Sojusznikom wnoszenie silniejszego,bardziej spojnego wkładu do misji NATO, dziekiuzupełnianiu brakow w europejskich potencjałachobronnych. Takie udoskonalenia powinny takze bycsprzezone zwrotnie z wysiłkami Unii Europejskiejzmierzajacymi do rozwoju zdolnosci wojskowych irealizacji Celu Strategicznego - to jest do stworzeniamobilnej jednostki szybkiego reagowania w silekorpusu.

Praskie Zobowiazanie w DziedzinieZdolnosci

DCI obrała sobie za cel udoskonalenie zdolnosci, doposiadania ktorych aspirował cały Sojusz, ale nieobejmowała konkretnych zobowiazan poszcze-golnych panstw. Natomiast w ramach PraskiegoZobowiazania w Dziedzinie Zdolnosci, panstwaczłonkowskie indywidualnie złozyły zdecydowane ipubliczne zobowiazania do wprowadzeniakonkretnych udoskonalen w odniesieniu dokluczowych zdolnosci wojskowych, z okreslonymczasem realizacji oraz monitorowaniem wdrazaniaprowadzonym na wysokim szczeblu.

Kluczowe obszary zdolnosci obejmuja: morski ipowietrzny transport strategiczny; uzupełnianiepaliwa w trakcie lotu; mobilne jednostki wsparcia dlaoddziałow liniowych; dowodzenie, kontrole iłacznosc; obserwacje terenu z powietrza; wywiad;obserwacje, wykrycie i uchwycenie celu; skutecznoscbojowa, w tym pociski sterowane oraz obezwład-nienie systemow obrony powietrznej przeciwnika; a

9

takze srodki ochrony przed skutkami uzycia bronichemicznej, biologicznej, radiologicznej i nuklearnej.

Wzmocnienie zdolnosci obronnych bedzie wymagałodalszej zmiany priorytetow w budzetach obronnychwielu panstw członkowskich Sojuszu, co moze, naprzykład, przyjac forme redukcji poziomow sił orazprzeniesienia srodkow w kierunku modernizacjiwyposazenia. Jednak, w wielu przypadkach, bardziejrozsadne wydatkowanie nie wystarczy i moga bycpotrzebne dodatkowe srodki finansowe. Analizowanesa efektywne kosztowo rozwiazania problemowzwiazanych z niedoborami zdolnosci, takie jak:tworzenie wspolnej puli zdolnosci wojskowych, zwiek-szenie roli specjalizacji, kooperatywne pozyskiwaniesprzetu oraz wspolne i miedzynarodowe finansowanie.

Po zakonczeniu wdrazania, Praskie Zobowiazanie wDziedzinie Zdolnosci co najmniej czterokrotniezwiekszy liczbe duzych samolotow transportowych wEuropie, a dzieki połaczeniu zdolnosci, europejscySojusznicy zwielokrotnia swoja zdolnosc do uzupeł-niania paliwa w locie. Do 2007 roku zapasy nienale-zacych do USA, dostarczanych droga powietrznapociskow sterowanych maja byc zwiekszone o 40%.

Siły Odpowiedzi NATO

Siły Odpowiedzi NATO zapewnia wysoko zaawan-sowane technicznie, elastyczne, zdolne do szybkiegorozmieszczenia, interoperacyjne i samowystarczalnesiły obejmujace komponent ladowy, lotniczy i morski,zdolne do wykonywania pełnego zakresu misjiSojuszu. Stworzenie tych sił o wysokim poziomiegotowosci bedzie rowniez katalizatorempozytywnych zmian i wiekszej interoperacyjnoscipotencjałow wojskowych Sojuszu, zapewniajacymich ciagła transformacje, tak aby były one zdolne dostawiania czoła ewoluujacym wyzwaniom w dzie-dzinie bezpieczenstwa.

W wyniku pierwszej konferencji poswieconej genero-waniu sił, ktora odbyła sie w lipcu 2003 roku, w paz-dzierniku 2003 roku stworzono prototyp sił. Osiagniecie

wstepnej zdolnosci operacyjnej jest przewidywane napazdziernik 2004 roku, a pełna operacyjnosc siłplanowana jest na pazdziernik 2006 roku. Do tegoczasu siły te osiagna liczebnosc około 21 tysiecyzołnierzy i beda dysponowały wydzielonymi mysliwcaminajnowszej generacji, okretami, pojazdamiwojskowymi, zabezpieczeniem materiałowo-tech-nicznym, logistyka, łacznoscia i wywiadem. Siły te bedagotowe do przerzucenia w rejon kryzysu w ciagu 5 dnioraz do samodzielnego utrzymania sie przez 30 dni.

Nowa struktura dowodzenia

Przywodcy Sojuszu zatwierdzili w Pradze zarys szczup-lejszej, bardziej efektywnej i mobilnej struktury dowo-dzenia wojskowego, podlegajacej dwom dowodztwomstrategicznym - operacyjnemu i funkcjonalnemu.Szczegoły tej nowej struktury dowodzenia zostałydopracowane w czerwcu 2003 roku. Odzwierciedlaona zapotrzebowanie na mniejsze, bardziejelastyczne i zdolne do szybkiego rozmieszczenia siły,lepiej przystosowane do wypełniania nowych misjiNATO. Liczba dowodztw została zmniejszona zdwudziestu do jedenastu, a ich zakresy odpowie-dzialnosci zostały ponownie zdefiniowane.

Wszystkie dowodztwa operacyjne podlegaja obecnieSojuszniczemu Dowodztwu ds. Operacji w KwaterzeGłownej Sił Sojuszniczych NATO Europa (SHAPE) zsiedziba w Belgii. Jest ono wspierane przez dwadowodztwa połaczonych sił: jedno - zdolne dowygenerowania ladowego dowodztwa ZespołuZadaniowego Połaczonych Rodzajow Wojsk (CJTF)oraz drugie - sprawne, ale bardziej ograniczone stałepołaczone dowodztwo, z ktorego moze bycwydzielone morskie dowodztwo CJTF. ZespołZadaniowy Połaczonych Rodzajow Wojsk (CJTF) toelastyczne struktury dowodzenia, ktore pozwalajadowodcom wojskowym korzystac ze zdolnosciroznych panstw, odpowiednio do wymogowkonkretnej operacji wojskowej.

Nowe Sojusznicze Dowodztwo ds. Transformacji(ACT) nadzoruje ciagła transformacje zdolnosci

10

NATO i promuje interoperacyjnosc sił NATO.Zastepuje dawne Dowodztwo Sił SojuszniczychNATO Atlantyk i ma siedzibe w Norfolk (Wirginia,USA) oraz przedstawicielstwo w Europie. Fakt, zeNaczelny Dowodca Sił Sojuszniczych NATO ds.Transformacji jest jednoczesnie dowodcaamerykanskich sił lotniczych - wewnetrznego jadraprzemian amerykanskich sił zbrojnych - maoczywiste zalety. ACT bedzie odgrywało kluczowarole w dostosowywaniu zdolnosci oraz wypraco-wywaniu doktryny dla nowych Sił Odpowiedzi NATO.

Zwalczanie nowych zagrozen

Podczas Szczytu Praskiego podjeto kilka inicjatywzmierzajacych do wzmocnienia zdolnosci Sojuszu dowalki z terroryzmem i innymi nowymi zagrozeniami dlabezpieczenstwa. Przyjeto wojskowa koncepcje obronyprzeciwko terroryzmowi. Nawiazano wspołprace zpanstwami partnerskimi w ramach Planu DziałanPartnerstwa przeciw Terroryzmowi, aby prowadzicwymiane danych wywiadowczych, a takze poprawicgotowosc słuzb cywilnych do zwalczania poten-cjalnych atakow chemicznych, biologicznych lub radio-logicznych skierowanych przeciwko ludnosci cywilnejoraz do radzenia sobie z ich skutkami.

Ogłoszono piec inicjatyw majacych wzmocniczdolnosci Sojuszu do przeciwstawiania sie broniomnuklearnym, biologicznym i chemicznym: prototypmobilnego laboratorium analitycznego; zespoł reago-wania w przypadku ataku; wirtualne centrum dosko-nalenia obrony przeciwko takim rodzajom broni;stworzenie nalezacych do NATO zapasow srodkowobrony biologicznej i chemicznej; a takze systemmonitorowania chorob. Ponadto, w ramach analizytechniczno-ekonomicznej celowosci obrony rakie-towej NATO, badane sa opcje ochrony terytorium, siłi ludnosci Sojuszu przed cała gama zagrozen rakie-towych. Wzmacniane sa rowniez zdolnosci do obronyprzed atakiem na infrastrukture informatyczna.

1 grudnia 2003 roku nowy wielonarodowy BatalionObrony Chemicznej, Biologicznej, Radiologicznej iNuklearnej (CBRN) osiagnał wstepna operacyjnosc.Stacjonowany w Libercu na połnocy RepublikiCzeskiej batalion ma osiagnac pełna zdolnoscoperacyjna na potrzeby operacji NATO w lipcu 2004roku. W momencie jego uruchomienia, w formowaniubatalionu uczestniczyły jednostki z 13 panstw: Belgii,Hiszpanii, Kanady, Norwegii, Polski, Portugalii,Republiki Czeskiej, Rumunii, Turcji, Wegier, WielkiejBrytanii, Włoch i USA.

11

Zmieniajaca sie rola sił NATO > 4

Od utworzenia NATO, fundamentalna rola sił sojusz-niczych było i jest gwarantowanie bezpieczenstwa iintegralnosci terytorialnej panstw członkowskich.Zadanie zapewniania bezpieczenstwa poprzezodstraszanie i obrone zbiorowa pozostaje fundamen-talnym obowiazkiem, ale - od zakonczenia zimnej wojny- rola i organizacja sił NATO przeszły powazne zmianydostosowujace je do zmieniajacych sie warunkowbezpieczenstwa oraz umozliwiajace promowaniewspołpracy wojskowej z panstwami partnerskimi.

Podczas zimnej wojny planowanie obronne NATOkoncentrowało sie przede wszystkim na utrzymy-waniu zdolnosci potrzebnych do obrony przedmozliwa agresja ze strony ZSRR i Układu Warszaws-kiego. W momencie upadku Muru Berlinskiegoniektorzy sugerowali, ze NATO nie bedzie juz dłuzejpotrzebne. Jednak bezpieczenstwo euroatlantyckie -chociaz mniej zagrozone konfrontacja - stało sie wmiedzyczasie bardziej złozone, a wiele nowychzagrozen od pewnego czasu rodzi sie poza granicamiEuropy. Naleza do nich ″upadłe panstwa″, prolife-racja broni masowego razenia i srodkow jej przeno-szenia oraz terroryzm. Nowy program działan wdziedzinie bezpieczenstwa zarysował sie wyrazniejna poczatku lat 90., wraz z wybuchem konfliktowetnicznych na Bałkanach, dokad ostateczniesciagnieto siły NATO, ktorym powierzono wspieraniepokoju i zarzadzanie kryzysowe.

W ostatnim czasie, ataki terrorystyczne we wrzesniu2001 roku i pozniejsze operacje w Afganistanie zmie-rzajace do wykorzenienia Al-Kaidy - ugrupowaniaterrorystycznego odpowiedzialnego za wspomnianeataki - wywołały rosnace obawy w zwiazku z zagroze-niami stwarzanymi przez terroryzm, ″upadłe panstwa″i rozprzestrzenianie broni masowego razenia. SiłyNATO przyczyniaja sie obecnie do obrony przeciwterroryzmowi i odgrywaja szersza role w miedzynaro-dowych misjach wspierania pokoju, ktore po razpierwszy w historii angazuja NATO poza obszaremeuroatlantyckim. Tak wiec, choc zagrozenia stojaceobecnie przed Sojuszem sa potencjalnie mniejapokaliptyczne, niz te z czasow zimnej wojny, sa onebardzo realne, wymagajace szybkiego działania iczesto nieprzewidywalne.

Siły konwencjonalne NATO

Od zakonczenia zimnej wojny całkowite rozmiary siłzbrojnych zostały znacznie zredukowane: siły ladowe

udostepnione Sojuszowi przez panstwa człon-kowskie zostały zredukowane o 35%, liczba duzychjednostek marynarki wojennej została zmniejszona o30%, a bojowe dywizjony sił lotniczych zostały zredu-kowane o około 40% od poczatku lat 90. Wiekszoscsił nie jest juz utrzymywana na wysokich poziomachgotowosci i została zrestrukturyzowana tak, abypołozyc wiekszy nacisk na elastycznosc i mobilnosc,a takze aby umozliwic im podejmowanie nowychzadan zwiazanych ze wspieraniem pokoju i zarza-dzaniem kryzysowym oraz skuteczna wspołprace zsiłami panstw nienalezacych do NATO.

Jednym z przykładow tego, jak nowe okolicznoscidoprowadziły do zmian w sposobie organizacji siłzbrojnych Sojuszu jest wprowadzenie wojskowejkoncepcji Zespołu Zadaniowego PołaczonychRodzajow Wojsk (CJTF). Koncepcja ta zapewniaelastyczna strukture, ktora pozwala korzystac zzasobow oferowanych przez rozne panstwa, abyspełnic konkretne wymogi poszczegolnych operacjiwojskowych. Ułatwia takze integracje panstw spozaSojuszu i ich udział w kierowanych przez NATOoperacjach wspierania pokoju i umozliwia, byewentualne operacje kierowane przez UnieEuropejska mogły byc organizowane z wykorzy-staniem zasobow i zdolnosci NATO.

Nowe zadania NATO w dziedzinie zarzadzaniakryzysowego i wspierania pokoju (przedstawionebardziej szczegołowo w rozdziale 10) nabierałyrosnacego znaczenia poczawszy od połowy lat 90.W latach 1992-95 siły NATO zaangazowały sie wwojne w Bosni, udzielajac wsparcia ONZ. Pomagałymonitorowac i wymuszac przestrzeganie sankcjiONZ na Morzu Adriatyckim, a takze pilnowały strefyzakazu lotow w Bosni i Hercegowinie oraz zapew-niały bezposrednie wsparcie Siłom Ochronnym ONZstacjonujacym na ladzie. Naloty powietrzne,prowadzone w sierpniu i wrzesniu 1995 roku w celuprzerwania oblezenia Sarajewa pomogły zdecydo-wanie zmienic rownowage sił i zapewnic rozwia-zanie pokojowe. Nastepnie, w grudniu 1995 rokuNATO rozmiesciło w tym regionie wielonarodowesiły obdarzone mandatem ONZ, z zadaniemwdrazania wojskowych aspektow porozumieniapokojowego.

Wiosna 1999 roku rola NATO w dziedzinie zarza-dzania pokojowego znacznie wzrosła, gdy jegopanstwa członkowskie przeprowadziły operacje

12

lotnicza przeciw rezimowi w Jugosławii, aby zmusicgo do spełnienia zadan społecznosci miedzynaro-dowej i zakonczenia politycznych oraz etnicznychprzesladowan w Kosowie. Duze siły miedzyna-rodowe kierowane przez NATO zostały wysłane wtamten region, aby pomoc w przywracaniu stabil-nosci.

Dwa lata pozniej, na poczatku 2001 roku, Sojusz -we wspołpracy z nowym demokratycznym rzademjugosłowianskim - zaangazował sie w prewencjekryzysowa w południowej Serbii, obszarzezamieszkanym przez liczna ludnosc pochodzeniaalbanskiego. Nieco pozniej, w tym samym roku,NATO zaangazowało sie wspolnie z UniaEuropejska w dyplomacje prewencyjna, ktorejcelem było przyczynienie sie do zapobiezeniawybuchowi wojny domowej w byłej Jugosło-wianskiej Republice Macedonii*, poprzez skłonieniestron konfliktu do negocjacji na temat planupokojowego. Małe siły NATO zostały rozmiesz-czone latem tego roku, w celu pokojowego rozbro-jenia rebeliantow i zapewnienia bezpieczenstwaobserwatorom miedzynarodowym. W krotkimczasie przywrocono stabilnosc.

Operacje bałkanskie umozliwiły siłom NATOzebranie duzego bagazu doswiadczen w dziedzinieoperacji wspierania pokoju i zarzadzania kryzy-sowego oraz w prowadzeniu działan miedzynaro-dowych koalicji, z udziałem panstw nienalezacych doSojuszu. Dzieki temu, Sojusz jest bezcennympodmiotem we wspołczesnym srodowisku bezpie-czenstwa. Od atakow terrorystycznych z 11 wrzesnia2001 roku, Sojusz w coraz wiekszym stopniu jestwzywany do udziału w tworzeniu bezpieczenstwa wregionach ogarnietych niestabilnoscia, poza trady-cyjnym obszarem euroatlantyckim.

W sierpniu 2003 roku Sojusz zgodził sie przejac wAfganistanie dowodzenie Miedzynarodowymi Siłami

Wspierajacymi Bezpieczenstwo (ISAF), abywspomoc stabilizowanie tego kraju o upadłej panst-wowosci, długo nekanego wojna domowa i stano-wiacego bezpieczna przystan dla terrorystow. Juzwczesniej NATO odgrywało znaczaca role w plano-waniu, wspierajac swoje panstwa członkowskie,ktore przejmowały wiodaca role w ISAF. Wzmoc-nienie roli NATO zapewnia ciagłosc i usuwa problemzwiazany z koniecznoscia znajdowania co szescmiesiecy nowego panstwa, ktore dalej poprowa-dziłoby te operacje. Personel NATO działa pod flagaISAF, kontynuujac prace w ramach mandatu ONZ,ktory został rozszerzony w pazdzierniku 2003 roku iobecnie zezwala na prowadzenie działan pozaKabulem.

