Truyen co cac dan toc it nguoi viet nam

HAI ANH EM VAÂ BA CON YÏU TINH 1

http://ebooks.vdcmedia.com

Truyïån cöí caác dên töåc ñt ngûúâi Viïåt Nam

Nhaâ xuêët baãn vùn hoåc - Haâ nöåi — 2000 Ban Vùn hoåc Viïåt Nam tuyïín choån

In theo baãn “Truyïån cöí Taây - Nuâng”- NXB Vùn hoáa, 1986.


Nhiïìu taác giaã 2


MUÅC LUÅC

CHAÂNG QUAN TRIÏÌU ................................................................................................................. 3

TAÂI XÒ PHOOÂNG............................................................................................................................ 8

MÊËT TAI, MÊËT TOÁC.................................................................................................................... 17

HAI ANH EM VAÂ BA CON YÏU TINH ..................................................................................... 25

BAÁN CAÁI TUÃ ÀÛÁNG .................................................................................................................... 30

MÖÌ CÖI XÛÃ KIÏÅN ....................................................................................................................... 34

KHÖNG BAO GIÚÂ BIÏËT GIÊÅN .................................................................................................. 37

CHIÏËC CÊÌU PHUÁC ÀÛÁC ............................................................................................................ 47

HOÂ KÑNH THAÁN.......................................................................................................................... 53

CHAÂNG NHO SÔ VAÂ COÁC THÊÌN ............................................................................................... 61

TÒNH BAÅN.................................................................................................................................... 67

BÙÆT ÀÏÌN CHÊÅU VAÂNG.............................................................................................................. 72

CAÁ BÖËNG NUÖËT CAÁ TRÏ .......................................................................................................... 82

CHAÂNG NGÖËC ÀI HOÅC.............................................................................................................. 87

TUNG COÂN LÊËY ÀÛÚÅC VÚÅ TIÏN............................................................................................. 93




CHAÂNG QUAN TRIÏÌU

Quan Triïìu möì cöi cha meå tûâ ngaây coân nhoã. Chaâng àûúåc caác baác caác chuá trong laâng nuöi nêëng daåy döî. Nùm mûúâi taám tuöíi chaâng lêëy vúå.

Nghïì chñnh cuãa chaâng laâ quùng chaâi, keáo voá úã ngoaâi söng. Vúå chaâng thò vaâo rûâng haái cuãi, mùåc duâ hai vúå chöìng laâm viïåc rêët siïng nùng nhûng cuöåc söëng vêîn thiïëu thöën.

Laâm nghïì cêu caá, chaâng phaãi dêåy trûúác gaâ chuöìng àïí ra söng àùåt voá tûâ luác caá àang àoái loâng vaâ thûác khuya àïí àoán caá chúi trùng. Vò phaãi thûác khuya dêåy súám nhû vêåy nïn coá nhiïìu lêìn chaâng nguã vêåt bïn búâ söng, búâ suöëi.

Möåt höm, gùåp phaãi ngaây trúâi sûúng muöëi nùång haåt, gioá bêëc rñt tûâng höìi. Quan Triïìu ngöìi keáo voá khuya, hai con mùæt chaâng cûá rñu dêìn, cuöëi cuâng chaâng ngaã lûng vaâo möåt göëc cêy to röìi nguã thiïëp ài luác naâo khöng biïët.

Coá möåt àoaân ngûúâi ài qua àûúâng, thêëy chaâng nùçm co quùæp úã dûúái göëc cêy : möåt ngûúâi trong boån hoå beân cúãi aáo àang mùåc àùæp cho chaâng. Trúâi saáng roä, chaâng thûác dêåy. Thêëy coá caái aáo khöng biïët laâ cuãa ai, liïìn cûá thïë mùåc vaâo röìi thu xïëp trúã vïì nhaâ.

Chaâng vïì nhaâ giûäa luác vúå chaâng àang sûãa soaån ài kiïëm cuãi. Àiïìu laå laâ Quan Triïìu goåi vúå, ài laåi saát bïn ngûúâi vúå maâ vúå vêîn khöng thêëy chöìng, maäi àïën khi Quan Triïìu cúãi boã aáo ngoaâi ra, vúå




chaâng múái nhòn thêëy chöìng. Biïët laâ aáo coá pheáp taâng hònh, chaâng sung sûúáng cêët kyä úã àêìu giûúâng àïí chúâ dõp duâng àïën ?

Nùm êëy nhaâ vua thu nhiïìu vaâng baåc chêët vaâo kho àïí chi vaâo viïåc xêy lêu àaâi cung àiïån. Nhên dên trong nûúác ngaây caâng àoái khöí. Vúå chöìng Quan Triïìu cuäng lêm vaâo caãnh tuáng thiïëu. Möåt höm, chaâng mùåc aáo thêìn röìi ài thùèng àïën kinh àö, chaâng thûã vaâo kho nhaâ vua lêëy tröåm möåt ñt vaâng baåc vïì chi duâng. Chaâng bûúác vaâo cöíng, boån lñnh gaác, mùæt moã troân thao laáo maâ vêîn khöng thêëy chaâng. Quan Triïìu öm möåt duám baåc ài ra, boån lñnh cuäng muâ tõt. Lêìn àêìu tiïn lêëy àûúåc baåc, chaâng caâng thêëy roä giaá trõ cuãa aáo thêìn. Chaâng laåi vaâo kho lêìn thûá hai, thûá ba, khöng möåt ai phaát hiïån ra chaâng. Tûâ àoá ngaây naâo chaâng cuäng vaâo kho nhaâ vua lêëy vaâng baåc vïì phên phaát cho baâ con laâng xoám. Röìi dêìn daâ chaâng àem vaâng baåc chia cho caã nhûäng dên ngheâo úã quanh vuâng moåi ngûúâi rêët caãm phuåc. Vò duâng aáo thêìn haâng ngaây nïn aáo àaä coá chöî raách. Thêëy aáo bõ raách chaâng cùæt maãnh giêëy daán laåi, vò vêåy möîi khi chaâng mùåc aáo thêìn ài laåi, ngûúâi ta thêëy muån vaá tung tùng nhaãy nhoát tûåa nhû möåt con bûúám àang bay lûúån trong khöng trung.

Haâng ngaây vaâo kiïím tra, boån quan quên thêëy kho vaâng cuãa nhaâ vua ngaây caâng hao huåt thò lêëy laâm laå, chuáng tra hoãi boån lñnh canh. Boån lñnh cuäng rêët ngaåc nhiïn vò haâng ngaây chuáng canh gaác cêín mêåt, khöng hïì thêëy möåt ngûúâi naâo beán maãng, maâ sao laåi coá chuyïån mêët tröåm. Chuáng baân nhau chuá yá canh gaác nghiïm hún. Suöët ngaây höm sau, chuáng chó thêëy ngoaâi möåt con bûúám bay ài bay laåi thò khöng coá möåt ngûúâi laå naâo, nhûng àïën chiïìu khi xem laåi àöëng vaâng thò àaä thêëy mêët hùèn böën thoãi vaâng thoi. Chuáng nghô xa nghô gêìn “Hay laâ con bûúám àaä lêëy tröåm” lêåp tûác chuáng chuêín bõ




sùn con bûúám. Höm sau laåi möåt con bûúám bay vaâo, lûúái liïìn sêåp xuöëng, chuåp ngay àûúåc. Quan Triïìu liïìn bõ bùæt. Chuáng giaãi chaâng lïn nöåp vua. Nhaâ vua beân haå lïånh töëng chaâng vaâo nhaâ giam chúâ ngaây xûã aán.

Nhên dên quanh vuâng, àûúåc tin Quan Triïìu bõ bùæt giam, liïìn ruã nhau keáo àïën gùåp vua, àöìng thanh xin tha töåi cho chaâng. Nhûng vua sai quên lñnh àuöíi hoå ra khoãi cung.

Saáng höm sau, giûäa luác nhaâ vua àang cuâng caác quan trong triïìu hoåp baân xûã töåi Quan Triïìu thò chúåt nghe cêëp baáo úã ngoaâi biïn aãi, quên giùåc àöng nhû kiïën coã, àang hung hùng tiïën sêu vaâo àêët nûúác cûúáp cuãa giïët ngûúâi. Nghe tin, nhaâ vua höët hoaãng hoaän ngay viïåc xûã töåi Quan Triïìu, döìn sûác vaâo viïåc chöëng giùåc. Thïë giùåc maånh nhû vuä baäo, quên nhaâ vua bõ thua úã khùæp núi. Chuáng àang tiïën thùèng vïì kinh àö, nhaâ vua run lïn bêìn bêåt, caác tûúáng voä, caác quan vùn mùåt maây taái meát, vò quên tung ra bao nhiïu bõ tiïu diïåt bêëy nhiïu. Àaä coá keã baân àïën viïåc treo cúâ haâng, hoaâng hêåu, phi têìn cuäng nhû caác baâ lúán nhaâ quan àïìu khoác sûúát mûúát. Nhên dên trong kinh thaânh kïu khoác nhû ri, ai nêëy cuöëng cuöìng ài tòm núi laánh naån.

Chúåt coá ngûúâi nhúá túái Quan Triïìu laâ ngûúâi coá nhiïìu pheáp laå, liïìn têu vua xin tha cho chaâng àïí chaâng àem taâi ra deåp giùåc cûáu nûúác cûáu dên. Nhaâ vua rêët tûác giêån Quan Triïìu vò àaä lêëy mêët cuãa kho hún bêíy trùm thoãi vaâng, nhûng nghô túái ngai vaâng, vua liïìn chuêín lúâi têu, ra lïånh ên xaá cho chaâng vaâ cûã chaâng cêìm quên àaánh giùåc. Vua hûáa :




- Nïëu nhaâ ngûúi deåp àûúåc giùåc nûúác, ta khöng nhûäng tha töåi chïët cho maâ coân phong chûác tïí tûúáng, hûúãng löåc cao nhêët trong caác haâng vùn voä...

Quan Triïìu àûúåc thaã ra giûäa luác quên giùåc àang rêìm rêåp keáo àïën chên thaânh vêy kñn kinh àö, giûäa luác moåi ngûúâi àang hoang mang, hoaãng höët.

Sau khi nhêån lïånh vua, Quan Triïìu liïìn keáo àaåi quên ra ngoaâi thaânh röìi àoáng úã möåt núi, chaâng baão hoå :

- Àïí ta sang traåi giùåc doâ thaám tònh hònh, caác ngûúâi haäy sùén saâng chúâ lïånh ta tiïën lïn diïåt giùåc.

Noái xong chaâng mùåc aáo thêìn vaâo röìi ài thùèng sang dinh traåi giùåc suåc saåo khùæp núi. Boån lñnh àöng nhû kiïën coã nhûng khöng möåt ai nhòn thêëy chaâng. Giûäa luác tïn tûúáng giùåc àang hung hùng thuác quên tiïën àaánh thò Quan Triïìu giêåt phùæt thanh kiïëm, theát lïn möåt cêu, cheám àûát àöi ngûúâi noá chïët khöng kõp ngaáp. Quên giùåc mêët tûúáng xön xao nhû ong vúä töí, chuáng giêîm àaåp lïn nhau, chaåy tröën caã vïì biïn aãi, khöng möåt àûáa naâo daám ngoaái cöí laåi. Thûâa thùæng Quan Triïìu quay vïì traåi, dêîn quên sô àuöíi theo, tiïu diïåt.

Thùæng trêån trúã vïì, Quan Triïìu àûúåc nhaâ vua sai baây yïën tiïåc khoaãn àaäi. Vua phong chûác tïí tûúáng cho chaâng giûäa muön tiïëng reo hoâ cuãa quên sô vaâ caác quan vùn voä triïìu àònh.

Sau àoá, chaâng têu vua baäi boã lïånh thu vaâng baåc cuãa dên àïí xêy lêu àaâi, laåi xin àem vaâng baåc trong kho phên phaát cho nhûäng ngûúâi ngheâo. Nhaâ vua nhêët nhêët nghe lúâi.

Trùm hoå àûúåc no êëm. Nûúác nhaâ trúã laåi yïn vui.




Vïì sau, khi Quan Triïìu chïët, dên lêåp àïìn thúâ àïí ghi nhúá cöng cuãa chaâng.*

Theo lúâi kïí cuãa cuå Hoaâng Huy Toaåi

Thõ xaä Cao Bùçng




TAÂI XÒ PHOOÂNG

Taâi Xò Phooâng möì cöi cha tûâ ngaây coân beá, meå chaâng buöåc buång úã vêåy nuöi con. Àïëm tûâng ngaây, tûâng thaáng baâ mong àûáa con choáng lúán. Khi Taâi Xò Phooâng 13 tuöíi thò quï hûúng coá loaån, hai meå con bõ lûu laåc möîi ngûúâi möåt ngaã.

Taâi Xò Phooâng àûúåc möåt Nuáng Cuán* àem vïì nuöi laâm hêìu baân. Dêìn dêìn lúán khön àûúåc öng chuã giao cho chuyïn viïåc nêëu ùn.

Nuáng Cuán vöën laâ möåt viïn quan saânh nghïì àuåc khoeát. Haâng nùm cûá àïën dõp tïët àêìu nùm, tïët thaáng baãy, hay ngaây giöî öng cha, hùæn thûúâng múâi kheáo caác quan trêën àõa phûúng vïì chúi.

Nùm êëy vaâo möåt ngaây cuöëi nùm, coá viïn quan trêën noå àïën biïëu Nuáng Cuán möåt con caá cheáp khiïng hai. Nhòn con caá vûâa àeåp laåi vûâa beáo, Nuáng Cuán haâi loâng. Hùæn goåi Taâi Xò Phooâng lïn dùån laâm thõt, möåt nûãa laâm viïn, möåt goác xaâo taái, möåt goác bung dûâ àïí soaån möåt bûäa tiïåc ngon thïët ba viïn quan lúán. Laäo dùån ài dùån laåi :

- Tiïåc têët niïn nùm nay ta muöën doån toaân caác moán caá. Àoá laâ bûäa tiïåc hiïëm coá, ngûúi phaãi nêëu ngon, nïëu khöng vûâa loâng khaách thò ngûúâi seä mêët tïët vaâ mêët viïåc.

- Taâi Xò Phooâng vêng lïånh chuã, xaách con caá cheáp coân söëng xuöëng búâ söng. Khi giú con dao toan möí, böîng chaâng thêëy con caá tûå nhiïn chaãy nûúác mùæt, haá möìm nhû muöën kïu van. Chaâng caãm thêëy loâng mònh se laåi, ngêåp ngûâng giêy laát chaâng thaã caá xuöëng




söng. Caá gùåp nûúác, quêîy maånh röìi àïën trûúác mùåt Taâi Xò Phooâng toã yá caám ún vaâ biïën mêët.

Giûäa luác àang bêng khuêng, Taâi Xò Phooâng sûåc nhúá túái bûäa tiïåc, liïìn cêìm röí ra chúå àõnh mua möåt con caá khaác. Nhûng ngaây chúå cuöëi nùm, khöng coân möåt con naâo, chaâng àaânh phaãi mua thõt lúån vïì bùm viïn, thõt boâ vïì hêìm dûâ vaâo xaâo taái thay cho caá.

Khi khaách bûúác vaâo nhaâ, Nuáng Cuán hïët lúâi khoe moán ùn àùåc biïåt. Nhûng khi thûác ùn bûng lïn, caã chuã lêîn khaách àïìu ngaåc nhiïn tröë mùæt nhòn nhau. Nuáng Cuán mùåt àoã gay quay laåi hoãi Taâi Xò Phooâng, chaâng àaânh thuêåt laåi chuyïån con caá cheáp khoác úã búâ söng vaâ viïåc thaã caá cuãa mònh.

Nuáng Cuán vûâa tiïëc cuãa laåi vûâa xêëu höí vúái khaách, liïìn quaát lñnh löi Taâi Xò Phooâng ra sên noåc cöí àaánh nùm chuåc roi röìi àuöíi ra khoãi nhaâ.

Giûäa buöíi chiïìu ba mûúi tïët, bõ möåt trêån àoân raách da naát thõt vaâ bõ töëng cöí ra khoãi nhaâ chuã, Taâi Xò Phooâng khoá tòm möåt núi nûúng thên, vò theo phong tuåc àõa phûúng, ngaây cuöëi nùm, khöng möåt ai nhêån ngûúâi laå mùåt vaâo nhaâ vaâ cuäng khöng möåt ai boã tiïìn ra cho möåt ngûúâi naâo. Taâi Xò Phooâng beân ra búâ söng ngöìi öm mùåt khoác.

Böîng möåt con nûúác tûå nhiïn phun lïn giûäa doâng, röìi möåt cö gaái mùåc aáo hoa àuã nùm maâu : xanh, àoã, trùæng, tñm, vaâng hiïån lïn giûäa con nûúác. Cö con gaái mùåt ngoåc, da ngaâ, tûâ tûâ tiïën àïën trûúác mùåt chaâng, cuái àêìu chaâo vaâ hoãi ?

- Nùm hïët tïët àïën, chùèng hay chaâng coá àiïìu gò maâ phaãi ra àêy than khoác ?




Taâi Xò Phooâng kïí cêu chuyïån thaã con caá cheáp luác saáng vaâ viïåc bõ chuã àaánh àuöíi cho cö gaái nghe.

Cö gaái beân noái :

- Thiïëp àêy chñnh laâ con caá maâ chaâng thaã ban saáng. Nïëu khöng coá chaâng thaã xuöëng söng thò thiïëp àêu coân coá mùåt úã àêy. Cha thiïëp laâ vua Long Vûúng, vêåy xin múâi chaâng vïì ùn tïët vúái cha thiïëp goåi coá chuát baáo àïìn, mong chaâng chúá chöëi tûâ.

Taâi Xò Phooâng nghe noái rêët vui mûâng, beân gêåt àêìu bùçng loâng. Cö gaái baão chaâng nhùæm mùæt laåi röìi cêìm tay dùæt ài. Khi múã mùæt ra, chaâng thêëy úã trûúác mùåt möåt toâa lêu àaâi chñn têìng cao ngêët. Long Vûúng niïìm núã chaâo àoán vaâ hïët lúâi caãm ún chaâng àaä cûáu söëng con gaái mònh. Möåt luác sau, möåt baân tiïåc coá haâng trùm moán àûúåc baây biïån taåi phoâng ùn. Long Vûúng múâi chaâng ùn uöëng thoãa thñch, ùn xong chaâng àûúåc múâi àïën möåt phoâng êëm cuáng coá göëi thïu àïåm gêëm àïí nghó lûng, coá keã hêìu ngûúâi haå. Laâ khaách quyá cuãa Long Vûúng, ba ngaây tïët, chaâng àûúåc tiïëp àaäi hïët sûác àêìy àuã thên mêåt.

Sang ngaây thûá tû, chaâng xin pheáp Long Vûúng cho trúã vïì trêìn. Cöng chuáa buöìn rêìu ngoã yá muöën àûúåc kïët duyïn vúái chaâng, taå laåi ún cûáu söëng.

Taâi Xò Phooâng tûâ chöëi noái mònh laâ thên töi àoâi heân haå, khöng cha meå, anh em, hoå haâng, khöng nhaâ cûãa, àêu daám saánh cuâng cöng chuáa caânh vaâng laá ngoåc.

Long Vûúng vaâ caác triïìu thêìn úã Thuãy phuã hïët lúâi khuyïn nhuã, Taâi Xò Phooâng khöng thïí tûâ chöëi àûúåc vaâ lïî cûúái àûúåc töí chûác rêët linh àònh.




Sau ngaây cûúái ñt lêu, Taâi Xò Phooâng baân vúái vúå sûãa soaån vïì trêìn. Cöng chuáa bùçng loâng ài theo chöìng, naâng dùån chöìng nïëu vua cha cho vaâng baåc chêu baáu thò chúá nhêån chó nïn xin caái phuâ luâ têíu.* Coá caái àoá seä coá moåi thûá trïn àúâi.

Buöíi chiïìu höm êëy, Taâi Xò Phooâng gùåp Long Vûúng xin vïì trêìn vaâ ngoã yá àûa caã vúå vïì theo. Long Vûúng khöng giûä chên chaâng àûúåc. Khi Long Vûúng àõnh cho con rïí vaâng, baåc, chêu baáu thò Taâi Xò Phooâng nhúá lúâi vúå dùån liïìn têu xin caái phuâ luâ têíu.

Long Vûúng khöng chuát ngêìn ngaåi vaâo buöìng riïng lêëy àûa cho. Taâi Xò Phooâng caãm ún, àoaån hai vúå chöìng tûâ biïåt Long Vûúng vïì trêìn. Chaâng laåi nhùæm nghiïìn mùæt àïí vúå dùæt ài, chó giêåp baä trêìu, hoå lïn àïën búâ söng. Khi mùåt trúâi gaác nuái hoå ài túái möåt baäi röång mïnh möng, cöng chuáa nhòn khùæp böën phña röìi noái :

- Trúâi töëi röìi, chuáng ta haäy nghó laåi àêy thöi !

Taâi Xò Phooâng hoãi :

- Sao khöng kiïëm núi coá laâng maåc maâ truá chên laåi nghó taåi chöën àöìng khöng möng quaånh naây.

Cöng chuáa noái :

Moåi sûå lo lùæng cuãa chaâng seä àûúåc caái vêåt naây lo cho hïët.

Noái xong cöng chuáa àoán lêëy caái phuâ luâ têíu úã trïn vai chöìng röìi àûa lïn miïång noái :

Phuâ luâ têíu ! Phuâ luâ têíu ! Haäy cho ta möåt toâa lêu àaâi nùm gian ba têìng, cho ta moåi thûá àöì sang troång àêìy àuã.

Noái dûát lúâi thò möåt tiïëng nöí vang lïn nhû êëm àöång, möåt toâa nhaâ ba têìng hiïån lïn trûúác mùåt hai vúå chöìng. Cöng chuáa àûáng dêåy dùæt




tay chöìng ài vaâo tûâng buöìng, moåi thûá àöì duâng úã möîi buöìng àïìu bùçng vaâng hoùåc bùçng baåc. Trïn nhûäng chiïëc giûúâng àïìu coá àuã chùn, maân quêìn aáo bùçng vaãi voác luåa laâ, àuã caác maâu xanh, àoã, trùæng, tñm, vaâng haäy coân gêëp nïëp múái nguyïn. Saáng höm sau, chaâng lêëy phuâ luâ têíu ra ûúác möåt àaân trêu, möåt àaân boâ vaâ lúån, gaâ, ngan, ngöîng. Tûâ àoá Taâi Xò Phooâng nghiïîm nhiïn trúã nïn ngûúâi chuã cuãa möåt cú nghiïåp lúán...

Möåt höm, ngaây cuöëi muâa mûa, ngöìi trïn lêìu cao nhòn xuöëng chaâng thêëy möåt baâ cuå lûng coâng, chöëng gêåy ài qua, bêët giaác chaâng nhúá túái ngûúâi meå giaâ. Thêëy chöìng böîng nhiïn thúã daâi, cöng chuáa hoãi:

- Chùèng hay chaâng coân coá nöîi buöìn gò nûäa ? Taâi Xò Phooâng àaáp :

- Töi coá möåt ngûúâi meå khöng biïët hiïån nay lûu laåc núi naâo, nhúá àïën meå giaâ thên yïu maâ caãm thêëy loâng se gan heáo... Cöng chuáa beân baân vúái chöìng nïn múã höåi phaát chêín cho ngûúâi ngheâo àoái àïí coá dõp tòm meå.

Nghe lúâi vúå, Taâi Xò Phooâng treo baãng múã höåi phaát chêín, tin êëy truyïìn ra, nhûäng ngûúâi ngheâo khoá khùæp núi luä lûúåt tòm àïën lêu àaâi. Tûâ saáng àïën chiïìu, chaâng cöë nhêån mùåt tûâng ngûúâi. Nhûng ngaây naây tiïëp ngaây khaác, Taâi Xò Phooâng vêîn chûa tòm ra àûúåc ngûúâi meå thên yïu.

Möåt höm, cöng chuáa hoãi :

- Chùèng hay ngaây coân treã meå chaâng coân coá taâi nghïå gò àùåc biïåt ?

Taâi Xò Phooâng àaáp :




- Naâng hoãi töi múái nhúá. Höìi coân treã, meå töi coân coá taâi ca haát, möîi khi meå töi cêët tiïëng haát, chuöåt úã trong öí cuäng phaãi loá àêìu ra nghe, chim àang bay cuäng phaãi ngûâng caánh...

Nghe chöìng noái, cöng chuáa tiïëp lúâi :

- Nïëu vêåy thò chuáng ta laåi möåt lêìn nûäa múã höåi múâi caác àoaân ca haát àïën laâm vui, chaâng thûã nghô xem coá nïn khöng ?

Nghe lúâi vúå Taâi Xò Phooâng yïët laåi baãng múã höåi ca haát vaâ múâi têët caã nhûäng àoaân ca haát xa gêìn vïì dûå. Quaã nhiïn nhúâ àoá Taâi Xò Phooâng nhêån ra àûúåc meå. Meå con gùåp nhau mûâng mûâng tuãi tuãi. Tûâ àoá meå Taâi Xò Phooâng úã laåi cuâng vúái con vaâ dêu khöng coân phaãi lo kiïëm ùn tûâng bûäa.

Trong gêìn möåt thaáng trúâi, Taâi Xò Phooâng vûâa múã höåi phaát chêín, vûâa múã höåi ca haát, laâm röån rõp caã möåt vuâng. Nuáng Cuán nghe tin lêëy laâm laå lùæm. Hùæn beân thên haânh àïën têån núi xem xeát, àûáng úã dûúái goác sên nhòn tröåm lïn lêìu, thêëy roä raâng thùçng nêëu bïëp cuä cuãa mònh àang àûáng bïn caånh möåt cö vúå treã àeåp nhû möåt naâng tiïn, hùæn rêët ngaåc nhiïn vaâ ghen tõ. Caâng ngùæm vúå Taâi Xò Phooâng, hùæn caâng mï mêín têm thêìn, beân nêíy ra möåt kïë àïí chiïëm àoaåt vúå Taâi Xò Phooâng.

Hai höm sau, Nuáng Cuán cho ngûúâi sang múâi Taâi Xò Phooâng laåi chúi. Taâi Xò Phooâng hoãi yá vúå, vúå chaâng noái :

- Thùçng Nuáng Cuán vöën laâ ngûúâi khöng töët. Lêìn naây hùæn múâi chaâng àïën chúi têët coá yá gò àêy. Nhûng chaâng cûá ài, moåi viïåc àaä coá thiïëp.




Taâi Xò Phooâng gêåt àêìu, sang chúi nhaâ Nuáng Cuán. Vûâa nhòn thêëy chaâng bûúác vaâo sên, Nuáng Cuán vöåi chaåy ra àoán chaâo vaâ múâi chaâng ngöìi lïn giûúâng cao, àoaån sai ngûúâi úã sûãa tiïåc múâi khaách.

