Embed Size (px)
Citation preview
Trend
12for Quality Vol.20 No.196
February 2014
for Quality
ในบทความฉบบทแลว ผเขยนไดน�า
เสนอเครองมอใน 7 QC Tools ไป 5
เครองมอ ไดแก แผนภาพพาเรโตและแผนภม
ควบคม (เปนเครองมอทใชส�าหรบการทวน-
สอบขอมลเบองตนในการเลอกปญหา) ถดไป
คอ กราฟ ใบตรวจสอบ และฮสโตแกรม
(เปนเครองมอทใชส�าหรบการวเคราะหความ
ผนแปรของขอมล)
ในบทความฉบบน ผเขยนจะน�าเสนอ
ตอจากฉบบทแลว วบลย พงศพรทรพย
ปญหาตองใชแผนภาพกางปลา หรอพดอก
นยหนงกคอ ถาไมมแผนภาพกางปลา แสดงวา
ยงไมไดหาสาเหตของปญหา
ในความเปนจรงนน เครองมอทใชใน
การหาสาเหตของปญหาไมไดมแคแผนภาพ
กางปลาเทานน ยงมเครองมออน ๆ อาท Why
Why Analysis, PM Analysis หรอ Fault Tree
Analysis (FTA) ฯลฯ
แตเนองจากเครองมอเหลานเปน
กบการแกไขปญหาดวย QCCเครองมอทใชในขนตอนถดไปของการท�า
กจกรรม QCC นนกคอ ขนตอนการวเคราะห
หาสาเหตของปญหา
เมอพดถงการวเคราะหสาเหต เครอง-
มอตวหนงทหลาย ๆ คนมกนกถงและน�ามาใช
ในขนตอนน กคอ แผนภาพกางปลา (fish
bone diagram) หรออกชอหนงกคอ แผนภาพ
เหตและผล (cause & effect diagram)
หลายคนเขาใจวาถาจะหาสาเหตของ
ตอนท
3
Trend
Vol.20 N
o.1
96 February 2014
13
อาการ
ของปญหา
รายการของปจจยทเกยวของ
เครองมอทเกดขนมาภายหลงและไมไดอยใน
ชด 7 QC Tools ท�าใหไมเปนทรจกเทากบ
แผนภาพกางปลา แผนภาพกางปลาจงกลาย
เปนเครองมอมาตรฐานทตองมในการด�าเนน
กจกรรม QCC
อยางไรกตาม เครองมอแตละเครอง-
มอกมขอดและขอดอยทแตกตางกนไป แผน-
ภาพกางปลาเองกไมสามารถน�ามาใชไดใน
ทกกรณ ดงนน ในการเลอกเครองมอส�าหรบ
การวเคราะหหาสาเหต กควรเลอกใหเหมาะ-
สมกบลกษณะของปญหา (ผเขยนจะน�าเสนอ
เครองมออน ๆ ในโอกาสถดไป)
ส�าหรบแผนภาพกางปลานถกพฒนา
ขนครงแรกในป 1943 โดย ศาสตราจารย
คาโอร อชกาวา (บางครงจงเรยกชอเครองมอ
นวา อชกาวา ไดอะแกรม - Ishikawa Dia-
gram) ไดน�าเสนอแผนภาพนในการอธบาย
ความสมพนธของปจจยตาง ๆ ทมผลตอ
คณภาพในการผลต ซงตอมาไดมการน�ามา
ใชเปนเครองมอในการหาสาเหตของปญหา
โดยส�านกงานมาตรฐานญปน (JIS) ไดใหนยาม
ของแผนภาพกางปลาไวเปน “แผนภาพท
แสดงความสมพนธอยางมระบบระหวางผล
ทแนนอนประการหนงกบสาเหตตาง ๆ ท
เกยวของ”
จากนยามจะเหนไดวา แผนภาพ
กางปลาไมใชเครองมอในการคนหาสาเหต
แตเปนเครองมอทใชในการแสดงเพอสรป
รวมสาเหตหรอปจจยจ�านวนมาก ทมผลตอ
คณลกษณะดานคณภาพ ชวยใหการวเคราะห
สรปหาสาเหตของปญหาเปนไปอยางม
ประสทธภาพ
สวนการคนหาสาเหต ไดมาจากการ
ระดมสมองหรอททกคนร จกในชอของการ
