TS 32 EN 459-2

8/10/2019 TS 32 EN 459-2

1/35

ICS 91.100.10 TRK STANDARDI TS 32 EN 459-2/Nisan 1999

NSZ

Bu standard, CEN tarafndan kabul edilen EN 459 - 2: 1994 standard esas alnarak, TSE naatHazrlk Grubunca TS 32: 1993n revizyonu olarak hazrlanm ve TSE Teknik Kurulunun 13Nisan 1999 tarihli toplantsnda Trk Standard olarak kabul edilerek yaymna karar verilmitir.

Bu standardn daha nce yaymlanm bulunan basklar geersizdir.

8/10/2019 TS 32 EN 459-2

2/35


NDEKLER

1 - KAPSAM............................................................................................................... 12 - ATIF YAPILAN STANDARDLAR ......................................................................... 13 - NUMUNE ALMA ................................................................................................... 2

3.1 - GENEL...................................................................................................................... 23.2 - TOZ MALZEMELERDEN NUMUNE ALMA ............................................................... 2

3.3 - TANE MALZEMELERDEN NUMUNE ALMA ............................................................. 23.4 - KRE HAMURLARINDAN NUMUNE ALMA ............................................................ 2

4 - KMYASAL ANALZ.............................................................................................. 24.1 - GENEL...................................................................................................................... 24.2 - KALSYUM VE MAGNEZYUM OKST (CaO + MgO) TAYN .................................... 24.3 - MAGNEZYUM OKST (MgO) TAYN ........................................................................ 24.4 - KARBON DOKST (CO2) TAYN.............................................................................. 2

4.4.1 - Metot Seimi........................................................................................................................ 24.4.2 - KARBON DOKSTN VOLUMETRK METOTLA TAYN (Alternatif Metot) ....................... 2

4.5 - KIZDIRMA KAYBI TAYN ......................................................................................... 4

4.6 - SLFAT (SO3) TAYN .............................................................................................. 44.7 - AKTF KRE..................................................................................................... 5

4.7.1 - Genel ................................................................................................................................... 54.7.3 - Hidrolik Kirete Aktif Kire Tayini......................................................................................... 5

5 - FZKSEL DENEYLER.......................................................................................... 65.1 - BASIN DAYANIMI................................................................................................... 6

5.1.1 - Genel ................................................................................................................................... 65.1.2 - EN 196 - 1 Tadilleri .............................................................................................................. 6

5.2 - NCELK .................................................................................................................... 95.3 - HACM DEMEZL ............................................................................................ 9

5.3.1 - Genel ................................................................................................................................... 95.3.4 - Tane Bykl 0,2 mmden Daha Byk Olan Sndrlm Kalsiyum Kireci, Kire

Hamuru ve Hidrate Dolomitik Kire............................................................................................... 155.4 - PRZ SRES...........................................................................................................16

5.5 - AKICILIK VE NFZ ETME DEERLER N, HACM MKTARLARI VE SUHTYACINA GRE STANDARD HAR ..........................................................................16

5.5.1 - Genel ................................................................................................................................. 165.5.2 - Standard Harcn Bileimi ve Hazrlanmas........................................................................ 165.5.3 - Ak ve Penetrasyon Deerleri in Su htiyac ................................................................. 22

5.6 - SU TUTMA...............................................................................................................225.6.1 - Prensip............................................................................................................................... 225.6.2 - Cihaz.................................................................................................................................. 225.6.3 - Numune Malzemenin Hazrlanmas .................................................................................. 225.6.4 - lem .................................................................................................................................. 225.6.5 - Deerlendirme ................................................................................................................... 23

5.7 - HAVA MUHTEVASININ TAYN ...............................................................................24

5.7.1 - Referans Metot .................................................................................................................. 245.8 - YIIN YOUNLUU................................................................................................25

5.8.1 - Cihaz.................................................................................................................................. 255.8.2 - lem .................................................................................................................................. 26