Zaangazowanie NATO w Afganistanie jest pierwszamisja Sojuszu poza obszarem euroatlantyckim. Jestto wynikiem przełomowych decyzji podjetych przezministrow spraw zagranicznych Sojuszu wRejkiawiku, w maju 2002 roku. Zdecydowali oniwowczas, ze: ″NATO musi byc zdolne do rozmiesz-czania sił, ktore beda mogły szybko przemieszczacsie tam, gdzie beda potrzebne oraz utrzymacdziałania pomimo odległosci i czasu.″ Co wiecej, pokierowanej przez USA interwencji przeciwkorezimowi Saddama Husajna, Sojusz zgodził siewspierac dowodzona przez Polakow wielonarodowadywizje w srodkowym Iraku, wspomagajactworzenie sił, logistyke, łacznosc i wywiad. Sojuszjest gotow udzielic podobnego wsparcia kolejnymswoim panstwom członkowskim, ktore o topoprosza.

W nowych warunkach bezpieczenstwa, powstałychpo 11 wrzesnia, bylismy takze swiadkami klasy-cznego uzycia sił morskich przeciw nowym zagro-zeniom. Od pazdziernika 2001 roku, w ramachoperacji Active Endeavour, okrety NATO patrolujawschodnia czesc Morza Srodziemnego, monitorujaczegluge w celu wykrycia i odstraszenia działan

13

terrorystow. Od tego czasu, misja ta zostałaposzerzona o eskortowanie rejsow cywilnych wCiesninie Gibraltaru - na prosbe, a takze systema-tyczne wchodzenie na pokład podejrzanychjednostek pływajacych. Poza odstraszaniemterrorystow, ta operacja morska przyniosła pewnenieoczekiwane korzysci i uzyskała widoczny wpływna bezpieczenstwo oraz stabilnosc w regioniesrodziemnomorskim, z korzyscia dla handlu idziałalnosci gospodarczej.

Siły nuklearne NATO

Polityka NATO w kwestii zbrojen nuklearnych jestjednym z obszarow polityki wojskowej, gdzie wostatniej dekadzie dokonały sie najwieksze zmiany.Podczas zimnej wojny siły nuklearne NATOodgrywały centralna role w strategii Sojuszu.Znaczna liczebnosc tych sił oraz deklarowanagotowosc rzadow panstw członkowskich NATO doich utrzymywania i rozwazanie mozliwosci ich uzyciamiały działac jako czynniki odstraszajace - nie tylkozapobiegajac uzyciu broni nuklearnej przez innepanstwa, ale takze jako ostateczny srodek odstra-szajacy jakakolwiek forme agresji.

W połowie lat 1950. Strategia tak zwanego ″zmaso-wanego odwetu″ akcentowała odstraszaniewsparte grozba, ze NATO odpowie na agresjeskierowana przeciw ktoremukolwiek z jegoczłonkow, korzystajac ze wszystkich dostepnychsrodkow, ze szczegolnym uwzglednieniem broninuklearnej. W 1967 roku wprowadzono strategie

″elastycznego reagowania″, ktorej celem byłoodstraszanie agresji poprzez sianie niepewnosci wumysle potencjalnego agresora co do sposobureakcji NATO - z uzyciem sił konwencjonalnych, czynuklearnych. Pozostało to strategia NATO az dozakonczenia zimnej wojny.

Bron nuklearna odgrywa obecnie znacznie mniejszarole w strategii Sojuszu. Wszystkie trzy poteginuklearne w NATO - Stany Zjednoczone, WielkaBrytania i Francja - znacznie ograniczyły liczebnosctego uzbrojenia, w niektorych przypadkach az o 80%.Uwaza sie, ze okolicznosci, ktore mogłyby skłaniacdo rozwazenia uzycia tego rodzaju uzbrojenia, saniezwykle mało prawdopodobne, a bron nie jest juzskierowana na terytorium zadnego panstwa, aniprzeznaczona do obrony przeciwko jakiemuskonkretnemu zagrozeniu.

Utrzymywanie sił nuklearnych ma przede wszystkimcel polityczny: zachowac pokoj i zapobiec stosowaniuprzymusu dzieki temu, ze ryzyko agresji przeciwNATO bedzie niemozliwe do skalkulowania izaakceptowania. Wspolnie z potencjałem konwen-cjonalnym, bron nuklearna wprowadza czynnikniepewnosci stosujacy sie do kazdego panstwa,ktore mogłoby rozwazac proby zdobycia korzyscipolitycznych lub wojskowych poprzez grozbe uzycialub uzycie broni nuklearnej, biologicznej lubchemicznej przeciwko Sojuszowi.

Jednoczesnie, panstwa członkowskie NATO oddawna zdecydowanie opowiadaja sie za kontrola14

zbrojen nuklearnych, rozbrojeniem i zapobieganiemrozprzestrzenianiu broni nuklearnej, a NATO wspierawysiłki zmierzajace do redukowania uzbrojenianuklearnego w madry i postepowy sposob oraz do

ograniczania proliferacji broni masowego razenia(BMR). W NATO stworzone zostało Centrum BroniMasowego Razenia w celu okreslania wymogow iwymiany informacji w tej dziedzinie.

Siły NATO

Termin ″siły NATO″ moze byc mylacy. NATO niema zadnej stałej armii. Zamiast tego, posz-czegolne panstwa członkowskie składaja zobowia-zania odnosnie do typow i liczebnosci sił, ktoreudostepnia Sojuszowi do realizacji uzgodnionychzadan lub operacji. Siły te pozostaja pod kontrolapanstw, az do momentu ich wezwania na potrzebySojuszu i wowczas zostaja podporzadkowaneoperacyjnie dowodcom wojskowym NATO.

W rzeczywistosci, NATO dysponuje niewielkimistałymi siłami zbrojnymi. Małe, zintegrowanesztaby w roznych miedzynarodowych jednostkachdowodzenia tworza zintegrowana strukturewojskowa Sojuszu. Pewne jednostki operacyjne,jak Siły Powietrzne NATO Wczesnego Ostrze-gania (NAEWF), utrzymuja stałe srodki łacznoscioraz obrony powietrznej i dozorowania. NatomiastStałe Siły Morskie, składajace sie z niewielkiej

liczby okretow i personelu, udostepnionych z siłmorskich niektorych panstw członkowskich, sarozmieszczane na zasadzie rotacji.

Chociaz NATO nie ma stałej armii, mozemobilizowac siły 26 panstw członkowskich. Jegozintegrowana, wielonarodowa struktura dopro-wadziła do bezprecedensowego poziomu interope-racyjnosci sił zbrojnych, wyposazonych iszkolonych do wspołpracy według wspolnychstandardow i procedur. To, plus lata doswiadczenw prowadzeniu wielonarodowych operacji zarza-dzania kryzysowego i utrzymywania pokojusprawia, ze NATO jest nieocenionym podmiotemwspołczesnego srodowiska bezpieczenstwa, gdziepodejmowanie nowych zagrozen wymaga skoor-dynowanego, miedzynarodowego działania.

15

Poszerzanie strefy bezpieczenstwadzieki roznym formom partnerstwa

> 5

Sojusz dostosował sie do warunkow postzimnowo-jennych, przyjmujac szersza definicje bezpie-czenstwa oraz ogłaszajac szeroko zakrojonastrategie partnerstwa i wspołpracy w całym obszarzeeuroatlantyckim. Realizacja tej strategii traktowanajest obecnie jako jedno z fundamentalnych zadanNATO w dziedzinie bezpieczenstwa. Zwiazany z niaproces został zainicjowany w roku 1990, kiedyprzywodcy NATO wyciagneli przyjazna dłon,pokonujac wczesniejszy podział miedzy Wschodem iZachodem oraz oferujac nowe stosunki, oparte nawspołpracy z panstwami w Europie Srodkowej iWschodniej oraz byłymi republikami ZSRR.

Stworzyło to warunki do utworzenia w grudniu 1991roku Połnocnoatlantyckiej Rady Wspołpracy (NACC),jako forum konsultacji majacych sie przyczyniac dobudowy wzajemnego zaufania. Kilka lat pozniejproces tworzenia partnerstwa został w znaczacysposob posuniety do przodu wraz z ogłoszeniem w1994 roku Partnerstwa dla Pokoju - rozwinietegoprogramu dwustronnej wspołpracy pomiedzy NATOa indywidualnymi Partnerami.

Obecnie NATO i panstwa partnerskie prowadzaregularne konsultacje w kwestiach zwiazanych zbezpieczenstwem i obrona na forum RadyPartnerstwa Euroatlantyckiego (EAPC), ktora w 1997roku zastapiła NACC. Siły NATO i panstw partner-skich czesto wspołdziałaja ze soba i prowadzawspolne cwiczenia, a ich zołnierze sa rozmieszczaniramie w ramie w kierowanych przez NATOoperacjach utrzymania pokoju na Bałkanach.Podczas Szczytu Praskiego NATO, w listopadzie2002 roku podjeto kroki w celu wzmocnieniawspołpracy pomiedzy NATO i Partnerami orazwiekszego skoncentrowania działan na pokonywaniuwyzwan dla bezpieczenstwa w XXI wieku.

Partnerstwo dla Pokoju

Jednym z najbardziej znaczacych osiagniec w dzie-dzinie bezpieczenstwa w ostatnich 10 latach byłprogram Partnerstwa dla Pokoju (PdP). Od jegoogłoszenia w 1994 roku, zaproszenie do wstapieniado Partnerstwa dla Pokoju zostało przyjete przez 30panstw: Albanie, Armenie, Austrie, Azerbejdzan,

Białorus, Bułgarie, Chorwacje, Estonie, Finlandie,Gruzje, Irlandie, Kazachstan, Litwe, Łotwe, byłaJugosłowianska Republike Macedonii*, Mołdawie,Polske, Republike Czeska, Republike Kirgiska,Rosje, Rumunie, Słowacje, Słowenie, Szwajcarie,Szwecje, Tadzykistan, Turkmenie, Ukraine,Uzbekistan i Wegry. Z ich grona, 10 stało sie od tegoczasu członkami Sojuszu: Polska, Republika Czeskai Wegry w 1999 roku oraz Bułgaria, Estonia, Litwa,Łotwa, Rumunia, Słowacja i Słowenia w 2004 roku.

Bosnia i Hercegowina oraz Serbia i Czarnogora takzewyraziły swoja wole przystapienia do Partnerstwa dlaPokoju i Rady Partnerstwa Euroatlantyckiego. NATOz radoscia oczekuje na przyjecie tych dwu panstw doPartnerstwa wtedy, gdy spełnia one warunkiokreslone przez Sojusz. Do nich nalezy pełnawspołpraca z Miedzynarodowym Trybunałem Krymi-nalnym dla byłej Jugosławii, a zwłaszcza schwytanie iprzekazanie Trybunałowi osob oskarzanych o popeł-nienie zbrodni wojennych.

Poprzez praktyczna wspołprace i zdecydowaneopowiedzenie sie za zasadami demokracji – ktorespajaja sam Sojusz – Partnerstwo dla Pokoju dazy dozwiekszania stabilnosci, minimalizowania zagrozendla pokoju oraz budowy wzmocnionych stosunkow wdziedzinie bezpieczenstwa miedzy poszczegolnymipanstwami partnerskimi i NATO oraz pomiedzysamymi panstwami partnerskimi. Najwazniejszacecha PdP jest indywidualne kształtowaniepartnerstwa pomiedzy poszczegolnym panstwem aNATO i szczegołowe dostosowanie go do indywi-dualnych potrzeb oraz wspolne wdrazanie programu,na poziomie i w tempie wybranym przez kazdy rzaduczestniczacy w PdP.

Formalna podstawa Partnerstwa dla Pokoju jestDokument Ramowy. Okresla on konkretne przedsie-wziecia wyznaczone dla kazdego Partnera orazuroczyscie potwierdza zobowiazanie Sojusznikow dokonsultowania sie z kazdym Partnerem, ktorydostrzega bezposrednie zagrozenie dla swojejintegralnosci terytorialnej, niepodległosci lubbezpieczenstwa. Kazdy z Partnerow podejmuje wieledaleko idacych zobowiazan politycznych – podejmujesie strzec demokratycznych społeczenstw;

16

przestrzegac zasad prawa miedzynarodowego;wypełniac zobowiazania wynikajace z Karty NarodowZjednoczonych, Powszechnej Deklaracji PrawCzłowieka i Obywatela, Aktu Koncowego KBWE2

oraz miedzynarodowych umow rozbrojeniowych izwiazanych z kontrola zbrojen; powstrzymywac sieod grozby lub uzycia siły przeciwko innym panstwom;respektowac istniejace granice oraz rozwiazywacspory w pokojowy sposob. Szczegołowe zobowia-zania dotycza promowania przejrzystosci wnarodowym planowaniu obronnym i sprawach budze-towych w celu ustanowienia demokratycznej kontrolinad siłami zbrojnymi; a takze tworzenia i rozwijaniazdolnosci do podejmowania wspolnych działan zNATO w ramach operacji pokojowych i humani-tarnych.

Indywidualny Program Partnerstwa jest wspolnietworzony i uzgadniany przez NATO i kazde z panstwpartnerskich. Sporzadzane sa programy dwuletnie, aprzewidziane w nich działania dobierane sa z bardzoszerokiego „menu” – Programu Prac Partnerstwa –zgodnie ze specyficznymi interesami i potrzebamikazdego z panstw. Wspołpraca, koncentrujaca sieprzede wszystkim na zadaniach zwiazanych z obron-noscia, obejmuje praktyczne wspołdziałanieuwzgledniajace w istocie wszystkie dziedzinydziałalnosci NATO. Program Prac oferuje działania wponad 20 obszarach, od polityki obronnej i plano-wania, stosunkow cywilno-wojskowych, edukacji iszkolenia, po obrone powietrzna, systemy łacznosci iinformacji, zarzadzanie kryzysowe i planowaniecywilne w sytuacjach specjalnych.

Aby zapewnic zdolnosc sił panstw partnerskich dowspołdziałania z wojskami NATO w operacjach utrzy-mania pokoju, w ramach Procesu Planowania iOceny PdP oferowane jest doradztwo w dziedzinieinteroperacyjnosci i wymogow dotyczacychzdolnosci. Mechanizm ten jest wzorowany nawłasnym, natowskim systemie planowania sił i jestoferowany Partnerom jako opcja nieobowiazkowa.

Cele planowania lub Cele Partnerstwa, sanegocjowane z kazdym panstwem uczestniczacym wPdP, a intensywnie prowadzona ocena pozwalamonitorowac postepy. Proces ten znaczacoprzyczynił sie do scisłej wspołpracy panstw partner-skich w operacjach pokojowych na Bałkanach.

Przez te lata zintensyfikowano operacyjny wymiarPartnerstwa dla Pokoju oraz zwiekszono zaangazo-wanie panstw partnerskich w podejmowanie decyzji iplanowanie w ramach Partnerstwa dla Pokoju.Wprowadzono Koncepcje Zdolnosci Operacyjnych, wcelu nawiazania blizszej i bardziej ukierunkowanejwspołpracy wojskowej zmierzajacej do poprawyefektywnosci militarnej sił wielonarodowych.Ponadto, rozbudowane zostały ramy polityczno-wojskowe. Celem jest wzmocnienie procesu konsul-tacji z panstwami partnerskimi w trakcie eskalacjikryzysu - ktory moze wymagac rozmieszczeniaoddziałow pokojowych - a takze wczesniejszeangazowanie Partnerow w omawianie planowoperacyjnych oraz proces generacji sił.

Aby skuteczniej właczac panstwa partnerskie wcodzienne prace Partnerstwa, w kilku osrodkachdowodzenia NATO powołano jednostki sztabowePdP, w ktorych słuza oficerowie z panstw partner-skich. Ponadto, w Naczelnym Dowodztwie Sił Sprzy-mierzonych Europa (SHAPE) w Mons (Belgia)Komorka Koordynacji Partnerstwa (PCC) pomagakoordynowac szkolenie i cwiczenia PdP, a Miedzyna-rodowe Centrum Koordynacji zapewnia miejsce iwarunki do wymiany informacji i planowania dlawszystkich panstw nienalezacych do NATO, ktoreudostepniaja swoje oddziały na potrzeby natowskichoperacji pokojowych na Bałkanach i w Afganistanie.

Rada Partnerstwa Euroatlantyckiego

Rada Partnerstwa Euroatlantyckiego (EAPC) skupiapanstwa członkowskie NATO i Partnerow – obecniełacznie 46 panstw – w wielonarodowe forum, gdzie

2 Akt Koncowy KBWE (Akt Helsinski): przyjety w 1975 roku przez owczesna Konferencje Bezpieczenstwa i Wspołpracy wEuropie (KBWE). Jego celem było okreslenie norm postepowania miedzynarodowego, wprowadzenie srodkow budowyzaufania w stosunkach miedzy Wschodem i Zachodem, promowanie przestrzegania praw człowieka oraz zachecanie dowspołpracy gospodarczej, kulturalnej, naukowej i technicznej. 17

prowadzony jest regularny dialog i konsultacje natematy zwiazane z polityka i bezpieczenstwem.EAPC zapewnia rowniez polityczne ramy do indywi-dualnych, dwustronnych kontaktow pomiedzy NATO ipanstwami uczestniczacymi w Partnerstwie dlaPokoju.

Decyzja z 1997 roku o powołaniu EAPC odzwier-ciedlała pragnienie wyjscia poza osiagniecia NACC istworzenia forum bezpieczenstwa, ktore odpowia-dałoby coraz bardziej zaawansowanym relacjomnawiazywanym z panstwami partnerskimi w ramachPartnerstwa dla Pokoju oraz w kontekscie operacjipokojowych w Bosni i Hercegowinie - gdzie w 1996roku rozmieszczono siły 14 panstw partnerskichodbywajace słuzbe wspolnie z ich odpowiednikamiz panstw członkowskich Sojuszu.

Stworzenie EAPC było takze uzupełnieniem rownole-głych posuniec zmierzajacych do wzmocnienia roliPartnerstwa dla Pokoju, poprzez coraz wiekszeangazowanie panstw partnerskich w podejmowaniedecyzji i planowanie w całym spektrum działan PdP.

