PHM C VNH 
NIU TRÊN NG VT THÍ NGHIM 
KHÓA LUN TT NGHIP DC S 
HÀ NI - 2013 
PHM C VNH 
NIU TRÊN NG VT THÍ NGHIM 
KHÓA LUN TT NGHIP DC S 
Ngi hng dn: 
L I CM N 
-  
TS. Nguyn Thùy Dng, ngi ã tr c tip h ng dn, tn tình ch bo và giúp
  tôi trong quá trình thc hin khóa lun tt ngi p. 
-  TS. Nguyn Hoàng Anh, ng i thy ã nh hng, giúp   tôi hoàn thành khóa
lun này. 
Lòng nhit huyt và say mê nghiên cu ca thy cô là ngun ng viên, khích l 
ln lao i v i tôi trong công vic.
Tôi cng xin g i l  i cm n t i:
-  Các thy cô giáo, các anh ch k   thut viên trong b môn D c lc ã to mi iu
kin tt nht cho tôi trong sut th i gian hc t p và làm khóa lun ti B môn.
-  Ban giám hiu cùng toàn th các thy cô giáo Trng i hc D c Hà Ni ã to
iu kin cho tôi  c hc t p, rèn luyn và ti p thu nhng kin thc b ích trong
sut 5 nm hc va qua.
Cui cùng tôi xin cm n gia ình, bn bè tôi, nhng ngi thân yêu ã luôn quan
tâm, chm sóc, giúp tôi v t qua mi khó khn trong hc t p và cuc sng.
Hà Ni, tháng 5 nm 2013 
Sinh viên
DANH MC CÁC BNG ....................................................................................................ii 
T VN ........................................................................................................................1 
1.1.1. nh ngha.............................................................................................................2 
1.1.2. c i m d ch t   bnh si ti t niu ........................................................................2 
1.1.3. Phân loi si ti t niu............................................................................................3 
1.1.4. Nguyên nhân và c ch  hình thành si ti t niu.....................................................4 
1.1.5. Di n ti n ca bnh si ti t niu..............................................................................7  
1.1.6. i u tr  và d   phòng si ti t niu...........................................................................7  
1.2. Các phng pháp và mô hình nghiên cu thuc iu tr  si tit niu.............................9 
1.2.1. Các phng pháp in vitro trong nghiên c u thuc i u tr  si ti t niu .................9 
1.2.2. Các mô hình gây si ti t niu in vivo và ánh giá tác dng i u tr  si ti t niu ca
thu c .............................................................................................................................13 
2.1. Nguyên liu và thit b ...............................................................................................17 
2.1.1. Hóa ch t..............................................................................................................17  
2.1.3. ng vt thí nghim ............................................................................................18 
2.2. Ni dung nghiên cu ..................................................................................................18 
 
 
2.3.1. Kho sát nng ethylen glycol, amoni clorid   gây si ti t niu trên chut c ng
tr  ng .............................................................................................................................19 
2.3.2. Tri n khai mô hình gây si ti t niu trên chut c ng tr  ng b ng ethylen glycol,
amoni clorid v i nng  và thi gian  ã chn..............................................................22 
2.4. X lí s liu................................................................................................................24 
CHNG 3. K T QU TH C NGHIM ....................................................................... 25 
3.1. K t qu thc nghim kho sát nng  ca hóa cht và th i gian gây si....................25 
3.1.1. Th  tr ng ca chut thí nghm khi s  d ng hóa ch t gây si   các nng  khác
nhau..............................................................................................................................25 
3.1.2. Khi lng c th  chut thí nghim khi s  d ng hóa ch t gây si   các nng  
khác nhau......................................................................................................................25 
3.1.3. Tinh th calci oxalat trong n c ti u khi s  d ng hóa ch t gây si   các nng  
khác nhau......................................................................................................................27  
3.1.4. S   k  t t  p tinh th   trong thn khi s  d ng hóa ch t gây si   các nng  khác
nhau..............................................................................................................................29 
3.2. K t qu trin khai mô hình gây si tit niu bng EG 1% và AC 0,5% ....................... 32 
3.2.1. nh h ng ca EG 1% và AC 0,5%  n khi lng c th  chut thí nghim .......33 
3.2.2. nh h ng ca EG 1% và AC 0,5%  n th tích n c ti u ca các nhóm............ 34 
3.2.3. nh h ng ca EG 1% và AC 0,5% n pH n c ti u ca các nhóm...................34 
3.2.4.  nh h ng ca EG 1% và AC 0,5%  n s  hình thành tinh th  calci oxalat trong
n c ti u .......................................................................................................................35 
3.1.4. nh h ng ca EG 1% và AC 0,5%  n các thông s hóa sinh n c ti u ............39 
3.1.5. nh h ng ca EG 1% và AC 0,5%  n các thông s  liên quan t  i thn..............39 
CHNG 4. BÀN LUN...................................................................................................43 
4.1. Bàn lun v liu ca hóa cht gây si và th i gian gây si .......................................... 43 
4.2. Bàn lun v vic trin khai mô hình gây si bng EG 1% và AC 0,5%. ...................... 45 
K T LUN VÀ  XUT.................................................................................................52
 
COM Calci oxalat monohydrat
COD Calci oxalat dihydrat
 
DANH MC CÁC BNG 
Bng Ni dung Trang
3.1 Khi lng c th chut   5 nhóm nghiên cu tr c và sau khi tin hành
thí nghim 10 ngày 25
3.2 S l ng tinh th calci oxalat niu ca các nhóm trong 4 tun thí nghim 26
3.3 Mc  và t l k t t p si trong thn ca các nhóm 28
3.4 Th tích n c tiu ca các nhóm trong quá trình thí nghim 33
3.5  pH n c tiu ca các nhóm trong quá trình thí nghim 34
3.6 S l ng tinh th calci oxalat ca các nhóm trong quá trình thí nghim 35
3.7 Các thông s hóa sinh n c tiu ca các nhóm 38
3.8 T l khi l ng thn so v i khi l ng c  th ca các nhóm 39
3.9 Nng  Ca, P trong dch nghin ng th thn ca các nhóm 39
 
Hình Ni dung Trang
1.1 Hình dng tinh th COD và COM d i kính hin vi quang hc 3
2.1 S  quy trình thc nghim thm dò liu ca hóa cht và th i gian gây si 19
2.2 S  quy trình trin khai mô hình gây si tit niu 22
3.1 Khi lng c th chut ca 3 nhóm nghiên cu trong 4 tun thí nghim 25
3.2 Hình nh tinh th calci oxalat niu d i kính hin vi quang hc (X 400) 27
3.3 Hình nh tiêu bn mô bnh hc thn d i kính hin vi phân cc (x 100 ) 29
3.4 Hình nh tiêu bn mô bnh hc thn d i kính hin vi phân cc (x 400) 30
3.5 Khi lng c th chut ca các nhóm trong th i gian thí nghim 32
3.6 S l ng tinh th COD và COM trong n c tiu ca các nhóm trong quá
trình thí nghim 36
3.7 Hình nh tinh th calci oxalat trong n c tiu ca các nhóm 37
3.8 Hình nh vùng nhu mô thn d i kính hin vi phân cc (x100) 40
 
T VN  
Si tit niu là mt trong nhng bnh  c bit n s m nht trên th gii,  c
tính nh hng n khong 12% dân s toàn cu [32]. Cùng v i s phát trin ca y hc
hin i, nhiu phng pháp tr  liu mi ã  c nghiên cu và ng dng trong quá
trình iu tr  si tit niu. Các phng pháp ngoi khoa mi  c áp dng trong th i
gian gn ây nh tán si ngoài c th  (ESWL), tán si qua da, tán si qua ni soi … là
nhng phng pháp hiu qu  loi b si khi  ng tit niu. Tuy nhiên, khi bnh
nhân s dng các phng pháp này có th g p phi nhng tai bin trong quá trình iu
tr  [23]. Các thuc tân d c iu tr  si tit niu hin nay vn r t hn ch v hiu qu,
c bit là   kh nng phòng si tái phát [18]. Tr c thc tr ng ó, xu h ng s dng
các thuc có ngun gc t d c liu trong iu tr  si tit niu ang ngày càng  c
quan tâm. Các thuc t d c liu th ng bao gm nhiu thành phn, tác dng thông
qua nhiu c ch. Do ó,  s dng các thuc này mt cách hiu qu cn làm sáng t 
tác dng, c ch tác dng ca chúng. ánh giá tác dng iu tr  si ca thuc cn
tin hành nghiên cu trên ng vt ã  c gây si tit niu. Các mô hình gây si trên
ng vt ã  c nghiên cu khá ph bin trên th gi i, tuy nhiên vn còn tn ti nhiu
im cha thng nht gia các tác gi.  Vit Nam, ã có mt s phng pháp nghiên
cu si in vitro nhng cha có tác gi nào tin hành gây si trên ng vt thí nghim.
V i mong mun tìm ra mt mô hình gây si tit niu chính xác, n nh và phù h  p
vi iu kin Vit Nam, chúng tôi tin hành thc hin  tài: “Tri  n khai mô hình gây
si ti  t ni u trên ng vt th c nghi m” v i mc tiêu: Trin khai  c mô hình gây
si tit niu trên chut cng tr ng.
 
