12
Türkçe Türkçe K A Z A N I M O D A K L I Kısa Bilgi Bol Alıştırma Çözümlü Sorular Yıldızlı Sorular 5 Yeni Öğretim Programına Uygun

TürkçeTürkçe5 - tudem.com · TürkçeTürkçe K A Z A N I M O D A K L I Kısa Bilgi Bol Alıştırma Çözümlü Sorular Yıldızlı Sorular 5 Yeni Öğretim Programına Uygun

  • Upload
    others

  • View
    12

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: TürkçeTürkçe5 - tudem.com · TürkçeTürkçe K A Z A N I M O D A K L I Kısa Bilgi Bol Alıştırma Çözümlü Sorular Yıldızlı Sorular 5 Yeni Öğretim Programına Uygun

TürkçeTürkçeKA

ZANIM ODAKLI

Kısa BilgiBol AlıştırmaÇözümlü SorularYıldızlı Sorular

5YeniÖğretimProgramınaUygun

Page 2: TürkçeTürkçe5 - tudem.com · TürkçeTürkçe K A Z A N I M O D A K L I Kısa Bilgi Bol Alıştırma Çözümlü Sorular Yıldızlı Sorular 5 Yeni Öğretim Programına Uygun

©Tudem Eğitim Hiz. San. ve Tic. A.Ş 1476/1 Sok. No: 10/51 Alsancak/Konak/ÝZMÝR

Yazarlar: Tudem Yazý KuruluDizgi ve Grafik: Tudem Grafik Ekibi

Baský ve Cilt: Ertem Basım Yayın Dağıtım San. Tic. Ltd. Şti.Eskişehir Yolu 40. km. Başkent OSB 22. Cadde No: 6 Malıköy/ANKARA

0 312 284 18 14ISBN: 978 - 605 - 9493 - 45 - 1

Yayýnevi sertifika no: 11945Matbaa sertifika no: 16031

Tüm haklarý saklýdýr.Bu yayýnýn hiçbir bölümü, telif hakký sahibinin önceden yazýlý izni

olmaksýzýn tekrar üretilemez, bir eriþim sisteminde tutulamaz, herhangi bir biçimde elektronik, mekanik, fotokopi, kayýt ya da diðer yollarla iletilemez.

www.tudem.com

Page 3: TürkçeTürkçe5 - tudem.com · TürkçeTürkçe K A Z A N I M O D A K L I Kısa Bilgi Bol Alıştırma Çözümlü Sorular Yıldızlı Sorular 5 Yeni Öğretim Programına Uygun

Sevgili Öğrenci,

Kültürel ögelerden biri olan dilimiz, aynı zamanda kültürün kuşaklar arasın-

da aktarılmasını sağlayan en önemli araçtır. İnsanların birbirleriyle anlaşma-

ları ve bu şekilde bir toplum oluşturmaları, ortak dile sahip olmalarına bağlıdır.

Her ulusun bir dili vardır. Bu dil sayesinde birbirimizle iletişim kurup yaşantı-

larımızı paylaşarak gelenek ve göreneklerimizi gelecek nesillere aktarıyoruz.

Toplumumuzun günümüze kadar birlik ve beraberlik içinde gelmesi de kullan-

dığımız dilimiz sayesinde olmuştur.

Bu kadar önemli olan dilimiz, uzunca bir süre başka dillerin etkisi altında

kalmıştır. Böyle zamanlarda toplumumuzun çeşitli kesimleri arasında kopukluk

olmuştur. Bunu gören Atatürk birçok konuda olduğu gibi dilimizin de gelişme-

sine öncülük etmiş ve onu bugünkü çağdaş yapısına kavuşturmuştur.

İşte bu önemli bilgiler ışığında hazırlanan bu kitapta Millî Eğitim Bakanlığınca

hazırlanan öğretim programını temel aldık. “Çocuk Dünyası, Millî Mücadele ve

Atatürk, Erdemler” gibi temalarla sözcükte anlam, cümlede anlam, paragraf,

yazım kuralları, noktalama işaretleri... gibi birçok konuyu seveceğiniz ve anla-

yacağız şekilde bol örneklerle anlattık.

Bu kitap yeni şekillenmekte olan dil birikiminize temel oluşturup dersleri-

nizde en büyük yardımcınız olacaktır.