Sau vaâi tuêìn rûúåu, thêëy Taâi Xò Phooâng àaä chïënh choaáng húi men, hùæn lên la hoãi Taâi Xò Phooâng nguyïn do vò sao maâ trúã nïn giaâu coá. Taâi Xò Phooâng deão möìm kïí hïët moåi bûúác àûúâng sau ngaây úã nhaâ Nuáng Cuán ra ài. Chaâng cuäng khöng quïn noái roä caã caái phuâ luâ têíu àaä giuáp chaâng lêåp nïn cú àöì. Nuáng Cuán liïìn nöíi loâng tham, hùæn vûâa muöën àoaåt vúå cuãa Taâi Xò Phooâng laåi vûâa muöën chiïëm caái phuâ luâ têíu. Laäo beân chuöëc thïm rûúåu cho chaâng. Àïën khuya, Taâi Xò Phooâng say mïìm nhû buán, Nuáng Cuán beân sai coäng ngay chaâng vaâo buöìng vúå ba cuãa mònh. Àïën gêìn saáng Taâi Xò Phooâng tónh rûúåu, thò vúå ba Nuáng Cuán nùæm lêëy chaâng la lúán lïn rùçng Taâi Xò Phooâng vaâo buöìng mònh àõnh giúã troâ bêåy baå. Nuáng Cuán thûác dêåy hoâ heát ngûúâi úã troái gö chaâng laåi, hùæn hêìm hêìm quaát thaáo.

- Töåi maây thêåt to nhû trúâi biïín, laát nûäa ta seä cho giaãi àïën nhaâ vua.

Biïët laâ mùæc mûu Nuáng Cuán, Taâi Xò Phooâng mùæng nhiïëc traã laåi khöng tiïëc lúâi. Nhûng röìi Nuáng Cuán vúâ giaã nhên giaã nghôa baão chaâng phaãi chuöåc töåi bùçng caách àöíi vúå, àöíi nhaâ cûãa cuãa caãi kïí caã caái phuâ luâ têíu.

Taâi Xò Phooâng noái :

- ûâ ! Àöíi cuäng àûúåc. Nhûng töi coân phaãi hoãi vúå töi xem àaä.

Nghe Taâi Xò Phooâng noái vêåy, Nuáng Cuán liïìn ra cúãi troái cho chaâng, hùæn cûúâi hïình hïåch noái tiïëp :




- Maây vïì nhúá noái kheáo vúái vúå maây, maây àöíi thïë laâ khön : Àöíi möåt vúå lêëy àûúåc ba vúå, àöíi möåt caái nhaâ lêëy möåt toâa nhaâ, àöíi vaâi àaân gia suác lêëy têët caã kho vaâng baåc chêu baáu, mêët möåt caái phuâ luâ têíu àûúåc möåt caái êën quan• Maây khöng thiïåt gò caã, nghe khöng !

Taâi Xò Phooâng vïì kïí laåi moåi chuyïån àaä xêíy ra, nhûng vúå chaâng àaä noái :

- Àêy laâ möåt dõp àïí chaâng vûâa giêìu sang vûâa coá quyïìn thïë, chaâng haäy nghe lúâi hùæn maâ àöíi vúå, àöíi nhaâ. Àaä àïën luác thiïëp phaãi noái thêåt vúái chaâng, vúái meå. Thiïëp laâ ngûúâi dûúái Long cung khöng thïí ùn àúâi úã kiïëp vúái chaâng maäi àûúåc. Súám muöån thiïëp seä phaãi tûâ biïåt chaâng vaâ meå vïì vúái cha thiïëp, chaâng haäy bùçng loâng laâm theo lúâi laäo quan kia thò seä coá ba ngûúâi vúå, coá nhaâ cûãa, coá vaâng baåc, chêu baáu, cuãa caãi vaâ êën quan. Nhûäng caái àoá múái thûåc laâ cuãa chaâng maäi maäi...

Coá tiïëng Nuáng Cuán goåi úã ngoaâi sên, chaâng traã lúâi laâ mònh àaä bùçng loâng.

Nuáng Cuán thêëy Taâi Xò Phooâng vaâ vúå bùçng loâng thò vö cuâng mûâng rúä, hùæn liïìn theo Taâi Xò Phooâng lïn lêìu gùåp cöng chuáa. Cöng chuáa noái :

- Ta vaâ chöìng ta àaä bùçng loâng, Nuáng Cuán haäy mau mau àûa chöìng ta sang bïn nhaâ trao cho chaâng têët caã vúå con, gia taâi, êën tñn röìi haäy sang àêy...

Nuáng Cuán beân àûa Taâi Xò Phooâng vïì nhaâ, trao vúå con, nhaâ cûãa, kho vaâng, kho baåc, cuãa caãi, êën quan cho chaâng röìi têët tûúãi quay ài. Ba ngûúâi vúå ngú ngaác chùèng hiïíu cêu chuyïån ra thïë naâo.




Taâi Xò Phooâng laåi phaãi möåt lêìn nûäa kïí têët caã moåi viïåc àaä xêíy ra. Ba ngûúâi vúå Nuáng Cuán bêëy lêu cuäng àaä chaán gheát hùæn nay laåi caâng cùm chöìng ùn úã tïå baåc. Ba naâng àïìu vui loâng nhêån lêëy Taâi Xò Phooâng laâm chöìng. Nhûäng keã ùn ngûúâi úã trong nhaâ cuäng vui veã nhêån chaâng laâm chuã.

Laåi noái chuyïån Nuáng Cuán sau khi àïën vúái ngûúâi vúå múái, hùæn cûúâi khaâ khaâ toan öm chêìm lêëy cöng chuáa nhûng cöng chuáa nhanh nheån laánh ngûúâi ài, laâm cho hùæn quúâ huåt ngaä xuöëng saân. Thêëy vêåy, cöng chuáa beân noái :

- Vúå chöìng ùn àúâi úã kiïëp vúái nhau, Nuáng Cuán chúá nïn noáng vöåi, tûâ nay Nuáng Cuán phaãi nghe thiïëp...

Chiïìu höm êëy, cöng chuáa sai phuâ luâ têíu laâm möåt bûäa tiïåc lúán coá àuã 12 thûá rûúåu ngon vaâ möåt trùm moán ùn. Trong bûäa tiïåc, ngöìi àöëi diïån vúái Nuáng Cuán, naâng chuöëc cheán eáp múâi hùæn. Tiïåc rûúåu taân, hùæn guåc xuöëng bïn baân ùn, ngaáy öì öì nhû sêëm !

Cöng chuáa beân gheá möi kheä noái vúái chiïëc bêìu baåc: - Phuâ luâ têíu haäy hoaân laåi caái lêu àaâi naây, cuâng têët caã caác vêåt

duâng trong nhaâ vïì cho Long Vûúng... Dûát lúâi möåt tiïëng nöí long trúâi lúã àêët vang lïn vaâ moåi thûá àïìu

biïën mêët. Chó coân laåi möåt mònh Nuáng Cuán. Àöåt nhiïn nûúác dêng lïn möîi luác möåt to laâm cho Nuáng Cuán böîng thûác giêëc. Thêëy mònh àang nùçm trïn baäi coã, hùæn ruâng mònh kïu la cêìu cûáu, hùæn gaâo, theát àïën àûát húi, nhûng khoaãng khöng trung chùèng coá ai traã lúâi hùæn. Hùæn hoaãng höët àûáng lïn, uâ teá chaåy. Nhûng muöån mêët röìi, laân nûúác àaä cuöën hùæn vïì vúái vûåc thùèm.

Theo lúâi kïí cuãa öng Vûúng Viïët Khoaãng Àöìng Àùng, Laång Sún




MÊËT TAI, MÊËT TOÁC

Ngaây xûa, coá möåt chaâng thanh niïn möì cöi cha meå tûâ têëm beá, àûúåc ngûúâi laâng nuöi cho lúán khön. Ngûúâi ta quen goåi chaâng laâ Möì cöi.

Möì cöi caâng lúán caâng laâm khoãe, khöng coá ruöång vûúân, ngaây ngaây chaâng àem sûác àöíi lêëy hai bûäa ùn. Thêëy chaâng cêìn cuâ vaâ coá loâng töët, caác bêåc giaâ caã, caác cö con gaái vaâ caác em beá àïìu quyá mïën. Nhûäng ngaây mûa to gioá lúán, chaâng khöng ài laâm àûúåc thò caác cö con gaái ruã nhau àem gaåo nhaâ sang giuáp. Thêëy vêåy möåt vaâi chaâng trai treã trong laâng àem loâng ghen gheát, hoå tòm caách haäm haåi Möì cöi.

Möåt höm, Möì cöi bõ böën trai laâng xuám laåi àaánh àïën sûát mùåt, meã traán giûäa luác chaâng àang cuâng möåt cö gaái laâng ài laâm àöìng vïì. Chaâng bõ àau dûâ caã ngûúâi, nùçm mêëy ngaây chûa laåi sûác.

Thêëy boån con trai gheát mònh, chaâng beân chaåy sang laâng bïn caånh laâm thuï, gaánh mûúán nuöi thên. Nhûng àïën úã laâng naây chûa àûúåc bao lêu, chaâng laåi bõ boån trai laâng ruã nhau gêy chuyïån vaâ àaánh àêåp.

Möì cöi laåi phaãi boã laâng naây ra ài möåt lêìn nûäa. lêìn naây chaâng àõnh ài kiïëm ùn úã möåt núi rêët xa. Chaâng ài ba ngaây liïìn, àïën möåt laâng nhoã úã ven rûâng heão laánh. Chaâng vaâo möåt nhaâ phuá öng xin úã




laâm thuï. Phuá öng thêëy Möì cöi maånh khoãe, nhanh nheån, liïìn nhêån lúâi giao cho chaâng cöng viïåc haái traám.

Nhûng khi nhòn rûâng traám röång mïnh möng, cêy naâo cuäng to bùçng hai ba ngûúâi öm vaâ cao thùèng vuát lïn trúâi. Möì cöi lùæc àêìu, leâ lûúäi. Phuá öng ngon ngoåt döî daânh vaâ hûáa traã cöng cao, treâo xong rûâng traám, laäo seä traã cho 500 laång baåc. Laäo coân baây caách bùæc thang tre àïí treâo. Cöng viïåc leo treâo thêåt laâ vö cuâng vêët vaã vaâ nguy hiïím, nhûng vò thêëy laâ phuá öng àöëi àaäi coá veã töët, nïn Möì cöi khöng tiïëc sûác.

Tûâ àoá ngaây naâo chaâng cuäng treâo thang lïn ngoån cêy traám, cêìm saâo vuåt ruång tûâng chuâm traám chñn xuöëng àêët àïí phuá öng cuâng vúå vaâ con caái thaã sûác thu lûúåm àûa ra chúå baán. Möåt thaáng rûúäi tröi qua, vúái cêy saâo vaâ caái thang. Möì cöi leo hïët cêy traám naây àïën cêy traám khaác. Phuá öng cuäng thu vïì hïët moán baåc naây àïën moán baåc kia.

Höm êëy, Möì cöi treâo àïën cêy traám thûá hai trùm cuäng laâ cêy cuöëi cuâng. Thêëy sùæp phaãi tñnh cöng traã cho Möì cöi söë baåc hún nùm trùm laång, phuá öng goåi vúå àïën baân mûu tñnh kïë.

Saáng höm êëy, vúå chöìng phuá öng dêåy tûâ luác gaâ gaáy, sai con nêëu cúm laâm bûäa múâi Möì cöi.

Cúm nûúác xong, Möì cöi laåi theo gia àònh phuá öng vaác saâo ra rûâng traám.

Sau khi Möì cöi àaä treâo àïën ngoån cêy thò úã dûúái göëc, phuá öng sai con ruát lêëy thang tre vaác vïì nhaâ, mùåc cho Möì cöi úã trïn cao kïu la êìm ô. Chaâng cöë tòm caách tuåt xuöëng, nhûng loay hoay haâng nûãa buöíi, cuäng khöng tòm ra caách gò caã. Thên traám thùèng tùæp, to bùçng hai ngûúâi öm, khöng thïí bêëu vñu vaâo àêu àïí tuåt xuöëng àûúåc. Thïë laâ




tûâ àêëy, chaâng phaãi söëng úã trïn ngoån cêy traám nhû loaâi khó vûúån àoái, chaâng phaãi haái quaã traám ùn söëng, khaát nûúác, chaâng liïëm tûâng gioåt sûúng àïm àoång trïn tûâng chiïëc laá. Àïm cuäng nhû ngaây, chaâng khöng daám nguã say, ùn hïët quaã traám, chaâng phaãi ùn àïën laá, ùn hïët laá, chaâng phaãi ùn àïën voã.

Möåt buöíi saáng, trúâi hûãng nùæng Möì cöi cúãi chiïëc aáo caánh phúi lïn möåt caânh trûúác mùåt, giûäa luác êëy coá möåt con gêëu ngûåa ài qua dûúái göëc cêy. Tröng thêëy caái aáo cuãa Möì cöi noá tûúãng laâ töí ong, liïìn treâo lïn àõnh ùn mêåt. Àïën gêìn bïn caái aáo, mùæt gêëu lim dim àïí traánh ong àöët vaâo mùæt nhû thoái quen cuãa noá, röìi nhoaâi ngûúâi ra ngoùåm lêëy caái aáo caánh nhai ngêëu nhai nghiïën.

Thêëy thïë, möåt yá nghô taáo baåo múái nêíy ra trong oác Möì cöi.

Nhùçm luác con gêëu àang nhùæm tõt caã hai mùæt vaâ maãi nhai caái aáo. Möì cöi liïìn nheâ nheå tuåt xuöëng, cûúäi ngay lïn lûng con gêëu, hai tay ghò chùåt lêëy cöí. Gêëu bõ öm bêët thònh lònh, höët hoaãng nhûng cuäng khöng daám buöng tay àaânh phaãi coäng caã Möì cöi tuåt dêìn xuöëng göëc. Khi gêëu coân caách mùåt àêët hai ba saãi, Möì cöi vöåi nhêíy xuöëng àêët boã chaåy. Gêëu cuäng chaåy àuöíi theo Möì cöi. Möì cöi cöë sûác chaåy maäi vaâo rûâng. Böîng coá möåt caái hang sêu chùæn ngang trûúác mùåt, chaâng àaânh phaãi nhaãy liïìu xuöëng hang ; gêëu khöng daám nhaãy theo. Möì cöi nhúâ vêåy àûúåc thoaát.

Nhûng cuäng tûâ àêy chaâng laåi lêm vaâo möåt caãnh khöí cûåc, nguy hiïím khaác. Hang töëi om om, chaâng phaãi lêìn moâ tûâng bûúác chên àïí tòm möåt löëi ra ngoaâi. Chaâng ài maäi trong hang nhûng ài túái àêu cuäng chó thêëy töëi nhû bûng. Xung quanh chaâng chó coá nhûäng con dúi bay ài bay laåi, chuáng bay giûäa àêìu chaâng rûát tûâng súåi toác, tûâng




maãnh da. Mùåc dêìu vêåy chaâng cöë len loãi ài hïët goác hang naây laåi doâ ài sang goác hang kia mong tòm möåt löëi thoaát.

Chúåt möåt höm chaâng lêìn túái möåt chöî coá möåt tia aánh saáng loåt vaâo. Chaâng vui mûâng khêëp khúãi, nhûng vïì sau múái biïët àoá chó laâ möåt löî thöng thiïn chûá khöng phaãi laâ cûãa hang. Tuy vêåy chaâng cuäng cöë võn vaâo vaách àaá treâo lïn àïí vûúåt ra ngoaâi. Nhûng sûác chaâng àaä yïëu lùæm, àaä nùm bêíy lêìn leo lïn àûúåc vaâi ba saãi tay röìi laåi bõ ngaä xuöëng chöî cuä.

Möåt höm trong khi nùçm ngêët trong hang, chaâng thêëy möåt öng cuå àêìu toác baåc phú, tay cêìm möåt caái ròu vaâ möåt hoân àaá thêìn àïën gêìn. Öng cuå baão :

- Ta laâ thêìn nuái ; thêëy con khöí cûåc quaá nïn àïën cûáu con àêy ! Ta cho con möåt caái ròu, noá seä cho con cúm ùn aáo mùåc. Ta cho con hoân àaá thêìn naây, con àem ròu maâi vaâo hoân àaá naây vaâo da, da seä trúã nïn trùæng treão vaâ àeåp àeä. Cuöëi cuâng ta cho con viïn thuöëc naây noá seä cho con sûác khoãe vûúåt hang.

Noái xong, thêìn nuái biïën mêët. Möì cöi tónh dêåy, nhùåt viïn thuöëc boã vaâo möìm, tûå nhiïn thêëy ngûúâi nheå nhoäm laå thûúâng. Chaâng giùæt caái ròu vaâ hoân àaá vaâo thùæt lûng röìi leo theo vaách thùèng lïn löî thöng. Khaác vúái nhûäng lêìn trûúác, lêìn naây chaâng treâo nhanh thoùn thoùæt, chó möåt laát àaä túái löî thöng húi vaâ nhòn thêëy aánh saáng bïn ngoaâi. Chaâng nhùæm mùæt laåi möåt luác röìi àu ngûúâi ra khoãi hang.

Chaâng lêìn xuyïn qua rûâng, àïën quaá trûa, túái búâ möåt con söng caái. Chaâng men búâ, xuöi theo doâng. Ài àûúåc möåt quaäng chaâng gùåp möåt öng cuå tiïìu phu, nhòn thêëy Möì cöi mùåt muäi gúám ghiïëc, àêìu khöng coân súåi toác, da deã sêìn suâi, hai vaânh tai sûát lúã, aáo quêìn raách




naát, öng cuå boã chaåy, Möì cöi àuöíi theo kïí moåi nöîi gian lao cuãa mònh cho öng nghe. Öng cuå baão chaâng giuáp mònh àöën cuãi vaâ phaát nûúng röìi seä àûa vïì nhaâ.

Möì cöi liïìn lêëy caái ròu ra maâi vaâo hoân àaá thêìn, caái ròu trúã nïn rêët sùæc. Chaâng chó chùåt möåt luác àaä àûúåc möåt àöëng cuãi chêët àêìy caã möåt gian nhaâ. Töëi höm êëy, chaâng àûúåc ùn nghó úã nhaâ öng cuå.

Öng cuå coá saáu cö con gaái. Caã saáu cö àïìu àaä àïën tuöíi lêëy chöìng. Thêëy böë dùæt vïì möåt chaâng trai khöng ra hònh ngûúâi, caác cö con gaái, trûâ cö uát, àïìu traánh xa. Hoå noái vúái böë àuöíi ngay Möì cöi ra khoãi nhaâ. Öng cuå phaãi mùæng maäi, caác cö múái chõu im. Cuöëi cuâng caác cö baão böë cho Möì cöi ra úã lïìu ngoaâi nûúng àïí chaâng vûâa phaát thïm rêîy vûâa coi luáa. Haâng ngaây caác cö seä luên phiïn nhau àûa cúm, bùæt àêìu tûâ cö caã.

Àïí khoãi giaáp mùåt Möì cöi, cö caã àem möåt caái moä treo lïn möåt göëc cêy úã àêìu nûúng caách lïìu khoaãng möåt trùm bûúác. Cö goä moä möåt höìi ba tiïëng röìi àùåt nùæm cúm úã dûúái göëc cêy, goåi Möì cöi àïën lêëy cúm ùn. Àoaån cö ba chên böën cùèng quay trúã vïì nhaâ, khöng cêìn biïët rùçng Möì cöi coá nghe hay khöng. Lêìn lûúåt böën cö em cuäng bùæt chûúác laâm nhû cö chõ. Duy chó coá cö uát àïën lûúåt mònh àûa cúm, cö khöng boã nùæm cúm úã dûúái göëc cêy, cuäng khöng goä moä nhû caác chõ, maâ ài vaâo àïën têån lïìu, trao têån tay Möì cöi. Trong khi Möì cöi ùn cúm, cö ngöìi laåi, hoãi thùm sûác khoãe, quï quaán, gia àònh cuãa chaâng. Cö cöë yá ngöìi chúâ cho Möì cöi ùn xong röìi múái vïì nhaâ.

Tûâ ngaây ra úã lïìu, Möì cöi vêîn laâm moåi viïåc nhû öng cuå dùån. Saáng naâo chaâng cuäng maâi ròu vaâo hoân àaá thêìn cho ròu thïm sùæc àïí chùåt àûúåc nhiïìu cêy ; Chiïìu naâo chaâng cuäng ra suöëi tùæm, lêëy hoân




àaá thêìn kyâ vaâo ngûúâi quaã nhiïn da deã chaâng dêìn dêìn trúã laåi höìng haâo àeåp trai hún trûúác.

Bùéng ài möåt thúâi gian khöng thêëy cö uát àïën àûa cúm. Chaâng thêëy buöìn cho laâ cö uát cuäng bùæt chûúác caác chõ àùåt cúm nùæm úã göëc cêy, röìi vöåi vaä trúã laåi nhaâ ngay. Khöng biïët rùçng cö uát bêån sang giuáp viïåc nhaâ baâ cö úã laâng bïn.

Sau ba thaáng cö uát trúã laåi nhaâ, cö laåi àem cúm vaâo lïìu cho Möì cöi. Nhûng khöng thêëy chaâng Möì cöi xêëu xñ nhû moåi ngaây maâ chó thêëy möåt chaâng trai mùåt maây saáng suãa, da deã höìng haâo, àêìu toác goån gheä thò lêëy laâm ngaåc nhiïn, vöåi hoãi :

- Chaâng laâ ai ? Chaâng úã àêu àïën ? Chaâng coá biïët caái anh Möì cöi bõ dúi ùn mêët hai vaânh tai, rûát hïët maái toác trûúác àêy coi nûúng úã lïìu naây khöng?

Biïët laâ cö uát khöng nhêån ra mònh nûäa vò mònh àaä nhúâ àaá thêìn maâ thay àöíi nhiïìu lùæm. Nhûng Möì cöi chó gêåt àêìu chaâo cö uát khöng thûa khöng rùçng. Cö uát hoãi túái hai ba lêìn maâ chaâng chó cûúâi chûá khöng noái möåt lúâi. Thêëy vêåy, cö uát àùåt nùæm cúm xuöëng saân, quay ra cûãa nhòn vïì phña rûâng goåi Möì cöi. Cö goåi túái hai ba tiïëng, vêîn khöng coá tiïëng traã lúâi.

Goåi xong cö uát xuöëng thang ài vaâo rûâng tòm. Cö tòm khùæp böën goác nûúng laåi huá goåi luön möìm nhûng vêîn khöng thêëy, cö àaânh chaåy möåt maåch vïì nhaâ.

Ngaây höm sau, àïën lûúåt cö caã ài àûa cúm, cö uát xin ài thay. Cö àõnh höm nay phaãi tòm cho bùçng àûúåc Möì cöi múái thöi, nhûng laåi chó thêëy anh chaâng trùæng treão höm qua. Cö hoãi nhûng chaâng trai cuäng chó cûúâi àaáp laåi chûá khöng noái. Cö àùåt nùæm cúm xuöëng saân röìi




quay ra cûãa àõnh vaâo rûâng tòm. Lêìn naây Möì cöi khöng thïí laâm thinh àûúåc nûäa, chaâng noái :

- Cö uát úi ! Cö khöng phaãi ài tòm nûäa. Trûúác hïët töi xin cö thûá löîi vò àaä laâm cho cö phaãi mêët cöng tòm kiïëm, bêy giúâ töi àaä roä hïët loâng daå cuãa cö àöëi vúái töi röìi. Töi chñnh laâ anh Möì cöi mêët tai mêët toác ngaây noå àêy !

Cö uát quay laåi tröë mùæt ngaåc nhiïn noái :

- Chaâng àêëy aâ ! Sao chaâng choáng thay àöíi nhû thïë naây ?

Möì cöi sung sûúáng traã lúâi :

- Cö uát aå ! Nhúâ coá hoân àaá thêìn naây maâ töi àaä dêìn dêìn trúã laåi laânh lùån nhû thïë naây àêy.

Tûâ höm êëy ngaây naâo cö uát cuäng thay caác chõ vaâo nûúng àûa cúm. Thêëy em uát chõu khoá àûa cúm thay, caác cö chõ rêët thñch khöng cêìn hoãi duyïn cúá vò sao, duy chó coá öng cuå thò húi lêëy laâm laå. Möåt höm öng leãn ài theo rònh xem cho roä sûå tònh, nêëp úã trong buåi, öng cuå khöng thêëy anh chaâng Möì cöi xêëu xñ höìi noå maâ chó thêëy möåt chaâng trai treã àeåp, noái noái cûúâi cûúâi vúái con gaái uát cuãa mònh. Chúâ cho con vïì, öng cuå vaâo lïìu hoãi xem chaâng trai noå laâ ai, sau khi nghe kïí öng cuå múái roä chaâng trai chñnh laâ anh Möì cöi mêët tai mêët toác.

Töëi höm êëy, öng cuå goåi caác cö con gaái laåi hoãi :

- Anh chaâng Möì cöi úã vúái ta àaä lêu ngaây. Chaâng rêët chùm laâm vaâ laâm rêët khoãe, böë vûâa lïn nûúng xem thò thêëy möåt mònh chaâng khöng nhûäng àaä tröng nom rêët chu àaáo nûúng luáa nûúng ngö, maâ coân phaát göëc, chùåt cêy, àûúåc rêët nhiïìu nûúng rêîy. Vò vêåy böë rêët




mïën, vaâ muöën keán chaâng vaâo laâm rïí nhaâ ta. Coá àûáa naâo bùçng loâng lêëy chaâng khöng ?

Nghe böë noái, nùm cö chõ nhòn nhau nhöí boåt phò phò vaâ àïìu traã lúâi :

- Böë meå àûâng nghô nhû vêåy, chuáng con khöng bao giúâ boã phñ caái tuöíi thanh xuên, dêën thên laâm vúå möåt anh chaâng “ngûúâi khöng ra ngûúâi, quyã khöng ra quyã êëy !”... Öng cuå hoãi cö uát. Cö àoã mùåt àaáp :

- Cha meå muöën gaã con cho chaâng thò con cuäng xin vêng.

Öng cuå nhòn vúå röìi nhòn cö uát ên cêìn noái :

- Vêåy ngaây mai chuáng ta seä sûãa soaån laâm lïî cûúái àoán rïí cho con gaái uát cuãa chuáng ta.

Saáng höm sau, caã nhaâ öng cuå sûãa soaån lïî cûúái cho cö uát, têët caã hoå haâng vaâ xoám laâng àïìu rêët ngaåc nhiïn. Hoå xò xaâo baão nhau : “Öng cuå kheáo lêín thêín, sao laåi gaã cö uát treã àeåp, hiïìn laânh, cho caái anh chaâng xêëu xñ êëy”.

Nhûng buöíi àoán rïí àaä laâm cho têët caã ngûúâi hoå, ngûúâi laâng cuäng nhû nùm cö chõ àïìu hïët sûác ngaåc nhiïn vaâ ghen tõ. Ài bïn caånh cö uát khöng phaãi laâ chaâng Möì cöi xêëu xñ maâ laâ möåt chaâng trai treã àeåp, voác ngûúâi vaåm vúä, da deã höìng haâo, mùåt maây saáng suãa, àêìu toác goån gaâng vaâ nöíi tiïëng àöën cêy laâm rêîy khoãe.