1.1.1. nh ngha 
Si tit niu là s hình thành và hin din si trong  ng tit niu. Khi si   v trí
nào thì tên gi theo v trí gii phu (si thn, si niu qun, si bàng quang) [2].
1.1.2. c im d ch t bnh si tit niu  
Bnh si tit niu là bnh ph bin th ba trong các bnh thuc h  thng  ng
tit niu, nh hng n 10 - 12% dân s th gi i [51]. T l mc bnh khác nhau theo
vùng ph thuc vào khí hu, ch n, li sng: 2 - 5%   châu Á, 8-15%   châu Âu và
châu M  , khong 20% Trung ông [42], [43]. Bnh g p   nam nhiu gp hai n ba
ln   n b i vì kh nng thúc y ca testosteron và kh nng c ch ca oestrogen lên
quá trình hình thành si tit niu [28], [42]. Si tit niu là bnh có t l tái phát r t cao,
khong 40% trong vòng 3 nm u tiên, 75% trong vòng 10 nm ti p theo và trong
vòng 25 nm, hu ht bnh nhân s tái phát si tit niu ít nht mt ln nu không áp
dng các liu pháp phòng bnh thích h  p [42], [51]. T l tái phát si   nam gi i cng
cao hn n gi i: 70 - 81%   nam so v i 47 - 60%   n [38].
Tui mc bnh ph bin là t 35 - 55 tui, thi im mc bnh khác nhau tùy theo
loi si, tui mc bnh trung bình i v i si calci là 48,7 tui, si struvit là 46,7 tui,
si urat là 59,4 tui, si cystein là 27,9 tui.  Vit Nam si thn chim 40 %, si niu
qun chim 28,27%, si bàng quang chim 28,3%, si niu o chim 5,4% trong tng
s bnh nhân b si thn nói chung, si tit niu g p   nam nhiu g p 2 ln   n, g p
 
1.1.3.1. Phân loi theo thành phn si 
 
Si calci: khong 80% si tit niu là si calci, bao gm:
-  Si calci oxalat
  Si không calci
-  Si urat (acid uric/amoni urat/natri urat)
-  
Si cystin.
Trong các loi si k  trên, si calci oxalat là loi ph bin nht, chim khong 80%
các ca si tit niu [1], [26]. Si calci oxalat gm hai dng là calci oxalat monohydrat
(COM) và calci oxalat dihydrat (COD). COD còn gi là weddellite có hình phong bì,
không k t t p thành các khi bn vng, ít gn vào t bào biu mô ng thn, d ào thi
theo n c tiu [23]. COM còn gi là whewellite có dng hình que dài 6 cnh, hình bu
dc, hình t ôi, có kh nng kt t p cao, d gn v i t bào biu mô ng thn nên d 
gây si thn hn dng COD [23].
 
(a)  (b) (c)
 Hình 1.1. Hình d ng tinh th  COD (a) và COM (b, c) d i kính hi  n vi quang hc
1.1.3.2. Phân loi theo v trí ca si trong ng tit niu  
Da vào v trí ca si trong  ng tit niu, si tit niu  c chia thành: si thn,
si niu qun, si bàng quang, si niu o [4].
1.1.4.  Nguyên nhân và c ch hình thành si tit niu 
1.1.4.1. Nguyên nhân và yu t thun li gây bnh si tit niu  
  Nguyên nhân
S  phát sinh và hình thành si tit niu có th do nhiu nguyên nhân khác nhau,
-  
Các cht hòa tan trong n c tiu nh calci, oxalat, phosphat, urat… v t quá
ngng (cao hn nng  hòa tan).
-  Khi PH n c tiu acid hóa hoc kim hóa: khi n c tiu acid hóa (pH < 6) thì d 
k t tinh si urat và si acid uric; n c tiu kim hóa (pH > 6,5) d k t tinh si
oxalat và phosphat.
-  
Yu t di truyn, c bit là si cystin và si acid uric. 
  Yu t thun l i
-  
 Nhng ng i có bnh d dng  ng tit niu.
-  Ch có mt thn chc nng.
-  
B si thn sm (d i 25 tui) th ng có nguy c tái phát cao.
-  Ung ít n c.
-  
Bnh mc kèm : r i lon chuyn hóa, loãng xng, gút, c ng giáp tr ng.
-  Do dùng quá liu các thuc : calci, vitaminC, vitamin D, acetazolamid, triamteren,
indinavir, sulphonamid.
1.1.4.2. C ch hình thành si tit niu 
Quá trình hình thành si tit niu tng i phc t p, bao gm nhiu s kin hóa lí
din ra liên ti p hoc ng th i. Mc dù ã có nhiu nghiên cu  c thc hin nhng
c ch hình thành si tit niu vn cha hoàn toàn sáng t. Nhìn chung, quá trình này
tr i qua 5 giai on chính, bao gm: s quá bão hòa n c tiu, to nhân tinh th, s l n
lên ca tinh th, k t t p các tinh th và s gn các tinh th vào mô thn [6], [16], [25] .
  S quá bão hòa n c tiu
 N c tiu tr   thành quá bão hòa khi nng  các ion hòa tan ca mt cht trong
n c tiu v t quá gi i hn hòa tan ca cht ó. S quá bão hòa n c tiu là nhân t 
thúc y quá trình to nhân và l n lên ca tinh th. Do ó, ây là iu kin tiên quyt
cho s hình thành si tit niu [16]. Tuy nhiên, n c tiu ng i bình th ng cng có
th  tr    thành quá bão hòa v i mt s  cht nh calci oxalat, calci phosphat,
hydroxyapatit…nhng không xut hin tinh th trong n c tiu. Nguyên nhân do trong
n c tiu bình th ng có nhng cht c ch quá trình to si, bao gm nhng cht có
khi l ng phân t nh nh citrat, pyrophosphat, magnesi và nhng cht có khi l ng
 phân t  ln nh acid ribonucleic , glycosaminoglycan [22], [25]. Mc dù vy, mc  
quá bão hòa n c tiu ng i bnh si tit niu th ng cao hn ng i bình th ng.
 Nguyên nhân ca s quá bão hòa n c tiu mt cách bt th ng có th do mt r i lon
chuyn hóa làm tng ào thi mt hoc mt s cht qua n c tiu, do thay i pH n c
tiu hoc do gim th tích n c tiu [6].
  S to nhân
6
S to nhân tinh th là quá trình các ion t do trong n c tiu   tr ng thái quá bão
hòa k t h  p li v i nhau thành các tiu phân r t nh. Có hai loi nhân là nhân n
thành phn và nhân a thành phn. Trong n c tiu, loi nhân a thành phn chim a
s b i vì nhân tinh th có th hình thành   trên nhng cu trúc là nhng mnh vn t 
 bào, tinh th niu, tr  niu. Do ó, a s si tit niu là s pha tr n ca hai hay nhiu
thành phn [13], [16], [55].
 
S l n lên ca các tinh th 
S l n lên ca tinh th là s chuyn các ion t dung dch vào tinh th. ây là mt
quá trình din ra khá chm, do ó khó có kh nng to ra các tinh th l n. Khi ó, s 
l n lên ca tinh th  c gii thích bng quá trình k t t p các tinh th nh, hoc quá
trình to các nhân th c p trên b mt tinh th ban u [13], [25].
  S k t t p các tinh th 
ây là quá tr ình liên k t các tinh th nh v i nhau bng lc hóa hc hoc t nh in
 to thành các tinh th l n. S k t t p các tinh th óng vai tr ò r t quan tr ng trong
c ch  hình thành si tit niu. Mt tinh th n c không bao gi t  c kích
thc  ln  c gi li   thn bng quá trình ln lên n thun [16], [55].
  S gn các tinh th si vào mô thn
Quá trình các tinh th si b gi li trong thn  c gii thích theo các gi thuyt
khác nhau. Thuyt th nht cho r ng các tinh th si  c hình thành ti các ng thn,
ti ó chúng kt t p, ln lên n kích thc  làm tc ng thn và b gi li. Theo
thuyt th hai, các tinh th si cng  c hình thành   ng thn nhng cho rng tinh
th  c gn cht vào mt v trí nào ó ti b mt t bào biu mô ng thn hoc ti cu
 
