Trung t©m Kinh tÕ Ch©u - Th¸i B×nh D−¬ng Nvnics.org.vn/uploads/Tapchi/Nam 2009/So 2 2010/dac khu kinh te.pdflª v¨n sang - nguyÔn minh h»ng 20 Nghiªn cøu Trung Quèc sè

lª v¨n sang - nguyÔn minh h»ng

Nghiªn cøu Trung Quèc sè 2(90) - 2009 20

PGS.TS l£ V¡N SANG – TS. NGUYÔN MINH H»NG

Trung t©m Kinh tÕ Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D−¬ng

hiÒu nghiªn cøu trªn thÕ giíi ®i ®Õn kÕt luËn, sù ph¸t triÓn kinh tÕ kú diÖu cña

Trung Quèc 30 n¨m qua chñ yÕu do chÝnh s¸ch c¶i çch më cöa ®−a ®Õn, trong ®ã sù s¸ng t¹o çc h×nh thøc më cöa vïng ven biÓn – çc ®Æc khu kinh tÕ tõ thÊp ®Õn cao, tõ nhá ®Õn lín, tõ miÒn duyªn h¶i tiÕn s©u vµo lôc ®Þa ®ãng vai trß quyÕt ®Þnh.

I. VÒ ÇC LO¹I H×NH §ÆC KHU KINH TÕ CñA TRUNG QUèC

NÒn kinh tÕ thÞ tr−êng XHCN ®Æc s¾c Trung Quèc lµ nÒn kinh tÕ më thµnh c«ng bËc nhÊt trªn thÕ giíi hiÖn nay.Tõ khi x©y dùng thÓ chÕ kinh tÕ thÞ tr−êng XHCN ®Æc s¾c Trung Quèc, hä ®· x¸c ®Þnh râ chiÕn l−îc më cöa víi bªn ngoµi ë nhiÒu cÊp ®é, “träng ®iÓm më cöa khu vùc duyªn h¶i, tõng b−íc më cöa lôc ®Þa”, h×nh thµnh kÕt cÊu më toµn diÖn, ®a tÇng. Néi dung cô thÓ gåm: x©y dùng çc khu kinh tÕ ®Æc biÖt (gäi t¾t lµ ®Æc khu), çc thµnh phè më cöa duyªn h¶i, x©y dùng çc khu khai ph¸t kinh tÕ

duyªn h¶i, khu vùc kinh tÕ më vïng biªn, khu vùc kinh tÕ më vïng s«ng, thµnh phè më lôc ®Þa. Sau khi Hång K«ng, Ma Cao trë vÒ víi Trung Quèc, hä thùc hiÖn chÝnh s¸ch “mét quèc gia hai chÕ ®é”, x©y dùng ®Æc khu hµnh chÝnh Hång K«ng, Ma Cao, gi÷ nguyªn hÖ thèng kinh tÕ tù do cña hai vïng nµy, biÕn chóng thµnh cÇu nèi quan träng gi÷a kinh tÕ ®¹i lôc víi kinh tÕ thÕ giíi, thóc ®Èy c¶i çch kinh tÕ Trung Quèc ®i vµo tÇng s©u, ph¸t triÓn thÞ tr−êng hiÖn ®¹i, héi nhËp s©u réng vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi.

XÐt vÒ mÆt s¸ng t¹o ra çc lo¹i h×nh khu kinh tÕ tù do ë mét quèc gia ®ang ph¸t triÓn chuyÓn ®æi nÒn kinh tÕ tõ kÕ ho¹ch tËp trung sang kinh tÕ thÞ tr−êng, th× Trung Quèc xøng ®¸ng nhËn tÊm huy ch−¬ng qu¸n qu©n thÕ giíi.

Dï tªn gäi kh¸c nhau, møc ®é tù do ho¸ më cöa ®èi ngo¹i kh¸c nhau, çc ®Æc khu kinh tÕ cña Trung Quèc ®Òu cã ®Æc ®iÓm chung lµ ®Òu cã chÝnh s¸ch kinh tÕ ®Æc biÖt vµ nh÷ng môc tiªu ®Æc biÖt ë

N

Çc ®Æc khu kinh tÕ cña Trung Quèc…


mét khu vùc ®−îc x¸c ®Þnh. Nghiªn cøu cña Guang Wen Meng (2003) ®· gép çc ®Æc khu kinh tÕ cña Trung Quèc víi nh÷ng tªn gäi kh¸c nhau vµo mét kh¸i niÖm chung lµ çc khu kinh tÕ tù do, vµ theo «ng, çc khu kinh tÕ tù do Trung Quèc ®−îc ph©n lo¹i thµnh Khu kinh tÕ tù do tæng hîp, Khu kinh tÕ tù do chÕ t¹o, Khu kinh tÕ tù do khoa häc – th−¬ng m¹i vµ Khu kinh tÕ tù do xuyªn biªn giíi, víi rÊt nhiÒu d¹ng vµ tªn gäi kh¸c nhau nh− §Æc khu kinh tÕ (SEZ), Khu ph¸t triÓn kinh tÕ vµ c«ng nghÖ (TEDZ), çc khu ph¸t triÓn tæng hîp (CDZ), çc khu c«ng nghÖ cao míi (NHIP), çc khu th−¬ng m¹i tù do (FTZ), çc khu th−¬ng m¹i biªn giíi (FFTZ), çc tam gi¸c t¨ng tr−ëng (GT), çc khu chÕ xuÊt (EPZ), çc ®Æc khu hµnh chÝnh Hång K«ng, Ma Cao.

Çc khu kinh tÕ tù do ë Trung Quèc ®−îc nhiÒu nghiªn cøu ®¸nh gi¸ lµ thµnh c«ng. RÊt nhiÒu h×nh th¸i míi cña çc khu kinh tÕ tù do ®· ®ãng vai trß chi phèi sù ph¸t triÓn nhanh cña nÒn kinh tÕ Trung Quèc 30 n¨m qua, thóc ®Èy c¶i çch Trung Quèc tiÕn vµo chiÒu s©u, tõng b−íc h×nh thµnh nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng hiÖn ®¹i.

Sau ®©y lµ nh÷ng lo¹i h×nh khu kinh tÕ tù do cña Trung Quèc theo çch ph©n lo¹i cña nghiªn cøu nµy.

1. §Æc khu kinh tÕ tæng hîp ®Æc biÖt, gäi t¾t lµ ®Æc khu kinh tÕ

§Æc khu kinh tÕ lµ “cöa ngâ” më cöa ®èi ngo¹i cña Trung Quèc, lµ con ®−êng ®Æc biÖt ®Ó n−íc nµy tËn dông nguån vèn n−íc ngoµi, thu hót kü thuËt tiªn tiÕn,

tiÕp cËn thÞ tr−êng quèc tÕ. Theo çch nãi cña §Æng TiÓu B×nh (th¸ng 11/1984) lµ çc ®Æc khu kinh tÕ ph¶i hoµn thµnh nhiÖm vô “4 cöa sæ” lµ cöa sæ kü thuËt, cöa sæ qu¶n lý, cöa sæ tri thøc vµ cöa sæ chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i. ChÝnh phñ Trung Quèc ¸p dông chÝnh s¸ch vµ c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ riªng ®èi víi ®Æc khu kinh tÕ. Chñ yÕu lµ:

- §Æc khu ®−îc x©y dùng chñ yÕu ®Ó tËn dông nguån vèn n−íc ngoµi; c¬ cÊu cña ®Æc khu kinh tÕ lµ sù tæng hîp cña çc lo¹i thµnh phÇn kinh tÕ gåm doanh nghiÖp nhµ n−íc, doanh nghiÖp tËp thÓ, doanh nghiÖp t− nh©n, doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t− n−íc ngoµi v.v… vËn ®éng theo kinh tÕ thÞ tr−êng trong sù qu¶n lý cña mét chÝnh quyÒn ®Æc khu.

- §−a ra thùc hiÖn nhiÒu chÝnh s¸ch −u ®·i vµ thuËn tiÖn trong xuÊt nhËp c¶nh cho çc th−¬ng gia n−íc ngoµi vµo ®Çu t−.

- QuyÒn h¹n qu¶n lý kinh tÕ cña chÝnh quyÒn ®Æc khu kh¸ lín. Tõ n¨m 1980 Quèc Vô viÖn Trung Quèc ®· lÇn l−ît quyÕt ®Þnh çc ®Æc khu kinh tÕ tæng hîp lµ Th©m QuyÕn, Chu H¶i, S¸n §Çu, H¹ M«n vµ H¶i Nam.

2. Khu khai th¸c ph¸t triÓn kinh tÕ kü thuËt (gäi t¾t lµ khu khai ph¸t)

N¨m 1984, sau khi trùc tiÕp thÞ s¸t ®Æc khu Th©m QuyÕn, §Æng TiÓu B×nh kh¼ng ®Þnh quyÕt s¸ch ph¸t triÓn ®Æc khu kinh tÕ, «ng nãi: “Chóng ta thµnh lËp ®Æc khu, thùc hiÖn chÝnh s¸ch më cöa, ph¶i x¸c ®Þnh râ t− t−ëng chØ ®¹o, ®ã lµ më chø kh«ng ph¶i thu.” “Ngoµi nh÷ng ®Æc khu hiÖn nay ra, cã thÓ tÝnh ®Õn viÖc më thªm vµi khu vùc n÷a, t¨ng



thªm vµi thµnh phè më cöa duyªn h¶i. Nh÷ng khu nµy kh«ng gäi lµ ®Æc khu, nh−ng cã thÓ ¸p dông mét sè chÝnh s¸ch cña ®Æc khu.” Theo quyÕt ®Þnh cña TW §¶ng Céng s¶n vµ Quèc Vô viÖn Trung Quèc, tõ 26-3 ®Õn 6-4-1984 t¹i B¾c Kinh ®· diÔn ra héi nghÞ bµn vÒ ph¸t triÓn çc thµnh phè më cöa vïng duyªn h¶i. Héi nghÞ ®· tiÕp thu ý kiÕn chØ ®¹o cña nhµ kiÕn tróc s− “c¶i çch më cöa” Trung Quèc – §Æng TiÓu B×nh vÒ viÖc më cöa víi n−íc ngoµi vµ nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan ®Õn ®Æc khu; ®· nhÊn m¹nh ®Õn çc vÊn ®Ò nh− lµm thÕ nµo ®Ó cã nh÷ng b−íc ®ét ph¸, më cöa réng h¬n, tËn dông vèn ®Çu t− n−íc ngoµi nhiÒu h¬n, thu hót kü thuËt tiªn tiÕn cña thÕ giíi. Héi nghÞ ®· ®−a ra viÖc tõng b−íc x©y dùng çc khu khai th¸c ph¸t triÓn kinh tÕ kü thuËt (gäi t¾t lµ khu khai ph¸t) vµ thµnh phè më cöa ven biÓn.

Trong bèi c¶nh lÞch sö ®ã, tõ n¨m 1984 ®Õn n¨m 1986, Quèc Vô viÖn Trung Quèc ®· lÇn l−ît phª chuÈn viÖc thµnh lËp 14 khu khai ph¸t cÊp quèc gia ®Çu tiªn. Cïng víi viÖc kh«ng ngõng c¶i çch thÓ chÕ kinh tÕ, Trung Quèc ¸p dông hai chiÕn l−îc lín ë hai khu vùc c«ng nghiÖp truyÒn thèng víi viÖc h×nh thµnh côc diÖn më cöa ®èi ngo¹i toµn diÖn, ph¹m vi réng, nhiÒu tÇng bËc vµ viÖc më réng khu phÝa T©y, chÊn h−ng §«ng B¾c v.v…, ®Õn cuèi n¨m 2006 ®· cã 54 khu khai ph¸t cÊp nhµ n−íc ®−îc Quèc Vô viÖn phª chuÈn thµnh lËp, tõ 14 thµnh phè më cöa duyªn h¶i ®−îc phª chuÈn ®Çu tiªn më réng ra 31 tØnh, khu tù trÞ, thµnh phè trùc thuéc trong c¶ n−íc. Trong ®ã 10 tØnh thµnh duyªn h¶i (gåm c¶ B¾c Kinh) ®· thµnh lËp 32 khu; 8 tØnh

thµnh Trung bé thµnh lËp 9 khu; 12 tØnh thµnh phÝa T©y (gåm c¶ Qu¶ng T©y) ®· x©y dùng ®−îc 13 khu. Tæng diÖn tÝch quy ho¹ch cña 54 khu khai ph¸t cÊp nhµ n−íc nµy lµ 888 km2, trong ®ã 32 khu ë phÝa §«ng chiÕm 682,02 km2, 9 khu Trung bé chiÕm 93,74 km2, 13 khu ë phÝa T©y chiÕm 111,75 km2.

Cïng víi sù ph¸t triÓn çc khu khai ph¸t cÊp quèc gia, çc ®Þa ph−¬ng còng ph¸t triÓn rÊt m¹nh çc khu khai ph¸t. N¨m 2003 con sè khu khai ph¸t cÊp ®Þa ph−¬ng lªn tíi 6.866 khu. Sù l¹m dông quü ®Êt vµ sù kÐm hiÖu qu¶ cña nhiÒu ®Þa ph−¬ng ®· buéc nhµ n−íc ph¶i ®iÒu chØnh. N¨m 2004, sè khu khai ph¸t cÊp ®Þa ph−¬ng gi¶m xuèng cßn 2.053 khu, diÖn tÝch quy ho¹ch ®−îc rót xuèng tõ 386 ngµn km2 xuèng cßn 137 ngµn km2.(1)

Môc tiªu cña çc khu khai ph¸t lµ ph¸t huy tèi ®a −u thÕ vèn cã cña thµnh phè, trong mét thêi gian ng¾n x©y dùng m«i tr−êng tèt ®Ñp ®Ó thu hót çc nhµ ®Çu t− n−íc ngoµi, häc hái kinh nghiÖm qu¶n lý kinh tÕ hiÖn ®¹i, thóc ®Èy kinh tÕ vµ kü thuËt ®Þa ph−¬ng ph¸t triÓn h¬n. Theo çch nãi cña ng−êi Trung Quèc, ph¶i “lµm tæ cho ph−îng hoµng ®Õn ®Î trøng”.

