TRỒNG RAU NHÓM ĂN QUẢ - nongnghiep.vn modun 04 - Trong nhom... · cây giống, trồng ra ruộng sản xuất với các kỹ thuật làm đất, xử lý hạt giống,

BỘ NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN

GIÁO TRÌNH MÔ ĐUN TRỒNG RAU NHÓM ĂN QUẢ

MÃ SỐ: 04 NGHỀ: TRỒNG RAU AN TOÀN

Trình độ: Sơ cấp nghề

Hà nội: 2010

TUYÊN BỐ BẢN QUYỀN: Tài liệu này thuộc loại sách giáo trình nên các nguồn thông tin có thể được

phép dùng nguyên bản hoặc trích dùng cho các mục đích về đào tạo và tham khảo.

Mọi mục đích khác mang tính lệch lạc hoặc sử dụng với mục đích kinh doanh thiếu lành mạnh sẽ bị nghiêm cấm.

MÃ TÀI LIỆU: MĐ 04

LỜI GIỚI THIỆU Phát triển chương trình dạy nghề trình độ sơ cấp nhằm đáp ứng nhu cầu

đào tạo nghề nông nghiệp cho lao động nông thôn giai đoạn 2009 – 2015 của Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, là nhu cầu cấp thiết của các cơ sở đào tạo nghề. Đối tượng người học là lao động nông thôn, đa dạng về tuổi tác trình độ văn hoá và kinh nghiệm sản xuất. Vì vậy, chương trình dạy nghề cần kết hợp một cách khoa học giữa việc cung cấp những kiến thức lý thuyết với kỹ năng, thái độ nghề nghiệp. Trong đó, chú trọng phương pháp đào tạo nhằm xây dựng năng lực và các kỹ năng thực hiện công việc của nghề theo phương châm đào tạo dựa trên năng lực thực hiện.

Sau khi tiến hành hội thảo DACUM dưới sự hướng dẫn của các tư vấn trong và ngoài nước cùng với sự tham gia của các chủ trang trại, công ty và các nhà trồng rau, chúng tôi đã xây dựng sơ đồ DACUM, thực hiện bước phân tích nghề và soạn thảo chương trình đào tạo nghề trồng kỹ thuật trồng rau an toàn cấp độ công nhân lành nghề. Chương trình được kết cấu thành 6 mô đun và sắp xếp theo trật tự lô gíc nhằm cung cấp những kiến thức và kỹ năng từ cơ bản đến chuyên sâu về kỹ thuật trồng rau an toàn.

Chương trình đào tạo nghề “Trồng rau an toàn” cùng với bộ giáo trình được biên soạn đã tích hợp những kiến thức, kỹ năng cần có của nghề, đã cập nhật những tiến bộ của khoa học kỹ thuật và thực tế sản xuất rau an toàn tại các địa phương trong cả nước, do đó có thể coi là cẩm nang cho người đã, đang và sẽ trồng rau an toàn.

Bộ giáo trình gồm 6 quyển: 1) Giáo trình mô đun Hướng dẫn sản xuất rau an toàn theo hướng Viet

GAP 2) Giáo trình mô đun Chuẩn bị điều kiện cần thiết để trồng rau an toàn 3) Giáo trình mô đun Trồng rau nhóm ăn lá 4) Giáo trình mô đun Trồng rau nhóm ăn quả

5) Giáo trình mô đun Trồng rau nhóm ăn củ 6) Giáo trình mô đun Tiêu thụ sản phẩm rau an toàn Để hoàn thiện bộ giáo trình này chúng tôi đã nhận được sự chỉ đạo, hướng

dẫn của Vụ Tổ chức cán bộ – Bộ Nông nghiệp và PTNT; Tổng cục dạy nghề - Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội. Sự hợp tác, giúp đỡ của Viện rau quả, bộ môn cây rau trường Đại học nông nghiệp Hà Nội. Đồng thời chúng tôi cũng nhận được các ý kiến đóng góp của các nhà khoa học, cán bộ kỹ thuật của các Viện, Trường, cơ sở sản xuất rau an toàn, Ban Giám Hiệu và các thầy cô giáo Trường Cao đẳng Nông nghiệp và phát triển nông thôn Bắc Bộ. Chúng tôi xin được gửi lời cảm ơn đến Vụ Tổ chức cán bộ – Bộ Nông nghiệp và PTNT, Tổng cục dạy nghề, Ban lãnh đạo các Viện, Trường, các cơ sở sản xuất, các nhà khoa

học, các cán bộ kỹ thuật, các thầy cô giáo đã tham gia đóng góp nhiều ý kiến quý báu, tạo điều kiện thuận lợi để hoàn thành bộ giáo trình này.

Giáo trình “Trồng rau nhóm ăn quả” giới thiệu khái quát về kỹ thuật tạo cây giống, trồng ra ruộng sản xuất với các kỹ thuật làm đất, xử lý hạt giống, gieo hạt, trồng cây đúng khoảng cách, mật độ, bón phân, chăm sóc và quản lý dịch hại.

Trong quá trình biên soạn chắc chắn không tránh khỏi những sai sót, chúng tôi mong nhận được nhiều ý kiến đóng góp của các nhà khoa học, các cán bộ kỹ thuật, các đồng nghiệp để giáo trình hoàn thiện hơn.

Xin chân thành cảm ơn! Tham gia biên soạn

1. Phạm Thanh Hải: Chủ biên 2. Đào Hương Lan 3. Cù Xuân Phương 4. Phùng Trung Hiếu 5. Nguyễn Xuân Dung 6. Nguyễn Thị Thủy

MỤC LỤC LỜI GIỚI THIỆU ................................................................................................ 3

MÔ ĐUN SẢN XUẤT NHÓM RAU ĂN QUẢ ................................................ 1

BÀI 1: SẢN XUẤT CÀ CHUA AN TOÀN ....................................................... 1

A. Giới thiệu về quy trình .................................................................................... 1

B. Các bước tiến hành .......................................................................................... 2

1. Thời vụ trồng ( dương lịch) ............................................................................. 2

2. Các dạng giống cà chua ................................................................................... 2

3. Tạo cây giống .................................................................................................. 3

3.1. Chuẩn bị đất trồng ........................................................................................ 3

3.2. Xử lý hạt giống ............................................................................................. 5

3.3. Gieo hạt ......................................................................................................... 6

3.4. Chăm sóc cây giống ...................................................................................... 7

3.5. Tiêu chuẩn cây đem trồng ............................................................................ 9

4. Trồng ra ruộng sản xuất ................................................................................. 10

4.1. Chuẩn bị đất trồng ...................................................................................... 10

4.2. Mật độ, khoảng cách trồng ......................................................................... 12

4.3. Trồng cây .................................................................................................... 13

4.4. Phân bón ..................................................................................................... 13

4.5. Chăm sóc .................................................................................................... 15

4.6. Quản lý dịch hại .......................................................................................... 17

5. Thu hoạch bắp cải .......................................................................................... 31

5.1. Giai đoạn thu hoạch thích hợp .................................................................... 31

5.2. Phương pháp thu hoạch .............................................................................. 32

5.3. Tiêu chuẩn chất lượng bắp ......................................................................... 32

C. Sản phẩm thực hành của học viên................................................................. 33

BÀI 2: SẢN XUẤT DƯA CHUỘT AN TOÀN ............................................... 36

A. Giới thiệu về quy trình .................................................................................. 36

B. Các bước tiến hành ........................................................................................ 37

1. Thời vụ trồng ( dương lịch) ........................................................................... 37

2. Các giống dưa chuột ...................................................................................... 37

3. Tạo cây giống ................................................................................................ 39

3.1. Gieo hạt dưa chuột vào bầu (khay) ............................................................. 39

3.2. Chăm sóc cây giống .................................................................................... 41

3.3. Tiêu chuẩn cây đem trồng .......................................................................... 42

4. Trồng ra ruộng sản xuất ................................................................................. 43

4.1. Chuẩn bị đất trồng ...................................................................................... 43

4.2. Mật độ, khoảng cách trồng ......................................................................... 45

4.3. Trồng cây .................................................................................................... 46

4.4. Phân bón ..................................................................................................... 49

4.5. Chăm sóc .................................................................................................... 49

4.6. Quản lý dịch hại .......................................................................................... 50

5. Thu hoạch dưa chuột ..................................................................................... 63

5.1. Giai đoạn thu hoạch thích hợp .................................................................... 63


5.3. Tiêu chuẩn chất lượng bắp ......................................................................... 64


BÀI 3: SẢN XUẤT ĐẬU ĐŨA AN TOÀN ..................................................... 67

A. Giới thiệu về quy trình .................................................................................. 67

B. Các bước tiến hành ........................................................................................ 68

1. Thời vụ trồng ( dương lịch) ........................................................................... 68

2. Các dạng giống đậu đũa ................................................................................. 68

2.1. Đậu lùn ........................................................................................................ 68

2.2. Đậu leo ........................................................................................................ 68

3. Trồng cây ( gieo hạt) ..................................................................................... 69

3.1, Chọn đất trồng ............................................................................................ 69

3.2. Làm đất và lên luống .................................................................................. 69

3.4. Xử lý hạt giống ........................................................................................... 72

3.5. Gieo hạt ....................................................................................................... 72

3.6. Chăm sóc cây .............................................................................................. 73

4. Thu hoạch ...................................................................................................... 88

4.1. Thời điểm thu hoạch ................................................................................... 88



TÀI LIỆU THAM KHẢO .....................................................................................

1

MÔ ĐUN: TRỒNG RAU NHÓM ĂN QUẢ Mã mô đun: MĐ 04

Giới thiệu mô đun: - Mô đun trồng nhóm rau ăn quả cung cấp cho học sinh: Các kỹ thuật làm đất vườn ươm, vườn sản xuất, tạo cây giống đạt tiêu chuẩn, chăm sóc vườn ươm, vườn sản xuất có hiệu quả đối với nhóm rau ăn quả

BÀI 1: SẢN XUẤT CÀ CHUA AN TOÀN Mã bài: MĐ4 – 01

Mục tiêu: - Trình bày được các biện pháp kỹ thuật trồng và chăm sóc rau cà chua; - Nhận biết đúng tên các loại sâu, bệnh hại trên cây cà chua và lựa chọn, thực hiện phòng trừ hiệu quả, an toàn; - Lựa chọn đúng dụng cụ, vật tư, trang thiết bị và thực hiện chăm sóc cây đúng kỹ thuật; - Thực hiện được các bước trong quy trình trồng và chăm sóc rau cà chua; - Có ý thức tiết kiệm vật tư, vệ sinh an toàn lao động và bảo vệ môi trường. A. Giới thiệu về quy trình

- Chuẩn bị hạt giống

- Chuẩn bị cây giống

- Chuẩn bị đất trồng

- Lên luống vườn ươm, vườn trồng

- Gieo hạt

- Trồng cây

- Tưới nước giữ ẩm

- Bón phân

- Tưới nước

- Làm cỏ

- Phòng trừ sâu bệnh

- Thời điểm thu hoạch

- Phương pháp thu hoạch

- Tiêu chuẩn chất lượng

Hình 1.1. Sơ đồ quy trình sản xuất cà chua

CHUẨN BỊ TRỔNG

TIẾN HÀNH TRỒNG

CHĂM SÓC

THU HOẠCH

2

B. Các bước tiến hành 1. Thời vụ trồng ( dương lịch) - Đồng bằng Sông Hồng và Thanh Hóa + Vụ sớm: 25/7 – 25/8 + Vụ chính: 15/9 – 15/10 + Vụ muộn: 5/10 – 5/11 + Vụ xuân hè: 15/1 -15/2 - Đồng bằng Sông Cửu Long + Vụ gieo: 20/10 – 20/11 - Đà Lạt và Đông Nam Bộ + Vụ đông xuân: 15/9 – 15/10 + Vụ xuân hè: 5/01 – 5/02 2. Các dạng giống cà chua

+ Cà chua múi: Quả to, nhiều ngăn tạo thành múi. Quả có vị chua, nhiều hạt, ăn không ngon nhưng cây mọc khoẻ, sai quả, chống chịu sâu bệnh khá. Giống điển hình là cà chua múi Hải Phòng.

Hình 1.2: Cà chua múi

+ Cà chua hồng: Quả hình quả hồng, không có múi hoặc múi không rõ. Thịt quả nhiều bột, ăn ngon. Cây chống chịu sâu bệnh kém so với cà chua múi.

Hình 1.3: Cà chua hồng

3

+ Cà chua bi: Quả bé, cây sai quả, quả ăn chua, hơi ngái. Cây chống chịu sâu bệnh khá.

Hình 1.4: Cà chua bi - Trồng các giống sinh trưởng phát triển khỏe, không bị sâu bệnh, phẩm chất tốt, khả năng chống chịu sâu bệnh tốt, thích ứng rộng, đem lại hiệu quả kinh tế cao - Các giống cà chua đang được trồng phổ biến trong sản xuất: Ba lan lùn, Số 7, Lai số 1, Hồng Lan, C50, C95, HP5, Red Crow 250, HT 7 3. Tạo cây giống 3.1. Chuẩn bị đất trồng a, Chọn đất làn vườn ươm - Nơi cao ráo, dễ tưới, dễ tiêu, dễ vận chuyển cây con, - Đất vườn ươm cần được phơi ải, sạch cỏ dại, - Trước khi gieo 15 ngày cần được xử lý ( 15 kg Basudin + 100 kg vôi bột rắc đều cho 1 ha vườn ươm) b, Làm đất và lên luống Bước 1: Chuẩn bị dụng cụ.

- Máy cày, - Máy kéo, - Cuốc, - Xẻng...

Hình 1.5: Máy phay đất

4

Bước 2: Làm tơi đất - Dùng bừa, máy phay, cào cuốc... làm đất nhỏ, vụn, tơi xốp - Làm đất nhỏ 1- 5 cm ở trên mặt luống Chú ý: - Lên luống tạo cho lớp đất trên cùng nhỏ hơn ở lớp đất dưới

- Không nên làm đất nhỏ quá sẽ dẫn đến đóng váng trên bề mặt sau khi tưới nước - Không làm đất quá to ảnh hưởng đến sự sinh trưởng của bộ rễ - Trong quá trình làm đất thu gom, nhặt sạch cỏ dại, đặc biệt cỏ thân ngầm Bước 4: Lên luống trồng - Vụ mưa làm luống cao:

+ Độ cao của luống: 20- 25 cm + Mặt luống: 90 - 100 cm + Rãnh: 35 – 50 cm - Vụ khô lên làm luống vừa phải: + Độ cao của luống: 15 – 20 cm + Mặt luống: 90 – 100 cm + Rãnh: 30 – 35 cm Lưu ý: - Vườn ươn nên chia làm các ô nhỏ để dễ chăm sóc - Chiều dài của luống phụ thuộc vào địa hình, không nên làm luống dài quá 100 m - Chiều cao của luống không nên cao quá 30 cm

Mặt luống 90 – 100 cm

Độ cao 15 – 20 cm Rãnh( 30- 35 cm)

Hình 1.6: Kích thước luống ươm cà chua vụ khô

5

Bước 5: San phẳng mặt luống - Dùng bừa, cào răng, máy kéo san đất bằng phẳng Bước 5: Bón lót phân

- Lượng phân bón trên 360 m2: + 30 kg vôi bột vãi đều trên mặt trước khi lên luống

+ 300 kg phân hữu cơ hoai mục + 15 kg Lân lâm thao + 2 kg ka li

Trộn đều bón hốc hoặc bón rãnh

3.2. Xử lý hạt giống a, Tiêu chuẩn lựa chọn và phương pháp

- Hạt giống phải mang tính đặc trưng của giống - Hạt không có mầm mống sâu bệnh - Tỷ lệ nẩy mầm cao > 90 % - Không lẫn tạp, cỏ dại - Lượng hạt gieo 2,5 – 3,0 g hạt / m2

Hình 1.7. Hạt giống cà chua Chú ý: - Rắc phân chuồng, tro bếp, phân NPK đều lên mặt luống sau đó phủ một lớp đất dày khoảng 0,5 – 1 cm lên trên mặt luống.