7
thng này ã  c phát hin khi gây si tit niu bng mô hình gây tng bài tit
oxalat niu [49].
1.1.5. Di n ti n ca bnh si tit niu 
Sau khi ã hình thành, nu kích th c nh, si có th c ào thi mt cách t 
nhiên qua  ng tit niu. Tuy nhiên, nu si b v ng li trong  ng tit niu s gây
nh h ng n  ng tit niu và tr i qua các giai on sau [1], [4]:
-  Giai on chng i:  ng tit niu phía trên viên si s tng co bóp  tng si
ra ngoài. Niu qun và b thn phía trên viên si cha b giãn n . Có s tng áp lc
t ngt ài b thn gây cn au qun thn.
-  Giai on giãn n: Thông th ng sau khong 3 tháng, nu si không di chuyn
 c, niu qun, b thn và ài thn phía trên viên si s b giãn n , nhu ng ca
niu qun b gim.
-  Viên si nm lâu s không di chuyn  c vì b bám dính vào niêm mc, niu qun
 b x dày, có th b h p li. Chc nng thn s b gim dn, thn n c,  m nu
có nhim trùng. Si còn tn ti trong  ng tit niu là mt yu t  thun l i cho
vic nhim trùng tái din, lâu ngày s gây viêm thn mn tính và suy thn mn. Si
niu qun hai bên có th gây vô niu do tc nghn.
1.1.6. iu tr và d  phòng si tit niu 
1.1.6.1. iu tr ni khoa 
  iu tr  triu chng
-  Thuc gim au: Thuc gim au chng viêm không steroid (NSAIDs) là thuc
gim au c u tiên s dng  gim triu chng. Tr ng hp không áp ng
 
8
-  Giãn c trn: Buscopan, Drotaverin, . . .  c s  dng   giãn c, gim triu
chng trên cn au do si.
-  Kháng sinh :  c s  dng trong tr ng h  p bnh si tit niu kèm theo nhim
khun [26].
-  
Thuc chn kênh calci (nifedipin) và thuc chn α adrenergic giúp si d ào thi
-  
uric [26].
1.1.6.2. iu tr ngoi khoa
iu tr  ngoi khoa  c ch nh i vi các tr ng h  p si có kích th c l n
hn 7 mm, si gây tc nghn kèm theo nhim khun hoc không kim soát c cn
au do si. Mt s phng pháp iu tr  ngoi khoa ang  c áp dng nh: m  ly
si, tán si ngoài c th, ly si qua da, bóp si bàng quang [18], [26].
1.1.6.3. D phòng tái phát
 
Ch n, ung
 nhng bnh nhân không có nguy c cao, kim soát ch n và lng n c ung
hàng ngày có th là  d phòng tái phát si tit niu [26].
-  
Ch n nhiu rau và cht x , hn ch protein ng vt (0,8 - 1g/kg), mui (
không quá 3g/ngày), các thc n giàu oxalat nh bt mì, cacao, chè xanh …
-  i v i bnh nhân si urat, cn hn ch thc n giàu acid uric (gan, thn, mt s 
loi cá…. )
  Ch  dùng thuc
Trong tr ng hp ã iu chnh ch n và lng n c ung thích hp nhng
cha  kim soát s  tái phát si tit niu, hoc nhng bnh nhân có nguy c tái
 phát cao, cn k t h  p s  dng thêm các thuc nh: l i tiu thiazid,  
kali citrat,
orthophosphat … [17], [26]. 
1.2. Các phng pháp và mô hình nghiên cu thuc iu tr si tit niu 
Các phng pháp nghiên cu in vitro và các mô hình in vivo  c s dng trong
nghiên cu c ch và quá trình hình thành si tit niu, các yu t nh hng n s 
 phát sinh bnh si tit niu (ch n, gi i tính, bnh mc kèm…) và ánh giá tác
dng d phòng và iu tr  si tit niu ca các thuc.
1.2.1. Các phng pháp in vitro trong nghiên cu thuc iu tr si tit niu 
1.2.2.1. Phng pháp ánh giá  tác d ng c ch ca thuc l ên quá trình hình thành si
calci oxalat  
 Nguyên tc
To si calci oxalat trong môi trng n c tiu nhân to (n c tiu nhân to  c
chun b theo công thc ca Kanavagh và cng s ). Kh nng c ch hình thành si
ca thuc  c ánh giá da trên s l ng và thành phn si calci oxalat [30].
  Thit k  thí nghim
Chun b song song mu tr ng si và mu th. Mu tr ng si là dung dch n c
tiu nhân to,   c cho thêm dung dch natri oxalat    nng   thích h  p. Mu th 
 c chun b trong cùng iu kin nhng cho thêm dung dch thuc cn nghiên cu.
Các mu nghiên cu  c    nhit  37oC, có khuy tr n. o mt  quang OD
 
10
-  T l c ch ca thuc lên quá trình hình thành si calci oxalat  c tính da vào
mt  quang OD theo công thc:
% c ch = (ODmu th - ODmu tr ng si)/ODmu tr ng si
-  ánh giá nh h ng ca thuc n thành phn si calci oxalat da vào tng quan
t l COD/COM khi quan sát mu d i kính hin vi.
  Áp dng phng pháp 
Phng pháp này ã  c áp dng  nghiên cu tác dng c ch hình thành si
tit niu ca s d c liu nh Hernaria hirsuta[20], Origanum vulgare[18].
1.2.2.2. Phng pháp ánh giá  tác d ng c ch ca thuc l ên t ng giai on ca quá
trình hình thành si calci  oxalat
  Phng pháp ánh giá tác dng c ch ca thuc lên giai on to nhân tinh th 
-  Nguyên tc
Kh nng c ch to nhân tinh th t l v i th i gian ti , là th i gian cn  các tinh
th hình thành v i s lng  có th phát hin s tng OD ca dung dch bng máy
quang ph, và tc tng OD theo th i gian [31].
- Thit k  thí nghim
Chun b song song mu tr ng si và mu th. Mu tr ng si là dung dch n c
tiu nhân to có nng calci xác nh và  c thêm mt l ng thích h  p dung dch
oxalat. Mu th  c chun b trong cùng iu kin nhng cho thêm dung dch thuc
cn nghiên cu. o mt  quang OD ti b c sóng 620 nm, bt u t thi im phi
 
11
Xây dng  th ca OD theo th i gian. T  th, xác nh ti, là im ti ó OD
 bt u tng, và ts, là  dc ca on tuyn tính trên  th. Kh nng c ch s to
nhân ca thuc  c tính toán da vào ti, ts ca mu tr ng si và mu th.
- Áp dng phng pháp 
Phng pháp này này ã  c áp dng  nghiên cu kh nng c ch  to nhân
tinh th ca dch chit d c liu Hernaria hirsuta [21], protein Tamm-Horsfall  [31].
-  
 Nguyên tc
Tc  l n lên ca tinh th calci oxalat t l v i tc  tiêu th oxalat trong dung
dch cha các tinh th calci oxalat   tr ng thái cân bng v ng hc [12].
- Thit k  thí nghim
Thêm mt l ng thích h  p tinh th  COM vào dung dch n c tiu nhân to có
cha mt lng xác nh calci và oxalat. Tc   tiêu th oxalat c xác nh bng
cách nh lng l ng oxalat còn li trong dung dch bng phng pháp o  h p th 
   b c sóng 214 nm. Tin hành song song mu có cht th và mu không có cht th 
xác nh tc  tiêu th oxalat trung bình ca tng mu.
- Áp dng phng pháp 
Phng pháp này ã  c áp dng  nghiên cu tác dng c ch s  l n lên ca
tinh th calci oxalat ca protein Tamm-Horsfall  [31], d c liu Terminalia arjuna [6].
  Phng pháp ánh giá tác dng c ch ca thuc lên giai on k t t p các tinh th 
calci oxalat
-  Nguyên tc
Trong dung dch bão hòa calci oxalat, các tinh th  calci oxalat    tr ng thái cân
 bng, tc là không có s lên lên hoc hòa tan tinh th. Khi ó, s lng và kích th c
tinh th ch ph thuc vào quá trình k t t p các tinh th. Mc  k t t p t l v i tc  
lng ca các tinh th [6], [31].
-  
Thit k  thí nghim
Thêm t dung dch oxalat vào dung dch n c tiu nhân to cha mt l ng ion
calci thích hp trong iu kin khuy tr n liên tc. Xác nh s thay i mt  quang
ca dung dch theo l ng oxalat thêm vào dung dch. Ti thi im mt quang t
giá tr  cc i, ngng khuy tr n dung dch và xác nh s thay i mt  quang theo
th i gian.
Tin hành song song mu có cht th và mu không có cht th. Kh nng c ch 
quá trình k t t p ca cht th c ánh giá bng cách so sánh  dc ca  ng biu
-  
Áp dng phng pháp 
Phng pháp này  c áp dng  nghiên cu kh nng c ch s k t t p các tinh
th calci oxalat ca dch chit d c liu Hernaria hirsuta [21], Origanum vulgare[18].
1.2.2.3. Phng pháp ánh giá tác d ng hòa tan si tit niu in vitro ca thuc  
  Thit k  thí nghim
Si tit niu ly t bnh nhân c t trong môi trng n c tiu nhân to có mt
cht th hoc không có mt cht th. Sau mt khong th i gian thích h  p, ly si ra và
em xác nh khi l ng. Cht ang nghiên cu  c cho là có tác dng khi nó làm
gim khi l ng ca viên si ban u trong khi mu chng không làm gim khi l ng
 