BiÖn ph¸p chÝnh s¸ch ph¸t triÓn çc khu khai ph¸t nh− §Æng TiÓu B×nh nãi: “… kh«ng gäi lµ ®Æc khu nh−ng cã thÓ ¸p dông mét sè chÝnh s¸ch cña ®Æc khu”. Trªn thùc tÕ, çc chÝnh s¸ch ph¸t triÓn thµnh c«ng ë çc ®Æc khu kinh tÕ ®Òu ®−îc øng dông vµo çc khu khai ph¸t víi nhiÒu khÝa c¹nh −u ®·i h¬n ®Ó thu hót ®Çu t− n−íc ngoµi, ®Æc biÖt ®Çu t− cña çc c«ng ty xuyªn quèc gia.



Cïng víi sù ph¸t triÓn nhanh chãng cña khoa häc kü thuËt vµ kinh tÕ thÕ giíi, kü thuËt cao míi vµ sù ph¸t triÓn cña nã ®· trë thµnh h¹t nh©n cña c¹nh tranh quèc tÕ, trë thµnh gi−êng cét cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ, lµ tiªu chÝ cña nguån lùc tæng hîp ®Êt n−íc. Do vËy chÝnh phñ Trung Quèc ®· ¸p dông çc chÝnh s¸ch ®Æc biÖt, thóc ®Èy çc khu khai ph¸t h−íng vµo ph¸t triÓn çc kü thuËt cao míi. Do vËy khu khai ph¸t trë thµnh bé phËn cÊu thµnh quan träng cña chiÕn l−îc ph¸t triÓn kü thuËt cao míi cña ®Êt n−íc, ®ang ph¸t triÓn nhanh chãng, trë thµnh khu vùc ph¸t triÓn ®a d¹ng ho¸ kü thuËt cao míi cña Trung Quèc. Nh÷ng thµnh c«ng tiªu biÓu cña çc khu khai ph¸t nµy nh− Khu c«ng nghÖ cao Quan Trung Th«n (B¾c Kinh), Khu khai ph¸t Nam Th«ng v.v… (sÏ ®−îc ph©n tÝch kü ë phÇn sau).

3. Thµnh phè më cöa

Sau nh÷ng thµnh c«ng b−íc ®Çu cña çc ®Æc khu kinh tÕ, §Æng TiÓu B×nh ®· chØ ®¹o x©y dùng çc ®Æc khu míi nh− trªn, ®ång thêi chØ ®¹o më cöa mét sè thµnh phè ven biÓn.

Víi tinh thÇn ®ã, th¸ng 4-1984, Trung −¬ng §CS vµ Quèc Vô viÖn Trung Quèc quyÕt ®Þnh më cöa 14 thµnh phè ven biÓn: Thiªn T©n, Th−îng H¶i, §¹i Liªn, TÇn Hoµng §¶o, Yªn §µi, Thanh §¶o, Liªn VËn C¶ng, Nam Th«ng, Ninh Ba, ¤n Ch©u, Phóc Ch©u, Qu¶ng Ch©u, Tr¹m Giang, B¾c H¶i. Tæng diÖn tÝch 14 thµnh phè lµ h¬n 10 v¹n km2, d©n sè 45,38 triÖu ng−êi, 14 thµnh phè nµy ®Òu lµ nh÷ng n¬i kinh tÕ ph¸t ®¹t. Gi¸ trÞ s¶n l−îng c«ng nghiÖp chiÕm 1/4, gi¸ trÞ

s¶n l−îng n«ng nghiÖp chiÕm 23% s¶n l−îng c¶ n−íc. Thu nhËp quèc d©n, thu nhËp tµi chÝnh chiÕm vÞ trÝ träng yÕu. Giao th«ng cña 14 thµnh phè t−¬ng ®èi thuËn tiÖn, l−îng vËn chuyÓn ®−êng bé vµ ®−êng thuû chiÕm 1/5, l−îng bèc dì cña çc c¶ng ven biÓn chiÕm 97%.

Lùc l−îng khoa häc kü thuËt chiÕm 12-17%. Tr×nh ®é kü thuËt vµ qu¶n lý t−¬ng ®èi cao vµ cã nhiÒu n¨m kinh nghiÖm vÒ ho¹t ®éng ngo¹i th−¬ng. XuÊt khÈu mËu dÞch ®èi ngo¹i chiÕm 40% cña c¶ n−íc.

Môc ®Ých më cöa nh÷ng thµnh phè nµy lµ ®Ó më réng h¬n viÖc hîp t¸c kü thuËt vµ giao l−u kinh tÕ víi bªn ngoµi, b−íc nh÷ng b−íc lín h¬n trong viÖc lîi dông FDI, thu hót khoa häc kü thuËt tiªn tiÕn. Néi dung c¬ b¶n cña nã bao gåm: mét lµ, më réng quyÒn ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i cña çc thµnh phè vµ t¨ng thªm quyÒn tù chñ cña chóng, chñ yÕu lµ níi réng quyÒn xÐt duyÖt vµ phª chuÈn çc h¹ng môc x©y dùng b»ng vèn FDI. Hai lµ, cho çc nhµ ®Çu t− ®−îc h−ëng nh÷ng chÝnh s¸ch −u ®·i. Nh÷ng n¬i nµy kh«ng gäi lµ ®Æc khu kinh tÕ nh−ng cho phÐp thùc hiÖn mét sè chÝnh s¸ch nh− ®Æc khu. Ch¼ng h¹n nh− lîi nhuËn cña çc xÝ nghiÖp “ba vèn” chØ bÞ ®¸nh thuÕ 15% nh− ®Æc khu, trong khi nh÷ng n¬i kh¸c ph¶i chÞu tõ 20 – 40%. Ba lµ cho çc thµnh phè më cöa ven biÓn ®−îc dùa vµo −u thÕ cña m×nh, ph¸t triÓn thö nghiÖm çc lo¹i h×nh kinh tÕ tù do nh− khu khai ph¸t kinh tÕ kü thuËt, khu gia c«ng xuÊt khÈu, khu b¶o thuÕ. Ch¼ng h¹n, th¸ng 4/1990, Quèc Vô viÖn Trung Quèc ®· phª chuÈn x©y dùng khu míi Phè §«ng ë Th−îng H¶i, thùc chÊt



lµ mét lo¹i ®Æc khu kinh tÕ cao cÊp h¬n c¶ 5 ®Æc khu kinh tÕ ph¸t triÓn tr−íc ®ã (sÏ ph©n tÝch ë sau) vµ quyÕt ®Þnh thµnh lËp Khu b¶o thuÕ ë khu míi Phè §«ng Th−îng H¶i nh»m t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc s¶n xuÊt cña çc doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t− n−íc ngoµi vµ t¨ng nhanh çc khu vùc träng ®iÓm. Tõ ®ã ®Õn nay ®· phª chuÈn thµnh lËp thªm çc khu b¶o thuÕ nh− Thiªn T©n, Phóc §iÒn Th©m QuyÕn, §¹i Liªn, Hoµng Ch©u, Thanh §¶o, Tr−¬ng Gia C¶ng v.v… Vai trß cña khu b¶o thuÕ lµ h−íng ®Õn tù do th−¬ng m¹i vµ dÞch vô gia c«ng xuÊt khÈu, thóc ®Èy ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ h−íng ngo¹i.

Thµnh c«ng cña 14 thµnh phè më cöa duyªn h¶i ®· t¹o cho Trung Quèc niÒm tin, m¹nh d¹n thóc ®Èy x©y dùng çc tØnh thµnh më cöa lôc ®Þa, ®Æc biÖt lµ çc tØnh thµnh më cöa vïng biªn giíi. GÇn ®©y t¹i çc tØnh thµnh më cöa biªn giíi, Trung Quèc cho phÐp vËn dông mäi lo¹i h×nh kinh tÕ më cöa t¹i çc vïng cöa khÈu quèc gia nh− khu chÕ xuÊt, khu b¶o thuÕ, khu kinh tÕ xuyªn quèc gia v.v…. Ch¼ng h¹n däc biªn giíi Trung - ViÖt, Trung Quèc ®ang triÓn khai quy ho¹ch ph¸t triÓn thÞ trÊn §«ng H−ng (gi¸p Mãng Çi, ViÖt Nam), B»ng T−êng (gi¸p L¹ng S¬n, ViÖt Nam), Hµ KhÈu (gi¸p Lµo Cai, ViÖt Nam) thµnh çc ®« thÞ më cöa biªn giíi. T×nh h×nh t−¬ng tù còng ®· diÔn ra ë çc cöa khÈu quèc gia gi¸p Lµo, gi¸p Mianma cña Trung Quèc. ChÝnh phñ Trung Quèc nhiÒu n¨m qua ®· chuÈn bÞ c¬ së h¹ tÇng kh¸ tèt: ®−êng cao tèc, ®−êng s¾t… nèi çc tØnh thµnh phÝa T©y vµ vïng trung nguyªn víi çc tØnh thµnh më cöa biªn giíi nµy ®Ó héi

nhËp kinh tÕ m¹nh h¬n xuèng phÝa Nam, tr−íc hÕt lµ çc n−íc TiÓu vïng Mª K«ng më réng, çc n−íc §«ng Nam ¸ vµ Nam ¸. B»ng çc lo¹i h×nh kinh tÕ tù do kh¸c nhau nµy, hä ®ang triÓn khai chiÕn l−îc më cöa toµn diÖn, më c¶ bªn trong, më ra bªn ngoµi, t¹o thÕ vµ lùc cho Trung Quèc héi nhËp s©u, toµn diÖn vµo thÕ giíi.

4. Ph¸t triÓn liªn kÕt kinh tÕ vïng ven biÓn, t¹o dùng çc cùc t¨ng tr−ëng kinh tÕ

Sù thµnh c«ng cña chÝnh s¸ch ®Æc khu kinh tÕ vµ thµnh phè më cöa ven biÓn ®· thóc ®Èy Trung Quèc x©y dùng s¸ng t¹o m« h×nh liªn kÕt kinh tÕ tiÓu vïng ven biÓn, t¹o ra çc cùc t¨ng tr−ëng m¹nh cña ®Êt n−íc. Th«ng qua viÖc t¹o ®iÒu kiÖn b»ng çc chÝnh s¸ch −u ®·i, khu vùc ven biÓn tÝch cùc ph¸t huy −u thÕ vèn cã, tiÕp nhËn sù di chuyÓn nh÷ng ngµnh nghÒ ë nÊc thang cao trong tiÓu vïng; ®ång thêi tÝch luü t− b¶n, n©ng cao hiÖu qu¶, kh«ng ngõng ®æi míi, nhanh chãng trë thµnh trung t©m thóc ®Èy t¨ng tr−ëng kinh tÕ cña toµn quèc th«ng qua sù t¨ng tr−ëng nh¶y vät. §Õn nay khu vùc ven biÓn ®· lÇn l−ît h×nh thµnh bèn cùc t¨ng tr−ëng kinh tÕ cÊp nhµ n−íc gåm “Tam gi¸c t¨ng tr−ëng Tr−êng Giang”, “Tam gi¸c t¨ng tr−ëng Ch©u Giang”, “Khu míi T©n H¶i” vµ “Khu kinh tÕ VÞnh B¾c Bé Qu¶ng T©y”.

1. Tam gi¸c t¨ng tr−ëng Ch©u Giang

N¨m 1994, chÝnh quyÒn tØnh Qu¶ng §«ng x¸c ®Þnh khu kinh tÕ tam gi¸c Ch©u Giang chñ yÕu gåm Qu¶ng Ch©u, Th©m QuyÕn, Chu H¶i, PhËt S¬n, Giang M«n, §«ng Ho·n, Trung S¬n vµ HuÖ Thµnh, HuÖ D−¬ng, HuÖ §«ng, B¸c La



cña thµnh phè HuÖ Ch©u, vµ khu §o¹n Ch©u, khu §Ønh Hå, Cao YÕu, Tø Héi cña TriÖu Kh¸nh, chiÕm 26% tæng diÖn tÝch cña toµn tØnh Qu¶ng §«ng. Tam gi¸c Ch©u Giang gÇn biÓn, n»m s¸t Hång K«ng, Ma Cao, cã −u thÕ khu vùc râ rÖt. Tr−íc hÕt lµ sù më réng vµ di chuyÓn h−íng ngo¹i cña çc ngµnh chÕ t¹o Hång K«ng do yªu cÇu n©ng cÊp ngµnh nghÒ, víi vÞ thÕ s¸t Hång K«ng, Tam gi¸c Ch©u Giang cã −u thÕ kh«ng n¬i nµo s¸nh ®−îc. Thø hai, qu¸ tr×nh c¶i çch më cöa ®· t¨ng c−êng quan hÖ kinh tÕ gi÷a Qu¶ng §«ng, Hång K«ng vµ Ma Cao. Thø ba, vÒ mÆt ®Þa lý, Tam gi¸c Ch©u Giang lµ khu vùc cã mèi liªn hÖ s©u réng nhÊt víi kinh tÕ Hång K«ng so víi çc khu vùc kh¸c cña Trung Quèc.