5.9 - VERM......................................................................................................................275.9.1 - Sndrme Kab.................................................................................................................. 275.9.2 - lem .................................................................................................................................. 27

5.10 - REAKTVTE TAYN..............................................................................................285.10.1 - Genel ............................................................................................................................... 285.10.2 - Cihazlar............................................................................................................................ 285.10.3 - Numunenin Hazrlanmas ................................................................................................ 30

5.10.4 - lem ................................................................................................................................ 305.10.5 - Deerlendirme ................................................................................................................. 30

5.11 - SERBEST SU TAYN ............................................................................................31

8/10/2019 TS 32 EN 459-2

3/35


5.11.1 - Prensip............................................................................................................................. 315.11.2 - lem ................................................................................................................................ 315.11.3 - Hesaplama ve Sonularn Gsterilmesi .......................................................................... 31

TADL ....................................................................................................................... 32

8/10/2019 TS 32 EN 459-2

4/35


1

YAPI KREC BLM 2: DENEY METOTLARI

1 - KAPSAMBu standard, ENV 459 - 1 kapsamnda bulunan btn yap kirelerinin deney metotlarn kapsar.

Bu standard, referans deney metotlarn ve baz hallerde alternatif deney metotlarn tarif eder.Anlamazlk halinde sadece referans metot kullanlr.

Baka metotlar kullanlyorsa, bunlarn referans metotlarla edeer deney sonular verdiinigstermek gereklidir.

2 - ATIF YAPILAN STANDARDLARBu standardda, tarih belirtilerek veya belirtilmeksizin dier standardlara atf yaplmaktadr. Bu atflarmetin ierisinde uygun yerlerde belirtilmi ve aada liste halinde verilmitir. Tarih belirtilen atflardadaha sonra yaplan tadil veya revizyonlar, atf yapan bu standardda da tadil veya revizyon yaplmasart ile uygulanr. Atf yaplan standardn tarihinin belirtilmemesi halinde ilgili standardn en sonbasks kullanlr.

EN, ISO, IEC Ad TS No Advb. No (ngilizce) (Trke)

EN 196-1 Methods of testing cement -Part 1: Determination of strength

TS 24 imentolarn Fizik ve MekanikDeney Metotlar

EN 196-2 Methods of testing cementPart 2: Chemical analysis of cement

TS 687 imento - Kimyasal AnalizMetotlar

EN 196-3 Methods of testing cement - Determinationof setting time and soundness


EN 196-6 Methods of testing cement -Part 6: Determination of fineness


EN 196-7 Methods of testing cementPart: 7 Methods of taking and preparing

samples of cement

TS 23 imento - Numune AlmaMetotlar

EN 196-21 Methods of testing cementPart 21: Determination of the chloride,carbon dioxide and alkali content ofcement

TS 687 imento - Kimyasal AnalizMetotlar

ENV 459-1 Building lime - Part 1: Definitons,specifications and conformity criteria

TS ENV459-1

Yap Kireci - Blm 1: Tariflerzellikler ve Uygunluk Kriterleri

EN 932-1 Test for general properties of aggregates -Part 1: Methods for sampling

TS EN 932-1

Agregalarn Genel zellikleriin Deneyler - Ksm 1:Numune Alma Metotlar

EN 10003-1 Metallic materials hardness test, Brinell -Part 1: Test methods

TS 139 Metalik Malzemelerin BrinellSertlik Deneyi

EN 10088-2 Stainless steel - Part 2: Technical delivery

conditions for sheet/plate and strip forgeneral purposesISO 383 Laboratory glassware - nterchangeble

conical ground jointsTS 641ISO 383

Birbirleri ile deitirilebilenTral Konik Cam BalantParalar

ISO 2768-1 ISO system of limits and fits - Part 1:Bases of tolerances, deviations and fits

TS 1980-1EN 22768-1

Genel Toleranslar - Blm 1:Tolerans Verilmemi Uzunlukve A lleri in Toleranslar

ASTM C 230-831) Standard specification for flow table foruse in tests of hydraulic cement

1) TSE Notu: Madde 5.5.2.4.3te aklayc bilgi verilmitir.