  Áp dng mô hình
Phng pháp trên ã  c áp dng trong nghiên cu tác dng hòa tan si in vitro
ca dch chit r  chui ht [36] và bài thuc ng linh tán [5].
1.2.2. Các mô hình gây si tit niu in vivo và ánh giá tác dng iu tr  si tit niu 
ca thuc 
Do si calci oxalat là loi si ph bin nht (chim 80% các tr ng h  p si tit
niu) nên hu ht các mô hình gây si tit niu hin nay u h ng t i vic gây si
calci oxalat [26].
1.2.2.1. Mô hình gây si tit niu thông qua gây tng bài ti t oxalat niu bng hóa
cht to si 
 Nguyên tc
Gây tng bài tit oxalat niu bng cách cho chut ung hoc tiêm oxalat hoc các
cht tin chuyn hóa ca oxalat nh natri oxalat  [47], amoni oxalat [36], ethylen glycol
[8], [10], [15], [19], glycolat, glyoxylat, hydroxy-L-prolin [34], [46], [48]. Các ti n
cht ca oxalat khi vào c th b chuyn hóa ti gan to thành oxalat. Oxalat bài tit ra
n c tiu gây quá bão hòa oxalat và to ra các tinh th calci oxalat niu. Trong các
cht k  trên, ethylen glycol là cht  c s dng ph bin nht trong các mô hình gây
si tit niu trên ng vt [7], [11], [33], [48].
Các cht gây tng bài tit oxalat niu  c s dng n c hoc k t h  p v i mt
cht khác tng hiu qu ca quá trình k t t p si vào trong thn. Các cht này có th 
là:
-  
 
14
-  Gentamicin: Có th do kháng sinh này gây tn thng biu mô ng thn, do ó làm
tng kh nng gn các tinh th si vào thn. Ngoài ra, gentamicin cng làm tng bài
tit calci niu [13], [24].
  Thit k  thí nghim
Chut thc nghim  c chia thành lô chng và lô bnh (gây si). Lô chng ung
n c bình thng trong khi n c ung ca lô bnh  c tr n thêm hóa cht gây si   
nng  thích h  p. Th i gian gây si kéo dài t 1 - 4 tun tùy thuc loi, nng  và
cách a hóa cht gây si vào c th ng vt thí nghim. Trong th i gian thí nghim,
nh kì ly mu n c tiu chut xác nh pH n c tiu. Phn cn n c tiu sau khi
li tâm c soi d i kích hin vi quang hc xác nh s l ng và loi tinh th calci
oxalat. Phn dch thu c dùng xác nh các ch s hóa sinh n c tiu. K t thúc thí
nghim, thu tt c thn  làm tiêu bn mô bnh hc nhm ánh giá mc  k t t p si
calci oxalat ti thn.
 
Áp dng mô hình trong nghiên cu thuc phòng và iu tr  si tit niu
Mô hình trên ã  c s dng mt cách ph bin trong nghiên cu tác dng phòng
và iu tr  si tit niu ca các thuc có ngun gc t d c liu [19], [36], [41].
Trong mô hình nghiên cu tác dng phòng bnh ca thuc, chut  c chia thành
lô chng tr ng, lô chng bnh và lô iu tr . C lô chng bnh và lô iu tr  u  c
gây si bng cách cho chut ung hóa cht gây si, lô iu tr   c ung thêm thuc
cn nghiên cu. So sánh lô iu tr  và lô chng bnh ánh giá hiu qu ca thuc
trong d phòng si tit niu. Mô hình này ã  c áp dng  nghiên cu tác dng d 
 phòng si tit niu ca dch chit các d c liu Cynodon dactylon  [19],  Musa AAB 
[45], Hernaria hirsuta [20], Trigonella foenumgraecum [8]…
Trong mô hình nghiên cu tác dng hòa tan si tit niu ca thuc, lô iu tr   c
 
15
nghiên cu trong th i gian thích h  p. Mô hình này ã  c áp dng  nghiên cu tác
dng hòa tan si tit niu ca dch chit các d c liu Cynodon dactylon [19],
Origanum vulgare [10].
1.2.2.2. Mô hình gây si tit niu thông qua iu chnh ch n liên quan n
vitamin B6
  Nguyên tc
Vitamin B6 c ch enzym oxy hóa các tin cht oxalat nh glycin, glyoxylat thành
oxalat. Khi thiu vitamin B6, quá trình tng h  p oxalat ni sinh tng lên, oxalat  tng
 bài tit ra n c tiu k t h  p v i calci hình thành các tinh th calci oxalat [54], [40].
  Thit k  thí nghim
Chut  c chia thành lô chng tr ng, lô chng bnh và lô iu tr . Lô chng bnh
và lô iu tr  c cho n thc n hoàn toàn không có vitamin B6 , lô chng tr ng  c
cho n v i thc n tng t nhng b  sung thêm 6mg/kg vitamin B6 vào thc n. Lô
iu tr   c s dng thêm thuc cn nghiên cu. Thí nghim gây si  c tin hành
trong vòng 12 tun. Tin hành ly mu n c tiu và mu thn   cui thí nghim  xét
 
Áp dng ca mô hình
Mô hình gây si tit niu bng ch n thiu vitamin B6 ã  c áp dng trong
nghiên cu tác dng d phòng si tit niu ca pentosan polysulfat [53].
 
 Nguyên tc
Các nghiên cu cho thy trong qun th  chut cng tr ng bình th ng luôn có
khong 10% s chut bài tit calci niu cao hn giá tr  trung bình ca qun th cng
 
16
mc  bài tit calci niu cao qua nhiu th h, David A.Bushinsky và cng s ã to
 c th h chut có mc  bài tit calci cao g p 8 - 10 ln so v i bình th ng. Nhóm
chut này  c s dng  nghiên cu s hình thành si tit niu có cn nguyên tng
 bài tit calci niu [45].
 
Thit k  thí nghim
 gây si calci oxalat, nhóm chut tng bài tit calci niu c cho n thc n
cha thêm hydroxy L - prolin trong vòng 18 tun. Mu n c tiu  c thu gom 2 tun
mt ln   làm các xét nghim hóa sinh. K t thúc thí nghim, thu thn   làm xét
 
Áp dng ca mô hình
Mô hình gây si tit niu trên chut tng bài tit calci do di truyn r t thích hp  
nghiên cu bnh lý tng calci niu, mt r i lon ph bin   nhng ng i mc bnh si
tit niu [17]. Mô hình này ã  c áp dng  nghiên cu tác dng ca mt s thuc
iu tr  bnh si tit niu nh cinacalcet [14], thiosulfat [35].
1.2.2.4. Mô hình gây si tit niu bng cách cy trc tip si vào bàng quang ca ng
vt thí nghim 
  Nguyên tc
To ht si calci oxalat r i a vào bàng quang ca chut thông qua phu thut  
gây si bàng quang [41].
 
Tin hành thí nghim
To ht si calci oxalat in vitro bng phn ng k t ta gia dung dch natri oxalat
và calci clorid   nng  thích h  p. Nhng tinh th nh  c tách khi dung dch và
 
17
si calci oxalat  c to ra có  ng kính khong 4 mm. Cy ht si calci oxalat vào
 bàng quang ca chut thông qua phu thut m  bàng quang.
Tt c chut sau phu thut cy si  c chia thành lô chng bnh và lô c iu
tr  bng thuc ang nghiên cu. Sau th i gian thí nghim, ly mu máu và mu n c
tiu  xét nghim các ch s hóa sinh, ng th i si  c ly ra t bàng quang  phân
tích kích th c, hình thái, thành phn cu to. So sánh lô iu tr  v i lô chng bnh  
ánh giá tác dng hòa tan si tit nu ca thuc.
  Áp dng mô hình trong nghiên cu thuc iu tr  si tit niu
Mô hình gây si tit niu bng cách cy si tr c ti p vào bàng quang ca chut cng
tr ng  c áp dng  nghiên cu tác dng hòa tan si tit niu ca dch chit d c
liu Phyllanthus niruri [41].
2.1. Nguyên liu và thit b 
2.1.1. Hóa cht  
- Amoni clorid ( NH4Cl ), 99,5 - 100,5 %, Xilong chemical.
-   Natri citrat ( C6H5 Na3O7 ), 99,9 - 100,1 %, Merck
-  
Các hóa cht khác: formol, HCl, NaOH, b kit nh l ng Ca, Mg, P. Hóa cht t
tiêu chun phân tích.
-  Cân phân tích AY220 (Shimadzu)
 
-  
-  Máy o PH Euteck instrument pH 510
-  
-  
-  Kính hin vi truyn hình (Laica)
-  
Thit b nghin ng th mô (IKA)
-  Dng c hng n c tiu và các dng c  thí nghim s dng trong ly mu và xét
nghim.
2.1.3. ng vt thí nghim 
Chut cng tr ng thuc c hai ging, cân nng 150 ± 20g do Hc vin quân y cung
c p. Chut  c nuôi trong iu kin phòng thí nghim B môn D c lc, duy trì nh p
sinh hc 12 gi  sáng - ti, ch n, ung n c t do v i thc n tiêu chun dành cho
chut  c cung c p t Vin V sinh dch t trung ng. Tr c khi tin hành nghiên
cu, tt c chut  c nuôi thích nghi trong iu kin phòng thí nghim ít nht 7 ngày.
2.2. Ni dung nghiên cu 
-  Thc hin nghiên cu thm dò nhm la chn nng  ca ethylen glycol, amoni
clorid và th i gian gây si tit niu trên chut cng tr ng.
-  Triên khai mô hình gây si tit niu bng ethylen glycol và amoni clorid v i nng
 và thi gian ã chn.
 