Başarı dileklerimizle...Yazı Kurulu

Page 4: TürkçeTürkçe5 - tudem.com · TürkçeTürkçe K A Z A N I M O D A K L I Kısa Bilgi Bol Alıştırma Çözümlü Sorular Yıldızlı Sorular 5 Yeni Öğretim Programına Uygun

KA

ZANIM ODAKLI

Kısa bilgi, alıştırma ve soru alanları

kazanımlara göre düzenlendi.

KISA BİLGİ ALANLARI

Değişen tasarımı daha kolay akılda kalan özet

bilgi alanlarından oluştu.

ÖRNEK SORULAR VE ÇÖZÜMLER

Anahtar soru tiplerinde örnek sayısı artırıldı ve çözümler aşama aşama

verildi.

YILDIZLI SORULAR

Sorular zorluk derecesine göre

düzenlendi.

ÇÖZÜMLÜ SORULAR

işareti ile belirtilen sorular farklı düzeylerde

seçildi ve kitabın son bölümünde çözüldü.

BOL ALIŞTIRMA

Bireysel ve pekiştirici alıştırmalar kazanımların yerleşmesine daha fazla

katkı sağlıyor.

: Hepsi 1 AradaKazanım Odaklı

Page 5: TürkçeTürkçe5 - tudem.com · TürkçeTürkçe K A Z A N I M O D A K L I Kısa Bilgi Bol Alıştırma Çözümlü Sorular Yıldızlı Sorular 5 Yeni Öğretim Programına Uygun

İÇİNDEKİLER

2. TEMA - MİLLÎ MÜCADELE VE ATATÜRK

ANLAMLI VE KURALLI CÜMLE,CÜMLEDE VURGU ..........................................40Alıştırma: Cümle Oluşturma ..............................41Okuduğunu Anlama: Samsun’a Çıktığım Gün Yurdum Durumu ...............................................42Kazanım Pekiştirme Testi ..................................44

NEDEN-SONUÇ, AMAÇ-SONUÇ VE KOŞUL-SONUÇ CÜMLELERİ .........................45Alıştırma: Nedeni ve Sonucu ............................47Alıştırma: Cümleler ve Anlamları .......................48Kazanım Pekiştirme Testi ..................................49

ÖZNEL VE NESNEL CÜMLELER ...................50Alıştırma: Öznel mi, Nesnel mi?........................51Alıştırma: İşaretle Bakalım ................................52Kazanım Pekiştirme Testi ..................................53

ÇEŞİTLİ DUYGU VE DÜŞÜNCELERİ BİLDİREN CÜMLELER .......................................................54Alıştırma: Gerçek ve Kurgusal UnsurlarıBulalım ..............................................................57Alıştırma: Karşılaştır Bakalım ............................58Alıştırma: Anlam Özelliği Ne? ...........................59Alıştırma: Cümlelerin Anlamı .............................60Kazanım Pekiştirme Testi ..................................61Kavrama Testi ...................................................63

1. TEMA - ÇOCUK DÜNYASI

SÖZCÜĞÜN ANLAM ÖZELLİKLERİ VE SÖZCÜK GRUPLARI ....................................... 8Alıştırma: Anlamları Ne? ...................................11Alıştırma: Temel mi, Yan mı, Mecaz mı? .........12Alıştırma: Anlama Uygun Cümleler .................13Alıştırma: Hangisi Terim? .................................14Alıştırma: Türkçesi Varken ...............................15Alıştırma: Somut mu Soyut mu?, Genel mi Özel mi? ...........................................16Alıştırma: Deyimleri Bulalım .............................17Okuduğunu Anlama: Açılın... Geri Geliyor! .....18Kazanım Pekiştirme Testi-1 .............................20Kazanım Pekiştirme Testi-2 .............................22

SÖZCÜKLER ARASIANLAM İLİŞKİLERİ ..........................................24Alıştırma: Eş Anlamlısıyla Cümle .....................27Alıştırma: Zıt Anlamlılar Eşleşiyor ....................28Etkinlik: Şifreli Bulmaca ...................................29Alıştırma : Zıt Anlamlısını Biliyor muyuz? .........30Alıştırma: Bul ve Cümlede Kullan ....................31Etkinlik: Görsellerle Eş Sesliler ........................32Kazanım Pekiştirme Testi ................................33Kavrama Testi ..................................................35