8/10/2019 TS 32 EN 459-2

5/35


2

3 - NUMUNE ALMA

3.1 - GENELNumune alma EN 196 - 7nin Madde 3.1den Madde 3.4e kadar zelliklerine uygun olmaldr. EN 196- 7, zellikle toz, malzemelerden numune alma ile ilgilidir.

Btn toz kirelerden EN 196 - 7de belirtilen ilemler erevesinde nem ve CO2 emilmesini en azaindirecek ekilde numune alnmaldr. Etkin homojenlik saland CaO ierii ile tahkik edilir.

3.2 - TOZ MALZEMELERDEN NUMUNE ALMABir defada alnan numune bykl (20 5) kg olmaldr. Alt numunenin ktlesi kimyasal analizlerdennce numune blcs ve/veya drtleme ile 1kga indirilir.

Kimyasal analize balamadan nce, iri malzemenin bykl 0,3 mmnin altna indirilmi olmaldr.

3.3 - TANE MALZEMELERDEN NUMUNE ALMABir defada alnan numune bykl (20 5) kg olmaldr.

Tane malzemeden, EN 932 - 1 agregalar iin belirtilen ilemler erevesinde nem ve CO2emilmesininleyecek ekilde numune alnmaldr.

Kimyasal analiz iin, numune 0,3 mm inceliin altnda 1 kglk alt numune olacak ekilde, kartrlarakve tlerek hazrlanr.

3.4 - KRE HAMURLARINDAN NUMUNE ALMABir defada alnan numune bykl (10 5) dm3olmaldr.

Kire hamurlarndan numune hazrlarken yeterli kapasitede bir elektrikli kartrc ile harmanyaplmaldr.

4 - KMYASAL ANALZ4.1 - GENEL

Analizler iin analitik saflkta kimyasal maddeler ve damtk su veya deiyonize su kullanlmaldr.

4.2 - KALSYUM VE MAGNEZYUM OKST (CaO + MgO) TAYN(CaO + MgO) muhtevas EN 196-2de verilen metot kullanlarak tayin edilir.

4.3 - MAGNEZYUM OKST (MgO) TAYNMgO muhtevas EN 196-2deki metot kullanlarak tayin edilir.

4.4 - KARBON DOKST (CO2) TAYN

4.4.1 - Metot SeimiKarbon dioksit muhtevas EN 196-21de verilen referans metot kullanlarak tayin edilir.

Alternatif (Volumetrik) metot Madde 4.4.2de tarif edildii ekilde kullanlabilir.

4.4.2 - KARBON DOKSTN VOLUMETRK METOTLA TAYN (Alternatif Metot)

4.4.2.1 - PrensipKirete karbonat eklinde mevcut olan karbon dioksit, hidroklorik asit reaksiyonu ile aa kar vevolumetrik olarak tayin edilir.

4.4.2.2 - Cihaz

Cihaz, ekil 1de gsterilmitir.

8/10/2019 TS 32 EN 459-2

6/35


3

EKL 1- Karbon Dioksit Tayini in Kleine Cihaz4.4.2.3 - Reaktiflera) Bakr slfat, CuSO4,b) Deriik hidroklorik asit HCl (= 1,18 - 1,19 g/cm3),c) Seyreltik hidroklorik asit 1 + 1lik (Hacimce 1 ksm deriik hidroklorik asit, +1 ksm su),d) Metil krmzs zeltisi, 0,2 g metil krmzs suda zlr ve 100 mlye tamamlanr,e) Geirmezlik salayan sv, 20 g sodyum slfat ve 5 ml deriik slfirik asit su ile 100 mlye

tamamlanr.Bir ka damla metil krmzs damlatlr. Bu zelti CO2ile doyurulur.f) Potasyum hidroksit zeltisi, ktlece % 50 KOH ierir.g) Kalsiyum Karbonat, CaCO3, 250Cda sabit ktleye kadar kurutulmu.