Poza krotkookresowymi konsultacjami na forumEAPC nad biezacymi kwestiami zwiazanymi zpolityka i bezpieczenstwem, dwuletni Plan DziałanEAPC obejmuje długoterminowe konsultacje iwspołprace w szerokim zakresie spraw, takich jak:zarzadzanie kryzysowe i operacje wspierania pokoju;kwestie regionalne; kontrole zbrojen i problemyzwiazane z proliferacja broni masowego razenia;miedzynarodowy terroryzm; kwestie obronnosci –takie jak planowanie, kształtowanie budzetu, politykei strategie; planowanie cywilne w sytuacjachspecjalnych oraz przygotowanie na wypadekkatastrof; wspołprace zbrojeniowa; bezpieczenstwonuklearne; cywilno-wojskowa koordynacje zarza-dzania ruchem lotniczym i wspołprace naukowa. Niema jednak obowiazku ograniczania sie do tychzagadnien.

Posiedzenia EAPC odbywaja co miesiac na szczebluambasadorow; raz do roku na szczeblu ministrowspraw zagranicznych i obrony oraz szefow obrony; atakze okazjonalnie – w formacie szczytu. Poczynajacod 2005 roku, coroczne samodzielne posiedzenia na

18

wysokim szczeblu beda obierac za swoj temat waznekwestie polityczne dotyczace wspolnoty euroatlan-tyckiej. Wiekszosc panstw partnerskich powołałoswoje przedstawicielstwa dyplomatyczne przyKwaterze Głownej NATO w Brukseli, co sprzyjaregularnym kontaktom i umozliwia prowadzeniekonsultacji, kiedykolwiek jest taka potrzeba. Ambasa-dorzy NATO i panstw partnerskich mogli, na przykład,uczestniczyc w zwołanym prawie bez zapowiedzispotkaniu 12 wrzesnia 2001 roku, bezposrednio powrzesniowych atakach terrorystycznych na USA.Solidarnosc wyrazona w tym dniu przez panstwaczłonkowskie EAPC – ktorych terytoria rozciagaja sieod Ameryki Połnocnej i Europy, po Azje Srodkowa –oraz ich wspołpraca, przejawiajaca sie od tej chwiliudziałem w prowadzonej przez USA wojnie z miedzy-narodowym terroryzmem wskazuja, ze partnerskieinicjatywy NATO zasiały ziarna prawdziwej kulturybezpieczenstwa w obszarze euroatlantyckim.

Partnerstwo po Szczycie Praskim

Wspolna determinacja, aby połaczyc siły w walce zgrozba terroryzmu nabrała konkretnych form wraz zogłoszeniem Planu Działan Partnerstwa przeciwTerroryzmowi, co stało sie podczas SzczytuPraskiego NATO. Podjeto wowczas kroki zmie-rzajace do poprawy wspołpracy pomiedzy NATO ipanstwami partnerskimi. Wszechstronny przegladEAPC i Partnerstwa dla Pokoju zaowocowałzaleceniem wzmacniania dialogu politycznego zPartnerami oraz dalszego zwiekszania ich udziału wplanowaniu, realizacji i nadzorowaniu działan, wktorych uczestnicza. Ponadto, wprowadzono nowymechanizm wspołpracy – Indywidualny Plan Działan

Partnerstwa, ktory zamiast czerpac z „menu” sugero-wanych działan, pozwala Sojuszowi indywidualniedopasowywac pomoc udzielana panstwompartnerskim, ktore wystapiły o bardziej zorgani-zowane wsparcie dla swoich reform wewnetrznych,zgodnie ze specyficznymi potrzebami i okolicz-nosciami. Korzystajac z postepow osiagnietych wPradze, opracowywane sa propozycje, ktore majabyc przedstawione podczas kolejnego SzczytuSojuszu w Stambule w 2004 roku. Propozycje tezmierzaja do: (1) dalszego zindywidualizowaniaPartnerstwa dla Pokoju tak, aby odniesc sie dokluczowych problemow oraz unikalnych potrzeb izdolnosci poszczegolnych Partnerow; (2) promo-wania reformy systemow obronnych - ktorawspomaga transformacje sił zbrojnych i interopera-cyjnosc; a takze (3) do wzmacniania wspołpracyregionalnej i wzajemnego wsparcia.

19

Otwieranie sie Sojuszu na przyjecie nowychczłonkow

> 6

Członkostwo w NATO jest dostepne wszystkimpanstwom europejskim. Artykuł 10 Traktatu Połnoc-noatlantyckiego pozwala aktualnym członkomzaprosic do członkostwa „kazde inne panstwoeuropejskie, ktore jest w stanie realizowac zasadyniniejszego traktatu i wnosic wkład do bezpie-czenstwa obszaru połnocnoatlantyckiego”. Pierwotnaliczba członkow załozycieli – 12 – zwiekszyła siedotychczas do 26, w wyniku 5 rund rozszerzenia.

Drzwi do NATO pozostaja otwarte. Po ostatniejrundzie rozszerzenia, w wyniku ktorej Bułgaria,Estonia, Litwa, Łotwa, Rumunia, Słowacja i Słoweniastały sie członkami NATO (2004 r.), kolejne trzypanstwa aspirujace: Albania, Chorwacja i byłaJugosłowianska Republika Macedonii* maja nadziejena uzyskanie w przyszłosci zaproszenia do Sojuszu.

Celem kazdej rundy rozszerzenia było powiekszaniebezpieczenstwa euroatlantyckiego oraz zwiekszeniesiły, spojnosci i zywotnosci NATO, a nie były oneskierowane przeciwko interesom bezpieczenstwazadnego panstwa trzeciego. Kazda z rund rozsze-rzenia pomogła powiekszyc obszar bezpieczenstwa istabilnosci w Europie oraz uleczyc rany kontynentu,ktory w pierwszej połowie XX wieku ucierpiał z powodudwu wojen, a potem na 40 lat został podzielonyzelazna kurtyna. Grecja i Turcja zostały przyjete doSojuszu w 1952 roku. W 1955 roku – zaledwie 10 lat odzakonczenia II wojny swiatowej – do Sojuszu dołaczyłaRepublika Federalna Niemiec, co trwale zintegrowałoto panstwo z Zachodem i stworzyło warunki doostatecznego zjednoczenia Niemiec. Po goracejdebacie w kregach politycznych, Hiszpania przystapiłado Sojuszu w 1982 roku, chociaz pozostawała pozajego zintegrowana struktura wojskowa, az do 1998roku. Decyzja podjeta podczas Szczytu Madryckiego w1997 roku o zaproszeniu Polski, Republiki Czeskiej iWegier do rozpoczecia rozmow akcesyjnych owstapieniu do NATO była poteznym krokiem naprzod,w kierunku przezwyciezania podziałow zimnowo-jennych, jako ze utorowała droge do Sojuszu byłymprzeciwnikom z Układu Warszawskiego.

Rozszerzanie Sojuszu po zakonczeniuzimnej wojny

Pierwsza postzimnowojenna runda rozszerzenia niebyła z gory przesadzona i decyzja ta wymagałajednomyslnosci wszystkich dotychczasowych panstwczłonkowskich. Wielka troska było zachowanie

zdolnosci Sojuszu do podejmowania decyzji opartychna konsensusie oraz zagwarantowanie, ze rozsze-rzenie wzmocni bezpieczenstwo w Europie. Studium„Rozszerzenie NATO”, ktorego opracowanie zostałozlecone w 1994 roku, a ktore zostało opublikowanerok pozniej, przedstawiało konkluzje, iz przyjecienowych członkow oraz polityczne, wojskowe i gospo-darcze implikacje rozszerzenia przyczynia sie doosiagania podstawowego celu Sojuszu, jakim jestwzmacnianie bezpieczenstwa oraz poszerzaniestabilnosci w całym obszarze euroatlantyckim.Rownolegle z rozwijaniem stosunkow Sojuszu zRosja, Ukraina i innymi panstwami partnerskimi,proces ten miał słuzyc interesom całej Europy.

Kluczowa kwestia w całosci rozwazan dotyczacychpierwszej postzimnowojennej rundy rozszerzeniabyło pytanie, jak skorygowac utrzymywane przezRosje postrzeganie Sojuszu jako bloku wojskowegowrogiego wobec interesow rosyjskich. Sojusznicyzgodzili sie, ze Rosja miała do wniesienia ogromnywkład w stabilnosc i bezpieczenstwo europejskieoraz uznali, ze nalezy brac pod uwage obawy Rosjizwiazane z procesem rozszerzania. Niemniej jednak,respektowane musiało byc prawo kazdego niepodle-głego panstwa w Europie do realizowania swoichwłasnych koncepcji w dziedzinie bezpieczenstwaoraz przynaleznosci do organizacji miedzynaro-dowych. To samo odnosiło sie do prawa panstwczłonkowskich Sojuszu do podejmowania własnychdecyzji. Przed wystosowaniem zaproszen podczasSzczytu Madryckiego, Sojusz postarał sie oumocnienie i zinstytucjonalizowanie dialogu z Rosjapoprzez podpisanie w 1997 roku Aktu Stanowiacego(patrz rozdział 7) oraz powtorzenie zobowiazania dorezygnacji z rozmieszczania broni nuklearnej i stacjo-nowania zagranicznych wojsk na terytorium nowychpanstw członkowskich.

W oparciu o zalecenia przedstawione w studium„Rozszerzenie NATO” oraz w wyniku zintensyfiko-wanego indywidualnego dialogu z zainteresowanymipanstwami partnerskimi i szerokich konsultacji wgronie członkow Sojuszu, Polska, Republika Czeska iWegry zostały w 1997 roku zaproszone dorozpoczecia rozmow akcesyjnych, a 12 marca 1999roku formalnie stały sie członkami Sojuszu.

Kilka panstw było rozczarowanych niewłaczaniem ichdo pierwszej rundy postzimnowojennej rozszerzenia,ale panstwa członkowskie NATO podkreslały, ze

20

Sojusz pozostanie otwarty dla innych panstw, ktore wprzyszłosci zyczyłyby sobie członkowstwa. PodczasSzczytu Waszyngtonskiego, w kwietniu 1999 roku,panstwa członkowskie NATO ogłosiły Plan Działan narzecz Członkostwa (MAP), ktory miał pomoc panstwomkandydujacym w przygotowywaniu sie do przyszłegoczłonkostwa w Sojuszu (patrz ramka). Siedmiupierwotnych członkow MAP - Bułgaria, Estonia, Litwa,Łotwa, Rumunia, Słowacja i Słowenia – zostało zapro-szonych do rozpoczecia rozmow akcesyjnych podczasSzczytu Praskiego w listopadzie 2002 roku.

Po intensywnej serii konsultacji z tymi siedmiomapanstwami, w marcu 2003 roku Sojusz podpisałprotokoły akcesyjne dla swych nowo zaproszonych,przyszłych członkow. Po ratyfikacji wspomnianychprotokołow akcesyjnych przez wszystkie panstwaNATO, zgodnie z ich procedurami wewnetrznymi iparlamentarnymi, 29 marca 2004 roku siedmiu

nowych członkow mogło przystapic do traktatuzałozycielskiego NATO. Oczekuje sie, ze nowi Soju-sznicy poczynia dalsze postepy w realizacji swoichzobowiazan do przeprowadzenia reform, zwłaszczaw dziedzinie obrony.

NATO utrzymuje swoja polityke otwartych drzwitakze po zakonczeniu drugiej postzimnowojennejrundy rozszerzenia. Zacheca trzy inne panstwauczestniczace w MAP - Albanie, Chorwacje i byłaJugosłowianska Republike Macedonii* - do dalszegopodejmowania wysiłkow reformatorskich, zwłaszczaw sektorze obronnosci i bezpieczenstwa. Wprzypadku Chorwacji, kluczowe znaczenie marowniez pełna wspołpraca z Trybunałem Krymi-nalnym dla byłej Jugosławii.

Plan Działan na rzecz Członkostwa

Plan Działan na rzecz Członkostwa (MAP) zostałogłoszony w 1999 roku i był oparty na doswiadcze-niach pierwszej postzimnowojennej rundy rozsze-rzenia. Miał pomoc panstwom aspirujacym doSojuszu w ich przygotowaniach do członkostwa.Dziewiec panstw – Albania, Bułgaria, Estonia,Litwa, Łotwa, Rumunia, Słowacja, Słowenia i byłaJugosłowianska Republika Macedonii* - uczest-niczyło w MAP od jego inauguracji. W maju 2002roku dołaczyła do nich Chorwacja. Siedem z tychpanstw stało sie juz członkami Sojuszu w 2004roku.

Aby stac sie członkiem NATO, panstwa aspirujacemusza wykazac, ze funkcjonuje w nich demokra-tyczny system polityczny i gospodarka rynkowa,szanowane sa prawa osob nalezacych domniejszosci narodowych – zgodnie ze standardamiOBWE, rozwiazano wszystkie utrzymujace siedotad spory z sasiadami, a panstwo aspirujacezobowiazuje sie rozstrzygac wszelkie spory wpokojowy sposob, wykazuje wole i jest zdolne downiesienia wojskowego wkładu do Sojuszu oraz doosiagniecia interoperacyjnosci z siłami zbrojnymiwszystkich innych panstw członkowskich, a takzemoze sie poszczycic stosunkami cywilno-wojs-

kowymi funkcjonujacymi własciwie, zgodnie znormami demokracji.

Uczestnictwo w MAP nie gwarantuje przyszłegoczłonkostwa. Umozliwia jednak wszystkimpanstwom zogniskowanie przygotowan na celach ipriorytetach wyznaczonych w planie oraz otrzymy-wanie specjalistycznej pomocy i oceny ze stronyNATO. Te cele i priorytety obejmuja wszystkieaspekty członkostwa, w tym wymogi polityczne,ekonomiczne, obronne, a takze dotyczace:srodkow, informacji, zabezpieczen i aspektowprawnych.

Kazde z uczestniczacych panstw wybiera teelementy MAP, ktore najlepiej odpowiadaja jegopotrzebom oraz okresla swoje własne konkretnecele i harmonogramy. Sam udział w Partnerstwiedla Pokoju, a szczegolnie w Procesie Planowania iOceny PdP, jest integralna czescia tego procesu,poniewaz pozwala panstwom kandydujacymtworzyc siły i struktury sił lepiej przygotowane dowspołdziałania z siłami Sojuszu. Regularnespotkania przegladowe z przedstawicielami panstwNATO maja monitorowac ten proces oraz zapewnicdoradztwo i przekazywanie sygnałow zwrotnych.Wdrazanie MAP jest poddawane stałej ocenieRady Połnocnoatlantyckiej.

21

Budowanie nowych stosunkow z Rosja > 7

Od wczesnych lat 90. NATO buduje mosty i rozwijawspołprace z Rosja. Uzasadnienie wspołpracypanstw natowskich z Rosja jest jasne: wspolnezagrozenia dla bezpieczenstwa najlepiejrozwiazywac poprzez wspołprace, a zaangazowanieRosji ma kluczowe znaczenie dla kazdego wszech-stronnego systemu bezpieczenstwa w Europie pozakonczeniu zimnej wojny.

Bezposrednio po atakach terrorystycznych zwrzesnia 2001 roku, ktore wzmocniły potrzebe podej-mowania skoordynowanych działan w odpowiedzi nawspolne zagrozenia, partnerstwo NATO-Rosjaotrzymało nowe tempo i tresc podczas szczytu wRzymie, w maju 2002 roku. Powstała wowczas nowaRada NATO-Rosja (NRC), skupiajaca wszystkiepanstwa członkowskie Sojuszu i Rosje jako rownychsobie partnerow, po to, aby dazyc do wspolnegodziałania. Wspołpraca jest intensyfikowana wkluczowych obszarach wspolnych interesow i obaw.

Decyzja o pogłebieniu wzajemnego partnerstwa jestwyrazem zdecydowanej woli panstw członkowskichNATO oraz Rosji, aby scislej wspołpracowac ze sobai – dzieki temu – realizowac wspolny cel, jakim jesttworzenie trwałego i dostepnego dla wszystkichpokoju w obszarze euroatlantyckim. Takiez postano-wienie zostało po raz pierwszy wyrazone w AkcieStanowiacym NATO-Rosja o WzajemnychStosunkach, Wspołpracy i Bezpieczenstwie, z 1997roku; akt ten stał sie podstawa partnerstwa NATO-Rosja.

Rozwoj stosunkow

Rosja była członkiem załozycielem Połnocnoatlan-tyckiej Rady Wspołpracy, ustanowionej w 1991 roku,a w roku 1994 przystapiła do Partnerstwa dla Pokoju.Rosyjskie siły pokojowe działały ramie w ramie zeswoimi odpowiednikami z NATO na Bałkanach odroku 1996, az do ich wycofania latem 2003 roku(patrz ramka na stronie 25). Jednak prawdziwapodstawa silnego i trwałego partnerstwa pomiedzyNATO i Rosja stał sie dopiero Akt Stanowiacy NATO-Rosja, podpisany w Paryzu 27 maja 1997 roku.Doprowadził on do powstania Stałej Wspolnej RadyNATO-Rosja (PJC) – forum regularnych konsultacji

na temat wspolnych problemow bezpieczenstwa orazmiejsca wypracowywania programu konsultacji iwspołpracy.

W ciagu kolejnych pieciu lat osiagnieto znacznepostepy w budowie wzajemnego zaufania ipokonywaniu błednych wyobrazen na drodzedialogu. W 1999 roku, pomimo rozbieznoscinarosłych wokoł kampanii lotniczej w Kosowie, ktoredoprowadziły do rocznej przerwy w posiedzeniachPJC, nadal kontynuowane były pewne działania,takie jak misja pokojowa w Bosni i Hercegowinie.