3. TEMA - ERDEMLER

SÖZ SANATLARI .............................................68Alıştırma: Duygusal mı, Abartılı mı? ..................69Alıştırma: Hangisine Benzetilmiş ......................70Alıştırma: Hangi Söz Sanatı? ............................71Kazanım Pekiştirme Testi ..................................72

GEÇİŞ VE BAĞLANTI İFADELERİ .................74Alıştırma: Cümleleri Tamamlayalım ..................75Alıştırma: Bul ve Cümlede Kullan .....................76Kazanım Pekiştirme Testi ..................................77

ATASÖZÜ VE ÖZDEYİŞ ..................................78Etkinlik: Atasözü mü, Deyim mi? ......................79Okuduğunu Anlama: Mavi Gagalı Pelikan .......80Kazanım Pekiştirme Testi ..................................82Kavrama Testi ...................................................83

4. TEMA - BİLİM VE TEKNOLOJİ

SÖZCÜĞÜN KÖKÜ ..........................................88Alıştırma: Mastar Eki Alır mı, Almaz mı? ...........90Alıştırma: Kökü Ne? ..........................................91Etkinlik:Kökünü Bulalım ....................................92Kazanım Pekiştirme Testi ..................................93

YAPIM EKLERİ .................................................94Alıştırma: Ekleyerek Anlam Katalım ..................95Alıştırma: Türet Bakalım ....................................96Alıştırma: Hangi Eki Almış? ...............................97Okuduğunu Anlama: Küçük Buluş ...................98Kazanım Pekiştirme Testi ................................100Kavrama Testi .................................................102

Page 6: TürkçeTürkçe5 - tudem.com · TürkçeTürkçe K A Z A N I M O D A K L I Kısa Bilgi Bol Alıştırma Çözümlü Sorular Yıldızlı Sorular 5 Yeni Öğretim Programına Uygun

YANIT ANAHTARI

Yanıt Anahtarı ..................................................227

7. TEMA - SAĞLIK VE SPOR

YAZIM KURALLARI .......................................178Alıştırma: Doğru mu, Yanlış mı? .....................181Alıştırma: “De”li Tablo .....................................182Alıştırma: Boşluk Doldurmaca ........................183Alıştırma: Doğrusunu Yazalım ........................184Alıştırma: Neyin Kısaltması?............................185Okuduğunu Anlama: Padişah - Vezir .............186Alıştırma: Bul Bakalım .....................................188Kazanım Pekiştirme Testi ................................189Kavrama Testi .................................................191

8. TEMA - DOĞA VE EVREN

NOKTALAMA İŞARETLERİ ...........................196Alıştırma: Görevi mi, Değil mi? .......................200Alıştırma: Hangi Noktalama İşareti Hangi Görev? ..................................................201Etkinlik: Neyin Görevi? ....................................202Alıştırma: Uygun Yere Uygun Noktalama .......203Etkinlik: Noktalayalım ......................................204Alıştırma: Noktala Bakalım ..............................205Alıştırma: Doğru Yazıp Noktalayalım ..............206Kazanım Pekiştirme Testi – 1..........................207Kazanım Pekiştirme Testi – 2..........................209

OLUŞ SIRASI, DOĞRU VE GÜZEL ANLATIM ..........................................211Etkinlik: Anlatımdaki Çelişki ............................214Etkinlik: Doğrusunu Yazalım ...........................215Alıştırma: Sırala Bakalım .................................217Okuduğunu Anlama: Yaşlı Söğüt ...................218Etkinlik: Merve’nin Bir Günü ...........................220Kazanım Pekiştirme Testi ................................221Kavrama Testi .................................................223

6. TEMA - OKUMA KÜLTÜRÜ

SES OLAYLARI ..............................................150Etkinlik: Ünsüzler Yumuşuyor .........................153Alıştırma: Hangi Ses Olayı ..............................154Etkinlik: Dizelerdeki Ses Olayları ....................155Alıştırma: Hangi Sözcük Hangi Kutuya? ........156Alıştırma: Okuyalım, Yanıtlayalım ...................157Okuduğunu Anlama: Canım Kitap .................158Alıştırma: Bul Bakalım .....................................160Kazanım Pekiştirme Testi ................................161