Brainstorm เพอหยบยกประเดนตาง ๆ ทนา
จะสงผลใหเกดปญหา หลงจากนนจงน�ามา
เรยบเรยงลงในกางปลาอกครง ดงนน หาก
แผนภาพกางปลามไดมาจากการระดมสมอง
อยางถกตอง สงทเขยนในแผนภาพกางปลา
กไมมความหมายใด ๆ
ส�าหรบการระดมสมอง ผเขยนเชอวา
ทกคนเคยไดยนและใชกนอย บอย ๆ เมอ
ตองการระดมความคดเหนตาง ๆ โดยเทคนคน
จะมกตกาอยางหนง กคอ ใหโอกาสทกคนได
แสดงความคดเหนอยางอสระ
กตกานม เพอให ความคดเหนทก
ความคดเหน ไมถกปดกน ไมวาความคดเหน
นนจะเหมอนหรอแตกตางกนอยางไร ? กถอ
เปนความคดเหนทมประโยชนทงสน
อยางไรกตาม ในการระดมสมอง
ส�าหรบการหาคนหาสาเหต สามารถใชแนวคด
ดงกลาวได แตตองอย บนขอเทจจรงของ
ปญหาทเกดขนนน ๆ มใชเพยงแตคดเอาเอง
วาสาเหตเกดจากอะไรไดบาง โดยไมมขอเทจ-
จรงมาสนบสนน ดงนน กอนการระดมสมอง
เพอคนหาสาเหต จงจ�าเปนทจะตองไปยง
สถานทจรง ไปดของจรง ภายใตสถานการณ
จรง (หลกการ 3 จรง) เพอคนหาความผนแปร
หรอความแตกตางทเกดขน และน�ามาเปนจด
เรมของการระดมสมองเพอคนหาสาเหต
หลงจากนนจงน�าประเดนขอสงสย
หรอสงทนาจะเปนสาเหตมาเขยนลงกางปลา
พรอมกบการจดหมวดหมความคดทใกลเคยง
กนไวดวยกน เพอใหงายในการพจารณา
ในการจดหมวดหมกางปลา สวนมาก
มกนยมใชแนวคด 4M (ซงผอานทกคนรจกกน
ดวายอมาจาก Man, Machine, Material และ
Method) นนเปนเพราะการท�ากจกรรม QCC
ในชวงแรกเรมมาจากภาคการผลต แนวคด
ของ 4M กเปนการพจารณาถงปจจยในการ
ผลต การพจารณาหาสาเหตของปญหาจงน�า
แนวคดของ 4M มาใช เพอใหการพจารณา
สาเหตของปญหานนครบถวนทกมมมอง
ดงนน แผนภาพกางปลาทพบเหนในการท�า
QCC จงมกใชแนวคด 4M
ภายหลงกจกรรม QCC เรมขยายสฝง
ส�านกงาน เชน ขาย จดซอ บคคล ธรการ ฯลฯ
การใชแนวคด 4M อาจไมเหมาะสมในการ
คนหาสาเหตของปญหา จงไดมการน�าแนวคด
อน ๆ มาใช เชน 4P – Price, Place, Product
และ Promotion ส�าหรบงานดานการตลาด
หรอ 4P – People, Procedure, Place และ
Policy ส�าหรบงานบรการ ฯลฯ
แตในความเปนจรง แนวคด 4M
สามารถน�าไปใชไดกบทก ๆ กระบวนการ ไมวา
จะเปนผลตหรองานส�านกงาน เพราะ 4M เปน
แนวคดของการจ�าแนกปจจย หรอองค-
ประกอบในกระบวนการใด ๆ กได ไมจ�ากดวา
ตองเปนกระบวนการผลต โดยปจจยในการ▲ รปท 1 แผนภาพกางปลา
Vol.20 N
o.1
96 February 2014
14
Trend
ท�างานใด ๆ จะประกอบไปดวยสงตอไปน
สงแรก ไดแก ปจจยปอนเขามาใน
กระบวนการซงสวนมากเรามกจะเรยกวา
Input โดยเจาปจจยปอนเขาน คอ สงทถกน�า
มาแปรรปหรอเพมมลคาเขาไป และสงออก
ไปเปนผลลพธของกระบวนการ (แทนดวย
Material)