Jednak aspiracje wyrazone w Akcie Stanowiacym niezostały nigdy w pełni zrealizowane w ramach PJC.Jej format „NATO plus 1” oznaczał, ze Sojuszzasiadał do stołu z uzgodnionym, wspolnym stano-wiskiem, a Rosja wymieniała informacje i prowadziłakonsultacje w mniej lub bardziej bilateralnymukładzie, co okazało sie uciazliwe, gdy przyszedłczas na wyjscie poza konsultacje i poszukiwaniebardziej konkretnej wspołpracy. Kiedy potrzebaskoncentrowanych działan wobec miedzynaro-dowego terroryzmu i innych nowych zagrozen dlabezpieczenstwa nabrała szczegolnej aktualnosci, wwyniku atakow z wrzesnia 2001 roku, NATO i Rosjaszybko wykorzystały okazje, aby przeniescwzajemne stosunki na wyzszy szczebel, poprzezstworzenie Rady NATO-Rosja, ktora ma promowacwspołprace rownych sobie partnerow (patrz ramka).

W celu ułatwienia wspołpracy, w 1998 roku Rosjapowołała swoje przedstawicielstwo przy NATO. Odtego czasu w Moskwie utworzono Biuro InformacjiNATO, ktorego zadaniem jest objasniac nowe NATOi promowac korzysci wynikajace z partnerstwaNATO-Rosja. Rowniez w Moskwie powołanoWojskowa Misje Łacznikowa NATO, ktora pomagapoprawic przejrzystosc oraz rozwijac praktycznawspołprace wojskowa.

Pogłebianie wspołpracy

NRC rozwija sie w efektywny mechanizm konsultacji,budowy konsensusu, wspołpracy, wspolnego podej-mowania decyzji i wspołdziałania. Juz w ciagupierwszych 18 miesiecy jej istnienia prowadzone były

22

konsultacje w sprawie Afganistanu, Serbii iCzarnogory oraz Bosni i Hercegowiny, a praktycznawspołpraca przynosiła konkretne korzysci w wieludziedzinach.

NRC powołała kilka grup roboczych i komitetow dospraw terroryzmu, proliferacji, operacji pokojowych,obrony rakietowej pola walki, wspołpracy w dzie-dzinie zarzadzania ruchem lotniczym, zagrozencywilnych, reformy systemow obronnych, wspołpracynaukowej oraz wyzwan wspołczesnego społe-czenstwa. Ekspertom zlecono prowadzenie indywi-dualnych projektow w wielu innych, roznorodnychdziedzinach. Nie ma prawie dnia bez jakiegosspotkania NRC na takim lub innym szczeblu, cooznacza bezprecedensowa intensywnosc kontaktowi nieformalnych konsultacji.

Walka z terroryzmem i nowymi zagrozeniami dlabezpieczenstwa, to kluczowe obszary wspołpracy, wktorych wzmocnione stosunki NATO-Rosjaprzynosza pierwsze uchwytne rezultaty. Wypraco-wywane i stale rewidowane sa wspolne ocenykonkretnych zagrozen zwiazanych z terroryzmem wobszarze euroatlantyckim, a takze badana jest rola siłzbrojnych w zwalczaniu terroryzmu. Zintensyfi-kowane zostało wspolne przeciwdziałanie proliferacjibroni nuklearnej, biologicznej i chemicznej orazrozprzestrzenianiu technologii rakiet balistycznych:przygotowywana jest wspolna ocena globalnychtrendow w proliferacji broni masowego razenia, awspołpraca w dziedzinie obrony rakietowej pola walkiodpowiada na bezprecedensowe zagrozeniezwiazane z rosnaca dostepnoscia coraz bardziejprecyzyjnych rakiet balistycznych. InicjatywaWspołpracy w Przestrzeni Powietrznej ma na celuwzmacnianie wspołpracy w zarzadzaniu ruchemlotniczym i obserwacji z powietrza, ktora wzmocnibezpieczenstwo i przejrzystosc, a takze przyczyni siedo przeciwdziałania grozbie potencjalnego uzyciasamolotow cywilnych do celow terrorystycznych.

Rada NATO-Rosja

Deklaracja Rzymska, uchwalona w 2002 roku, arozwijajaca cele i zasady Aktu Stanowiacego z1997 roku, powołała do zycia Rade NATO-Rosja– mechanizm konsultacji, budowy konsensusu,wspołpracy, wspolnego podejmowania decyzji iwspołdziałania, w ktorym poszczegolne panstwaczłonkowskie Sojuszu oraz Rosja pracuja jakorowni sobie partnerzy w szerokim spektrumzagadnien bezpieczenstwa euroatlantyckiegointeresujacych obie strony. Ciagły dialogpolityczny o kwestiach bezpieczenstwa pozwalana szybka identyfikacje wyłaniajacych sieproblemow, okreslenie wspolnego stanowiskaoraz podjecie połaczonych działan, odpowiedniodo potrzeb.

Nowa Rada, zastepujaca PJC działa na zasadziekonsensusu. Przewodniczy jej SekretarzGeneralny NATO. Posiedzenia odbywaja sieprzynajmniej raz w miesiacu na szczebluambasadorow i przedstawicieli wojskowych, dwarazy w roku na szczeblu ministrow spraw zagra-nicznych i obrony oraz szefow sztabow, a takzeokazjonalnie – w formule szczytu. Waznainnowacja jest Komitet Przygotowawczy NRC,ktory spotyka sie przynajmniej dwa razy wmiesiacu, aby przygotowywac debatyambasadorow oraz nadzorowac wszystkiedziałania ekspertow podejmowane podauspicjami NRC.

Praca NRC koncentruje sie na wszystkichobszarach wzajemnych interesow okreslonych wAkcie Stanowiacym. Intensyfikowana jestwspołpraca w wielu kluczowych obszarach,takich jak: walka z terroryzmem, zarzadzaniekryzysowe, nieproliferacja, srodki kontroli zbrojeni budowy zaufania, obrona rakietowa pola walki,logistyka, wspołpraca sił zbrojnych, reformaobronnosci i zagrozenia cywilne. Nowe obszarymoga byc dodawane do planu działan NRC zawzajemna zgoda wszystkich członkow.

23

Najwazniejszym celem wspołpracy wojskowej jestpoprawa interoperacyjnosci, jako ze nowoczesne siłyzbrojne musza byc zdolne do działania w ramachwielonarodowych dowodztw i struktur sił, kiedyzostana wezwane do wspołdziałania w operacjachwspierania pokoju i zarzadzania kryzysowego.Bogaty program cwiczen i szkolenia jest wdrazany wramach NRC. Logistyka, w tym testy interope-racyjnosci sprzetu i procedur w obszarach takich jaktransport powietrzny i uzupełnianie paliwa w trakcielotu, to kolejny głowny punkt programu działan.Zintensyfikowana wspołpraca w ratownictwie i poszu-kiwaniach morskich została zainicjowana w sierpniu2000 roku, po zatonieciu rosyjskiego nuklearnegookretu podwodnego Kursk, ktory pogrzebał 118członkow załogi. Ramowe porozumienie pomiedzyNATO i Rosja w sprawie ewakuacji i ratownictwazałog okretow podwodnych zostało podpisane wlutym 2003 roku.

Reforma obronnosci to kolejny obszar wspolnychinteresow. Rosja i panstwa członkowskie NATOpotrzebuja sił zbrojnych o odpowiednich rozmiarach,wyszkoleniu i wyposazeniu umozliwiajacymzmaganie sie z całym spektrum zagrozen XXI wieku.Chociaz nie ma uniwersalnego modelu reformywojska, Rosja mogłaby korzystac z doswiadczenpanstw natowskich, z ktorych wiele przeprowadziło wostatniej dekadzie gruntowne reformy i dostosowałoswoje siły zbrojne do wspołczesnych wymogow. Powstepnej burzy mozgow przeprowadzonej w paz-dzierniku 2002 roku, rozpoczeto wspołprace w wieluaspektach reformy wojska, takich jak: zarzadzaniezasobami ludzkimi i finansowymi, makroekonomia,kwestie finansowe i społeczne oraz planowanie sił.Rozszerzane sa działania podejmowane w ramachudanego wspolnego projektu przeszkalania byłegorosyjskiego personelu wojskowego, zainicjowanegow lipcu 2002 roku. Ponadto, w 2003 roku AkademiaObrony NATO utworzyła dwa stypendia dla uczonychradzieckich, aby promowac badania nad reformasystemu obronnego.

Od 1996 roku Rosja i NATO wspołpracuja nad wypra-cowaniem zdolnosci do wspolnych działan w reakcjina zagrozenia cywilne, takie jak trzesienia ziemi lubpowodzie, a takze do koordynacji wykrywania izapobiegania katastrofom, zanim do nich dojdzie.Własnie rosyjska inicjatywa było stworzenie w 1998roku Euroatlantyckiego Osrodka Koordynacji Reago-wania w Przypadku Katastrof (patrz ramka na stronie35). Rozmaite cwiczenia w usuwaniu skutkowkatastrof oraz seminaria, czesto goszczaceuczestnikow z panstw partnerskich, pomagajarozwijac wspołprace cywilno-wojskowa. W ramachNRC prace w tych obszarach koncentruja siepoczatkowo na poprawie interoperacyjnosci, proce-durach oraz wymianie informacji i doswiadczen.

Wspołpraca naukowa i technologiczna z Rosja,zainicjowana w 1998 roku, koncentruje sie na trzechkonkretnych obszarach o szczegolnym znaczeniu dlaRosji, mianowicie fizyce plazmowej, biotechnologiiroslin oraz przewidywaniu i zapobieganiukatastrofom naturalnym i przemysłowym. Jednaknowym podstawowym obszarem wspołpracy wramach Komitetu Naukowego NRC jest wykorzy-stanie nauk cywilnych w walce z terroryzmem inowymi zagrozeniami, na przykład w wykrywaniumateriałow wybuchowych lub badaniu społecznych ipsychologicznych skutkow terroryzmu. Problemy zochrona srodowiska wynikajace z działan cywilnych iwojskowych to kolejne, nowe obszary wspołpracy wramach Komitetu Wyzwan Wspołczesnego Społe-czenstwa, utworzonego w NRC w 2003 roku.

24

Działania pokojowe

Przez ponad siedem lat (az do wycofania sie zeSFOR i KFOR latem 2003 roku) Rosja wnosiłanajwiekszy nienatowski kontyngent do obda-rzonych mandatem ONZ, kierowanych przez NATOsił pokojowych na Bałkanach. Zołnierze rosyjscypracowali ramie w ramie z kolegami z NATO ipanstw partnerskich, aby wesprzec wysiłkiwspolnoty miedzynarodowej zmierzajace dobudowy trwałego bezpieczenstwa i stabilnosci wtym regionie.

Rosyjskie jednostki pokojowe zostały po razpierwszy rozmieszczone w Bosni i Hercegowinie wstyczniu 1996 roku, gdzie weszły w skład wielona-rodowej brygady działajacej w sektorze połnocnym,odpowiedzialnej za duzy obszar, prowadzacejcodzienne patrole, obsługujacej punkty kontrolneoraz asystujacej przy odbudowie i wypełnianiuzadan humanitarnych, takich jak pomocuchodzcom i osobom przesiedlonym w powrocie dodomu.

Rosja odegrała wazna role dyplomatyczna wdoprowadzeniu do bezpiecznego zakonczeniakonfliktu w Kosowie, pomimo roznic politycznych wzwiazku z kampania powietrzna NATO w Kosowiew 1999 roku. Jednostki rosyjskie, po raz pierwszyrozmieszczone w czerwcu 1999 roku, odgrywałyintegralna role w KFOR az do momentu ichwycofania. Działały w brygadach miedzynaro-dowych, a ich zadaniem było utrzymywanie

bezpieczenstwa w sektorach na wschodzie,połnocy i południu tej prowincji. Ponosiły rowniezwspolna odpowiedzialnosc za działanie lotniska wPrisztinie - razem z jednym z kontyngentow NATOodpowiadały za ruch lotniczy. Zapewniały rowniezzaplecze medyczne słuzbom NATO w KosowymPolu.

Bliska wspołpraca pomiedzy NATO i Rosja naBałkanach miała ogromne znaczenie dla poprawystosunkow i budowy zaufania pomiedzy siłamizbrojnymi Rosji i panstw członkowskich Sojuszu.Uzyskane w ten sposob wzajemne zaufaniepowinno byc solidna podstawa do dalszego rozwi-jania wspołpracy pomiedzy siłami zbrojnymi. Cowiecej, w ramach NRC uzgodniono podstawowakoncepcje wspolnego prowadzenia działanpokojowych, ktora jest rozwinieciem wspolnychstanowisk, stwarza warunki do konsultacji, plano-wania i podejmowania decyzji w fazie wyłanianiasie kryzysu oraz definiuje kwestie zwiazane zewspolnym szkoleniem i cwiczeniami.

25

Szczegolne partnerstwo z Ukraina > 8

Stosunek NATO do Ukrainy uwzglednia znaczenieniepodległego, stabilnego i demokratycznegopanstwa ukrainskiego oraz jego deklarowana wolezwiekszania swojego udziału w strukturach euro-pejskich i euroatlantyckich. Stanowisko to zostałowyrazone w 1997 roku w Karcie SzczegolnegoPartnerstwa, ktora dała Ukrainie formalne prawo doprowadzenia konsultacji z NATO w kwestiachbezpieczenstwa euroatlantyckiego oraz powołała dozycia Komisje NATO-Ukraina (NUC), odpowiedzialnaza kierowanie wspolnymi działaniami.

Stosunki NATO-Ukraina siegaja wstecz do roku1991, kiedy Ukraina wstapiła do PołnocnoatlantyckiejRady Wspołpracy, natychmiast po osiagnieciuniepodległosci i rozpadzie ZSRR. Aspiracje tegopanstwa zwiazane z integracja euroatlantyckazostały takze wyrazone w 1994 roku, kiedy Ukraina -jako pierwszy członek Wspolnoty NiepodległychPanstw – przystapiła do Partnerstwa dla Pokoju.Wyrazem zobowiazania, jakie Ukraina przyjeła nasiebie w zwiazku z wnoszeniem wkładu do bezpie-czenstwa euroatlantyckiego jest od tej chwiliwsparcie udzielane NATO i jego panstwom człon-kowskim w operacjach utrzymania pokoju i zarza-dzania kryzysowego.

Aby ułatwic wspołprace, w 1997 roku Ukraina usta-nowiła swoje przedstawicielstwo przy NATO i w tymsamym roku otwarty został Osrodek Informacji iDokumentacji NATO w Kijowie, ktory ma pomocobjasniac nowe NATO i promowac korzysciwynikajace z partnerstwa NATO-Ukraina. W 1999roku w Kijowie otwarte zostało Biuro ŁacznikoweNATO, ktore ma wspierac wysiłki Ukrainy zwiazane zreforma systemu obronnego oraz udział tegopanstwa w Partnerstwie dla Pokoju.

W listopadzie 2002 roku, podczas Szczytu w Pradze,podjete zostały wysiłki w celu znaczacego pogłe-bienia i poszerzenia stosunkow NATO-Ukraina,czego wyrazem był Plan Działania NATO-Ukraina(patrz ramka).

Wspołpraca w dziedziniebezpieczenstwa

NATO i Ukraina aktywnie wspołpracuja ze soba narzecz utrzymania bezpieczenstwa i stabilnosci wobszarze euroatlantyckim. Na Bałkanach Ukraina wciagu 10 lat utrzymywała batalion piechoty, batalionpiechoty zmechanizowanej oraz eskadre helikop-terow, ktore weszły w skład sił pokojowych Sojuszu

w Bosni i Hercegowinie. Siły ukrainskie, rozmiesz-czone w ramach operacji w Kosowie obejmowałyeskadre helikopterow, a takze znaczacy wkład dopołaczonego polsko-ukrainskiego batalionu.Kolejnym dowodem zdecydowanej woli tegopanstwa, aby przyczyniac sie do stabilnosci miedzy-narodowej jest udzielenie przez Ukraine zezwoleniana przelot nad jej terytorium jednostek sił koalicyjnychrozmieszczanych w ramach Miedzynarodowych SiłWspierajacych Bezpieczenstwo (ISAF) w Afgani-stanie, kierowanych kolejno przez rozne panstwaczłonkowskie Sojuszu, a od sierpnia 2003 roku podle-gajacych dowodztwu NATO. Ukraina rozmiesciłarowniez 1800 zołnierzy, ktorzy stanowia czesc kiero-wanej przez Polakow wielonarodowej dywizji wjednym z sektorow miedzynarodowych sił stabili-zacyjnych w Iraku, w skład ktorej wchodza jednostkipokojowe z kilku panstw NATO i panstw partnerskich.

Wsparcie dla reform

Za pomoca doradztwa i praktycznej pomocy, NATO iposzczegolne panstwa członkowskie wspierajawysiłki Ukrainy zmierzajace do realizacji ambitnegoprogramu reform, wyznaczonego w Planie DziałaniaNATO-Ukraina oraz – zwiazanych z nim –ukrainskich Rocznych Planach Zadan. Chociaz wielepozostaje do zrobienia, osiagniety został postep.Inicjatywy legislacyjne pomagaja kłasc podwalinyreform politycznych, gospodarczych i zwiazanych zobronnoscia. Powołano do zycia kilka strukturrzadowych, ktorych zadaniem jest nadzorowac ikoordynowac wysiłki reformatorskie.