- Sau khi phủ đất thì tiến hành bón phân vi sinh và phủ lớp đất mỏng rồi gieo hạt.

b, Xử lý hạt giống trước khi gieo

- Thời điểm xử lý

+ Trước khi gieo hạt

- Cách xử lý

Bước 1: Thúc mầm hạt giống

- Ngâm nước nóng nhiệt độ 30 – 35 0 ( 2 sôi + 3 lạnh)

Bước 2: Thời gian ngâm: 6 – 10 giờ

Bước 3: Vớt hạt để giáo nước

6

Bước 4: Để hạt vào khăn ẩm (đã vắt giáo) gói lại cho gói hạt vào bao nilong, buộc kín miệng chống bốc hơi thoát nước

Bước 5: Đem ủ ở nhiệt độ 26 – 290C

Lưu ý: Thời gian ủ khoảng 3 ngày thì hạt bắt đầu nẩy mầm

3.3. Gieo hạt

a, Gieo trực tiếp ra luống

Bước 1: Xác định lượng hạt

- Lượng hạt gieo 2,5 – 3,0 g hạt/ m2

Bước 2: Gieo hạt

- Gieo vãi: Vãi hạt giống đều trên luống, rải móng

Bước 3: Lấp hạt

- Hạt được lấp ở độ sâu: 1,5 – 2 cm

- Gieo hạt xong cào nhẹ hoặc dùng tay xoa nhẹ đều trên mặt luống cho đất phủ kín hạt

Bước 4: Phủ luống

- Sau khi lấp hạt xong dùng

+ Trấu, Rơm rạ băm ngắn 3- 4 cm phủ lên luống

Bước 5: Tưới nước - Dùng vòi hoa sen tưới nước đủ ẩm - Tưới vào buổi sáng và buổi chiều mát

Lưu ý: - Không lấp đầy dầy quá thời gian nẩy mầm kéo dài - Lấp đất mỏng 1 cm cây mọc lên sẽ bị yếu

- Chia hạt làm 2 lượt để hạt phân bố đều trên mặt luống ( khi gieo trộn hạt với đất bột) b,Gieo vào bầu Bước 1: Chuẩn bị nguyên vật liệu Thành phần đất vô bầu (sau khi đã sàng (rây) để loại bỏ rác, cục đất to) thường gồm: 1 phần đất tơi xốp + 1 phần phân chuồng đã hoai + 1 phần tro trấu + 0,2% lân + 0,2 đến 0,5% vôi bột. Bước 2: Cho đất vào chậu ươm Bước 3: Xử lý hạt giống

7

Bước 4: Bỏ hạt giống vào chậu ươm

Hình 1.8: Cây cà chua được gieo ở trong khay

3.4. Chăm sóc cây giống a, Làm giàn che: - Chiều cao 0,5 cm làm bằng phên hoặc cót, bạt ... - Chỉ che khi trời có mưa to b, Tưới nước - Dùng ô doa tưới đều trên mặt luống

- Tưới phun mưa bằng hệ thống máy bơm

- Trời nắng nóng, độ ẩm thấp đất khô hanh

+ Tưới 2 lần/ngày

+ Tưới vào lúc sáng sớm hoặc chiều mát

- Trời rét tùy độ ẩm đất

+ Tưới 1 lần/ngày hoặc 2 lần/ngày

+ Tưới vào lúc 10 – 11 giờ sáng hoặc 3- 4 giờ chiều

c, Bón phân thúc - Vườn ươm không cần bón nhiều phân thúc - Trường hợp bón phân thúc khi cây sinh trưởng phát triển kém: + Phân đạm 0,1 % pha với nước sạch + Bón thúc tối đa 2 lần ( lần 1 khi cây có 2 -3 lá thật, lần 2 sau lần 1 khoảng 7 – 10 ngày) Lưu ý: Trước khi nhỏ đi trồng 10 ngày không được bón thúc

8

- Không nên bón thúc nhiều lần làm cây con quá tốt, non, khả năng chống chịu kém, khi trồng ra ruộng sản xuất tỷ lệ sống kém d, Quản lý sâu bệnh hại * Bệnh hại: - Ở giai đoạn vườn ươm thường xuất hiện các bệnh sau: + Bệnh lở cổ rễ

Hình 1.9: Bệnh lở cổ rễ ở cây cà chua

- Phòng bệnh bằng cách: + Mật độ gieo không quá dày + Sử dụng phân chuồng hoai mục để bón lót + Làm giàn che để tránh mưa, gió nắng.. - Xuất hiện bệnh nên phun thuốc: Niclosat 4SL, Ridomil Gold 68 WP, ... * Sâu hại - Giai đoạn vườn ươm thường xuất hiện các loại sâu sau: + Dế + Kiến + Sâu xám - Biện pháp phòng + Phơi ải đất, bón vôi trước khi gieo + Luân canh cây trồng nước - Biện pháp trừ: Tungatin 1.8 EC, Vertimec 0,84 SL....

9

3.5. Tiêu chuẩn cây đem trồng - Kiểm tra cây con: + Kiểm tra số lượng, chất lượng + Sâu bệnh hại + Sau khi cây gieo được 30 – 35 ngày - Cây đem ra trồng + Cây khỏe, to, mập, cứng cáp, rễ thẳng,

+ Không bị sâu bệnh và dập nát - Huấn luyện cây con trước khi đem trồng + Tuyệt đối không tưới nước cho cây con 4 – 7 ngày trước khi nhổ đi trồng ra ruộng sản xuất + Trước khi nhổ đi 4 – 5 giờ, phải tưới đẫm nước cho đất mềm, nhổ cây không bị đất rễ hoặc hỏng cây

Hình 1.10: Tiêu chuẩn cây con khi xuất vườn

Lưu ý: - Khi cây con được 2-3 lá thật (lá nhám) có thể đem trồng. Trước khi đem cây con ra đồng nên phun một lượt thuốc BVTV như Thane M 80WP, Marthian 90 SP và Thianmectin 0.5ME.

- Nên trồng vào những ngày có mây râm mát hoặc buổi chiều.

10

4. Trồng ra ruộng sản xuất 4.1. Chuẩn bị đất trồng Bước 1: Dụng cụ làm đất

- Máy kéo, - Máy cày, - Cày bằng trâu bò, - Cào, cuốc, xẻng

Hình 1.11: Cuốc, xẻng Bước 2:Cày đất

- Dùng các dụng cụ làm đất để tách đất, lật đất thành tảng, cục đất to

Hình 1.12: Cày đất

Bước 3: Làm đất nhỏ

- Đất nhỏ, vụn, tơi xốp, - Đường kính viên đất ở lớp đất mặt thích hợp từ 2 – 3 cm,

Hình 1.13: Làm đất nhỏ

11

Bước 4: Lên luống

- Vụ mưa làm luống cao: + Độ cao của luống: 20- 25 cm + Mặt luống: 0,9 - 1m + Rãnh: 35 – 50 cm

- Vụ khô lên làm luống vừa phải: + Độ cao của luống: 15 – 20 cm + Mặt luống: 0,9 – 1 m + Rãnh: 30 – 40 cm

Mặt luống 0,9 – 1 m

Độ cao 15 – 25 cm Rãnh( 30- 40 cm)

Hình 1.14: Kích thước luống vườn cây cà chua vụ khô Bước 5: San phẳng mặt luống - Tạo cho mặt luống được phẳng để tránh đọng nước khi trời mưa - Tạo điều kiện tốt cho cây sinh trưởng phát triển tốt

Hình 1.15: San phẳng mặt luống trồng rau

Bước 6: Cuốc hố bón phân lót - Khoảng cách hố + Vụ hè thu: 40 cm + Vụ đông xuân: 45 cm

12

- Loại phân được dùng để bón lót Bảng 1.1. Lượng phân bón lót cho cây cà chua

Lần bón Loại phân Lượng ( kg/360 m2)

Cách bón

Bón lót ( trước khi trồng 3 -7 ngày)

`- Vôi bột 30 Vãi đều trên mặt trước khi lên luống

- Phân chuồng ủ - Lân lâm thao - Kali

300 15 2


Hình 1.16: Bón phân lót cho cây cà chua

Lưu ý: - Đất trồng rau tốt nhất phải được để ải 5- 7 ngày - Cần bón vôi xử lý đất để trừ các nguồn bệnh 4.2. Mật độ, khoảng cách trồng Trồng đúng mật độ (900 – 1100 cây/ sào Bắc bộ hay 25.000 – 30.000 cây/ha). Khoảng cách cây và hàng: + Vụ hè thu: Cây cách cây 40 cm – Hàng cách hàng 60 - 65 cm + Vụ đông xuân: Cây cách cây 45 cm – Hàng cách hàng 60 - 65 cm

13

4.3. Trồng cây - Trồng cây ra ruộng lúc chiều muộn hoặc sáng sớm - Sau khi trồng cần tưới nước đẫm nước

Hình 1.17: Trồng cây cà chua

4.4. Phân bón 4.4.1. Các loại phân dùng để bón cho rau cà chua - Phân hữu cơ: phân chuồng ( Phân bò, trâu, gà.. đã được ủ xử - Phân hóa học: + Phân đạm: Thường sử dụng phân đạm Ure có hàm lượng đạm nguyên chất 46 % + Phân kali: Thường dùng phân kali đỏ (kali clorua có hàm lượng kali nguyên chất là 60%) + Phân lân: Có 2 loại phân lân - Lân nung chảy (14-16% P2O5) - Lân super (16-18% P2O5) + Phân hữu cơ vi sinh: BioGro có 2 loại:

- BioGro bón qua rễ: - BioGro bón qua lá

14

4.4.2. Lượng phân bón cho cây cà chua Bảng 1.2. Lượng phân bón thúc cho cây cà chua ( đơn vị tính cho 1 sào Bắc bộ = 360 m2)

Lần bón Loại phân Lượng ( kg/Bắc bộ)

Cách bón

Bón thúc lần 1 ( Sau khi cấy 3 ngày)

Vi sinh BioGro 30 – 40 Bón xung quanh gốc rồi lấp đất

Bón thúc lần 2 ( Sau khi cấy 10 -15 ngày)

Phân đạm NPK

1 2

Bón xung quan gốc

Bón thúc lần 3 ( Sau khi trồng 35 ngày)

Phân đạm ure Kali NPK

1 1 2


Bón thúc lần 4 ( Sau trồng 60 ngày )

Phân đạm Phân kali NPK

1 1 2


Bón thúc lần 5 (Sau trồng 70 – 80 ngày đối với cây sinh trưởng vô hạn)

Phân đam Phân kali NPK

1 1 2


Bón thúc bằng phân vi sinh Biogro qua lá

Sau trồng 5 ngày, 20 ngày, 35 ngày Liều lượng theo hướng dẫn

Chú ý: - Ngừng bón phân đạm ít nhất 21 ngày trước khi thu hoạch

15

4.5. Chăm sóc - Tưới tiêu nước: + Sau khi trồng phải tưới nước ngay để cây chóng hồi phục + Cây bắt đầu sinh trưởng mạnh tưới rãnh ( 7 – 10 ngày tưới một lần). + Nếu xuất hiện nhiều bệnh héo xanh chuyển sang tưới hốc - Làm giàn: + Sau trồng 35 – 40 ngày tiến hành làm giàn chữ A. Trong vụ hè thu cần

tiến hành làm giàn sớm ( sau khi cây hồi xanh) giúp cà chua không bị đổ khi gặp mưa

Hình 1.18: Thời điểm làm gian cho cây cà chua

- Tỉa chối, tỉa lá, tỉa trái và bấm ngọn + Tỉa chồi: Tỉa bỏ tất cả các chồi nhánh trên thân chính, chỉ giữ lại một

nhánh mọc dưới nách lá xuất hiện chùm hoa đầu tiên + Tỉa lá: Nên tỉa bớt các lá chân đã chuyển sang màu vàng để ruộng

được thoáng, nhất là những chân ruộng rậm rạp, dễ nhiễm bệnh trồng dầy trong mùa mưa.

16

Hình 1.19: Thời điểm cây cà chua tiến hành tỉa cành + Tiả trái: Mỗi chùm hoa chỉ nên để 4-6 trái, ngắt cuối cành mang trái

để dinh dưỡng tập trung nuôi trái, trái lớn đều cở, giá trị thương phẩm cao.

Hình 1.20: Mỗi chùm không nên để quá nhiều quả cà chua

+ Bấm ngọn: Đối với giống thời gian sinh trưởng dài, cao cây, giai đoạn gần cuối thu hoạch nên bấm ngọn để trái lớn đều, thu tập trung giúp kết thúc mùa vu gọn.

17

4.6. Quản lý dịch hại 4.6.1. Quản lý cỏ dại a, Các loại cỏ thường gặp ở trên ruộng

Hình 1.21: Cỏ gà

Hình 1.22: Cỏ gấu

Hình 1.23: Cỏ tranh Hình 1.24: Rau rền cơm

b, Phương pháp diệt cỏ - Để giảm bớt chi phí cho công làm cỏ sử dụng một số biện pháp sau: + Dùng hóa chất diệt cỏ phun trước khi trồng + Che phủ mặt luống bằng rơm rạ chỉ để hở hốc cho cây phát triển + Trồng xen, trồng lẫn

18

4.6.2. Quản lý bệnh hại a, Bệnh sương mai cà chua. Tác nhân gây bệnh: nấm - Phytophthora infestans Triệu chứng ở trên lá: Ban đầu vết bệnh là những đốm mọng nước hình dạnh bất thường có thể phát triển rộng khắp lá, sự hình thành bào tử có thể quan sát được dưới mặt lá, sau đó vết bệnh khô và chuyển nâu có thể làm tài lụi toàn bộ lá

Hình 1.25: Triệu chứng bệnh sương mai trên lá cây cà chua

Triệu chứng ở trên thân: Vết bệnh ở trên thân đầu tiên là những vết mọng nước hình dạng bất thường phát triển gây chết từng phần thân và cuống lá và vết bệnh khô dần thành dạng nâu

Hình 1.26: Triệu chứng bệnh sương mai trên thân cây cà chua

19

Triệu chứng bệnh ở trên quả: Vết bệnh trên trái khô cứng có hình dạng bất thường đỏ bầm tới nâu làm vỏ trái trở lên xù xì, vết bệnh có thể phát triển rộng bao khắp cả trái

Hình 1.27: Triệu chứng bệnh sương mai trên quả cây cà chua

Điều kiện phát triển bệnh: Điều kiện thích hợp cho bệnh phát triển khi cây bị ướt nước bởi mưa kéo dài và tụ sương ngay trong điều kiện nhiệt độ bình thường Bệnh tồn tại trên cà chua cây, củ khoai tây Bào tử được sản sinh từ tế bào nhiễm và phát tán nhờ gió và giọt mưa bắn, bào tử nẩy mầm và xâm nhiễm đòi hỏi cây bị ướt nước. Biện pháp phòng trừ: Sử dụng giống sạch bệnh Tránh trồng khoai tây cạnh cà chua Làm liếp cao, thoát nước đặc biệt trồng dưa leo trong mùa mưa. Luân canh, với những cây trồng khác họ. Bón phân đầy đủ, cân đối, chú ý bón phân urê, trong mùa mưa nếu bón nhiều urê, hoặc phân hữu cơ tươi dễ gây ngộ độc cho cây và nấm bệnh dễ xâm nhập gây hại.

Khi thấy bệnh suất hiện phun thuốc: Ridomil MZ72WP, Mancozeb 80WP, Antracol

20

Hình 1.28: Thuốc trừ bệnh sương mai b, Bệnh héo rũ

Tác nhân gây bệnh Bệnh do nấm Fusarium oxysporum và một số loại nấm trong đất khác gây ra, nấm này còn gây bệnh trên nhiều loài cây trồng khác. Triệu chứng Cây bị bệnh ban đầu vàng lá phía dưới, sau đó tiếp tục phát triển dần lên phần trên, lá dưới chuyển nâu và khô Cây bị héo ngọn, ban đêm có thể hồi phục nhưng tình trạng héo ngày càng trở lên tồi tệ và cuối cùng là héo rũ hoàn toàn Mạch dẫn nâu phát triển rộng trong thân và lan vào cuống lá

Hình 1.29: Triệu chứng bệnh héo rũ trên cây cà chua

21

Đặc điểm phát sinh phát triển của bệnh Nấm bệnh lây lan nhờ gió, mưa và kể cả các hoạt động của con người, nấm bệnh cũng có thể lan truyền qua hạt giống. Đây là loài nấm có thể tồn tại rất lâu trong đất, tàn dư cây trồng. Do vậy bệnh thường gây hại nặng ở những ruộng nhiễm bệnh vụ trước. Điều kiện nhiệt độ từ 18 – 340C, ẩm độ cao thích hợp cho nấm phát triển. Bón phân không cân đối thừa đạm, thiếu lân hoặc kali làm cây yếu dễ nhiễm bệnh. Dùng phân chuồng không ủ hoai sẽ có nhiều nguồn bệnh làm bệnh phát sinh nhiều. Bệnh cũng gây hại nặng ở ruộng không thoát nước. Nấm gây bệnh xâm nhập qua các vết thương ở rễ hoặc trên thân do quá trình chăm sóc hoặc bị côn trùng cắn phá. Biện pháp phòng trừ

* Biện pháp canh tác: - Luân canh cây trồng khác họ. - Sử dụng giống kháng. - Xử lý hạt giống bằng nước nóng 500C trong 25 phút. - Bón vôi trước khi trồng.

- Dùng phân hữu cơ hoai mục, có nhiều vi sinh vật đối kháng làm hạn chế nguồn bệnh, bón phân cân đối để cây khỏe.

- Tránh tạo vết thương cho cây. - Nên chọn đất có điều kiện thoát nước tốt. * Biện pháp cơ giới vật lý: Nhổ bỏ cây bị bệnh.

* Biện pháp sinh học: Dùng các chế phẩm Trichoderma bón vào đất trước khi trồng. * Biện pháp hóa học: Khi bệnh xuất hiện và phát triển có thể sử dụng các loại thuốc như Rovral 50 WP, Ridomil MZ…

22

c. Bệnh đốm vòng: Tác nhân gây bệnh nấm - Alternaria solani Triệu chứng bệnh:

Đầu tiên bệnh là các đốm tròn sầm mầu, phát triển thành các vết rộng bao gồm nhiều vòng Trên thân và cuống lá các vết bệnh hình bầu dục Bệnh gây thối trái (cả xanh lẫn chín), vết bệnh sầm màu phát triển rộng ở trái nơi cuống trái

Hình 1.30: Triệu chứng bệnh đốm vòng ở trên lá và quả cà chua Điều kiện phát triển: Bệnh có thể dạng truyền qua đất nhưng tồn tại trên tàn dư cây bệnh, trên cà chua mới trồng và trên cây cà hoang dại Bệnh phát trển mạnh nhất trong điều kiện nhiệt độ từ ôn hòa đến ấm (24-28oC) và trong điều kiện thời tiết ẩm. Bệnh gây hại nặng nhất trong mùa mưă. Bệnh gây hại nặng trên những cây yếu như những cây già hoặc cây bị héo trong thời gian dài từ khi nhổ cây con và đến khi đem trồng Bệnh gây nguy hiểm cho cây dễ mẫm cảm với bệnh Biện pháp quản lý:

Sau khi thu họach thu gom sạch sẽ tàn dư của cây cà chua (kể cả những cây thuộc họ cà như đã nói ở phần trên, nếu có), đưa ra khỏi ruộng và tiêu hủy.