Tam gi¸c Ch©u Giang kh«ng ngõng ph¸t triÓn d−íi t¸c dông trî gióp cña çc chÝnh s¸ch vµ −u thÕ b¶n th©n, kh«ng ngõng thóc ®Èy çc khu vùc xung quanh cïng ph¸t triÓn, ®· trë thµnh cùc t¨ng tr−ëng sè mét cña Trung Quèc.

2. Tam gi¸c t¨ng tr−ëng Tr−êng Giang

Tam gi¸c t¨ng tr−ëng Tr−êng Giang lµ chØ 15 thµnh phè cÊp ®Þa khu trë lªn trong ®ã dÉn ®Çu lµ Th−îng H¶i, gåm: Nam Kinh, TrÊn Giang, D−¬ng Ch©u, Th¸i Ch©u, Nam Th«ng, T« Ch©u, V« TÝch, Th−êng Ch©u cña Giang T« vµ Hµng Ch©u, Gia H−ng, Hå Ch©u, Ninh Ba, ThiÖu H−ng, Ch©u S¬n cña TriÕt Giang v.v…. Tam gi¸c Tr−êng Giang gÇn biÓn §«ng, biÓn Hoµng H¶i vµ Tr−êng Giang, s¸t bªn “bê biÓn vµng” vµ “®−êng thuû vµng”, võa h−íng ra biÓn, l¹i kÒ bªn Tr−êng Giang, s¸t víi lôc ®Þa, cã −u thÕ khu vùc ph¸t triÓn giao th«ng víi çc

khu vùc trªn thÕ giíi. D−íi sù thóc ®Èy cña khu khai ph¸t Phè §«ng vµ ¶nh h−ëng qui tô cña Th−îng H¶i, tam gi¸c Tr−êng Giang ®· h×nh thµnh mét lo¹t khu tËp trung ngµnh nghÒ, nh− xe h¬i, linh phô kiÖn xe h¬i, c«ng nghiÖp ho¸ chÊt, ®iÖn tö, v.v..., tam gi¸c Tr−êng Giang trë thµnh cùc t¨ng tr−ëng thø hai thóc ®Èy kinh tÕ ph¸t triÓn.

3. Khu vùc vµnh ®ai Bét H¶i víi h¹t nh©n lµ khu míi T©n H¶i trë thµnh cùc t¨ng tr−ëng thø ba thóc ®Èy kinh tÕ ph¸t triÓn. Khu vùc vµnh ®ai Bét H¶i gåm 5 tØnh (Liªu Ninh, Hµ B¾c, S¬n §«ng, S¬n T©y, Trung bé Néi M«ng Cæ), 2 thµnh phè (B¾c Kinh, Thiªn T©n), ph©n bè thµnh mét vµnh ®ai §«ng cã tíi m−êi mÊy thµnh phè ven biÓn tõ §an §«ng ®Õn Thanh §¶o. Khu vùc vµnh ®ai Bét H¶i h−íng ra vïng §«ng B¾c ¸ vµ Th¸i B×nh D−¬ng mang tÝnh tæng thÓ khu vùc, cã nhiÖm vô khai th¸c vïng §«ng B¾c ¸, h−íng ra thÕ giíi. §ång thêi, khu vùc vµnh ®ai Bét H¶i thuéc khu giao nhau gi÷a bèn khu kinh tÕ lín cña Trung Quèc lµ §«ng B¾c, Hoa B¾c, T©y B¾c vµ Hoa §«ng, lµ con ®−êng trùc tiÕp nhÊt, thuËn tiÖn nhÊt trªn biÓn ®Ó phÝa B¾c Trung Quèc nèi víi thÕ giíi, còng lµ c¬ së quan träng ®Ó lôc ®Þa nèi liÒn ¢u - ¸, cßn lµ sîi d©y quan träng ®Ó kinh tÕ Trung Quèc më réng tõ §«ng sang T©y, chuyÓn dÞch tõ Nam lªn B¾c. Do khu vùc nµy lµ khu trung gian phÝa T©y nèi Trung Quèc – Nga – M«ng Cæ, phÝa §«ng nèi Trung Quèc - NhËt B¶n – Hµn Quèc, do vËy cßn cã c¬ së hïng hËu trêi cho ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ cña khu vùc nµy vµ cã ®−êng giao th«ng trªn biÓn nèi ra thÕ giíi.



4. Khu míi VÞnh B¾c Bé ®−îc xem lµ cùc t¨ng tr−ëng thø t− cña Trung Quèc, ®ã lµ khu kinh tÕ cña khu tù trÞ d©n téc Choang Qu¶ng T©y ®−îc h×nh thµnh bëi khu hµnh chÝnh trùc thuéc cña çc thµnh phè Nam Ninh, B¾c H¶i, Kh©m Ch©u, C¶ng Phßng Thµnh, lµ h¹t nh©n cña khu kinh tÕ VÞnh B¾c Bé. Khu míi VÞnh B¾c Bé ®−îc Quèc Vô viÖn Trung Quèc phª chuÈn quy ho¹ch ph¸t triÓn vµo th¸ng 1/2008, lµ bé phËn hîp thµnh cña khu mËu dÞch tù do Trung Quèc – ASEAN, vµnh ®ai kinh tÕ tam gi¸c Ch©u Giang më réng vµ vµnh ®ai kinh tÕ §¹i T©y Nam; lµ cöa ngâ quan träng ®Ó Trung Quèc më cöa víi bªn ngoµi, nèi víi ASEAN vµ h−íng ra thÕ giíi, còng lµ mét trong nh÷ng khu khai ph¸t träng ®iÓm trong Quy ho¹ch 5 n¨m lÇn thø XI cña n−íc nµy, cã −u thÕ khu vùc râ rÖt, vÞ trÝ chiÕn l−îc næi bËt. V× ý nghÜa quan träng vµ ¶nh h−ëng rÊt m¹nh cña nã ®Õn ViÖt Nam, nªn khu míi VÞnh B¾c Bé nµy sÏ ®−îc nghiªn cøu s©u ë phÇn sau.

Khu míi VÞnh B¾c Bé kÒ s¸t khu vùc T©y Nam gåm V©n Nam, Tø Xuyªn, Quý Ch©u, Trïng Kh¸nh; phÝa §«ng tiÕp gi¸p víi vµnh ®ai kinh tÕ Qu¶ng §«ng, Hång K«ng, Ma Cao; phÝa T©y gi¸p ViÖt Nam, ®ång thêi lµ l¸ng giÒng gÇn gòi víi Th¸i Lan, Lµo, Campuchia, Mianma, v.v…; phÝa Nam lµ çc n−íc Xinhgapo, Malaixia, Philippin v.v…. VÒ vÞ trÝ ®Þa lý, Khu míi VÞnh B¾c Bé lµ ®iÓm héi tô gi÷a §«ng Nam ¸ víi Trung Quèc ®¹i lôc, cã −u thÕ khu vùc h−íng ngo¹i thuËn lîi ®Ó tham gia vµo sù ph©n c«ng quèc tÕ hiÖn ®¹i, ®ång thêi cã ®iÒu kiÖn ®Ó më réng ng· t− giao th«ng ®−êng biÓn ®−êng bé thuËn tiÖn víi thÞ tr−êng §«ng Nam ¸.

Trung Quèc coi träng ph¸t triÓn kinh tÕ ven biÓn, lÇn l−ît x©y dùng 3 trung t©m t¨ng tr−ëng lµ tam gi¸c Ch©u Giang, tam gi¸c Tr−êng Giang vµ vµnh ®ai kinh tÕ quanh Bét H¶i. N¨m 2004, 3 vµnh ®ai kinh tÕ lín nµy chiÕm h¬n 10% d©n sè c¶ n−íc, ®· t¹o ra 41% gi¸ trÞ GDP cña c¶ n−íc, vµ ngµy cµng ph¸t triÓn, ®ang n¾m gi÷ vai trß ngµy cµng quan träng.

Ven biÓn Trung Quèc gièng nh− chiÕc cung, VÞnh Bét H¶i, VÞnh B¾c Bé lµ hai ®Çu cña chiÕc cung, tam gi¸c Ch©u Giang, tam gi¸c Tr−êng Giang lµ th©n cung, khu vùc néi ®Þa réng lín tõ §«ng B¾c sang T©y Nam lµ d©y cung, víi m¹ng l−íi giao th«ng tõ T©y sang §«ng, hÖ thèng s«ng Ch©u Giang, Tr−êng Giang lµm th©n mòi tªn, phãng ra thÞ tr−êng bªn ngoµi. Tõ chiÕc cung nµy cã thÓ thÊy, khu míi VÞnh B¾c Bé lµ bé phËn quan träng kh«ng thÓ thiÕu ®−îc. Sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña mét n−íc Trung Quèc míi gièng nh− “c©y cung b¾n tªn”, thùc hiÖn chiÕn l−îc ph¸t triÓn −u tiªn khu vùc, tÝch luü lùc l−îng, tËp trung ho¶ lùc ®Ó ®ét ph¸ träng ®iÓm. Muèn cho “cung” ®−îc c©n, ph¶i t¨ng c−êng ®Çu kia cña cung - khu míi VÞnh B¾c Bé, tøc lµ thóc ®Èy khu míi VÞnh B¾c Bé nhanh chãng ph¸t triÓn. Nh− vËy cã thÓ gióp vßng cung ®−îc c©n, d©y cung ®−îc c¨ng, søc m¹nh lín, mòi tªn m¹nh, søc b¾n xa, tøc lµ thóc ®Èy kinh tÕ cña khu vùc §¹i T©y Nam ph¸t triÓn nhanh chãng, thóc ®Èy kinh tÕ ven biÓn vµ néi ®Þa, kinh tÕ phÝa §«ng vµ phÝa T©y, kinh tÕ gi÷a Hång K«ng, Ma Cao vµ §µi Loan víi Trung Quèc ®¹i lôc liªn kÕt víi nhau mét çch thuËn lîi, më réng



møc ®é më cöa víi bªn ngoµi cña toµn bé nÒn kinh tÕ Trung Quèc.

5. §Æc khu hµnh chÝnh Hång K«ng, Ma Cao

ThÕ giíi thõa nhËn Hång K«ng vµ chõng nµo ®ã c¶ Ma Cao lµ ®« thÞ quèc tÕ ho¸ cã hÖ thèng kinh tÕ tù do nhÊt, c¹nh tranh nhÊt thÕ giíi hiÖn nay. Trong b¸o ço vÒ “ChØ sè møc ®é tù do ho¸ kinh tÕ toµn cÇu” n¨m 2007 c«ng bè trªn tê “NhËt b¸o phè Wall” (Mü) th× Hång K«ng liªn tôc 13 n¨m ®−îc liÖt vµo danh s¸ch çc nÒn kinh tÕ tù do nhÊt thÕ giíi.

B»ng chÝnh s¸ch “mét quèc gia hai chÕ ®é”, ®Æc khu hµnh chÝnh Hång K«ng, Ma Cao thùc sù trë thµnh lo¹i ®Æc khu kinh tÕ ph¸t triÓn cao nhÊt Trung Quèc hiÖn nµy, cã vai trß quan träng ®èi víi c«ng cuéc c¶i çch më cöa cña Trung Quèc, ®−îc Trung Quèc coi lµ cöa lín phÝa Nam më ra thÕ giíi, lµ “cÇu nèi” kinh tÕ trong n−íc víi thÕ giíi, thóc ®Èy n©ng cÊp kÕt cÊu ngµnh nghÒ kinh tÕ trong n−íc, gãp phÇn to lín ®èi víi sù ph¸t triÓn ngo¹n môc cña Trung Quèc nh÷ng n¨m qua, tiÕp tôc ph¸t huy vai trß ®éng lùc thóc ®Èy kinh tÕ Trung Quèc ph¸t triÓn, héi nhËp quèc tÕ trong thêi gian tíi.

Gi¸o s− Phritman - ®¹i biÓu “Ph¸i tiÒn tÖ” - ng−êi ®−îc gi¶i th−ëng Nobel kinh tÕ ®· lu«n cæ vò m« h×nh kinh tÕ tù do Hång K«ng, nhiÒu lÇn nhÊn m¹nh Hång K«ng lµ thµnh tr× cña chÕ ®é kinh tÕ tù do vµ th−êng nãi víi mäi ng−êi r»ng “Muèn biÕt nÒn kinh tÕ tù do vËn hµnh thÕ nµo, xin mêi ®Õn Hång K«ng sÏ râ”, r»ng “C¶i çch cña Nga kh«ng hiÖu qu¶ b»ng Trung Quèc, v× Nga kh«ng cã

Hång K«ng”. ¤ng cho r»ng do chÝnh quyÒn lu«n gi¶m thiÓu can dù nªn Hång K«ng míi cã thÓ ph¸t triÓn thµnh mét trong nh÷ng trung t©m kinh tÕ toµn cÇu, vµ thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng−êi míi cã thÓ t¨ng nhanh lªn ngang møc thu nhËp cña c− d©n n−íc Anh chØ trong vßng mÊy chôc n¨m. ¤ng cßn cho r»ng, ph¶i ch¨ng vËn mÖnh cña Trung Quèc sÏ ®−îc quyÕt ®Þnh bëi viÖc ®¹i lôc dùa vµo ®−êng lèi cña Hång K«ng m¹nh h¬n hay Hång K«ng dùa vµo ®−êng lèi cña ®¹i lôc nhiÒu h¬n(2).