Kluczowym priorytetem jest reforma systemuobronnego – w tej dziedzinie Ukraina moze czerpac zdoswiadczen i wiedzy panstw Sojuszu. Obecnienajwazniejsze zadania, jakie stoja przed Ukraina toopracowanie nowej koncepcji bezpieczenstwa idoktryny wojskowej oraz zakonczenie wszech-stronnego przegladu systemu obronnego.Wspołpraca NATO-Ukraina koncentruje sie nawzmocnieniu demokratycznej i cywilnej kontroli nadsiłami zbrojnymi, poprawie interoperacyjnosci zsiłami NATO oraz pomocy Ukrainie w zakresieprzekształcania poradzieckiej spuscizny - jaka jestduza, charakteryzujaca sie przerostem kadry kierow-niczej i zle wyposazona struktura sił zbrojnych – wmniejsze, nowoczesne i bardziej wydajne siły, zdolnedo realizacji swych potrzeb w dziedzinie bezpie-czenstwa oraz do aktywnego przyczyniania sie dostabilnosci i bezpieczenstwa w Europie.

26

Wspolna Grupa Robocza ds. Reformy SystemuObronnego (JWGDR) ułatwia konsultacje ipraktyczna wspołprace w kwestiach takich jak:tworzenie budzetu obrony i planowanie obronne,redukcja i konwersja sił zbrojnych, stopniowarezygnacja z poboru na rzecz ochotniczych siłzbrojnych oraz stosunki cywilno-wojskowe. NATOpromuje rowniez szkolenie wyzszych oficerow, abywspomoc proces transformacji systemu obronnego,a takze pomaga w organizacji programow przeszka-lania, ktore maja ułatwic zwalnianemu ukrainskiemupersonelowi wojskowemu przechodzenie docywilnego zycia. Komitet Wojskowy z Ukrainauzupełnia prace JWGDR, zapewniajac wiedzeekspercka w roznorodnych obszarach, co wspierawspołprace sił zbrojnych NATO i Ukrainy, w ramachPlanu Działan Wojskowych NATO-Ukraina. Pomocposzczegolnych panstw członkowskich Sojuszu wprojektach demilitaryzacji zmierzajacych dobezpiecznego niszczenia ukrainskich zapasownadmiarowych i przestarzałych min ladowych jestkierowana za posrednictwem Funduszu Powier-niczego Partnerstwa dla Pokoju.

Intensywne starania Ukrainy o poprawe interope-racyjnosci wspierane sa rowniez przez uczestnictwow Partnerstwie dla Pokoju. Proces Planowania iOceny PdP identyfikuje kluczowe wymagania dlacelow planowania obronnego, a szeroki zakresdziałan i cwiczen wojskowych PdP pozwala ukrains-kiemu personelowi wojskowemu zyskac bezpos-rednie doswiadczenia wspołpracy z siłami Sojuszu.

Szersza wspołpraca

Wspołpraca w dziedzinie planowania cywilnego wsytuacjach specjalnych oraz gotowosci na wypadekkatastrof przynosi Ukrainie bezposrednie korzysci.Kluczowym celem jest pomoc Ukrainie - ktorejzachodnie regiony sa szczegolnie narazone nawystepowanie silnych powodzi - w lepszym przygoto-waniu sie na takie sytuacje specjalne oraz skutecz-niejszym radzeniu sobie z ich skutkami. CwiczeniaPdP - miedzy innymi te, ktore odbyły sie ukrainskimregionie zakarpackim we wrzesniu 2000 roku –pomagaja testowac procedury niesienia pomocy wprzypadku katastrof. Ponadto, panstwa członkowskieNATO i inni partnerzy udzielili Ukrainie pomocy powielkich powodziach, jakie nawiedziły ten kraj wlatach 1995, 1998 i 2001.

Wspołpraca naukowa z Ukraina rozpoczeła sie w1991 roku. Od tego czasu udział Ukrainy w

programach naukowych NATO ustepuje jedynierosyjskiemu. Wspołpraca jest energicznie rozwijanapod kierunkiem Wspolnej Grupy Roboczej ds.Wspołpracy Naukowej i Ochrony Srodowiska. Pozazastosowaniem nauk scisłych do celow obronyprzeciwko terroryzmowi i nowym zagrozeniom,zgodnie z nowym ukierunkowaniem programunaukowego NATO, aktualne priorytety Ukrainy wdziedzinie wspołpracy naukowej i technologicznejobejmuja technologie informacyjne, biologiemolekularna i biotechnologie, nowe materiały orazracjonalne wykorzystanie zasobow naturalnych.

Plan Działania NATO-Ukraina

Plan Działania NATO-Ukraina z 2002 roku jestrozwinieciem Karty, ktora pozostaje podsta-wowym fundamentem stosunkow. Plan zapewniaramy strategiczne do zintensyfikowanych konsul-tacji w kwestiach politycznych, gospodarczych iobronnych oraz okresla cele i priorytety strate-giczne Ukrainy na drodze do pełnej integracji zeuroatlantyckimi strukturami obronnymi. Okreslazasady i załozenia obejmujace zagadnieniapolityczne i ekonomiczne; kwestie informacji;bezpieczenstwa i obrony oraz sprawy wojskowe,ochrone i bezpieczenstwo informacji, a takzeproblemy prawne.

Panstwa NATO wspieraja reformy poprzezpomoc i doradztwo. Jednak ciezar ich wdrazaniaspada przede wszystkim na Ukraine, ktora jestnieustannie zachecana do zdecydowanychpostepow na drodze reform, w celu wzmocnieniademokracji, rzadow prawa, ochrony prawczłowieka oraz rozwoju gospodarki rynkowej.Szczegolny wysiłek jest potrzebny do osiagnieciaszeroko zakrojonej transformacji sektorowobronnosci i bezpieczenstwa.

Roczne Plany Zadan, obejmujace konkretneprzedsiewziecia Ukrainy, a takze wspolnedziałania NATO-Ukraina, wspieraja realizacjecelow wyznaczonych w Planie Działania.Spotkania oceniajace odbywaja sie dwa razy wroku, a raport dotyczacy postepow jestsporzadzany raz w roku.

27

Dialog z panstwami w regionie MorzaSurodziemnego

> 9

Kilka panstw członkowskich NATO połozonych napołudniu Europy graniczy z Morzem Srodziemnym.Bezpieczenstwo i stabilnosc w regionie srodziemno-morskim maja zatem bardzo wazne znaczenie dlaSojuszu. W rzeczywistosci, bezpieczenstwo całejEuropy jest scisle zwiazane z bezpieczenstwem istabilnoscia tego regionu.

Dlatego tez, w 1995 roku Sojusz rozpoczał nowydialog z szescioma panstwami w południowej czesciregionu srodziemnomorskiego, to jest z: Egiptem,Izraelem, Jordania, Mauretania, Marokiem iTunezja. Algieria przyłaczyła sie do dialogu w lutym2000 roku. Dialog Srodziemnomorski - bedacyintegralna czescia akcentujacego wspołpracepodejscia Sojuszu do zagadnien bezpieczenstwa –ma na celu przyczyniac sie do bezpieczenstwa istabilnosci w tym regionie, osiagac lepszewzajemne zrozumienie oraz korygowac błednewyobrazenia o NATO w panstwach uczestniczacychw tym projekcie. Dialog uzupełnia inne powiazane znim, ale odrebne inicjatywy miedzynarodowe, podej-mowane miedzy innymi przez Unie Europejska orazOrganizacje Bezpieczenstwa i Wspołpracy wEuropie.

Dialog polityczny i praktycznawspołpraca

Dialog Srodziemnomorski umozliwia dialogpolityczny i praktyczna wspołprace z uczest-niczacymi w nim panstwami. Wszyscy partnerzy wregionie srodziemnomorskim otrzymuja oferte takichsamych podstawowych warunkow do dyskusji iwspołdziałania, jednak poszczegolne panstwauczestnicza w Dialogu na roznym poziomie, zgodnieze swoja wola.

Dialog polityczny ma forme regularnych,dwustronnych debat politycznych na szczeblu

ambasadorow. Sa one okazja do wymianypogladow na temat wielu roznorodnych zagadnienmajacych znaczenie dla regionu srodziemnomor-skiego, a takze dla przyszłego rozwoju Dialogu.Organizowane sa rowniez wielostronne spotkaniaRady Połnocnoatlantyckiej z siedmioma panstwamiuczestniczacymi w Dialogu, w celu biezacego infor-mowania ich o działaniach Sojuszu oraz wymianyinformacji o waznych wydarzeniach. Spotkania takieodbywaja sie zwykle po kazdym spotkaniu ministe-rialnym NATO oraz po posiedzeniach na szczycie, atakze w przypadku zaistnienia szczegolnychokolicznosci. Na przykład, 23 pazdziernika 2001roku zorganizowano spotkanie z partneramisrodziemnomorskimi, aby omowic reakcje NATO naataki terrorystyczne z 11 wrzesnia.

Praktyczna wspołpraca jest organizowana w ramachrocznych programow prac. Do takich działan prakty-cznych nalezy zapraszanie osobistosci z panstwDialogu do uczestniczenia w kursach organizo-wanych w Szkole NATO w Oberammergau (Niemcy)oraz w Akademii Obrony NATO w Rzymie. Kursytakie obejmuja zagadnienia działan zwiazanychutrzymywaniem pokoju, kontrole zbrojen, wysiłkiskierowane przeciw proliferacji broni masowegorazenia, ochrone srodowiska, wspołprace cywilno-wojskowa w przypadku zagrozen cywilnych orazwspołprace w dziedzinie bezpieczenstwa europejs-kiego.

Inne działania obejmuja wizyty reprezentantowkregow opiniotworczych, przedstawicieli swiataakademickiego, dziennikarzy i parlamentarzystow zpanstw Dialogu w NATO. Poza tym, Dialog promujewspołprace naukowa za posrednictwem ProgramuNaukowego NATO, Od roku 2000 ponad 800naukowcow z panstw Dialogu uczestniczyło wsponsorowanych przez NATO działaniachnaukowych.28

Bardziej operacyjne aspekty, zwiazane z wojskowymwymiarem programu, umozliwiaja osobistosciom zpanstw Dialogu obserwacje cwiczen, uczestniczeniew seminariach i warsztatach organizowanych przezdowodztwa strategiczne oraz wizyty w wojskowychosrodkach dowodzenia NATO. Poza tym, Stałe SiłyMorskie NATO w Regionie Srodziemnomorskimskładaja wizyty w portach nalezacych do panstwDialogu. W 2002 roku, 300 przedstawicieli panstwDialogu uczestniczyło w ponad 50 roznych działa-niach organizowanych w ramach programunaukowego oferowanego przez NATO.

Trzy panstwa partnerskie w regionie MorzaSrodziemnego – Egipt, Jordania i Maroko – brałyudział w kierowanych przez NATO misjach naBałkanach. Do maja 2002 roku wszystkie te panstwa,poza Marokiem, wycofały swoje siły ze SFOR iKFOR.

Ewoluujacy proces

Dialog rozwija sie pod wzgledem liczby uczestnikoworaz tresci merytorycznej. Ta elastycznosc pozwalana ewolucje tematyki i zwiekszanie liczbyuczestnikow wraz z upływem czasu. Przez te lata,dyskusje polityczne stały sie czestsze i bardziej inten-sywne. Wymiar praktyczny został znacznierozszerzony od uruchomienia tej inicjatywy i obecnieobejmuje wiekszosc działan, w ktorych uczestniczainne panstwa partnerskie.

Utworzenie w 1997 roku Grupy WspołpracySrodziemnomorskiej przyczyniło sie do nowego,bardziej dynamicznego ukierunkowania Dialogu. Jeston forum wymiany pogladow pomiedzy panstwamiczłonkowskimi NATO a panstwami Dialogu na tematsytuacji w regionie Morza Srodziemnego i dalszegorozwoju Dialogu. Podczas Szczytu Sojuszu wWaszyngtonie w 1999 roku, podjeto dalsze kroki w

kierunku wzmocnienia zarowno politycznego, jak ipraktycznego wymiaru Dialogu, poprzez zwiekszeniemozliwosci w zakresie wzmacniania wspołpracy wobszarach, gdzie NATO mogło wniesc „wartoscdodana”, szczegolnie w odniesieniu do zagadnienwojskowych i innych, wobec ktorych panstwa Dialoguwyraziły swoje zainteresowanie.

W bezposrednim nastepstwie wydarzen z11 wrzesnia 2001 roku, panstwa NATO i Dialoguspotykaja sie czesciej niz dotychczas na konsultacjez Rada Połnocnoatlantycka, zarowno indywidualnie,jak i jako cała grupa. Unowoczesnienie tej inicjatywyzostało ogłoszone podczas Szczytu Sojuszu wPradze, w listopadzie 2002 roku. Panstwa Sojuszuwyraziły zgode na pakiet srodkow majacych pogłebicpolityczny i praktyczny wymiar Dialogu, zaliczajacwzmocnienie i pogłebienie stosunkow do priorytetowSojuszu.

Wspomniane srodki obejmowały bardziej regularny iskuteczny proces konsultacji, wybor bardziejskoncentrowanych działan oraz zindywidualizowanepodejscie do wspołpracy. Poza zaleceniem pogłe-biania dotychczasowych obszarow wspołpracy,zasugerowano nowe obszary, takie jak: specjalniedobrane działania majace poprawic zdolnosc panstwDialogu do uczestniczenia w prowadzonych przezNATO operacjach reagowania kryzysowego spozaArtykułu 5, reforma obronnosci i zastosowanie naukekonomicznych do obronnosci, konsultacje wsprawie terroryzmu i kontroli granic, a takze zarza-dzanie skutkami katastrof. Wdrozenie tych posuniecpomoze przekształcic charakter stosunkow pomiedzyNATO i panstwami Dialogu. Ponadto, opracowywanesa opcje stworzenia bardziej ambitnego i rozsze-rzonego mechanizmu Dialogu Srodziemnomor-skiego. Beda one przedmiotem dyskusji podczasnajblizszego Szczytu Sojuszu w Stambule, w 2004roku. 29

Utrzymywanie pokoju i zarzadzanie kryzysowe > 10

Jednym z najwazniejszych aspektow transformacjiNATO jest jak dotychczas decyzja o podjeciu sieprowadzenia operacji utrzymywania pokoju i zarza-dzania kryzysowego w regionie euroatlantyckim idalej, poza jego granicami. Na Bałkanach, gdzieNATO po raz pierwszy zaangazowało sie w 1995roku, niestabilnosc i konflikty były bezposrednimzagrozeniem dla interesow bezpieczenstwa panstwczłonkowskich Sojuszu oraz szeroko rozumianegopokoju i stabilnosci w Europie. Nastepnie, poprzezswoje zaangazowanie w utrzymywanie pokoju wAfganistanie, Sojusznicy zademonstrowali swojagotowosc do mierzenia sie z wyzwaniami dlabezpieczenstwa poza tradycyjnym obszaremodpowiedzialnosci NATO.

Ponadto, zaangazowanie NATO w takie operacjewymagało zwiekszenia kontaktow i wspołpracyz panstwami nienalezacymi do Sojuszu, ktoreudostepniaja swoje oddziały, a takze z innymi organi-zacjami. Obrazuje to rodzaj wspołpracy w dziedziniebezpieczenstwa potrzebnej w naszych czasach, gdykluczem sa bliskie kontakty robocze z organizacjamimiedzynarodowymi i pozarzadowymi, a takze zpanstwami nienalezacymi do Sojuszu, na przykładczłonkami Partnerstwa dla Pokoju.

Bosnia i Hercegowina

Po udzieleniu w latach 1992 i 1995 wsparciawysiłkom ONZ zmierzajacym do zakonczenia wojnyw Bosni (patrz rowniez rozdział 4), Sojusz rozmiesciłw Bosni i Hercegowinie obdarzone mandatem ONZwielonarodowe Siły Implementacyjne (IFOR). Stałosie to szesc dni po podpisaniu porozumieniapokojowego z Dayton (14 grudnia 1995), w celuwdrazania wojskowych aspektow porozumieniapokojowego. Misja IFOR było: zapewnic przerwaniewrogich działan podejmowanych przez stronykonfliktu; oddzielic od siebie ugrupowania zbrojnenowo powstałych jednostek terytorialnych tego krajurozdartego wojna – Federacji Bosni i Hercegowinyoraz Republiki Serbskiej; a takze dokonac fakty-cznego podziału terytorium pomiedzy te dwiejednostki terytorialne, co wiazało sie ze wzajemnymprzekazywaniem pewnych obszarow. Siły IFORzakonczyły słuzbe po upływie roku i w grudniu 1996roku zostały zastapione przez mniejsze Siły Stabili-zacyjne (SFOR).

Poza zapobieganiem wznowieniu wrogich działan ipromowaniem klimatu umozliwiajacego postepyprocesu pokojowego, misja SFOR zostałarozszerzona na wspieranie agend cywilnych zaanga-zowanych w wysiłki wspolnoty miedzynarodowejzmierzajace do budowy trwałego pokoju w tym kraju.Jednostki pokojowe pomagały uchodzcom i osobomprzesiedlonym w powrocie do domu oraz przyczy-niały sie do reformowania bosniackich sił zbrojnych.Ponadto, SFOR odgrywa aktywna role w zatrzymy-waniu osob podejrzanych o popełnienie zbrodniwojennych i przekazywaniu ich MiedzynarodowemuTrybunałowi Kryminalnemu dla byłej Jugosławii wHadze.

W miare poprawy sytuacji bezpieczenstwa, liczbaoddziałow była i jest stopniowo zmniejszana. Wiosna2004 roku siły SFOR liczyły juz tylko około 7 tysiecyzołnierzy, co stanowiło znaczna redukcje wporownaniu z liczba 60 tysiecy zołnierzy, ktorzy bylirozmieszczeni w ramach IFOR. Odzwierciedla topostepy osiagniete przez Bosnie i Hercegowine wzakresie zdolnosci do samodzielnego utrzymywaniapokoju. Oceniane sa obecnie rozne opcje dotyczacewielkosci i struktury SFOR. Niewykluczone jest takzezakonczenie tej operacji przed koncem 2004 roku i –byc moze - przekazanie jej siłom kierowanym przezUnie Europejska, z jednoczesnym zachowaniempewnej obecnosci NATO w tym kraju.