TABLO VE GRAFİK YORUMU ......................163Alıştırma: Bizim Okul .......................................164Alıştırma: Yorumlayalım ..................................165Etkinlik: Yorumla Bakalım ...............................166Kazanım Pekiştirme Testi ................................167

KONUŞMA VE DİNLEME KURALLARI ........169Etkinlik: Ne Demeli? ........................................170Etkinlik: Etkili mi Dinliyor? ...............................171Kazanım Pekiştirme Testi ................................172Kavrama Testi .................................................174

5. TEMA - MİLLÎ KÜLTÜRÜMÜZ

PARAGRAFTA KONU, ANA FİKİR, BAŞLIK ...........................................................106Alıştırma: Bul Bakalım .....................................109Alıştırma: Konusu, Ana Fikri ve Başlığı ..........110Etkinlik: Yaz Bakalım .......................................111Alıştırma: Ana Duygusu Ne? ...........................112Alıştırma: Konusu, Ana Fikri ve Başlığı Ne? ...113Kazanım Pekiştirme Testi ................................114

PARAGRAFTA YAPI ......................................116Alıştırma: Uygun mu, Değil mi? ......................117Alıştırma: Sırala Bakalım .................................118Etkinlik: Parçaları Birleştir ...............................119Okuduğunu Anlama: Türk Folkloru ................120Kazanım Pekiştirme Testi ................................122

ANLATIM BİÇİMLERİ, DÜŞÜNCEYİ GELİŞTİRME YOLLARI .................................123Alıştırma: Anlatım Biçimi ve Düşünceyi Geliştirme Yolu Ne? ........................................125Etkinlik: Yaz Bakalım .......................................126Alıştırma: Görselden Öyküye ..........................127Kazanım Pekiştirme Testi ................................128

METİN TÜRLERİ ............................................130Etkinlik: Yanıtlayalım .......................................133Etkinlik: Karagöz ile Hacivat ...........................134Etkinlik: Hikâye Oluşturalım ............................136Etkinlik: Şiirden Öyküye ..................................137Kazanım Pekiştirme Testi ................................138Kavrama Testi - 1 ...........................................140Kavrama Testi - 2 ...........................................144

Page 7: TürkçeTürkçe5 - tudem.com · TürkçeTürkçe K A Z A N I M O D A K L I Kısa Bilgi Bol Alıştırma Çözümlü Sorular Yıldızlı Sorular 5 Yeni Öğretim Programına Uygun

SÖZCÜKTE VE SÖZCÜK GRUPLARINDA ANLAMKazanımlar: 1. Bölüm : Sözcükte ve Sözcük Gruplarında AnlamT.5.1. Dinleme/İzlemeT.5.1.2. Dinlediklerinde/izlediklerindegeçen,bilmediğikelimelerinanlamınıtahmineder.T.5.2. KonuşmaT.5.2.5. Kelimelerianlamlarınauygunkullanır.T.5.2.7. Konuşmalarındayabancıdillerdenalınmış,dilimizehenüzyerleşmemişkelimelerin Türkçelerinikullanır.T.5.3. Okuma - Söz VarlığıT.5.3.5. Bağlamdanyararlanarakbilmediğikelimevekelimegruplarınınanlamınıtahmineder.T.5.3.6. Deyimveatasözlerininmetnekatkısınıbelirler.T.5.3. Okuma - AnlamaT.5.3.33. Okuduğumetindekigerçek,mecazveterimanlamlısözcükleriayırteder.T.5.4. YazmaT.5.4.12. Yazdıklarındayabancıdillerdenalınmış,dilimizehenüzyerleşmemişkelimelerin Türkçelerinikullanır.2. Bölüm : Sözcükler Arası Anlam İlişkileriT.5.3. Okuma - Söz VarlığıT.5.3.5. Bağlamdanyararlanarakbilmediğikelimevekelimegruplarınınanlamınıtahmineder.T.5.3.7. Kelimelerineşanlamlılarınıbulur.T.5.3.8. Kelimelerinzıtanlamlılarınıbulur.T.5.3.9. Eşseslikelimelerinanlamlarınıayırteder.