-Sử dụng những giống chống bệnh như : HP5, CS1, MV1... -Trước khi gieo sử lý hạt giống bằng nước nóng 3 sôi + 2 lạnh, hoặc

bằng thuốc Score 250EC với lượng khỏang 1cc cho một kg hạt giống.

23

-Tăng cường bón bằng phân chuồng đã được ủ mục. Bón cân đối giữa Đạm, Lân và Kali, nhớ tăng cường Kali để giúp cây chống chịu được với bệnh tốt hơn.

-Không nên trồng cà chua và các cây họ cà liên tục trong nhiều năm trên một mảnh ruộng. Sau khi trồng được 1-2 năm nên luân canh với cây trồng khác, nếu điều kiện cho phép nên luân canh với cây trồng nườc như luá, rau muống...

-Kiểm tra ruộng cà chua thường xuyên, khi phát hiện cây chớm bị bệnh có thể dùng một trong những lọai thuốc sau đây để phun xịt định kỳ khỏang 7-10 ngày/1 lần: Antracol 70WP; Zineb Bul 80WP; Mirage 50WP; Mancozeb 80WP; Rovral 50WP; Vimancoz 80BTN...Khi xịt nhớ xịt ướt đều ở tất cả các bộ phận của cây. Về liều lượng và cách sử dụng bạn có thể đọc hướng dẫn ghi trên nhãn thuốc.

Hình 1.31. Thuốc trừ bệnh đốm vòng đốm vòng

24

d, Bệnh nấm hạch Tác nhân gây bệnh: Sclerotium rolfsii Triệu chứng: Cây bị héo đột ngột đồng loạt rải rác, Từ bảo tử mọc ra các sợi nấm ở gốc cây chỗ tiếp giáp với đất gây mục xung quanh gốc Ngay cả trái và cành nếu trạm đất cũng nhiễm bệnh

Hình 1.32: Triệu chứng bệnh nấm hạnh trên bộ phận gốc và quả cà chua Điều kiện phát triển: - Bệnh có rất nhiều loại ký chủ - Bệnh tồn tại ở tàn dư cây bệnh dạng các bào tử - Nhiệt độ và độ ẩm đất cao là điều kiện cho bệnh phát triển Biện pháp phòng trừ Biện pháp hữu hiệu nhất vẫn là luôn canh cây trồng Áp dụng cày sâu để vùi các bào tử nấm bệnh Để trống đất thời gian dài để phần xanh của cây được phân hủy trước khi gieo trồng vụ mới Xử lý đất bằng một sô thuốc trừ bệnh hoặc phun Score, carban 50sc, validan 3DD – 5DD sớm khi bệnh chớm phát sinh

25

5.2.6. Bệnh héo vi khuẩn Tác nhân gây bệnh: Bệnh do vi khuẩn Pseudomonas solanacearum gây nên, còn có tên khác là Ralstoria solanacearum

Triệu chứng: Triệu chứng ban đầu là héo các lá dưới (trên các lá mầm) tiếp theo đó héo đột ngột vĩnh viễn cả cây mà không hề chuyển vàng, những dễ mọc bất thường ở thân chính

Hình 1.33: Triệu chứng bệnh héo xanh vi khuẩn trên cây cà chua

Mạch dẫn chuyển nâu, lõi sũng nước tiếp tục chuyển sang nâu và giai đoạn cuối cùng lớp vỏ gần mặt đất chuyển sang nâu Nếu cắt đoạn thân cây bệnh để vào trong cốc nước, chúng ta dễ dàng thấy những giọt dịch vi khuẩn màu trắng sữa chảy ra.

Hình 1.34: Triệu chứng bệnh héo xanh vi khuẩn ở trong thân

26

Đặc điểm phát sinh phát triển của bệnh Vi khuẩn tồn tại trong đất, trong tàn dư cây trồng, cỏ dại. Vi khuẩn có thể lan truyền qua cây giống, gió, nhờ nước, côn trùng và cả qua công cụ chăm sóc, tỉa cành. Vi khuẩn dễ dàng xâm nhập qua vết thương cơ giới hoặc vết chích của côn trùng ở rễ, thân Sau khi chúng xâm nhập vào cây trồng chúng tấn công vào mạch dẫn và di chuyễn theo mạch dẫn làm hư bó mạch, cây không thể vận chuyển nước và dinh dưỡng dẫn đến hiện tượng héo và chết. Tốc độ xâm nhiễm và gây bệnh trong cây trồng rất nhanh, tốc độ này phụ thuộc vào giai đoạn sinh trưởng cây trồng, ẩm độ đất và nhiệt độ môi trường. Bệnh phát triển nhanh ở ẩm độ đất cao, nhiệt độ từ 24 – 380C. Biện pháp phòng trừ * Biện pháp canh tác: - Luân canh cây trồng; đây là biện pháp có hiệu quả cao, có thể luân canh với cây khác họ cà hoặc luân canh với lúa nước. Không nên trồng cà chua 2 vụ liên tiếp trên một chân đất.

- Xử lý hạt giống trong nước nóng 50 0 C trong 6 giờ. - Sử dụng cây giống ở vườn ươm không bị bệnh. Vệ sinh đồng ruộng

dọn sạch cỏ dại. Sử dụng phân hữu cơ hoai mục để bón. * Biện pháp cơ giới vật lý: - Nhổ bỏ cây bị bệnh gom lại đem đi đốt.

- Tránh việc tiếp xúc giữa cây bệnh và cây khỏe, lưu ý khi tưới nước, tỉa cành, thu hái trái. * Biện pháp hóa học: - Phải thăm ruộng thường xuyên (nhất là từ khi cây ra hoa kết trái trở đi) để phát hiện sớm khi bệnh mới chớm phát sinh. Khi phát hiện có bệnh, có thể sử dụng một trong các loại thuốc như: Saipan 2SL, Bisomin 2SL… để phun xịt. Trước khi phun xịt bà con nên đọc kỹ hướng dẫn của nhà sản xuất có in sẵn trên nhãn thuốc.

27

4.6.3. Quản lý sâu hại a. Dòi vẽ bùa. Triệu chứng gây hại:

Dòi đục lá còn được gọi là sâu vẽ bùa. Ấu trùng dòi đục lá đục vào trong lá ăn mô lá, chừa lại biểu bì tạo ra những đường ngoằn ngoèo trên lá.

Hình 1.35: Triệu chứng dòi đục lá cà chua

Đối tượng gây hại: Ấu trùng: Sống trong lá, đục thành những đường ngoằn ngèo, sâu đẫy sức dài 3,3 mm Thành trùng là loài ruồi đen nhỏ, có điểm vàng trên lưng ngực, bay kém nên di chuyển trên ruộng theo hướng gió

Hình 1.36: Trưởng thành dòi đục lá cây cà chua

28

Thiên địch Thiên địch ăn mồi: Loài ruồi ăn dòi có vai trò quan trọng hạn chế dòi đục lá. Nhóm ong ký sinh: Encarsia formosa, Dacnusa sibirica, Opium pallipes, và Diglyphus isaea. Biện pháp phòng trừ * Biện pháp canh tác: Vệ sinh đồng ruộng, dọn dẹp các loài cỏ lá rộng (ký chủ phụ) một tháng trước khi trồng, gieo cấy đồng loạt. * Biện pháp sinh học: Sâu vẽ bùa có nhiều loại ký sinh, nên theo dõi mật độ và tỷ lệ lá bị hại trước khi sử dụng thuốc hóa học. * Biện pháp hóa học: Khi tỷ lệ lá bị hại lớn hơn hoặc bằng 30% hoặc có 5 - 10 con trưởng thành/cây, có thể sử dụng các loại thuốc Vertimex, Kuraba…

Hình: 1.37: Thuốc trừ ròi vẽ bùa b, Bọ phấn Tên khoa học: Bemisia tabaci

Triệu chứng:Bọ phấn trắng gây hại trên cà chua, ớt, bông vải. Bọ phấn chích hút dinh dưỡng, nước làm gân lá, lá cây bị vàng, cây cằn cỗi, kém phát triển

Hình 1.38: Triệu chứng bọ phấn gây hại trên cây cà chua

29

Đối tượng gây hại:

Bọ phấn trưởng thành rất nhỏ, có 4 cánh và được phủ lớp phấn sáp màu trắng, hoặc trắng hơi vàng, dài khoảng 1mm. Bọ phấn còn là côn trùng môi giới truyền virus gây bệnh xoắn lá cà chua. Bọ phấn thường gây hại trong mùa khô, chúng có phân tán trên phạm vi rộng nhờ gió.

Hình 1.39: Bọ phấn gây hại lá cà chua Thiên địch

Bọ phấn có nhiều loài thiên địch như ong ký sinh Encarsia formos. Biện pháp phòng trừ

* Biện pháp canh tác: Phủ rơm quanh cây cà chua đang mọc mầm, ở vườn ươm có thể dùng lưới côn trùng để bảo vệ cây con.

* Biện pháp cơ giới vật lý: Dùng bẫy dính màu vàng để thu hút con trưởng thành.

* Biện pháp hóa học: - Hạn chế phun thuốc hóa học vì thuốc có thể giết chết các loài thiên địch có ích trên xuống và bọ phấn dễ bị kháng thuốc. - Có thể dùng các loại thuốc như Actara, Vertimec 18 EC, Selecron

Hình: 1.40: Thuốc trừ bọ phấn hại cà chua

30

c, Sâu xanh Tên khoa học: Heliothis armigera Triệu chứng

Sâu xanh đục quả thường gây hại trên cây cà chua, cà tím Sâu non thường ăn lá, hoa, quả, đặc biệt chúng thường ăn các bộ phận của quả, sâu đục vào quả làm quả bị thủng, thối.

Hình 1.41: Triệu chứng sâu xanh hại quả cà chua Đối tượng gây hại:

Sâu non có màu xanh nhạt, hồng hoặc nâu sẫm, trên mình sâu có một dãy đen mờ dần.

Sâu non có 5-6 tuổi. Sâu non hóa nhộng trong đất, nhộng có màu nâu sáng.

Hình 1.42: Sâu non sâu xanh Thiên địch

- Nhóm ăn mồi: Bọ xít, Bọ rùa, Chuồn chuồn cỏ... - Nhóm ký sinh: Các loài ong ký sinh Trichograma sp. - Nhóm vi sinh vật gây bệnh: Nấm Metarhizium, virus NPV. Biện pháp phòng trừ

- Thời vụ gieo cấy đồng loạt. Mật độ gieo trồng thích hợp theo từng giống. - Bón phân cân đối.

- Bắt sâu bằng tay giai đoạn đầu của cây, ngắt và hủy bỏ những chồi và quả bị đục.

31

- Hạn chế phun thuốc để bảo tồn các loài thiên địch như bọ rùa, nhện, ong ký sinh, chuồn chuồn... - Sử dụng thuốc hóa học phun. Match, Ammate, Tp – Pentin….

Hình 1.43: Thuốc trừ sâu xanh hại cà chua 5. Thu hoạch bắp cải 5.1. Giai đoạn thu hoạch thích hợp

Trong quá trình chín cà chua phải qua các thời kỳ sau đây : - Thời kỳ quả xanh: quả và hạt phát triển chưa hoàn chỉnh. Nếu thu hái

quả ở thời kỳ này và thông qua các phưng pháp thúc chín thì quả chín không bình thường, quả không có hương vị, không có mầu sắc đặc trưng của giống.

- Thời kỳ chín xanh: Chất keo bao quanh hạt được hình thành, quả chưa có mầu hồng hoặc màu vàng. Nếu đem thúc chín thì quả sẽ thể biện mầu sắc của giống.

- Thời kỳ chín vàng : Đỉnh quả xuất hiện màu vàng hoặc màu hồng với diện tích bề mặt chiếm khoảng 10%.

- Thời kỳ chuyển màu: Diện tích bề mặt từ 10-30% có mầu vàng hoặc đỏ. - Thời kỳ chín hồng: Diện tích bề mặt quả từ 30-60% có mầu hồng nhạt

hoác mầu vàng. - Thời kỳ quả hồng hoặc đỏ : Diện tích bề mặt quả từ >60-90% có mầu

vàng hoặc đỏ. - Thời kỳ quả chín đỏ: Diện tích bề mặt từ trên 90% trở lên. Trên đây là những thời kỳ quan trọng của quá trình chín. Từ khi chín

xanh đến chín tổng hợp thời gian khoảng 10-12 ngày.

32

Hình 1.44: Thu hoạch cà chua 5.2. Phương pháp thu hoạch

Thao tác khi thu hái, sắp xếp và vận chuyển phải hết sức nhẹ nhàng. Kịp thời loại bỏ những quả bị giập nát v.v. Lưu ý: Khi thu hái cà chua bằng tay, do va đập trong khi sắp xếp, vận chuyển, quả bị sây sát, bị giập sẽ là môi trường tốt cho bệnh hại xâm nhiễm, hô hấp tăng lên gây hư thối và giảm chất lượng. 5.3. Tiêu chuẩn chất lượng bắp

- Quả có mầu đỏ tươi, không bị rập nát

- Không có bệnh, côn trùng và những chất không tốt trên bề mặt trái.

Hình 1.45. Cà chua được xếp vào trong thùng

33

C. Sản phẩm thực hành của học viên Bài tập 1: Chuẩn bị đất làm vườn tạo cây con

- Công việc của nhóm: mỗi nhóm chuẩn bị đất tạo cây con 10 m2. - Nguồn lực cần thiết: Cuốc, xẻng, - Địa điểm: Khu đất tạo cây giống ở vườn sản xuất rau - Cách thức: chia nhóm nhỏ (3 – 5 học viên/nhóm) - Thời gian cần thiết để thực hiện công việc: 4 giờ - Phương pháp đánh giá: Giáo viên quan sát thực hiện của học viên, dựa

theo tiêu chuẩn trong phiếu đánh giá kỹ năng chuẩn bị đất làm vườn ươm. - Kết quả và sản phẩm phải đạt được: + Tạo được luống vườn ươm, + Bón phân lót

Bài tập 2: Xử lý hạt giống bằng nhiệt độ và tiến hành gieo hạt - Công việc của nhóm: mỗi nhóm xử lý 0,2 kg hạt giống cà chua. - Nguồn lực cần thiết: Nước nóng, nước lạnh, chậu đượng nước, hạt

giống rau, giá, vải ủ. rơm, cuốc - Địa điểm: Khu nhân giống cây con - Cách thức: chia nhóm nhỏ (3 – 5 học viên/nhóm) - Thời gian cần thiết để thực hiện công việc: 4 giờ - Phương pháp đánh giá: Giáo viên quan sát thực hiện của học viên, dựa

theo tiêu chuẩn trong phiếu đánh giá kỹ năng chuẩn bị đất làm vườn ươm. - Kết quả và sản phẩm phải đạt được: + Xử lý hạt giống bằng nhiệt độ + Bón phân lót trên luống vườn ươm + Gieo hạt đảm bảo đúng mật độ

Bài tập 3: Chuẩn bị đất trồng cây ra ruộng sản xuất - Công việc của nhóm: mỗi nhóm chuẩn bị đất 30 m2. - Nguồn lực cần thiết: Cuốc, xẻng, vôi - Địa điểm: Khu đất tạo trồng rau ở vườn sản xuất rau - Cách thức: chia nhóm nhỏ (3 – 5 học viên/nhóm) - Thời gian cần thiết để thực hiện công việc: 8 giờ - Phương pháp đánh giá: Giáo viên quan sát thực hiện của học viên, dựa

theo tiêu chuẩn trong phiếu đánh giá kỹ năng chuẩn bị đất ở vườn sản xuất.