II. MéT Sè KÕT LUËN RóT RA QUA Sù PH¸T TRIÓN ÇC §ÆC KHU KINH TÕ CñA TRUNG QUèC

1. Sù lùa chän ®Þa ®iÓm x©y dùng ®Æc khu kinh tÕ

T¹i sao Trung Quèc quyÕt ®Þnh x©y dùng ®Æc khu kinh tÕ nµy? §ã lµ v× çc n¬i nµy ®Òu cã lÞch sö l©u dµi tiÕp xóc víi n−íc ngoµi cña Trung Quèc, n»m s¸t çc thÞ tr−êng t− b¶n (Th©m QuyÕn tiÕp gi¸p víi Hång K«ng, Chu H¶i n»m c¹nh Ma Cao, S¸n §Çu vµ H¹ M«n ®èi diÖn víi §µi Loan), giao th«ng ®−êng biÓn ®−êng s«ng rÊt thuËn tiÖn víi bªn ngoµi. Çc ®Æc khu nµy cßn lµ quª h−¬ng cña hµng chôc triÖu ng−êi Hoa vµ Hoa kiÒu ë n−íc ngoµi. Hä cã vèn, cã kh¶ n¨ng qu¶n lý hiÖn ®¹i, cã kinh nghiÖm ho¹t ®éng tµi chÝnh, cã kiÕn thøc tiÕp thÞ… NhiÒu ng−êi trong sè hä gi÷ nh÷ng vÞ trÝ quan träng trong hÇu hÕt çc ngµnh kinh doanh kh¾p §«ng Nam ¸.

Çc ®Æc khu nµy ®Òu chän n¬i cã c¶ng biÓn n−íc s©u vµ chän vïng ®Êt hoang ho¸ hoÆc vïng ®Êt th−a d©n gÇn biÓn. Ch¼ng h¹n ®Æc khu Th©m QuyÕn ®−îc



x©y dùng t¹i mét lµng chµi rÊt nghÌo d©n th−a, cã c¶ng n−íc s©u, tiÕp gi¸p víi Hång K«ng.

§Æc khu kinh tÕ Th©m QuyÕn:

Ban ®Çu ®−îc x©y dùng trªn khu ®Êt cña mét lµng chµi ®¸nh ç ven s«ng thuéc huyÖn B¶o An, gi¸p ranh víi thÞ trÊn nhá Th©m QuyÕn cã diÖn tÝch kh«ng ®Çy 2 km2, sè d©n kh«ng tíi 20.000 ng−êi. HiÖn nay ®Æc khu nµy ®· më réng diÖn tÝch lªn 327,5 km2, d©n sè kho¶ng 3 triÖu ng−êi.

Thµnh c«ng v−ît tréi cña ®Æc khu Th©m QuyÕn g¾n chÆt víi ®Þa lý cña nã. N»m däc theo bê biÓn phÝa Nam Trung Quèc thuéc tØnh Qu¶ng §«ng. PhÝa §«ng gi¸p VÞnh §¹i Bµng, cã c¶ng n−íc s©u, phÝa T©y gi¸p víi cöa s«ng Ch©u Giang, phÝa Nam gi¸p Hång K«ng. Th©m QuyÕn çch Qu¶ng Ch©u 147 km, çch Ch©u Long 32 km vµ çch Hång K«ng chØ kho¶ng nöa giê ®i tµu thuû.

§Æc khu kinh tÕ Chu H¶i: n»m ë phÝa Nam thµnh phè Chu H¶i, §«ng Nam tØnh Qu¶ng §«ng, trªn t¶ ng¹n s«ng Ch©u Giang. Chu H¶i çch Hång K«ng 36 h¶i lý vÒ phÝa §«ng, phÝa Nam n»m s¸t Ma Cao, çch Qu¶ng Ch©u 156 km2 vÒ phÝa B¾c. DiÖn tÝch ban ®Çu ®−îc quy ®Þnh lµ 6,7 km2. Th¸ng 6-1983 ®−îc ®iÒu chØnh lµ 15,16 km2. N¨m 1988 ®−îc më réng tíi 121 km2.D©n sè trªn 1 triÖu ng−êi.

§Æc khu kinh tÕ S¸n §Çu: n»m ë vïng ngo¹i « phÝa §«ng thµnh phè S¸n §Çu thuéc tØnh Qu¶ng §«ng. B−íc ®Çu ®Æc khu cã diÖn tÝch 1,67 km2. §Õn th¸ng 11-1984 ®iÒu chØnh lªn 52,6 km2. Th¸ng 4-1991 ®−îc më réng ®Õn 234 km2. Tõ xa x−a, S¸n §Çu ®· cã cöa khÈu giao dÞch

víi n−íc ngoµi, lµ quª h−¬ng cña mét sè lín ng−êi Hoa vµ Hoa kiÒu. Cã tíi h¬n 6 v¹n ng−êi Hoa quª ë S¸n §Çu hiÖn ®ang sèng ë Hång K«ng.

§Æc khu kinh tÕ H¹ M«n: lóc ®Çu cã diÖn tÝch 2,5 km2 ë vïng bê biÓn T©y B¾c ®¶o H¹ M«n, tØnh Phóc KiÕn. Th¸ng 5 n¨m 1984 ®−îc më réng vµ toµn bé ®¶o H¹ M«n víi diÖn tÝch 131 km2 gåm c¶ ®¶o nhá Cæ L¨ng. C¶ng H¹ M«n çch Hång k«ng 287 h¶i lý, çch Cao Hïng (§µi Loan) 156 h¶i lý. H¹ M«n cã ®−êng bê biÓn dµi 234 km, trong ®ã cã 40 km biÓn n−íc s©u. Giao th«ng ®−êng bé, ®−êng thuû, ®−êng th«ng rÊt thuËn lîi.

§Æc khu kinh tÕ H¶i Nam: n»m ë cùc Nam cña Trung Quèc, cã diÖn tÝch lµ 3,4 v¹n km2, lµ ®Æc khu kinh tÕ lín nhÊt Trung Quèc, H¶i Nam cã vÞ trÝ ®éc ®¸o, cã ®−êng biÓn gÇn nhÊt nèi Trung Quèc víi ch©u ¢u, ch©u Phi, ch©u §¹i D−¬ng vµ Nam ¸.

§Æc khu kinh tÕ H¶i Nam ®−îc chia thµnh 5 vïng ph¸t triÓn kinh tÕ. Vïng kinh tÕ phÝa B¾c gåm thµnh phè H¶i KhÈu vµ 3 huyÖn ngo¹i vi, tËp trung ph¸t triÓn ngµnh dÖt, c¬ khÝ ®iÖn tö. Vïng kinh tÕ phÝa Nam gåm thµnh phè Tam ¸ vµ 3 huyÖn ngo¹i vi, tËp trung ph¸t triÓn du lÞch vµ mét sè ngµnh c«ng nghiÖp. Vïng kinh tÕ phÝa §«ng tËp trung ph¸t triÓn n«ng nghiÖp vµ c«ng nghiÖp h−íng vÒ xuÊt khÈu. Vïng kinh tÕ T©y B¾c cã nhiÒu tµi nguyªn ph¸t triÓn khÝ ®èt, dÇu löa vµ h¶i s¶n. Vïng kinh tÕ T©y Nam cã nhiÒu quÆng nªn ph¸t triÓn çc ngµnh c«ng nghiÖp nÆng nh− thÐp, vËt liÖu x©y dùng, ho¸ chÊt. H¶i Nam cã lùc l−îng ®«ng ®¶o ng−êi



Hoa vµ Hoa kiÒu sèng ë 50 n−íc vµ khu vùc trªn thÕ giíi.

2. §Æc ®iÓm cña çc ®Æc khu kinh tÕ Trung Quèc

Çc ®Æc khu kinh tÕ (Special Economic Zones- Sezs) cña Trung Quèc cã d¸ng dÊp nh− çc khu chÕ xuÊt (Expoct Processing Zones-EPZs) ë mét sè n−íc ®ang ph¸t triÓn ®−îc thµnh lËp ®Ó thu hót FDI, ¸p dông vµ chuyÓn giao c«ng nghÖ míi vµ kü n¨ng qu¶n lý, më réng xuÊt khÈu, t¹o c«ng ¨n viÖc lµm, t¹o thuËn lîi cho nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn liªn kÕt kinh tÕ trong vµ ngoµi ®Æc khu.

Nh−ng ®Æc khu kinh tÕ cña Trung Quèc kh«ng hoµn toµn lµ b¶n sao cña FPZs, nã cã nhiÒu nÐt riªng s¸ng t¹o.

Mét lµ, chóng ®−îc lËp ra trong mét nhµ n−íc XHCN víi mét nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch, cßn hÇu hÕt EPZs ®−îc lËp ra trong çc n−íc cã nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng. X©y dùng ®Æc khu kinh tÕ, trªn thùc tÕ lµ ph¸ bá nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch tËp trung, ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr−êng trong mét khu vùc x¸c ®Þnh, do vËy chóng kh«ng chØ lµ n¬i thö nghiÖm quan träng çc kü thô©t vµ ph−¬ng ph¸p qu¶n lý cña ph−¬ng T©y, mµ cßn lµ n¬i thö nghiÖm c¬ chÕ kinh tÕ thÞ tr−êng. Do quy m« nhá cña chóng so víi toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n, ®Æc khu kinh tÕ ®−îc coi lµ nh÷ng n¬i thö nghiÖm çc thÓ chÕ qu¶n lý kinh tÕ thÞ tr−êng vµ çc chÝnh s¸ch kinh tÕ theo th«ng lÖ quèc tÕ. Nh÷ng thö nghiÖm nµy nÕu thµnh c«ng vµ tá ra cã lîi cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ quèc d©n th× sÏ ®−îc ¸p dông réng r·i h¬n, ®ã lµ çch ®i tõ ®iÓm ®Õn diÖn, kiÓu dß ®¸ qua s«ng cña ng−êi Trung Quèc.

Hai lµ, ®Æc khu kinh tÕ cña Trung Quèc cã quy m« lín h¬n nhiÒu so víi hÇu hÕt EPZs. Ch¼ng h¹n EPZ Masan cña Hµn Quèc réng 175 ha, so víi ®Æc khu kinh tÕ Th©m QuyÕn cña Trung Quèc 32.750 ha, cµng kh«ng thÓ so víi ®Æc khu kinh tÕ H¶i Nam lµ c¶ mét tØnh ®¶o réng tíi 3,4 v¹n km2.

Ba lµ môc tiªu cña ®Æc khu kinh tÕ Trung Quèc réng lín vµ phong phó h¬n nhiÒu EPZs lµ n¬i chñ yÕu h−íng vÒ xuÊt khÈu, cßn ®Æc khu kinh tÕ Trung Quèc ®Òu thùc hiÖn nhiÖm vô kÐp gåm “ngo¹i biªn” (®−a ®Çu t− vµ kü thuËt n−íc ngoµi vµo) vµ “néi biªn” (thiÕt lËp mèi quan hÖ víi çc xÝ nghiÖp néi ®Þa Trung Quèc), cã nghÜa lµ nh÷ng kü thuËt tiªn tiÕn vµ kinh nghiÖm qu¶n lý du nhËp tõ n−íc ngoµi, th«ng qua tiªu hãa, hÊp thô, truyÒn ®¹t sÏ ®−îc chuyÓn vµo néi ®Þa ph¸t triÓn kinh tÕ néi ®Þa theo m« h×nh h−íng ra bªn ngoµi. Do vËy, ®Æc khu kinh tÕ cña Trung Quèc ngoµi chÕ biÕn xuÊt khÈu cßn khuyÕn khÝch çc nhµ ®Çu t− h−íng vµo nhiÒu lÜnh vùc h¬n EPZs nh− n«ng nghÞªp, c«ng nghiÖp, du lÞch v.v… vµ cßn môc tiªu quan träng kh¸c n÷a lµ x©y dùng thÓ chÕ kinh tÕ thÞ tr−êng theo th«ng lÖ quèc tÕ, ®óng nh− nguyªn Thñ t−íng TriÖu Tö D−¬ng nãi: “nã nh¶y ra khái thÓ chÕ hiÖn hµnh”.

Bèn lµ çc ®Æc khu kinh tÕ Trung Quèc mang tÝnh chÊt kh«ng n¬i nµo trªn thÕ giíi cã nh− Harry Hardinh nhËn ®Þnh trong cuèn Cuéc çch m¹ng thø hai cña Trung Quèc v× chóng cßn cã nh÷ng tr¸ch nhiÖm phô nh−ng rÊt quan träng, ®ã lµ nhiÖm vô cÇu nèi Trung Quèc víi Hång K«ng, Ma Cao vµ qua ®Êy víi çc



n−íc trªn thÕ giíi, lµ nh÷ng phßng thÝ nghiÖm trong ®ã çc kü thuËt qu¶n lý míi vµ çc chÝnh s¸ch kinh tÕ míi ®−îc thö nghiÖm tr−íc khi ®−îc ¸p dông t¹i nh÷ng n¬i kh¸c ë Trung Quèc; lµ nh÷ng m¸y läc cã thÓ läc bá nh÷ng khÝa c¹nh kü thuËt vµ v¨n ho¸ n−íc ngoµi ®−îc coi lµ kh«ng thÝch hîp víi nh÷ng nhu cÇu cña Trung Quèc; vµ lµ dÇu b«i tr¬n, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc thèng nhÊt Hång K«ng, Ma Cao vµ §µi Loan víi nÒn kinh tÕ ®¹i lôc. §Õn ®©y, t¸c gi¶ xin bæ sung thªm mét nhËn xÐt n÷a lµ, chÝnh çc ®Æc khu kinh tÕ nµy t¹o ®iÒu kiÖn cho Trung Quèc trë l¹i “con ®−êng ph¸t triÓn tuÇn tù” lªn CNXH phï hîp víi qui luËt kh¸ch quan h¬n.