ÇOCUK DÜNYASITEMA1

Page 8: TürkçeTürkçe5 - tudem.com · TürkçeTürkçe K A Z A N I M O D A K L I Kısa Bilgi Bol Alıştırma Çözümlü Sorular Yıldızlı Sorular 5 Yeni Öğretim Programına Uygun

SÖZCÜĞÜN ANLAM ÖZELLİKLERİ VE SÖZCÜK GRUPLARI

8 Çocuk Dünyası

ÖRNEK

ÖRNEK

ÖRNEK

ÖRNEK

SÖZCÜKTE ANLAMTekbaşınaanlamıolanyadaanlamtaşımasadacümledeanlamkazanandilbirimlerine

sözcük(kelime)denir.Sözcüklervarlıkların,durumveolaylarındildekikarşılıklarıdır.Asılişleviinsanlararasındaanlaşmayısağlamakolandil,bugöreviniancaksözcükleraracılığıylager-çekleştirir.Dilimizdebazısözcüklerintekbaşlarınaanlamlarıvardır:ev,ağaç,çocuk,sanat...Bazısöz-

cüklerinisetekbaşlarınaanlamlarıyokturvecümleiçindekikullanımlarınagörefarklıgörevlerüstlenirler:için,ile,ve,de... Sözcükler, cümle içindeki kullanımlarına göre farklı anlamlar kazanabilir. Bunlar, temel

anlam,yananlamvemecazanlamdır.

Temel AnlamBirsözcüğünherkesçebilinen,enyaygınkullanılanveaklailkgelenanlamı,temelanlam-

dır.Sözcüğünsözlüktekiilkanlamıolduğuiçin“sözlükanlamı”olarakdabilinir.

“O kadar yolu elbette uçakla geleceklerdir.” cümlesinde altıçizilisözcükhangianlamdakulla-nılmıştır?

Çözüm: Bu cümlede “yol” sözcüğü“karada,havada,sudabiryerdenbiryeregitmekiçinaşılanuzaklık”anlamındayanitemelanlamıylakullanılmıştır.

“Evlerine giden yol, topraktı ve çukurlar-la doluydu.” cümlesindealtı çizili sözcükhangianlamdakullanılmıştır?

Çözüm: Bu cümlede “yol” sözcüğü“karadainsanlarınvehayvanlarıngeçme-

si içinaçılanveyakendiken-dine oluşmuş, yürümeye uy-gunyer”anlamındayaniyananlamıylakullanılmıştır.

Çözüm: Bu cümlede “ağır” söz-cüğü“tartıdaçokçeken,hafifkarşı-tı” anlamında yani temel anlamıylakullanılmıştır.

“Çocuğun çantası oldukça ağırdı.”Bu cümlede altı çizili sözcük hangianlamdakullanılmıştır?

“Yaşlı kadın, ağır adımlarla ilerliyordu.”Bucümledehangisözcükyanan-lamdakullanılmıştır?

Çözüm: Bucümlede“ağır”söz-cüğü “yavaş” anlamında yani yananlamıylakullanılmıştır.Buanlam,sözcüğün temel anlamından kop-madankazandığıanlamdır.

Yan AnlamBirsözcüğüntemelanlamındanuzaklaşmadankazandığıyenianlamı,yananlamdır.Yani

sözcüğün temel anlamının dışında ancak temel anlamıyla az çok yakınlık taşıyan yeni an-lamlarkazanması,yananlamıoluşturur.Sözcüğünyananlamkazanmasındayakıştırmavebenzerlikilgisietkilidir.

Page 9: TürkçeTürkçe5 - tudem.com · TürkçeTürkçe K A Z A N I M O D A K L I Kısa Bilgi Bol Alıştırma Çözümlü Sorular Yıldızlı Sorular 5 Yeni Öğretim Programına Uygun

SÖZCÜĞÜN ANLAM ÖZELLİKLERİ VE SÖZCÜK GRUPLARI

Çocuk Dünyası 9

ÖRNEK ÖRNEK

ÖRNEK

ÖRNEK

ÖRNEK

“Bugünkü derste açılar konusunu işledik.”cümlesindehangisözcükterimanlamdakullanılmıştır?

Çözüm: Bucümlede“açı”sözcüğü,matematikterimiolarakkullanılmıştır.

Terim AnlamBirbilim,sanatyadameslekdalıylailgilibirkavramıkarşılayansözcükler,terimanlamlıdır.