4.4.2.4 - lemKullanlan imento numunesi ktlesi, beklenen CO2muhtevasna baldr ve yaklak olarak aadabelirtilen ekilde seilir:

% 0 CO2% 2 iin 2 g% 2

8/10/2019 TS 32 EN 459-2

7/35


4

hunisi vastas ile tamamen doldurulur. Bylece kalan gaz karm da brete transfer edilir. Bu aradaseyreltik hidroklorik asidin brete kamamasna dikkat edilmelidir. Bret yollu musluk ile kapatlr. 5dakika sonra bretteki szdrmaz sv ile seviye kab ayn hizaya getirilerek gaz hacmi okunur (V1). yollu musluk alarak lm breti ile absorpsiyon kab birbirlerine balanr ve hava/CO 2 karmlm bretinde ykanr. Bunun iin seviye kab kaldrlarak tm gazn absorpsiyon hunisindekipotasyum hidroksit zeltisine gemesi salanr.

Bylece CO2 absorplanm olur. Bu absorplama ilemi (7 - 8) kez tekrarlanarak lm bretindesadece bakiye bir gaz kalmas salanm olur. 3 yollu musluk kapatlarak ve bretteki szdrmaz svile seviye kab ayn hizaya getirilerek hacm okunur (V2).

Hacimler aras fark (V1- V2) numunedeki karbon dioksit miktarna tekabl eder.

4.4.2.5 - HesaplamaKarbondioksit muhtevas (c) ktlece % olarak aadaki eitlikten hesaplanr:

C 0,053 F1(V1 - V2 ) x P

Txm1= (1)

F1: Madde 4.4.2.6da belirtilen dzeltme faktr,V1: absorpsiyondan nceki gaz hacm, ml,V2: absorpsiyondan sonraki gaz hacm, ml,P: dzeltilmi barometre basnc, pascal x 100 olarak,T: lm scakl, K,m: numune ktlesi, gdr.

Eer kalibrasyon ve tayin etme art arda yaplrsa, scaklk ve atmosferik basnc dikkate almaya gerekyoktur. Bu durumda eitlik(1) yle basitletirilir:

C

4,397 (V

1

- V

2

) tayinde

(V3 - V4) kalibrasyonda xm1= (2)

Kalibrasyon iin 0,100 g CaCO3kullanlr.

4.4.2.6 - Cihazn Kalibrasyonu250Cda sabit ktleye kurutulmu kalsiyum karbonattan 0,100 g, 0,1 mg dorulukla reaksiyon kabnatartlr ve ilem Madde 4.4.2.4te belirtildii gibi tayin edilir.

(V3- V4) hacm fark kalibrasyonda kullanlan karbon dioksit miktarna tekabl eder.

Absorbsiyon cihaznn dzeltme faktr F1, (1) no.lu eitlik tadil edilerek aadaki formldenhesaplanr:

F1 82,96 x T

(V3 V4 ) x P=

(3)

semboller Madde 4.4.2.5de verilmitir.

Bu dzeltme faktr 1,00 - 1,04 arasnda olmaldr. Aksi takdirde cihaz szdrmazlk iin doru alpalmad hususunda kontrol edilmeli ve kalibrasyon tekrarlanmaldr.

4.5 - KIZDIRMA KAYBI TAYNKzdrma kayb EN 196-2de verilen metoda gre tayin edilir.

4.6 - SLFAT (SO3) TAYNSlfat muhtevas EN 196-2de verilen metoda gre tayin edilir. Sonu, ktlece % SO3 olarak verilir.