34

- Kết quả và sản phẩm phải đạt được: + Lên luống đúng kích thước + Xử lý đất

Bài tập 4: Bón phân hữu cơ - Công việc của nhóm: mỗi nhóm học viên bón phân hữu cơ 50 m2. - Nguồn lực cần thiết: Cuốc, xẻng, phân chuồng - Địa điểm: Khu đất tạo trồng rau ở vườn sản xuất rau - Cách thức: chia nhóm nhỏ (3 – 5 học viên/nhóm) - Thời gian cần thiết để thực hiện công việc: 4 giờ - Phương pháp đánh giá: Giáo viên quan sát thực hiện của học viên, dựa

theo tiêu chuẩn trong phiếu đánh giá kỹ năng bón phân hữu cơ. - Kết quả và sản phẩm phải đạt được: + Các luống trồng rau được bón đầy đủ phân hữu cơ

Bài tập 5: Bón phân hóa học - Công việc của nhóm: mỗi nhóm học viên tiến hành bón các loại phân

hóa học cho rau 50 m2 ở các thời kỳ cây rau. - Nguồn lực cần thiết: 2 kg phân đạm, 1 kg phân Kali, ô doa, nước tưới - Địa điểm: Vườn sản xuất rau - Thời gian cần thiết để thực hiện công việc: 4 giờ - Kết quả và sản phẩm phải đạt được: các luống rau được tưới phân hóa

học - Hình thức trình bày được tiêu chuẩn của sản phẩm: phân được tưới đều

vào gốc cây rau. Bài tập 6: Làm cỏ

- Công việc của nhóm: mỗi nhóm làm cỏ cho diện tích 50 m2. - Nguồn lực cần thiết: vườn trồng rau, 05 cuốc, - Địa điểm: Vườn sản xuất rau - Cách thức: chia nhóm nhỏ (3 – 5 học viên/nhóm) - Thời gian cần thiết để thực hiện công việc: 4 giờ - Kết quả và sản phẩm phải đạt được: vườn rau được làm cỏ - Hình thức trình bày được tiêu chuẩn của sản phẩm: + Làm sạch cỏ quanh gốc, không được làm ảnh hưởng đến rễ cây rau + Với vườn rau cải vào giai đoạn trải lá bàng tiến hành nhổ bằng tay

35

Bài tập 7: Điều tra sâu, bệnh đồng ruộng ở các giai đoạn sinh trưởng của rau - Công việc của nhóm: mỗi nhóm điều tra sâu, bệnh, thiên địch diện tích

50 m2. - Nguồn lực cần thiết: Vợt, túi nilong, - Địa điểm: Vườn sản xuất rau - Cách thức: chia nhóm nhỏ (3 – 5 học viên/nhóm) - Thời gian cần thiết để thực hiện công việc: 4 giờ - Kết quả và sản phẩm phải đạt được:

+ Xác định loại sâu có trên ruộng và đưa ra biện pháp loại trừ + Xác định loại bệnh có ở trên ruộng rau + Xác định loại thiên địch với số lượng nhiều hay ít

36

BÀI 2: SẢN XUẤT DƯA CHUỘT AN TOÀN Mã bài: MĐ4 – 02

Mục tiêu - Trình bày được các biện pháp kỹ thuật trồng và chăm sóc dưa chuột; - Nhận biết đúng tên các loại sâu, bênh hại trên cây dưa chuột và lựa chọn, thực hiện phòng trừ hiệu quả, an toàn; - Lựa chọn đúng dụng cụ, vật tư, trang thiết bị và thực hiện chăm sóc cây đúng kỹ thuật; - Thực hiện được các bước trong quy trình trồng và chăm sóc dưa chuột; - Có ý thức tiết kiệm vật tư, vệ sinh an toàn lao động và bảo vệ môi trường. A. Giới thiệu về quy trình





- Bót lót vườn ươm, vườn trồng

- Gieo hạt

- Trồng cây


- Dặm cây

- Bón phân

- Tưới nước

- Làm cỏ


- Thời điểm thu hoạch - Phương pháp thu hoạch - Tiêu chuẩn chất lượng trái

Hình 2.1. Sơ đồ quy trình sản xuất dưa chuột an toàn



THU HOẠCH

CHĂM SÓC

37

B. Các bước tiến hành 1. Thời vụ trồng ( dương lịch)

Các tỉnh phía Bắc: + Vụ xuân: 20/02 – 15/03, + Vụ thu đông: 10/09 – 10/10 Các tỉnh Nam Bộ + Vụ đông: 25/10 – 25/12 + Vụ xuân: 20/01 – 25/02 Các tỉnh Tây nguyên + Vụ đông: 25/10 – 25/12 + Vụ xuân hè: 25/01 – 30/02

Chú ý: Không nên trồng dưa chuột ở những vùng có mưa kéo dài, những vùng có nhiệt độ thấp (nhiệt độ dưới 15,50C) , thay đổi thất thường, chênh lệch nhiệt độ ngày và đêm quá lớn, nhiệt độ thích hợp từ 15,5 0 C đến 35 0 C 2. Các giống dưa chuột

Các giống dưa chuột nước ta phần lớn đều là giống địa phương. C ác giống này được phân ra 3 nhó m theo quy cách sử dụng thông qua kích thước quả.

- Nhóm quả ngắn (vùng trung du): có giống phổ biến là Tam dương - Vĩnh Phú + Chiều dài quả 10cm, đư ờng kính 2,5 - 3 cm, + T hời gian sinh trưởng ngắ n (65 -80 ngà y), + Năng suất thấp (12 - 15 tấn/ha), + Dạng quả ngắn này rất thích hợp cho đóng hộp, là m dấm.

Hình 2.2: Giống dưa qủa ngắn

38

- Nhóm quả trung bình (thuộc nhóm sinh trưởng vùng đồng bằng) gồm các giống Yên Mỹ, Thủy Nguyên (Hải Phòng), Yên Phong, Quế Võ (Hà Bắc): + Quả có kích thước dài 15 -20c m, đư ờng kính quả 3,5 - 4,5 cm, + T hời gian sinh trưởng 75 - 85 ngày, năng suất 22 - 25 tấn /ha + C ác giống này thường để ăn tươi hay chẻ nhỏ để đóng vào lọ thủy tinh

Hình 2.3: Giống dưa qủa trung bình

- N hóm quả dài: + Dạng quả dài, to: Là các

giống của Nhật Bản đem sang trồng để muối mặn. Đây là các giống lai F1, kíc h thư ớc 30 - 40 x 4 - 6c m, khối lượng quả 200 - 400g (khối lượng quả chín khoảng 700g/quả).

+ Dạng quả nhẵn: Là các giống F1 của Đài Loan.

+ K ích thư ớc quả nhỏ hơn nhó m quả ngắn (25 - 30 x 4 - 5)cm, loại này dùng để ăn tư ơi, quả có màu xa nh hay màu xanh đậm, gai trắng.

+ Năng suất cao: trung bình 30 - 35 tấn/ha, thời gian sinh trưởng 90 - 110 ngày.

Hình 2.4: Giống dưa qủa dài Các giống dưa chuột đã và đàng trồng phổ biến trong sản xuất: H1: Lai Sao Xanh 1; Yên Mỹ; PC1; An Hải và các giống lai F1, đều có thể sử dụng để sản xuất dưa chuột an toàn

39

3. Tạo cây giống 3.1. Gieo hạt dưa chuột vào bầu (khay) Bước 1: Chuẩn bị nguyên vật liệu - Thành phần đất vô bầu (sau khi đã sàng (rây) để loại bỏ rác, cục đất to) thường gồm: 40 % đất

.30% trấu hun (mùn mục) + 30 % phân chuồng

Hình:2.5. Trấu hun

Khay nhựa hoặc túi bầu

Hình: 2.6. Khay nhựa

Bước 2: Chộn đều đất, trấu hun, phân chuồng lại với nhau

Hình 2.7. Đất trộn phân chuồng

40

Bước 3: Cho đất vào hốc ở trên khay

Hình 2.8. Cho đất vào khay

Bước 4: Xử lý hạt giống

- Lượng hạt dưa gieo cho mỗi hecta từ 0,7-1 kg (30g/sào)

- Hạt ngâm trong nước ấm 35-40 độ C trong thời gian 3 giờ, sau đó ủ ở nhiệt độ 27-30 độ C. Khi hạt nứt nanh thì đem gieo vào các hốc, mỗi hốc 2 hạt và tưới đủ ẩm

Hình: 2.9. Ngâm hạt dưa chuột trong nước ấm

Bước 5: Bỏ hạt giống vào chậu ươm

Mỗi hốc 2 hạt và tưới đủ ẩm

Hình 2.10. Cho hạt dưa vào trong khay

41

3.2. Chăm sóc cây giống a, Tưới nước - Dùng ô doa tưới đều trên mặt luống - Tưới phun mưa bằng hệ thống máy bơm - Trời nắng nóng, độ ẩm thấp đất khô hanh

+ Tưới 2 lần/ngày + Tưới vào lúc sáng sớm hoặc chiều mát - Trời rét tùy độ ẩm đất + Tưới 1 lần/ngày hoặc 2 lần/ngày + Tưới vào lúc 10 – 11 giờ sáng hoặc 3- 4 giờ chiều

Hình 2.11: Cây dưa chuột ở giai đoạn mọc 2 lá

b, Bón phân thúc - Vườn ươm không cần bón nhiều phân thúc - Trường hợp bón phân thúc khi cây sinh trưởng phát triển kém: + Phân đạm 0,1 % pha với nước sạch + Bón thúc tối đa 2 lần ( lần 1 khi cây có 2 -3 lá thật, lần 2 sau lần 1 khoảng 7 – 10 ngày) Lưu ý: Trước khi nhỏ đi trồng 10 ngày không được bón thúc - Không nên bón thúc nhiều lần làm cây con quá tốt, non, khả năng chống chịu kém, khi trồng ra ruộng sản xuất tỷ lệ sống kém

42

3.3. Tiêu chuẩn cây đem trồng - Kiểm tra cây con: + Kiểm tra số lượng, chất lượng + Sâu bệnh hại - Cây đem ra trồng + Cây khỏe, to, mập, cứng cáp, rễ thẳng,

+ Không bị sâu bệnh và dập nát - Huấn luyện cây con trước khi đem trồng + Tuyệt đối không tưới nước cho cây con 4 – 7 ngày trước khi nhổ đi trồng ra ruộng sản xuất + Trước khi nhổ đi 4 – 5 giờ, phải tưới đẫm nước cho đất mềm, nhổ cây không bị đất rễ hoặc hỏng cây

Hình 2.12: Tiêu chuẩn cây con khi xuất vườn

43

4. Trồng ra ruộng sản xuất 4.1. Chuẩn bị luống trồng -Bước 1: Cày đất: Dùng các dụng cụ làm đất để tách đất, lật đất thành tảng, cục đất to -Bước 2: Làm đất nhỏ + Đất nhỏ, vụn, tơi xốp, + Đường kính viên đất ở lớp đất mặt thích hợp từ 2 – 3 cm, - Bước 3: Lên luống Vụ mưa làm luống cao:

+ Độ cao của luống: 35 cm + Mặt luống: 0,9 - 1m + Rãnh: 40 – 50 cm Vụ khô lên làm luống vừa phải: + Độ cao của luống: 20 – 25 cm + Mặt luống: 0,9 – 1 m + Rãnh: 40 – 50 cm

Mặt luống 0,9 - 1 m

Độ cao 30 – 35 cm

Rãnh(40 – 50 cm)

Mùa mưa: 35 cm để chống úng Mùa khô: 20 – 25 cm

Hình 2.16: Kích thước luống trồng dưa chuột

- Bước 4: San phẳng mặt luống + Tạo cho mặt luống được phẳng để tránh đọng nước khi trời mưa + Tạo điều kiện tốt cho cây sinh trưởng phát triển tốt - Bước 5: Cuốc hố bón phân lót - Khoảng cách hố + Đối với các giống dưa lai: khoảng cách hố 35 – 40 cm + Đối với các giống địa phương: Khoảng cách hố: 25 – 30 cm

44

- Loại phân được dùng để bón lót Bảng 1.1. Lượng phân bón lót cho cây dưa chuột

Lần bón Loại phân Lượng (kg/360 m2)

Cách bón

Bón lót ( trước khi trồng 3 – 7 ngày)


300 15 2

Trộn đều bón hốc

Bón lót khi gieo hạt

Phân vi sinh Biogro

30 – 40 Trực tiếp bón vào hốc rồi gieo hạt

Lưu ý: - Đất trồng rau tốt nhất phải được để ải 5- 7 ngày - Phân cho xuống hố rồi lấp đất Bước 6: Rắc một lớp thuốc xử lý đất lên mặt luống để phòng sâu hại cây con có thể dùng Basudin 10H với lượng dùng 27 - 30 kh/ha (tương đương 1 kg/sào) Bước 7: Phủ màng phủ nilong lên trên luống Cố định màng phủ tránh gió tốc bằng cách dùng dây chì bẻ hình chữ U mỗi cạnh khoảng 10 cm ghim hai bên mé màng phủ (dây chì sử dụng được nhiều năm) hoặc dùng tre chẻ lạc ghim mé liếp (trên đất có nhiều sét, mềm và dẽo), cũng có thể lắp đất tấn xung quanh mé liếp

Bước 8: Đục lỗ màng phủ: dùng lon sữa bò, có khoét lổ thông gió xung quanh chân lon, làm cán để cầm, cột dây chì vòng miệng lon chừa râu dài 50 - 70 cm để đo khoảng cách, đốt than nóng cho vào trong lon.

Hình: 2.20. Đục lỗ màng phủ

45

Bước 9: - Xom lổ mặt đất: Dùng chày tỉa xom lổ đường kính rộng 7-8 cm. Độ sâu tùy cách gieo hột: gieo thẳng (xom lổ cạn 2-3 cm), còn đặt cây con (xom sâu 5-7 cm).

Hình 2.21: Đục hốc trồng

Bước 10: Xử lý mầm bệnh: Phun thuốc trừ nấm bệnh như Copper B (20 g/10 lít) hoặc Validacin (20 cc/10lít) vào lổ trước khi đặt cây con

Hình: 2.22. Thuốc xử lý mầm bệnh 4.2. Mật độ, khoảng cách trồng Khoảng cách cây và hàng: + Đối với các giống dưa lai: khoảng cách cây 35 – 40 cm khoảng cách hàng: 65 – 70 cm + Đối với các giống địa phương: Khoảng cách hố: 25 – 30 cm khoảng cách hàng: 65 – 70 cm

46

4.3. Trồng cây a, Gieo hạt trực tiếp xuống hố

- Khoảng cách cây 35 - 40cm/hạt. Mỗi hốc gieo 2-3 hạt độ 4-50.000 cây/ha. - Xử lý hạt giống Bước 1: Thúc mầm hạt giống - Ngâm nước nóng nhiệt độ 30 – 35 0 ( 2 sôi + 3 lạnh)

Bước 2: Thời gian ngâm: 2 – 3 giờ

Hình 2.23: Ngâm hạt dưa chuột trong nước ấm

Bước 3: Vớt hạt để giáo nước

Hình 2.24: Vớt hạt dưa chuột để ráo nước

Bước 4: Để hạt vào khăn ẩm (đã vắt giáo) gói lại cho gói hạt vào bao nilong, buộc kín miệng chống bốc hơi thoát nước

Hình 2.25: Gói hạt dưa chuột vào khăn

47

Bước 5: Đem ủ ở nhiệt độ 26 – 290C Thời gian ủ khoảng 3 ngày thì hạt bắt đầu nẩy mầm

Hình 2.26: Ủ hạt dưa chuột trong khăn

Bước 6: Đem hạt nẩy mần đem trồng

Hình 2.27: Hạt dưa chuột nẩy mầm

Bước 7: Bỏ hạt dưa chuột xuống lỗ đào

Hình. 2.28. Bỏ hạt dưa xuống hố

Lưu ý: - Mùa khô nên gieo hạt trực tiếp không cần xử lý hạt

48

b, Trồng bằng cây con - Vùi kín bầu cây dưới đất và tưới thấm cho chặt gốc.

- Sau khi trồng cần tưới nước đẫm nước - Sử dụng các cục đất vây xung quanh cây vừa mới trồng

Hình 2.29: Trồng cây dưa chuột

49

4.4. Phân bón - Lượng phân bón cho cây dưa chuột Bảng 1.2. Lượng phân bón thúc cho cây dưa chuột ( đơn vị tính cho 1 sào Bắc bộ = 360 m2)


Cách bón

Bón thúc lần 1 khi cây có 1 – 2 đến 4 – 5 lá thật

Đạm ure Kali

1,5 1,5

Chia làm 3 lần, 3 – 4 ngày tưới 1 lần vào hốc cây

Bón thúc khi cây ra tua cuốn và ra hoa

Đạm ure Kali

1 1

Tưới hốc

Bón thúc khi cây bắt đầu ra quả non

Kali NPK

1 2

Tưới hốc

Bón thúc khi cây ra quả rộ

Kali NPK

1 2

Tưới hốc


Phun khi cây có 3 – 4 lá thật. Sau đó 10 và 20 ngày phun lần 1 và 3

Liều lượng theo hướng dẫn

Chú ý: - Ngừng bón phân đạm ít nhất 21 ngày trước khi thu hoạch 4.5. Chăm sóc

- Xới vun. Thực hiện 2-3 lần, ở thời kỳ cây có 2-3, khi cây có 4-5 lá thật và khi cây có tua cuốn thì vun gốc cho dưa chuột.

- Tưới tiêu nước: Tưới nước. Sau khi gieo, nếu thấy đất thiếu độ ẩm đưa nước vào rãnh

ngập 1/2 độ cao luống hoặc tưới nước và giữa hai hàng. Khi cây trưởng thành cần giữ ẩm thường xuyên, dưa chuột là cây không chịu hạn, đất thiếu ẩm thân, lá còi cọc, ra hoa, ra trái muộn, ảnh hưởng lớn đến năng suất và chất lượng sản phẩm.

- Làm giàn:

50

Cây 5-6 lá thật, lúc ra tua cuốn cần tiến hành cắm giàn cho cây. Giàn dưa chuột cắm hình chữ nhân, cao 1,2 -1,6. Mỗi hecta cần 42-45 nghìn cây dóc. Sau khi cắm buộc giàn chắc chắn, dùng dây đay, dây chuối mềm buộc ngọn dưa lên giàn theo hình số 8. Công việc này làm thường xuyên đến khi cây ngừng sinh trưởng (thu 3-4 lứa quả).

Thường xuyên nhặt sạch cỏ ở gốc cây, cắt bỏ những lá già ở phía dưới để tạo độ thông thoáng cho ruộng.

Giữ 3-4 cành cấp 1, mỗi cành chỉ để 1-2 đốt quả, còn lại cắt bỏ để tập trung dinh dưỡng cho quả ở thân chính.