19
2.3. Phng pháp gây si tit niu trên chut cng trng 
Tin hành gây si tit niu trên chut cng tr ng bng mô hình ethylen glycol
 c mô t b i Jie Fan 1999 [33] v i mt s  thay i cho phù h  p vi iu kin thí
nghim và mc ích nghiên cu.
 Nguyên tc ca phng pháp là s dng ethylen glycol - mt cht tin chuyn hóa
ca oxalat -  gây tng bài tit oxalat niu, t ó hình thành si calci oxalat ti thn.
Trong mô hình này, ethylen glycol có th  c dùng k t h  p vi amoni clorid  làm
tng kh nng kt t p si calci oxalat vào mô thn.
2.3.1. Kho sát nng  ethylen glycol, amoni clorid   gây si ti  t ni u trên chut
c ng tr ng
2.3.1.1. Thit k  thí nghim 
Chut cng tr ng  c chia thành 5 lô sao cho có s ng u gia các lô v t l 
c - cái và khi lng c th.
-  
-  
Lô 3: n c ung hàng ngày  c b sung ehylen glycol và amoni clorid n nng
tng ng là 1% và 0,5%.
-  Lô 4: n c ung hàng ngày  c b sung ehylen glycol và amoni clorid n nng
 1% i v i c hai cht.
-  Lô 5: n c ung hàng ngày  c b sung ehylen glycol và amoni clorid n nng
tng ng là 1% và 2%.
Th i gian gây si d kin 28 ngày.
 
- Ly thn làm mô  bnh hc
Giai on
thích nghi
nh tinh th niu
Chia lô ngu nhiên
-1 0 1 2 3 4
 Hình 2.1. S  quy trình th c nghi m thm d ò li u ca hóa ch t và th i gian
 gây si
  Khi lng c th chut
Tt c chut c cân vào ngày tr c khi tin hành thí nghim và hàng tun trong
sut quá trình thí nghim  theo dõi nh h ng ca hóa cht gây si lên khi l ng c
th (KLCT) ca chut. Mc tng KLCT  c tính theo công thc:
  tng KLCT  (%) = (m2 - m1) x 100/m1
Trong ó, m1 là KLCT tr c khi tin hành thí nghim, m2 là KLCT ti thi im
xác nh trong quá trình thí nghim.
 
 
21
Mu n c tiu  c gom vào ngày tr c khi tin hành thí nghim và các ngày th 
7, 14, 21, 28 trong quá trình thí nghim. Chut  c nht riêng vào các lng hng
n c tiu  gom mu n c tiu trong vòng 5 gi . Trong th i gian gom mu, cho chut
ung n c (loi n c ung ã c quy nh cho tng lô) bng kim u tù vi l ng
1ml/gi , không cung c p thc n trong quá tr ình ly mu  tránh nhim t p vào mu.
Mu n c tiu thu c c em li tâm, hút b phn dch bên trên vi l ng
chính xác là 95% tng th tích em li tâm. Phn cn còn li c a vào bung m
 Neubauer và quan sát d i kính hin vi quang hc phóng i x 400. Quan sát trên
3 vi trng xác nh s l ng tinh th calci oxalat trong mu n c tiu, bao gm
COD và COM.
S l ng tinh th COD, COM c ánh giá theo thang im nh sau:
- Không có tinh th nào: 0
- T 1 - 3 tinh th/vi tr ng : 1
- T 4 - 6 tinh th/vi tr ng : 2
- Trên 6 tinh th/vi tr ng : 3
S l ng tinh th calci oxalat niu bng tng s l ng ca COD và COM.
  Khi l ng thn và tiêu bn mô bnh hc thn
K t thúc thí nghim, git chut bng ether mê và gii phu ly c hai thn. Cân khi
l ng tng thn, sau ó thn phi  c bo qun trong dung dch formol 10%  làm
xét nghim mô bnh hc.
Quá trình làm tiêu bn mô thn  c thc hin ti B  môn Gi phu bnh -
Trng i hc Y Hà Ni. Quy trình làm tiêu bn mô thn  c mô t tóm tt nh sau:
c nh thn bng parafin, ct lát 5 µm, sau ó nhun màu bng hematoxylin và eosin.
 
22
giá s l ng các tinh th k t t p. Mc  k t t p si calci oxalat ti thn c ánh giá
theo thang im nh sau:
- Không thy tinh th k t t p : 0
-  
Tinh th k t t p thành nhiu ám l n : 3
 Nng  ca hóa cht gây si  c la chn là nng   ti ó, t  l chut b si
thn cao và ít nh hng n th tr ng chut. Th i gian gây si cn c vào th  tr ng
ca chut và s thay i bài tit tinh th calci oxalat trong n c tiu.
2.3.2. Tri n khai  mô hình gây si tit niu tr ên chut cng trng bng ethylen glycol,
amoni clorid vi nng và thi gian  ã chn 
2.3.2.1. Thit k thí nghim 
Chut cng tr ng  c chia thành 3 lô:
-  Lô chng tr ng: ung n c bình th ng, gi  ung thuc hàng ngày  c cho ung
n c ct vi l ng 1ml/100g chut. 
-  
-  
Lô citrat: cho ung n c b sung ethylen glycol và amoni clorid v i liu ã chn,
hàng ngày  c ung natri citrat 25% v i l ng 1ml/100g cân nng.
Th i gian ca thí nghim gây si là 28 ngày.
Quá trình thc nghim  c mô t   hình 2.2
Ung hóa cht gây si và natri citrat
hàng ngày
Giai on
thích nghi
 
23
 Hình 2.2. S   quy trình tri  n khai mô hình gây si ti  t ni u
2.3.2.1. Các thông s ánh giá 
  Khi lng c th chut 
Tin hành nh mô t   mc 2.3.1.
  Th tích, pH và các ch s hóa sinh n c tiu 
Thu mu n c tiu nh mô t   mc 2.3.1. Mu n c tiu thu c em o th 
tích, pH. Sau ó em li tâm ly phn dch  xét nghim các ch s hóa sinh bao gm
Ca, Mg, P. Các xét nghim này  c thc hin ti khoa Sinh hóa, Bnh vin Bch Mai.
  S l ng và thành phn tinh th calci oxalat trong n c tiu
Tin hành nh mô t   mc 2.3.1.
  Khi l ng thn và tiêu bn mô bnh hc thn
Tin hành nh mô t   mc 2.3.1.
 