Kosowo

W roku 1998 otwarty konflikt w jugosłowianskiejprowincji Kosowo – w znacznej mierze zamiesz-kanej przez ludnosc albanska – zmusił ponad 300tysiecy osob do opuszczenia domow. Belgradignorował wielokrotnie formułowane przezspołecznosc miedzynarodowa zadania wycofaniasił serbskich oraz nawiazania wspołpracy w celuzakonczenia aktow przemocy i umozliwieniauchodzcom powrotu. Kiedy w pazdzierniku 1998roku NATO zagroziło wykorzystaniem atakowlotniczych, prezydent Slobodan Miloszevic zgodziłsie wspołpracowac i ataki zostały odwołane.Organizacja Bezpieczenstwa i Wspołpracy wEuropie (OBWE) wysłała obserwatorow a Sojuszrozpoczał obserwacje lotnicza i rozmiesciłzadaniowe jednostki zbrojne w byłej Jugosłowian-skiej Republice Macedonii*, gotowe do ewakuacji

30

obserwatorow OBWE, gdyby wznowienie konfliktunaraziło ich na niebezpieczenstwo.

Przemoc rozpaliła sie ponownie na poczatku 1999roku. Siły serbskie zintensyfikowały swoje działania.Zawiodły intensywne i mocno ukierunkowane wysiłkidyplomatyczne zmierzajace do rozwiazania konfliktu.W marcu wycofana została misja obserwacyjnaOBWE. Kilka dni po wycofaniu OBWE siegnieto poostateczne srodki – Sojusz rozpoczał ataki lotniczena cele połozone w Federalnej Republice Jugosławii.Dopiero po 78 dniach atakow lotniczych udało siezmusic rezim Miloszevicia do zakonczenia represji iwyrazenia zgody na spełnienie zadan społecznoscimiedzynarodowej. Sojusz zachował jednolitapostawe. Dazył do uderzania w rezim i celewojskowe, a starannie dbał o minimalizowanie stratwsrod ludnosci cywilnej. W tym samym czasie siłySojuszu pomagały łagodzic kryzys zwiazany znapływem uchodzcow do sasiedniej Albanii i byłejJugosłowianskiej Republiki Macedonii*. W szczy-towych momentach, liczba uchodzcow albanskichdoszła do 445 tysiecy w Albanii i 330 tysiecy w drugimz wymienionych panstw. Ponadto, w samym Kosowieprzebywało prawdopodobnie około 400 tysiecy osobwysiedlonych.

Po zawarciu Wojskowego PorozumieniaTechnicznego pomiedzy NATO i dowodcami jugosło-wianskimi, kierowane przez NATO MiedzynarodoweSiły Pokojowe w Kosowie (KFOR) zostały rozmiesz-czone w tej prowincji, z mandatem ONZ. Misja tamiała powstrzymac wznowienie przez strony konfliktuwrogich działan, stworzyc bezpieczne warunki idoprowadzic do demilitaryzacji Armii WyzwoleniaKosowa, a takze udzielic wsparcia miedzynaro-dowym wysiłkom humanitarnym i wspołpracowac zTymczasowa Misja Administracyjna ONZ w Kosowie(UNMIK).

W pełnej sile, KFOR rozmiescił poczatkowo około 43tysiecy zołnierzy. Stopniowe redukcje doprowadziły

do zmniejszenia tej liczby o ponad połowe. Wczerwcu 2003 roku w skład KFOR wchodziły siływiekszosci członkow NATO, 15 panstw partnerskich itrzech innych panstw: Argentyny, Maroka i NowejZelandii.

Po zobowiazaniu sie Armii Wyzwolenia Kosowa dosamorozwiazania, KFOR zebrał i zniszczył znaczneilosci broni strzeleckiej i pomagał w tworzeniuKorpusu Ochrony Kosowa – lokalnych sił obronycywilnej, ktore sa podporzadkowane UNMIK ipodlegaja codziennemu nadzorowi ze strony KFOR.Jednostki KFOR patroluja rowniez granice Kosowa,obsadzaja przejscia graniczne i strzega kluczowychobiektow. Znaczaca czesc personelu jest zaanga-zowana w ochranianie osob narodowosci serbskiej,ktore wrociły do tej prowincji.

W scisłej wspołpracy z UNMIK, KFOR pomagabudowac bezpieczne srodowisko, w ktorym wszyscyobywatele, bez wzgledu na pochodzenie etniczne,beda mogli zyc w pokoju, a rozwoj demokracji bedziemogł byc wspierany przez pomoc miedzynarodowa.Zadanie to bedzie trudne i długoterminowe. Jednakcywilna odbudowa juz sie zaczeła i – w pewnymstopniu - przywrocono miejscowej ludnosci cywilnejjakis wymiar bezpieczenstwa i normalnosci zycia.

Południowa Serbia

Na poczatku 2001 roku NATO, Unia Europejska iOBWE zastosowały skoncentrowana strategieprewencji kryzysowej, aby pomoc doprowadzic dopokojowego rozwiazania konfliktu zbrojnego wpołudniowej Serbii, ktory zagrazał stabilnosci wregionie. Problemy rozpoczeły sie pod koniec 2000roku w Dolinie Preszevo, gdzie duza społecznoscalbanska pozostajaca pod bezposrednimi rzadamiSerbow, pozbawiona była wystarczajacych prawpolitycznych i społecznych. Lekko uzbrojone oddziałybojownikow albanskich przeprowadziły serie atakowna serbskie siły bezpieczenstwa w Ladowej Strefie

31

Bezpieczenstwa – pasie buforowym o szerokosci 5kilometrow, rozdzielajacym wewnetrzne graniceSerbii, niedostepnym dla sił jugosłowianskich inadzorowanym przez KFOR, zgodnie z Porozu-mieniem Wojskowo-Technicznym pomiedzySojuszem a armia jugosłowianska.

Szybka eskalacja konfliktu stworzyła powaznezagrozenie dla bezpieczenstwa, czego skutki byłynatychmiast odczuwalne w Kosowie. Konieczne byłorozwiazanie pokojowe, ktore jednoczesnie gwaranto-wałoby wzmocnienie praw ludnosci albanskiej wpołudniowej Serbii oraz umocniłoby integralnoscterytorialna i suwerennosc Federalnej RepublikiJugosławii.

Wiosna 2001 roku seria prowadzonych na wysokimszczeblu kontaktow pomiedzy NATO a nowymrzadem jugosłowianskim w Belgradzie doprowadziłado stopniowej i postepujacej redukcji Ladowej StrefyBezpieczenstwa, tak aby umozliwic armii jugosło-wianskiej odzyskiwanie kontroli nad tym terytorium.W zamian za to, zadano, aby rzad w Belgradziewprowadził szereg srodkow budowy zaufania, ktoreostatecznie w maju skłoniły bojownikow albanskichdo złozenia broni. Zespoł natowski, ktoremutowarzyszył przedstawiciel Unii Europejskiej, pomogłwynegocjowac zawieszenie broni i stworzyc bezpos-rednie kanały komunikacyjne pomiedzy władzamiserbskimi a ugrupowaniami zbrojnymi reprezentu-jacymi ludnosc albanska.

Uzgodniono szeroki pakiet przedsiewziec majacywspomoc szybka integracje ludnosci albanskiej wramach struktur politycznych i administracyjnych wregionie oraz ułatwic powrot uchodzcow. Wspolnotamiedzynarodowa monitorowała i wspieraławdrazanie tych uzgodnien. OBWE opracowałaprogram szkolenia wieloetnicznej policji, ktora miałabyc rozmieszczona we wsiach, gdzie przewazaludnosc albanska, a ktore wczesniej znajdowały sie wrekach rebeliantow. Celem było przygotowaniewyborow, ktore odbyły sie w sierpniu 2002 roku, abyzapewnic grupom etnicznym bardziej sprawiedliwe irowne przedstawicielstwo.

Była Jugosłowianska RepublikaMacedonii*

Na prosbe rzadu, siły NATO podjeły sie od 2001 rokurealizacji scisle zdefiniowanej misji zarzadzaniakryzysowego w byłej Jugosłowianskiej RepubliceMacedonii*. Wewnetrzne zamieszki wybuchły wiosna2001 roku, gdy ugrupowania zbrojne reprezentujacemniejszosc albanska starły sie z władzami. Sojuszpotepił te ataki zbrojne i zaciesnił kontrole na granicyz Kosowem, a jednoczesnie silnie zachecał rzad dopodjecia reform konstytucyjnych uwzgledniajacychzazalenia ludnosci albanskiej. Znaczaca role w tychnegocjacjach odgrywał Sekretarz Generalny NATO.

W czerwcu Sojusz spełnił formalna prosbe o udzie-lenie pomocy wojskowej w rozbrajaniu tak zwanej

32

Armii Wyzwolenia Narodowego reprezentujacejAlbanczykow, pod warunkiem wczesniejszegozawieszenia broni i uzgodnienia planu pokojowego.Porozumienie ramowe zostało zawarte w sierpniu, cootworzyło NATO droge do wysłania 3,5 tysiacazołnierzy na 30-dniowa misje, w celu rozbrojeniaalbanskich ugrupowan zbrojnych.

Pod koniec wrzesnia, po zakonczeniu tej misji,NATO zostało poproszone o utrzymywanieniewielkich sił w tym regionie w celu wspomaganiaochrony obserwatorow UE i OBWE, ktorzymonitorowali wdrazanie porozumienia ramowego.Do udziału w tej operacji przeznaczono około 700zołnierzy, ktorzy dołaczyli do małego kontyngentuNATO juz stacjonujacego w tym kraju i zajmujacegosie zabezpieczaniem łacznosci i logistyki dla KFOR.Ta operacja NATO została zakonczona w marcu2003 roku, wraz z przekazaniem Unii Europejskiejodpowiedzialnosci za te misje. Przekazanie to byłomozliwe dzieki porozumieniu UE-NATO otwiera-jacemu droge do wykorzystywania zasobow izdolnosci wojskowych NATO na potrzeby operacjikierowanych przez Unie Europejska (patrz rozdział2). Z dniem 15 grudnia 2003 roku, dzieki sukcesowi,jakim było ustabilizowanie sytuacji, kierowana przezUnie Europejska operacja została zakonczona izastapiono ja działaniami cywilnej policji UniiEuropejskiej.

Afganistan

W sierpniu 2003 roku NATO przejeło odpowie-dzialnosc za Miedzynarodowe Siły WspierajaceBezpieczenstwo (ISAF) IV w Afganistanie, abywspierac Afganskie Władze Tymczasowe wtworzeniu bezpiecznego srodowiska dla obywateliKabulu i obszaru otaczajacego stolice. Kraj ten starasie podzwignac po dwu dekadach wojny domowejoraz – w blizszej perspektywie – po destrukcyjnychrzadach talibow, ktorzy stworzyli bezpiecznaprzystan dla terrorystow.

ISAF to obdarzone mandatem ONZ miedzynarodowesiły, rozlokowane pod koniec 2001 roku. Pierwszamisja była prowadzona pod dowodztwem WielkiejBrytanii i brały w niej udział siły innych panstw, zktorych wiekszosc stanowiły panstwa członkowskieNATO. W kolejnym etapie, siły ISAF II były kierowaneprzez Turcje, a ISAF III – wspolnie przez Niemcy iHolandie. Pierwotny mandat ograniczał działaniaISAF do Kabulu i okolicy, jednak w pazdzierniku 2003roku rezolucja Rady Bezpieczenstwa zatwierdziłarozszerzenie działan poza Kabul.

NATO wyraziło zgode na objecie misja szerszychregionow Afganistanu, szczegolnie poprzez czasowerozmieszczenie sił poza Kabulem i przejeciewojskowego dowodzenia nad znaczna liczba Regio-nalnych Zespołow ds. Odbudowy (PRT), ktorepomagaja ustabilizowac sytuacje w regionach.Poczawszy od wspierania kierowanego przezNiemcy PRT w Kunduzie, ISAF bedzie stopnioworozszerzał swoje zaangazowanie w tym zakresie.Wysiłkom wspolnoty miedzynarodowej, wspoma-gajacej Afganczykow w odbudowywaniu ich kraju,towarzyszy wiele powaznych wyzwan. Sojuszzobowiazał sie pozostac w Afganistanie tak długo, jakbedzie tam potrzebny. Wszechstronna strategiazaangazowania NATO w Afganistanie ma byc wypra-cowana przed najblizszym szczytem Sojuszu wStambule w 2004 roku, w scisłej konsultacji z innymiorganizacjami miedzynarodowymi oraz AfganskimiWładzami Tymczasowymi.

33

Reagowanie na zagrozenia o charakterzecywilnym

> 11

Wszystkie panstwa odpowiadaja za planowanie naszczeblu narodowym w odniesieniu do reagowaniana zagrozenia, takie jak: wypadki, podczas ktorychdochodzi do wyciekow substancji chemicznych lubtoksycznych; lawiny; powodzie i trzesienia ziemi; atakze gdy konieczne jest radzenie sobie ze skutkamiatakow terrorystycznych. Jednak katastrofy –zarowno spowodowane przez człowieka, jak i bedacedziełem natury – nie respektuja granic miedzypanst-wowych. Dlatego tez konieczne sa wspołpraca iplanowanie na szczeblu miedzynarodowym.

Wspołpraca pomiedzy panstwami członkowskimiNATO w dziedzinie planowania cywilnego wsytuacjach specjalnych rozwija sie do wielu lat. Wblizszym nam okresie, wspołpraca ta zostałarozszerzona na panstwa partnerskie. Znacznepostepy zostały odnotowane odnosnie do metodorganizacji srodkow przeznaczanych na zwalczaniezagrozen o charakterze cywilnym w obszarze euroat-lantyckim.

Koordynacja w ramach NATO

Efektywne reagowanie na katastrofy wymagakoordynacji infrastruktury komunikacyjnej, srodkowmedycznych, łacznosci, zdolnosci do reagowania wsytuacjach specjalnych oraz innych srodkowcywilnych. NATO odegrało zywotna role w harmoni-zowaniu planow poszczegolnych panstw człon-kowskich, zapewniajac wykonalnosc planow w raziepotrzeby oraz dostepnosc srodkow, od ktorych jest touzaleznione.

W ramach Sojuszu, mechanizm wykorzystywany dokoordynacji planowania w tej dziedzinie obejmujeszereg zarzadow i komitetow ds. planowania, działa-jacych pod ogolnym zwierzchnictwem WysokiegoKomitetu Planowania Cywilnego. Organy teorganizuja regularne spotkania ekspertow z rzadowposzczegolnych panstw, a takze z branzy przemy-słowej i wojskowej, aby koordynowac planowanie wodniesieniu do europejskiego transportu z wykorzy-staniem zeglugi srodladowej; zeglugi oceanicznej;lotnictwa cywilnego; zywnosci i rolnictwa; produkcji idostaw przemysłowych, usług pocztowych itelekomunikacyjnych; spraw medycznych; ochronyludnosci cywilnej oraz produkcji i dostaw ropynaftowej.

Szersza wspołpraca

Obecnie doswiadczenie i wiedza ekspercka NATO wdziedzinie planowania cywilnego w sytuacjachspecjalnych sa szerzej dostepne, a zarazem czerpiaz wiedzy i zdolnosci innych panstw uczestniczacychw Radzie Partnerstwa Euroatlantyckiego. W corazwiekszym stopniu panstwa partnerskie NATO sawłaczane do konkretnych form wspołpracy zwiazanejz praca zarzadow i komitetow ds. planowania. W1998 roku utworzono Euroatlantycki OsrodekKoordynacji Reagowania w przypadku Katastrof(EADRCC) (patrz ramka).

Planowanie cywilne w sytuacjach specjalnych jesttakze waznym aspektem ogolnych programowwspołpracy z panstwami partnerskimi i stanowinajwiekszy niewojskowy komponent działan podej-mowanych w ramach Partnerstwa dla Pokoju.Działania te obejmuja seminaria, warsztaty,cwiczenia i kursy szkoleniowe, ktore skupiaja cywilnyi wojskowy personel z roznych szczebli samorzadulokalnego i regionalnego oraz rzadow poszcze-golnych panstw. Waznymi uczestnikami tejwspołpracy sa inne organizacje miedzynarodowe,takie jak: Biuro Narodow Zjednoczonych ds. Koordy-nacji Pomocy Humanitarnej (UNOCHA) i BiuroWysokiego Komisarza Narodow Zjednoczonych ds.Uchodzcow, Miedzynarodowa Agencja EnergiiAtomowej oraz Unia Europejska, a takze poza-rzadowe organizacje humanitarne.

Wydarzenia z 11 wrzesnia 2001 roku uswiadomiłypilna potrzebe wspołpracy w przygotowywaniu sie namozliwy atak terrorystyczny na ludnosc cywilna z

34

wykorzystaniem broni chemicznej, biologicznej,radiologicznej i nuklearnej (CBRN). Plan DziałanPartnerstwa przeciw Terroryzmowi, ogłoszonypodczas Szczytu Sojuszu w Pradze, w listopadzie2002 roku promuje wymiane zwiazanych z tym infor-macji oraz udział w planowaniu cywilnym, abyoceniac ryzyko i ograniczac podatnosc ludnoscicywilnej na akty terroryzmu i uzycie broni masowegorazenia. NATO i panstwa partnerskie opracowujainwentarz zdolnosci poszczegolnych panstw, ktorebyłyby dostepne w przypadku takiego ataku.

Ponadto, przyjeto Plan Działania w dziedzinie Plano-wania Cywilnego w Sytuacjach Specjalnych, abywspierac władze panstwowe w poprawie gotowoscicywilnej na ewentualny atak terrorystyczny zwykorzystaniem broni CBRN. Rozpoczeły sierowniez dyskusje o roli i zdolnosciach NATO i UniiEuropejskiej w dziedzinie planowania cywilnego.