Theo lúâi kïí cuãa baâ Vuä Thõ Bùçng Xaä Höìng Viïåt — Hoâa An — Cao Bùçng




HAI ANH EM VAÂ BA CON YÏU TINH

Ngaây xûa coá hai anh em möì cöi ùn úã vúái nhau rêët hoâa thuêån vaâ biïët thûúng yïu nhûúâng nhõn nhau.

Nhûng khi ngûúâi anh lêëy vúå thò tònh anh em àaä khaác trûúác. Ngûúâi chõ dêu khöng nhûäng ùn úã vúái em khöng töët maâ coân lêëy cúá laâ em chó ùn haåi, beân xuái chöìng gheát boã em vaâ àuöíi em ra khoãi nhaâ.

Thêëy anh chõ ùn úã tïå baåc vúái mònh, ngûúâi em àaânh gaåt nûúác mùæt ra ài. Chaâng àõnh vaâo rûâng, dûång möåt tuáp lïìu röìi phaát rêîy àïí tröìng ngö gieo luáa.

Höm êëy maãi chùåt cêy, trúâi töëi luác naâo khöng biïët, khöng kõp trúã vïì chaâng àaânh treâo lïn ngoån möåt cêy cao, tûå buöåc mònh vaâo caânh cêy maâ nguã. Möåt mònh trong àïm töëi, úã giûäa rûâng, chaâng khöng sao chúåp mùæt.

Khöng ngúâ göëc cêy êëy vöën laâ núi tuå hoåp cuãa ba con yïu tinh : Hêìu tinh, Höí tinh vaâ Huâng tinh. Khi ba con keáo àïën chuáng khõt muäi àaánh húi röìi kheä baão nhau :

- úã quanh àêu àêy coá muâi thõt ngûúâi, chuáng ta haäy mau mau luâng tòm may ra àûúåc möåt bûäa cheán.

Huâng tinh laâm ra veã thaåo àúâi, àïí tay lïn ngang muäi ngûãi ngûãi hñt hñt möåt luác röìi noái :




- Caác baån nhêìm röìi, coá khi naâo ngûúâi laåi loåt àûúåc vaâo àêy giûäa luác àïm khuya thanh vùæng naây. Caác baån àoái buång quaá maâ tûúãng tûúång ra nhû vêåy àêëy. Thöi ! Chuáng ta haäy nguã möåt giêëc àïí quïn bûäa ! Coá gò saáng mai ta seä baân.

Hêìu tinh vaâ Höí tinh nghe noái vêåy thò cho laâ phaãi, vaâ boã qua cêu chuyïån êëy. Chuáng beân dûåa lûng vaâo nhau àõnh àaánh möåt giêëc daâi, nhûng vò àoái buång, caã ba àïìu khöng sao nguã àûúåc. Caã ba con suåc saåo ài tòm möåt laát khöng thêëy gò, chuáng laåi trúã vïì göëc cêy, möåt con lïn tiïëng :

- Naây caác baån úi ! Khöng coá gò àêu. Thöi bêy giúâ chuáng ta haäy kïí cho nhau nghe nhûäng chuyïån bñ mêåt maâ chuáng ta biïët ài. Hai con kia àöìng yá. Hêìu tinh bùæt àêìu kïí :

- úã caái laâng bïn kia chên àöìi coá möåt caánh àöìng röång mïnh möng, nhûng dên laâng àaânh boã hoang vò phêìn lúán khöng bao giúâ coá àuã nûúác cêëy. Nïëu hoå biïët àaâo bêåt cêy àa to àêìu laâng ài thò nguöìn nûúác úã àoá seä phun lïn, vaâ hoå seä coá thûâa nûúác tûúái khùæp caánh àöìng...

Àïën lûúåt Huâng tinh kïí :

- Cuäng úã laâng àoá, caái nhaâ coá cêy thõ úã trûúác sên êëy tröìng àûúåc möåt rûâng truác àùçng ngaâ, trong àoá coá möåt cêy chó coá bêíy àöët. Ai lêëy àûúåc cêy truác bêíy àöët kia vïì laâm keâo nhaâ thò àïm naâo vaâng baåc úã trïn trêìn gian naây cuäng seä tûå nhiïn bay vaâo nhaâ túái têëp.

Àïën lûúåt Höí tinh kïí :

- Cuäng laâng êëy, caái nhaâ àêìu laâng coá möåt caái ao nhoã nhûng rêët sêu, dûúái àaáy ao trong lúáp buân thûá ba, coá möåt chum vaâng thoi maâ




chuã nhaâ vaâ nhûäng ngûúâi laáng giïìng àïìu chûa biïët. Nïëu ai lêëy àûúåc thò seä trúã nïn giaâu coá vûúåt xa thiïn haå.

Cêu chuyïån cuãa ba con yïu tinh àïën àêy chêëm dûát. Trúâi tang taãng saáng, chuáng chia tay nhau möîi con möåt ngaã.

Saáng dêåy ngûúâi em xuöëng nuái tòm àûúâng àïën caái laâng bïn kia chên àöìi, chaâng àïën xin úã thuï cho nhaâ coá cêy thõ úã trûúác sên. Nhaâ chuã àang cêìn ngûúâi liïìn vui veã nhêån. Haâng ngaây sau nhûäng buöíi ài laâm àöìng cho chuã, chaâng lïn rûâng truác tòm cêy truác àùçng ngaâ baãy àöët, sau nhiïìu ngaây tòm kiïëm, chaâng àaä thêëy. Àoá laâ möåt cêy truác cong queo, chó coá bêíy àöët nhûng àöët rêët daâi khöng laâm àûúåc gò, vò vêåy tûâ lêu vêîn chûa bõ chùåt, chaâng mûâng thêìm laâ sau naây chùæc chùæn seä xin àûúåc cêy truác êëy dïî daâng.

Chaâng laåi àïën xin úã thuï vúái chuã ngöi nhaâ úã àêìu laâng. Nhaâ naây cuäng vui veã tiïëp nhêån. Khöng mêëy chöëc chaâng àaä tòm ra caái ao nhoã sêu àaáy maâ möåt trong nhûäng con yïu tinh àaä noái túái. Ài úã mêëy nùm, chaâng chó xin öng chuã traã cöng cho mònh bùçng caách cho mûúån caái ao nhoã àïí thaã ñt caá laâm vöën riïng, vò coá nhiïìu ao to nïn öng chuã sùén saâng àöìng yá.

Trong khi chùm nom cho caá, chaâng thûúâng lùån xuöëng àaáy ao àïí doâ tòm caái chum vaâng. Khi tòm àûúåc chum vaâng, chaâng mûâng rúä àaánh dêëu, chúâ ngaây àïën lêëy.

Böîng cuöëi nùm êëy, haån haán keáo daâi. Nûúác söng, nûúác suöëi nûúác höì, nûúác ao àïìu khö röng röëc. Khöng nhûäng cêy coã àaä bùæt àêìu heáo dêìn, maâ trêu boâ cuäng khöng coân chöî uöëng nûúác. Chúåt Möì cöi nhúá túái cêu chuyïån giûäa ba con yïu tinh ngaây noå, chaâng beân ruã dên laâng ra àaâo giïëng úã dûúái göëc cêy àa. Thêëy hoå toã ra nghi ngúâ, chaâng




hûáa vúái hoå nïëu àaâo maâ khöng thaânh thò chaâng seä nöåp têët caã tiïìn cöng ài úã suöët àúâi cho laâng, nïëu àaâo coá nûúác cho dên laâng duâng thò laâng phaãi laâm nhaâ cûúái vúå cho mònh. Laâng nhêån lúâi vaâ ra sûác àaâo bêåt göëc cêy àa theo lúâi cuãa chaâng. Quaã nhiïn, khi cêy àa cöí thuå nùçm xuöëng thò möåt doâng nûúác baåc úã göëc phun lïn, vaâ tûâ àêëy cûá phun maäi, tûúái khùæp caánh àöìng baát ngaát.

Dên laâng vö cuâng caãm taå chaâng. Nhû lúâi hûáa hoå baão nhau chia ruöång cho Möì cöi, cûúái vúå cho chaâng vaâ giuáp chaâng laâm nhaâ laâm cûãa. Sau àoá, Möì cöi àïën xin öng chuã möåt cêy truác àùçng ngaâ. Öng chuã noái :

- Caã rûâng truác kia, anh muöën lêëy muöën chùåt cêy naâo cuäng àûúåc.

Möì cöi chó lêëy coá möåt cêy truác bêíy àöët vïì laâm keâo nhaâ. Trong bêíy àïm liïìn, nhûäng cuåc vaâng troân troân nhû quaã àaâo tûå nhiïn úã àêu bay vïì rúi löåp àöåp trïn sên. Hai vúå chöìng chaâng sung sûúáng thu nhùåt boã vaâo hoâm. Röìi chaâng laåi lùån xuöëng àaáy caái ao noå lêëy dêìn nhûäng thoãi vaâng úã trong caái chum kia vïì.

Tûâ àoá chaâng trúã nïn giaâu coá ngang vúái nhûäng nhaâ giaâu coá vaâo bêåc nhêët vuâng êëy.

Nghe àöìn ngûúâi em mònh böîng trúã nïn giaâu coá, ngûúâi anh tòm àûúâng sang thùm em, thêëy vúå chöìng em coá nhaâ cao cûãa röång, nhiïìu baåc lùæm vaâng, ngûúâi anh hïët sûác ngaåc nhiïn. Hùæn lên la hoãi em bùçng caách naâo maâ choáng coá cuãa nhû vêåy. Ngûúâi em thûåc buång kïí cho anh nghe moåi àiïìu tûâ luác nguã àïm giûäa rûâng sêu gùåp yïu tinh nhû thïë naâo röìi lêìn höìi àûa vaâng baåc vïì nhaâ ra sao v.v...




Nghe noái vêåy, ngûúâi anh liïìn vïì baân vúái vúå röìi cuäng lïn àûúâng ra ài nhû ngûúâi em. Àïm höm êëy, ngûúâi anh cuäng nguã laåi trïn caânh cöí thuå maâ ngaây naâo em mònh àaä tûå troái mònh nguã àïí chúâ gùåp yïu tinh. Quaã nhiïn, àïm êëy vïì khuya, Hêìu tinh, Höí tinh vaâ Huâng tinh laåi keáo nhau àïën hoåp úã göëc cêy êëy. Chuáng khõt àaánh húi röìi noái vúái nhau :

- Quanh àêu àêy coá muâi thõt ngûúâi, chuáng ta haäy ài tòm maâ ùn cho àúä àoái.

Noái xong chuáng chia nhau ài luâng suåc, thêëy noái vêåy ngûúâi anh ngöìi trïn caânh cêy hoaãng höët vaäi àaái luác naâo khöng biïët. Nûúác àaái chaãy xuöëng rúi löåp böåp trïn àöëng laá khö, nghe tiïëng àöång Hêìu tinh ngêíng mùåt nhòn lïn cêy vaâ phaát hiïån ra anh chaâng. Hêìu tinh liïìn treâo lïn keáo cöí anh chaâng xuöëng vaâ goåi Höí tinh cuâng Huâng tinh àïën. Ngûúâi anh kïu van röëi rñt, nhûng nhûäng lúâi cêìu khêín cuãa hùæn khöng loåt tai luä yïu tinh àang àoái. Chó möåt loaáng, chuáng àaä nuöët goån hùæn vaâo buång.

Theo lúâi kïí cuãa öng Lùng Trung Haão Huyïån Vùn Laäng, Laång Sún.




BAÁN CAÁI TUÃ ÀÛÁNG

Ngaây xûa úã laâng noå coá möåt laäo paãn* nhaâ giaâu nûát àöë àöí vaách, vaâ rêët haám sùæc. Tuy tuöíi àaä ngoaâi nùm mûúi vaâ àaä coá böën vúå, hùæn vêîn chûa lêëy laâm thoãa maän. Àaä nhiïìu lêìn hùæn boã tiïìn baåc ra àïí duå döî vúå ngûúâi khaác.

Thêëy chõ vúå nhaâ kia xinh àeåp, laäo paãn coá yá toâm tem, hùæn àaä thaã lúâi trïu gheåo, nhûng bõ chõ ta mùæng thùèng vaâo mùåt. Thêëy caãnh nhaâ chõ ngheâo khoá, hùæn boã tiïìn ra mua chuöåc cuäng khöng lay àûúåc loâng ngûúâi àaân baâ. Tuy vêåy hùæn vêîn tòm moåi caách àïí àûa con möìi vaâo troâng.

Möåt höm laäo paãn goåi chöìng chõ ta àïën baão :

- Ta cêìn xeã möåt trùm têëm vaán àïí laát caái nhaâ. Thêëy anh laâm ùn cêín chêån, cêìn cuâ, ta àõnh nhúâ anh möå thúå xeã giuáp ta söë vaán êëy, nay ta trao cho anh möåt trùm laång baåc àïí anh laâm cho ta.

Anh nhaâ ngheâo chûa hiïíu àûúåc thêm yá cuãa laäo paãn, nïn traã lúâi :

- Töi nhêån seä ài möå thúå cûa vaán giuáp öng. Nhûng möåt laång baåc mua àûúåc nhûäng haâng chuåc têëm vaán sao öng laåi trao cho töi nhiïìu baåc nhû vêåy ? Nhúä töi vö yá laâm mêët baåc thò lêëy gò maâ àïìn. Khi naâo cêìn bao nhiïu töi seä àïën nhêån vúái öng bêëy nhiïu.

Nhûng laäo paãn baão :

- Anh cûá cêìm caã àïí lêëy tiïìn ùn àûúâng vaâ traã cöng xaá cho thúå.




Anh nhaâ ngheâo àaânh cêìm lêëy goái baåc röìi vïì nhaâ kïí chuyïån laåi vúái vúå, chõ vúå anh chó cûúâi khêíy, röìi noái thêåt cho chöìng roä daä têm cuãa laäo paãn.

Nghe vúå noái, anh nhaâ ngheâo múái “tûúng kïë tûåu kïë” tòm caách tiïu khöng cuãa laäo trùm laång baåc. Buöíi chiïìu höm êëy, sau khi baân mûu vúái vúå xong, anh xaách khùn goái ra ài, biïët laäo paãn àûáng rònh úã ngoaâi cûãa, anh noái to cöë yá àïí cho hùæn nghe :

- Töi ài lêu lùæm thò cuäng chó khoaãng nûãa thaáng laâ cuâng. Nïëu úã nhaâ coá gùåp khoá khùn thò lïn tòm laäo paãn nheá, öng ta rêët töët vúái vúå chöìng mònh, cö chúá ngaåi.

Anh nhaâ ngheâo vûâa ài àûúåc möåt luác thò laäo paãn àaä tòm caách leãn vaâo nhaâ, hùæn roán reán öm lêëy chõ. Chõ àêíy hùæn ngaä xuöëng giûúâng, hùæn giuái luön vaâo tay chõ hai mûúi laång baåc vaâ noái :

- Biïëu cö söë tiïìn, cö àûâng kïu la nheá !

Vúå anh nhaâ ngheâo noái :

- Khöng mêëy khi öng chiïëu cöë túái nhaâ, chuáng ta haäy laâm bûäa cúm ùn xñu deå* röìi seä hay.

Thêëy chõ ta coá chiïìu ûng thuêån, hùæn lêëy laâm mûâng lùæm ngöìi àúåi. Möåt luác lêu chõ bûng chaáo thõt gaâ lïn nhaâ trïn múâi hùæn. Hùæn ngöìi vaâo baân vûâa ùn vûâa buöng lúâi laã lúi àuâa cúåt. Chõ cuäng giaã vúâ noái noái cûúâi cûúâi, laâm cho hùæn caâng mï mêín têm thêìn.

Böîng úã ngoaâi coá tiïëng goä cûãa, möîi luác möåt gêëp, laäo paãn vaâ vúå anh nhaâ ngheâo ngûâng nhai, ngûâng àuâa, lùæng tai nghe. Nghe roä tiïëng goåi cuãa anh nhaâ ngheâo, laäo paãn cuöëng cuöìng. Chõ cuäng giaã vúâ cuöëng quyát. Hùæn àûáng lïn ngoá trûúác ngoá sau àïí tòm chöî tröën, chõ giuái hùæn vaâo xoá cûãa nhûng hùæn run lïn cêìm cêåp muöën àûúåc tröën




chöî kñn hún, chõ vöåi vaâng quay laåi múã ngay caái tuã cho laäo chui vaâo àêëy vaâ khoáa laåi cêín thêån, röìi ra múã cûãa àoán chöìng.

Anh nhaâ ngheâo vaâo nhaâ noái to vúái vúå, cöë yá àïí laäo paãn nghe tiïëng.

- Thêåt khöng may cho ta, söë baåc cuãa laäo paãn rúi vaâo tay boån keã cûúáp mêët röìi. Töi phaãi van laåy chuáng maäi, chuáng múái tha chïët cho vïì àêy. Bêy giúâ biïët baán chaác caái gò àïí traã núå àûúåc.

Chõ vúå vúâ thúã daâi, luön möìm kïu tiïëc cuãa. Anh chöìng laåi noái tiïëp :

- Caã nhaâ ta chó coân coá caái tuã àûáng kia laâ àaáng giaá, hay laâ mai ta àem àïën baán cho laäo paãn àïí trûâ núå.

Noái röìi hai vúå chöìng ài nguã.

Saáng súám höm sau, hai vúå chöìng anh nhaâ ngheâo khiïng caái tuã sang nhaâ laäo paãn. Muå vúå caã cuãa hùæn hoãi giaá, anh àaáp :

- Caái tuã naây vúái giaá möåt nghòn laång baåc khöng hún khöng keám, nïëu nhaâ baâ khöng mua thò töi àem baán cho nhaâ quan lúán... Àïí töi vïì lêëy chòa khoáa cho baâ xem bïn trong.

Khi muå vúå caã àïën xem tuã, thò tiïëng cuãa laäo paãn tûâ trong tuã noái roä ra :

- Baâ noá àêu ! Bao nhiïu baåc cuäng phaãi mua nhÐ ! Kh«ng th× tao chÕt ®Êy ! C¸i tñ mµ r¬i vaâo tay laäo quan thò tao cuäng toi maång vúái noá thöi !

Muå àoaán ngay chöìng mònh ài choâng gheåo vúå ngûúâi àïí bõ bùæt nhöët vaâo tuã. Muå àaânh phaãi cùæn rùng lêëy möåt nghòn laång baåc trao




cho vúå chöìng anh nhaâ ngheâo àïí lêëy caái tuã göî moåt. Khi coân möåt mònh vúái caái tuã, muå quaát :

- Caái thùçng dï giaâ kia ! Maây ài laâm bêåy baå vúái vúå ngûúâi ta röìi bõ chöìng noá bùæt nhöët vaâo tuã phaãi khöng ? Noái mau keão tao àem dòm xuöëng söng ngay bêy giúâ.

- Nhaâ haäy múã tuã cho töi ra ngoaâi keão töi chïët ngaåt bêy giúâ.

Muå lêëy chòa khoáa múã tuã, laäo paãn loáp ngoáp bûúác ra, bõ muå tuám ngay lêëy toác giuái xuöëng àaánh tuái buåi. Laäo àaânh phaãi van laåy vúå, thuá thêåt moåi àiïìu.

- Thöi àûâng àaánh töi nûäa. Àau lùæm röìi ! Tûâ nay töi xin chûâa.

Theo lúâi kïí cuãa öng Lùng Trung Haão Huyïån Vùn Laäng, Laång Sún




MÖÌ CÖI XÛÃ KIÏÅN

Ngaây xûa möåt viïn quan trêën noå thêëy Möì Cöi thöng minh, hoaåt baát, liïìn àûa chaâng vïì hêìu àiïëu àoám. Trong nhûäng buöíi xûã kiïån viïn quan àïìu cho Möì Cöi ài theo. Vò vêåy dêìn dêìn Mö Cöi cuäng biïët caách xûã kiïån. Nhiïìu buöíi, say rûúåu hoùåc moãi mïåt, quan cuäng cho pheáp Mö Cöi thay mònh hoâa giaãi nhûäng vuå xñch mñch nho nhoã. Chaâng thûúâng nghe ngoáng cêín thêån, noái nùng hoâa nhaä. Vaâ nhúâ thöng minh, chaâng phên xûã àêu ra àêëy nïn àaä nhiïìu lêìn laâm cho caã nguyïn lêîn bõ haâi loâng. Vò thïë quan laåi caâng tin duâng. Coân dên möîi lêìn phaãi àûa nhau lïn cûãa quan, thûúâng muöën àûúåc Mö Cöi xeát xûã.

Möåt höm, coá vuå möåt chuã quaán úã chúå kiïån möåt öng cuå giaâ, chuã quaán thûa rùçng :

- Höm nay nhaâ haâng chuáng töi bõ öng cuå naây laâm döng, öng vaâo haâng, giúã goái cúm nùæm ra ùn. Vûâa ùn, cuå vûâa nhòn chùçm chùçm vaâo tuã haâng àêìy thûác ùn, röìi hñt vaâ nuöët vaâo caã hûúng võ cuãa nhûäng miïëng thõt lúån quay, nhûäng con gaâ söëng thiïën luöåc, nhûäng con võt raán têím phêím höìng thúm phûác cuãa cûãa haâng. Vò cuå hñt vaâ nuöët hïët muâi thúm cuãa thõt nïn cûãa haâng töi höm nay khöng baán àûúåc cho ai nûäa. Sau khi hñt hïët hûúng võ thõt haâng cuãa töi àïí ùn xong bûäa cúm, cuå öng caãm ún möåt cêu röìi ra ài vaâ khöng traã tiïìn, bêët àùæc dô töi phaãi àûa öng cuå àïën àêy àïí nhúâ quan lúán minh xeát. Quan beân




giao cho Mö Cöi xûã kiïån vuå naây. Mö Cöi quay sang hoãi cuå giaâ, öng cuå traã lúâi :

- Töi vaâo haâng ngöìi nhúâ, ùn miïëng cúm nùæm ; töi khöng mua thõt, khöng mua cúm cuãa nhaâ haâng thò sao laåi cûá nùçng nùåc àoâi tiïìn töi.

- Coá phaãi chuã quaán töë caáo öng cuå naây hñt mêët hûúng võ lúån quay, gaâ luöåc, võt raán cuãa nhaâ haâng khöng ?

- Àuáng nhû thïë aå ! Chuã quaán àaáp.

Mö Cöi laåi hoãi cuå giaâ :

- Cuå coá nhêån rùçng cuå àaä hñt hûúng thúm lúån quay, gaâ luöåc, võt raán cuãa nhaâ haâng khöng ?

Cuå giaâ àaáp :

- Töi nhêån rùçng coá.

Mö Cöi noái :

- Thïë laâ roä, öng àaä hñt hûúng võ cuãa nhaâ haâng thò öng phaãi böìi thûúâng cho nhaâ haâng laâ àuáng leä. Vêåy chuã quaán muöën böìi thûúâng bao nhiïu ?

- Hai àöìng.

Mö Cöi noái :

- Töi muöën hoãi têët caã söë thõt quay, gaâ luöåc, võt raán giaá bao nhiïu ?

- Hai mûúi àöìng.

- Àuáng, nhû thïë haäy coân laâ reã, vêåy cuå giaâ, cuå haäy ài vay àêu àûa àïën àêy hai mûúi àöìng àïí töi phên xûã cho.




Nghe noái, öng cuå giaâ giêîy nêíy, rúm rúám nûúác mùæt noái :

- Ö hay ! Nhû vêåy thò coân àêu laâ leä phaãi ? Töi coá àuång chaåm àïën thûác ùn cuãa nhaâ haâng àêu maâ bùæt töi traã ngêìn êëy tiïìn.

- Cuå cûá àûa tiïìn àêy àïí töi phên xûã.

- Töi chó coá hai àöìng baåc trùæng àêy maâ thöi.

- Cuäng àûúåc.

Mö Cöi thaãn nhiïn cêìm lêëy hai àöìng baåc boã vaâo möåt caái baát röìi uáp möåt caái baát khaác lïn àûa cho cuå giaâ vaâ noái :

- Cuå haäy cêìm baát xoác lïn cho àuã mûúâi lêìn. Coân chuã quaán, öng haäy chõu khoá vïính caã hai tai lïn maâ nghe.

Hai ngûúâi tuy chûa hiïíu nhûng cuäng cûá laâm theo, khi àöìng baåc trong baát uáp àaä kïu laåch caåch àïën mûúâi lêìn, Mö Cöi phaán :

- Öng cuå giaâ naây àaä hñt hûúng võ têët caã lúån quay, gaâ luöåc, võt raán cuãa nhaâ haâng maâ nhûäng moán ùn êëy giaá trõ àïën hai mûúi àöìng baåc trùæng. Bêy giúâ chuã quaán cuäng àaä àûúåc nghe àuã tiïëng kïu cuãa nhûäng àöìng baåc trùæng röìi àêëy, thïë laâ öng giaâ naây àaä böìi thûúâng cho öng àuã söë. Nhû vêåy laâ cöng bùçng : möåt bïn “hñt muâi thõt” möåt bïn “nghe tiïëng baåc”. Thöi ài vïì laâm ùn.

Noái xong Möì Cöi traã hai àöìng baåc trùæng cho cuå giaâ röìi tuyïn böë kïët thuác vuå kiïån.

Theo lúâi kïí cuãa öng Vûúng Viïët Khoaãng úã Àöìng Àùng – Laång Sún




KHÖNG BAO GIÚÂ BIÏËT GIÊÅN

Ngaây xûa, möåt phuá öng noå coá cö con gaái rêët xinh. Nhiïìu trai baãn mï naâng, nhúâ ngûúâi möëi laái, nhûng àïìu bõ phuá öng tûâ chöëi.

Phuá öng thûúâng noái vúái moåi ngûúâi :

- Töi khöng cêìn rïí lùæm vaâng, nhiïìu baåc maâ chó cêìn möåt ngûúâi thöng minh lanh lúåi. Bònh sinh töi khöng bao giúâ biïët giêån, nïëu ngûúâi naâo coá taâi laâm cho töi nöíi giêån thò ngûúâi àoá seä xûáng àaáng laâm rïí töi.

Nghe lúâi thaách cuãa phuá öng, nhiïìu chaâng trai baãn trïn laâng dûúái àaä lêìn lûúåt tröí taâi nhûng bao nhiïu caách choåc tûác cuãa hoå àïìu bõ phuá öng coi nhû nûúác laä. Laäo khöng nhûäng khöng hïì toã chuát giêån dûä, lùæm luác laåi coân cûúâi phaá lïn laâm cho nhûäng ngûúâi bêëy lêu tûå cho mònh laâ thöng minh lanh lúåi àïìu khoanh tay. Duy chó coá chaâng Möì Cöi úã laâng bïn laâ chûa chõu.

Möåt höm Mö Cöi àïën xin úã thuï cho phuá öng. Chaâng khöng cho biïët mònh coá yá àõnh laâm rïí, vïì phêìn phuá öng cuäng coi chaâng nhû nhûäng ngûúâi laâm cöng khaác.