3. Thµnh tùu ph¸t triÓn vµ nh÷ng th¸ch thøc míi cña çc ®Æc khu kinh tÕ Trung Quèc.

3.1 Nh÷ng thµnh tùu

3.1.1 Nh÷ng thµnh tùu kinh tÕ vi m«

Çc ®Æc khu kinh tÕ cña Trung Quèc ®· ®¹t ®−îc thµnh c«ng to lín tõ nh÷ng n¨m 1980. VÝ dô, tÝnh ®Õn n¨m 1997 GDP cña 5 ®Æc khu kinh tÕ ®¹t tèc ®é t¨ng tr−ëng trung b×nh 35% n¨m, vµ tæng gi¸ trÞ s¶n l−îng c«ng nghiÖp ®¹t 299 tû NDT, t¨ng 100 lÇn so víi n¨m 1980. GDP ®Çu ng−êi ë ®Æc khu kinh tÕ Th©m QuyÕn vµ Chu H¶i lµ h¬n 3000 USD vµo n¨m 1997, ®øng thø nhÊt vµ thø hai c¶ n−íc vµo thêi kú ®ã. Vèn n−íc ngoµi thùc hiÖn lµ 33,4 tû USD, chiÕm 15% ®Çu t− cña c¶ n−íc. GDP vµ tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña 5 ®Æc khu kinh tÕ vµ Khu míi Phè §«ng n¨m 1999 ®¹t 366,73 tû NDT vµ 36 tû USD, chiÕm h¬n 20% c¶ n−íc. §Æc biÖt tû lÖ t¨ng tr−ëng

trung b×nh hµng n¨m cña ®Æc khu kinh tÕ Th©m QuyÕn tõ n¨m 1979 ®Õn n¨m 1999 ®¹t 31,25%, ®øng ®Çu çc thµnh phè lín vµ võa ë Trung Quèc.

NÕu kÓ c¶ çc khu khai ph¸t kinh tÕ vµ c«ng nghÖ, çc khu th−¬ng m¹i tù do vµ çc khu c«ng nghÖ cao míi th× çc khu kinh tÕ tù do ë Trung Quèc cßn ®ãng vai trß quan träng h¬n trong nÒn kinh tÕ quèc d©n. Ch¼ng h¹n, 32 khu khai ph¸t kinh tÕ vµ c«ng nghiÖp chiÕm gÇn 1/4 tæng sè 140 çc lo¹i h×nh khu kinh tÕ tù do quèc gia ®ang ph¸t triÓn rÊt nhanh. §Õn n¨m 1998, tæng gi¸ trÞ s¶n l−îng c«ng nghiÖp cña çc khu nµy ®¹t tíi 239.86 tû NDT, t¨ng 27,10% so víi n¨m 1997. Doanh thu tõ thuÕ ®¹t 17,85 tû NDT, t¨ng 20% so víi n¨m 1997. Tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu vµ nhËp khÈu ®¹t 10,65 tû USD vµ 8.13 tû USD, t¨ng lÇn l−ît 4,8% vµ 7,8% so víi n¨m 1997, tû lÖ t¨ng tr−áng cña çc chØ sè c¬ b¶n cao h¬n møc trung b×nh cña c¶ n−íc. Cã 12 doanh nghiÖp cã tæng gi¸ trÞ s¶n l−îng c«ng nghiÖp v−ît 10 tû NDT trong n¨m 1998.

§Õn n¨m 1998, 32 khu khai ph¸t kinh tÕ vµ c«ng nghiÖp ®ã ®· thu hót 13.454 doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t− n−íc ngoµi, chiÕm 4,1% cña c¶ n−íc. Vèn n−íc ngoµi thu hót ®−îc cña çc khu nµy vµ vèn n−íc ngoµi ®−îc sö dông ®¹t 50,81 vµ 28,04 tû USD, chiÕm 8,9% vµ 10,5% tæng gi¸ trÞ ®Çu t− cña c¶ n−íc. Møc vèn n−íc ngoµi trung b×nh vµ vèn n−íc ngoµi ®−îc sö dông trung b×nh lµ 3,77 vµ 2,08 triÖu USD, cao h¬n rÊt nhiÒu so víi møc trung b×nh c¶ n−íc lµ 1,76 vµ 0,82 triÖu USD. Cã 1730 doanh nghiÖp cã møc ®Çu t− v−ît 10 triÖu USD. Trong sè 500 c«ng



ty hµng ®Çu thÕ giíi cã tªn trong t¹p chÝ “Fortune” n¨m 1998, 113 c«ng ty xuyªn quèc gia ®· ®Çu t− vµo 32 khu ph¸t triÓn kinh tÕ vµ c«ng nghÖ quèc gia.

Nhê sù ph¸t triÓn kinh tÕ, çc ®Æc khu kinh tÕ ®· cã kh¶ n¨ng thu hót vèn n−íc ngoµi vµ trong n−íc ®Ó bï thu nhËp tõ thuÕ, ®Èy m¹nh ®Çu t− vµo ®¹i lôc vµ khuyÕn khÝch ph¸t triÓn kinh tÕ cña nh÷ng vïng l¹c hËu. Ch¼ng h¹n, ®Æc khu kinh tÕ Th©m QuyÕn ®· thu ®−îc 13,1 tû NDT doanh thu tµi chÝnh ng©n s¸ch ®Þa ph−¬ng n¨m 1996, vµ 10,1 tû NDT ®· ®−îc hoµn l¹i chÝnh quyÒn Trung −¬ng. §Æc khu kinh tÕ Th©m QuyÕn ®· ®ãng gãp vµo ph¸t triÓn kinh tÕ cña vïng phÝa §«ng víi 2% doanh thu tµi chÝnh lµ phÇn lÊy tõ ng©n s¸ch cña chÝnh nã. HÇu hÕt çc khu kinh tÕ tù do ®Òu trë thµnh çc cùc t¨ng tr−ëng ®Ó ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ quèc d©n vµ vùc dËy çc trung t©m kinh tÕ truyÒn thèng nh− Khu míi Phè §«ng thµnh phè Th−îng H¶i vµ khu khai ph¸t kinh tÕ vµ c«ng nghÖ Thiªn T©n.

3.1.2. Thµnh tùu chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m«

Çc ®Æc khu kinh tÕ cña Trung Quèc kh«ng chØ lµ cöa sæ cña chÝnh s¸ch më cöa Trung Quèc, vèn n−íc ngoµi, c«ng nghÖ tiªn tiÕn vµ kinh nghiÖm qu¶n lý mµ cßn lµ çc c¬ së thÝ ®iÓm vµ çc cùc t¨ng tr−ëng kinh tÕ. Çc ®Æc khu kinh tÕ ®−a ra rÊt nhiÒu kinh nghiÖm bæ Ých vÒ c¶i çch thÓ chÕ kinh tÕ cña Trung Quèc. §èi t−îng chung cña c¶i çch thÓ chÕ kinh tÕ cña Trung Quèc lµ t¹o ra mét nÒn kinh tÕ ®Þnh h−íng thÞ tr−êng x· héi chñ nghÜa. Nh÷ng thö nghiÖm ®· ®−îc

thùc hiÖn ®Çu tiªn ë çc ®Æc khu kinh tÕ vµ çc khu khai ph¸t vµ sau ®ã çc kinh nghiÖm thµnh c«ng nµy ®−îc nh©n réng trªn toµn quèc. Nh÷ng kinh nghiÖm thµnh c«ng nµy gåm hÖ thèng mêi thÇu ®èi víi çc c¶i çch c¬ b¶n, chuyÓn ®æi tõ hÖ thèng hai gi¸ sang hÖ thèng gi¸ theo h−íng thÞ tr−êng ®Ó c¶i çch hÖ thèng gi¸; hÖ thèng qu¶ng ço vµ ký hîp ®ång vÒ qu¶n trÞ nguån nh©n lùc;h×nh thµnh thÞ tr−êng chøng kho¸n trong hÖ thèng tµi chÝnh; c¶i çch çc doanh nghiÖp nhµ n−íc dùa trªn hÖ thèng chøng kho¸n vµ hÖ thèng doanh nghiÖp hiÖn ®¹i; chuyÓn ®æi v−¬ng quyÒn cña ®Êt ®ai thuéc së h÷u nhµ n−íc sang hÖ thèng sö dông ®Êt; hÖ thèng b¶o hiÓm x· héi; chuyÓn ®æi chøc n¨ng chÝnh phñ vµ x©y dùng ®« thÞ theo h−íng sinh th¸i. Tãm l¹i, çc ®Æc khu kinh tÕ Trung Quèc thÓ hiÖn nh÷ng thµnh c«ng trong chÝnh s¸ch më cöa vµ c¶i çch thÓ chÕ cña Trung Quèc, khuyÕn khÝch sù liªn kÕt kinh tÕ vïng cña Trung Quèc vµ khuyÕn khÝch sù trë vÒ ®¹i lôc cña Hång K«ng vµ Ma Cao, vµ trong t−¬ng lai lµ sù hoµ nhËp kinh tÕ ®¹i lôc víi kinh tÕ §µi Loan.

3.2 Nh÷ng th¸ch thøc míi cña çc ®Æc khu kinh tÕ Trung Quèc

3.2.1 Nh÷ng th¸ch thøc bªn trong

Dùa vµo vÞ thÕ ven biÓn vµ chÝnh s¸ch −u ®·i, çc ®Æc khu kinh tÕ ®· trë thµnh çc thµnh phè hay ®« thÞ hiÖn ®¹i vµ ®ång thêi lµ çc trung t©m kinh tÕ. Sù çch biÖt gi÷a vïng ven biÓn vµ ®Êt liÒn vµ gi÷a çc khu ®Æc khu vµ çc vïng kh¸c ngµy cµng lín. §iÒu ®ã sÏ c¶n trë môc tiªu cuèi cïng cña Trung Quèc lµ



ph¸t triÓn hµi hoµ v× sù ph¸t triÓn bÊt c©n ®èi nµy, vµ cã kh¶ n¨ng g©y ra nhiÒu vÊn ®Ò chÝnh trÞ vµ x· héi nghiªm träng.

ViÖc thµnh lËp çc ®Æc khu kinh tÕ ë Trung Quèc vµ sù ph¸t triÓn cña chóng kh«ng c©n xøng. Sù kh¸c nhau vÒ thêi gian h×nh thµnh çc ®Æc khu kinh tÕ ®Çu tiªn víi çc khu khai ph¸t sau nµy lµ 14 n¨m vµ 10 n¨m. Çc lo¹i h×nh kh¸c nhau vµ thêi gian thµnh lËp kh¸c nhau t¹o ra çc tr×nh ®é ph¸t triÓn kh¸c nhau cña çc ®Æc khu. Ch¼ng h¹n, çc ®Æc khu kinh tÕ vµ çc khu ph¸t triÓn kinh tÕ vµ c«ng nghÖ h×nh thµnh ban ®Çu ®· ®¹t ®Õn giai ®o¹n t¨ng tr−ëng vµ b¾t ®Çu ®Õn giai ®o¹n thÞnh v−îng. Nh÷ng th¸ch thøc cña chóng lµ lµm sao ®Ó tr¸nh suy tho¸i kinh tÕ vµ tiÕp tôc sù h−ng thÞnh cña m×nh. Tuy nhiªn, çc ®Æc khu kh¸c, nh− çc khu th−¬ng m¹i tù do, çc khu c«ng nghÖ cao vµ çc khu ph¸t triÓn tæng hîp ®ang trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi tõ khëi nghiÖp sang giai ®o¹n t¨ng tr−ëng, vµ th¸ch thøc cña chóng lµ lµm thÕ nµo ®Ó cã ®−îc t¨ng tr−ëng kinh tÕ. H¬n n÷a, v× kh¸c nhau vÒ thêi gian thµnh lËp, çc ®Æc khu cïng thÓ lo¹i còng ®ang trong giai ®o¹n ph¸t triÓn kh¸c nhau. Nh÷ng khu h×nh thµnh sím, çc ®Æc khu kinh tÕ cÊp quèc gia vµ cÊp tØnh, ë çc vïng thuËn lîi vµ cã m« h×nh ph¸t triÓn hîp lý ®Òu trë thµnh nh÷ng khu kinh tÕ ph¸t triÓn cao, thµnh çc thµnh phè hay ®« thÞ hiÖn ®¹i trong khi mét sè ®Æc khu kinh tÕ cÊp quèc gia, ®Æc biÖt lµ mét sè ®Æc khu kinh tÕ cÊp tØnh vµ ®Þa ph−¬ng víi ®iÒu kiÖn ®Þa lý kh«ng thuËn lîi ®· ph¶i ®èi mÆt víi nhiÒu vÊn ®Ò vµ cßn ®ang trong tr¹ng th¸i tiÕn tho¸i l−ìng nan.