8/10/2019 TS 32 EN 459-2

8/35


5

4.7 - AKTF KRE

4.7.1 - GenelHava kireleri iin Madde 4.7.2de, hidrolik kireler iin Madde 4.7.3de verilen metot kullanlr.4.7.2 - Hava Kirelerinde Aktif Kire Muhtevasnn Tayini

4.7.2.1 - PrensipAktif (serbest) kire (kalsiyum oksit ve kalsiyum hidroksit) eker zeltisinin iinde zlr vefenolftalein indikatr eliinde hidroklorik asit ile titre edilir.

Yksek reaktif kirelerin (tu

8/10/2019 TS 32 EN 459-2

9/35


6

Vakum kurutmal etvde (105 5)Cda hava temas olmadan kurutulan ve analitik incelikte tlmnumuneden 0,1 mg hassasiyetle yaklak olarak 1 g tartlr ve karma katlarak kartrlr. Malzemekartrlrken (manyetik kartrc ile) kaynama noktasna getirilir ve geri soutucu altnda stmailemine balanr. Geri soutucunun alt ucu anma ap 29,2 mm ve genilii 32 mm olan ISO 383:1976ya uygun bir balant ile birletirilmelidir. Yukardaki ucunda ise iinde sodyum hidroksit olan vehavadan gelen karbondioksite kar koruma salayan bir tp olmaldr.

15 dakika sonra ekstraksiyon kesilir. Ekstrakt soutulur ve 250 mllik absorpsiyon iesine camhuniden sifon yaplr. Yava filtrasyon hz iin gzenek bykl 2,0 m - 2,2 m olan szgekadndan 1 adet, orta filtrasyon hz iin gzenek bykl 6,5 m olan szge kadndan 1 adetkonulur (Szge kad el ile kesilmez). Szge kad etil aseto asetat ile rutubetlendirilir. Szgealmyorsa, ayn szge takm ile ikinci bir szme ilemi uygulanr. Erlen ve kalnt en ok 50 ml 2 -propanol ile ykanr. Erlenin iinde kalan son kalntlar szme hunusine nakletmek art deildir.

Szntye bromfenol mavisi indikatrnden (3-4) damla ilve edilir ve 0,1 mol/llik hidroklorik asitlerenk sarya dnnceye kadar titre edilir.

4.7.3.4 - Hesaplama ve Sonularn GsterilmesiAktif kire muhtevas, Ka, aadaki eitlikle hesaplanr:

Ka 2,804 x V x Fm6 2

3

= (5)

V6: Hidroklorik asit zeltisinin hacmi, ml,F2: seyreltik hidroklorik asidin faktr,m3: numune ktlesi, gdr.

5 - FZKSEL DENEYLER

5.1 - BASIN DAYANIMI

5.1.1 - GenelBasn dayanm tayini EN 196 - 1e gre yaplr ve imentonun getii her yerde bundan bylehidrolik kire anlalacaktr.

Bununla birlikte Madde 5.1.2de verilen tadiller uygulanmaldr..

5.1.2 - EN 196 - 1 Tadilleri

5.1.2.1 - Har BileimiSu/balayc oran EN 196 - 1de belirtildii gibi 0,50dir ve sadece hidrolik kireler 5 (HL5) iinuygulanmaldr.

HL2 ve HL 3,5 iin su balayc oran 0,55 (her numune iin hazrlanacak her partide (248 1) g sukullanlr) olmaldr.

Yn younluklar 0,6 kg/dm3den daha fazla olmayan hidrolik kirelerle basn dayanm deneyiyaplrken su/balayc oran 0,6 olan karm ile deney yaplmaldr (Her numune iin hazrlanacakher partide (270 1) g su kullanlr).

5.1.2.2 - Numunelerin SktrlmasTitreimli tabla sktrma iin referans metottur. (Madde 5.1.2.2.1).

EN 196 - 1 belirtilen metot (sarsma cihaz) ise alternatif metotdur.

1) EN 10088-2ye uygun X 8 CrNiS 18-9 (1.4503) gibi.