Hình 2.30: Thời điểm làm gian cho cây cà chua

4.6. Quản lý dịch hại 4.6.1. Quản lý cỏ dại a, Các loại cỏ thường gặp ở trên ruộng - Cỏ mầm trầu - Cỏ gấu - Cỏ xấu hổ - Cỏ tranh - Rau rền cơm

51

b, Phương pháp diệt cỏ - Để giảm bớt chi phí cho công làm cỏ sử dụng một số biện pháp sau: + Dùng hóa chất diệt cỏ phun trước khi trồng + Che phủ mặt luống bằng rơm rạ chỉ để hở hốc cho cây phát triển + Trồng xen, trồng lẫn + Che màng phủ nilong 4.6.2. Quản lý bệnh hại a. Bệnh chết rạp cây , lở cổ rễ

Tác nhân gây bệnh: nấm – Fusanium, Rhizôctnia, Pythium, Phytophthora sp. Triệu chứng Bệnh phá nhiều loại cây trồng ở giai đoạn sinh trưởng của cây Cây con bị bệnh thường xuất hiện những đốm đen ở phần cổ rễ. Bệnh gây chết cây trước khi nhổ khỏi mặt đất (gọi là chết cây con, chết rạp ) Cây có thể hồi phục nhưng do lớp vỏ cây ở cổ rễ bị thương tổn nặng lên khi lớn thường chậm phát triển và năng suất thấp

Hình 2.31. Triệu chứng bệnh nở cổ rễ ở cây dưa chuột

52

Điều kiện phát triển Nguồn bệnh và sự lan truyền Nấm gây bệnh sống trong đất, khi điều kiện thuận lợi hoặc khi có cây chủ

dễ bị nhiễm, quần thể nấm có thể tăng đến mức nguy hại. Bệnh nhiễm qua vết thương hoặc lô mở tự nhiên nhưng nấm Pythium có

thể xâm nhiễm chủ động vao mô mềm gần chóp rễ. Vai trò của các yếu tố môi trường Bệnh thường xuất hiện khi độ ẩm và nhiệt độ cao. Phạm vi nhiệt độ của

nấm rất rộng, từ 12-350C với nhiệt độ tối thích (nhiệt độ để bệnh phát triển nhanh nhất) là 320C. Đó là lý do tại sao bạn có thể tìm thấy bệnh thối rễ dưa chuột cả ở vùng cao nguyên với khí hậu ôn hoà và ở những vùng đồng bằng (cận) nhiệt đới.

Bệnh phát triển mạnh ở chân đất nặng kém thoát nước, sử dụng nhiều phân đạm hóa học

Các biện pháp quản lý và phòng trừ Các hoạt động phòng ngừa: - Cơ hội làm giảm tỷ lệ bệnh nếu ruộng được cầy kỹ ít nhất 30 ngày trước

khi trồng để đảm bảo thời gian cho tan dư co dại và cây trồng cũ phân huỷ. - Dọn bỏ tàn dư cây trồng vì nó có thể chứa bào tư nấm gây bệnh chết cây

(và các tác nhân gây bệnh khác). - Không bón nhiều đạm. Điều này có thể làm cây con yếu đi và dễ nhiễm

bệnh hơn. Thông thường khi các vật chất hữu cơ đã được bón trong đất trước khi reo thì không cần bón thêm phân.

- Luân canh cây trồng: Nếu vụ nào ban cũng trồng cây họ bầu bí, dùng đất chưa trông dưa chuột hoặc các cây họ bầu bí khác ít nhất là 2 năm.

- Dùng hạt giống hoặc cây con khoẻ mạnh. Những cây con nảy mầm chậm rễ nhiễm bệnh nhât.

- Dùng hạt giống đã được xử lý bằng một lớp thuốc trừ bệnh. Khi trên ruộng có bệnh chết rạp cây

Nhổ và huỷ bỏ các cây giống nhiễm bệnh để tránh quần thể tác nhân gây bệnh tăng lên.

Khi đất ruộng khá ẩm hoặc úng nuớc, hãy đào rãnh quanh luống để nước chảy ra ngoài. Nó có thể làm chậm quá trình gây bệnh sang các cây khác.

Phát hiện sớm bệnh có thể sử dụng thuốc Carban 50 SC, Validan 3DD – 5Đ

53

b. Bệnh héo rũ. Tác nhân gây bệnh: Triệu chứng bệnh:

Nấm tấn công vào bệnh ở mọi giai đoạn sinh trưởng Bệnh làm chết hoặc lùn cây con Trên cây lớn bệnh gây héo cây vào buổi trưa trong vài ngày rồi héo rũ Bó mạnh thân biến màu trở thành vàng hoặc nâu

Hình 2.32. Triệu chứng bệnh héo rũ ở trên thân cây dưa chuột

Hình 2.33. Triệu chứng bệnh héo rũ ở trên lá cây dưa chuột

54

Điều kiện phát triển Bệnh tồn tại trong đất nhiều năm Bệnh lây nhiễm bằng nhiều đường có thể từ cây trong vườn ươm ra ruộng, có thể tàn dư cây bệnh, từ dụng cụ máy móc làm vườn dính trên đất có nguồn bệnh và tưới nước... Điều kiện cho bệnh phát triển là nhiệt độ cao

Biện pháp quản lý: Hạn chế trồng ở những ruộng vụ trước bị hại nặng Nên trồng luân canh với cây trồng nước Bón nhiều phân chuông ủ hoai và bón vôi cải tạo đất Có thể xử lý đất bằng thuốc Score 250, Carban 50SC... c. Bệnh phấn trắng

Tác nhân gây bệnh: do nấm Eryshiphe Cichoraciarum DC Nấm Sperotheca fuliginea

Triệu chứng đầu tiên là các đốm vàng lợt trên lá và thân Trên vết bệnh thấy rõ hình thành các đám bào tử trắng. Đám bào tử phát triển bảo phủ toàn bộ bề mặt lá Lá đổi màu sang nâu và héo nhanh chóng

Hình 2.34. Triệu chứng bệnh phấn trắng ở trên lá dưa chuột

55

Điều kiện phát triển bệnh. Bệnh tồn tại thuộc dạng ký sinh bắt buộc quanh năm trên bầu bí hoặc cây hoang dại Bệnh lây lan nhờ mưa bắn hoặc tiếp xúc giữa cây bệnh sang cây khỏe Bệnh phát triển ở mọi điều kiện nhiệt độ miễn sao đủ độ ẩm, có bào tử nấm có thể nẩy mầm, vì thế không cần có mưa mà chỉ cần ẩm độ không khí cao hoặc sương mù là đủ điều kiện cho bệnh phát triển.

Biện pháp quản lý: Dọn sạch cỏ trong vườn (đặc biệt là những cây hoang dại họ bầu bí) để vừa hạn chế nguồn bệnh để vừa bệnh thông thoáng ít nguồn bệnh Dùng màng phủ đất Phát hiện sớm phòng trừ bằng Anvil 5SC, Aliette, Topsin d. Bệnh giả sương mai dưa chuột

Tác nhân gây bênh: Pseudoperonospora cubensis Berk and Curt Dấu hiệu và triệu chứng

Lá bị hại là chính. Bệnh phát triển từ mặt dưới lá, phía trên lá có những chấm nhỏ màu vàng, về sau lớn dần trở thành màu nâu, dọc theo gân lá có những hình đa giác. Chỗ bị bệnh khô và dễ gãy, lá cuốn cong lên và rụng sớm chỉ còn lá mới ra. Đặc trưng vết bệnh là có lớp phấn màu tro xám đó là các bào tử phân sinh, bào tử nảy mầm ở nhiệt độ 15 –190C, ẩm độ cao.

Hình 2.35: Triệu chứng bệnh giả sương mai trên lá và quả dưa chuột

56

Điều kiện phát triển: Bệnh lây lan qua tàn dư cây bệnh, cỏ dại. Trong điều kiện thuận lợi nấm bệnh lây lan bằng bào tử phân sinh. Bệnh thường gây hại từ lá gốc phát sinh dần lên phía trên Nấm bệnh xâm nhập và gây hại nặng trong mùa mưa và những ngày có sương mù buổi sáng. Bệnh phát sinh sớm từ khi cây có 3 lá thật và càng cuối vụ càng nặng. Bệnh gây hại làm lá rụng, dưa tàn sớm giảm năng suất cây trồng. Nhiêt độ và độ ẩm không khí là những nhân tố vô cùng quan trọng cho sự phát triển và lây nhiễm của nấm bệnh trên cây trồng. Một giai đoạn ít nhất là 6 tiếng với độ ẩm tương đối 100% trên bề mặt lá là cần thiết cho sự sinh sản các túi bào tử, nó có thể xuất hiện ở nhiệt độ từ 5-300C. Sự hình thành túi bào tử cao nhất ở nhiệt độ 15-200C. Khi không khí xung quanh khô, các túi bào tử được phân tán chủ yếu bằng luồng không khí..

Các biện pháp quản lý và phòng trừ - Làm liếp cao, thoát nước đặc biệt trồng dưa leo trong mùa mưa. - Tỉa lá bệnh thiêu hủy, lưu ý cần thu hủy tàn dư vườn bệnh. - Luân canh, với những cây trồng khác họ. - Bón phân đầy đủ, cân đối, chú ý bón phân urê, trong mùa mưa nếu bón

nhiều urê, hoặc phân hữu cơ tươi dễ gây ngộ độc cho cây và nấm bệnh dễ xâm nhập gây hại.

- Dùng các loại thuốc hóa học như Daconil, Ridomil MZ, Score, Tilt super… để phòng trị

57

4.6.3 Sâu hại chính trên cây dưa chuột a. Bọ trĩ Triệu chứng hại Sâu tập trung ở ven gân lá và hút nhựa – vết chích hút thường có dạng chấm nhỏ bằng đầu kim. Với mật độ cao chồi non ngưng phát triển lá bị chùm lại quăn queo, lá dưới sớm rụng, quả thành sẹo méo mó. Một số bọ trĩ cao thấy trên lá, thân và trái có lớp sáng bạc màu đỏ hun

Hình 2.36: Triệu chứng bọ trĩ gây hại lá và quả dưa chuột Đặc điểm hình thái

Trưởng thành màu vàng nhỏ bằng đầu kim gút, khó nhìn bằng mắt thường Sau vũ hóa từ đất hay lá cây, trưởng thành di chuyển lên đọt, hoa dùng máng đẻ trứng rạch một rãnh nông ở lá non rồi đẻ trứng vào

Hình 2.37: Bọ trĩ trưởng thành

58

Sâu non có 2 tuổi và tương ứng với 2 giai đoạn “nhộng” . Sâu non mới nở màu trắng khi lớn chuyển màu vàng nhạt hay vàng sậm Vòng đời của sâu rất ngắn khoảng 10 -15 ngày tùy thuộc nhiệt độ sống Bọ trĩ có thể gây hại tất cả các giai đoạn phát triển của cây nhưng thường phát triển gây hại nặng ở thời kỳ cây con từ khi ra lá đến khi có bông, trong điều kiện ấm nóng, khô, mùa mưa bọ trĩ gây hại nhẹ hơn.

Hình 2.38: Bọ trị non

Thiên địch Thiên địch của bọ trĩ có bọ rùa, ruồi ăn thịt, đặc biệt một số ong ký sinh có vai trò quan trọng giảm mật số bọ trĩ v.v… Biện pháp phòng trừ * Biện pháp canh tác: Che phủ bằng rơm rạ, ngăn ngừa cỏ dại tạo điều kiện thông thoáng và tiêu diệt ký chủ phụ, che phủ bằng lá thuốc lá có thể tiêu diệt bọ trĩ. Tưới nước mạnh trên lá cũng có thể rửa trôi bọ trĩ. Ngoài ra chăm sóc cây sinh trưởng tốt, đảm bảo đủ nước làm giảm thiệt hại của bọ trĩ gây ra đặc biệt trong thời kỳ cây con. * Biện pháp vật lý: sử dụng bẫy dính màu vàng hoặc xanh da trời có thể thu hút bọ trĩ trưởng thành. * Biện pháp sinh học: Khuyến khích hoặc sử dụng các loài bọ rùa, ong ký sinh Ceranisus sp. * Biện pháp hóa học: Có nhiều loại thuốc có hiệu quả như Confidor, Hopsan, Cyperin, Pyrinex… phun vào buổi chiều tối có hiệu quả cao. Có thể dùng dầu khoáng

59

b. Sâu xanh ăn lá. Triệu chứng:

Sâu phát sinh nhiều ở giai đoạn dưa leo ra hoa kết trái (35- 45 NST). Sâu cắn rách á lỗ trỗ hoặc ăn trái non làm trái hư và rụng

Hình 2.39. Triệu chứng sâu xanh gây hại trên lá

Đặc điểm hình thái.

Trưởng thành: cánh dài 25mm, màu trắng vàng với vệt nâu bao quanh bờ cánh Trứng: hình bầu dục (dài 0,8 – 0,9 mm, rộng 0,4 – 0,5 mm) trằng hơi mềm

Hình 2.40. Trưởng thành

Sâu non: 5 tuổi mới nở trong suốt tập ở gân chính, sâu lớn phân tán; sâu đẫy sức cỡ 18 -25 mm Nhộng: 12- 15mm, sâu hóa nhộng trên lá

Hình 2.41. Sâu non

60

Tập tính sinh hoạt: Trứng được đẻ ban đêm từng quả hay thành ổ mặt dưới lá dưa. Số trứng đẻ của bướm cái tùy thuộc ký chủ và thời gian trong năm. Sâu đẻ trứng nhiều trên dưa leo ở tháng 8 – 9 Vòng đời sâu từ 20 – 40 ngày tùy ký chủ và nhiệt độ trong năm. Vòng đời sâu khoảng 30 ngày Sâu nhiều ở mùa mưa với mật độ cao gây thiệt hại đáng kể nếu không phòng trừ kịp thời ` Biện pháp quản lý:

* Phun thuốc vào sáng sớm hoặc chiều mát : Olong 55WP hoặc Biocin 16WP, 8000SC +Secsaigon 5EC, 10EC, 25EC, 50EC. Thời gian cách ly 7-10 ngày c. Giòi đục lá - Liriomyza sp Triệu chứng

Dòi đục lá còn được gọi là sâu vẽ bùa, đây là loài dịch hại gây hại nặng trên cây cà chua, dưa, bầu bí, đậu đỗ…Ấu trùng dòi đục lá đục vào trong lá ăn mô lá, chừa lại biểu bì tạo ra những đường ngoằn ngoèo trên lá.

Hình 2. 42. Triệu chứng dòi đục lá dưa chuột Đặc điểm hình thái

Thành trùng là loài ruồi đen nhỏ, có điểm vàng trên lưng ngực, bay kém nên di chuyển trên ruộng theo hướng gió.

Hình 2.43. Trưởng thành dòi đục lá

61

Sâu non là loại dòi có màu vàng nhạt hoặc trắng kem, nằm trong mô mặt trên của lá trong đường đục, ấu trùng dài khoảng 3 mm. Khi dòi đẫy sức chui ra ngoài hóa nhộng. Nhộng màu vàng, nâu bóng dính trên lá hoặc rơi xuống mặt đất.

Hình 2.44: Sâu non dòi đục lá

Đặc điểm sinh học và sinh thái - Vòng đời: - Trứng: 2-4 ngày - Sâu non: 10 -13 ngày - Nhộng: 5-7 ngày

- Trưởng thành: 1-3 ngày Con ruồi cái đẻ trứng trên mặt lá, một con cái có thể đẻ 250 trứng. Trứng nở sau khoảng 3 - 4 ngày tùy thuộc vào nhiệt độ. Thiên địch Thiên địch ăn mồi: Loài ruồi ăn dòi có vai trò quan trọng hạn chế dòi đục lá. Nhóm ong ký sinh: Encarsia formosa, Dacnusa sibirica, Opium pallipes, và Diglyphus isaea. Biện pháp quản lý

- Che phủ cây con bằng lưới nylon để ngừa sâu trường thành đẻ trứng. - Ở những nơi thường bị hại nhiều cần dùng thuốc trừ sâu phun sớm khi trồng 7 – 10 ngày. Sâu đã phát sinh trong đọt rất khó diệt trừ và thường đã để lại tác hại cho cây * Biện pháp canh tác: Vệ sinh đồng ruộng, dọn dẹp các loài cỏ lá rộng (ký chủ phụ) một tháng trước khi trồng, gieo cấy đồng loạt. * Biện pháp sinh học: Sâu vẽ bùa có nhiều loại ký sinh, nên theo dõi mật độ và tỷ lệ lá bị hại trước khi sử dụng thuốc hóa học * Biện pháp hóa học: Khi tỷ lệ lá bị hại lớn hơn hoặc bằng 30% hoặc có 5 - 10 con trưởng thành/cây, có thể sử dụng các loại thuốc Ofunack, ....

62

d. Ruồi đục quả Triệu chứng

Ruồi đục quả gây hại trên dưa leo, bầu bí, mướp, khổ qua,… Ấu trùng là dòi đục vào trong quả, chổ vết đục bên ngoài lúc đầu là 1 chấm đen, sau lớn dần có màu vàng rồi chuyển qua nâu. Bên trong quả dòi đục thành đường hầm vòng vèo làm quả bị thối mềm, dễ rụng

Hình 2.45. Triệu chứng ở trên quả

Đặc điểm hình thái

Thành trùng là loài ruồi giống ruồi nhà, dài 6-8 mm, màu vàng có vạcg đen trên ngực và bụng. Cuối bụng ruồi cái có vòi dài, nhọn dùng để chích vào quả đẻ trứng.

Trứng rất nhỏ, màu trắng ngà, nằm phía trong vỏ quả.

Sâu non là loại dòi có màu vàng nhạt hoặc trắng ngà, miệng có một móc cứng đen, đẫy sức dài khoảng 6-8 mm. Khi dòi đẫy sức chui ra ngoài hóa nhộng.

Nhộng màu nâu vàng, hình trứng dài.

Hình 2.46. Sâu non ruồi đục quả

Hình 2.47. Trưởng thành ruồi đục quả

63

Đặc điểm sinh học và sinh thái * Vòng đời: 22-28 ngày. - Trứng: 2-3 ngày - Dòi : 8-10 ngày - Nhộng:

7-12 ngày - Trưởng thành đẻ trứng 5-7 ngày và có thể sống hàng tháng. Ruồi trưởng thành hoạt động ban ngày, thường là sáng sớm hoặc chiều mát, sức bay yếu.