Euroatlantycki potencjał w dziedzinie przeciwdziałania skutkom katastrof

Potrzeba wiekszego skoordynowania euroatlantyc-kiego potencjału w dziedzinie przeciwdziałaniaskutkom katastrof doprowadziła do stworzenia wczerwcu 1999 roku Euroatlantyckiego OsrodkaKoordynacji Reagowania w przypadku Katastrof(EADRCC) w Kwaterze Głownej NATO, wodpowiedzi na propozycje ze strony Rosji. Osrodekdziała jako głowny punkt wymiany informacji orazkoordynacji panstw NATO i PdP w zakresie reago-wania na katastrofy w regionie euroatlantyckim.EADRCC organizuje zakrojone na szeroka skalecwiczenia, podczas ktorych trenowane sa reakcjena pozorowane katastrofy naturalne i wywołaneprzez człowieka.

EADRCC wniosł wkład do operacji niesieniapomocy humanitarnej podczas kryzysuzwiazanego z napływem kosowskich uchodzcoworaz wykonał cenna prace w reakcji na wielkiepowodzie na Ukrainie, w Rumunii, na Wegrzech, wAlbanii i Republice Czeskiej; a takze na trzesienieziemi, ktore w 1999 roku nawiedziło Turcje; pozarylasow w byłej Jugosłowianskiej RepubliceMacedonii* i Portugalii oraz ekstremalne warunkipogodowe na Ukrainie i w Mołdawii.

Osrodek scisle wspołpracuje z agendami ONZ,ktore odgrywaja wiodaca role w reagowaniu nakatastrofy o zasiegu miedzynarodowym - BiuremNarodow Zjednoczonych ds. Koordynacji PomocyHumanitarnej (UNOCHA) i Biurem WysokiegoKomisarza Narodow Zjednoczonych ds.Uchodzcow – oraz innymi organizacjami.

Poszczegolne panstwa sa zachecane dozawierania dwustronnych i wielostronnychporozumien, w celu rozwiazywania kwestii takich:jak przepisy wizowe, przekraczanie granic, porozu-mienia w sprawie tranzytu, kontroli celnej orazstatusu osob wchodzacych w skład personelu.Posuniecia takie pozwalaja uniknac opoznienbiurokratycznych w dostarczaniu srodkow pomocydo rzeczywistych miejsc katastrof.

Przyjeto rowniez rozwiazania niezbedne – jeslipotrzeba - do tworzenia i wysyłania w rejonykatastrof Euroatlantyckiej Jednostki Reagowania wprzypadku Katastrof (EADRU), złozonej zmieszanych jednostek pochodzacych z roznychpanstw.

35

Wspołpraca w dziedzinie nauki i ochronysrodowiska

> 12

Dwa odrebne programy naukowe NATO angazujanaukowcow i ekspertow w ramach regularnejwspołpracy w zakresie problemow bedacych przed-miotem ich wspolnego zainteresowania – programrozwoju cywilnych nauk scisłych KomitetuNaukowego NATO oraz program zwiazany ze srodo-wiskiem naturalnym i społeczenstwem KomitetuWyzwan Wspołczesnego Społeczenstwa (CCMS).Tworzenie sieci kontaktow poprzez wspołprace -tradycja wsrod naukowcow i wymog postepunaukowego - spełnia rowniez cel polityczny, jakimjest budowa zrozumienia i zaufania pomiedzy srodo-wiskami wywodzacymi sie z roznych kultur i tradycji.

Program naukowy, istniejacy od ponad 45 lat, zostałostatnio odmiennie ukierunkowany i ma koncen-trowac sie wyłacznie na priorytetowych tematachbadawczych zwiazanych z obrona przedterroryzmem i przeciwstawianiem sie innym zagro-zeniom dla bezpieczenstwa. Zgodnie z inicjatywamiSojuszu zmierzajacymi do przeciwstawiania sienowym zagrozeniom, program rozwoju cywilnychnauk scisłych obecnie koncentruje sie na wspieraniuwspołpracy w tych dziedzinach. Aby dac wyraz tejfundamentalnej zmianie, program otrzymał nowanazwe: „Nauka w Słuzbie Bezpieczenstwa” (“SecurityThrough Science”).

CCMS zajmuje sie problemami srodowiska i społe-czenstwa, właczajac agendy poszczegolnych panstwdo wspołpracy nad studiami pilotazowymi w tych

dziedzinach. W ostatnim czasie Komitet okresliłszereg podstawowych celow zwiazanych z bezpie-czenstwem, ktore beda ukierunkowywac jegodziałania. Program wzmocni wspołprace pomiedzyNATO i panstwami partnerskimi w zakresie rozwiazy-wania problemow, ktore stanowia ich wspolna troske.

Poza promowaniem podstawowej wspołpracypomiedzy naukowcami i ekspertami z NATO i panstwpartnerskich, specjalne inicjatywy obu komitetowprzyczyniaja sie do rozwoju wspołpracy ze srodo-wiskami naukowcow i osob wpływajacych na ochronei kształtowanie srodowiska naturalnego z Rosji,Ukrainy oraz panstw Dialogu Srodziemnomorskiego.

Nauka w słuzbie bezpieczenstwa,stabilnosci i solidarnosci

Historia Programu Naukowego NATO siega lat 50., tojest czasow, gdy przewazała wiara, iz postep nauki itechnologii bedzie miał ogromne znaczenie dlaprzyszłosci Sojuszu. Dlatego tez powołano do zyciaprogram promujacy wspołprace naukowa i przezkolejne 40 lat wspierane było wspołdziałanienaukowcow z panstw NATO, wyznaczajace wysokiestandardy jakosci pracy naukowej.

Poczynajac od wczesnych lat 90., po zakonczeniuzimnej wojny, program był stopniowo otwierany naudział osob z panstw nienalezacych do NATO, az w1999 roku został całkowicie przekształcony i od tej

36

pory wspiera wspołprace pomiedzy naukowcami zNATO i panstw Partnerstwa dla Pokoju lub DialoguSrodziemnomorskiego. Zdecydowany nacisk jestpołozony na promowanie postepu i pokoju, poprzeztworzenie wiezi pomiedzy naukowcami wywo-dzacymi sie z tych, wczesniej rozdzielonychsrodowisk.

Od 2004 roku wprowadzane sa dalsze fundamen-talne zmiany do programu, w zwiazku z nowa grozbaterroryzmu i innymi zagrozeniami dla wspołczesnegoswiata. W przyszłosci program bedzie wspierałwspołprace wyłacznie w priorytetowych tematachbadawczych w tych dwu obszarach: „Obrona przedterroryzmem” i „Przeciwstawianie sie innym zagro-zeniom dla bezpieczenstwa”. Celem nowegoprogramu „Nauka w Słuzbie Bezpieczenstwa” jestprzyczynianie sie do bezpieczenstwa, stabilnosci isolidarnosci miedzynarodowej, dzieki zastosowaniunauki do rozwiazywania problemow. Wspołpraca,tworzenie sieci kontaktow oraz rozbudowa potenc-jałow, to srodki do osiagniecia tego celu.

Rozne typy grantow sa oferowane aktywnymzawodowo naukowcom z NATO, panstw partnerskichi uczestniczacych w Dialogu Srodziemnomorskim,aby zachecic ich do wspołpracy nad priorytetowymitematami badawczymi. Granty maja rowniez pomocwspomnianym naukowcom w tworzeniu podsta-wowej infrastruktury sieci komputerowych.

Wirtualny Jedwabny Szlak

Najwiekszy i najbardziej ambitny projektsponsorowany przez Program Naukowy NATOzostał zainicjowany w pazdzierniku 2001 roku.Nadano mu nazwe „Wirtualny Jedwabny Szlak”,w nawiazaniu do Wielkiego Szlaku Jedwabnego,ktory w dawnych czasach łaczył Europe i DalekiWschod, promujac wymiane towarow, alerowniez wiedzy i idei. Wirtualny Jedwabny Szlakdostarczył sieci komputerowe oraz dostep doInternetu dla srodowisk akademickich inaukowych w osmiu panstwach południowegoKaukazu i Azji Srodkowej.

Armenia, Azerbejdzan, Gruzja, Kazachstan,Republika Kirgiska, Tadzykistan, Turkmenistan iUzbekistan leza na obrzezach europejskiegoobszaru objetego Internetem, a ich poziomrozwoju nie pozwala w przewidywalnej przysz-łosci na ponoszenie kosztow zwiazanych zbudowa połaczen swiatłowodowych.

Dzieki realizacji tego projektu NATO, efektywnakosztowo, odpowiadajaca najwyzszymstandardom technologia łaczy za posrednictwemInternetu srodowiska naukowe i akademickieuczestniczacych panstw poprzez wspolna wiazkesatelitarna. Grant NATO pozwolił sfinansowacpasmo satelitarne oraz instalacje dziewieciuanten satelitarnych – osmiu małych, rozloko-wanych we wspomnianych panstwach, podła-czonych do wielkiej anteny w Hamburgu(Niemcy), ktora słuzy jako europejski wezełprzekaznikowy. Inni sponsorzy wnosza wkład wnaturze.

W 2003 roku podjeto decyzje o rozszerzeniu siecipołaczen Wirtualnego Jedwabnego Szlaku naAfganistan, poprzez zainstalowanie w Kabulunaziemnej stacji satelitarnej.

37

Nauki cywilne okazały sie bardzo skutecznymnarzedziem dialogu miedzynarodowego, dziekiswojej uniwersalnosci i zdolnosci do tworzenianowych, bardzo wydajnych kontaktow miedzynaro-dowych. Talenty skupione w tych połaczonych srodo-wiskach moga byc wykorzystane do stawiania czołarodzacym sie zagrozeniom dla Sojuszu. Nauka jestzarazem metoda poszukiwania odpowiedzi napodstawowe pytania, jak i sposobem jednoczenianarodow.

Mierzenie sie z wyzwaniamiwspołczesnego społeczenstwa

CCMS został stworzony w 1969 roku w odpowiedzina niepokoje zwiazane z ochrona srodowiska.Komitet jest forum dla ekspertow z roznych agend iagencji narodowych, umozliwiajacym wymianewiedzy i doswiadczen w technicznych, naukowych ipolitycznych aspektach zagadnien społecznych isrodowiskowych, zarowno w sektorze cywilnym, jak iwojskowym.

Projekty podejmowane pod auspicjami CCMSpromuja wspołprace w rozwiazywaniu problemowwpływajacych na srodowisko naturalne i jakosc zycia,takie jak: zanieczyszczenie srodowiska, nadmiernyhałas, problemy urbanistyczne, energia, zdrowieludzi oraz problemy srodowiska naturalnegozwiazane z obronnoscia. W tej ostatniej dziedzinie,do typowych obszarow badan nalezy zgłebianiezagadnien zwiazanych z ponownym wykorzystaniem

terenow dawniej uzytkowanych w celachwojskowych, metodologia oczyszczania orazbezpieczenstwo srodowiska naturalnego – naprzykład w zwiazku z ropociagami.

CCMS pracuje w sposob zdecentralizowany iobejmuje działania takie jak: studia pilotazowe,projekty, warsztaty i seminaria – wszystkie finan-sowane ze srodkow krajowych. Jedno lub wiecejpanstw przejmuje role wiodaca i podejmujeodpowiedzialnosc za planowanie i koordynacje prac.W ostatnich latach działania zostały poszerzone owarsztaty i nowe badania nad tematami w szczegolnysposob interesujacymi panstwa partnerskie.

CCMS okreslił takze wiele kluczowych celow, ktorebeda ukierunkowywac przyszłe działania, to jest:redukowanie wpływu działan wojska na srodowiskonaturalne; prowadzenie nowych badan regionalnych,w tym działania transgraniczne; zapobieganiekonfliktom, ktorych podłozem jest niewystarczalnosczasobow; odnoszenie sie do rodzacych sie zagrozendla srodowiska i społeczenstwa, ktore mogapowodowac niestabilnosc gospodarcza, kulturowalub polityczna; a takze reagowanie na nietradycyjnezagrozenia dla bezpieczenstwa.

38

Wrazliwosc nierozerwalnie powiazanego społeczenstwa

Obecnie społeczenstwo, w wiekszym stopniu nizdawniej, narazone jest na zagrozenia, w zwiazku zwciaz rosnaca liczba powiazan na kazdympoziomie. Bardziej otwarte społeczenstwoglobalne; bardziej skomplikowane systemy techno-logiczne; zwiekszona zaleznosc od systemow infor-macji elektronicznej i komunikacji; wzajemnepowiazania pomiedzy produkcja zywnosci asystemem dostaw; nierozerwalnie powiazany icoraz gestszy system przewozow – wszystkie teczynniki sa powodem nowych i zmieniajacych sieprzejawow wrazliwosci. Na przykład, dłuzejtrwajaca utrata łacznosci telekomunikacyjnej idostaw energii mogłyby spowodowac powaznezakłocenia. Dodatkowo, w nastepstwie wydarzen z11 wrzesnia 2001 roku, wzrosło zaniepokojeniezwiazane z nietradycyjnymi formami terroryzmu,takimi jak atak biologiczny lub wojna cyberne-tyczna.

Zachowanie bezpieczenstwa oraz ochrona społe-czenstwa przed szerokim spektrum wyzwanwymaga wspołpracy pomiedzy roznymi agendamidziałajacymi w wielu obszarach, zarowno naszczeblu krajowym, jak i miedzynarodowym. Stałosie to widoczne podczas prowadzonej przez USAwojny z terroryzmem, ktora wymaga nie tylkowspołpracy wojskowej, ale takze dyplomatycznej,

finansowej, gospodarczej i wywiadowczej orazwspołdziałania słuzb celnych i policji.

W marcu 2001 roku, pod auspicjami CCMSzainicjowany został krotkoterminowy projektprzegladu wspolnych wyzwan i okresleniaobszarow, gdzie pozadana i mozliwa byłabywieksza wspołpraca, tak aby ograniczycwrazliwosc skomplikowanych, wzajemnie uzalez-nionych systemow, ktore sa zywotne dla funkcjono-wania wspołczesnego społeczenstwa. Kierowaniatym projektem podjeła sie Norwegia, a uczestniczaw nim nastepujace panstwa: Dania, Gruzja, Litwa,Mołdawia, Polska, Rumunia, Szwecja, Szwajcaria,Turcja, Ukraina, USA, Wegry i Wielka Brytania.

39

Metody funkcjonowania NATO > 13

NATO nie jest organizacja ponadnarodowa, amiedzyrzadowa. Jest sojuszem niepodległych,suwerennych panstw, ktore zebrały sie razem winteresie wzajemnego bezpieczenstwa i obronywspolnych wartosci. Decyzje sa podejmowane nazasadzie konsensusu.

Aby ułatwic konsultacje, kazde panstwo człon-kowskie jest reprezentowane przez stałe przedsta-wicielstwo w politycznej Kwaterze Głownej NATO wBrukseli, składajace sie ze stałego przedstawiciela -ktory jest przewodniczacym delegacji – orazprzedstawiciela wojskowego. Kazde z tych przedsta-wicielstw jest wspierane przez sztab cywilnych iwojskowych doradcow, ktorzy reprezentuja swojepanstwa w roznych komitetach NATO.

W ramach Sojuszu stworzono odrebne struktury:cywilna i wojskowa, ktore zajmuja sie odpowiedniopolitycznym i wojskowym wymiarem prac Sojuszu.Obie struktury wspieraja Rade Połnocnoatlantycka –najwyzszy organ decyzyjny NATO.

Konsensus i wspolnie wyrazona zgoda

Podstawa Sojuszu jest zobowiazanie sie do prakty-cznej, wzajemnej wspołpracy w kwestiach obrony ibezpieczenstwa. W NATO nie ma procedur głoso-wania, a decyzje sa podejmowane w drodzekonsensusu lub wspolnie wyrazonej zgody. Oznaczato, iz konsultacje polityczne sa zywotna czesciaprocesu podejmowania decyzji. Wszystkie organyNATO składaja sie z przedstawicieli panstw człon-kowskich, ktorych rola jest prezentowanie stanowiskaich panstwa innym Sojusznikom oraz informowaniewłasnych rzadow na temat stanowisk innych panstwsprzymierzonych.

Chociaz konsultacje polityczne w NATO sa podsta-wowym komponentem zarzadzania kryzysowego i –z tego wzgledu – sa czesto kojarzone z okresaminapiec i trudnosci, w rownym stopniu jest to jednakcodzienna czynnosc umozliwiajaca panstwom człon-kowskim badanie mozliwosci osiagniecia porozu-mienia i formułowania długoterminowej polityki.Konsultacje moga miec wiele form. Moga po prostupolegac wyłacznie na dzieleniu sie informacjami iopiniami lub ich wymianie; moze to byc informowanieo działaniach lub decyzjach juz podjetych, albo

wkrotce planowanych przez rzady, ktore moga miecwpływ na interesy innych Sojusznikow. Inne formy to:przedstawianie wczesniejszego ostrzezenia o plano-wanych działaniach lub decyzjach rzadow orazumozliwianie innym przedstawienia komentarza lubwyrazenia poparcia; dyskusje zmierzajace do osiag-niecia konsensusu w sprawie przyszłej polityki lubrownolegle podejmowanych działan; albo konsultacjezaplanowane tak, aby umozliwic kazdemu panstwuczłonkowskiemu wyrazenie zgody na wspolnedecyzje czy połaczone działania.

Proces konsultacji ze swej natury jest ciagły. Jako zeprzedstawiciele panstw sa wspolnie ulokowani w tejsamej Kwaterze Głownej w Brukseli, konsultacjepomiedzy Sojusznikami moga w krotkim czasierozpoczac sie na prosbe ktoregokolwiek z nich, albo zinicjatywy Sekretarza Generalnego. Mechanizmkonsultacji gwarantuje stały dialog i stwarza liczneokazje do dyskusji i wyjasniania obaw.