อนดบถดไป กคอ ผทท�าหนาทเพม
มลคาใหกบปจจย ซงไดแก ผปฏบตงานใน
กระบวนการนน ๆ (แทนดวย Man)
แตผปฏบตงานไมสามารถเพมมลคา
ใหกบปจจยปอนเขาได จ�าเปนตองมอปกรณ
เครองมอ เครองจกรตาง ๆ ทใชในการปฏบตงาน
(แทนดวย Machine) และสดทาย ผปฏบต-
งานจ�าเปนตองมวธการในการปฏบตงานเพอ
ใหเกดผลลพธทถกตอง (แทนดวย Method)
จะเหนไดวา ค�าวา 4M ไมใชค�ายอ
ทมาจากภาษาองกฤษโดยตรง แตเปนค�าทใช
แทนองคประกอบของการท�างาน ดงนน หาก
เกดปญหาขนทงานซงเปนผลลพธของกระ-
บวนการ สาเหตกนาจะมาจากองคประกอบ
ทง 4 น การคนหาสาเหตของปญหาใน
กระบวนการท�างานใด ๆ จงสามารถน�าแนวคด
4M มาใชเพอใหผ คนหาสาเหต พจารณา
ปจจยใหครบทกมมมองทนาจะสงผลตองาน
ทเกดขน
ลองมาดตวอยางของการระบ 4M
ส�าหรบกระบวนการสงซอทวไปกน
ถาหากแปล 4M กนตามภาษา
องกฤษ ในกระบวนการจดซอจะมเพยงแค
2M คอ Man และ Method นนกคอ พนกงาน
ทก ๆ คน (ทงคนสงซอและคนซอ) และวธการ
ในการจดซอ สวน Material และ Machine
▲ รปท 2 องคประกอบของกระบวนการ
นนไมม เพราะในงานจดซอทวไป ไมมวตถ
และไมมเครองจกร
เมอน�าไปเขยนแผนภาพกางปลา ก
เลยไดปลาพการ เพราะมแค 2 กางเทานน
และสงผลใหการพจารณาสาเหตของปญหา
ในงานจดซอไมครบถวน
แตหากพจารณาตามองคประกอบใน
กระบวนการจดซอ จะไดวา
Material ซงแทนปจจยปอนเขาจะ
หมายถง ค�าสงซอทแผนกตาง ๆ สงมาใหกบ
หนวยงานจดซอ
Man ซงแทนผปฏบตงานจะหมายถง
พนกงานทท�าหนาทจดซอเทานน ไมไดรวม
พนกงานคนอน ๆ ในบรษท
Machine ซงแทนอปกรณในการ
ท�างาน จะหมายถง คอมพวเตอร เครองพมพ
เอกสาร เครองโทรสาร และอปกรณทใชใน
การท�างานทงหมด
สวน Method ซงแทนวธการ จะ
หมายถง ขนตอนงานในการสงซอตงแตรบ
ค�าสงจากแผนกอน ๆ จนถงสงซอ สนคา
เรยบรอย
ซงหากพจารณาประเดนสาเหตตาม
มมมองเหลาน กนาจะครบถวนทกประเดนท
เกยวของกบกระบวนการ
จากตวอยางดงกลาว ผอานคงเหน
แลววา แนวคด 4M สามารถน�าไปประยกต
ใชไดกบปญหาในทก ๆ หนวยงานได โดยใน
แตละหนวยงานกจะมปจจยทกอใหเกดงาน
ทแตกตางกนไป
ส�าหรบเรองราวของแผนภาพกางปลา
ยงไมจบเพยงเทาน บทความฉบบหนาผเขยน
จะน�าเสนอวธการสรางแผนภาพกางปลา
พรอมประเดนปญหาท เกดขนในการน�า
แผนภาพกางปลาไปใชงาน รบกวนผอาน
ตดตามกนตอในฉบบหนา
เอกสารอางอง
1. ฮโตช คเมะ, วธการทางสถตเพอการ
พฒนาคณภาพ, สมาคมสงเสรมเทคโนโลย (ไทย-
ญปน):กรงเทพฯ,2549
2. กตศกดพลอยพานชเจรญ,ระบบการ
ควบคมคณภาพทหนางาน ควซเซอรเคล, TACT:
กรงเทพฯ,2547
อานตอฉบบหนา
ปจจยปอนเขา
กระบวนการใด ๆ
เครองมอในการทำางาน
ผปฏบตงาน วธการทำางาน
ผลลพธของ
กระบวนการ