Các ch s hóa sinh ca dch nghin ng th thn
- 1 0 1 2 3 4
 
24
Thn trái thu  c   cui thí nghim  c nghin ng th và phân tán trong dung
dch HCl 1M ( 10 ml HCL 1M / 1g thn), qua êm. Sau khi li tâm, phn dch  c
trung hòa bng NaOH 1M và tin hành nh l ng nng  Ca, P. Các xét nghim này
 c thc hin ti khoa Sinh hóa, Bnh vin Bch Mai.
2.4. X lí s liu 
S liu c lu tr bng phn mm Excel 2007.
K t qu  c biu din d i dng mean ± SE (giá tr  trung bình ± sai s chun).
V i s  liu có phân phi chun, s dng kim nh ANOVA v i phân tích hu kim
Dunnette  so sánh s khác bit v giá tr  trung bình gia các lô hoc s dng t - test
 so sánh s khác bit giá tr  trung bình gia hai lô. V i s liu không có phân phi
chun, s dng kim nh phi tham s (kim nh Mann-Whitney). Các s liu thng
kê  c x  lí bng phn mm SPSS 16.0. S khác bit có ý ngh a thng kê khi p <
0,05.
K T QU TH C NGHIM
3.1. K t qu thc nghim kho sát nng ca hóa cht và thi gian gây si 
3.1.1. Th trng ca chut thí nghm khi s dng hóa cht gây si các nng
khác nhau
Sau 4 - 5 ngày,   nhóm s dng ethylen glycol (EG) 1% k t h  p v i amoni clorid
(AC) 1% hoc 2%, chut bt u gy yu, gim hot ng, gim n và ung n c. Sau
ó, nhiu chut bt u có biu hin xut huyt   các chi và niêm mc mt, mi. V i
nng  AC ≥ 1%, tt c chut u b cht r i rác trong khong th i gian t 1 tun n
2 tun sau khi tin hành thí nghim. Do ó, các thông s nghiên cu thu  c   nhóm
này không y  hoc không ng nht v mt thi gian. c bit, nhóm s dng EG
1% k t h  p v i AC 2% gn nh không th thu  c mu n c tiu 5 gi .
V i nhóm chut s dng EG n c hoc k t h  p v i AC 0,5%, không nhn thy
s khác bit v th tr ng so v i nhóm chng. Chut thuc nhóm này vn n, ung, vn
ng bình th ng cng nh không ghi nhn các biu hin bt th ng khác.
3.1.2. Khi lng c th chut thí nghim khi s dng hóa cht gây si các nng
khác nhau 
 theo dõi nh h ng ca hóa cht gây si n th tr ng ca chut, KLCT chut
c xác nh hàng tun k t h  p v i theo dõi th ng xuyên vic n, ung và các biu
hin bt th ng ca chut. Trong quá trình tin hành thí nghim, các cá th  thuc
nhóm EG 1% + AC 1% và nhóm EG 1% + AC 2% bt u cht t khong 1 n 2 tun
sau khi s dng hóa cht gây si. Do ó, s liu ca hai nhóm này c xác nh và so
sánh vào ngày th 10 ca thí nghim, k t qu  c th hin   bng 3.1. Nhóm EG 1%
và EG 1% + AC 0,5%, khi lng c th chut c xác nh hàng tun, k t qu th 
hin   hình 3.1.
26
 Bng 3.1. Khi lng c th  chut   5 nhóm nghiên c u tr c và sau khi ti  n hành
thí nghi m 10 ngày
Thông s  
 Nhóm n
Ch ng 5 142,4 ± 11,5 172,0 ± 14,8 19 ± 3,3
EG 1% 5 142,3 ± 8,0 164,0 ± 8,1 15,4 ± 1,4
EG 1% + AC 0,5 % 5 148,0 ± 6,0 172,0 ± 5,6 16,4 ± 1,6
EG 1% + AC 1% 4 139,5 ± 3,5 128,5 ± 5,1a - 7,6 ± 5,1a
EG 1% + AC 2% 4 187,5 ± 9,8 127,0 ± 11,1a - 31,4 ± 8,2a
(a)  p < 0,05 so v i nhóm ch ng
 
 Nhn xét:
Sau 10 ngày thí nghim, khi l ng c th và   tng khi lng c th chut   
nhóm s dng EG k t h  p v i AC 1% hoc 2% gim so v i nhóm chng. Không có s 
khác bit v hai thông s này gia nhóm s dng EG 1% và EG 1% + AC 0,5% so v i
nhóm chng. 
Trong toàn b tun thí nghim (4 tun), không có s khác bit v khi l ng c  
th ca nhóm EG 1% và EG 1% + AC 0,5% so v i nhóm chng.
3.1.3. Tinh th calci oxalat trong nc tiu khi s dng hóa cht gây si các nng
khác nhau 
Mu n c tiu hàng tun c em li tâm, ly phn cn xác nh s l ng tinh
th trong n c tiu. Tt c chut nhóm EG 1% + AC 2% u gn nh vô niu sau 1
tun thí nghim nên không thu  c mu xác nh tinh th niu. Nhóm EG 1% +
AC 1% ch thu  c mu n c tiu ti thi im 1 tun. K t qu xác nh tinh th niu
 c th hin   bng 3.2 và hình 3.2.
 Bng 3.2. S   l ng tinh th  calci oxalat ni u ca các nhóm trong 4 tun thí nghi m
Th i gian
 Nhóm n Tun 1 Tun 2 Tun 3 Tun 4 
Ch ng 5 0 0 0 0
EG 1% 4 1,5 ± 0,5a 1,1 ± 0,1a  1,0 ± 0,4a 0,8 ± 0,3a
EG 1% + AC 0,5 % 4 5,3 ± 0,5a,b 3,0 ± 0,6a,b 2,8 ± 0,5a,b 1,3 ± 0,6a
EG 1% + AC 1% 3 6,0 ± 0,0a,b -  - -
 
A B
C D
 Hình 3.2. Hình nh tinh th  calci oxalat ni u d i kính hi  n vi quang hc(X 400)
A. Nhóm ch ng ; B. Nhóm EG; C.  Nhóm EG + AC 0,5%; D. Nhóm EG + AC 1%
Ghi chú: COM , COD , Struvit  
 Nhn xét:
V   s l ng tinh th , tt c các nhóm s dng hóa cht gây si u có s  l ng
tinh th calci oxalat niu ln hn so v i nhóm chng trong c 4 tun ca thí nghim.  
tun th nht, s l ng tinh th calci oxalat niu   nhóm s dng amoni clorid 0,5%
 
29
nhóm EG 1%   tun th hai và tun th ba. Tuy nhiên, s khác bit này   tun th t
không có ý ngh a thng kê.
V   hình nh tinh th : Tinh th calci oxalat  c quan sát thy   hu ht các cá th 
s dng hóa cht gây si, ch tr  mt cá th   nhóm EG 1%. Nhóm chng ch có vài
tinh th struvit nh. Nhóm EG 1% có mt s  tinh th nm r i rác, ch  yu là COD.
 Nhóm EG + AC 0,5% có r t nhiu tinh th calci oxalat bao gm c  COD và COM.
 Nhóm EG + AC 1% có các tinh th calci oxalat l n xen ln v i các tinh th struvit .
3.1.4. S  kt tp tinh th trong thn   khi s dng hóa cht gây si các nng
khác nhau.
Thn ca tt c chut   các nhóm  c thu vào ngày k t thúc thí nghim   làm
tiêu bn mô bnh hc. Riêng nhóm s dng EG 1% k t h  p v i AC 1% và 2%, do
nhiu chut b  cht tr c ngày k t thúc thí nghim nên thn   c thu r i rác trong
khong th i gian t 1 tun n 2 tun. Mc  k t t p si trong thn (c ánh giá  
theo thang im t 0 n 3), t l chut chut b si thn ca các nhóm  c th hin   
 bng 3.3, hình 3.3 và hình 3.4.
 Bng 3.3. M c  và t   l  k  t t  p si trong thn ca các nhóm 
Thông s  
si thn (%) 
EG 1% 5 1,2 ± 0,6a  60
EG 1% + AC 0,5% 5 1,80 ± 0,4a  100
EG 1% + AC 1% 3 1,7 ± 0,9a  67
EG 1% + AC 2% 5 1,4 ± 0,4a  80
(a)  p < 0,05 so v i nhóm ch ng
 
B C
D E 
 Hình 3.3.  Hình nh tiêu bn mô bnh hc thn d i kính hi  n vi phân c c ( x 100 ) 
A . Nhóm ch ng, B . Nhóm EG 1%, C. Nhóm EG 1% + AC 0,5%, D. Nhóm EG 1% + AC 1%,
E. Nhóm EG 1% + AC 2%
 
B C
D E
 Hình 3.4. Hình nh tiêu bn mô bnh hc thn d i kính hi  n vi phân c c ( x 400)
A. Nhóm ch ng, B. Nhóm EG 1%, C. Nhóm EG 1% + AC 0,5%, D. Nhóm EG 1% + AC 1%,
E. Nhóm EG 1% + AC 2%  
 
 Nhn xét:
V   mc  k  t t  p si: tt c chut thuc các nhóm s dng hóa cht gây si u
th hin mc  k t t p si cao hn so v i nhóm chng. Không có s khác bit v mc
 k t t p si gia các nhóm s dng hóa cht gây si, mc dù nhóm s dng EG n
c có xu h ng k t t p si thn ít hn so v i các nhóm s dng k t h  p c EG và AC.
V   t   l  k  t t  p si: tt c các cá th   nhóm EG 1% + AC 0,5% u hình thành si
trong thn, trong khi t l k t t p si trong thn nhóm EG n c là 60% . Nhóm s 
dng EG 1% k t h  p v i AC 1% và 2% có t l chut b si ln l t là 67% và 80%,
tuy nhiên hai nhóm này không thu  c thn ca tt c các cá th (do b cht trong quá
trình thí nghm) và không s dng hóa cht gây si  th i gian d kin (4 tun).
V   hình nh k  t t  p si: nhóm chng hoàn toàn không có si trong thn. Nhóm EG
1% có mt s ám tinh  th nh nm r i rác. Các nhóm s dng EG 1 % k t h  p v i
AC 0,5%, 1% hoc 2% u hình thành nhiu ám tinh th l n trong thn, c bit là
nhóm EG 1% + AC 2%. Si có th k t t p   vùng nhú thn ( hình 3.4 C, E) hoc vùng
nhu mô thn (bao gm vùng v thn và vùng ty thn) (hình 3.4 B, D).
3.2. K t qu trin khai mô h ình gây si tit niu bng EG 1% và AC 0,5%
 Nh ng k  t qu thu  c   trên cho th  y:
-    nng  EG 1% k t h  p v i AC 1% hoc 2%, hóa cht gây si nh h ng nhiu
n th tr ng chut và không th tin hành thí nghim  th i gian d kin.
-    nng  EG 1%, t l chut b si thn sau th i gian thí nghim th p.
Do ó, chúng tôi chn nng EG 1% và AC 0,5%  trin khai mô hình gây si
tit niu trên chut cng tr ng trong vòng 28 ngày.  nng  này, k t qu ban u
cho thy hóa cht gây si ít nh hng n th tr ng chut và t l chut b si thn
sau 4 tun r t cao.
 