3.2.2 Nh÷ng th¸ch thøc bªn ngoµi

Nh÷ng cam kÕt vµ luËt sÏ ¶nh h−ëng ®Õn chÝnh s¸ch −u tiªn −u ®·i cña çc ®Æc khu kinh tÕ v× Trung Quèc ®· lµ thµnh viªn ®Çy ®ñ cña WTO n¨m 2001. Bªn c¹nh çc nguyªn t¾c tèi huÖ quèc, ®èi xö quèc gia, lîi nhuËn c«ng b»ng vµ cïng cã lîi, gi¶m thuÕ h¶i quan, WTO còng cã nh÷ng nguyªn t¾c kh¸c vÒ chèng ph¸ gi¸, chèng trî cÊp, chèng h¹n ng¹ch, minh b¹ch, thèng nhÊt vÒ chÝnh s¸ch kinh tÕ vµ hÖ thèng thuÕ h¶i quan thÊp. Tuy nhiªn, mét sè chÝnh s¸ch −u tiªn −u ®·i cña mét sè ®Æc khu kinh tÕ m©u thuÉn víi nh÷ng nguyªn t¾c nµy, ®iÒu nµy sÏ ¶nh h−ëng ®Õn sù ph¸t triÓn cña çc ®Æc khu kinh tÕ trong t−¬ng lai.

4. H−íng ph¸t triÓn çc ®Æc khu kinh tÕ Trung Quèc thêi gian tíi(3)

Th¸ng 6 n¨m 1994, khi ®i thÞ s¸t ®Æc khu kinh tÕ, Chñ tÞch Giang Tr¹ch D©n lóc ®ã kh¼ng ®Þnh, quyÕt t©m ph¸t triÓn ®Æc khu kinh tÕ cña Trung −¬ng kh«ng thay ®æi, Trung −¬ng còng kh«ng thay ®æi çc chÝnh s¸ch c¬ b¶n ph¸t triÓn ®Æc khu kinh tÕ. VÞ trÝ vµ vai trß cña ®Æc khu kinh tÕ trong sù nghiÖp c¶i çch më cöa vµ x©y dùng hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n−íc còng kh«ng thay ®æi. CÇn ph¶i ®Æt sù ph¸t triÓn ®Æc khu kinh tÕ trong c¶ qu¸ tr×nh x©y dùng hiÖn ®¹i ho¸ XHCN, ®Æc khu ph¶i ph¸t huy −u thÕ h¬n n÷a trong t×nh h×nh míi. Nh÷ng chØ thÞ nµy ®· x¸c ®Þnh râ ph−¬ng h−íng ph¸t triÓn cho çc ®Æc khu kinh tÕ cña Trung Quèc. §Õn nay, çc ®Æc khu kinh tÕ ®Çu tiªn cña Trung Quèc ®· ph¸t triÓn gÇn 30 n¨m, gãp phÇn quan träng vµo c«ng cuéc c¶i çch,



më cöa nÒn kinh tÕ. Tuy nhiªn, sau khi Trung Quèc gia nhËp WTO, còng cã ý kiÕn cho r»ng vai trß cña çc ®Æc khu kinh tÕ sÏ gi¶m. Song ®øng tr−íc “giai ®o¹n ph¸t triÓn míi, khëi ®iÓm lÞch sö míi” cña Trung Quèc, nhiÒu nghiªn cøu cho r»ng, Trung Quèc vÉn cÇn n©ng tr×nh ®é ph¸t triÓn ®Æc khu lªn tÇm cao míi theo çc h−íng sau ®©y:

4.1 Më réng tham gia ph©n c«ng quèc tÕ

Nh÷ng n¨m 1980, môc tiªu chñ yÕu cña qu¸ tr×nh më cöa víi n−íc ngoµi cña Trung Quèc lµ n©ng cao møc ®é dùa vµo th−¬ng m¹i, nh»m n©ng cao tØ träng mËu dÞch xuÊt nhËp khÈu trong tæng gi¸ trÞ s¶n xuÊt quèc d©n. B−íc vµo nh÷ng n¨m 1990, qu¸ tr×nh më cöa ®èi ngo¹i cña Trung Quèc b¾t ®Çu tõng b−íc tham gia vµo sù chuyÓn ho¸ ph©n c«ng quèc tÕ.

Tham gia ph©n c«ng quèc tÕ ®ång nghÜa víi sù ®a nguyªn ho¸ viÖc më cöa víi n−íc ngoµi vµ khu vùc, cã mèi liªn hÖ mËt thiÕt víi thÞ tr−êng tiÒn tÖ quèc tÕ, n©ng cao kh¶ n¨ng tËn dông vèn n−íc ngoµi, kh«ng ngõng n©ng cao søc c¹nh tranh vµ chiÕm lÜnh thÞ tr−êng v.v… §iÒu nµy dÉn ®Õn nh÷ng ®ßi hái míi ®èi víi vai trß “cöa sæ” cña ®Æc khu kinh tÕ, cô thÓ lµ ph¶i n¾m râ −u thÕ so s¸nh quèc tÕ vµ trong n−íc, ph¶i chó ý ®Õn ®éng th¸i ®iÒu chØnh kÕt cÊu mang tÝnh quèc tÕ, ph¶i theo s¸t vµ n¾m râ b−íc ®i cña çc s¶n phÈm, nguån vèn vµ thÞ tr−êng lao ®éng trªn thÕ giíi, ph¶i x¸c ®Þnh ®−îc vÞ trÝ cña m×nh trong ph©n c«ng quèc tÕ, ph¶i n©ng cao h¬n n÷a tr×nh ®é qu¶n lý kinh tÕ vµ kh¶ n¨ng thu thËp, ph©n tÝch th«ng tin.

4.2 §i tiªn phong trong x©y dùng c¬

chÕ kinh tÕ thÞ tr−êng, x©y dùng kinh nghiÖm qu¶n lý kinh tÕ thÞ tr−êng

§Æc khu kinh tÕ mÆc dï lµ khu vùc kinh tÕ ph¸t triÓn nhÊt cña Trung Quèc, nh−ng vÉn ch−a hoµn thµnh qu¸ tr×nh c¶i çch thÓ chÕ kinh tÕ thÞ tr−êng XHCN. Çc ®Æc khu kinh tÕ ®· cã nÒn t¶ng kh¸ v÷ng trong c¶i çch më cöa, song vÉn ph¶i x©y dùng thÓ chÕ kinh tÕ thÞ tr−êng trong nh÷ng n¨m tíi.

HiÖn nay trªn thÕ giíi çc n−íc ¸p dông çc m« h×nh kh¸c nhau trong thùc hiÖn thÓ chÕ kinh tÕ thÞ tr−êng hiÖn ®¹i, cã sù kh¸c biÖt rÊt lín trong m« h×nh tæ chøc doanh nghiÖp, kÕt cÊu thÞ tr−êng vµ trong c¶ lÜnh vùc chÝnh quyÒn.

NhiÒu nghiªn cøu cña Trung Quèc cho r»ng, víi vai trß, vÞ trÝ cña m×nh, ®Æc khu kinh tÕ võa ph¶i häc hái kinh nghiÖm cña n−íc ngoµi, cµng ph¶i kÕt hîp víi t×nh h×nh trong n−íc ®Ó thùc hiÖn s¸ng t¹o, ®−a ra kinh nghiÖm nhµ n−íc qu¶n lý hÖ thèng kinh tÕ thÞ tr−êng.

4.3 Thu hót ®Çu t− cña çc c«ng ty

xuyªn quèc gia, thóc ®Èy çc c«ng ty

Trung Quèc ®Çu t− ra n−íc ngoµi

Çc c«ng ty xuyªn quèc gia n¾m gi÷ nguån vèn, kü thuËt, qu¶n lý vµ thÞ tr−êng chñ yÕu cña thÕ giíi; kim ng¹ch th−¬ng m¹i cña çc c«ng ty xuyªn quèc gia (tÝnh c¶ th−¬ng m¹i gi÷a çc c«ng ty xuyªn quèc gia víi nhau) chiÕm 70% tæng kim ng¹ch th−¬ng m¹i thÕ giíi. §ßi hái cña c«ng ty xuyªn quèc gia ®èi víi m«i tr−êng ®Çu t− kh¸ cao, kh«ng chØ ®èi víi hiÖn t¹i, mµ cßn liªn quan ®Õn tÝnh æn ®Þnh vµ xu h−íng thay ®æi trong



t−¬ng lai cña m«i tr−êng ®Çu t−. C«ng ty xuyªn quèc gia còng rÊt quan t©m ®Õn tiÕn tr×nh c¶i çch më cöa vµ ®iÒu kiÖn vÜ m« trong ph¸t triÓn kinh tÕ. Do qu¸ tr×nh c¶i çch cña Trung Quèc tiÕn chËm vµ ë giai ®o¹n b−íc ®Çu nªn sè c«ng ty xuyªn quèc gia vµo Trung Quèc ch−a nhiÒu. Thµnh tùu cña m−êi mÊy n¨m c¶i çch më cöa, cïng víi xu thÕ ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña nÒn kinh tÕ, vµ thÓ chÕ kinh tÕ thÞ tr−êng XHCN ®−îc x¸c ®Þnh lµ m« h×nh môc tiªu cña c¶i çch thÓ chÕ kinh tÕ. §iÒu nµy khiÕn cho mÊy n¨m gÇn ®©y sè l−îng c«ng ty xuyªn quèc gia ®æ vµo Trung Quèc kh¸ ®«ng, h¬n n÷a còng ®· b¾t ®Çu tham gia vµo c¹nh tranh thÞ tr−êng Trung Quèc. NhiÒu c«ng ty xuyªn quèc gia næi tiÕng dù kiÕn sÏ tiÕn hµnh hîp t¸c víi Trung Quèc khi nghiªn cøu t−¬ng lai vµ dù b¸o thÞ tr−êng cña n−íc nµy.

HiÖn nay, sè khu vùc vµ doanh nghiÖp ®ñ ®iÒu kiÖn hîp t¸c víi c«ng ty xuyªn quèc gia kh«ng nhiÒu, çc ®Æc khu kinh tÕ ph¶i ®−a ra kinh nghiÖm s¸ng t¹o trong hîp t¸c víi c«ng ty xuyªn quèc gia, hoµn thiÖn m«i tr−êng ®Çu t− theo tiªu chuÈn yªu cÇu cña c«ng ty xuyªn quèc gia.

MÆt kh¸c, muèn thùc hiÖn chiÕn l−îc c«ng nghiÖp ho¸ theo m« h×nh më vµ tham gia vµo ph©n c«ng quèc tÕ cßn ph¶i thùc hiÖn xuyªn quèc gia ho¸ çc doanh nghiÖp Trung Quèc (çc doanh nghiÖp Trung Quèc ®Çu t− ra n−íc ngoµi). Çc c«ng ty Trung Quèc ®Çu t− ra n−íc ngoµi ®−îc h×nh thµnh trong qu¸ tr×nh hîp t¸c víi c«ng ty xuyªn quèc gia, ®©y còng lµ h−íng ®i míi mµ çc ®Æc khu kinh tÕ cÇn

t×m hiÓu. HiÖn nay còng cã doanh nghiÖp ®· b¾t tay vµo vÊn ®Ò nµy nh−ng míi chØ lµ b−íc ®Çu.

4.4 Ph¸t huy vai trß quan träng trong

hÖ thèng hîp t¸c kinh tÕ Trung Hoa

Theo nhiÒu nghiªn cøu cña Trung Quèc, hÖ thèng hîp t¸c kinh tÕ Trung Hoa lµ chØ hÖ thèng hîp t¸c kinh tÕ ®−îc h×nh thµnh gi÷a Trung Quèc ®¹i lôc víi Hång K«ng, Ma Cao vµ §µi Loan, ®©y lµ mét hÖ thèng më. N¨m ®Æc khu kinh tÕ cña Trung Quèc hiÖn nay lµ Th©m QuyÕn, Chu H¶i, S¸n §Çu, H¹ M«n vµ H¶i Nam ®Òu cã vÞ trÝ quan träng trong hÖ thèng hîp t¸c kinh tÕ Trung Hoa v× çc ®Æc khu nµy tiÕp gi¸p Hång K«ng, Ma Cao, §µi Loan. Trong qu¸ tr×nh c¶i çch më cöa m−êi mÊy n¨m tr−íc, sù giao l−u kinh tÕ gi÷a 5 ®Æc khu nµy víi Hång K«ng, Ma Cao vµ §µi Loan rÊt ph¸t triÓn, ®iÒu nµy ®· t¹o c¬ së cho sù hîp t¸c s©u réng h¬n tõ nay vÒ sau.

N¨m 1997 víi sù trë vÒ cña Hång K«ng, vµ n¨m 1999 lµ Ma Cao, ®Æc khu kinh tÕ Th©m QuyÕn vµ Chu H¶i ®· trë thµnh khu kÕt hîp mét n−íc hai chÕ ®é, gi÷ vai trß liªn kÕt gi÷a hai chÕ ®é. §Æc khu kinh tÕ H¹ M«n lµ khu kÕt hîp gi÷a §¹i lôc vµ §µi Loan. Sau bµi ph¸t biÓu thóc ®Èy ®Êt n−íc thèng nhÊt cña Chñ tÞch Giang Tr¹ch D©n, sù hîp t¸c vµ giao l−u kinh tÕ gi÷a §¹i lôc vµ §µi Loan ®· b−íc vµo giai ®o¹n míi phån vinh, ®Æc khu kinh tÕ cã thÓ ph¸t huy vai trß quan träng.