Birsözcüğünterimanlamlıolabilmesiiçinobilimdalıileilgilibircümledekullanılmasıgerekir.

Mecaz AnlamBirsözcüğüntemelanlamındantamamenuzaklaşarakkazandığıyenianlamı,mecazan-

lamdır.Bukullanımda,anlatımırenklendirmekvekuvvetlendirmekesastır.

“Milli takım, şampiyon olma yolun-da çok emek harcadı.” cümlesindealtı çizili sözcükhangianlamdakul-lanılmıştır?

Çözüm: Bu cümlede “yol” söz-cüğü“gaye,uğur,maksat”anlamıylayanimecazanlamdakullanılmıştır.

“Duyduğu ağır sözler karşısında göz-yaşlarını tutamadı.”cümlesindehangisöz-cükmecazanlamdakullanılmıştır?

Çözüm: Bucümlede“ağır”söz-cüğü “dokunaklı, insanın gücünegiden,kırıcı”anlamıylayanimecazanlamdakullanılmıştır.

Nitelik Yönünden Sözcüğün Anlamı1. Somut Anlamlı Sözcükler Beşduyuorganımızdanherhangibiriylealgılayabildiğimizkavramvevarlıklarıkarşılayansözcüklersomutanlamlıdır.

“Annem çok lezzetli yemekler yapar.” cümlesindealtı çizili sözcüğünsoyutanlamlımıyoksasomutanlamlımıolduğunubelirleyin.

Çözüm: Bu cümlede altı çizili sözcük, tatma duyusuyla algılanabildiği içinsomutanlamlıdır.

“Ayşe, çiçek topladığı için çok mutluydu.”cümlesindehangisözcükso-yutanlamlıdır?

Çözüm: Bucümlede“mutlu”sözcüğühiçbirduyuorganımızlaalgılana-madığıiçinsoyutanlamlıdır.

2. Soyut Anlamlı Sözcükler Beşduyuorganımızdanherhangibiriylealgılayamadığımızkavramvevarlıklarıkarşılayansözcüklersoyutanlamlıdır.

Page 10: TürkçeTürkçe5 - tudem.com · TürkçeTürkçe K A Z A N I M O D A K L I Kısa Bilgi Bol Alıştırma Çözümlü Sorular Yıldızlı Sorular 5 Yeni Öğretim Programına Uygun

SÖZCÜĞÜN ANLAM ÖZELLİKLERİ VE SÖZCÜK GRUPLARI

10 Çocuk Dünyası

ÖRNEK

İkilemelerAnlamı kuvvetlendirmek,güzelleştirmek içinaynı sözcüklerin tekrarlanmasına, yakınan-

lamlı,zıtanlamlıyadasesleribenzerolansözcüklerinyanyanakullanılmasınaikilemedenir.

İkilemelerin OluşturuluşuAynı sözcüklerin tekrarı ile oluşanlar:hızlıhızlı,güzelgüzel...Eş anlamlı sözcüklerle oluşanlar:sesseda,güçlükuvvetli...Yakın anlamlı sözcüklerle oluşanlar:eşdost,akılfikir...Zıt anlamlı sözcüklerle oluşanlar:dostdüşman,aşağıyukarı...Yansıma sözcüklerle oluşanlar:çıtırçıtır,lıkırlıkır...Anlamsız sözcüklerle oluşanlar:ıvırzıvır,ecişbücüş...Biri anlamsız biri anlamlı sözcüklerle oluşanlar:eğribüğrü,incikboncuk...

SÖZCÜK GRUPLARIBirdençoksözcüğünbellibiranlamıkarşılayacakşekildeyapısal veanlamsalbirliktelik

kazanmasıylasözcükgruplarıoluşur.Deyimler, tamlamalar,birleşiksözcüklerve ikilemelersözcükgruplarınıoluşturur.

DeyimlerBirkavramıkarşılamakamacıylaenaz ikisözcüktenoluşanvecümleyeetkili,çekicibir

anlatımözelliğikatankalıplaşmışsözgruplarınadeyimdenir.