Mö Cöi chùm chó laâm hïët moåi viïåc àûúåc giao, phuá öng mûâng vò mûúán àûúåc ngûúâi chùm laâm vaâ cêín thêån.

Möåt buöíi saáng, Mö Cöi ruã phuá öng ài sùn, tuy rêët thñch ài sùn nhûng khöën nöîi nhaâ khöng coá choá sùn, cho nïn thêëy Mö Cöi ruã, phuá öng noái àuâa :




- Khöng coá choá sùn thò ài sùn sao àûúåc ! Hay laâ maây laâm choá sùn nheá !

Nghe phuá öng noái, Mö Cöi khöng nhûäng khöng chaånh loâng maâ coân hñ hûãng nhêån lúâi ngay, chaâng àaáp :

- Àûúåc ! Àûúåc ! Öng cûá àûa con ài. Con seä chaåy àuöíi thuá cho öng coi !

Phuá öng liïìn tay tïn tay noã raão cùèng ài trûúác, Mö Cöi ngoan ngoaän theo sau. Túái möåt khu rûâng rêåm, phuá öng neám möåt hoân àaá vaâo trong buåi cêy röìi xuyåt choá. “Con choá” ngoan ngoaän laách qua göëc lau, buái coã, tòm möìi. Àïën trûa “choá” bùæt àûúåc möåt con cêìy löi túái cho chuã. Phuá öng mûâng rúä khen con choá thaåo sùn, röìi sai Möì Cöi vaác möìi vïì. Mö Cöi noái :

- Choá khöng biïët vaác àêu, öng chuã haäy vaác lêëy chûá !

Phuá öng àaânh phaãi vaác con cêìy lïn vai àem vïì nhaâ. Bêëy lêu khöng quen laâm viïåc nùång, nay phaãi vaác con cêìy laäo vûâa ài vûâa thúã höìng höåc, möì höi vaä ra nhû tùæm. Vïì àïën nhaâ laäo àùåt con cêìy xuöëng sên thúã höín hïín, röìi baão Mö Cöi àem cêìy laâm thõt.

Mö Cöi laåi àaáp :

- Choá khöng biïët laâm thõt àêu, öng chuã muöën ùn phaãi tûå tay laâm lêëy !

Phuá öng laåi phaãi veán tay vaâo möí thõt cêìy. Laâm xong laäo laåi sai Mö Cöi nêëu. Mö Cöi laåi noái :

- Öng chuã laå quaá ! Choá xaâo nêëu thïë naâo àûúåc, öng muöën ùn thò haäy ài laâm lêëy !




Phuá öng thêëp lyá, àaânh chuái àêìu vaâo bïëp, trong khi êëy Mö Cöi vaâo nhaâ àaánh möåt giêëc daâi. Khi thõt àaä chñn, phuá öng muác ra àôa, baát, baây lïn mêm röìi baão Mö Cöi dêåy ài mua rûúåu.

Mö Cöi gùæt :

- Öng chuã àiïn röìi aâ ! Choá khöng biïët mua rûúåu àêu ! Öng muöën uöëng, thò phaãi ài mua lêëy !

Tuy bõ ngûúâi úã gùæt, phuá öng cuäng khöng chuát giêån dûä, laäo àûáng lïn, quêën laåi caái khùn, tûå tay cêìm chai lïn xoám trïn.

Trong khi phuá öng ài vùæng, Mö Cöi ngöìi vaâo baân ùn ùn hïët caác moán xaâo, moán xaáo, moán chaã, moán canh. Ùn chaán röìi, chaâng àöí baát canh lïnh laáng ra mêm, sau àoá laåi chui vaâo giûúâng nùçm nguã tiïëp.

Phuá öng àûa rûúåu vïì àïën nhaâ, thêëy baát àôa ngaã nghiïng, thõt thaâ tung toáe khùæp mêm beân goåi Mö Cöi :

- “Choá” àêu ? Ai ùn hïët caác moán röìi laåi àöí bûâa baäi ra caã mêm nhû thïë kia ? Sao “choá” khöng coi giûä cho chuã ?

Mö Cöi noái voång tûâ trong nhaâ ra :

- “Choá” ùn àêëy ! Ngûúâi giaâ thûúâng baão maäi “choá treo meâo àêåy”. Thïë maâ öng chuã chaã theâm treo maâ cuäng khöng theâm àêåy. Àúâi naâo choá chï thõt chï cúm. Thöi ! Öng aå ! Coá tiïëc cuãa thò haäy húát thõt àöí úã trïn mêm maâ ùn vêåy.

Phuá öng khöng noái thïm möåt lúâi. Laäo cêët chai rûúåu röìi quay ra thu doån baát àôa, queát saåch xûúng xêíu, röìi thaãn nhiïn ngöìi vaâo baân ùn. Mö Cöi liïìn nhöím dêåy, ài àïën gêìn phuá öng hoãi :

- Öng úi ! Höm nay con laâm phiïìn öng nhiïìu quaá. Öng coá giêån con chuát naâo khöng ?




Phuá öng móm cûúâi àaáp :

- Maây àûâng lo ! Öng giêån maây thò öng coân úã vúái ai àûúåc.

Saáng höm sau hai thêìy troâ laåi ài sùn. Lêìn naây theo yá phuá öng, Mö Cöi àoáng vai öng chuã coân laäo thò laâm “choá”, yá àõnh cuãa laäo laâ traã miïëng laåi Möì Cöi. Möì cöi luöm möìm huyát saáo goåi “choá”. Àïën trûúác nhûäng buåi coá nhiïìu gai goác Mö Cöi neám àaá vaâo röìi xuyåt “choá” ruác vaâo. “Choá” khöng chõu chui vaâo buåi gai, sùén gêåy trong tay Mö Cöi àaánh “choá” tuái buåi vaâ mùæng nhiïëc hïët lúâi, röìi chaâng laåi co chên chaåy khùæp núi laâm cho “choá” cuäng phaãi cöë chaåy thêåt nhanh àïí cho kõp “chuã”.

Àïën khi mùåt trúâi àûáng boáng, Mö Cöi cuäng bùæt àûúåc möåt con cêìy hûúng, chaâng vúâ sai phuá öng :

- “Choá” vaác cêìy vïì nhaâ nheá !

Phuá öng àùæc chñ noái :

- “Choá” khöng biïët vaác àêu... Öng chuã phaãi vaác lêëy !

Möì Cöi giaã vúâ cheáp miïång, miïîn cûúäng vaác cêìy lïn vai, vïì àïën nhaâ chaâng laåi nhúâ phuá öng laâm thõt vúái mònh möåt tay. Nhûng phuá öng àaä noái :

- “Choá” khöng biïët laâm thõt àêu.

Möì Cöi laåi giaã vúâ cheáp miïång laâm möåt mònh. Laâm thõt xong boã vaâo nöìi, Möì Cöi laåi nhúâ phuá öng àun lûãa höå, phuá öng àaáp :

- “Choá” khöng biïët àun lûãa àêu.

Möì Cöi laåi giaã vúâ mïåt nhoåc vò phaãi laâm lêëy têët caã. Khi mùåt trúâi vûâa gaác nuái thò chaão thõt àaä chñn, chaâng gùæp thõt ra àôa, muác canh




ra baát, àem baây biïån úã trïn baân. Röìi chaâng lêëy xñch sùæt ra xñch cöí phuá öng laåi vaâ baão :

- “Choá treo meâo àêåy”. Ta khöng treo àûúåc thò ta xñch “choá” laåi, “choá” haäy ngöìi àêy tröng nom baân thõt cho ta àïí ta lïn laâng trïn mua chai rûúåu. Nghe chûa ?

Phuá öng tûúãng hùæn noái àuâa nhûng khöng ngúâ hùæn laâm thêåt. Laäo àaânh chõu xñch ngöìi trûúác baân thõt àang toãa muâi thúm phûng phûác.

Mua àûúåc rûúåu vïì, Möì Cöi ung dung ngöìi vaâo baân ùn uöëng, chaâng gùæp ùn hïët miïëng naây àïën miïëng khaác, uöëng caån cheán noå àïën cheán kia vaâ khöng quïn vûát xûúng cho “choá”. Möìi lêìn vûát Möì Cöi laåi noái :

- Ngûúâi ùn thõt choá gùåm xûúng. Àêëy thûúãng cho choá àêëy, ùn ài.

Phuá öng khöng noái khöng rùçng, quay mùåt ài. Ùn no uöëng say röìi. Möì Cöi múái thaáo xñch thaã “choá” ra. Möåt laát sau Möì Cöi bûúác theo hoãi :

- Öng úi ! Con laâm phiïìn öng nhû vêåy, öng coá giêån con khöng ?

Phuá öng vêîn bònh tônh traã lúâi :

- Giêån maây laâm gò ! Öng giêån maây thò öng coân úã àûúåc vúái ai ?...

Hai lêìn laâm nhuåc phuá öng, Möì Cöi àinh ninh laâ thïë naâo laäo cuäng phaát khuâng, nhûng laäo vêîn cûá bònh thaãn, Möì Cöi lêëy laâm chöåt daå. Tuy vêåy chaâng vêîn cöë tòm meåo khaác.

Möåt höm Möì Cöi ruã phuá öng ài buön böng. Höìi êëy ài buön böng rêët coá laäi nïn rêët khoá mua. Tuy vêåy nhúâ taâi thaáo vaát, Möì Cöi cuäng




mua àûúåc hai böì böng. Khi àem gaánh böng laåi cho phuá öng chaâng noái :

- Böng úã àêy vûâa trùæng laåi vûâa töët àem vïì baán úã núi ta thò öng kiïëm möåt vöën böën laäi ngay. Con coân phaãi úã laåi mua thïm möåt gaánh nûäa, öng haäy vïì trûúác vaâ gaánh giuáp con gaánh böng naây vïì nhaâ. aâ, con àaä nïån chùåt böng röìi, trong khi ài àûúâng, öng àûâng xïëp laåi nûäa nheá.

Nghe Möì Cöi noái, phuá öng vui loâng gaánh vïì. Nhûng laäo biïët àêu àïën àïm Möì Cöi àaä chui vaâo ngöìi úã trong möåt böì röìi phuã kñn böng lïn.

Saáng dêåy, phuá öng khöng thêëy Möì Cöi àêu, cho laâ chaâng àaä ài tûâ súám tòm mua thïm haâng. Laäo liïìn gaánh hai böì böng lïn àûúâng, gaánh böng quaã laâ nùång laâm cho phuá öng rêët vêët vaã.

Nhûng nghô túái söë baåc boã ra, laäo àaânh ò aåch cöë tha àûúåc hai böì böng vïì túái nhaâ.

Vïì àïën nhaâ, àùåt gaánh xuöëng, phuá öng ngöìi phïåt xuöëng bïn gaánh thúã höìng höåc.

Böîng Möì Cöi tûâ trong möåt caái böì chui ra, laâm cho phuá öng giêåt mònh, laäo trúån troân àöi mùæt nhòn Möì Cöi, chaâng nhoeãn miïång cûúâi röìi hoãi :

- Öng gaánh nùång, mïåt lùæm phaãi khöng ? Con xin öng tha löîi cho nheá. Bêy giúâ öng múái hiïíu roä nhûäng ngûúâi göìng gaánh thò vêët vaã mïåt nhoåc nhû vêåy àêëy.

Phuá öng tûác giêån nhûng vêîn bònh tônh hoãi Möì Cöi :




- Caái thùçng naây vaâo trong böì böng tûâ luác naâo ? Thïë ra maây bùæt tao phaãi gaánh caã maây tûâ saáng àïën giúâ àêëy phaãi khöng ? Caái thùçng tïå quaá ! Maây laâm tao suyát chïët mïåt vò maây àêëy. Thïë maây khöng úã laåi tòm mua thïm böng cho tao aâ ?

Möì Cöi vêîn cûúâi, röìi traã lúâi :

- úã àoá hïët böng röìi ! Muöën mua nûäa thò phaãi àïën chúå khaác.

Phuá öng nghiïm neát mùåt traách :

- Thïë maâ höm qua maây laåi lûâa tao ! Àöì mêët daåy !

Möì Cöi àïën bïn caånh hoãi :

- Con laâm phiïìn loâng öng nhû vêåy, öng coá tûác giêån khöng ? Phuá öng thaãn nhiïn àaáp :

- Tao giêån maây thò coân úã àûúåc vúái ai ?

Vaâi höm sau phuá öng laåi ruã Möì Cöi ài buön böng. Laäo àõnh buång seä traã miïëng Möì Cöi cho haã giêån. Möì Cöi nhêån lúâi, chuyïën naây Möì Cöi cuäng xöng xaáo kheáo tòm vaâ mua àûúåc hai böì böng àêìy nhû trûúác, höm sùæp ra vïì phuá öng baão Möì Cöi :

- Saáng mai maây haäy gaánh hai böì böng vïì trûúác, tao coân úã laåi àïí ài thùm möåt ngûúâi baån röìi seä vïì sau.

Möì Cöi àaä biïët yá àõnh cuãa laäo nhûng cuäng giaã vúâ laâm nhû khöng biïët, vui veã nhêån lúâi. Àïm höm êëy, phuá öng lûâa luác Möì Cöi nguã, chui vaâo ngöìi goån úã trong böì vaâ phuã kñn möåt lúáp böng lïn.

Saáng höm sau Möì Cöi xoã àoân, quêíy gaánh thùèng àûúâng vïì nhaâ laâm nhû khöng biïët gò caã.

Ài àïën möåt caái cêìu coá hai têëm vaán heåp bùæc ngang qua möåt con suöëi sêu, Möì Cöi àùåt hai böì böng xuöëng bïn meáp cêìu ngöìi nghó.




Ngöìi möåt luác chaâng laåi àuãng àónh ài ra xa hoáng maát. Phuá öng àang ngöìi trong böì böîng nghe tiïëng Möì Cöi goåi giêåt gioång tûâ àùçng xa :

- Baác dùæt trêu kia úi ! Baác àûâng àïí trêu chaåm vaâo hai caái böì böng cuãa chaáu maâ noá lùn xuöëng vûåc sêu àêëy.

Phuá öng ngöìi trong böì nghe noái tûúãng coá ngûúâi dùæt trêu sùæp ài qua cêìu, laäo vöåi chui ra khoãi böì nhûng vò hai caái böì àùåt saát meáp cêìu nïn phuá öng chó húi cûåa mònh coá möåt tyá àaä lùn tuâm xuöëng suöëi, nûúác suöëi chaãy xiïët, cuöën caái böì ài bùng bùng. Phuá öng quêîy maäi múái chui ra àûúåc, sau àoá búi vaâo búâ. Giûäa luác êëy, Möì Cöi cuäng laâm böå húát haãi chaåy túái, chaâng keáo àûúåc caái böì ûúát suäng nûúác lïn àùåt trïn hoân àaá, röìi chaâng ài àïën gêìn phuá öng traách :

- Öng baão úã laåi ài thùm ngûúâi baån sao laåi chui vaâo böì böng nhû vêåy ? Roä thêåt àaáng kiïëp chûa!

Phuá öng nñn lùång khöng noái möåt lúâi. Möåt luác lêu, Möì Cöi laåi lïn tiïëng hoãi :

- Öng úi ! Con laâm öng suyát chïët tröi, öng coá tûác giêån lùæm khöng ?

Phuá öng vêîn bònh tônh :

- Öng giêån maây thò öng coân úã àûúåc vúái ai !

Möåt höm chaâng theo phuá öng ài caây. Caây àïën giûäa buöíi, thêëy xa xa coá möåt àoaân ngûåa cuãa quan trêën ài túái, Möì Cöi naãy ra yá nghô liïìn thöi caây vaâ ruã phuá öng cuâng vïì. Trong luác phuá öng coân àang rûãa cuöëc thuöíng, chaâng nhanh chên vïì trûúác, àïën chöî khuêët, chaâng ngöìi óa ngay möåt baäi giûäa àûúâng röìi haå noán uáp àöëng phên laåi. Khi phuá öng ài túái gêìn, chaâng laâm böå hai tay khû khû àeâ caái noán uáp vaâ noái :




- Con vûâa uáp àûúåc möåt con chim lûãa trúâi rêët àeåp. Ngûúâi ta noái nhaâ ai coá con chim naây thò luác naâo cuäng vui vaâ laâm ùn thõnh vûúång. Con àõnh bùæt noá àem vïì cho öng nuöi.

Phuá öng toan thoâ tay vaâo bùæt thò Möì Cöi gaåt ài : - Khöng àûúåc ! Öng thoâ tay vaâo thò noá seä bay ài mêët àêëy, öng

haäy giûä chùæc caái noán àïí con chaåy uâ vïì lêëy caái lûúái ra àêy giùng bùæt cho chùæc chùæn. Öng chúá àïí xöíng maâ con bùæt àïìn àêëy.

Phuá öng giú hai tay giûä lêëy caái noán uáp. Möì Cöi vûâa ài khoãi möåt luác thò quan trêën ài àïën, thêëy phuá öng ngöìi bïåt giûäa àûúâng, tïn quan beân quaát hoãi. Nhûng phuá öng khöng thûa khöng rùçng maâ cuäng khöng traánh àûúâng, hai tay vêîn khû khû giûä chùæc caái noán uáp. Quan lêëy laâm laå liïìn xuöëng ngûåa àïën gêìn hoãi :

- Anh laâ ai maâ laåi ngöìi cêm ngöìi àiïëc úã giûäa àûúâng nhû vêåy ? Phuá öng thûa : - Bêím quan trong noán coá con chim lûãa trúâi !... Nghe noái àïën

chim lûãa trúâi quan cuäng thñch lùæm. Laäo baão phuá öng bùæt lêëy baán cho mònh. Phuá öng noái :

- Xin öng haäy khoan khoan chúâ thùçng úã töi möåt luác, noá sùæp mang lûúái ra bêy giúâ.

Laäo quan söët ruöåt beân noái : - Àûúåc ! Anh cûá àïí ta thoâ tay bùæt, nïëu laâm xöíng thò ta seä àïìn. Laäo ngöìi xuöëng, röìi thoâ tay vaâo khoùæng dûúái caái noán, nhûng

chim lûãa trúâi àêu chaã thêëy maâ laåi quúâ phaãi àöëng cûát. Laäo nöíi khuâng quaát :

- A ! Ra caái laäo giaâ naây daám trïu vaâo tay ta. Maây coá biïët ta laâ ai khöng ? Haã !...

Röìi laäo sai lñnh noåc cöí phuá öng ra àaánh nùm mûúi roi, vêîn chûa haã daå, laäo coân ra lïånh cho lñnh cúãi quêìn phuá öng ra röìi lêëy kim chó




khêu löî àñt laåi, boån lñnh rùm rùæp tuên lïånh quan. Bõ kim xêu qua da thõt, phuá öng khoác loác kïu trúâi.

Khi vïì àïën àêìu laâng phuá öng múái gùåp Möì Cöi vaác lûúái chaåy ra, laäo hêìm hêìm quaát :

- Caái thùçng diïìu tha höí vöì kia, laâm sao maây daám lûâa öng nhû vêåy àïí öng phaãi möåt trêån àoân !

Möì Cöi coân laâm giaâ : - Thöi ! Thöi ! Caái öng naây ! Chùæc àaä laâm xöíng mêët con chim

lûãa trúâi cuãa töi röìi. Nïëu öng laâm mêët thêåt thò öng phaãi àïìn àêëy. Nghe Möì Cöi noái, phuá öng caâng nöíi xung. Laäo lúán tiïëng quaát,

laâm cho caã laâng phaãi chaåy ra : - Caái thùçng chïët bùm chïët vùçm kia ! Maây muöën töët thò lêåp tûác

ra khoãi nhaâ tao ngay. Caác öng caác baâ xem, noá laâm cho töi tûác töëi biïët bao nhiïu, töi khöng thïí àïí caái thùçng höîn laáo naây úã laåi thïm möåt luác naâo nûäa. Àöì choá chïët cuát ngay !

Möì Cöi nhòn phuá öng röìi nhòn moåi ngûúâi, chúâ phuá öng noái hïët lúâi, chaâng múái nheå nhaâng noái :

- Thûa öng xin öng búát giêån, con seä ra khoãi nhaâ ngay. Nhûng tûâ nay con laâ rïí cuãa öng, xin caác öng, caác baâ laâm chûáng cho con.

Phuá öng nhû bûâng tónh möång liïìn noái : - ÛÂ nhó ! Maây cuäng xûáng àaáng laâ rïí cuãa tao !

Theo lúâi kïí cuãa cuå An Àõnh xaä Höìng Viïåt - huyïån Hoâa An - Cao Bùçng




CHIÏËC CÊÌU PHUÁC ÀÛÁC

Ngaây xûa coá anh chaâng chuyïn söëng vïì nghïì ùn tröåm. Trong nhaâ coân coá meå giaâ phaãi nuöi. Tuy coá luác àûúåc nhiïìu, coá luác àûúåc ñt, nhûng trong nhaâ khöng bao giúâ coá cuãa àïí daânh. Hai meå con chaâng thûúâng phaãi chõu bûäa ùn, bûäa nhõn.

Möåt höm, nhên ngaây giöî cha, meå chaâng ön laåi cho chaâng nghe cuöåc àúâi cuãa öng vaâ cha chaâng xûa kia.

Xûa kia öng nöåi chaâng cuäng laâm nghïì ùn tröåm, coá àïm kiïëm àûúåc nhûäng moán àaáng baåc chuåc, baåc trùm, vêåy maâ khi nhùæm mùæt xuöi tay cuäng khöng àïí laåi cho cha chaâng àûúåc chuát gò.

Röìi àïën àúâi cha chaâng. Lúán lïn, khöng biïët choån nghïì gò khaác töët hún, cha chaâng laåi nöëi nghïì öng cuå, àïën àïm laåi ài rònh moâ hïët laâng trïn xoám dûúái, maâ cuäng khöng bao giúâ kiïëm àûúåc nöíi hai bûäa cho hai vúå chöìng vaâ àûáa con. Röìi cha chaâng chïët ài cuäng khöng coá gò àïí laåi. Nay àïën àúâi chaâng, lao theo c¸i nghÒ nµy ®· gÇn hai chôc n¨m råi mµ tay tr¾ng vÉn hßa tr¾ng tay. §· vËy, chaâng cuäng khöng tòm àûúåc nöíi möåt ngûúâi vúå, mùåc dêìu àaä gêìn böën chuåc tuöíi àêìu.

Ön laåi àúâi cha öng xûa vaâ nhòn cuöåc àúâi mònh chaâng khöng khoãi thêëy ngaán ngêím.

Möåt àïm, chaâng àïën rònh nhaâ öng thêìy àöì úã xoám bïn, àõnh ùn tröåm caái thuã lúån maâ möåt nhoám hoåc troâ mang àïën biïëu. Rònh maäi túái khuya, öng thêìy vêîn chûa ài nguã, öng àoåc hïët trang saách naây




túái trang saách khaác. Chúåt öng thêëy àoåc túái cêu : “Tñch thiïån chi gia têët hûäu dû hûúng ; tñch bêët thiïån chi gia têët hûäu dû ûúng”*. Chaâng buång baão daå : “Phaãi chùng öng cha ta laâm nghïì thêët àûác nïn àïí khöí nhuåc laåi cho ta?” Röìi tûå àaáp : “Phaãi, quaã thêåt àuáng nhû vêåy”. Àoaån chaâng chaåy möåt maåch vïì nhaâ, quyïët tûâ nay boã nghïì ùn tröåm.

Saáng höm sau, chaâng vaác buáa vaâo rûâng haái cuãi mang ra chúå baán. Cöng viïåc thêåt laâ vêët vaã, haái àûúåc möåt gaánh cuãi chaâng phaãi àöíi möåt baát möì höi múái kiïëm àûúåc möåt moán tiïìn mua gaåo, nhûng chaâng thêëy yïn têm hún moåi ngaây. Tuy vêåy, ài àïën àêu, chaâng cuäng nghe tiïëng ngûúâi xò xaâo : “Cêín thêån àêëy ! Caái thùçng ba àúâi ùn tröåm àaä àïën kia!” Caái tiïëng “ba àúâi ùn tröåm” laâm cho chaâng buöìn baä. Chaâng nghô : “Tûâ nay ta phaãi laâm nhûäng viïåc gò phuác àûác hoåa may múái xoáa àûúåc mêëy tiïëng àoá”.

Möåt ngaây muâa haå, trúâi mûa to nûúác luä traân vïì. Chaâng àem cuãi ài chúå baán, vò nûúác luä traân vïì nhanh quaá, khöng thïí löåi qua söng nhû moåi höm àûúåc. Haâng trùm ngûúâi uân laåi vò chûa coá àoâ, mùåt trúâi àaä khuêët sau rùång nuái, maâ moåi ngûúâi vêîn loay hoay úã búâ söng. Chaâng beân nghô túái viïåc bùæc möåt caái cêìu. Àïm êëy, nguã laåi úã bïën söng cuâng vúái nhiïìu ngûúâi khaác, chaâng àem chuyïån bùæc cêìu ra hoãi baâ con, nhiïìu ngûúâi noái :

- Àoá laâ möåt àiïìu phuác àûác àûúåc muön ngaân ngûúâi nhúá ún. Trûúác àêy cuäng àaä coá ngûúâi laâm nhûng röìi laåi boã dúã...

Saáng höm sau, nûúác ruát, chaâng löåi söng vïì nhaâ, túái nhaâ, chaâng àem yá àõnh bùæc cêìu ra hoãi yá kiïën meå. Meå chaâng hûáa seä thu xïëp öín thoãa moåi cöng viïåc trong nhaâ, àïí chaâng raãnh tay döëc sûác bùæc cêìu !




Tûâ àoá, cûá saáng chaâng lïn rûâng chùåt cêy ; chiïìu ra sûác chuyïín göî ; trûa cöë haái thïm möåt gaánh cuãi àïí vïì cho meå ài chúå.

Chaâng laâm viïåc quïn ngaây thaáng. Buöíi chùåt cêy, buöíi chuyïín göî, buöíi bùæc cêìu, khöng bao lêu, àaä bùæc àûúåc hún chuåc saãi cêìu. Cöng viïåc coân nhiïìu nùång nhoåc vò con söng röång gêìn hai trùm saãi. Vò ùn àoái maâ laâm nhiïìu nïn chaâng bõ kiïåt sûác. Möåt höm àoái quaá chaâng nùçm lùn ra mï man úã àoaån cêìu àang laâm dúã. Nhûäng ngûúâi ài qua xuám laåi cûáu chûäa, nhûng chaâng vêîn chûa höìi tónh.