4.5 Lîi dông thÞ tr−êng tiÒn tÖ, thu

hót vèn ®Ó ph¸t triÓn

Nguån vèn lµ nh©n tè quyÕt ®Þnh cña c«ng nghiÖp ho¸. Kh¶ n¨ng thu hót nguån



vèn cña ®Æc khu kinh tÕ kh¸ tèt. Nh−ng nÕu ë ph¹m vi quèc tÕ, muèn thu hót nguån vèn, ®Æc biÖt thu hót vèn cho ngµnh chÕ t¹o th× ph¶i c¶i çch h¬n n÷a, còng ph¶i s¸ng t¹o h¬n trong m« h×nh sö dông kÕt hîp vèn trong n−íc vµ vèn n−íc ngoµi. §Æc khu kinh tÕ ph¶i trë thµnh “cöa ngâ” thu hót vèn n−íc ngoµi cña c¶ n−íc, ph¶i cã sù ph¸t triÓn mang tÝnh ®ét ph¸ trong x©y dùng thÞ tr−êng tiÒn tÖ, ph¶i x©y dùng thÞ tr−êng tiÒn tÖ quèc tÕ ho¸ vµ phï hîp víi c¬ chÕ kinh tÕ thÞ tr−êng.

Sau qu¸ tr×nh c¶i çch më cöa, ®Æc biÖt b−íc vµo thËp niªn 1990 thÕ kû XX, qu¸ tr×nh tiÕt kiÖm tiÒn tÖ vµ çc h×nh thøc tÝch luü tµi s¶n kh¸c t¨ng nhanh, kh¸c xa t×nh h×nh tÝch luü tiÒn tÖ tr−íc n¨m 1978. §Ó thùc hiÖn ph¸t triÓn kinh tÕ vµ c«ng nghiÖp ho¸, cÇn thóc ®Èy sù l−u th«ng l−îng tiÒn tÝch luü trong x· héi, ®©y lµ ®ßi hái nhÊt thiÕt ®èi víi viÖc duy tr× t¨ng tr−ëng kinh tÕ còng nh− ph©n chia lîi Ých; nguån vèn tÝch luü ®−îc chuyÓn sang ®Çu t− sÏ ph¸t huy ®−îc hiÖu qu¶. Ph¶i lµm sao ®Ó mçi ng−êi ®Òu cã c¬ héi b×nh ®¼ng tham gia vµo thÞ tr−êng tiÒn tÖ, ®©y còng chÝnh lµ −u thÕ mµ nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng mang ®Õn cho ng−êi d©n Trung Quèc. Do ®ã, ®Æc khu kinh tÕ ph¶i t×m hiÓu s©u h¬n con ®−êng thùc hiÖn ®a nguyªn ho¸ tµi s¶n tiÒn tÖ, sÏ cã lîi cho viÖc chuyÓn tÝch luü thµnh ®Çu t−. Çc c¬ quan qu¶n lý ®Çu t− sÏ xuÊt hiÖn, sÏ n©ng cao ®−îc hiÖu qu¶ ®Çu t−; tõ ®ã gióp hoµn thµnh qu¸ tr×nh c¶i çch c¬ chÕ vµ thÓ chÕ ®Çu t−. §ång thêi, thùc hiÖn tiÕp xóc gi÷a ®Æc khu kinh tÕ víi hÖ thèng tiÒn tÖ quèc tÕ.

4.6 Chøc n¨ng ph¸t triÓn khu tù do

th−¬ng m¹i quèc tÕ

§Æc khu kinh tÕ cña Trung Quèc ®−îc x©y dùng theo yªu cÇu cña c¶i çch më cöa, vµ tham kh¶o çch lµm cña n−íc ngoµi trong thµnh lËp khu gia c«ng xuÊt khÈu vµ khu tù do th−¬ng m¹i. §Æc khu ®· thùc hiÖn nh÷ng chÝnh s¸ch vµ biÖn ph¸p −u ®·i kh¸c çc khu vùc kh¸c, cã chøc n¨ng kinh tÕ tæng hîp, nh−ng vÉn ch−a cã chøc n¨ng cña khu tù do th−¬ng m¹i. Tõ nhu cÇu ph¸t triÓn vµ tham gia vµo ph©n c«ng quèc tÕ cho thÊy, cÇn suy nghÜ ®Õn viÖc ®Ó ®Æc khu kinh tÕ cã c¶ chøc n¨ng cña khu tù do th−¬ng m¹i. §Æc khu kinh tÕ theo m« h×nh nµy ®· cã ë mét sè n−íc ph¸t triÓn, vµ vÉn ®ang ph¸t triÓn cïng víi sù ph¸t triÓn cña thÞ tr−êng.

Khu tù do th−¬ng m¹i gièng nh− mét thÞ tr−êng quèc tÕ, c¬ quan th−¬ng m¹i cña çc n−íc ®Òu cã thÓ ®−îc x©y dùng t¹i ®©y, vµ cã thÓ thùc hiÖn th−¬ng m¹i quèc tÕ ®a nguyªn ho¸. §iÒu nµy cã ý nghÜa quan träng ®èi víi viÖc n¾m b¾t th«ng tin cña thÞ tr−êng quèc tÕ, thóc ®Èy doanh nghiÖp trùc tiÕp tham gia vµ giao l−u víi nÒn kinh tÕ thÕ giíi. XÐt ®Õn chøc n¨ng tæng hîp mµ ®Æc khu kinh tÕ Trung Quèc ®· cã, th× khu tù do th−¬ng m¹i trong t−¬ng lai ph¶i lµ khu kinh tÕ tæng hîp ®a chøc n¨ng nh− tµi chÝnh, ®Çu t−, chÕ t¹o vµ tù do th−¬ng m¹i v.v…

III. NH÷NG GîI ý CHO VIÖT NAM Tõ Sù PH¸T TRIÓN ÇC §ÆC KHU KINH TÕ CñA TRUNG QUèC

NhiÒu nghiªn cøu trªn thÕ giíi ®i ®Õn kÕt luËn, sù ph¸t triÓn kinh tÕ kú diÖu



cña Trung Quèc 30 n¨m qua chñ yÕu do chÝnh s¸ch c¶i çch më cöa ®−a ®Õn, trong ®ã sù s¸ng t¹o ra çc h×nh thøc më cöa ®èi ngo¹i vïng duyªn h¶i – çc ®Æc khu kinh tÕ tõ thÊp ®Õn cao, tõ nhá ®Õn lín, tõ miÒn duyªn h¶i tiÕn s©u dÇn vµo lôc ®Þa ®ãng vai trß rÊt quyÕt ®Þnh.

Nghiªn cøu cña chóng t«i cho phÐp ®i ®Õn kÕt luËn, mäi lo¹i h×nh ®Æc khu kinh tÕ cña Trung Quèc ®Òu lµ nh÷ng gîi ý tèt

cho ViÖt Nam, ®Òu cã thÓ vËn dông s¸ng

t¹o vµo hoµn c¶nh ViÖt Nam trong thêi

®¹i míi toµn cÇu ho¸ kinh tÕ ngµy nay,

trong ®ã ®¸ng chó ý nhÊt lµ çc lo¹i

h×nh ®Æc khu kinh tÕ nh− çc ®Æc khu

kinh tÕ duyªn h¶i, çc khu khai ph¸t

kinh tÕ kü thuËt duyªn h¶i, çc khu b¶o

thuÕ duyªn h¶i, çc thµnh phè më cöa

duyªn h¶i, vµ tæng hîp h¬n, bao trïm lªn

tÊt c¶ çc lo¹i h×nh trªn lµ çc tam gi¸c

t¨ng tr−ëng kinh tÕ duyªn h¶i hay çc

cùc t¨ng tr−ëng duyªn h¶i.

VÊn ®Ò ®Æt ra cho nghiªn cøu cña chóng t«i lµ, trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay cña ViÖt Nam, chóng ta cÇn ®ét ph¸ ë kh©u nµo? ViÖt Nam cã thÓ ®ét ph¸ kinh tÕ biÓn, tËp trung trÝ tuÖ më cöa vïng duyªn h¶i, cã thÓ chñ ®éng t¹o ra mét sè ®« thÞ quèc tÕ ho¸ cao nh− Hång K«ng, Du-bai ë c¶ ba miÒn ®Êt n−íc, h×nh thµnh çc cöa më lín h−íng ra BiÓn §«ng, nèi kinh tÕ trong n−íc víi thÕ giíi, thu hót nguån lùc cña thÕ giíi vµo ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt n−íc, t¹o thÕ ®éc lËp tr−êng tån cña d©n téc, lµm cho ®Êt n−íc ta m·i m·i s¸nh víi c−êng quèc n¨m ch©u bèn biÓn ®−îc kh«ng? Nghiªn cøu

cña chóng t«i cho r»ng, ViÖt Nam hoµn toµn cã kh¶ n¨ng lµm ®−îc viÖc trªn víi nh÷ng luËn chøng sau ®©y:

1. VÒ lý luËn vµ thùc tiÔn, chóng ta cã lý luËn vÒ “chÝnh s¸ch kinh tÕ míi” cña Lªnin, trong ®ã ®¸ng chó ý lµ luËn ®iÓm vÒ t« nh−îng, r»ng mét n−íc XHCN cã thÓ vËn dông gi¶i ph¸p t« nh−îng ®Ó thu hót nguån lùc cña thÕ giíi vµo x©y dùng ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ XHCN. RÊt tiÕc lµ Lªnin ch−a thùc hiÖn ®−îc “chÝnh s¸ch kinh tÕ míi” th× ®· qua ®êi. Trong sù bao v©y c« lËp nhµ n−íc X« ViÕt non trÎ cña çc n−íc ®Õ quèc lóc bÊy giê, Stalin ®· thùc hiÖn chÝnh s¸ch tù lùc x©y dùng CNXH, nªn gi¶i ph¸p t« nh−îng kh«ng cã ®iÒu kiÖn thùc hiÖn ë Liªn X« cò.

Tuy kh«ng cã thùc tiÔn vÒ mét n−íc XHCN chñ ®éng thùc hiÖn chÝnh s¸ch t« nh−îng nh− Lªnin ®Ò xuÊt, nh−ng chóng ta l¹i cã mét thùc tiÔn ®Çy søc thuyÕt phôc vÒ t« nh−îng Hång K«ng, mÆc dï nhµ Thanh (Trung Quèc) ph¶i ký hiÖp ®Þnh t« nh−îng Hång K«ng trong t− thÕ “mÊt n−íc” cho ®Õ quèc Anh çch ®©y 100 n¨m. Nh−ng sau 99 n¨m, Hång K«ng ®· trë vÒ Trung Quèc theo hiÖp ®Þnh, vµ sau 10 n¨m Hång K«ng trë vÒ Trung Quèc, víi chÝnh s¸ch “mét quèc gia hai chÕ ®é”, vai trß cña Hång K«ng ®èi víi sù nghiÖp c¶i çch më cöa, ph¸t triÓn kinh tÕ cña Trung Quèc lµ rÊt lín. Hång K«ng thùc sù lµ cöa më lín nhÊt phÝa Nam Trung Quèc, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho kinh tÕ ®¹i lôc héi nhËp víi thÕ giíi, ®−a nguån lùc thÕ giíi vµo ph¸t triÓn kinh tÕ ®¹i lôc; thóc ®Èy c¶i çch



kinh tÕ thÞ tr−êng ®¹i lôc; vµ ngµy cµng lé râ kh¶ n¨ng dung hîp gi÷a kinh tÕ Hång K«ng víi kinh tÕ ®¹i lôc, t¹o ®iÒu kiÖn cho nÒn kinh tÕ Trung Quèc ph¸t triÓn h¬n trong t−¬ng lai.

§ã lµ mét chøng minh hïng hån vÒ kh¶ n¨ng cã thÓ cã mét ®« thÞ quèc tÕ ho¸ cao, mét hÖ thèng kinh tÕ tù do nhÊt thÕ giíi trong mét quèc gia ®ang ph¸t triÓn ®i theo con ®−êng x· héi chñ nghÜa ®Æc s¾c Trung Quèc.

2. §iÒu kiÖn toµn cÇu ho¸ kinh tÕ hiÖn

nay cßn cho phÐp mét quèc gia ®ang ph¸t triÓn cã lîi thÕ vÒ ®Þa kinh tÕ, vÞ trÝ trung t©m cña mét khu vùc ph¸t triÓn, lîi thÕ kinh tÕ biÓn cã thÓ chñ ®éng x©y dùng mét sè ®« thÞ quèc tÕ ho¸ cao, thÓ chÕ kinh tÕ tù do hiÖn ®¹i nhÊt, cã kh¶ n¨ng trë thµnh çnh cöa quan träng ®−a kinh tÕ trong n−íc héi nhËp víi kinh tÕ thÕ giíi, ®−a çc nguån lùc thÕ giíi vµo ph¸t triÓn kinh tÕ trong n−íc. §« thÞ quèc tÕ ho¸ cao Dubai trong quèc gia çc TiÓu v−¬ng quèc ¶-rËp lµ minh chøng hïng hån cho vÊn ®Ò nµy(4).