Ruồi cái đẻ trứng trong vỏ quả, một con cái có thể đẻ 150-200 trứng, một quả có thể có nhiều trứng. Dòi nở ra đục vào trong quả gây hại. Trong quả bị hại thường có nhiều con dòi, đẫy sức dòi chui ra ngoài rơi xuống đất hoá nhộng hoặc hoá nhộng trong quả bị rụng.

Ruồi thường đẻ trứng và gây hại từ khi quả già đến chín. Biện pháp quản lý

- Cày phơi đất để diệt sâu non và nhộng. - Thường xuyên thu gom tiêu huỷ các quả bị rụng có dòi hại. - Khi ruồi trưởng thành phát sinh nhiều dùng bẫy dẫn dụ Methyl

Eugenol (Vidubon…) hoặc tự làm bằng dấm pha đường và ít thuốc trừ sâu, đặt rãi rác cách 5-10 m một bẫy.

- Nếu có điều kiện thì bao quả lại sau khi quả đậu 3-4 ngày, không cần phun thuốc. - Có thể dùng thuốc trừ sâu gốc cúc tổng hợp để phòng trừ 5. Thu hoạch dưa chuột 5.1. Giai đoạn thu hoạch thích hợp - Giống sớm: Sau khi trồng được 35 ngày thì thu hoạch trái. - Giống trung và giống muộn thu hoạch sau khi trồng được 50-60 ngày. Thời gian sinh trưởng của dưa chuột thay đổi từ 65-70 ngày, 100-110 ngày tùy thuộc đặc điểm của giống.

Hình 2. 48: Quả dưa chuột vào giai đoạn thu hoạch

64

5.2. Phương pháp thu hoạch - Cần chọn những trái to, cân đối, mang đầy đủ đặc trưng, đặc tính của giống, thu hái những trái ở vị trí thấp vì những hạt trái đó có năng suất và chất lượng hạt giống cao

Hình 2.49: Thu hoạch dưa chuột

5.3. Tiêu chuẩn chất lượng bắp - Quả tươi, màu trắng nhạt đến đậm, - Không có bệnh, côn trùng và những chất không tốt trên bề mặt trái.

Hình 2.50. Quả dưa chuột

65

C. Sản phẩm thực hành của học viên Bài tập 1: Tạo cây giống trên khay

- Công việc của nhóm: mỗi nhóm xử lý 0,2 kg hạt giống dưa chuột. - Nguồn lực cần thiết: Nước nóng, nước lạnh, chậu đượng nước, hạt

giống dưa chuôt, giá, vải ủ. - Địa điểm: Khu nhân giống cây con - Cách thức: chia nhóm nhỏ (3 – 5 học viên/nhóm) - Thời gian cần thiết để thực hiện công việc: 4 giờ - Phương pháp đánh giá: Giáo viên quan sát thực hiện của học viên, dựa

theo tiêu chuẩn trong phiếu đánh giá kỹ năng chuẩn bị đất làm vườn ươm. - Kết quả và sản phẩm phải đạt được: + Xử lý hạt giống bằng nhiệt độ + Bón phân lót trên luống khay + Gieo hạt đảm bảo đúng mật độ


theo tiêu chuẩn trong phiếu đánh giá kỹ năng chuẩn bị đất ở vườn sản xuất. - Kết quả và sản phẩm phải đạt được: + Lên luống đúng kích thước + Xử lý đất + Phủ màng trên luống

Bài tập 3: Bón phân hữu cơ - Công việc của nhóm: mỗi nhóm học viên bón phân hữu cơ 50 m2. - Nguồn lực cần thiết: Cuốc, xẻng, phân chuồng - Địa điểm: Khu đất tạo trồng rau ở vườn sản xuất rau - Cách thức: chia nhóm nhỏ (3 – 5 học viên/nhóm) - Thời gian cần thiết để thực hiện công việc: 4 giờ

66

- Phương pháp đánh giá: Giáo viên quan sát thực hiện của học viên, dựa theo tiêu chuẩn trong phiếu đánh giá kỹ năng bón phân hữu cơ.

- Kết quả và sản phẩm phải đạt được: + Các luống trồng rau được bón đầy đủ phân hữu cơ


hóa học cho rau 50 m2 ở các thời kỳ cây rau. - Nguồn lực cần thiết: 2 kg phân đạm, 1 kg phân Kali, ô doa, nước tưới - Địa điểm: Vườn sản xuất rau - Thời gian cần thiết để thực hiện công việc: 4 giờ - Kết quả và sản phẩm phải đạt được: các luống rau được tưới phân hóa học - Hình thức trình bày được tiêu chuẩn của sản phẩm: phân được tưới đều



Bài tập 6: Điều tra sâu bệnh đồng ruộng ở các giai đoạn sinh trưởng của rau - Công việc của nhóm: mỗi nhóm điều tra sâu, bệnh, thiên địch diện tích 50 m2. - Nguồn lực cần thiết: Vợt, túi nilong, - Địa điểm: Vườn sản xuất rau - Cách thức: chia nhóm nhỏ (3 – 5 học viên/nhóm) - Thời gian cần thiết để thực hiện công việc: 4 giờ - Kết quả và sản phẩm phải đạt được:


67

BÀI 3: SẢN XUẤT ĐẬU ĐŨA AN TOÀN Mã bài: MĐ4 – 03

Mục tiêu: - Trình bày được các biện pháp kỹ thuật trồng và chăm sóc đậu đũa; - Nhận biết đúng tên các loại sâu, bệnh hại trên cây đậu đũa và lựa chọn, thực hiện phòng trừ hiệu quả, an toàn; - Lựa chọn đúng dụng cụ, vật tư, trang thiết bị và thực hiện chăm sóc cây đúng kỹ thuật; - Thực hiện được các bước trong quy trình trồng và chăm sóc rau đậu đũa; - Có ý thức tiết kiệm vật tư, vệ sinh an toàn lao động và bảo vệ môi trường. A. Giới thiệu về quy trình





- Bót lót vườn ươm, vườn trồng

- Gieo hạt

- Trồng cây


- Bón phân

- Tưới nước

- Làm cỏ


- Thời điểm thu hoạch

- Phương pháp thu hoạch

- Tiêu chuẩn chất lượng quả Hình 3.1. Sơ đồ quy trình sản xuất đậu đũa



CHĂM SÓC

THU HOẠCH

68

B. Các bước tiến hành 1. Thời vụ trồng ( dương lịch) Đậu đũa trồng quanh năm nhờ có nhiều giống.

- Vụ Đông Xuân gieo tháng 11 - 12 - Vụ Xuân Hè gieo tháng 2 - 3 - Vụ Hè Thu gieo tháng 5 - 6 - Vụ Thu Đông gieo tháng 8 - 9

2. Các dạng giống đậu đũa Có 2 nhóm giống là đậu lùn và đậu leo.

2.1. Đậu lùn

Cây cao 50 - 70 cm, trái ngắn 30 - 35 cm, thịt trái chắc, ăn ngon, sai trái, thu hoạch tập trung. Đậu lùn thu ít lứa, thời gian sinh trưởng ngắn 70 - 75 ngày, năng suất thấp hơn đậu leo.

Hình 3.2. Giống đậu đũa lùn 2.2. Đậu leo

Đậu leo: thân sinh trưởng vô hạn, trái dài 40 - 70 cm, màu trái thay đổi từ xanh nhạt (giống hạt trắng) đến xanh rất đậm (giống hạt đen). Có nhiều giống như giống đậu hạt trắng, hạt đỏ, hạt trắng đỏ, hạt đen và hạt trắng đen.

. Hình 3.3: Giống đậu đũa lùn và đậu leo

69

Hiện có nhiều giống đậu đũa lai F1 được nhập khẩu từ Đài Loan, Trung Quốc cho năng suất cao, chất lượng tốt, đáp ứng thị hiếu người tiêu dùng như các giống TL1 của Viện Nghiên cứu Rau quả chọn tạo, Đài Trung 15 (Cty Nông Hữu)… Các giống quả ngắn hạt mau, thịt quả chắc, ăn ngon, sai quả. Các giống quả dài hạt thưa, thịt quả xốp, ăn nhạt, lóng dài… 3. Trồng cây ( gieo hạt) 3.1, Chọn đất trồng + Chọn đất thịt nhẹ hoặc đất cát pha,

+ Đất bãi phù sa ven sông để trồng là tốt nhất 3.2. Làm đất và lên luống

- Làm tơi đất: + Dùng bừa, máy phay, cào cuốc... làm đất nhỏ, vụn, tơi xốp + Làm đất nhỏ 1- 5 cm ở trên mặt luống

Chú ý: - Lên luống tạo cho lớp đất trên cùng nhỏ hơn ở lớp đất dưới - Không nên làm đất nhỏ quá sẽ dẫn đến đóng váng trên bề mặt sau khi

tưới nước - Không làm đất quá to ảnh hưởng đến sự sinh trưởng của bộ rễ - Lên luống gieo trồng + Vụ mưa làm luống cao:

+ Độ cao của luống: 30 cm + Mặt luống: 0,9 - 1 m + Rãnh: 40 cm + Vụ khô lên làm luống vừa phải: + Độ cao của luống: 15 – 20 cm + Mặt luống: 0,9 - 1 m + Rãnh: 25 cm

Mặt luống 80 – 1,2 m

Hè thu: 30cm Thu đông: 25 cm

Rãnh( 25 – 40 cm)

Hình 3.4: Kích thước luồng gieo trồng đậu đũa

70

- San phẳng mặt luống + Dùng bừa, cào răng, máy kéo san đất bằng phẳng + Tạo cho mặt luống được phẳng để tránh đọng nước khi trời mưa + Tạo điều kiện tốt cho cây sinh trưởng phát triển tốt

Hình 3.5: San phẳng mặt luống - Cuốc hố bón phân lót - Khoảng cách hố: 45 – 50 cm - Khoảng cách hàng: 65 – 70 m

Bước 3.6: Cuốc hố bón phân lót

71

- Loại phân được dùng để bón lót Bảng 1.1. Lượng phân bón lót cho cây đậu đũa

Lần bón Loại phân Lượng ( kg/360 m2)

Cách bón

Bón lót ( trước khi trồng 3 -7 ngày)


200 300 kg 10 kg 2


Bón lót trước khi gieo

30 – 40 kg phân vi sinh Biogro Trực tiếp bón vào hốc rồi gieo hạt

Hình 3.7: Bón phân lót cho cây đậu đũa

Lưu ý: - Đất trồng rau tốt nhất phải được để ải 5- 7 ngày - Cần bón vôi xử lý đất để trừ các nguồn bệnh 3.3. Mật độ, khoảng cách trồng Khoảng cách cây và hàng: Đối với đậu leo gieo hạt khoảng cách 45 x 65 c m, mỗi lỗ để 2 cây. Đối với đậu lùn gieo hạt khoảng cách 30 x 50 cm, mỗi lổ để 2 cây.

72

3.4. Xử lý hạt giống a, Tiêu chuẩn lựa chọn và phương pháp

- Hạt giống phải mang tính đặc trưng của giống - Hạt không có mầm mống sâu bệnh - Tỷ lệ nẩy mầm cao > 90 % - Không lẫn tạp, cỏ dại - Lượng giống khoảng 25 - 30 kg/ha.

Hình: 3.8. Hạt giống đậu đũa

b, Xử lý hạt giống trước khi gieo - Thời điểm xử lý + Trước khi gieo hạt - Cách xử lý bằng nhiệt độ Bước 1: Thúc mầm hạt giống - Ngâm nước nóng nhiệt độ 30 – 35 0 ( 2 sôi + 3 lạnh) Bước 2: Thời gian ngâm: 15 phút Bước 3: Vớt hạt rau, đại sạch, loại bỏ hạt lép Bước 4: Ngâm nước lạnh từ 8-10 giờ trước khi gieo 3.5. Gieo hạt Bước 1: Xác định lượng hạt

- Lượng hạt gieo 0,3 – 0,4 kg hạt / 360 m2

Bước 2: Gieo hạt - Gieo hạt theo hàng hoặc hố đào : Bỏ mỗi hỗ 2 hạt. Gieo xong lấp đất Bước 3: Lấp hạt

- Hạt được lấp ở độ sâu: 1,5 – 2 cm - Gieo hạt xong cào nhẹ hoặc dùng tay xoa nhẹ đều trên mặt luống cho

đất phủ kín hạt

73

3.6. Chăm sóc cây a, Tưới nước - Dùng ô doa tưới đều trên mặt luống - Tưới phun mưa bằng hệ thống máy bơm

- Gieo hạt xong tưới nước ngay, một ngày tưới 1 lần, cho đến lúc cà rốt mọc đều. Sau khi cây mọc lên khỏi mặt đất 3 - 5 ngày mới tưới một lượt. Thời kỳ cây con (chưa hình thành rễ củ) cần luôn giữ ruộng sạch cỏ. Giữ ẩm đều cho cây (3 ngày tưới một lần), Chú ý: Giai đoạn từ sau trồng đến khi cây ra hoa, đậu quả cần duy trì độ ẩm ở mức 75 - 80 %, để giúp cây sinh trưởng, phát triển tốt, tăng sản lượng và chất lượng. Chỉ nên sử dụng các nguồn nước sạch, không dùng nước thải sinh hoạt hoặc nước ao tù đọng, ô nhiễm để tưới cho đậu đũa. b. Nhổ cỏ, xới xáo đất - Tiến hành thường xuyên bằng tay - Một số cỏ thường gặp: Cỏ gấu, cỏ mần trầu, ....

- Nhỏ cỏ phải lấp đất bù vào chổ hổng tránh đọng nước Khi cây đậu có 1 - 2 lá thật tiến hành làm cỏ, xới xáo và bón phân thúc

cho cây. Nhằm tăng độ thoáng khí trong đất giúp bộ rẽ phát triển. c. Cắm dèo: Khi cây bắt đầu vươn cao ta tiến hành cắm dèo cho đậu leo. Trước khi cắm dèo cần xới xáo và vun gốc. Mỗi một hốc cắm một cây dài khoảng 1,8 - 2,0 m, lượng cây cắm từ 1.500 - 1.600 cây/ sào. giàn làm theo kiểu chữ A hoặc chữ X, được buộc chắc chắn bằng các nẹp ngang.

Hình 3.9: Cây đậu đang vào giai đoạn làm giàn

74

Hình 3.10: Cây đậu đũa ở giai đoạn phát triển thân lá

d. Phân bón *. Lượng phân bón cho cây đậu đũa Bảng 1.2. Lượng phân bón thúc cho cây đậu đũa ( đơn vị tính cho 1 sào Bắc bộ = 360 m2)


Cách bón

Bón thúc lần 1 /( Sau khi trồng 10 ngày)

Phân đạm NPK

0,5 2

Tưới hốc

Bón thúc lần 2 ( Sau khi trồng 25 ngày)

Phân đạm ure NPK

1 2

Tưới hốc

Bón thúc lần 3 ( Sau trồng 40 ngày )

Phân đạm Phân kali NPK

1 3 2

Tưới hốc


Phun khi cây có 3 -4 lá thật. Sau đó 10 và 20 ngày phun lần 2 và 3

Liều lượng theo hướng dẫn

75

Chú ý: - Ngừng bón phân đạm ít nhất 21 ngày trước khi thu hoạch

- Bón thúc lần 1: làm cỏ và đánh rảnh một bên hàng đậu, bón phân NPK rồi vun mép lấp phân và giữ ấm gốc.

- Bón thúc lần 2: làm cỏ và đánh rảnh bên phía đối diện, bón phân NPK và vun mép còn lại.

Trong thời gian thu hoạch trái tươi, tưới dậm phân đạm và kali 10 ngày/lần để kéo dài thời gian thu trái và trái đậu được tốt. 3.7. Quản lý dịch hại 3.7.1. Quản lý cỏ dại a, Các loại cỏ thường gặp ở trên ruộng - Cỏ gà - Cỏ gấu - Cỏ mầm trầu - Cỏ gà b, Phương pháp diệt cỏ - Để giảm bớt chi phí cho công làm cỏ sử dụng một số biện pháp sau: + Dùng hóa chất diệt cỏ phun trước khi trồng + Che phủ mặt luống bằng rơm rạ chỉ để hở hốc cho cây phát triển + Trồng xen, trồng lẫn 4.7.2. Quản lý bệnh hại. a. Bênh rỉ sắt.

Triệu chứng Lúc đầu trên lá xuất hiện những điểm nhỏ màu hơi vàng nổi gờ, sau đó

vết bệnh to dần, ở giữa màu vàng nâu lẩm xung quanh có quầng vàng hẹp, vết bệnh mở rộng đường kính tới 2 mm. Điểm gờ nhỏ là khối bào tử, thường ở mặt dưới lá, còn mặt trên lá chổ vết bệnh có màu vàng nâu. Vết bệnh biểu bì vở tung để khối bào tử hạ màu hồng nâu tung ra ngoài, chung quanh vết bệnh có quầnh vàng hẹp. Khối bào tử thường lộ rõ ở mặt dưới lá, còn mặt trên thể hiện vết bệnh màu nâu vàng, nhưng cũng có khi khối bào tử hạ xuất hiện cả hai mặt.