Kapsam Yönünden Sözcüğün AnlamıGenel ve Özel Anlamlı SözcüklerKavram,nesne,varlıkvedurumlarıtoplucabelirtensözcüklergenelanlamlıdır. Ortaközel-

likleriolanvarlıklardanbirinianlatansözcüklerözelanlamlıdır.

1. Ezgi, kedileri çok sever. 2. O kedi, soğukta çok üşümüş. Numaralanmışcümlelerinhangisinde“kedi”sözcüğügenelanlamlıdır?Çözüm: İkincicümlede“kedi”sözcüğü,tekbirvarlığıifadeedecekbiçimdekullanıldığı

içinözelanlamlıdır.Birincicümledeisetürününtamamınıifadeettiğiiçingenelanlamlıdır.

Deyimlerin Özellikleri• Birdençoksözcüktenoluşurlar. “Çorbada tuzubulunmak”deyimi,birdençoksözcüktenoluşmuşturvebusözcüklermecazanlamlıdır.

• Kalıplaştıklarıiçinhiçbirsözcüğünyerideğiştirilemezveyayerinebaşkabirsözcükgeti-rilemez.

“Yangındanmalkaçırmak”yerine“malıyangındankaçırmak”denilemez.• Bazıdeyimlercümlebiçimindedir. Çevirkazıyanmasın.→Cümlebiçimindedir.

Page 11: TürkçeTürkçe5 - tudem.com · TürkçeTürkçe K A Z A N I M O D A K L I Kısa Bilgi Bol Alıştırma Çözümlü Sorular Yıldızlı Sorular 5 Yeni Öğretim Programına Uygun

Çocuk Dünyası 11

Alıştırma : Anlamları Ne?

Aşağıdaki sözcükleri sözlük sırasına göre numaralandırın. Daha sonra bu sözcükleri anlamlarıyla eşleştirin.

Konuksever

Geleneksel

Tiryaki

Hoşgörü

Kültür

Değer

İkram

Makbul

Nezaket

Manevi

Çay,kahvegibikeyifverenmaddelerealışmışolankimse

Bir şeyin önemini belirlemeye yarayan soyutölçü,kıymet

Başkalarına karşı saygılı ve incelikle davran-mak,incelik,naziklik

Görülmeyen,duyularlasezilebilen,ruhani

Herşeyianlayışlakarşılayarakolabildiğikadarhoşgörmedurumu,müsamaha

Konuğuağırlama

Konuklarınaiyidavranan,onlarıiyiağırlayanvekendisinekonukgelmesindenhoşlanan

Beğenilen,hoşkarşılanan

Geleneğedayanan,gelenekle ilgiliolan,ana-nevi

Tarihsel,toplumsalgelişmesüreciiçindeyaratı-lanbütünmaddivemanevideğerlerbütünü

Page 12: TürkçeTürkçe5 - tudem.com · TürkçeTürkçe K A Z A N I M O D A K L I Kısa Bilgi Bol Alıştırma Çözümlü Sorular Yıldızlı Sorular 5 Yeni Öğretim Programına Uygun

12 Çocuk Dünyası

Alıştırma : Temel mi, Yan mı, Mecaz mı?

Aşağıdaki cümlelerde altı çizili sözcüklerin temel anlamda mı, yan anlamda mı yoksa mecaz anlamda mı kullanıldığını işaretleyin.

Cümle Temel Anlam Yan Anlam Mecaz Anlam

Düngece,odasınınpenceresiniaçıkunutmuş.

Zavallıkedininayağıkırılmıştı.

İstediğipuanıalıncasevinçtenuçtu.

Yaptığısoğukşakalarakimsegülmedi.

Sahildekiyol,geçensenedüzenlendi.

Küçükyaştaağırsorumluluklarıvardı.

Dünküyemek,sıcakdeğildi.

Elindekiformudoldurmuş,görevliyeverdi.

Özlem’inyenisaçrenginebayıldım.

Ellerini dizinedayamış,oturuyordu.

Kapınınkırılankolunudeğiştirmişler.

YolaçıktığımızdaGüneşdoğmamıştı.

Eşyalarımadokunma,diyeuyardıkardeşini.

Hakan,yazdığışiirisınıftaokudu.

Dansederkenbabasınınayağınabastı.

Bakmasıgerekendokuzboğazvardı.

Okulagitmeküzereevdençıktı.

Dörtarkadaş,bahçedeoyunoynuyor.