3. ViÖt Nam hiÖn cã ®Çy ®ñ çc yÕu tè

thuËn lîi cho viÖc x©y dùng mét vµi ®«

thÞ quèc tÕ ho¸, khu kinh tÕ tù do ven

biÓn kiÓu Hång K«ng, thµnh phè quèc tÕ

Dubai... ë c¶ ba miÒn ®Êt n−íc, ph¸t huy thÕ m¹nh kinh tÕ biÓn cña n−íc nhµ trong thêi ®¹i míi, t¹o ra çc çnh cöa më lín, çc cÇu nèi kinh tÕ ViÖt Nam víi thÕ giíi, biÕn n¬i ®©y thµnh çc cùc t¨ng tr−ëng kinh tÕ cã søc thu hót m¹nh çc nguån lùc thÕ giíi vµo ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt n−íc, cã søc kÐo çc vïng trong n−íc

cïng ph¸t triÓn, thóc ®Èy c«ng cuéc ®æi míi, më cöa, héi nhËp s©u réng nÒn kinh tÕ ViÖt Nam vµo nÒn kinh tÕ toµn cÇu.

ViÖt Nam hiÖn ®· héi ®ñ çc yÕu tè ®Ó thùc hiÖn çc ®ét ph¸ ph¸t triÓn nh− trªn. §ã lµ, ViÖt Nam ®· ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr−êng ®Þnh h−íng XHCN, kiªn tr× ®−êng lèi ®èi ngo¹i ®a ph−¬ng ho¸, ®a d¹ng ho¸; s½n sµng lµ b¹n víi tÊt c¶ çc n−íc; chÝnh s¸ch ®æi míi më cöa kinh tÕ 20 n¨m qua ®· thu ®−îc nh÷ng thµnh qu¶ tèt ®Ñp, cïng víi sù æn ®Þnh vÒ chÝnh trÞ, ViÖt Nam thËt sù trë thµnh ®iÓm ®Õn ®¸ng tin cËy cña çc nhµ ®Çu t− trªn thÕ giíi.

ViÖt Nam cã −u thÕ râ rÖt vÒ biÓn. Víi chiÒu dµi 3200 km bê biÓn ch¹y däc ®Êt n−íc tõ B¾c xuèng Nam, nhiÒu c¶ng n−íc s©u, nhiÒu vÞnh ®Ñp, tiÒm n¨ng kinh tÕ biÓn cùc kú lín. §óng nh− «ng cha ta ®· tæng kÕt vÒ ®Þa giíi ph¸t triÓn ®Êt n−íc lµ “Tam s¬n, tø h¶i, nhÊt phÇn ®iÒn” (ba phÇn nói, bèn phÇn biÓn, mét phÇn ®Êt). Thêi ®¹i khoa häc c«ng nghÖ míi, thêi ®¹i toµn cÇu ho¸ kinh tÕ cµng lµm cho tiÒm n¨ng kinh tÕ biÓn ViÖt Nam t¨ng thªm béi phÇn.

ViÖt Nam n»m ë vÞ trÝ chiÕn l−îc xung yÕu – ¸n ng÷ BiÓn §«ng - tuyÕn vËn t¶i ®−êng biÓn giao th−¬ng quèc tÕ quan träng trªn Th¸i B×nh D−¬ng; chiÕm lÜnh ®−îc vÞ trÝ nµy còng cã nghÜa lµ khèng chÕ ®−îc BiÓn §«ng. §iÒu nµy lý gi¶i thùc tÕ lÞch sö mÊy ngµn n¨m qua, ViÖt Nam lu«n lµ ®Þa bµn giµnh giËt ¶nh h−ëng cña çc n−íc lín. Ng−îc l¹i, trong ®iÒu kiÖn toµn cÇu ho¸ kinh tÕ m¹nh mÏ ngµy nay, kh«ng mét n−íc lín nµo muèn ViÖt Nam n»m trong ¶nh h−ëng riªng



cña mét n−íc lín nµo ®ã, kh¶ n¨ng ViÖt Nam trë thµnh s©n ch¬i chung cña tÊt c¶ çc n−íc ngµy cµng lín, vµ mçi n−íc ®Òu t×m thÊy lîi Ých cña m×nh trªn m¶nh ®Êt ViÖt Nam hoµ b×nh, æn ®Þnh, më cöa, ph¸t triÓn.

Ngoµi nh÷ng ®iÒu kiÖn cÇn vµ ®ñ ®Ó ViÖt Nam tiÕn ra biÓn, ph¸t triÓn m¹nh mÏ kinh tÕ biÓn, víi çc ®iÓm t¨ng tr−ëng m¹nh mang tÇm thêi ®¹i – çc khu kinh tÕ tù do, çc thµnh phè quèc tÕ ho¸ cao ven biÓn, ViÖt Nam cßn ®øng tr−íc søc Ðp lín cña çc chiÕn l−îc ph¸t triÓn kinh tÕ biÓn cña çc n−íc trong khu vùc, ®Æc biÖt lµ cña Trung Quèc. Víi chiÕn l−îc “mét trôc hai çnh”, träng t©m lµ çnh hîp t¸c kinh tÕ VÞnh B¾c Bé gi÷a Trung Quèc víi çc n−íc ASEAN, víi sù tËp trung søc lùc vµ trÝ tuÖ cña c¶ n−íc x©y dùng khu kinh tÕ VÞnh B¾c Bé Qu¶ng T©y - cùc t¨ng tr−ëng míi thø t− cña Trung Quèc, Trung Quèc thùc sù ®ang coi khai th¸c kinh tÕ BiÓn §«ng trong khung khæ hîp t¸c Trung Quèc – ASEAN lµ träng t©m chiÕn l−îc ph¸t triÓn kinh tÕ cña m×nh tõ nay ®Õn n¨m 2020. Tr−íc søc Ðp to lín nµy, nÕu ViÖt Nam thiÕu quyÕt t©m chiÕn l−îc ®ét ph¸ kinh tÕ biÓn víi çc ®iÓm t¨ng tr−ëng m¹nh nh− trªn tr×nh bµy, ViÖt Nam sÏ mÊt dÇn lîi thÕ kinh tÕ biÓn víi ®èi t¸c m¹nh lµ Trung Quèc, sÏ mÊt lîi thÕ khai th¸c “nhµ mÆt tiÒn - BiÓn §«ng” v« cïng quý gi¸ ®ang cã hiÖn nay.

4. Sù lùa chän m« h×nh ®ét ph¸ kinh

tÕ biÓn cña ViÖt Nam ngµy nay.

Trong nghiªn cøu nµy chóng t«i tËp trung nghiªn cøu nÒn kinh tÕ tù do

Hång K«ng trong chÝnh s¸ch “mét quèc gia hai chÕ ®é” cña Trung Quèc, tõ ®©y cho phÐp rót ra kÕt luËn, ViÖt Nam cã thÓ chñ ®éng x©y dùng m« h×nh nµy ®Ó ph¸t triÓn. Tuy nhiªn, v× lµ n−íc ®i sau, chóng ta cã ®iÒu kiÖn lùa chän m« h×nh hiÖu qu¶ h¬n trong t×nh h×nh thÕ giíi ngµy nay.

M« h×nh Hång K«ng khëi nguån lµ t« nh−îng thuéc ®Þa cña Anh, qu¸ tr×nh h×nh thµnh ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ tù do nµy tr¶i qua 100 n¨m míi ®¹t tr×nh ®é ph¸t triÓn hiÖn nay. VÒ thêi gian, ®ã ch−a ph¶i lµ m« h×nh lý t−ëng cho sù lùa chän cña chóng ta.

M« h×nh ®Æc khu Th©m QuyÕn ®−îc

xem lµ thµnh c«ng nhÊt cña Trung Quèc,

®¹t tíi tr×nh ®é khu kinh tÕ më hiÖn ®¹i

nhÊt Trung Quèc còng mÊt 30 n¨m. Vµ

®iÒu kiÖn quan träng hµng ®Çu cho ®Æc

khu kinh tÕ Th©m QuyÕn thµnh c«ng lµ

nã liÒn kÒ víi Hång K«ng. Nãi çch kh¸c,

kh«ng cã Hång K«ng sÏ kh«ng cã Th©m

QuyÕn. §iÒu nµy cho thÊy m« h×nh ®Æc

khu Th©m QuyÕn còng khã cã thÓ thùc

hiÖn ë ViÖt Nam. NÕu thùc hiÖn, chóng

ta cÇn mét thêi gian dµi h¬n nhiÒu so víi

30 n¨m cña Th©m QuyÕn vµ khã cã kh¶

n¨ng ®¹t ®−îc nh÷ng thµnh tùu rùc rì

nh− Th©m QuyÕn.

M« h×nh Khu míi Phè §«ng Th−îng H¶i cña Trung Quèc lµ m« h×nh cÇn h−íng tíi cña ViÖt Nam ngµy nay. Tuy nhiªn, m« h×nh thµnh phè quèc tÕ Dubai xem ra cã thÓ lµ ®iÓm ®ét ph¸ kinh tÕ biÓn lý t−ëng nhÊt cña ViÖt Nam ngµy nay. Thêi gian ®Çu t− ®Ó thµnh phè quèc



tÕ Dubai ph¸t huy hiÖu qu¶ chØ mÊt 15 n¨m. VÞ thÕ kinh tÕ biÓn vµ vÞ thÕ kinh tÕ khu vùc cña ViÖt Nam h¬n c¶ Dubai. Do vËy, ViÖt Nam cã thÓ thÝ ®iÓm x©y dùng thµnh phè quèc tÕ theo m« h×nh Dubai d−íi nhiÒu h×nh thøc: t« nh−îng, liªn doanh…..

�

Chó thÝch:

(1) T«n KÕ VÜ, Tr¶ lêi pháng vÊn b¸o

Kinh doanh Trung Quèc sè 2/2007.

(2) Trung Kiªn, MÊy vÊn ®Ò ph¸t triÓn

kinh tÕ Hång K«ng sau khi trë vÒ Trung

Quèc. Kû yÕu héi th¶o khoa häc quèc tÕ

“VÊn ®Ò vµ triÓn väng Hång K«ng sau 10

n¨m trë vÒ Trung Quèc”.

(3) Tham kh¶o Lý B¹c Khª, Ban nghiªn

cøu dù b¸o ph¸t triÓn, http://

gb.cri.cn3821/2005-08-

16/[email protected]

(4) Xem b¸o ço vÒ ®« thÞ quèc tÕ ho¸

Dubai cña Vâ §¹i L−îc. T¹p chÝ Kinh tÕ

Ch©u ¸ – Th¸i B×nh D−¬ng kú 1 th¸ng 6

n¨m 2008 (sè 218) vµ “Dubai - quèc tÕ vµ

hiÖn ®¹i”- phô lôc kÌm theo b¸o ço nµy.

Tµi liÖu tham kh¶o chñ yÕu

1. NguyÔn Kim B¶o, §Çu t− trùc tiÕp

n−íc ngoµi ë Trung Quèc tõ 1979 ®Õn nay,

Nxb KHXH, Hµ Néi, 2000.

2. NguyÔn Minh H»ng, Kinh tÕ ®èi

ngo¹i CHNDTH thêi kú c¶i çch më cöa,

Nxb KHXH, Hµ Néi, 1998.

3. Tr−¬ng MËu (chñ biªn), KÕ ho¹ch

hµnh ®éng cña thµnh phè B¾c Kinh thêi

kú qu¸ ®é gia nhËp WTO, Nxb V¨n kiÖn

KHXH (B¾c Kinh, Trung Quèc), 2003.

4. Vâ §¹i L−îc (chñ biªn), Th©m QuyÕn:

Ph¸t triÓn thÇn kú - hiÖn ®¹i ho¸ - quèc tÕ

ho¸, Nxb ThÕ giíi, 2008.

- Çc b¸o ço Héi th¶o quèc tÕ “VÊn ®Ò

vµ triÓn väng Hång K«ng sau 10 n¨m trë

vÒ Trung Quèc”.

5. TrÇn Qu¶ng H¸n, Tr−¬ng øng Vò

(Trung t©m nghiªn cøu Tam gi¸c s«ng

Chu - Hång K«ng – Ma Cao, §¹i häc

Trung S¬n), ChuyÓn ®æi m« h×nh kinh tÕ

Hång K«ng: hiÖn tr¹ng vµ t−¬ng lai.

6. Viªn TrÝ B×nh, §iÒn DiÔm, Do·n LÖ

LÖ (Trung t©m nghiªn cøu Tam gi¸c s«ng

Chu Hång K«ng – Ma Cao, §¹i häc Trung

S¬n), Sù ph¸t triÓn kinh tÕ th−¬ng m¹i

Hång K«ng sau 10 n¨m trë vÒ Trung Quèc.

7. Trung Th¸nh (Trung t©m nghiªn cøu

®Æc khu kinh tÕ Trung Quèc, §¹i häc

Th©m QuyÕn), MÊy vÊn ®Ò ph¸t triÓn kinh

tÕ Hång K«ng sau 10 n¨m trë vÒ Trung

Quèc.

- S¸ch vµ t¹p chÝ:

8. TrÇn Qu¶ng H¸n, “DiÔn tiÕn vµ chuyÓn biÕn quan hÖ kinh tÕ th−¬ng m¹i

Trung Quèc lôc ®Þa víi Hång K«ng, Ma

Cao”, nghiªn cøu kú 2, 2006.

9. D−¬ng LËp M«n, “CEPA n©ng cao

®Þa vÞ th−¬ng m¹i c«ng nghiÖp Hång

K«ng”, Niªn gi¸m kinh tÕ Hång K«ng

2006, Kinh tÕ ®¹o b¸o x·, 2006.



Documents

Trung t©m Kinh tÕ Ch©u - Th¸i B×nh D−¬ng Nvnics.org.vn/uploads/Tapchi/Nam 2009/So 2 2010/dac khu kinh te.pdflª v¨n sang - nguyÔn minh h»ng 20 Nghiªn cøu Trung Quèc sè