76

Hình 3.11: Triệu chứng bệnh gỉ săt ở trên lá

Tác nhân gây bệnh Bệnh gỉ sắt đậu đỗ do nấm Uromyces appendiculatus gây ra. Đặc điểm phát sinh phát triển của bệnh Ở những xứ lạnh, nấm tồn tại qua mùa đông bằng bào tử đông trong tàn

dư cây bệnh ở trên đất, đến mùa xuân nẩy mầm hình thành đảm và bào tử đảm theo gió lan truyền xâm nhập vào lá non hình thành ở bệnh đầu tiên. Trong trường hợp qua đông nẩy mần xâm nhập thì giai đoạn bào tử xuân không xuất hiện.

Ở những xứ nóng nấm tại bằng bào tử hạ (cũng có thể bào tử đông) bào tử hạ nẩy mầm xâm nhập hình thành ở bệnh đầu tiên trên đồng ruộng. Giống như một số loại bệnh gỉ sắt khác, bào tử hạ của nấm lan truyền theo gió đi rất xa. Con người, súc vật và công cụ cũng có thể là nhân tố giúp nấm lan truyền.

Bào tử hạ nẩy mầm trong phạm vi nhiệt độ 10 – 300C như thích hợp nhất 16 – 220C. Ở nhiệt độ 15 – 240C phù hợp nhất cho nấm hình thành bào tử hạ và xâm nhập qua lổ khí để lây bệnh. Ở nhiệt độ 2 – 60C bào tử hạ không thể hình thành. Nước ưa hoạt động trong điều kiện ẩm độ cao trên 95 %. Giọt nước ướt trên bề mặt lá là điều kiện tất yếu cho nấm nẩy mầm và xâm nhập, do đó giọt sương đêm, sương mù rất có tác dụng đối với sự phát triển của bệnh gỉ sắt. Trong điều kiện thích hợp, từ khi bào tử hạ nẩy mầm xâm nhập ký chủ đến khi hình thành bào tử tiếp tục phát triển sau 8 – 9 ngày nữa mới phá vở biểu bì lộ ra ngoài để phát tán.

77

Biện pháp phòng trừ Để phòng trừ bệnh gỉ sắt hại đậu đỗ cần thực hiện các biện pháp sau đây:

Thực hiện chế độ luân canh thích hợp, không nên trồng đậu liên vụ trên đồng ruộng, chú ý chăm sóc tưới nước hợp lý, luống trồng phải cao có rãnh thoát nước, chế độ luân canh lúa nước là hợp lý nhất để phòng trị bệnh này.

Thu dọn thật sạch tàn dư cây bệnh sau khi thu hoạch tránh để rơi rãi trên ruộng. Cây đậu làm phân chuồng cần phải ủ hoai mục.

Sử dụng giống chống bệnh là một biện pháp rất quan trọng. Tuy nhiên giống đậu mới tuyển chọn chống bệnh chỉ có gía trị trong 1 thời gian, cho nên cần phải liên tục tuyển chọn giống mới để chống lại các dạng sinh học mới xuất hiện. chọn giống đậu sớm, trồng sớm thu hoạch sớm tránh lúc bệnh phát sinh mạnh để có thể giảm bớt thiệt hại do bệnh gây ra.

Phun thuốc kịp thời và đúng lúc, phun phòng trước khi bệnh phát sinh, thường phun thuốc trước khi đậu ra hoa và sau đó phun lần thứ hai sau khi đậu ra trái là an toàn, nếu giống mẫn cảm thì phun lần thứ ba bằng thuốc đặc trị phòng trừ bệnh gỉ sắt như thuốc Lunasa, Funguran , Score… b. Bệnh sương mai

Triệu chứng Bệnh thường xuất hiện trên những lá còn non (khoảng 5-6 ngày tuổi), ở

mặt trên của lá ban đầu vết bệnh chỉ là những chấm nhỏ, mầu xanh nhạt hay vàng nhạt, sau đó lớn dần thành hình đa giác, bất định, mầu vàng nhạt, mầu xám hay mầu nâu sậm có viền mầu xanh vàng , khô cháy. Vết bệnh nằm rải rác trên lá, nhưng thường tập trung nhiều nhất ở dọc các gân lá.

Hình 3.12: Triệu chứng bệnh sương mai ở trên lá

78

Vào những lúc sáng sớm trời ẩm ướt thì ở mặt dưới của lá tại những chỗ có vết này thấy có một đám bông xôm xốp mầu trắng xám, hiện tượng này đã làm cho lá bị vàng rồi rụng dần.

Bóc vỏ những quả bị bệnh ra ở bên trong cũng có lớp nấm mốc trắng xám. Hạt của những quả bị bệnh nhìn xù xì, nhỏ, nhẹ và thường bị nứt, nếu bệnh nặng hạt sẽ bị lép.

Tác nhân gây bệnh Bệnh do nấm Peronospora manshurica gây ra. Chúng có thể gây hại trên

nhiều bộ phận như lá, thân, hoa, quả...nhưng chủ yếu là gây hại trên lá. Đặc điểm phát sinh, gây hại Bệnh truyền qua hạt giống và tàn dư của cây bị bệnh từ vụ trước. Nếu hạt

giống trước khi đem gieo đã có sẵn mầm bệnh thì khi gieo xuống khoảng nửa tháng lá sẽ có đốm vàng, mép lá cong xuống phía dưới, mặt dưới lá có nhiều khuẩn ty bao phủ, cây con bị lùn.

Bệnh này xuất hiện và gây hại tương đối phổ biến ở các vùng, nhất là ở những nơi có ấm độ không khí trong ruộng cao, nhiệt độ không khí thấp, trời hơi lạnh, có sương mù nhiều, tạo cho ruộng đậu ẩm thấp, vì thế bệnh thường gây hại trong vụ Đông xuân nhiều hơn.

Biện pháp phòng trừ - Không lấy hạt đậu ở những ruộng đã bị bệnh của vụ trước để làm giống

gieo trồng cho vụ sau. - Sau khi thu họach xong thu gom sạch sẽ những tàn dư của cây đậu,

đem ra khỏi ruộng rồi tiêu hủy. - Trước khi gieo trồng cần cày, bừa kỹ để vùi sâu những tàn dư của cây

bị bệnh - Xử lý hạt giống trước khi gieo bằng thuốc BVTV. - Luân canh một vài vụ với lúa nước hoặc một vài lọai rau trồng nước

khác để cắt nguồn bệnh sương mai. - Ở những ruộng thường bị bệnh gây hại nên phun thuốc phòng trừ bệnh

khi bệnh chớm xuất hiện bằng một trong các loại thuốc như: Cavil, Ridomil Gold 68 WP, Diboxylin 23 L, 4 SL, 8SL...

79

c. Bệnh thán thư Triệu chứng

Quả có vết đục, có phân đùn ra, bóc ra thấy thấy sâu non ở trong. Trên thân cây con vết bệnh kéo dài, màu nâu vàng, hơi lõm xuống và nứt

nẻ. Bệnh nặng, nhiều vết hợp lại thành vệt dài làm cây con khô chết, đổ rạp xuống.

Trên lá cây đã lớn, vết bệnh thường nằm dọc theo gân lá, hình tròn hoặc bất định. Vết bệnh lúc đầu màu vàng nâu, sau chuyển sang nâu sẫm, có viền màu đỏ. Trên vết bệnh có nhiều chấm nổi màu nâu đen, cuối cùng vết bệnh khô rách lá.

Trên cuống lá và thân cành, vết bệnh kéo dài màu nâu sẫm, hơi lõm, cây còi cọc, lá vàng dễ rụng.

Bệnh còn phá hại cả cánh hoa, đài hoa làm hoa rụng không đậu quả. Trên vỏ quả vết bệnh hình tròn, màu nâu vàng hoặc màu xám, lõm sâu,

xung quanh nổi gờ màu nâu đỏ.

Hình 3.13: Triệu chứng bệnh thán thư ở trên quả và trên lá cây đậu

Nguyên nhân gây bệnh Bệnh do nấm Colletotrichum lindemuthianum gây ra. Đặc điểm phát sinh, gây hại Bệnh thán thư phát sinh phá hại mạnh trong điều kiện ẩm độ không khí

cao và nhiệt độ tương đối thấp. Ẩm độ không khí dưới 80%, nhiệt độ dưới 13 0C bệnh có thể ngừng phát triển

Nhiệt độ thích hợp cho bệnh phát triển là 16-200C. Ở nước ta bệnh thường phát sinh phá hại mạnh vào thời gian mưa, ẩm ướt kéo dài trong vụ đông xuân, nhất là trên những ruộng đậu đỗ trũng thấp, nước ứ đọng nhiều.

80

Biện pháp phòng, trừ Trồng các giống đậu đỗ chống bệnh . Gieo hạt ở vị trí cao ráo, thoát nước tốt. Vun gốc cao, tránh ứ đọng nước

vào mùa mưa. Chỉ lấy hạt ở những cây, ruộng không bị bệnh để làm hạt giống cho vụ

sau. Xử lý hạt giống bằng các loại thuốc hoá học có khả năng thấm sâu để

diệt sợi nấm Sau thu hoạch thu gọn sạch tàn dư cây, quả bị bệnh đem đốt kết hợp cày

sâu để vùi lấp tàn dư Bón phân cân đối giữa N, P, K. Thực hiện luân canh với cây trồng nước. Khi bệnh chớm xuất hiện có thể phun thuốc phòng trừ kịp thời : dùng

Zinep 80WP; Baycor 25WP; Score 250 ND; Daconil 50WP. 4.7.3. Quản lý sâu hại

a. Dòi đục lá Triệu chứng: Dòi đục lá còn được gọi là sâu vẽ bùa, đây là loài dịch hại gây hại nặng

trên cây đậu đũa, dưa, bầu bí, đậu đỗ…Ấu trùng dòi đục lá đục vào trong lá ăn mô lá, chừa lại biểu bì tạo ra những đường ngoằn nghèo trên lá.

Hình 3.14: Triệu chứng dòi đục ở trên lá

81


Thành trùng là loài ruồi đen nhỏ, có điểm vàng trên lưng ngực, bay kém nên di chuyển trên ruộng theo hướng gió.

Ấu trùng là loại dòi có màu vàng nhạt hoặc trắng kem, nằm trong mô mặt trên của lá trong đường đục, ấu trùng dài khoảng 3 mm. Khi dòi đẫy sức chui ra ngoài hóa nhộng.

Hình 3.15: Trưởng thành dòi đục lá

Nhộng màu vàng, nâu bóng dính trên lá hoặc rơi xuống mặt đất. Đặc điểm sinh học và sinh thái

* Vòng đời: - Trứng: 2-4 ngày, - Ấu trùng: 10 -13 ngày, - Nhộng: 5-7 ngày, - Trưởng thành: 1-3 ngày

Con ruồi cái đẻ trứng trên mặt lá, một con cái có thể đẻ 250 trứng. Trứng nở sau khoảng 3 - 4 ngày tùy thuộc vào nhiệt độ.

Dòi đục lá đục ăn mô lá làm giảm diện tích quang hợp, do vậy chúng làm cây vàng, cằn cỗi, lá rụng sớm, chúng gây hại nặng giai đoạn cây con. Khi lá bị hại nặng, nhất là những lá gần quả mới hình thành có thể làm ảnh hưởng đến năng suất. Đối với một số cây rau ăn lá, vết đục của dòi đục lá làm giảm thương phẩm.

Ngoài ra, vết thương trên lá do dòi đục lá gây ra tạo điều kiện cho các vi sinh vật gây hại cây khác xâm nhập. Dòi đục lá có thể xuất hiện nhiều lứa gây hại trong năm nhưng thường gây hại nặng vào mùa nắng.

Thiên địch Thiên địch ăn mồi: Loài ruồi ăn dòi có vai trò quan trọng hạn chế dòi đục

lá. Nhóm ong ký sinh: Encarsia formosa, Dacnusa sibirica, Opium pallipes, và Diglyphus isaea.

Biện pháp phòng trừ Biện pháp canh tác: Vệ sinh đồng ruộng, dọn dẹp các loài cỏ lá rộng (ký

chủ phụ) một tháng trước khi trồng, gieo cấy đồng loạt. Biện pháp sinh học: Dòi đục lá có nhiều loại ký sinh, nên theo dõi mật độ

và tỷ lệ lá bị hại trước khi sử dụng thuốc hóa học.

82

Biện pháp hóa học: Khi tỷ lệ lá bị hại lớn hơn hoặc bằng 30% hoặc có 5 - 10 con trưởng thành/cây, có thể sử dụng các loại thuốc Ofunack, b. Bọ trĩ

Triệu chứng: Bọ trĩ trưởng thành và non đều hút nhựa lá làm cho lá có màu vàng đỏ.

Khi mật độ thấp xuất hiện những chấm nhỏ xếp theo hàng dọc trên lá, lá non hầu như bị quăn lại, không hồi phục được.

Hình 3.16: Triệu chứng bọ trĩ hại ở trên lá


Trưởng thành nhỏ, dài 1-2 mm có màu đen, râu đầu dài, chiếm 1/3 thân, 2 đuôi cánh hẹp, cánh trước ở phần giữa thắt lại. Trưởng thành đẻ trứng rải rác trong mô lá.

Trứng nhỏ mới đẻ màu trắng sữa, gần nở có màu vàng nhạt. Bọ trĩ non rất giống thành trùng nhưng không cánh màu vàng nhạt.

Hình 3.17: Bọ trĩ gây hại trên lá

83

Đặc điểm sinh học và sinh thái * Vòng đời: - Trứng: 3-4 ngày, - Ấu trùng 10-14 ngày, - Trưởng thành: có thể sống đến 3 tuần Bọ trĩ hoạt động cả ban ngày và ban đêm, ban ngày chúng hoạt động tương đối nhanh nhẹn khi bị khua động chúng lẫn tránh sang lá khác hoặc giả chết rơi xuống đất. Chúng ẩn lấp trong lá nõn hoặc các chót lá quăn do không ưa ánh sáng trực xạ. Khi trời râm mát chúng bò ra ngoài.

Bọ trĩ gây hại ngay từ khi cây lúa xuất hiện, mật độ tăng dần từ khi lúa hồi xanh đến đẻ nhánh sau đó giảm dần tới lúc lúa trỗ. Trời mưa lớn là bất lợi cho bọ trĩ. Bọ trĩ thường hại nặng những ruộng thiếu nước.

Biện pháp phòng trừ - Biện pháp canh tác: Giữ mực nước ổn định, bón phân cân đối. Sau khi

bọ trĩ phá hoại, bón thêm ure giúp cây hồi phục nhanh. - Đối với những ruộng lúa non, cạn nước, khi mật số bọ trĩ cao cần điều

tra số lượng thiên địch trước khi quyết định xử lý thuốc. - Khi bọ trĩ phá hại nặng có thể sử dụng các loại thuốc gốc Imidacloprid

(Confidor, Gaucho,…), Fipronil (Regent…) để phòng trừ. c. Sâu đục quả Triệu chứng: Sâu non đục thẳng vào nụ và hoa ăn phá nhụy và các cánh hoa bên trong

hoặc đục khoét vỏ qủa chui vào trong ăn thịt quả và hạt. Ngoài ra, sâu còn có thể đục vào mắt thân làm cây chậm phát triển hoặc héo khô. Sâu gây hại đến đâu thải chất bài tiết đến đó làm cho các bộ phận bị hại rất dễ thối và rụng.

Hình 3.18: Triệu chứng sâu đục ở trên quả đậu

84

Đặc điểm hình thái Trưởng thành: cơ thể dài 11-13 mm, sải cánh rộng 21-25 mm. Cánh

trước màu sám đen có 1 vệt trắng ở khoảng 1/3 gốc cánh đến mép cánh. Mép ngoài 2 cánh có mầu xám đen đậm.

Hình 3.19: Trưởng thành sâu đục quả

Trưởng thành đực có có 3 túm lông dài ở đốt bụng cuối cùng. Trứng: hình bầu dục, dài 0,5-0,6 mm. Mới đẻ có màu trắng sữa, sắp nở

màu vàng nâu. Sâu non: dài 12-16 mm. Ở mặt lưng của mỗi đốt cơ thể có các hàng

chấm màu nâu. Nhộng: dài 10-12mm. Có màu xanh lúc mới hoá nhộng. Khi sắp vũ hóa

có màu nâu thẵm. Đặc điểm sinh học và sinh thái

* Vòng đời: 24 - 43 ngày - Trứng: 2 - 3 ngày. - Sâu non: 13 -15 ngày. - Nhộng: 6 - 9 ngày. - Trưởng thành: 5 - 7 ngày Trưởng thành hoạt động giao phối và đẻ trứng từ nửa đêm về sáng. Ban

ngày ẩn nấp rất khó phát hiện. Trưởng thành cái sau giao phối 1-2 ngày mới đẻ trứng, trứng được đẻ rải

rác hay thành cụm 2-4 trứng trên lá đài, nụ hoa, cuống hoa, đôi khi còn thấy trứng ở mặt dưới lá non hay trên qủa mới tượng. Một trưởng thành cái đẻ được khoảng 50-120 trứng, thời gian đẻ trứng kéo dài 5-7 ngày.

85

Vòng đời của sâu phụ thuộc nhiều vào các yếu tố bên ngoài như ẩm độ, nhiệt độ. Sâu gây hại khi cây bắt đầu có nụ hoa, nụ quả cho tới khi cây hết cho trái.

Sâu non tuổi 1-2 thường gây hại nụ, hoa và quả mới tượng. Sâu tuổi 3-5 thường gây hại trên trái đang lớn. Sâu non đục thẳng vào trong quả ăn thịt quả hoặc hạt, thải luôn phân trong qủa làm cho quả rất dễ bị thối. Trung bình 1 sâu non phá 1-3 quả. Sâu non thường ăn phá về đêm. Khi đẫy sức sâu non gặm 1 lổ trên qủa chui ra ngoài để xuống đất hóa nhộng.