33
3.2.1. nh hng ca  EG 1% và AC 0,5% n khi lng c th  chut  thí nghi m 
Khi lng c th  chut thí nghim ca các nhóm c xác nh tr c khi tin
hành thí nghim mt ngày và hàng tun trong quá trình thí nghim. K t qu  c th 
hin   hình 3.5.
 Hình 3.5. Khi l ng c th  chut ca các nhóm trong th i gian thí nghi m
(a) p <0,05 so v i nhóm ch ng tr  ng
 Nhn xét:
Không có s khác bit v  khi lng c th chut ca nhóm chng bnh so v i
nhóm chng tr ng tr c khi tin hành thc nghim và sau 1 tun thc nghim.  tun
th hai và th ba, khi lng c th ca nhóm chng bnh nh hn so v i khi l ng
c  th ca nhóm chng tr ng.  tun th t, khi lng c th  ca nhóm chng bnh
không có s  khác bit so v i nhóm chng tr ng.
a a
34
Không có s  khác bit gia nhóm citrat 2,5g/kg và nhóm chng bnh v  khi
lng c th  chut tr c khi tin hành thí nghim và trong toàn b  4 tun ca thí
nghim.
3.2.2. nh hng ca EG 1% và AC 0,5% n th  tích nc tiu ca các nhóm 
Mu n c tiu ca các nhóm  c gom hàng tun trong th i gian 5 gi    xác
nh th tích n c tiu. K t qu  c th hin   bng 3.4.
 Bng 3.4. Th tích n c ti  u ca các nhóm trong quá trình thí nghi m
Ch ng trng  Ch ng bnh Citrat 2,5g/kg Nhóm 
Th i gian  n = 5 n = 6 n = 6
Tun 1 4,3 ± 0,3 3,3 ± 0,5 3,5 ± 0,3
Tun 2 4,5 ± 0,7 3,0 ± 0,9 2,7 ± 0,7
Tun 3 4,1 ± 0,5 3,0 ± 1,0 2,5 ± 0,4
Tun 4 4,4 ± 0,3 2,4 ± 0,6a 2,3 ± 0,6
(a) p < 0.05 so v i nhóm ch ng tr  ng
T tun th nht n tun th ba, th tích n c tiu ca nhóm chng bnh có xu
h ng gim so v i nhóm chng tr ng nhng cha có ý ngh a thng kê.  tun th t,
nhóm chng bnh có th tích n c tiu th p hn so v i nhóm chng tr ng.
Không có s khác bit gia th tích n c tiu ca nhóm citrat 2,5g/kg và nhóm
chng bnh trong 4 tun thí nghim.
3.2.3. nh hng ca EG 1% và AC 0,5% n pH  nc tiu ca các nhóm 
Song song v i vic xác dch th tích n c tiu, pH ca mu n c tiu 5 gi  cng
c xác nh hàng tun trong sut quá trình thí nghim. K t qa  c th  hin   
 bng 3.5.
35
 Bng 3.5. pH  n c ti  u ca các nhóm trong quá trình thí nghi m
Ch ng trng  Ch ng bnh Citrat 2,5g/kg Nhóm 
Th i gian  n = 5 n = 5 n = 5
Tun 1 8,30 ± 0,10 6,86 ± 0,27a 7,56 ± 0,27
Tun 2 8,07 ± 0,11 7,37 ± 0,11a 7,65 ± 0,11
Tun 3 7,84 ± 0,26 6,89 ± 0,28a 7,53 ± 0,27
Tun 4 7,85 ± 0,10 6,86 ± 0,19a 7,45 ± 0,21 b
(a) p < 0,05 so v  lô ch ng tr  ng, (b) p < 0,05 so v i lô ch ng bnh
 Nhn xét:
 Nhóm chng bnh có pH n c tiu thp hn so vi pH n c tiu ca nhóm chng
tr ng trong c 4 tun thí nghim.
  tun th nht, th hai và th ba, pH n c tiu ca nhóm citrat 2,5g/kg có xu
hng tng so v i nhóm chng bnh nhng cha có ý ngh a thng kê.   tun th t,
nhóm citrat 2,5g/kg có pH n c tiu cao hn nhóm chng bnh.
3.2.4.  nh hng ca EG 1% và AC 0,5% n s hình thành tinh th calci oxalat
trong nc tiu 
ánh giá nh h ng ca EG 1% và AC 0,5%, mu n c tiu 5 gi  c em li
tâm ly phn cn không tan. Phn cn này dùng xác nh các tinh th calci oxalat
d i kính hin vi quang hc    vt kính 40. K t qu c ánh giá da trên tng s 
l ng tinh th calci oxalat nói chung và thành phn tinh th (bao gm dng COD và
dng COM).
36
  nh h ng ca EG 1% và AC 0,5%  n s l ng tinh th  calci oxalat niu
S l ng tinh th calci oxalat trong n c tiu ca các nhóm qua các tun ca thí
nghim  c th   bng 3.6.
 Bng 3.6. S  l ng tinh th  calci oxalat ca các nhóm trong quá trình thí nghi m
Ch ng trng  Ch ng bnh Citrat Nhóm 
Th i gian  n = 9 n = 9 n = 7
Tun 1 0 3,2 ± 0,8a 1,6 ± 0,4 
Tun 2 0 2,7 ± 0,7a 1,5 ± 0.4 
Tun 3 0 1,7 ± 0,4a 1,3 ± 0,5
Tun 4 0 1,2 ± 0,3a 1,0 ± 0,5
(a) p < 0,05 so v i nhóm ch ng tr  ng
 Nhn xét:
 Nóm chng bnh bài tit mt l ng tinh th cao hn so v i nhóm chng tr ng trong
toàn b 4 tun ca thí nghim.
Trong 2 tun u tiên, s l ng tinh th   nhóm citrat 2,5g/kg có xu h ng th p
hn nhóm chng bnh nhng không có ý ngh a thng kê. Không có s khác bit v s 
l ng tinh th gia nhóm chng bnh và nhóm citrat 2,5g/kg   tun th ba và tun th 
t..
37
  nh h ng ca EG 1% và AC 0,5%  n thành phn tinh th  calci oxalat niu
nh h ng ca EG 1% và AC 0,5% n thành phn tinh th calci oxalat niu  c
ánh giá thông qua s l ng tinh th COD và COM trong mu n c tiu ca các nhóm.
K t qu  c th hin   hình 3.6 và hình 3.7.
 Hình 3.6. S  l ng tinh th  COD và COM trong n c ti  u ca các nhóm trong quá
trình thí nghi m
(a) p < 0,05 so v i nhóm ch ng tr  ng, (b) p < 0,05 so v i nhóm ch ng bnh
b
b
Tun 3 Tun 4
B C
 Hình 3.7. Hình nh tinh th  calci oxalat trong n c ti  u ca các nhóm
A. Ch ng tr  ng , B. Ch ng bnh, C. Citrat 2,5g/kg
 Nhn xét:
 Nhóm chng bnh bài tit mt l ng COM và COD cao hn so v i nhóm chng
tr ng trong toàn b 4 tun thí nghim.  tun th nht và tun th hai, s  l ng tinh
th COM ca nhóm citrat 2,5g/kg th p hn so v i nhóm chng bnh, trong khi s khác
 bit trong bài tit tinh th COD   hai nhóm không có ý ngh a thng kê.  tun th ba
và tun th t, không có s  khác bit v  s l ng tinh th  COM, COD gia nhóm
chng bnh và nhóm citrat 2,5g/kg. Nhóm citrat 2,5g/kg ch yu bài tit các tinh th 
 