8/10/2019 TS 32 EN 459-2

10/35


7

Dier alternatif sktrma metotlar 28 gnlk basn dayanmnda ortalama deerler arasndakimutlak farkn (10 adet deney neticesinde) 3 deiik hidrolik kire HL5in paralel deneylerinde 1,5N/mm2yi amamas kaydyla kullanlr.

5.1.2.2.1 - Sarsma TablasSarsma tablas (ekil 2) aadaki zelliklere uygun olmaldr.a) altrma Metodu manyetik vibrator

b) Sarsnt tipi sinsoidalc) Anma frekans 50 Hzd) Bo kalplar dahil sarsan ktle (35 + 0,1) kge) Sarsma tablas - alma yzeyi tralanm dzgn bir yzeye sahipolmaldr.

minimum ebatlar (B x T) 400 mm x 300 mm tek tabaka sertpaslanmaz elik1) (minimum 10 mm kalnlk) veya, ifttabaka metal (minimum kalnlk 20 mm) st tabaka 1 mmkalnlnda sert paslanmaz elik1) ve alttaki tabakaya friksiyonveya i kitleme balantsyla srekli balanm.

f ) Kalp tutucular sabitletirici birletiriciler, 40 mm x 40 mm x 160 mmlik kalplara uygun, monteedilmi doldurma hunisi dahil

g) Tablann ktlesi 100 kg

Alttaki yzeyde bulunan ayarlama vidalarnn yardm ile sarsma tablas yle ayarlanmaldr ki, sarsmaplkasnn alma yzeyi yatay dzlemden 1 mm/mden daha fazla sapmayacak ekilde olmaldr.

Sarsma plkas sadece dey eksenli sarsmalar oluturmaldr. Bo kalbn ortadan geen deyduvar ve orta nokta ile dtaki noktalarda ve d keleri pikten pike amplitd miktar (0,75 0,10) mmolmaldr.

Amplitd cihaz ekrannda srekli gsterilmelidir.

Tabla, kalb alma yzeyi ortasnda tutabilmek iin klavuzlar veya benzeri aletlerle donatlmolmaldr.

Kalp ve doldurma hunisini sabitletirici bir dzenek ile emniyetli ekilde tabla zerine monteedilebilmelidir.

Sarsma sresi, otomatik bir zaman lerle en yakn (bir) saniyeye ayarlanmaldr.

8/10/2019 TS 32 EN 459-2

11/35


8

1. Doldurma hunisi2. Kalp3. Mengene4. Sarsma plkas5. Kontrol paneli (salnma ykseklii,zaman ler, salnma verici ve anaalter).

EKL 2- Titreimli Sktrma Tablas Cihaz rnei (ematik Gsterim)

8/10/2019 TS 32 EN 459-2

12/35


9

5.1.2.2.2 - Sktrma lemiHarcn hazrlanmasndan hemen sonra numuneler kalba dklr.

Har sarsma tablas zerinde sktrlr.

Kalp sarsma tablas zerine skca monte edilmelidir. Vibratr altrldktan sonra kalp gzleri iki

tabaka halinde har ile, maksimum 45 s iinde aadaki gibi doldurulmaldr.

Sadan sola alma kayd ile kalp gzleri 15 saniye iinde yaklak yar dolu olacak ekilde harcn ilktabakas yerletirilir.

15 saniyelik bir aradan sonra ve vibratr almasn srdrrken ikinci tabaka yaklak 15 saniyeiinde sadan sola kalp iine yerletirilmelidir.

Madde 5.1.2.1de belirtilen toplam har miktarnn tamam kullanlmaldr. Vibratr (120 1) s sonraotomatik olarak durmaldr.

stteki fazla har, dz madeni bir cetvelle, cetveli hemen hemen dey tutarak (EN 196-1: 1994 ekil3), her ynde bir defa yatay bir ekilde, testere hareketiyle EN 196-1: 1994 ekil 2) hemen kaldrlr.