Giûäa luác êëy coá möåt viïn quan voä ài àïën, thêëy möåt àaám àöng àang xuám quanh möåt ngûúâi nùçm soáng soaâi, viïn quan xuöëng ngûåa àïën gêìn hoãi chuyïån. Moåi ngûúâi cho biïët àêy laâ anh chaâng bùæc cêìu laâm phuác àang laâm thò vò mïåt quaá maâ lùn ra ngêët ài... Viïn quan liïìn múã tuái lêëy thuöëc cho chaâng uöëng. Àûúåc möåt luác, chaâng bùæc cêìu tónh laåi, moåi ngûúâi taãn dêìn ra vïì, viïn quan ngöìi laåi bïn chaâng ên cêìn hoãi chuyïån. Chaâng thêåt thaâ kïí hïët cho öng nghe cuöåc àúâi cuãa mònh vaâ noái roä yá àõnh cuâng cöng viïåc àang laâm. Viïn quan voä nghe noái ra chiïìu caãm àöång, öng ngöìi ngêîm nghô höìi lêu röìi noái :

- Xûa kia cha öng chaâng laâm nghïì thêët àûác àïí cho chaâng ngaây nay phaãi àoái ngheâo. Nay, chaâng muöën laâm àiïìu phuác àûác àïí chuöåc löîi lêìm xûa kia, quaã laâ hay vö cuâng ! Vïì phêìn töi, töi xin noái thêåt : cha töi, öng töi, öng cuå öng kyå töi, àúâi àúâi laâm quan ûác hiïëp dên laânh, boáp hêìu boáp cöí àïí naä tiïìn, naä cuãa. Àêëy cuäng laâ àiïìu thêët àûác, vò vêåy àïën töi ngaây nay trúâi quaã baáo : lêëy vúå àaä hún hai mûúi nùm röìi maâ khöng coá möåt muån con àïí vui cûãa vui nhaâ, cho nïn, tuöíi àaä ngoaâi böën mûúi, chuáng töi vêîn phaãi söëng hiu quaånh. Nay töi cuäng




muöën laâm àiïìu phuác àûác àïí chuöåc löîi lêìm xûa, chùèng hay chaâng coá cho töi goáp sûác cuâng nhau bùæc cêìu àûúåc khöng ?

Chaâng bùæc cêìu móm cûúâi noái :

- Nïëu quan lúán cho chñ hûúáng nhû vêåy thò caái cêìu naây seä choáng xong, dên chuáng seä mau àûúåc qua laåi, coân gò töët hún !

Hai ngûúâi beân kïí cho nhau biïët tïn tuöíi, quï quaán röìi kïët laâm anh em, viïn quan voä hún chaâng bùæc cêìu böën tuöíi, àûúåc nhêån laâ anh. Chaâng bùæc cêìu noái :

- Em coân coá meå giaâ úã nhaâ, vò nhaâ ngheâo, phaãi baán cuãi lêëy tiïìn mua gaåo cho nïn ngaây naâo em cuäng phaãi àem cuãi vïì nhaâ àïí saáng höm sau meå àem cuãi ra chúå baán lêëy tiïìn àong gaåo.

Viïn quan voä thên mêåt baão chaâng :

- Anh coá nhiïìu tiïìn cuãa, anh seä boã ra nuöi meå àïí em khoãi phaãi bêån têm, nhû vêåy chuáng ta seä chuyïn chuá vaâo viïåc bùæc cêìu, em nghô thïë naâo ?

Chaâng bùæc cêìu noái :

- Nïëu àûúåc vêåy thò coân gò hay hún !

Tûâ àêëy, haâng ngaây hai anh em cuâng nhau lïn nuái àöën cêy, chuyïín göî. Chùèng bao lêu, hai ngûúâi àaä dûång xong chiïëc cêìu göî hún hai trùm saãi. Dên chuáng ai cuäng vui mûâng, hoå àùåt tïn laâ cêìu Phuác Àûác. Caác cuå hai laâng hoan hó cuâng nhau baân àõnh goáp tiïìn laâm möåt bûäa tiïåc ùn mûâng cêìu.

Ngaây ùn mûâng chiïëc cêìu, caác võ bö laäo vaâ têët caã dên chuáng quanh vuâng nö nûác àïën dûå, ai cuäng cêìu xin Ngoåc hoaâng ban phuác cho hai ngûúâi bùæc cêìu, hoå ùn uöëng linh àònh suöët caã buöíi saáng.




Böîng möåt cún gioá bêët chúåt keáo àïën, gioá thöíi maånh, laâm cuái raåp ngoån coã, nghiïng ngaã caânh cêy. Gioá thöíi möîi luác möåt maånh, röìi bêët thònh lònh cuöën anh chaâng bùæc cêìu ài mêët. Viïn quan voä thêët thanh kïu goåi, têët caã moåi ngûúâi àïìu ngêåm nguâi.

Thêëy ngûúâi em kïët nghôa cuãa mònh hïët loâng hïët sûác haâng ba nùm trúâi ra laâm cêìu maâ laåi khöng àûúåc hûúãng phuác, viïn quan xoát xa lùæm. Sau khi moåi ngûúâi àaä ra vïì, öng àoán vúå sang úã chung vúái baâ cuå àïí súám höm tröng nom, phuång dûúäng baâ thay ngûúâi em kïët nghôa.

Laåi noái àïën chaâng bùæc cêìu bõ gioá löëc cuöën túái möåt caái hang trïn möåt ngoån nuái cao. Chaâng laão àaão àûáng chûa kõp vûäng. Cún gioá böîng vuåt hoáa thaânh ngûúâi tûúi cûúâi noái vúái chaâng :

- Nhaâ ngûúi chúá súå, ta laâ thêìn Gioá àûúåc Ngoåc hoaâng sai ài àoán nhaâ ngûúi vïì àêy àïí thûúãng cho ngûúi caái cöng thaânh têm laâm chuyïån phuác àûác. Baåc vaâng àêëy, nhaâ ngûúi muöën lêëy bao nhiïu thò lêëy.

Chaâng bùæc cêìu nhòn vaâo hang thêëy àöëng vaâng saáng choái. Chaâng cúãi aáo goái lêëy möåt söë vaâng, röìi buöåc laåi cêín thêån, chaâng vaác goái vaâng lïn vai, tiïën ra cûãa hang, thêìn Gioá laåi hoáa thaânh cún gioá löëc cuöën chaâng ài, traã vïì baãn vaâ àùåt chaâng nheå nhaâng xuöëng giûäa sên nhaâ.

Chaâng bùæc cêìu sung sûúáng àïí goái vaâng xuöëng röìi lïn tiïëng goåi cûãa. Nghe tiïëng goåi, meå chaâng vaâ hai vúå chöìng viïn quan voä tûúãng laâ höìn chaâng bùæc cêìu hiïån vïì, liïìn dùæt nhau laåi ngöìi quanh chiïëc baân thúâ thùæp hûúng khêën vaái lêìm rêìm. Nhòn qua keä liïëp thêëy ba




ngûúâi vûâa cuái laåy, vûâa khêën, chaâng bùæc cêìu bêåt cûúâi laåi möåt lêìn nûäa chaâng lïn tiïëng goåi :

- Meå úi ! Anh úi ! Em àêy maâ ! Em haäy coân söëng trúã vïì nhaâ àêy ! Mau mau múã cûãa !

Nghe roä tiïëng goåi cuãa con, baâ meå mûâng quyánh, lêåt àêåt xuöëng giûúâng. Vúå chöìng viïn quan voä cuäng chaåy ra múã cûãa, àoán ngûúâi em kïët nghôa.

Chaâng bùæc cêìu ngöìi xuöëng kïí laåi ngoån ngaânh cêu chuyïån àûúåc thêìn Gioá àûa ài lêëy vaâng cho caã nhaâ nghe, moåi ngûúâi reo mûâng sung sûúáng.

Tûâ àêëy meå con chaâng bùæc cêìu bùæt àêìu trúã nïn giaâu coá, chaâng múâi hai vúå chöìng ngûúâi anh kïët nghôa úã laåi vaâ cuâng nhau laâm ùn.

ñt lêu sau, vúå viïn quan voä coá chûãa, àïën thaáng àïën ngaây chõ sinh haå àûúåc möåt cêåu con trai. Hai vúå chöìng mûâng vö kïí. Coân chaâng bùæc cêìu ñt lêu sau cuäng lêëy vúå coá con vaâ söëng sung sûúáng àïën giaâ.

Theo lúâi kïí cuãa öng Vi Quöëc Thöng Xaä Phuá Thûúång - Voä Nhai - Bùæc Thaái




HOÂ KÑNH THAÁN

Hoâ Kñnh Thaán möì cöi caã cha lêîn meå tûâ höìi coân nhoã. Chaâng söëng vaâ lúán lïn dûúái baân tay chùm soác cuãa caác baác, caác chuá trong baãn. Tûâ khi lïn taám chaâng àaä phaãi chùn trêu thuï àïí kiïëm ngaây hai bûäa. Nùm 15 tuöíi chaâng phaãi ài vaâo rûâng laâm than. Luác naâo ngûúâi chaâng cuäng baám àêìy buåi than àen thuãi àen thui. Vò vêåy ngûúâi ta goåi chaâng bùçng caái tïn Kñnh Thaán*. Dêìn dêìn caái tïn àuâa giïîu êëy àaä trúã thaânh tïn thêåt cuãa chaâng.

Ngaây naâo àem than ra chúå baán cho loâ reân, Kñnh Thaán cuäng àûáng laåi rêët lêu ngùæm nghña cöng viïåc laâm cuãa baác thúå reân. Thêëy vêåy, baác thúå reân hoãi Kñnh Thaán coá thñch nghïì reân khöng ? Baác noái thïm :

- Nïëu chuá thñch nghïì reân thò àïën àêy töi seä truyïìn nghïì cho maâ laâm ùn. Caái nghïì naây rêët quyá vaâ cêìn choån ngûúâi, khoãe nhû chuá coá thïí laâm àûúåc àêëy. Töi khöng coá con àïí nöëi nghiïåp, nïëu chuá bùçng loâng thò úã àêy vúái töi laâm con nuöi, cha meå chuá hiïån nay úã àêu ? Laâm nghïì gò ? Haâng ngaây chuá baán than coá àuã ùn khöng ?

Vöën söëng cö àún, thêëy coá ngûúâi ên cêìn hoãi chuyïån mònh, Kñnh Thaán rêët caãm àöång. Chaâng thêëy coá thiïån caãm vúái baác thúå reân beân nhêån lúâi ngay sau khi tó tï kïí hïët cuöåc àúâi mònh cho baác nghe.

Thïë laâ tûâ àêëy, Kñnh Thaán theo hoå Hoâ cuãa böë nuöi vaâ úã laåi àêy hoåc nghïì nghiïåp múái.




Hoâ Kñnh Thaán ùn rêët khoãe vaâ laâm rêët khoãe. Vöën àang tuöíi ùn tuöíi nguã, tûâ khi vïì úã vúái böë meå nuöi, chaâng àûúåc ùn no nguã kyä, nïn caâng khoãe maånh hún vaâ laâm viïåc hùng hún. Chó trong mêëy ngaây laâm than, chaâng àaä dûå trûä cho böë meå àuã than duâng trong suöët möåt nùm. Baác thúå reân hoå Hoâ rêët haâi loâng. Duy chó coá vúå baác laâ khöng vui vò cêåu con nuöi ùn quaá nhiïìu, baâ thûúâng phaân naân vúái chöìng laâm cho baác thúå reân phaãi suy nghô.

Möåt höm baác thúå reân baão con nuöi :

- Nay than àaä nhiïìu röìi, bêy giúâ con haäy àem tiïìn ài mua trûä cho böë möåt ñt sùæt.

Tuy chûa buön baán bao giúâ, Hoâ Kñnh Thaán cuäng maånh daån cêìm hún nùm mûúi laång baåc cuãa böë meå nuöi ra ài. Chaâng ài àïën möåt thaânh phöë, thêëy ngûúâi ta àang thu sùæt vuån, chaâng beân àïën gêìn lên la hoãi chuyïån vaâ cuöëi cuâng boã luön söë tiïìn ra mua têët caã àöëng sùæt vuån êëy, àoaån chaâng thuï ngûúâi chuyïín söë haâng vïì nhaâ.

Thêëy àoaân ngûúâi gaánh sùæt vïì, baác thúå reân vui mûâng trong daå. Nhûng khi nhòn kyä thò thêëy têët caã chó toaân laâ sùæt vuån, sùæt ró, baác ngao ngaán thúã daâi. Vúå baác caâng xoát ruöåt hún. Baâ luön möìm dùçn vùåt chöìng laâm baác caâng thïm buöìn. Tuy vêåy baác cuäng baão vúå :

- Thöi àûúåc ! Nhiïìu lêìn daåi seä khön, con ta chûa quen buön baán nïn múái mua phaãi cuãa khöng töët. Töi tin laâ lêìn sau, lêìn sau nûäa con ta seä khön kheáo hún, baâ noái ra noái vaâo vûâa vûâa thöi, àïí töi coân laâm viïåc.

Hoâ Kñnh Thaán cuäng rêët ên hêån vò àaä choát mua phaãi haâng xêëu àïí àïën nöîi laâm phiïìn loâng cha meå.




Möåt lêìn khaác, baác thúå reân laåi àûa baåc cho Hoâ Kñnh Thaán ài tòm mua sùæt, baác dùån ài dùån laåi laâ phaãi ài túái caác thaânh phöë lúán àïí mua àûúåc haâng töët. Hoâ Kñnh Thaán laåi möåt lêìn nûäa vaác tuái baåc möåt trùm laång lïn àûúâng. Ài suöët baãy ngaây roâng, àïën gêìn möåt thaânh phöë lúán, chaâng gùåp möåt àoaân ngûúâi àang nhöån nhõp xêy cêìu, nhòn lïn caái biïín coá doâng chûä to treo úã àêìu cêu, chaâng hoãi thò ngûúâi ta àaáp :

- Àêy laâ caái baãng ghi tïn nhûäng nhaâ haão têm quyïn goáp xêy cêìu naây, ai quyïn goáp nhiïìu nhêët thò àûúåc ghi tïn àêìu baãng.

Hoâ Kñnh Thaán laåi hoãi :

- Thïë hiïån nay ngûúâi goáp nhiïìu nhêët àûúåc bao nhiïu ? Ngûúâi ñt nhêët bao nhiïu ?

Ngûúâi kia àaáp :

- Cho àïën ngaây höm nay ngûúâi goáp nhiïìu nhêët laâ nùm mûúi laång baåc, ngûúâi goáp ñt nhêët laâ möåt laång.

Hoâ Kñnh Thaán móm cûúâi noái :

- Nïëu thïë thò anh haäy ghi tïn ta laâ Hoâ Kñnh Thaán vaâo baãng ài, ta goáp caã möåt trùm laång baåc tinh ngên àïí giuáp baâ con xêy choáng xong caái cêìu.

Vûâa noái chaâng vûâa döëc tuái àïëm àuã möåt trùm laång baåc trao cho ngûúâi kia.

Tûâ höm êëy, tïn Hoâ Kñnh Thaán àûúåc truyïìn ngay khùæp moåi núi, têët caã dên trong thaânh phöë ai cuäng muöën múâi chaâng vïì nhaâ xem mùåt. Lêìn lûúåt hïët ngûúâi noå àïën ngûúâi kia múâi chaâng vïì nhaâ ùn cúm. Àïm àïm chaâng lêìn ra nguã taåi möåt caái miïëu vùæng úã cuöëi phöë. Chaâng àõnh buång tòm chöî laâm thuï ñt lêu àïí daânh duåm tiïìn mua




haâng vïì cho böë meå nuöi. Nhûng chùèng möåt ai daám nghô àïën mûúån chaâng - nhaâ àaåi haão têm cuáng cêìu - laâm thuï. Ngûúâi ta cho laâ chaâng àuâa cho vui cêu chuyïån. Loanh quanh trong hai thaáng, chaâng vêîn khöng tòm àûúåc möåt viïåc laâm.

Nghô túái moán haâng cêìn phaãi mua, chaâng caâng noáng loâng söët ruöåt. Möåt àïm noå chaâng böîng mú thêëy möåt öng cuå àêìu toác baåc phú, tay chöëng chiïëc gêåy, úã sau miïëu ài ra àïën bïn chaâng ró tai noái :

- Hoâ Kñnh Thaán ! Anh laâ ngûúâi coá loâng töët, thêìn seä giuáp àúä anh. Saáng mai anh seä lêåt phiïën àaá maâ anh àang nùçm lïn seä thêëy kho vaâng, àoá laâ kho vaâng cuãa thêìn daânh cho anh, muöën lêëy bao nhiïu cuäng àûúåc.

Noái xong cuå giaâ biïën mêët, Hoâ Kñnh Thaán tónh dêåy, ài khùæp moåi núi trong miïëu tòm öng cuå, nhûng khöng thêëy gò caã. Chaâng laåi ngaã lûng nùçm trïn phiïën àaá, gaác tay lïn traán nghô ngúåi. Nhêím laåi tûâng lúâi thêìn baáo, chaâng àûáng dêåy co tay lay thûã phiïën àaá nhûng hoân àaá nùång khöng chuát àöång àêåy. Chµng l¹i ra søc lay lÇn thø hai, phiÕn ®¸ vêîn trú trú khöng hïì nhuác nhñch. Chaâng thêët voång lêím bêím :

- Thêìn aâ ! Thêìn noái thêåt hay noái döëi ! Nïëu quaã thêåt thêìn coá loâng thûúng keã àoái khoá thò haäy ban cho töi coá sûác maånh lêåt àûúåc phiïën àaá kia.

Vûâa noái dûát lúâi thò möåt luöìng gioá maát lûúát qua àûa theo möåt laân hûúng thúm dõu, Hoâ Kñnh Thaán caãm thêëy khoan khoaái trong ngûúâi hún. Chaâng laåi cuái xuöëng lêåt phiïën àaá. Lêìn naây phiïën àaá lêåt tung lïn, caã caái miïëu nhoã beá tûå nhiïn saáng choang nhû coá aánh àeân. Biïët àoá laâ kho vaâng cuãa thêìn, chaâng cuái xuöëng nhùåt lêëy hai thoãi,




chaâng nghô buång : “Vúái söë vaâng naây ta coá thïí söëng àûúåc nhiïìu nùm vaâ múã lïn möåt cûãa hiïåu röìi !”.

Chaâng àem thoãi vaâng ra buön baán, tûâ àoá tiïìn cuãa ngaây caãng àöí vïì nhû nûúác. Chaâng cûúái vúå röìi xêy nhaâ cûãa, cûãa hiïåu cuãa chaâng ngaây caâng phaát àaåt, chaâng àûúåc dên phöë hïët sûác kñnh nïí. Nhûng chaâng vêîn chûa coá dõp trúã vïì vúái böë meå nuöi.

* * *

Laåi noái baác thúå reân hoå Hoâ úã nhaâ tñnh tûâ ngaây cho con nuöi àem baåc ra ài àïën nay àaä böën thaáng troân baác mong ngaây mong àïm. Nhûng caâng mong thò tin laåi caâng vùæng. Vúå baác caâng söët ruöåt hún. Möåt höm baâ giuåc chöìng ài tòm, baác thúå reân àaânh phaãi taåm nghó viïåc ra ài.

Sùæp àïën thaânh phöë, baác giêåt nêíy mònh khi nhòn lïn caái baãng ghi ún nhûäng nhaâ haão têm quyïn baåc laâm cêìu trong àoá coá tïn Hoâ Kñnh Thaán àûáng úã doâng thûá nhêët : “Hoâ Kñnh Thaán goáp 100 laång baåc tinh ngên”. Àïën àêy baác múái biïët bêëy lêu con mònh khöng mua àûúåc haâng vïì laâ vò noá àaä döëc hïët têët caã vöën liïëng vaâo chiïëc cêìu naây. Khi traã tiïìn qua cêìu, baác hoãi chuyïån ngûúâi gaác cêìu vïì Hoâ Kñnh Thaán. Ngûúâi êëy noái :

- Hoâ Kñnh Thaán laâ möåt nhaâ haão têm lúán, àûúåc ghi tïn vaâo bia àaá. Hiïån nay öng ta àang cuâng vúå coá cûãa hiïåu buön úã thaânh phöë.

Baác thúå reân laåi caâng ngaåc nhiïn nghô rùçng noá àaä boã hïët vöën cho caái cêìu röìi thò laâm sao laåi coá vöën buön baán vaâ dûång nhaâ nûäa.

- Coá phaãi Hoâ Kñnh Thaán ngûúâi àen àen khöng ?




- Khöng phaãi ! Öng êëy ngûúâi trùæng treão, luác naâo cuäng vui tñnh.

Khi baác thúå reân àïën cûãa hiïåu cuãa Hoâ Kñnh Thaán thêëy ngûúâi con nuöi bêy giúâ ra daáng möåt öng chuã hiïåu beáo töët chûá khöng phaãi anh chaâng àen thuãi àen thui ngaây naâo. Thêëy baác thúå reân, Hoâ Kñnh Thaán mûâng rúä :

- Böë àïën àêy tûâ luác naâo ? Vò bêån cûãa hiïåu con chûa vïì àûúåc, xin böë haäy tha löîi cho con !

Röìi Hoâ Kñnh Thaán kïí àêìu àuöi moåi viïåc tûâ ngaây ra ài cho àïën höm àûúåc thêìn baáo möång cho vaâng röìi gêy dûång lïn cú nghiïåp naây, chaâng laåi noái thïm :

- Con àõnh thu xïëp öín thoãa viïåc nhaâ röìi seä vïì àoán böë meå túái àêy, nhûng cöng viïåc chûa xong. Nay böë àaä túái chuáng con xin múâi böë úã laåi, ñt lêu nûäa con seä vïì àoán meå...

Tûâ àoá, baác thúå reân úã laåi giuáp viïåc buön baán cho con nuöi.

Möåt höm Hoâ Kñnh Thaán àõnh ài àoán meå, baác thúå reân gaåt ài :

- Meå cuãa con khöng ûa thõ thaânh. Duâ coá thiïëu ùn, meå con cuäng khöng muöën rúâi núi chúå nhoã êëy. Böë tuöíi àaä giaâ cuäng chiïìu loâng meå con, vò vêåy súám muöån böë cuäng seä trúã vïì. Con àûâng àoán meå àïën àêy nûäa...

Chiïìu yá böë meå nuöi, Hoâ Kñnh Thaán boã yá nghô àoán meå túái thaânh phöë, chaâng àõnh seä xêy dûång cho böë meå nuöi möåt ngöi nhaâ úã chöën quï hûúng vaâ coá möåt loâ reân to hún trûúác. Nhûng chaâng khöng muöën noái trûúác cho böë nuöi biïët.

Möåt höm, Hoâ Kñnh Thaán noái vúái böë laâ mònh sùæp ài xa mua haâng, nhúâ böë úã nhaâ tröng nom giuáp cûãa hiïåu.




Röìi chaâng dùån doâ vúå phaãi chùm lo chu àaáo cho böë giaâ...

Höm sau chaâng trúã vïì nhaâ böë meå nuöi, tòm thêìy thuï thúå dûång möåt ngöi nhaâ úã bïn caånh ngöi nhaâ nhoã cuãa baác thúå reân, nhûng chaâng luön luön giêëu kñn khöng cho moåi ngûúâi biïët mònh laâ ai. Khi nhaâ laâm xong, Hoâ Kñnh Thaán vêîn giêëu mùåt, cho ngûúâi àïën thûúng lûúång vúái meå nuöi àïì nghõ àöíi caái nhaâ gianh cuãa baâ lêëy möåt gian trong caái nhaâ múái xêy xong. Àûúåc meå nuöi àöìng yá, chaâng cho ngûúâi dúä ngöi nhaâ tranh êëy àöìng thúâi múâi baâ doån àïën chöî úã múái. Xong àêu àêëy chaâng trúã laåi nhaâ, vïì àïën nhaâ vêîn khöng cho böë nuöi biïët möåt tyá gò.

Àûúåc ñt lêu baác thúå reân ngoã yá muöën vïì nhaâ. Hoâ Kñnh Thaán cuäng vui loâng àïí böë vïì. Höm böë lïn àûúâng, chaâng chó àûa cho böë ba laång baåc laâm öng toã ra khöng haâi loâng khi nghô àïën moán baåc trùm laång ngaây noå.

Nhûng khi vïì túái quï nhaâ, baác tòm maäi vêîn khöng thêëy caái nhaâ cuä cuãa mònh. Baác nhòn lïn ngöi nhaâ múái xêy maâ khöng thêëy coá ngûúâi úã, chúåt baác nhêån ra ngûúâi vúå úã möåt phoâng trong àoá. Lêëy laâm laå, baác hoãi thò vúå àaáp :

- Àêy laâ nhaâ cuãa ta, nhûng chó möåt gian naây thöi. Coân têët caã laâ möåt võ phuá gia naâo àoá xêy lïn maâ chûa thêëy àïën úã.

Baác thúå reân chûa hiïíu ra thïë naâo. Böîng coá tiïëng öìn aâo úã trûúác lêìu, baác cuâng vúå ngoá ra thò àaä thêëy Hoâ Kñnh Thaán cuâng möåt àoaân trïn dûúái hai chuåc ngûúâi gaánh gaánh göìng göìng, chaâng chaâo böë meå nuöi röìi noái :

- Con àûa vïì möåt nghòn cên sùæt haång töët nhêët àïí böë coá sùæt laâm. Vaâ àem theo möåt nghòn laång baåc àïí böë meå laâm vöën. Nhên tiïån con




àûa böë meå lïn nhêån nhaâ úã. Àêy ! Toâa nhaâ naây hoaân toaân laâ cuãa böë meå.

Theo lúâi kïí cuãa öng Vûúng Viïët Khoaãng Àöìng Àùng - Laång Sún




CHAÂNG NHO SÔ VAÂ COÁC THÊÌN

Chaâng nho sô êëy, nhaâ tuy ngheâo nhûng rêët chùm hoåc. Ban ngaây chaâng vaâo rûâng haái cuãi àem baán àïí lêëy tiïìn mua gaåo vaâ mua dêìu àeân. Ban àïm chaâng cùåm cuåi àoåc saách cho àïën luác gaâ haâng xoám gaáy lêìn thûá hai múái ài nguã. Nhaâ cûãa chaâng chó laâ möåt tuáp lïìu con, taâi saãn chó coá möåt con dao quùæm vaâ möåt chöìng saách. Laâm baån vúái chaâng chó coá möåt con coác tña, nhûäng buöíi chaâng hoåc khuya con coác nhaãy ra quanh quêín úã dûúái chên chaâng, àúáp goån nhûäng con muöîi bay vo ve. Thêëy coác quêën quñt bïn mònh, chaâng nho sô rêët mïën coác, möîi bûäa ùn, chaâng khöng bao giúâ quïn daânh cho coác möåt miïëng cúm. Nhûäng luác lïn rûâng haái cuãi chaâng thûúâng bùæt caâo caâo chêu chêëu, hay con boå ngûåa àem vïì cho coác ùn thïm. Coác àûúåc chùm nom nïn ngaây caâng lúán.

Chaâng nho sô rêët saáng daå, trong saáu nùm duâi maâi àeân saách, chaâng hoåc thuöåc gêìn hïët mûúâi lùm pho saách quñ cuãa caác bêåc thaánh hiïìn. Thêëy chaâng hoåc gioãi, ngûúâi laâng thêìm mong cho chaâng sau naây seä àöî traång nguyïn.

Nùm êëy, nhaâ vua múã khoa thi choån traång, sô tûã khùæp caác phûúng trúâi àïìu têëp nêåp vïì kinh dûå thi. Thêëy chaâng nho sô vaâo kinh, coác tña xin àûúåc ài theo.