39
3.1.4. nh hng ca EG 1% và AC 0,5% n các thông s hóa sinh nc tiu 
ánh giá nh h ng ca mô hình gây si n bài tit các cht qua n c tiu,
các xét nghim hóa sinh ã  c thc hin   tun th t v i các mu n c tiu sau khi
ã li tâm loi b phn cn không tan. K t qu  c th hin trong bng 3.7.
 Bng 3.7. Các thông s hóa sinh n c ti  u ca các nhóm
Ch ng trng  Ch ng bnh Citrat Nhóm 
Thông s   n = 8 n = 8 n = 5
Ca (mmol/l)  3,46 ± 0,38 4,31 ± 0,36 3,87 ± 0,92
P (mmol/l)  7,26 ± 2,66 8,18 ± 2,78  7,28 ± 4,40 
Mg (mmol/l)  4,95 ± 0,67 5,90 ± 0,55  5,49 ± 0,14 
 Nhn xét:
 Nng Ca, Mg và P trong n c tiu ca nhóm chng bnh có xu h ng cao hn
so v i nhóm chng tr ng nhng s khác bit này cha có ý ngh a thng kê. Không có
s khác bit gia nng  các cht này trong n c tiu ca nhóm citrat 2,5g/kg so v i
nhóm chng bnh.
3.1.5. nh hng ca EG 1% và AC 0,5% n các thông s li ên quan t i  thn 
Vào ngày k t thúc thí nghim, thu thn ca tt c các nhóm. nh h ng ca EG
1% và AC 0,5 % n thn c ánh giá qua 3 thông s  gm: khi l ng thn, các
thông s hóa sinh ca dch nghin ng th thn và s k t t p si trong thn.
  Khi l ng thn
Tng khi l ng hai thn ( mthn  ), t  l phn trm gia khi l ng thn và khi
 
40
 Bng 3.8. T   l  khi l ng thn so v i khi l ng c  th  ca các nhóm
Ch ng trng  Ch ng bnh Citrat Nhóm 
Thông s   n = 6 n = 6 n = 6
mthn (g)  1,56 ± 0,16 1,82 ± 0,21 1,95 ± 0,15
T l % 0,73 ± 0,04 1,09 ± 0,11a 1,11 ± 0,10
(a) p < 0,05 so v i nhóm ch ng
 Nhn xét:
Khi l ng thn    nhóm chng bnh có xu hng cao hn nhóm chng tr ng
nhng cha có ý ngh a thng kê. T  l  khi l ng thn và KLCT ca nhóm chng
 bnh cao hn nhóm chng tr ng. Không có s khác bit v tng khi l ng hai thn
cng nh t l gia khi l ng thn và KLCT ca nhóm citrat so v i nhóm chng bnh.
  Các thông s  hóa sinh d ch nghin ng th  thn
 Nng  Ca , P trong dch nghin ng th thn  c th hin   bng 3.9.
 Bng 3.9. N ng  Ca, P trong d  ch nghi n ng th  thn ca các nhóm
Ch ng trng  Ch ng bnh Citrat Nhóm 
Thông s   n = 6 n = 6 n = 6
Ca (mmol/l)  0,21 ± 0,03 0,18 ± 0,02 0,21 ± 0,02
P(mmol/l)  1,00 ± 0,31 0,89 ± 0,14 1,20 ± 0,20
 Nhn xét:
41
Không có s khác bit v nng  Ca, P trong dch nghin ng th thn gia nhóm
chng bnh và nhóm chng tr ng cng nh gia nhóm citrat 2,5g/kg và nhóm
chng bnh.
  S   k  t t  p tinh th  si calci oxalat trong thn
Mc  k t t p si trong thn ca các nhóm  c th hin   bng 3.10, hình 3.8 và
hình 3.9.
 Bng 3.10. M c  và t   l  k  t t  p si t i thn ca các nhóm
Ch ng trng  Ch ng bnh Citrat Nhóm 
Thông s   n = 5 n = 5 n = 5
Mc   0 2,40 ± 0,40a 2,40 ± 0,60
T l %  0 100  80
(a) p < 0.05 so v i nhóm ch ng tr  ng
A
 B C  
 Hình 3.8. Hình nh vùng nhu mô thn d i kính hi  n vi phân c c (x100) 
A.  Nhóm ch ng tr  ng , B.  Nhóm ch ng bnh, C.  Nhóm citrat 2,5g/kg  
 Hình 3.9. Hình nh vi th  vùng nhú thn d i kính hi  n vi phân c c ( x100) 
A. Nhóm ch ng tr  ng, B. Nhóm ch ng bnh, C. Nhóm citrat
 Nhn xét:
43
 Nhóm chng bnh có mc  k t t p si cao hn nhóm chng tr ng. Không có s 
khác bit v mc  k t t p si gia nhóm citrat 2,5g/kg và nhóm chng bnh. T l 
chut b si thn   nhóm citrat 2,5g/kg thp hn nhóm chng bnh.
Trên hình nh vi th thn, nhóm chng tr ng không có si trong thn khi quan sát
  c vùng nhu mô thn và vùng nhú thn.  vùng nhu mô thn, nhóm chng bnh có
nhiu ám tinh th nm r i rác, nhóm citrat cng có nhiu ám tinh th  trong nhu mô
thn nhng kích th c nh hn và mt tha hn nhóm chng bnh.  vùng nhú
thn, c nhóm citrat và nhóm chng bnh u có r t nhiu ám tinh th nm r i rác
hoc t li thành ám l n.
CHNG 4
BÀN LUN 
4.1. Bàn lun v nng  ca hóa cht và thi gian gây si 
4.1.1. Bàn lun v nng  ca EG và AC
EG ã  c s dng r ng rãi trong các mô hình gây si tit niu trên ng vt.
Tuy nhiên, nhiu nghiên cu cho thy vic s dng EG n c không to ra  c mt
t l k t t p si trong thn cao và n nh [33], [11].  khc phc nhc im này, các
hóa cht khác ã  c s  dng k t h  p vi EG nh gentamicin, vitamin D3, AC…,
trong ó, AC là cht  c s dng ph bin nht. Trong hu ht các nghiên cu ã
 c công b, nng  ca EG nm trong khong t 0,75% n 1%, trong khi nng  
ca AC thay i tùy theo tác gi. Vì vy, trong nghiên cu này, chúng tôi la chn
nng  ca EG là 1% và nng  ca AC ln l t là 0%, 0,5% , 1% và 2%.
  V   nh h ng ca nng EG và AC  n th  tr ng ca chut
Khi s dng AC v i nng  1% và 2%, chúng tôi nhn thy chut b gim khi
 
44
gim, gim hot ng, n, ung r t ít và gn nh không th thu  c mu n c tiu 5
gi, c bit là lô s dng AC 2%. Tt c chut thuc hai lô này b cht trong khong
th i gian gia tun th nht và tun th hai. Ng c li, v i liu AC 0,5% hoc ch s 
dng EG n c, không có s khác bit nào v s tng tr ng ca chut trong toàn b 
thí nghim. iu này cho thy c tính ca hóa cht gây si ph  thuc ch yu vào
AC. c tính ca cht này là do do tác dng gây acid chuyn hóa và tng amoniac
máu. Nh vy nng  AC ≥ 1% trong thc nghim này th hin c tính cao, không
thích h  p cho mô hình gây si tit niu trên chut cng tr ng.
   nh h ng ca nng EG và AC  n bài ti t tinh th  niu và s  k  t t  p tinh th  
trong thn.
EG là cht chu trách nhim chính trong vic hình thành các tinh th calci oxalat
niu. B i vì khi s dng EG n c hoc k t h  p vi AC, chúng tôi u nhn thy s 
hin din ca các tinh th calci oxalat trong n c tiu. C ch hình thành tinh th niu
là do sau khi hp thu vào c th, EG chuyn hóa ti gan to ra oxalat, oxalat bài tit
qua n c tiu. Ti ó, nó kt h  p v i calci to ra calci oxalat. Tuy nhiên, s l ng tinh
th calci oxalat trong n c tiu cng có liên quan v i vic s dng AC. Nhóm s dng
EG k t h  p v i AC 0,5% và 1% có s l ng tinh th  c bài tit cao hn và kích
th c tinh th cng ln hn so v i nhóm s  dng EG n c. Trong n c tiu ca
nhóm s dng EG 1% k t h  p v i AC 1%, ngoài tinh th calci oxalat còn có mt l ng
l n tinh th  struvit, chng t  vic s dng nng   cao hóa cht to si ã gây tn
thng nhim khun ti thn.
Chúng tôi cng nhn thy mi liên quan gia l ng tinh th bài tit ra vi l ng
tinh th  k t t p trong thn. Nhóm EG 1% bài tit mt l ng tinh th  niu ít hn và
l ng tinh th k t t p ti thn cng có xu h ng thp hn so v i các nhóm s dng k t
 
45
trong thn sau th i gian thí nghim. Trong khi các nhóm s dng EG k t h  p v i AC
t t l k t t p si trong thn cao thì nhóm s dng EG n c ch có 2/3 s chut có
hình thành si trong thn.
 Nh vy, xét trên nh h ng ca hóa cht gây si n th tr ng ca chut và kh 
nng to si ng u và n nh gia các cá th, chúng tôi la chn nng  ca EG
và AC tng ng là 1% và 0,5%   ti p tc trin khai mô hình gây si tit niu trên
chut cng tr ng.
4.1.2. Bàn lun v thi gian ca thí nghim gây si  
Chúng tôi d kin th i gian gây si trong nghiên cu này là 28 ngày. Tuy nhiên,
trong quá trình t