5.1.2.3 - Kalptan kan Numunelerin SaklanmasKalptan karlan numuneler byk bir kabinde (EN 196 - 1: 1994, Madde 4.1e uygun olacakekilde)(20 1)C scaklk ve % 90dan daha az olmayan bal nem ortamnda basn deneyi uygulananakadarEN 196 - 1: 1994 belirtilen toleranslara uygun olarak tutulur.

5.1.2.4 - Ykleme HzYkleme hz (400 4) N/s olmaldr.

5.1.2.5 - UyarlkTecrbeli deiik lboratuvarlarda elde edilen basn dayanm neticelerinin standard sapmas (SR)

eklinde verilir ve aada verilen deerlerde olmaldr:

SR7 gn: 0,5 N/mm2

SR28 gn: 1,0 N/mm2

NOT - SR7 gn, 7 gn beklemi numunelerin deiik lboratuvarlarda tespit edilen basn dayanmneticelerinin standard sapmas,

SR 28 gn, 28 gn beklemi numunelerin deiik lboratuvarlarda tespit edilen basndayanm neticelerinin standard sapmas,dr.

5.2 - NCELKEN 196 - 6: 1989 Madde 3e uygun olarak incelik tayini yaplr. Fakat iri tanecikler iin, ayrca 0,2 mmaralkl ilve bir elek kullanlr.

5.3 - HACM DEMEZL

5.3.1 - GenelYap kirelerinin fiziksel ve kimyasal zelliklerindeki farkllklardan dolay btn kire tipleri iin hacimdeimezlii tayini iin sadece tek bir metot kulanmak yeterli deildir.

Bu sebepden hacim deimezlii aadaki gibi tayin edilir:

Snmemi kireler dndaki yap kireleri, kire hamuru, Referans Metot Madde 5.3.2.1dolomitik kire

Snm dolomitik kire Alternatif Metot Madde 5.3.2.2

8/10/2019 TS 32 EN 459-2

13/35


10

SO3miktar % 3 - % 7 arasnda deien Madde 5.3.2.3Hidrolik kireSnmemi kire, kire hamuru, dolomitikKire ve sonm dolomitik kire Madde 5.3.3

0,2 mmden daha byk tane ieren snm

Kalsiyum kireci, kalsiyum kire hamuruve snm dolomitik kire Madde 5.3.4

5.3.2 - Snmemi Kire, Kire Hamuru, Dolomitik Kire ve Snm Dolomitik Kire DndakiYap Kireleri

5.3.2.1 - Referans MetotHacim deimezlii deneyi EN 196 - 3e gre yrtlr. Hidrolik kirelerde kalplanm numuneleristisnai olarak (48 0,5) saat en az % 98 bal nemde ve (20 1)Cta n kre tbi tutulur.

CL 70, CL80, CL 90, HL2 ve HL 3,5 yap kireleri iin aada belirtilen tadilt uygulanmaldr..

5.3.2.1.1 - Cihaz

EN 196 - 3de tarif edilen su banyosu ve nem kabini yerine buhar kabini kullanlr.

5.3.2.1.2 - lem75 g kuru snm kire numunesini 20 ml su ile elle dikkatlice kartrarak 3 adet deney numunesihazrlanr. Hazrlanm karm ile gevek ekilde olmak zere kalplar hemen doldurulur ve kalplarhavann kmas iin hafife sktrlr. Bu ilem kalbn st tarafnda karm yatay hale gelinceyekadar devam eder.

EN 196 - 3: 1994 Madde 7.2ye gre kalplar doldurmak iin bu yntem uygun deilse, su miktardeitirilebilir ve kullanlan miktar rapor edilir.

Gsterge ularnn arasndaki A mesafesi llr. Kalplar hemen, tam bir ekilde kaynayan buharkabinine konur.

(180 10) dakika sreyle atmosfer basncndaki buhar etkisinde tutulan kalplar bu sre sonundakartlr, oda scaklna kadar soutulur ve gsterge iki ucu aras B mesafesi llr.