Nhộng thường có kén đất bao bọc. Trong các vụ đậu, vụ hè thu thường bị sâu đục quả đậu gây hại nặng nhất.

Thiên địch Thiên địch của sâu đục quả đậu có một số ong ký sinh sâu non như

Cotesia sp., Baeognatha sp. Biện pháp phòng trừ

- Vệ sinh đồng ruộng, tiêu diệt cỏ dại, ký chủ phụ, thu gom tàn dư cây trồng đem đốt hay chôn sâu.

- Luân canh với cây trồng không cùng họ ký chủ. Có thể dùng thuốc (khi đã có 50% hoa của đợt 1 đã đậu quả) các loại thuốc gốc BT như Biocin, Dipel…luân phiên với thuốc có gốc Pyrethroid như Summicidin, Shepa, Decis, Cyperin…

d. Sâu khoang ( Sâu ăn tạp) Triệu chứng Sâu khoang còn được gọi là sâu ăn tạp gây hại trên tất cả các loại rau, là

đối tượng gây hại nặng trên rau, đậu. Sâu non tuổi nhỏ thường gây hại nghiêm trọng nhất bởi vì hàng trăm con sâu non tập trung lại ăn lá cây và nhanh chóng làm lá cây xơ xác. Sâu non còn có thể gặm ăn vỏ quả làm giảm phẩm chất.

Hình 3.20: Triệu chứng sâu khoang hại ở trên lá

86

Đặc điểm hình thái Sâu khoang có nhiều loại, trưởng thành là loại ngài có màu xám hoặc nâu

xám, cánh trước có màu nâu vàng, có các vân ngang bạc trắng óng ánh, cánh sau màu hơi trắng.

Trứng hình bán cầu, mới đẻ màu vàng, sau màu tro tối xếp với nh au thành ổ, có phủ một lớp lông màu vàng rơm.

Sâu non mới nở có màu xanh sáng, Sâu tuổi lớn có màu từ xám xanh đến nâu đen với những sọc vàng hoặc trắng, đốt bụng thứ nhất có một vết đen to bao quanh, trên mỗi mảnh lưng có vân hình trăng khuyết.

Nhộng màu đỏ sẫm, cuối bụng có một đôi gai ngắn.

Hình 3.21: Sâu non và trưởng thành sâu khoang

Hình 3.22: Trứng và nhộng của sâu khoang

87

Đặc điểm sinh học và sinh thái * Vòng đời: 25 - 48 ngày - Trứng: 3 - 7 ngày - Sâu non: 12 - 27 ngày - Nhộng: 8-10 ngày - Trưởng thành: 2 - 4 ngày Ngài hoạt động mạnh vào ban đêm, có xu tính với mùi chua ngọt và ánh

sáng bước sóng ngắn. Trứng đẻ thành ổ trên lá, một ổ có từ 50 - 200 trứng. Một con cái có thể

đẻ từ 500 – 2.000 trứng. Sâu tuổi nhỏ sống tập trung ăn hết thịt lá chừa lại biểu bì và gân. Ở tuổi 3

– 4 sâu phân tán và ăn khuyết lá hoặc có khi ăn trụi lá. Sâu non có 6 tuổi, khi đẫy sức ở tuổi 6 dài từ 35 - 50 mm. Khi mật độ sâu cao có thể làm cho lá rụng nhanh. Tuy nhiên sự gây hại thường không nghiêm trọng lắm do khả năng tự đền bù của cây. Khi đẫy sức sâu chui xuống đất hoá nhộng, sau khoảng 10 ngày thì vũ hoá.

Thiên địch - Các loài ăn mồi: Bọ rùa, kiến, bọ xít ăn thịt, bọ cánh cứng. - Ong kí sinh: Cotesia prodeniae, Telenomus remus. - Vi khuẩn BT, virus nhân đa diện. Biện pháp phòng trừ * Biện pháp canh tác: - Vệ sinh đồng ruộng trước và sau khi trồng, cày ải phơi đất.

- Dẫn nước ngập ruộng trước khi làm đất. * Biện pháp cơ giới vật lý: Diệt ổ trứng và sâu non bằng tay. * Biện pháp sinh học: - Hạn chế phun thuốc để bảo tồn các loài thiên địch thường xuất hiện

trên ruộng như nhện, bọ rùa, ong kí sinh... - Dùng bẫy pheromone hoặc bẫy chua ngọt có hiệu quả. * Biện pháp hóa học: Dùng các loại thuốc ít độc như nhóm Abamectin (Abamectin; Tập kỳ

1.8 EC Abatin 1.8 EC; Silsau 3.6 EC…); các loại chế phẩm vi sinh: thuốc có nguồn gốc từ Bt như V-BT; Biocin 8000 SC, Dipel 32 WP có nguồn gốc NPV như Vicin- S… hoặc thuốc thảo mộc như Rotenone hoặc Neem. Có thể dùng thuốc gốc Cúc tổng hợp như Karate 2.5 EC, SecSaigon 5 EC… /.

88

4. Thu hoạch 4.1. Thời điểm thu hoạch - Đậu lùn cho thu hoạch 40 - 45 ngày và đậu leo cho thu hoạch 45 - 50 ngày sau khi gieo. - Sau trồng từ 50 - 60 ngày cây sẽ cho thu hoạch lứa quả đầu tiên, nếu chăm sóc tốt có thể thu được 10 - 11 đợt quả. Thu hái khi quả còn non, mới hình thành hạt - Lứa thứ 4 - 5 thu rộ, cách ngày thu 1 lần, mỗi lần thu khoảng 1 -1.5 tấn/ha. - Đậu cho thu hoạch kéo dài 30 - 40 ngày với 12 -15 lứa.

Hình 3.23: Cây đậu đũa vào giai đoạn thu hoạch

4.2. Phương pháp thu hoạch - Thu hái dùng dao cắt hay dùng tay vặn nhẹ trái, không giật mạnh làm rụng nụ hoa các lứa sau.

Hình 3.24: Thu hoạch đậu đũa

- Tiêu chuẩn chất lượng củ Thu theo từng bó, bảo quản nơi râm mát vận chuyển ngay đến nơi tiêu thụ hoặc nơi chế biến.

Hình 3.25: Quả đậu đỗ đạt tiêu chuẩn đem bán

89

C. Sản phẩm thực hành của học viên Bài tập 1: Chuẩn bị đất làm vườn tạo cây con

- Công việc của nhóm: mỗi nhóm chuẩn bị đất tạo cây con 10 m2. - Nguồn lực cần thiết: Cuốc, xẻng, - Địa điểm: Khu đất tạo cây giống ở vườn sản xuất rau - Cách thức: chia nhóm nhỏ (3 – 5 học viên/nhóm) - Thời gian cần thiết để thực hiện công việc: 4 giờ - Phương pháp đánh giá: Giáo viên quan sát thực hiện của học viên, dựa

theo tiêu chuẩn trong phiếu đánh giá kỹ năng chuẩn bị đất làm vườn ươm. - Kết quả và sản phẩm phải đạt được: + Tạo được luống vườn ươm, + Bón phân lót

Bài tập 2: Xử lý hạt giống bằng nhiệt độ và tiến hành gieo hạt - Công việc của nhóm: mỗi nhóm xử lý 0,2 kg hạt giống đậu đũa. - Nguồn lực cần thiết: Nước nóng, nước lạnh, chậu đượng nước, hạt

giống rau, giá, vải ủ. rơm, cuốc - Địa điểm: Khu nhân giống cây con - Cách thức: chia nhóm nhỏ (3 – 5 học viên/nhóm) - Thời gian cần thiết để thực hiện công việc: 4 giờ - Phương pháp đánh giá: Giáo viên quan sát thực hiện của học viên, dựa

theo tiêu chuẩn trong phiếu đánh giá kỹ năng chuẩn bị đất làm vườn ươm. - Kết quả và sản phẩm phải đạt được: + Xử lý hạt giống bằng nhiệt độ + Bón phân lót trên luống vườn ươm + Gieo hạt đảm bảo đúng mật độ


theo tiêu chuẩn trong phiếu đánh giá kỹ năng chuẩn bị đất ở vườn sản xuất.

90

- Kết quả và sản phẩm phải đạt được: + Lên luống đúng kích thước + Xử lý đất

Bài tập 4: Bón phân hữu cơ - Công việc của nhóm: mỗi nhóm học viên bón phân hữu cơ 50 m2. - Nguồn lực cần thiết: Cuốc, xẻng, phân chuồng - Địa điểm: Khu đất tạo trồng rau ở vườn sản xuất rau - Cách thức: chia nhóm nhỏ (3 – 5 học viên/nhóm) - Thời gian cần thiết để thực hiện công việc: 4 giờ - Phương pháp đánh giá: Giáo viên quan sát thực hiện của học viên, dựa

theo tiêu chuẩn trong phiếu đánh giá kỹ năng bón phân hữu cơ. - Kết quả và sản phẩm phải đạt được: + Các luống trồng rau được bón đầy đủ phân hữu cơ


hóa học cho rau 50 m2 ở các thời kỳ cây rau. - Nguồn lực cần thiết: 2 kg phân đạm, 1 kg phân Kali, ô doa, nước tưới - Địa điểm: Vườn sản xuất rau - Thời gian cần thiết để thực hiện công việc: 4 giờ - Kết quả và sản phẩm phải đạt được: các luống rau được tưới phân hóa

học - Hình thức trình bày được tiêu chuẩn của sản phẩm: phân được tưới đều



91

Bài tập 7: Điều tra sâu, bệnh đồng ruộng ở các giai đoạn sinh trưởng của rau

- Công việc của nhóm: mỗi nhóm điều tra sâu, bệnh, thiên địch diện tích 50 m2.

- Nguồn lực cần thiết: Vợt, túi nilong, - Địa điểm: Vườn sản xuất rau - Cách thức: chia nhóm nhỏ (3 – 5 học viên/nhóm) - Thời gian cần thiết để thực hiện công việc: 4 giờ - Kết quả và sản phẩm phải đạt được:


HƯỚNG DẪN GIẢNG DẠY MÔ ĐUN

I. Vị trí, tính chất của mô đun: - Vị trí: Mô đun sản xuất nhóm rau ăn quả là một mô đun chuyên môn

nghề trong chương trình dạy nghề trình độ sơ cấp của nghề trồng rau an toàn; được giảng dạy sau mô đun sản xuất nhóm rau ăn lá và trước mô đun trồng rau nhóm ăn củ, Mô đun sản xuất nhóm rau ăn quả cũng có thể giảng dạy độc lập theo yêu cầu của người học. - Tính chất: Đây là một trong những mô đun chuyên môn nghề trồng rau an toàn, được thực hiện chủ yếu ở ruộng sản xuất rau.

II. Mục tiêu:

- Biết được các kỹ thuật cơ bản sản xuất nhóm rau ăn quả; - Nhận biết đúng tên các loại sâu, bênh hại trên cây rau nhóm ăn quả và lựa chọn, thực hiện phòng trừ hiệu quả, an toàn; - Sử dụng được các dụng cụ, thiết bị, vật tư, thuốc bảo vệ thực vật trong việc trồng và chăm sóc cây cây rau nhóm ăn quả; - Áp dụng được kỹ thuật canh tác tiên tiến trong sản xuất để tăng năng suất, phẩm chất nhóm rau ăn quả; - Rèn luyện được tính cẩn thận, tỷ mỉ, chính xác, an toàn lao động, vệ sinh môi trường trong việc trồng và chăm sóc cây rau nhóm ăn quả; - Tuân thủ các biện pháp an toàn trong quá trình trồng và chăm sóc cây rau nhóm ăn quả;

III. Nội dung chính của mô đun:

Mã bài Tên bài Loại bài dạy

Địa điểm

Thời gian

Tổng số

Lý thuyết

Thực hành

Kiểm

tra*

MĐ 04-1 Sản xuất cà chua an toàn

Tích

hợp

Lớp học +

Vườn rau 32 8 23 1

MĐ 04-2 Sản xuất dưa chuột an toàn

Tích

hợp

Lớp học +

Vườn rau 30 6 23 1

MĐ 04-3 Sản xuất đậu đũa an toàn

Tích

hợp

Lớp học +

Vườn rau 24 6 18

Kiểm tra hết mô đun 6 6

Cộng 92 20 64 8

*Ghi chú: Thời gian kiểm tra được tính vào giờ thực hành.

IV. Hướng dẫn thực hiện bài tập, bài thực hành - Nguồn lực cần thiết:

Dụng cụ, nguyên vật liệu trồng rau ăn quả Giấy A4 , bút Bảng mẫu ghi chép

- Cách chức tổ chức thực hiện: Chia lớp thành các nhóm nhỏ: 5 người/nhóm.

- Tiêu chuẩn sản phẩm: Sản phẩm dưa chuột, cà chua, đậu đũa an toàn

V. Yêu cầu về đánh giá kết quả học tập 5.1. Bài 1: Sản xuất cà chua an toàn

Tiêu chí đánh giá Cách thức đánh giá - Chuẩn bị đất làm vườn tạo cây con

- Quan sát thực hiện của học viên, dựa theo tiêu chuẩn trong phiếu đánh giá kỹ năng

- Xử lý hạt giống bằng nhiệt độ và tiến hành gieo hạt

- Quan sát thao tác thực hiện của học viên.

- Chuẩn bị đất trồng cây ra ruộng sản xuất


- Bón phân hữu cơ - Quan sát quá trình thực hiện của học viên

- Bón phân hóa học - Quan sát quá trình thực hiện của học viên

- Làm cỏ - Quan sát quá trình thực hiện của học viên

- Điều tra sâu bệnh đồng ruộng ở các giai đoạn sinh trưởng của rau

- Theo dõi và quan sát quá trình thực hiện của người học

5.2. Bài 2: Sản xuất dưa chuột an toàn

Tiêu chí đánh giá Cách thức đánh giá - Tạo cây giống trên khay - Quan sát thực hiện của học viên, dựa

theo tiêu chuẩn trong phiếu đánh giá kỹ

Tiêu chí đánh giá Cách thức đánh giá năng








5.3. Bài 3: Sản xuất đậu đũa an toàn

Tiêu chí đánh giá Cách thức đánh giá - Chuẩn bị đất làm vườn tạo cây con


- Xử lý hạt giống bằng nhiệt độ và tiến hành gieo hạt

- Quan sát thao tác thực hiện của học viên.








TÀI LIỆU THAM KHẢO

[1]. Trung tâm khuyến nông quốc gia. Kỹ thuật sản xuất rau an toàn. 2010 Nhà Xuất bản Nông nghiệp [2] Agriviet.com/. Kỹ thuật trồng cà chua [3] Sở khoa học và công nghệ tỉnh Bến tre. Kỹ thuật trồng dưa chuột. www.dost-bentre.gov.vn/ [4]. Trung tâm khuyến nông quốc gia Kỹ thuật trồng dưa chuột theo hướng an toàn. khuyennongvn.gov.v [5]. ThS. Trần Thị Ba. Bộ môn Khoa Học Cây Trồng . Khoa Nông Nghiệp & Sinh học ứng dụng, Trường ĐHC. Kỹ thuật trồng đậu đũa. agriviet.com [6]. Trung tâm khuyến nông quốc gia Kỹ thuật trồng đậu đũa vụ xuân. khuyennongvn.gov.v

BAN CHỦ NHIỆM XÂY DỰNG

CHƯƠNG TRÌNH DẠY NGHỀ TRÌNH ĐỘ SƠ CẤP (Kèm theo Quyết định số 2744 /BNN-TCCB ngày 15 tháng 10 năm 2010

của Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn) 1. Chủ nhiệm: Ông Phạm Thanh Hải - Hiệu trưởng Trường Cao đẳng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Bắc Bộ 2. Phó chủ nhiệm: Bà Đào Thị Hương Lan - Phó trưởng phòng Vụ Tổ chức cán bộ, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn 3. Thư ký: Ông Phạm Văn Hiếu - Trưởng bộ môn Trường Cao đẳng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Bắc Bộ 4. Các ủy viên: - Ông Cù Xuân Phương, Trại trưởng Trường Cao đẳng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Bắc Bộ - Ông Phùng Trung Hiếu, Giảng viên Trường Cao đẳng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Bắc Bộ - Ông Phạm Xuân Dung, Phó Hiệu trưởng Trường Cao Đẳng Cộng đồng Hà Nội - Bà Vũ Thị Thủy, Phó trưởng phòng Trung tâm Khuyến nông Khuyến ngư Quốc gia./.

DANH SÁCH HỘI ĐỒNG NGHIỆM THU

CHƯƠNG TRÌNH, GIÁO TRÌNH DẠY NGHỀ TRÌNH ĐỘ SƠ CẤP (Theo Quyết định số 3495 /QĐ-BNN-TCCB ngày 29 tháng 12 năm 2010

của Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn)

11. Chủ tịch: Ông Nguyễn Đức Thiết - Phó hiệu trưởng Trường Cao đẳng Công nghệ và Kinh tế Bảo Lộc 2. Thư ký: Ông Phùng Hữu Cần - Chuyên viên chính Vụ Tổ chức cán bộ, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn 3. Các ủy viên: - Ông Phạm Quốc Hoàn - Trưởng khoa Trường Cao đẳng Công nghệ và Kinh tế Bảo Lộc - Ông Hồ Tấn Mỹ - Phó giám đốc Trung tâm nghiên cứu ứng dụng nông nghiệp Lâm Đồng - Bà Nguyễn Thị Huyền - Phó trưởng phòng Trung tâm Khuyến nông Quốc gia./.

Documents

TRỒNG RAU NHÓM ĂN QUẢ - nongnghiep.vn modun 04 - Trong nhom... · cây giống, trồng ra ruộng sản xuất với các kỹ thuật làm đất, xử lý hạt giống,