Saáng höm sau, chaâng cuâng coác tña lïn àûúâng. Öng chuã ài àïën àêu, coác tña nhaãy bûúác möåt ài theo kõp àïën àoá. Ài maäi, ài maäi, möåt ngaây kia, hai thêìy troâ coác àïën möåt caái lïìu boã khöng úã ven rûâng




vùæng veã. Chaâng nho sô thêëy trong lïìu coá möåt ngûúâi chïët, bïn caånh coá möåt goái saách vaâ möåt boåc quêìn aáo. Chaâng àoaán chùæc ngûúâi naây cuäng laâ möåt sô tûã lïn kinh dûå thi, súâ vaâo ngûúâi thêëy maåch coân àêåp nheâ nheå, chaâng nho sô cöë loay hoay tòm caách cûáu chûäa. Thêëy chaâng coá nhiïåt têm, coác liïìn gheá tai noái nhoã :

- Öng úi ! Con xem böå noá laâ ngûúâi khöng coá thuãy chung gò caã, haång naây nïëu khöng phaãi laâ gian phi thò cuäng laâ keã böåi baåc, cûáu noá laâm gò !

Chaâng nho sô nhòn coác röìi nghiïm nghõ noái :

- Gùåp keã hoaån naån maâ khöng cûáu chûäa, khöng phaãi laâ ngûúâi quên tûã, duâ coá khoá nhoåc bùçng mûúâi, ta cuäng khöng thïí boã àûúåc. Nïëu noá chûa àïën ngaây têån söë maâ àûúåc söëng laåi thò ta laåi coá thïm möåt ngûúâi baån àûúâng caâng hay chûá sao...

Thêëy chaâng noái vêåy, coác tña beân baão :

- Nïëu öng àaä quyïët thò öng cûá cûáu noá, coân thuöëc thò öng khöng phaãi chaåy tòm àêu caã. Coác coá hoân ngoåc caãi tûã hoaân sinh àêy.

Noái àïën àêy coác liïìn nhaã ra möåt viïn ngoåc trong saáng nhû kim cûúng, hònh daáng tûåa trûáng chim. Coác noái :

- Öng haäy àïí viïn ngoåc naây vaâo muäi ngûúâi chïët thò ngûúâi chïët lêåp tûác seä söëng laåi.

Chaâng nho sô nhêån lêëy viïn ngoåc röìi laâm y nhû lúâi. Quaã nhiïn àûúåc möåt luác ngûúâi êëy dêìn dêìn höìi tónh. Chaâng nho sô mûâng quaá àïën gêìn àúä ngûúâi laå ngöìi dêåy hoãi hoå tïn, quï quaán röìi kïët laâm baån. Chaâng múã cúm nùæm múâi baån ùn röìi cuâng nhau lïn àûúâng.

Hai ngûúâi vaâ coác tña ài thïm ba ngaây nûäa thò túái kinh thaânh.




Àïën kinh thaânh, coác baão chaâng cho mònh ài daåo möåt lûúåt àïën chiïìu seä vïì. Chaâng nho sô vaâ ngûúâi baån ngöìi úã quaán ùn uöëng noái chuyïån troâ vui veã.

Ngûúâi baån böîng hoãi :

- Höm noå, töi ài àûúâng xa bõ caãm nùång, caác baån àöìng haânh cuãa töi boã töi nùçm laåi úã lïìu. Nïëu khöng coá anh ra tay cûáu chûäa thò töi àaä hoáa ra ma mêët röìi. Cöng ún cuãa anh sau naây töi xin àïìn àaáp. Khöng biïët anh coá thuöëc linh àan hay pheáp thuêåt gò maâ cûáu söëng àûúåc töi vêåy ?

Chaâng nho sô móm cûúâi moác tuái lêëy viïn ngoåc thêåt thaâ noái :

- Töi coá viïn ngoåc caãi tûã hoaân sinh naây àêy, töi chó cêìn àùåt viïn ngoåc naây vaâ muäi thò ngûúâi chïët duâ tùæt thúã àaä ba ngaây cuäng söëng laåi tûác khùæc.

Nghe ên nhên noái, hùæn toã böå lïî àöå xin àûúåc cêìm viïn ngoåc xem möåt luác. Khi cêìm ngoåc trong tay hùæn laâm böå mên mï, ngùæm nghña röìi lûâa khi ên nhên sú yá boã vaâo tuái, vú vöåi lêëy haânh lyá, chaåy uâ ra àûúâng phöë, traâ tröån vaâo àaám àöng. Mêët ngoåc, chaâng nho sô àuöíi theo kïu la êìm ô, nhûng hùæn àaä nhanh chên lêín vaâo caác ngoä ngaách cuãa kinh thaânh coân tòm laâm sao àûúåc, àaânh trúã laåi quaán ùn thêîn thúâ ngöìi chúâ coác. Möåt luác lêu, coác trúã vïì. Coác giêîm chên noái :

- Con àaä baão öng àûâng cûáu chûäa cho noá maâ, nïëu noá laâ ngûúâi töët thò caác baån cuâng àûúâng chùæc khöng boã noá nùçm chïët úã giûäa núi rûâng vùæng êëy. Nhûng súám muöån, viïn ngoåc àoá seä trúã vïì thöi, bêy giúâ öng haäy mau mau vaâo têu vua àïí sau naây nhaâ vua xeát xûã hoaân laåi cho ta viïn ngoåc.




Nghe coác noái, chaâng nho sô vaâo triïìu têu vúái nhaâ vua vaâ noái roä àùåc tñnh cuãa viïn ngoåc cho vua nghe. Vua hûáa laâ seä xeát tòm höå chaâng viïn ngoåc vaâ bùæt phaåt keã gian phi. Àïm höm êëy, cöng chuáa con vua tûå nhiïn ngaä lùn xuöëng giûúâng chïët ngêët ài. Nhaâ vua vaâ hoaâng hêåu vöåi goåi thêìy thuöëc túái cûáu chûäa, sau khi thùm bïånh, thêìy thuöëc baão laâ cöng chuáa bõ bïånh nùång khöng thïí cûáu chûäa àûúåc. Hoaâng hêåu lùn loác kïu than, nûúác mùæt traâo tuön nhû suöëi, nhaâ vua ngöìi nhòn con gaái sùæp àïën luác qua àúâi, ruöåt gan röëi tûåa boâng bong. Chúåt nhaâ vua nhúá túái viïn ngoåc caãi tûã hoaân sinh cuãa chaâng nho sô bõ mêët cùæp luác chiïìu, beân ra baãng tòm danh y vaâ thöng baáo khùæp kinh thaânh : “Ai cûáu söëng cöng chuáa seä àûúåc tuyïín laâm phoâ maä”. Tin àoá túái tai coác tña. Coác tña noái vúái chuã :

- Hay lùæm ! Àêy laâ dõp töët àïí ta lêëy laåi viïn ngoåc vaâ tòm ra keã cùæp, vaâ àêy cuäng laâ cú höåi hiïëm coá àïí öng laâm nïn. Saáng mai tïn ùn cùæp ngoåc àöåi löët “thêìy danh y” seä vaâo cung chûäa bïånh cho cöng chuáa. Öng haäy tòm caách xin vaâo ài lêîn theo àaám quan triïìu àònh vaâo cung thùm cöng chuáa. Khi naâo thêëy ai àem viïn ngoåc ra thò öng lêåp tûác àïën têu vua xin cho bùæt giam keã àoá laåi.

Chaâng nho sô nghe theo. Saáng höm sau, chaâng ài lêîn vaâo haâng caác quan vùn voä cuâng vaâo cung thùm cöng chuáa. Coác tña cuäng nhaãy bûúác möåt ài xen vaâo trong haâng.

Giûäa luác êëy lñnh canh cöíng dêîn vaâo cung möåt ngûúâi tûå xûng laâ danh y coá thïí cûáu söëng àûúåc cöng chuáa trong khoaãnh khùæc. Chaâng nho sô nhòn kyä, nhêån ra àuáng laâ keã ùn cùæp viïn ngoåc cuãa mònh höm trûúác, chaâng lùång thinh theo saát noá.




Khöng chêåm trïî, “Danh y” ruát úã trong tuái ra möåt viïn ngoåc laâm pheáp hoa chên muáa tay àoåc thêìn chuá röìi àùåt viïn ngoåc vaâo muäi cöng chuáa. Nhûng vö hiïåu, cöng chuáa vêîn nùçm yïn, laånh ngùæt. Hùæn luáng tuáng, xoay ài trúã laåi viïn ngoåc nhiïìu lêìn. Cuöëi cuâng vêîn khöng sao laâm cho cöng chuáa söëng laåi. Vua vaâ hoaâng hêåu vö cuâng söët ruöåt.

Giûäa luác àoá, chaâng nho sô reä àaám àöng tiïën laåi trûúác mùåt nhaâ vua, chaâng vûâa noái vûâa chó vaâo mùåt “Danh y” :

- Têu bïå haå, trûúác hïët xin bïå haå haäy cho bùæt giam tïn naây laåi.

Nhaâ vua sûåc nhúá túái lúâi thûa kiïån höm qua, beân ra lïånh bùæt giûä “Danh y” laåi.

Chaâng nho sô cêìm lêëy viïn ngoåc röìi chó vaâo coác - bêy giúâ àaä nùçm goån trïn baân tay cuãa chaâng - giaãng giaãi cho moåi ngûúâi nghe :

- Àêy laâ viïn ngoåc caãi tûã hoaân sinh vaâ àêy laâ coác thêìn. Chó coá coác thêìn vaâ töi múái duâng àûúåc viïn ngoåc naây àïí cûáu söëng ngûúâi chïët. Höm qua tïn kia àaä cûúáp giêåt lêëy viïn ngoåc cuãa töi. Nhûng hùæn khöng biïët rùçng hùæn khöng àúâi naâo sûã duång àûúåc viïn ngoåc nïëu khöng coá sûå àöìng yá cuãa coác thêìn. Nhúâ ún nhaâ vua, nay àaä lêëy laåi àûúåc viïn ngoåc, töi seä xin cûáu söëng cöng chuáa.

Nhaâ vua hûáa heån :

- Töët lùæm ! Nïëu nhaâ ngûúi cûáu söëng àûúåc con ta thò ta quyïët giûä nhûäng lúâi àaä hûáa.

Chaâng nho sô nheå tay àùåt viïn ngoåc vaâo muäi cöng chuáa. Quaã nhiïn, cöng chuáa böîng cûåa mònh vaâ dêìn dêìn höìi tónh. Nhaâ vua vaâ caác quan reo mûâng. Hoaâng hêåu nûúác mùæt chaãy roâng roâng cuái xuöëng öm chêìm lêëy cöng chuáa. Cöng chuáa tuãm tóm cûúâi, nhòn khùæp lûúåt




moåi ngûúâi xung quanh. Chaâng nho sô lêëy laåi viïn ngoåc boã vaâo möìm coác tña. Coác tña nuöët ngay vaâo buång.

Thêëy cöng chuáa àaä àûúåc cûáu söëng, nhaâ vua beân nhêån chaâng nho sô laâm phoâ maä. Tiïåc cûúái àûúåc töí chûác ngay chiïìu höm àoá. Vaâ cuäng trong chiïìu höm àoá nhaâ vua sai àao phuã dêîn thùçng ùn cùæp ngoåc ra phaáp trûúâng.

Hai höm sau, cuöåc thi vùn bùæt àêìu, chaâng nho sô khöng quïn bûúác vaâo trûúâng thi, cöng chuáa chuác cho chöìng àöî cao. Chaâng àaä laâm àûúåc baâi vùn hay nhêët trong àaám sô tûã vaâ àûúåc caác quan chung khaão choån laâm traång nguyïn.

Traång laåi àûúåc toaân thïí triïìu thêìn tön lïn giûä chûác phoá tïí tûúáng.

Chaâng nho sô bùæt àêìu ài vaâo cuöåc àúâi vinh hiïín. Phoá tïí tûúáng laåi caâng yïu mïën coác tña vaâ giûä con coác tña luön bïn caånh mònh.

Sau naây coác tña coân giuáp chaâng deåp àûúåc giùåc, àem laåi cho muön dên möåt cuöåc söëng thaái bònh.

Theo lúâi kïí cuãa cuå Hoaâng Àûác Tö xaä Viïåt Höìng, Hoâa An, Cao Bùçng




TÒNH BAÅN

Ngaây xûa coá möåt àöi baån töìng* möåt ngûúâi tïn laâ Vooâng vaâ möåt ngûúâi tïn laâ Lioâng. Tûâ ngaây coân beá, àöi baån àaä chúi vúái nhau rêët thên. Lúán lïn, àöi baån hoåc cuâng möåt trûúâng, cuâng chung àeân, chung saách, chung giûúâng, moåi ngûúâi àïìu khen tònh baån thùæm thiïët cuãa hoå.

Khi àaä coá vúå, hai ngûúâi vêîn thên mêåt khöng keám gò ngaây coân treã. Vaâo àúâi, hoå àïìu laâm nghïì buön tuy möîi ngûúâi múã cûãa hiïåu úã möåt thõ trêën khaác nhau nhûng vêîn thûúâng ài laåi thùm nhau. Chùèng bao lêu caã hai àïìu trúã nïn khaá giaã.

Möåt höm, khöng may nhaâ Lioâng bõ chaáy, bao nhiïu haâng hoáa tû trang àïìu bõ thiïu ra tro, hai vúå chöìng Lioâng àïën xin laâm cöng cho nhaâ Vooâng. Hai vúå chöìng Vooâng muöën cêëp vöën cho Lioâng àïí laâm ùn nhûng Lioâng khöng nhêån. Chaâng noái :

- Vêån haån töi chûa hïët. Baån haäy cho chuáng töi úã laåi àêy laâm cöng ñt lêu àaä.

Tuy goåi laâ laâm cöng nhûng hai vúå chöìng Lioâng vêîn àûúåc coi vaâo haâng quyá khaách. Taâi buön baán thaânh thaåo vaâ giao dõch röång raäi cuãa Lioâng trong ba nùm àaä laâm cho söë vöën nêíy núã gêëp nùm gêëp saáu trûúác.




Möåt höm, Vooâng chia hùèn möåt nûãa söë laäi àïí Lioâng àem vïì gêy dûång laåi cú nghiïåp. Lioâng vö cuâng caãm àöång trûúác têëm loâng cuãa baån vaâ nhêån söë baåc ra vïì.

Vöën chõu khoá, chùm chó, nïn chùèng bao lêu, hai vúå chöìng Lioâng laåi trúã nïn giaâu coá khöng keám nhûäng nùm trûúác khi nhaâ chûa bõ chaáy. Hai vúå chöìng luön luön ài laåi nhaâ Vooâng vaâ tònh baån caâng thùæt chùåt thïm.

Nhûng cuäng tûâ àêy Vooâng trúã nïn chúi búâi xa xó, mùåc dêìu vúå nhiïìu lêìn can ngùn nhûng Vooâng vêîn chûáng naâo têåt êëy. Cûãa haâng cuãa Vooâng dêìn dêìn thu heåp vaâ röìi cuöëi cuâng Vooâng bõ vúä núå. Trûúác caãnh sa suát, möåt höm Vooâng tûâ biïåt vúå àïí sang nhúâ vaã Lioâng.

Khi baån ngoã yá xin goáp vöën, Lioâng toã ra ngêìn ngaåi. Chaâng duâng lúâi noái kheáo àïí tûâ chöëi, chó nhêån cho baån laâm Sûá deâ* nhûng cuäng khöng àïí cho baån tûå do nùæm lêëy viïåc chi thu. Thêëy thaái àöå cuãa Lioâng àöëi vúái baån thên, moåi ngûúâi cho Lioâng laâ ngûúâi böåi baåc quïn mêët loâng töët cuãa Vooâng trûúác àêy àöëi vúái mònh.

Vúå Vooâng úã nhaâ, khi chöìng vûâa ài àûúåc chûâng möåt thaáng thò nhêån àûúåc ngay möåt söë baåc khaá lúán keâm theo möåt bûác thû, trong thû coá noái roä rùçng söë tiïìn êëy laâ cuãa Vooâng gûãi vïì àïí úã nhaâ nhen nhoám xêy dûång cûãa haâng. Röìi haâng thaáng chõ vêîn àïìu àùån nhêån àûúåc tiïìn cuãa chöìng gûãi vïì. Thêëy noái chöìng àaä tu tónh chõ caâng chùm lo laâm ùn àïí khoãi phuå loâng chöìng. Cûãa haâng cuãa chõ ngaây caâng phaát àaåt, ai qua laåi cuäng mûâng thêìm cho nhaâ Vooâng àaä dêìn dêìn trúã dêåy.




Söë tiïìn cuãa chöìng gûãi vïì sau caâng nhiïìu hún trûúác. Chõ caâng bêëm chñ laâm ùn, cûãa haâng cuãa chõ luác naây àaä gêìn bùçng möåt nûãa ngaây xûa. Chõ beân viïët thû múâi chöìng vïì àïí cuâng nhau laâm ùn.

Thûåc ra, têët caã thû cuãa chõ gûãi cho chöìng àïìu khöng loåt àïën tay Vooâng, hún nûäa thoái hû têåt xêëu cuãa Vooâng vêîn chûa hïët, Vooâng vêîn àaân àuám vúái baån beâ khöng nghô gò àïën vúå con.Tiïìn cöng maâ Lioâng traã cho àûúåc bao nhiïu chaâng àïìu nûúáng saåch vaâo soâng baåc hoùåc vaâo quaán rûúåu. Söë tiïìn maâ vúå Vooâng nhêån àûúåc àïìu àùån haâng thaáng chñnh laâ do Lioâng chu cêëp. Thû gûãi cho vúå Vooâng cuäng do Lioâng sai ngûúâi viïët. Coân thû cuãa vúå Vooâng gûãi túái thò Lioâng giûä laåi khöng àûa cho Vooâng.

Thêëy baån vêîn chûa höìi têm, Lioâng möåt mùåt khuyïn baão nhûng mùåt khaác toã ra ngaây möåt riïët roáng vúái Vooâng. Lioâng thûúâng xem xeát söí saách cêín thêån laâm cho Vooâng khoá maâ búát àûúåc trong khi thu phaát. Súã dô Lioâng khöng muöën cêëp vöën ngay cho baån vò súå baån tiïu pha mêët ài. úã bïn nhaâ, vúå baån àaä xêy dûång àûúåc cûãa haâng, chaâng cuäng khöng cho baån biïët e baån laåi trúã vïì phaá phaách, chaâng cuäng giêëu vúå baån nhûäng thoái hû têåt xêëu cuãa chöìng.

Haâng cuãa Lioâng vïì ngaây caâng nhiïìu. Lioâng phaãi thuï nhiïìu ngûúâi chuyïn chúã böëc vaác, chaâng nhúâ Vooâng giuáp thïm cho mònh cöng viïåc chuyïín vêån. Vooâng nhêån lúâi vaâ tûâ àoá lao mònh vaâo cöng viïåc nùång nhoåc, chaâng àúä chúi búâi hún trûúác.

Theo lïånh cuãa Lioâng : ai chuyïín àûúåc nhiïìu haâng thò àûúåc lônh nhiïìu tiïìn cöng nïn Vooâng toã ra cöë gùæng vaâ deâ seãn àïí coá tiïìn daânh duåm. Dêìn dêìn chaâng àaä biïët quyá möì höi nûúác mùæt cuãa mònh, khi




phaãi boáp chùæt tûâng àöìng, thò thûúâng höëi hêån nhûäng lêìn vung tay quaá traán.

Trong hai thaáng trúâi, Vooâng daânh duåm àûúåc ba laång baåc. Möåt höm chaâng ngoã yá nhúâ Liöng gûãi giuáp vïì cho vúå, chaâng ngheån ngaâo noái :

- Taám thaáng trúâi, úã bïn naây, töi chûa àïí daânh àûúåc möåt àöìng möåt laång gûãi vïì nhaâ, khöng biïët bêëy lêu vúå con töi sinh söëng nhû thïë naâo. Caâng nghô laåi töi caâng höí theån vïì nhûäng viïåc mònh laâm bêëy lêu. Töi nhúâ baån haäy giuáp töi chuyïín söë tiïìn naây vïì cho vúå töi àïí noá coá tiïìn ùn àûúâng sang àêy cuâng töi laâm luång mûu sinh.

Lioâng noái :

- Nïëu baån coá yá muöën àoán vúå sang àêy thò töi seä cho ngûúâi ài àoán, ba laång naây, baån haäy giûä maâ tiïu.

Vooâng àaáp :

- Nïëu vêåy, töi nhúâ baån giûä höå, töi khöng cêìn chi tiïu gò thïm.

Thêëy baån àaä tónh ngöå, Lioâng baân :

- Baån sang bïn naây àaä lêu, vúå con baån úã nhaâ chùæc mong lùæm. Nïëu baån cêìn vïì ñt lêu, töi xin biïëu baån ñt tiïìn ùn àûúâng.

Vooâng caãm àöång noái :

- Bêy giúâ tay khöng trúã vïì töi khöng muöën. Baån haäy cho töi úã laåi àêy laâm cöng hai nùm nûäa, khi naâo daânh duåm àûúåc möåt söë baåc laâm vöën seä vïì cuäng chûa muöån.

Lioâng lêëy ra möåt caái tuái baåc trao cho Vooâng, vaâ noái :

- Töi xin biïëu baån möåt ñt tiïìn vïì laâm vöën àêy ! Mong baån chúá chöëi tûâ, cuãa töi cuäng nhû cuãa baån.




Cêìm tuái baåc, Vooâng nghô túái ngaây xûa mònh giuáp Lioâng möåt söë vöën nhiïìu gêëp ba gêëp böën. Nhûng chaâng cuäng vui loâng nhêån röìi tûâ biïåt ra vïì.

Vïì túái quï, Vooâng luãi thuãi ài qua dêîy phöë, cöë tòm maäi maâ khöng thêëy nhaâ cuä. Chaâng thöín thûác : “Hay laâ trong caãnh thiïëu thöën vúå mònh àaä baán nhaâ ra ài ? Hay laâ trong luác khöí súã, vúå mònh àaä ài lêëy chöìng khaác ? Hay laâ... hay laâ...”

Àêìu oác quay cuöìng, loâng chaâng nhû se laåi, sau àoá Vooâng têìn ngêìn àûáng laåi trûúác möåt cûãa haâng röån rõp nhêët. Giûäa luác àoá vúå chaâng àaä nhêån ra àûúåc chöìng. Möåt tiïëng reo :

- Kòa ! Anh àaä vïì ! Böë caác con àaä vïì !

Röìi boã mùåc khaách haâng, ngûúâi àaân baâ êëy röëi rñt goåi caác con ra àoán böë. Vooâng múái biïët cûãa haâng naây laâ cuãa mònh, chaâng rûng rûng nûúác mùæt öm lêëy mêëy àûáa con. Vúå chaâng kïí cho nghe moåi viïåc tûâ ngaây chöìng bûúác chên ra ài. Vooâng caâng nghe caâng ngaåc nhiïn. Xem laåi caác thû tûâ, chaâng múái hiïíu rùçng àoá laâ Lioâng, baån mònh àaä bñ mêåt gûãi vïì giuáp àïí laâm vöën trong nhûäng ngaây àûúåc àöìng naâo chaâng nûúáng saåch àöìng êëy.

Vooâng hïët sûác caãm phuåc Lioâng. Cuäng tûâ àêëy tònh baån laåi caâng thùæm thiïët.

Theo lúâi kïí cuãa öng Vûúng Viïët Khoaãng úã Àöìng Àùng, Laång Sún.




BÙÆT ÀÏÌN CHÊÅU VAÂNG

Ngaây xûa, coá möåt nhaâ trûúãng giaã coá ba ngûúâi con trai. Àûúåc meå nuöng chiïìu tûâ ngaây coân nhoã, ba cêåu caâng lúán caâng hû àöën. Cêåy coá sùén cuãa, ba cêåu chó suöët ngaây ùn chúi, khöng chõu hoåc haânh vaâ laâm luång gò caã. Thaáng ngaây, ba cêåu döng daâi hïët laâng naây sang laâng khaác, la caâ hïët nhaâ noå àïën nhaâ kia, àaân àuám vúái nhûäng keã vö laåi trong vuâng. Caâng chúi búâi lïu löíng nhiïìu, ba cêåu caâng xaâi phñ túån.

Trûúãng giaã thêëy vêåy hïët sûác lo lùæng cho tûúng laåi cuãa caác con. Suy nghô maäi, öng múái tòm àûúåc möåt caách àïí reân con nïn ngûúâi. Möåt höm, öng goåi ba ngûúâi con laåi baão:

- Caác con àaä khön lúán, vêåy maâ quanh nùm vêîn chúi búâi lïu löíng, khöng chõu hoåc haânh, laâm ùn gò caã. Cha e sau naây, khi cha meå qua àúâi röìi caác con khöng giûä nöíi cú nghiïåp cuãa cha öng àïí laåi. Nay cha muöën caác con tòm caách àïí hoåc laâm luång. Caác con haäy ài tòm nhûäng nhaâ coá cuãa, coá viïåc àïí xin laâm cöng cho hoå, vaâ tûå reân mònh, caác con seä biïët quyá cuãa khi caác con àaä roã nhiïìu gioåt möì höi vaâo viïåc laâm ra cuãa. Caác con seä biïët yïu ngûúâi laâm luång vaâ gheát ngûúâi lûúâi biïëng chúi röng. Cha heån cho caác con trúã vïì thùm cha meå vaâo ngaây sinh nhêåt cuãa cha cuöëi nùm nay.

Tuy súå phaãi laâm viïåc, nhûng trûúác lúâi khuyïn ên cêìn cuãa böë, caác cêåu cuäng khöng daám cûúäng laåi. Caác cêåu nhòn nhau röìi vêng vêng daå




daå nhêån lúâi. Khi thêëy caác con àaä thuêån, trûúãng giaã coân dùån ài dùån laåi:

- Ta chó cho caác con möîi ngûúâi ba laång baåc àïí laâm tiïìn ùn àûúâng. Khi trúã vïì möîi con phaãi kïí laåi raânh roåt viïåc laâm cuãa mònh, cha chó bùçng loâng nïëu khi trúã laåi möîi con coá thïí noái roä núi mònh laâm viïåc. Nïëu khöng tòm àûúåc núi laâm cöng, caác con àûâng vïì dûå ngaây sinh cuãa ta nûäa.

Nghe böë noái, caác cêåu àïìu hûáa heån àïí böë yïn loâng, röìi sùæp sûãa haânh lyá vaâ cuâng nhau cêët bûúác ra ài. Khoãi nhaâ chûâng mûúi dùåm, hoå àïën möåt ngaä ba àûúâng. Ngûúâi anh caã noái: Bêy giúâ chuáng ta chia tay úã àêy vaâ nïn nhúá laâ "nhêët àõnh phaãi laâm vûâa loâng cha giaâ". Hoå chaâo nhau röìi möîi ngûúâi ài möåt ngaã.

Cêåu Caã ra kinh thaânh, tòm àûúåc viïåc laâm taåi möåt nhaâ quan trong triïìu. Cêåu Hai vïì möåt thõ trêën nhoã tòm vaâo laâm cöng cho möåt nhaâ buön. Cêåu Ba ài túái möåt laâng xa xöi àûúåc möåt nhaâ phuá öng thuï mûúån.