Czasami okazuje sie, ze panstwa członkowskie sazupełnie zgodne ze soba i podjecie decyzji niestanowi zadnego problemu. Czasem wiekszosc znich reprezentuje jakies stanowisko, ale jedno lubwiecej panstw wyraza odmienna opinie – w takimprzypadku podejmowane sa wysiłki w celu zblizeniastanowisk lub – jesli trzeba – osiagnieciakompromisu. Zdarza sie oczywiscie, ze rozbieznoscimoga pozostac nierozwiazane. W takim przypadkuposzczegolne panstwa członkowskie maja prawo dorealizacji wybranego przez siebie kursu działania.Zadne panstwo członkowskie nie bywa zmuszane dopodejmowania działan lub decyzji wbrew swej woli.Na ogoł jednak duch kompromisu i poczuciawspolnoty interesow i celow zapewnia – pomimorozbieznych opinii – wspolna przestrzen, ktora jestzazwyczaj wystarczajaco duza do osiagnieciaporozumienia. Raz podjete decyzje Sojuszu wyrazajawspolna, zdecydowana wole wszystkich panstwczłonkowskich.

Cywilna struktura Sojuszu

Najwazniejszym organem decyzyjnym jest RadaPołnocnoatlantycka. Odpowiada ona za wszystkiedecyzje NATO i jest jedynym organem ustanowionymmoca Traktatu Połnocnoatlantyckiego. Rada jestprzede wszystkim politycznym forum, ktore skupia

40

przedstawicieli wszystkich panstw członkowskich wcelu omawiania polityki lub kwestii operacyjnych.Moze obradowac na roznych szczeblach - zwykleprzynajmniej raz w tygodniu odbywaja sie spotkaniaw gronie ambasadorow wszystkich panstw człon-kowskich, przynajmniej dwa razy w roku z udziałemministrow spraw zagranicznych lub obrony orazokazjonalnie, na szczeblu przywodcow panstw irzadow. Niezaleznie od poziomu obrad, decyzje majataka sama moc i odzwierciedlaja poglady kazdego zrzadow. Zazwyczaj przedmiotem dyskusji w Radziesa kwestie bedace wspolna troska lub wymagajacepodjecia wspolnych decyzji, jednak nie maograniczen co do tematow, jakie moga byc omawianeprzez Rade.

Komitet Planowania Obronnego zajmuje sie wiek-szoscia problemow obronnosci i zagadnienzwiazanych ze zbiorowym planowaniem obronnym.Doradza władzom wojskowym Sojuszu i ma takiesame uprawnienia jak Rada, w kwestiach wcho-dzacych w zakres jego odpowiedzialnosci. Podobniejak Rada, Komitet zazwyczaj obraduje na szczebluambasadorow, ale co najmniej dwa razy w rokuspotyka sie na szczeblu ministrow obrony. Minist-rowie obrony odbywaja rowniez regularne spotkaniaw ramach Grupy Planowania Nuklearnego, ktora nabiezaco kontroluje polityke nuklearna Sojuszu orazomawia szeroki zakres szczegołowych kwestii polity-cznych zwiazanych z siłami nuklearnymi orazogolniejsze zagadnienia, takie jak kontrola bronijadrowej i proliferacja. Francja, ktora nie jest czesciazintegrowanej struktury wojskowej NATO, nie uczest-niczy w pracach Komitetu Planowania Obronnego,ani Grupy Planowania Nuklearnego.

Zwierzchnictwu Rady i Komitetu PlanowaniaObronnego podlega wiele komitetow, ktore omawiajaspecjalistyczne aspekty polityki i przedstawiajarekomendacje dotyczace ostatecznych decyzji.Kazde panstwo członkowskie jest reprezentowane wkazdym z tych komitetow. Przykładem jest KomitetPolityczny, ktory obraduje regularnie, w roznychformatach, aby doradzac Radzie w podstawowychbiezacych kwestiach politycznych, ktore maja wpływna polityke Sojuszu. Z kolei Komitet PrzegladuObronnego nadzoruje proces konsultacji prowadzacydo podejmowania decyzji odnosnie do poziomu siłzbrojnych, ktore beda udostepnione zintegrowanej

strukturze wojskowej NATO przez panstwa człon-kowskie w najblizszym okresie objetym plano-waniem. Komitet ds. Infrastruktury rozpatrujepropozycje dotyczace wspolnego finansowania infra-struktury wykorzystywanej przez siły NATO. KomitetEkonomiczny koncentruje sie na wydarzeniachgospodarczych, ktore maja bezposrednie znaczeniedla polityki bezpieczenstwa. Komitety BudzetuCywilnego i Wojskowego przedkładaja Radzie propo-zycje odnosnie do zarzadzania budzetem cywilnym iwojskowym, do ktorych wkład wnosza wszystkiepanstwa członkowskie.

Konsultacje dotycza całego spektrum działanSojuszu. Konferencja Narodowych Dyrektorow ds.Uzbrojenia zbiera sie regularnie, aby rozwazacpolityczne, gospodarcze i techniczne aspektytworzenia i pozyskiwania sprzetu dla sił NATO. Wdziedzinie informacji, komitet NATO ds. strategiiinformacyjnych koncentruje sie na działaniachmajacych poprawic wiedze o Sojuszu i jego polityceoraz promowac zrozumienie dla tych kwestii,zarowno w NATO, jak i w panstwach partnerskich.Kwestie zwiazane z działalnoscia naukowa Sojuszuoraz jego programami dotyczacymi srodowiskanaturalnego sa omawiane przez Komitet Naukowyoraz Komitet Wyzwan Wspołczesnego Społe-czenstwa. Inne komitety i grupy, takie jak Polityczno-Wojskowy Komitet Sterujacy Programu Partnerstwadla Pokoju, pomagaja rozwijac i nadzorowacwspołprace z panstwami partnerskimi.

Działania Sojuszu, w ktorych udział biora panstwapartnerskie, jak na przykład utrzymywanie pokoju lubprogram PdP, sa omawiane z rzadami zaintereso-wanych panstw. Konsultacje sa podejmowane nawłasciwych forach, takich jak: Rada PartnerstwaEuroatlantyckiego, Rada NATO-Rosja oraz KomisjaNATO-Ukraina. W podobny sposob, działaniaDialogu Srodziemnomorskiego sa omawiane zuczestniczacymi w nich panstwami w ramach GrupyWspołpracy Srodziemnomorskiej. NATO przywiazujenajwyzsza wage do kontynuowania pracy w tych

41

organach. Sa to fora uzyteczne, szczegolnie w czasiekryzysu, umozliwiajace dyskusje na temat rozbie-znosci zdan oraz wymiane pogladow.

Wojskowa struktura Sojuszu

Strukture wojskowa NATO nadzoruje KomitetWojskowy, ktory jest najwyzsza władza wojskowaSojuszu, ale pozostaje pod politycznym zwierz-chnictwem Rady Połnocnoatlantyckiej. Komitet tendoradza Sojuszowi w sprawach wojskowych. Nanajwyzszym szczeblu, gromadzi szefow sztabu, alena co dzien panstwa członkowskie NATO sa w nimreprezentowane przez przedstawicieli wojskowych.

Komitet Wojskowy doradza rowniez dowodcomstrategicznym NATO. Jest dwoch dowodcow strate-gicznych: Naczelny Dowodca Sił SojuszniczychNATO Europa (SACEUR), ktorego siedziba –Kwatera Głowna Sił Sojuszniczych NATO Europa(SHAPE) – miesci sie w Mons (Belgia); a takzeNaczelny Dowodca Sił Sojuszniczych ds. Transfor-macji (SACT), ktory urzeduje w Norfolk (Wirginia,USA).

SACEUR stoi na czele Dowodztwa Sił Sojuszniczychds. Operacji, ktore dowodzi siłami zbrojnymi udoste-pnionymi NATO przez panstwa członkowskie. Jeston zatem odpowiedzialny za wszystkie operacjeNATO, bez wzgledu na miejsce, gdzie sa podej-mowane. Jednoczesnie pełni funkcje DowodcyAmerykanskich Sił w Europie.

SACT pełni role funkcjonalna. Jako zwierzchnikDowodztwa Sił Sojuszniczych ds. Transformacji, jeston odpowiedzialny za promowanie i nadzorowanienieustannej transformacji sił zbrojnych i zdolnosciSojuszu. Jednoczesnie pełni funkcje Głownodowo-dzacego Połaczonymi Siłami USA.

Podział zakresow odpowiedzialnosci tych dwudowodztw miał wczesniej charakter geograficzny:SACEUR był zwierzchnikiem operacji NATO wEuropie, a Naczelny Dowodca Sił SojuszniczychAtlantyk odpowiadał za działania w basenie OceanuAtlantyckiego. Usprawnienie struktury dowodzeniazostało przedstawione i zaakceptowane podczasSzczytu w Pradze, w listopadzie 2002 roku. Odzwier-ciedla zobowiazanie NATO do rozwijania zdolnosci i

utrzymywania gotowosci sił, w zakresie niezbednymdo zarzadzania kryzysowego, wspierania pokoju iwykonywania zadan humanitarnych w obrebie trady-cyjnego obszaru odpowiedzialnosci NATO i pozanim. Uzupełnieniem tego było stworzenie SiłOdpowiedzi NATO oraz ogłoszenie PraskiegoZobowiazania w dziedzinie Zdolnosci (patrz rozdział3).

Zgromadzenie Parlamentarne NATO

Sojusz jest organizacja miedzyrzadowa, a kazdy rzadodpowiada przed swoim własnym parlamentem.Dlatego tez wazne jest wsparcie dla celow Sojuszuze strony demokratycznie wybranych parlamen-tarzystow. Zgromadzenie Parlamentarne NATO jestforum miedzyparlamentarnym panstw członkowskichNATO, skupiajacym legislatorow z Europy i AmerykiPołnocnej w celu omawiania wspolnych interesow iproblemow.

Zgromadzenie Parlamentarne jest całkowicieniezalezne od NATO, ale stanowi ogniwo pomiedzyparlamentami panstw członkowskich i Sojuszem.Zacheca ono rzady do uwzgledniania punktuwidzenia Sojuszu w trakcie formułowania prawo-dawstwa narodowego. Nieustannie przypominarowniez o tym, ze miedzyrzadowe decyzje podjete wramach NATO sa w ostatecznosci uzaleznione odpolitycznego poparcia udzielonego im w ramachdemokratycznych procesow zachodzacych w posz-czegolnych panstwach. Zgromadzenie Parlamen-tarne NATO utrzymuje rowniez intensywne kontaktyz parlamentami w panstwach partnerskich, ktoreprzysyłaja przedstawicieli do udziału w jego debatachi naradach.

42

Rola Sekretarza Generalnego NATO

Sekretarz Generalny promuje proces konsultacji ipodejmowania decyzji w całym Sojuszu oraz nim

kieruje. Przewodniczy Radzie Połnocnoatlantyckiejoraz innym wysokim ranga komitetom i ma ogromnywpływ na proces podejmowania decyzji. Mozeproponowac tematy do dyskusji oraz wykorzystywacswoja pozycje niezaleznego i bezstronnego przewod-niczacego, aby ukierunkowywac dyskusje w stronekonsensusu, w interesie Sojuszu jako całosci.Jednak Sekretarz Generalny nie ma upowaznieniado podejmowania decyzji dotyczacych politykiSojuszu i moze działac w jego imieniu, wyłaczniewypełniajac uzgodnienia przyjete przez rzady panstwczłonkowskich.

Jest rowniez głownym rzecznikiem Sojuszu iprzewodniczacym Sekretariatu Miedzynarodowego,ktory wspiera działania panstw członkowskich naszczeblach roznych komitetow.

Kto płaci za NATO?

Wpłaty do budzetow NATO sa obliczane wedługuzgodnionej formuły podziału kosztow i stanowiajedynie mała czesc ogolnych budzetow obronnychpanstw członkowskich NATO.

Wspolnie tworzone srodki finansowe sazarzadzane w ramach oddzielnych budzetow:cywilnego i wojskowego oraz programu inwestycjiw dziedzinie bezpieczenstwa.

• Budzet cywilny pokrywa koszty operacyjneSekretariatu Miedzynarodowego i KwateryGłownej NATO; cywilnych programow i działan;koszty zwiazane z budowaniem, obsługa i utrzy-maniem infrastruktury, na przykład obsługakonferencyjna posiedzen komitetow i gruproboczych.

• Budzet wojskowy pokrywa koszty działania iutrzymywania zintegrowanej strukturywojskowej, w tym Komitetu Wojskowego,Miedzynarodowego Sztabu Wojskowego i powia-zanych agencji; dwu dowodztw strategicznych itowarzyszacych im systemow dowodzenia,kontroli i informacji, a takze agencji zwiazanych z

badaniami, rozwojem koncepcji, pozyskiwaniem ilogistyka oraz Sił Powietrznych NATOWczesnego Ostrzegania (NAEWF).

• Program Inwestycji w dziedzinie BezpieczenstwaNATO finansuje instalacje i infrastrukturepotrzebna NATO w uzupełnieniu i dodatku dotych, ktore sa tworzone dla celow bezpie-czenstwa narodowego przez poszczegolnepanstwa członkowskie, na przykład systemyłacznosci i informacji, radary, wojskowe osrodkidowodzenia, lotniska, rurociagi, systemyprzechowywania, urzadzenia portowe inawigacyjne.

Budzety te sa nadzorowane przez Komitet BudzetuCywilnego/ Wojskowego oraz przez Komitet ds.Infrastruktury, ktory odpowiada za finansowaniewspolnie utrzymywanej infrastruktury wspoma-gajacej siły NATO. Wysoka Rada ds. Zasobow(SRB) nadzoruje polityke wspolnego finansowaniasektora wojskowego. Kazde panstwo członkowskiejest reprezentowane w tych organach. Wszystkiebudzety NATO podlegaja rowniez zewnetrznymkontrolom.

43

Zmiany i ciagłosc > 14

Obecnie Sojusz bardzo rozni sie od instytucjipowołanej do zycia w 1949 roku. Zarowno on, jak izewnetrzny swiat ewoluowały na wiele sposobow,ktore były niemal nie do przewidzenia przez załozy-cieli NATO. Rozni sie takze od instytucji, ktora broniłaEurope Zachodnia przez cztery dziesiecioleciazimnej wojny, a nawet od tej, ktora czuwała nadprzemianami w Europie po zakonczeniu zimnejwojny, w latach 90. Bez watpienia za kilka lat Sojuszponownie bedzie przekształcony, jako ze wypra-cowuje obecnie skoordynowane sposoby reago-wania na wyzwania dla bezpieczenstwa, stojaceprzed panstwami członkowskimi na poczatku XXIwieku. W rzeczywistosci, w miare zmian zacho-dzacych w srodowisku strategicznym, NATO prawdo-podobnie bedzie musiało ewoluowac coraz szybciej,aby stawiac czoła nowym zagrozeniom stojacymprzed jego panstwami członkowskimi. Jednakpodstawy wspołdziałania w ramach Sojuszu, toznaczy wspolne wartosci i interesy, pozostaja wiernezasadom traktatu załozycielskiego.

W bezposrednim nastepstwie atakow na USA z 11wrzesnia 2001 roku oraz powołania sie po razpierwszy w historii na Artykuł 5, Sojusz zaangazowanyjest w zasadnicza rewizje swoich sposobow działaniaw reakcji na zagrozenia stwarzane przez terroryzm.Jeszcze przed wspomnianymi atakami terrorysty-cznymi Sojusz zaangazował sie w bardzo intensywnyprogram działan, prowadzac trzy operacje zarza-dzania kryzysowego w byłej Jugosławii, przygotowujacwarunki do przyjecia nowych członkow i kształtujaccoraz głebsze układy partnerskie z panstwami iorganizacjami zarowno w regionie euroatlantyckim,jak i poza nim. Obecnie, w zwiazku z tym, ze zadanie

zapewnienia bezpieczenstwa staje sie coraz bardziejzłozone, Sojusz zaangazował sie w zbyt wielerodzajow działalnosci, aby dało sie je podsumowacjednym sloganem, albo zreczna fraza.

Przyszłosc NATO

W miare jak Sojusz kontynuuje rozszerzanie, bedziemusiał uwzgledniac interesy rosnacej liczby panstwczłonkowskich, a jednoczesnie starac sie działac wjednolity sposob. W miedzyczasie, strefa stabilnosciw Europie najprawdopodobniej sie poszerzy, a wraz znia wzrosna szanse na dobrobyt gospodarczy. Wrzeczywistosci, w miare jak Sojusz buduje blizszestosunki z Rosja, Ukraina i innymi panstwamieuropejskimi, Europa odrzuca swoja przeszłoscnaznaczona podziałami i staje sie coraz bardziejstabilnym kontynentem. Te pozytywne trendy bedamusiały byc starannie pielegnowane.

Chociaz zmienia sie charakter zagrozen stojacychprzed panstwami członkowskimi oraz sposoby, wjakie NATO organizuje sie, by im sprostac,podstawowa, „podskorna” tkanka Sojuszu pozostajeniezmienna. NATO zapewnia transatlantycki politycz-no-wojskowy mechanizm słuzacy pokonywaniuwyzwan dla bezpieczenstwa. Sojusz spaja Europe iAmeryke Połnocna oraz rownowazy wielorakieinteresy narodowe. Ponadto, w miare jak NATOewoluuje od modelu funkcjonowania jako „tarczaobrony zbiorowej” do roli menedzera bezpieczenstwa- w najszerszym znaczeniu tego słowa - Sojusz stajesie w rownej mierze wyrazicielem wspolnychwartosci, takich jak demokracja i prawa człowieka, jaki obronca wspolnych interesow.

44

NATO / OTAN

Public Diplomacy Division / Division Diplomatie publique

1110 Brussels / Bruxelles

Belgium / Belgique

Web site : www.nato.int

Site Web : www.otan.nato.int

E-mail / Courriel : natodoc@hq.nato.int

NATO

TR

AP

OL0604