Nhaâ phuá öng naây vöën laâ nhaâ giêìu coá nhêët vuâng. Phuá öng coá bao nhiïu cuãa giêëu cuãa chòm khöng ai biïët. Ngûúâi ta chó biïët laäo coá möåt trùm con trêu, möåt trùm con boâ, möåt trùm àaám ruöång, gaâ võt ngan ngöîng khöng thïí àïëm àûúåc. Àöì duâng thûác àûång cuãa laäo haâng ngaây àïìu laâ nhûäng loaåi bùçng àöìng bùçng sûá. Nhûng àùåc biïåt laäo coá hai chêåu vaâng nöíi tiïëng, nhaâ laäo coá túái chuåc àêìy túá vaâ ngûúâi laâm cöng.

Mûúån àûúåc àêìy túá, phuá öng sai laâm nhûäng cöng viïåc vùåt trong nhaâ. Ban ngaây, trong luác caác baån trai ài ra àöìng caây bûâa hoùåc lïn àöìi chùn trêu boâ, cêåu Ba phaãi queát nhaâ, nêëu cúm, nêëu caám lúån, chùn gaâ chùn lúån, lau chuâi baân ghïë, rûãa coå chêåu ang. Àïën bûäa,




ngûúâi ta cho ngöìi ùn cuâng caác baån úã traåi, thûác ùn chó laâ rau luöåc nhaåt muöëi, cúm laâ loaåi gaåo hêím gaåo möëc. Àïm àïën, cêåu cuäng phaãi vaâo nguã cuâng vúái hoå trïn gaác chuöìng trêu, chuöìng boâ. Múái àêìu cêåu Ba thêëy khöí cûåc quaá, cêåu thêëy naãn chñ nhûng nhûäng lúâi dùån cuãa böë vaâ cuãa anh buöåc cêåu phaãi nêën naá úã laåi, röìi dêìn dêìn cêåu quen vúái cuöåc söëng múái vaâ nhûäng cöng viïåc múái.

Thêëm thoùæt cêåu Ba vaâo laâm úã nhaâ phuá öng àaä àûúåc taám thaáng. Trong taám thaáng trúâi cêåu àaä chõu àûång nhiïìu vêët vaã thiïëu thöën. Nhûng cêåu àaä bùæt àêìu thêëy vui vui. Cêåu cuâng caác baån úã traåi àaä trúã nïn quen thên. Cêåu àaä chuá yá daânh duåm tûâng àöìng tûâng laång àïí sau naây coá tiïìn ùn àûúâng khi trúã vïì nhaâ mûâng ngaây sinh cuãa cha sùæp túái...

Möåt höm, cêåu àem hai caái chêåu vaâng cuãa nhaâ chuã ra söng rûãa. Khöng ngúâ loáng ngoáng nhúä tay àaánh tuöåt möåt chêåu xuöëng àaáy söng. Doâng söng sêu, nûúác söng chaãy xiïët, caái chêåu tröi ài röìi chòm nghóm. Cêåu Ba hoaãng höët cúãi aáo nhaãy ngay xuöëng söng lùån tòm, nhûng lùån huåp mêëy lêìn vêîn khöng thêëy. Cuöëi cuâng cêåu àaânh öm caái chêåu coân laåi vïì nhaâ.

Phuá öng thêëy àûáa úã laâm mêët caái chêåu vaâng cuãa mònh thò theát lïn nhû àiïn. Hùæn hêìm hêìm bùæt ngûúâi nhaâ troái àaánh tra khaão coi nhû möåt vuå mêët tröåm. Khi thêëy tïn àêìy túá cuái àêìu nhêån töåi, hùæn quaát mùæng om soâm. Quaát thaáo, mùæng chûãi chaán chï röìi, phuá öng múái baão:

- Maây haäy vïì baão böë meå maây cöë thu xïëp baán chaác cuãa caãi, ruöång vûúân, nhaâ cûãa àïí àïìn chêåu vaâng cho ta.

Nghe àïën àêy, cêåu Ba thûa:




- Vêng! Nïëu öng bùçng loâng cho con àïìn thò con seä vïì xin vúái cha meå con àïìn cho.

Phuá öng cûá tûúãng nhaâ tïn àêìy túá cuãa mònh laâm gò àuã ùn, chûa noái àïën chêåu vaâng, nhûng nay nghe noái thïë thò cuäng hy voång rùçng coá thïí àïën xiïët möåt ñt àöì àaåc, bùæt noá baán nhaâ baán àêët àïí àïìn chêåu vaâng, ñt ra cuäng àûúåc möåt phêìn chêåu.

Cêåu Ba laåi tiïëp:

- Nhên thïí con muöën múâi öng túái chúi nhaâ àïí choån lêëy caái chêåu naâo vûâa yá.

Phuá öng nghô buång: "Khöng leä nhaâ thùçng naây cuäng coá chêåu vaâng". Nïëu vêåy, ta phaãi ài xem nhaâ noá ra sao laåi daám noái khoaác. Nïëu quaã àïìn àûúåc chêåu thò töët quaá!". Hùæn gêåt àêìu bùçng loâng, liïìn sai hai ngûúâi nhaâ sùæp sûãa haânh trang vaâ cûúäi ngûåa àïí cuâng ài.

Saáng súám höm sau, hoå khúãi haânh, phuá öng cûúäi ngûåa, cêåu Ba cuâng hai ngûúâi àêìy túá leäo àeäo ài böå theo sau. Böën chuã túá ài àûúåc möåt ngaây thò túái möåt thõ trêën nhoã. Cêåu múâi phuá öng vaâ hai baån trai vaâo taåm nghó trûa taåi möåt cûãa hiïåu buön to nhêët phöë, cêåu noái:

- Àêy laâ cûãa haâng buön xeáp cuãa cha meå con!

Trong luác phuá öng coân àang lûúäng lûå, thò tûâ trong cûãa hiïåu, chuã hiïåu vaâ hai ngûúâi baán haâng àaä chaåy ra goåi to:

- Ö kòa! Cêåu Ba àaä àïën, cêåu ài àêu vöåi maâ keáo böå nhû thïë! Múâi cêåu vaâo nhaâ.

Cêåu Ba quay laåi giúái thiïåu phuá öng vaâ hai baån úã vúái nhûäng ngûúâi nhaâ, vaâ múâi hoå vaâo nhaâ. Phuá öng vö cuâng ngaåc nhiïn khi thêëy öng chuã hiïåu rêët mûåc kñnh cêín àöëi vúái àûáa úã cuãa mònh. Sau




möåt höìi thùm hoãi troâ chuyïån, chuã khaách àûúåc múâi vaâo nhaâ trong ùn cúm. Bûäa cúm höm êëy coá àuã caác moán cao lûúng myä võ.

Cúm nûúác xong, cêåu Ba hoãi phuá öng:

- Con thêëy con ngûåa cuãa öng àaä mïåt lùæm, öng coá cêìn thay con ngûåa khaác àïí ài cho àûúåc choáng hún khöng!

- Nïëu àûúåc cuäng töët, phuá öng traã lúâi.

Möåt laát sau, phuá öng ngaåc nhiïn thêëy ngûúâi nhaâ öng chuã hiïåu dùæt ra sên böën con ngûåa to beáo àoáng sùén yïn, cêåu Ba múâi phuá öng:

- Öng xem con naâo ûng yá thò öng cûúäi.

Phuá öng choån con ngûåa höìng beáo khoãe nhêët, hai ngûúâi úã cuãa laäo cuäng nhaãy lïn hai con ngûåa trùæng, cêåu Ba cûúäi con ngûåa ö. Böën con ngûåa bõ haäm taâu lêu ngaây, nay múái àûúåc ra ngoaâi thi nhau thaã sûác cuöëc trïn àûúâng. Cêåu Ba giuåc cûúng ài lïn trûúác dêîn àûúâng.

Thêëy àûáa úã cuãa mònh cuäng gioãi cûúäi ngûåa, phuá öng caâng khoá hiïíu, thêìm nghô: "Noá laâ haång con nhaâ thïë naâo? Cha meå noá coá cûãa hiïåu buön maâ sao noá coân ài úã thuï? Vïì nhaâ noá àûúåc troång voång nhû thïë maâ sao úã trûúác mùåt ta noá laåi khiïm nhûúâng nhû vêåy?"

Mùåt trúâi àaä bùæt àêìu gaác nuái, böën con ngûåa thong thaã ài vaâo thõ trêën thûá hai. Àïën trûúác möåt cûãa hiïåu lúán, cêåu Ba goâ cûúng, xuöëng ngûåa múâi phuá öng vaâ hai baån úã vaâo nhaâ nghó chên. Taåi àêy, cêåu Ba laåi àûúåc vöìn vaä hoãi han vaâ àûúåc thên mêåt àoán tiïëp. Cêåu kïí vúái phuá öng àêy laâ möåt cûãa hiïåu vaâo loaåi vûâa cuãa cha meå mònh.

Saáng höm sau, cêåu Ba laåi àïì nghõ phuá öng àöíi ngûåa. Röìi cêåu ra roi thuác ngûåa ài lïn trûúác dêîn àûúâng. Böën ngûåa rong ruöíi chaåy nûúác kiïåu.




Mùåt trúâi àûáng boáng, böën chuã túá ài vaâo möåt thõ trêën. Cêåu Ba xuöëng ngûåa trûúác möåt toâa nhaâ àöì söå nhêët. Cêåu múâi phuá öng vaâo nhaâ vaâ giúái thiïåu phuá öng vúái cha meå mònh.

Trûúãng giaã thêëy phuá öng vïì theo cêåu Ba, tûúãng phuá öng coá nhaä yá àïën mûâng ngaây sinh cuãa mònh thò lêëy laâm mûâng lùæm. Phuá öng thêëy böë àeã ngûúâi úã cuãa mònh lõch thiïåp quaá nïn chûa daám àaã àöång gò àïën chuyïån bùæt àïìn caái chêåu. Trong khi trûúãng giaã vaâ phuá öng àang noái chuyïån úã trong nhaâ thò úã ngoaâi sên coá tiïëng ngûåa hñ vaâ tiïëng öìn aâo. Trûúãng giaã hoãi ra múái biïët laâ cêåu Caã vûâa vïì àïën núi. Röìi möåt laát sau, cêåu Hai cuäng cûúäi ngûåa vïì túái sên nhaâ.

Thêëy phuá öng coá veã ngaåc nhiïn, trûúãng giaã noái:

- Mai laâ ngaây sinh cuãa töi, caác chaáu ài laâm xa àïìu vïì mûâng.

Phuá öng tûúãng cêåu Caã vaâ cêåu Hai àïìu ài laâm quan trõ nhêåm úã vuâng naâo vò coi böå cêåu naâo cuäng ra daáng haâo hoa phong nhaä.

Sau bûäa cúm trûa, trûúãng giaã múâi öng khaách sang phoâng nguã röìi goåi ba con laåi hoãi han cöng viïåc laâm ùn trong taám thaáng xa nhaâ. Cêåu Caã, cêåu Hai, cêåu Ba lêìn lûúåt kïí cho böë nghe rêët tûúâng têån cöng viïåc laâm cuãa hoå úã caác nhaâ chuã. Phuá öng nùçm úã phoâng bïn nghe roä möìn möåt, luác àoá laäo múái roä caã hai ngûúâi con trai lúán cuãa trûúãng giaã cuäng àïìu ài laâm nhû cêåu Ba. Cuöëi cuâng nghe cêåu Ba noái thïm:

- Höm gêìn àêy con troát nhúä tay àaánh tuöåt xuöëng söng möåt caái chêåu vaâng cuãa öng chuã, con àaä cöë lùån tòm maäi nhûng khöng thêëy. Höm nay öng chuã con àïën theo àêy laâ àïí xem coá caái naâo tûúng xûáng thò lêëy. Con xin böë àïìn cho öng ta möåt caái.

Trûúãng giaã tûúi cûúâi noái vúái con:




- Àûúåc! Àûúåc! Mai con haäy dêîn öng ài xem vaâi caái chêåu úã phoâng rûãa mùåt kia, öng ûng caái naâo thò con àïìn öng caái êëy. Möåt caái chêåu vaâng àaáng bao nhiïu, viïåc hoåc nghïì cuãa con múái laâ quyá. Sau ngaây sinh cuãa ta, caác con laåi àêu trúã vïì àêëy tiïëp tuåc cöng viïåc nheá!

Caã ba ngûúâi con àïìu vêng daå.

Phuá öng nghe trûúãng giaã noái nhû vêåy, nùçm suy nghô miïn man.

Saáng höm sau laâ ngaây sinh cuãa mònh, trûúãng giaã sai cêåu Ba dêîn phuá öng sang thùm nhaâ suác vêåt. Nghe noái ài thùm nhaâ suác vêåt, phuá öng coá yá khöng àûúåc thñch. Nhûng vò nïí chuã nhên, laäo àaânh gûúång gaåo nhêån lúâi. Cêåu Ba dêîn phuá öng cuâng hai baån lïn têìng lêìu thûá hai, cêåu múã cûãa gian phoâng thûá nhêët, àoá laâ phoâng gia suác. Thoaåt nhòn vaâo, phoâng saáng rûåc aánh vaâng, phuá öng hoa mùæt suyát ngaä. Cêåu Ba àûa tay dùæt laäo vaâo phoâng, trong phoâng baây la liïåt àuã loaåi gia suác: àêy con choá, con meâo, con lúån naái cuâng àaân con, kia con ngûåa, con trêu, con ngheá, trong cuâng coá con boâ, con bï. Con naâo cuäng àuác bùçng vaâng vaâ to bùçng nûãa con vêåt thêåt. Con àûáng, con ngöìi, con nùçm, tröng àïën hoa caã mùæt. Trûúác mùåt con naâo cuäng coá möåt caái chêåu vaâng vaâ möåt chêåu baåc. Phuá öng ngùæm nghña maäi tûâng con, mên mï maäi tûâng caái chêåu...

Cêåu Ba laåi múâi phuá öng sang gian phoâng thûá hai. Phoâng naây röång gêëp hai phoâng trûúác, baây àuã caác loaâi vêåt trong rûâng, con bùçng àöìng àen, con bùçng vaâng: naâo hûúu, hoùéng vaâng, nai àen, naâo cêìy hûúng, caáo meâo, caáo choá, baáo vùçn, baáo hoa, höí baåch, höí xaám, naâo lang soái, gêëu choá, gêëu ngûåa, lúån loâi, lúån coã, voi meå, voi con, khó àöåc, khó àaân, vûúån trùæng, vûúån àuöi daâi, cu li àûåc, cu li caái, naâo duái, dñm, soác, chöìn,v.v.... Con phuåc, con quyâ, con vúân nhau, con giú




chên chûåc chaåy, con giú tay nhû toan leo treâo, con haá möìm, nhe nanh, giú vuöët, con àang gùåm coã, con àang nùçm daâi ra veã ung dung, nhaân nhaä. Phuá öng nhòn àïën tûâng con ngùæm tûâng loaåi.

Cêåu Ba laåi múâi phuá öng sang xem phoâng cuöëi cuâng, phoâng naây laâ caã möåt rûâng chim, con thò bùçng vaâng, con thò bùçng baåc to bùçng chim choác ngoaâi trúâi, con àûáng trïn nhûäng hoân àaá bùçng àöìng àen, con àêåu úã trïn nhûäng caânh vaâng, laá baåc. Coá nhûäng con àang xoâe caánh nhû àang bay, con haá moã nhû àang hoát, con róa löng, con àang choåi, con àang nùçm êëp úã trong nhûäng öí xinh xinh... úã möîi goác phoâng àïìu baây möåt caái chêåu baåc àûång nhûäng haåt thoác vaâng, möåt caái chêåu vaâng àûång àêìy nûúác baåc. Phuá öng khöng taâi naâo àïën gêìn xem têån mùåt tûâng con. Laäo àûáng úã giûäa phoâng àïëm tûâ con to nhû àaåi baâng, diïìu hêu, baåch trô, gaâ löi cho àïën nhûäng con nhoã nhû chim ri, chim seã, chim sêu vaâ rêët àöîi laå luâng khi thêëy úã trong coá túái ngoát ngheát nùm trùm con to nhoã. Laäo khöng thïí ngúâ rùçng trïn àúâi laåi coá ngûúâi giaâu coá àïën mûåc êëy.

Chiïìu höm àoá, cêåu Ba laåi múâi phuá öng ài thùm phoâng chûáa caác loaåi àöì duâng haâng ngaây. úã àêy coá tûâ caác loaåi àöì duâng nhoã nhû cheán, baát, àôa, àuäa, àïën caác thûá haång vûâa nhû chai àûång, voã chûáa, êëm chuyïn, röìi sang caác thûá àöì duâng haång to nhû mêm vaâng, khay baåc, chêåu, ang, chum, vaåi. Phuá öng khöng coân sûác àïí xem tó mó tûâng loaåi, tûâng thûá nûäa. Têët caã nhûäng thûá naây àïìu bùçng vaâng, bùçng baåc. Phuá öng àùåc biïåt chuá yá mûúâi àöi chêåu vaâng to nhoã chöìng xïëp lïn nhau, coá caái to gêëp àöi caái chêåu cuãa nhaâ mònh, coá caái cuäng vaâo haâng em uát.




Töëi àïën, lïn giûúâng nùçm suy nghô, phuá öng höëi hêån àaä troát quaá lúâi vúái àêìy túá khi noá àaánh rúi caái chêåu xuöëng söng, laåi höí theån vïì viïåc chó coá hai caái chêåu vaâng maâ daám vöî ngûåc laâ giaâu coá vaâo bêåc nhêët nhò thiïn haå. Röìi àïën canh ba, laäo lêìn túái giûúâng nguã cuãa hai ngûúâi laâm, khe kheä àaánh thûác hoå dêåy, keáo nhau ra sên baân baåc röìi möåt maåch chuöìn thùèng vïì nhaâ. Ài àïën àêu, laäo thuï ngûåa àïën àêëy, chó möåt ngaây möåt àïm laâ vïì túái nhaâ.

Vïì àïën nhaâ, laäo goåi ngay vúå vaâ caác con laåi kïí cho nghe têët caã moåi caái mùæt thêëy, tai nghe úã bïn nhaâ trûúãng giaã. Vúå con phuá öng nghe noái àïìu lùæc àêìu leâ lûúäi. Khi vúå laäo hoãi àïën viïåc bùæt àïìn chêåu, laäo haå thêëp gioång noái:

- Töi àaä troát nùång lúâi vaâ mùæng nhiïëc anh ta, nhûäng tûúãng anh ta thuöåc vaâo haång ngûúâi bêìn cuâng. Nhûng àïën nhaâ noá, thêëy cha meå noá lõch thiïåp, anh em noá khön ngoan, gia taâi noá gêëp vaån nhaâ ta, töi coân buång daå àêu maâ daám múã möìm bùæt àïìn möåt caái chêåu, mùåc dêìu mêët caái chêåu àoá, ruöåt gan töi àau nhû cùæt.

Giûäa luác caã nhaâ phuá öng àang xò xaâo baân taán vïì ba gian phoâng suác vêåt vaâ phoâng chûáa àöì duâng bùçng vaâng, bùçng baåc cuãa trûúãng giaã thò cêåu Ba àaä phoáng ngûåa vaâo àïën sên. Cêåu xuöëng ngûåa tiïën vaâo nhaâ, àùåt ngay trûúác mùåt phuá öng möåt chiïëc chêåu vaâng to gêëp hai caái chêåu cuä, keâm theo möåt tuái baåc thoi. Phuá öng chûa kõp noái gò thò cêåu Ba àaä lïn tiïëng trûúác:

- Böë con chûa kõp tiïëp àaäi öng àïën núi àïën chöën thò öng àaä vöåi vïì. Böë con cho con sang àêy trûúác laâ àïìn öng caái chêåu naây, sau laâ xin vúái öng cho con laåi vaâo laâm cöng úã àêy nhû ngaây trûúác. Böë con




coân sai con àem caái tuái baåc naây goåi laâ coá chuát quaâ moån àïìn àaáp cöng ún öng daåy baão con trong taám thaáng qua...

Theo lúâi kïí cuãa cuå Hoaâng Àûác Tö xaä Höìng Viïåt, huyïån Hoâa An, Cao Bùçng




CAÁ BÖËNG NUÖËT CAÁ TRÏ

Ngaây xûa coá möåt anh chaâng ùn cùæp rêët taâi, hïî biïët ai coá vaâng baåc thò duâ cêët giêëu cêín thêån àïën àêu hùæn ta cuäng rònh moâ lêëy cho bùçng àûúåc. Hùæn thûúâng thi thöë thuã àoaån cuãa hùæn úã caác phiïn chúå. Möîi lêìn ra chúå hùæn vêån möåt böå quêìn aáo thêåt baãnh laåi giùæt úã lûng dùm ba laång baåc àïí "coá vöën" laâm quen. Nhûng hïî àaä laâm quen àûúåc vúái ai röìi thò hùæn lêåp tûác giúã ngoán hiïím, àûa ngay ngûúâi àoá vaâo troâng. Vò thïë maâ khùæp caã möåt vuâng, ai cuäng gúâm mùåt hùæn, nhûäng ngûúâi úã xa, chûa biïët tiïëng hùæn thò vêîn bõ hùæn àûa nheå vaâo troâng.

Möåt höm, coá öng laäo mang ài chúå mûúâi laång baåc àïí tòm mua hai con lúån giöëng vïì nuöi. Anh chaâng ùn cùæp thêëy öng cuå vaâo haâng lúån, biïët ngay laâ cuå coá baåc, hùæn liïìn baám saát khöng rúâi. Ài bïn caånh öng cuå hùæn noái nùng chaâo hoãi rêët ön töìn. Hùæn laåi laâm ra veã thöng thaåo viïåc mua baán, vui loâng chó giuáp öng nhûäng têåt xêëu cuãa tûâng con lúån. Hùæn laâm cho öng giaâ khöng ngúâ vûåc vaâ hoaân toaân tin cêåy úã hùæn. Röìi sau khi àaä dêîn cuå ài khùæp dêîy haâng lúån tûâ con naây xêëu xñ àïën con noå khaãnh ùn, thûâa dõp thuêån tiïån, nhanh nhû cùæt hùæn nêîng kheáo söë baåc vêîn nùçm cöìm cöåm trong thùæt lûng öng laäo vaâ chuöìn mêët. Mêët baåc, öng cuå kïu trúâi la àêët chaåy tòm khùæp núi, nhûng khöng sao tòm àûúåc mùåt muäi thùçng lûâa àaão nûäa.

Öng cuå êëm ûác trúã vïì nhaâ. Vïì àïën nhaâ, cuå nùçm vêåt xuöëng giûúâng, hïët phaân naân vúái vúå, laåi chûãi mùæng nguyïìn ruãa caái thùçng




ùn cùæp bêët nhên. Baâ vúå tiïëc cuãa, quay ra àay nghiïën chöìng. Röìi hai öng baâ to tiïëng vúái nhau êìm ô, ngûúâi con trai uát àang chúi úã ngoaâi sên, vöåi chaåy vaâo hoãi àêìu àuöi. Sau khi biïët roä cêu chuyïån, ngûúâi con noái:

- Böë meå àûâng lo, con seä ra chúå lêëy söë baåc êëy vïì ngay bêy giúâ.

Öng cuå àang bûåc tûác, thêëy àûáa con nhoã noái vêåy, cuå tûác giêån mùæng con:

- Hûâ! Maây múái mûúâi ba tuöíi ranh, laåi àoâi con chaáu khön hún öng vaãi.

Ngûúâi con noái vúái meå:

- Meå haäy lêëy cho con mûúån caái nhêîn vaâng thêåt cuãa meå vaâ caái nhêîn àöìng maå vaâng cuãa chõ con, con seä coá caách bùæt caái thùçng êëy traã baåc vïì cho böë.

Baâ meå liïìn múã hoâm lêëy ra hai caái nhêîn vaâ noái:

- Caái nhêîn àöìng maå chó àaáng giaá coá möåt àöìng cên baåc, bùçng giaá möåt öëng gaåo thöi, nhûng chiïëc nhêîn vaâng thò trõ giaá nhûäng mûúâi laång baåc àêëy, con liïåu laâm sao cho töët thò laâm.

Ngûúâi con cêìm lêëy hai caái nhêîn, boã riïng möîi caái vaâo möåt tuái aáo, röìi ài thùèng ra chúå, chúå àang àöng, cêåu beá àeo caái nhêîn vaâng thêåt vaâo ngoán tay röìi len loãi tòm keã cùæp, thùçng maâ böë cêåu àaä noái roä hònh daáng. Thêëy coá cêåu beá àeo nhêîn vaâng úã tay thùçng ùn cùæp baám saát khöng rúâi. Cêåu beá giaã vúâ laâm nhû khöng àïí yá gò àïën noá, nhûng cêåu àaä liïëc nhòn hai tuái aáo caánh cuãa noá phöìng phöìng, biïët chùæc chùæn laâ söë baåc cuãa böë mònh haäy coân trong àoá. Daåo quanh chúå möåt luác thêëy thùçng ùn cùæp vêîn theo mònh, cêåu beá liïìn dûâng laåi giú tay àûa caái nhêîn vaâng lïn hoãi noá:




- Naây ! Chuá úi! Chaáu muöën baán caái nhêîn vaâng naây àïí sùæm böå quêìn aáo, chuá laâm ún chó giuáp chaáu haâng mua baán vaâng möåt tyá.

Thùçng ùn cùæp nhû àûúåc gaäi àuáng chöî ngûáa, hùæn noái:

- Àûúåc ! Àûúåc ! Ài theo ta.

Noái àoaån, noá dùæt tay cêåu beá ài àïën möåt hiïåu baåc, öng chuã hiïåu àoán lêëy caái nhêîn vaâng ngùæm nghña röìi àùåt lïn cên. Biïët àuáng laâ vaâng thêåt, öng chuã hiïåu traã giaá:

- Caái nhêîn naây àuáng laâ vaâng töët. Ta traã cho chaáu mûúâi laång baåc, khöng hún khöng keám.

Cêåu beá lêëy laåi caái nhêîn, àeo cêín thêån vaâo ngoán tay röìi vûâa ài vûâa noái:

- Reã quaá khöng baán, coá àûúåc mûúâi laång rûúäi thò múái baán àûúåc.

Thùçng ùn cùæp súå cêåu beá baán mêët caái nhêîn, vöåi vaâng àûa tay dùæt cêåu ài ngay, túái möåt hiïåu baåc khaác, cêåu beá laåi àûa chiïëc nhêîn cho öng chuã hiïåu xem vaâ cên. Öng naây cuäng chó traã mûúâi laång baåc khöng hún. Cêåu beá lêëy laåi nhêîn àeo úã ngoán tay röìi ra ài, thùçng ùn cùæp vêîn leäo àeäo theo sau khöng rúâi. Cêåu beá ài àïën bïn giïëng muác nûúác uöëng, trong khi thùçng ùn cùæp quay ra tòm núi ài giaãi bïn búâ giêåu, cêåu beá nhanh tay thaáo caái nhêîn thêåt boã vaâo tuái aáo, röìi lêëy caái nhêîn àöìng maå àeo vaâo. Khi thùçng ùn cùæp àïën gêìn, cêåu giaã vúâ loáng ngoáng àaánh rúi chiïëc nhêîn maå xuöëng nûúác, höët hoaãng kïu lïn:

- Chuá úi, chuá laâm ún mau mau xuöëng tòm giuáp chaáu múái, mêët nhêîn, vïì nhaâ chaáu seä bõ àoân àïën chïët thöi!

Thùçng ùn cùæp thêëy khöng coá dõp naâo töët hún thïë nûäa beân döî daânh cêåu beá:




- Àûúåc ! Àïí chuá xuöëng moâ lïn cho.

Noái xong noá cúãi quêìn aáo nhaãy xuöëng giïëng quïn bùéng moán baåc mûúâi laång vûâa múái lêëy cùæp àûúåc cuãa cuå giaâ vaâ ba laång baåc cuãa noá àem theo laâm vöën àïí trong hai tuái aáo. Lùån xuöëng àaáy tòm möåt höìi thêëy ngay chiïëc nhêîn vaâng noá liïìn giêëu kñn laåi àoá, àõnh àïën luác vùæng ngûúâi seä quay laåi lêëy.

Trong khi thùçng ùn cùæp àang úã dûúái àaáy giïëng thò cêåu beá àaä nhanh tay vú quêìn aáo cuãa noá moác tuái lêëy mûúâi ba laång baåc röìi ba chên böën cùèng chaåy möåt maåch vïì nhaâ.

Thùçng ùn cùæp lïn khoãi giïëng thêëy mêët quêìn aáo biïët ngay laâ bõ möåt vöë àau, nhûng vò àang trêìn nhû nhöång khöng daám àuöíi theo cêåu beá, noá laåi nhêíy xuöëng giïëng lùån lêëy chiïëc nhêîn àeo vaâo ngoán tay. Buång baão daå:

- Quaã laâ "Caá böëng nuöët caá trï", nhûng haäy coân may. Mêët mûúâi ba laång baåc, coân àûúåc laåi caái nhêîn vaâng mûúâi laång, thöi thò caái naây buâ caái kia!

Khi tòm àûúåc quêìn aáo mùåc, noá liïìn àïën ngay hiïåu baåc luác naäy daåm baán vúái giaá mûúâi laång baåc. Nhûng öng chuã hiïåu àaä neám traã laåi hùæn, baão laâ vaâng giaã.

Hùæn nöíi xung lïn:

- Töi àaánh cuöåc vúái öng rùçng nïëu caái nhêîn naây bùçng vaâng giaã thò töi seä àïën laâm thùçng úã khöng cöng cho öng trong ba nùm.

Öng chuã hiïåu gaåt ài:

- Thöi ài! Àûâng àaánh cuöåc nûäa, töi seä laâm cho anh biïët ngay maâ:




Chiïëc nhêîn àûúåc neám ngay vaâo lûãa vúái vaâi lêìn thuåt bïî, àaä löå nguyïn chêët àöìng àoã caåch.

Theo lúâi kïí cuãa öng Vûúng Viïët Khoaãng Àöìng Àùng, Laång Sún.




CHAÂNG NGÖËC ÀI HOÅC

Xûa coá möåt anh chaâng möì cöi cha, rêët hiïìn laânh, nhûng vò ngöëc nghïëch nïn ngûúâi laâng thûúâng goåi laâ thùçng Ngöëc. Meå anh thêëy anh thua beâ, keám baån thò thûúng con. Möåt höm, baâ goåi Ngöëc laåi, giuái cho möåt tuái baåc vaâ dùån:

- Nay con àaä lúán tuöíi nhûng àïí khoãi thua anh keám chõ, con haäy ài hoåc bao giúâ hoåc àûúåc möåt caái khön thò con trúã vïì!

Ngöëc nghe lúâi meå, cêìm tuái baåc lïn àûúâng, anh chaâng ài maäi àïën möåt phöë noå. Túái àêìu chúå thêëy möåt àaám àöng xuám quanh hai ngûúâi àang goä "pheâng pheâng" baán thuöëc. Anh beân dûâng laåi xem, möåt luác lêu thêëy hay hay beân àïën xin goä giuáp "pheâng pheâng" àïí àûúåc hoåc nghïì, hûáa seä xin biïëu tuái baåc. Hai ngûúâi naây laâ öng thêìy chuyïn chûäa bïånh vaâ baán thuöëc, thêëy Ngöëc àïën hoåc liïìn vui veã nhêån lúâi.

Tûâ àoá, ngaây ngaây anh theo thêìy ra chúå cêìm duâi goä.

Hai thêìy daåy anh caác mön thuöëc vaâ caách chûäa nhiïìu loaåi bïånh. Ngöëc chõu khoá hoåc, nhûng vò hoåc trûúác quïn sau, nïn trong ba nùm trúâi anh chó nhúá àûúåc coá möîi möåt mön chûäa mùæt.

Anh cho laâ mònh àaä hoåc àûúåc caái khön, chúåt nhúá túái lúâi meå dùån luác ra ài, beân tûâ giaä hai thêìy trúã vïì nhaâ.

Baâ meå thêëy anh hoåc àûúåc nghïì chûäa mùæt hïët loâng khen ngúåi, ài àïën àêu, baâ cuäng khoe taâi chûäa thuöëc cuãa con. Höìi êëy coá phuá öng úã laâng bïn nghe tin Ngöëc chûäa mùæt gioãi, beân cho ngûúâi àïën múâi anh




chûäa cho con gaái möåt cuãa mònh bõ àau mùæt tûâ lêu chûäa maäi khöng laânh. Phuá öng hûáa:

- Con gaái ta bõ àau mùæt àaä hún ba nùm nay, caác thêìy thuöëc nöíi tiïëng trong vuâng quanh àêy àaä boá tay, nïëu anh chûäa khoãi thò ta gaã noá cho anh.

Nhúâ baâi thuöëc àaä hoåc àûúåc, Ngöëc laâm cho àöi mùæt cuãa cö gaái trúã laåi trong saáng nhû xûa. Naâng hïët lúâi caãm ún Ngöëc vaâ bùçng loâng lêëy anh. Thïë laâ Ngöëc khöng mêët gò maâ cuäng lêëy àûúåc vúå àeåp vaâ giêìu.

* * *

Nhûng sau thúâi kyâ trùng mêåt, vúå Ngöëc múái hay rùçng chöìng mònh ngoaâi baâi thuöëc chûäa mùæt chùèng coá taâi nghïì gò nûäa. "Khöng nhûäng thïë, chöìng mònh laåi coân toã ra u mï àêìn àöån"! Naâng buång baão daå thïë. Vïì phêìn Ngöëc tûâ ngaây lêëy àûúåc vúå giaâu, anh cuäng chùèng ài laâm thuöëc, cûá nùçm daâi úã nhaâ. Nùm baãy lêìn vúå khuyïn chöìng phaãi ài tòm ngûúâi bïånh àïí chûäa keão quïn mêët nghïì. Ngöëc nghe lúâi vúå, thónh thoaãng cuäng ra ài, nhûng möîi lêìn trúã vïì, vúå hoãi thò anh àaáp:

- Thêëy mùæt ai cuäng saáng nhû mùæt cuá meâo êëy, töi biïët chûäa cho ai?

Thêëy thïë naâng laåi baão chöìng:

- Nhaâ ta úã gêìn chúå, nhûng ta chûa coá àuã vöën àïí múã cûãa hiïåu. Chaâng haäy taåm ài laâm vaâi chuyïën "buön àêìu chúå, ùn cuöëi chúå" röìi sau seä hay.




Saáng höm sau, Ngöëc nhêån baåc röìi ài ra chúå. Sùén baåc trong tay, hùæn àïën àêìu chúå mua baánh ùn, röìi laåi lên la xuöëng cuöëi chúå mua quaâ ngöìi cheán. Töëi vïì, vúå hoãi thò hùæn vöî buång traã lúâi:

- Theo lúâi naâng, töi àaä lïn àêìu chúå mua quaâ baánh ùn chaán röìi, laåi xuöëng cuöëi chúå ùn nûäa àïën ngêëy caã möìm röìi àêy.

Nghe vêåy, vúå Ngöëc buöìn quaá. Nhûng vêîn cöë thûã möåt lêìn nûäa. Phiïn chúå sau, naâng laåi laâm möåt gaánh vaãi têëm cho chöìng ài baán. Naâng dùån:

- Chaâng cöë tòm chöî àöng ngûúâi maâ baây haâng nheá...

Ngöëc gaánh vaãi têëm ài loanh quanh tûâ àêìu chúå àïën cuöëi chúå, thêëy chöî naâo cuäng chó leâo teâo vaâi chuåc ngûúâi. Nhòn sang quaã àöìi phña cuöëi chúå, thêëy àöng ngûúâi, Ngöëc liïìn gaánh haâng àïën baây úã sên. Nhûng chùèng coá ai mua cho hùæn caã, hoáa ra àêëy chó laâ möåt trûúâng hoåc. Chiïìu àïën, Ngöëc trúã vïì nhaâ baão vúå:

- Hûâ! Vò töi laâm theo lúâi naâng nïn àêm ra ïë haâng. Töi cöë choån chöî àöng ngûúâi nhêët àïí baây haâng, nhûng àaám àöng êëy chó gioãi nö àuâa, chûá khöng chõu mua gò caã.

Vúå gùång hoãi, múái biïët laâ chöìng baây haâng vaãi úã trûúác lúáp hoåc. Naâng neán bûåc böåi àaânh baão chöìng úã nhaâ àïí daåy chöìng hoåc khön caái àaä. Möåt höm, naâng trao cho chöìng hai thoãi vaâng laâ vöën riïng cuãa mònh, àem ài àöíi baåc àïí thïm vöën ài buön chuyïën khaác.

Cêìm trong tay hai thoãi vaâng, Ngöëc ài àïën gêìn búâ söng, böîng anh thêëy möåt àöi ngöîng phuã nhau. Con ngöîng tröëng möí vaâo àêìu con maái röìi àaåp lïn ngûúâi laâm con ngöîng chòm xuöëng nûúác. Thêëy vêåy, Ngöëc cho laâ hai con ngöîng àaánh nhau vaâ thûúng haåi cho con




ngöîng sùæp chïët àuöëi, hùæn liïìn neám hai thoãi vaâng rúi toâm xuöëng vûåc sêu vaâ thñch chñ reo cûúâi vò thêëy mònh àaä can àûúåc àöi ngöîng.

Vïì àïën nhaâ, hùæn khoe tñu tñt vúái vúå rùçng mònh àaä laâm àûúåc möåt viïåc thiïån to bùçng trúâi. Hoãi àïën vaâng, hùæn múái sûåc nhúá laâ àaä troát neám xuöëng söng.

Àïën àêy naâng múái thêëy chöìng quaã laâ àêìn àöån töåt bûåc, khöng thïí naâo trúã thaânh ngûúâi khön àûúåc, naâng than thên traách phêån, giêån cho söë kiïëp àaä laâm vúå möåt thùçng chöìng ngu ngöëc. Naâng ngheån ngaâo boã nhaâ ra ài möåt maåch àïën búâ söng àõnh tòm núi maâ chöìng naâng àaä neám hai thoãi vaâng, liïåu coá thïí löåi xuöëng maâ tòm àûúåc chùng. Àïën àêìu laâng naâng tröng thêëy hai chaâng trai cùæm möåt böng hoa coi(1) trùæng muöët trïn möåt baäi phên trêu röìi vûâa ài vûâa cûúâi khuác khñch. Thêëy thïë naâng bêët giaác chaånh loâng nhúá túái cêu haát:

Bioáoc nooång àêy laåi chùæp khó vaâi,

Mi cêìn sau chónh vai pêy dai.(2)

Biïët laâ hoå trïu troåc mònh, naâng caâng tuãi thên, khöng nghô àïën chuyïån doâ hai thoãi vaâng nûäa, naâng toan gieo mònh xuöëng söng cho hïët möåt àúâi. Nhûng vûâa àïën bïën, naâng gùåp möåt chaâng trai tay cêìm caái saâng muác nûúác söng lïn saâng ài saâng laåi. Thêëy laå, naâng hoãi:

- Húäi anh chaâng kia! Saâng nûúác àïí laâm gò vêåy ?

- Höm qua töi lúä àaánh rúi caái kim xuöëng àêy, töi saâng nûúác àïí tòm, thïë maâ tòm tûâ saáng àïën giúâ vêîn chûa thêëy.

Naâng nghô buång : “Thò ra, trong thiïn haå, coân coá keã ngu àêìn hún chöìng ta. Chöìng ta tuy ngöëc nhûng coá leä chûa àïën nöîi nhû anh chaâng naây”.




Sau àoá, naâng trúã laåi nhaâ, vûâa ài vûâa nghô : “Xem thûã chöìng ta ra sao maâ laåi khöng daåy baão àûúåc ? Coá cöng maâi sùæt coá ngaây nïn kim...”

Vïì túái nhaâ, naâng beân goåi chöìng àïën baão :

- Chaâng úi ! Chaâng chúá buöìn rêìu vò àaä troát laâm mêët hai thoãi vaâng, ngûúâi laâm ra cuãa maâ, chûá cuãa khöng laâm ra ngûúâi. Tûâ höm nay, chaâng haäy cöë gùæng hoåc haânh ñt lêu, thiïëp xin hïët loâng giuáp àúä.

Thêëy vúå khoan hoâa vaâ dõu gioång Ngöëc thêëy yïn loâng. Chaâng nghe lúâi vúå, ngaây àïm àoáng cûãa laåi hoåc chûä “Thaánh hiïìn”. Naâng nhêîn naåi daåy hoåc tûâng chûä, cêìm tay chöìng têåp tûâng neát.

Àûúåc vúå êu yïëm ên cêìn chó baão, Ngöëc ta hoåc coá phêìn tiïën túái. Anh àoåc luön möìm, viïët luön tay khöng biïët moãi. Àang ùn anh cuäng àïí saách trûúác mùåt maâ ön. Àïm àïën luác lïn giûúâng ài nguã, anh coân àoåc nhêím laåi baâi. Cûá nhû thïë dêìn àêìn anh àaä biïët laâm thú, laâm phuá.

Ba nùm tröi qua. Ngöëc àaä hoåc thöng hïët hoâm saách cuãa vúå. Thêëy chöìng hoåc ngaây caâng têën túái vúå caâng söët sùæng daåy chöìng. Khi chöìng àoåc hïët hoâm saách cuãa mònh, naâng mûúån hoâm saách cuãa böë vïì cho chöìng àoåc. Laåi mûúâi tuêìn trùng nûäa tröi qua, Ngöëc àaä àoåc thöng hoâm saách cuãa böë vúå.

Cuöëi nùm êëy nhaâ vua múã khoa thi, naâng thêëp thoãm àûa chöìng lïn Kinh, Ngöëc vui veã vaác lïìu chiïëu vaâo trûúâng. Qua mêëy kyâ vùn baâi cuãa anh laâm rêët tröi chaãy. Thêåt khöng ngúâ höm tuyïn böë kïët quaã, anh àöî traång nguyïn !

Vúå chöìng vinh quy baái töí, meå anh ra àoán, baâ cêìm tay con vui veã noái :




- Caác con cuãa meå thêåt laâ kheáo daåy baão nhau nïn ngûúâi.

Theo lúâi kïí cuãa öng Vûúng Viïët Khoaãng Àöìng Àùng, Laång Sún




TUNG COÂN LÊËY ÀÛÚÅC VÚÅ TIÏN

Ngaây xûa coá chaâng möì cöi tïn laâ Põa. Cha meå Põa mêët tûâ ngaây naâo khöng biïët, chuá baác, cö dò, cêåu múå, anh chõ em cuãa Põa laâ ai ngûúâi ta cuäng khöng hay. Ngûúâi ta chó thêëy Põa ngaây ngaây vaâo rûâng haái cuãi àem baán cho nhûäng nhaâ giaâu coá úã quanh vuâng. Töëi töëi chaâng trúã vïì nguã trong möåt tuáp lïìu nhoã xñu lúåp bùçng hai gùæp gianh dûúái göëc cêy àa àêìu laâng. Chaâng rêët chõu khoá thûác khuya dêåy súám nhûng luön luön phaãi chõu caãnh àoái raách. Chaâng coá sûác khoãe gêëp ba ngûúâi thûúâng, möîi ngaây coá thïí kiïëm àûúåc hai gaánh cuãi àem ra chúå, nhûng cuäng chó vûâa àuã tiïìn mua hai bûäa gaåo qua ngaây. Chaâng chó coá möåt böå quêìn aáo àöåc nhêët, höm naâo giùåt quêìn aáo chaâng cuäng phaãi nùçm co trong öí rúm àïí chúâ khö.

Thêëy chaâng àoái khöí vaâ raách rûúái, boån trai gaái trong baãn, nhêët laâ luä con caác nhaâ giaâu àïìu xa laánh. Tuy vêåy, chaâng cuäng khöng buöìn, gùåp ai chaâng cuäng lïî pheáp chaâo hoãi, coi ai cuäng nhû ngûúâi thên cuãa mònh. Thêëy ai gùåp khoá khùn hoùåc coá ngûúâi nhúâ laâm giuáp, chaâng sùén saâng àïën ngay. Chaâng giuáp caác baác laâm nhaâ, höå caác chuá laâm rêîy, laâm thay caác thñm phaát nûúng, àúä caác em gaánh nùång. Chöën naâo coá nhiïìu ngûúâi xuám laåi noái chuyïån vui cûúâi, chaâng cuäng túái gêìn, lêín vaâo àaám àöng nghe chuyïån vaâ goáp vui.

Möåt höm dên baãn múã höåi muâa xuên, caác chaâng trai cö gaái thön baãn quanh vuâng mùåc nhûäng böå quêìn aáo múái haäy coân thúm muâi chaâm, ài chúi höåi rêët àöng, Põa cuäng ài chúi höåi.




Ngaây höåi, tûâng cùåp baån gaái, tûâng àöi baån trai, ài laåi soáng àöi bïn nhau. Hoå haát lûúån haát si, haát haâ lïìu vúái nhau. Hoå troâ chuyïån trao àöíi têm tònh. Hoå ruát nhûäng chiïëc voâng baåc coá chaåm tröí rêët àeåp úã cöí tay ra, buöåc möåt àuöi khùn thïu vaâo, röìi tung ài tung laåi vúái nhau, bïn trai tung, bïn gaái àoán. Bïn gaái tung, bïn trai àoán. Hoå cöë tung caái voâng àïën àuáng trûúác mùåt ngûúâi àoán. Hoå cöë àoán bùæt cho bùçng àûúåc mûúâi phêìn mûúâi, trùm phêìn trùm. Caái voâng coá buöåc àuöi khùn thïu bay ài bay laåi, luác úã tay chaâng trai naây, luác úã tay cö gaái noå, tröng rêët àeåp mùæt. Tûâng àöi, tûâng àöi trai taâi gaái sùæc cûá say sûa tung vaâ àoán nhû vêåy suöët buöíi, suöët ngaây.

Thêëy moåi ngûúâi chúi vui, Põa thñch lùæm. Chaâng cuäng muöën tung voâng nhûng khöng coá voâng. Thêëy ngûúâi ta coá àöi, chaâng cuäng muöën tòm àöi, nhûng khöng coá cö naâo chõu kïët vúái chaâng. Hïî chaâng àïën gêìn, ngûúâi naâo cuäng ngoaãnh mùåt quay ài. Hïî chaâng xen vaâo voâng chúi, ngûúâi ta xua kheáo chaâng ra ngoaâi. Põa theâm tung voâng àïën ngûáa caã tay buöìn caã chên, chaâng luãi thuãi ài voâng quanh baäi theâm thuöìng ngùæm nhûäng voâng baåc bay ài lûúån laåi vun vuát úã trïn khöng. Chúåt chaâng sûåc nhúá túái quaã coân* giùæt úã gaánh cuãi maâ höm qua chaâng vûâa ngùæt úã rûâng. Chaâng liïìn chaåy vïì nhaâ lêëy quaã coân ra tung möåt mònh. Quaã coân cuãa chaâng vûâa coá dêy tûúi vûâa coá laá úã dêy. Chaâng tung quaã coân lïn têån chñn têìng mêy cao tñt. Quaã coân cuãa chaâng chaåy rêët àeåp, ài rêët ïm. Dêy coân mang theo vaâi caái laá xanh tûúi xoâe xoâe tröng tûåa caái tua bùçng luåa xanh rêët xinh rêët nhaä. Quaã dêîn laá ài thùèng lïn phña trûúác. Laá theo quaã ài vun vuát nhû àaân chim eán àang àuöíi hoân ngoåc chêu.

Thêëy Põa tung quaã coân lïn rêët cao, coá ngûúâi khen chaâng tung gioãi, coá ngûúâi giïîu chaâng :




- Ú ! Anh chõ em úi ! Tröng kòa ! Tröng caái quaã coân cuãa Põa muöën lïn nhaâ trúâi chúi vúái naâng tiïn kòa !

Mùåc ngûúâi khen, mùåc ngûúâi chï, Põa khöng àïí yá cûá tung cho sûúáng tay. Caâng tung nhiïìu, caâng deão tay vaâ quaã coân caâng lïn cao. Quaã coân cuãa chaâng xuyïn thuãng chñn têìng mêy lïn túái nhaâ trúâi vaâ loåt vaâo tay möåt naâng tiïn. Naâng tiïn bùæt àûúåc quaã coân cuãa chaâng laåi tung traã vïì cho chaâng. Röìi quaã coân cûá lao ài lao vïì trïn con àûúâng tûâ trêìn gian lïn nhaâ trúâi vaâ tûâ nhaâ trúâi vïì trêìn gian. Quaã coân ài laåi möîi luác möåt àïìu àùån, nhõp nhaâng vaâ döìn dêåp hún.

Möåt luác sau ngûúâi ta caâng ngaåc nhiïn hún khi thêëy möåt naâng tiïn lûúån xuöëng trêìn gian. Naâng tiïn àûáng àöëi diïån, soáng àöi vúái Põa, nheå nhaâng tung vaâ bùæt quaã coân. Moåi ngûúâi àïìu tröë mùæt nhòn ngûúâi àeåp vaâ nhòn Põa.

- Ú ! Anh chõ em úi ! Kòa naâng tiïn àang tung coân vúái Põa.

Àuáng thêåt ! Möåt naâng tiïn vö cuâng xinh àeåp, mùåc böå quêìn aáo nùm mêìu, àang say sûa tung coân vúái Põa. Põa sung sûúáng quaá. Chaâng caâng tung cao quaã coân, naâng tiïn àoán bùæt caâng tin. Hai bïn say sûa tung tung bùæt bùæt rêët àeåp, laâm cho nhûäng àöi baån trai, baån gaái trong cuöåc höåi phaãi ngûâng tay, ngùæm maäi khöng thöi. Luác àêìu chó coá möåt àöi trai gaái thu voâng laåi àïí nhòn Põa vaâ naâng tiïn. Röìi hai àöi, ba àöi, böën àöi, sau cuâng têët caã cuöåc höåi àïìu thu hïët voâng baåc laåi, àûáng ngêy ngûúâi nhòn quaã coân cuãa Põa àang duyïn daáng bay ài lûúån vïì, luác úã trïn tay naâng tiïn, luác úã trong tay Põa. Naâng tiïn vaâ Põa, vêîn uyïín chuyïín, say sûa tung tung àoán àoán. Hai ngûúâi maãi tung coân quïn caã thúâi gian. Mùåt trúâi àaä lùån khoãi rùång nuái cao xa xa kia röìi maâ naâng tiïn vêîn chûa nghô túái chuyïån vïì.




Töëi höm êëy, naâng tiïn khöng vïì trúâi, naâng vui veã höìn nhiïn soáng àöi theo Põa vïì chiïëc lïìu lúåp bùçng hai gùæp tranh röìi lêëy Põa laâm chöìng. Cuäng töëi höm êëy, naâng tiïn hoáa pheáp biïën tuáp lïìu nhoã xñu cuãa Põa thaânh möåt toâa lêu àaâi nguy nga. Trong nhaâ coá àuã giûúâng, baân, àöì duâng, thûác àûång tinh tûúm. Quêìn aáo cuãa Põa cuäng àeåp vaâ múái nhû xiïm aáo cuãa naâng tiïn.

Saáng höm sau, caác chaâng trai caác cö gaái vö cuâng ngaåc nhiïn khi thêëy Põa àûúåc àöíi àúâi. Hoå ngêy ngûúâi nhòn toâa lêu àaâi cuãa Põa, hoå ruã nhau vaâo nhaâ Põa xem mùåt naâng tiïn - cö dêu múái cuãa baãn laâng vaâ ngùæm caác thûá àöì duâng bùçng baåc bùçng vaâng.

Cho laâ Põa nhúâ coá quaã coân maâ gùåp duyïn may, hoå beân ruã nhau vaâo rûâng tòm quaã coân. Nhûng tòm suöët caã möåt ngaây, traãi bao nhiïu ngaây, têët caã moåi ngûúâi àïìu trúã vïì tay khöng. Hoå beân baân nhau laâm ra nhûäng quaã coân giaã bùçng vaãi khêu nhöìi caát, coá dêy, coá tua röìi ra cuöåc höåi tung àoán vúái nhau. Hoå tung khöng àûúåc cao nhû Põa, quaã coân cuãa hoå laâm sao maâ xuyïn thuãng chñn têìng mêy lïn túái nhaâ trúâi. Hoå baão nhau laâm möåt caái voâng daán giêëy àuã chñn maâu giaã thay cho chñn têìng mêy cùæm úã trïn möåt caái cöåt tre cao ngêët àoáng úã giûäa àaám höåi. Hoå thi nhau tung rêët cao, cöë gùæng tung cho quaã coân loåt qua caái voâng giaã chñn têìng mêy êëy, vaâ cöë gùæng bùæt rêët gioãi àïí cêìu àûúåc duyïn may nhû Põa.

Tûâ àoá, haâng nùm, cûá àïën ngaây höåi muâa xuên, caác chaâng trai, caác cö gaái baãn laåi ruã nhau laâm quaã coân hoa ra tung vaâ àoán vúái nhau. Hoå cuäng thêìm ûúác nhúâ quaã coân tòm kiïëm chuát duyïn may. Caác chaâng trai tuêën tuá, caác cö naâng xinh tûúi vûâa tung coân vûâa haát lûúån àöëi àaáp rêët tònh tûá :




Nam - Coân naây coân luåa coân hoa

Trao ài trao laåi giûäa ta vúái naâng.

...

Nûä - Coân naây àuáng quaã coân tiïn

Gieo ài gieo laåi ûúác nguyïìn trùm nùm.

...

Nam - Coân naây coân luåa coân loan

Gieo ài gieo laåi nhû baân cúâ tiïn. ...

Nam - Coân naây hûúng àûúåm tònh duyïn

Trao ài trao laåi phó nguyïìn àöi ta.

Theo lúâi kïí cuãa cuå Nöng Thõ Quai úã xaä Höìng Viïåt, Hoâa An, Cao Bùçng


Documents

Truyen co cac dan toc it nguoi viet nam