Her numune iin A ve B mesafeleri llr kaydedilir ve (A - B) fark hesap edilir.

Her bir numune iin elde edilen neticeler birbirinden 2 mmden fazla farkllk gsterir ise deneytekrarlanr.

5.3.2.1.3 - Deerlendirme(B-A) farklarnn ortalama deeri ENV 459-1: 1994 izelge 4te verilen zellii karlyorsa sonulargeerli, aksi durumda geersiz kabul edilir.

5.3.2.2 - Alternatif Metot

5.3.2.2.1 - PrensipKirecin sndrlmesi tamamlanmamsa numunede mevcut kalsiyum oksit (CaO) buhar hidratasyonu,basnla disk ekline getirilmi numunede ap genilemesine neden olmaktadr. Bu da disk apndakideiikliin llmesi ile anlalr.

5.3.2.2.2 - Cihazlara) Kalp ekil 3de gsterilmektedir. Numunenin st yzeyi zerinde ekil veren piston, numune st

yzeyi zerinde eksenden geen birbirine dik oluk tekil eden kntya sahiptir.b) Pres, kalp pistonuna 2 kN yk vermelidir. Yk 0,5 kN dorulukta olmaldr. Alternatif olarak ekil

3deki kalpdaki numune zerinde piston basnc bir basn ler ile ayarlanabilir.c) 0,1 mm hassaslkta uzunluk ler.

d) Numunelerin buhar ilemine tbi tutmak iin buhar kabini.

8/10/2019 TS 32 EN 459-2

14/35


11

En basit cihaz, numuneleri kaynayan suyun yaklak olarak 50 mm stnde tutmay salayan delikli birdisk (paslanmaz szge) ihtiva eden bir silindirik tankdr. Kapak younlaan su numune zerinedamlamayacak ekilde tasarmlanmaldr.

e) Suyu kaynama noktasnda tutabilecek s kayna rnein termostatl elektrik oca veyaayarlanabilir gaz oca.

f) Yaklak olarak 0,01 g hassasiyetle tartan tart aleti.

Boyutlar mmdir.

1 - piston2 - kalp

Toleranslar ISO - 2768 - 1e uygun olmaldr.

EKL 3- Numune Kalb

8/10/2019 TS 32 EN 459-2

15/35


12

5.3.2.2.3 - lemDeneye tbi tutulacak snm kireten (25,0 + 0,1) g tartlr, yeterli miktar su ilve edilir ve dikkatlicekartrlr. yle ki numune kalptan karldktan sonra elle tutulabilir hale gelir (Genellikle 5 g yeterlidirancak HL 5 iin 2,5 gdan da az olabilir). Terazi msait ise en iyisi numune kalbnn iindealmaldr. Ancak eer bu mmkn deilse bir ara kabda allmal ve karm numune kalbnatransfer edilmelidir. Sonra basnla ittirilen pistonla birlikte kalp yerine yerletirilir.

1Mpa basn uygulanr ve 5 s bu basnta tutulur. Sonra kalptan karlr. Elde edilen numuneyaklak olarak 50 mm apnda 10 mm kalnlndadr. 0,1 mm hassasiyetle birbirine dik olan 2 apllr. Di, bu iki lmn ortalamas olarak hesaplanr. Numune buhar kabinine yerletirilir ve 90dakika kaynar suyun oluturduu buhar atmosferinde tutulur. Numune kartlr 40C altna soumasiin braklr ve De, buhara tutulduktan sonraki iki lmn ortalamas olarak hesaplanr.

5.3.2.2.4 - Sonularn fadesiGenileme deeri mm cinsinden (De- Di) olarak verilir.

Deney neticesi ENV 459 - 1: 1994 izelge 4e uygunsa geer aksi takdirde gemez olarakkaydedilir.

5.3.2.3 - SO3Muhtevas % 3den Fazla ve % 7ye Kadar Olan Hidrolik Kireler (Souk Su Deneyi)

5.3.2.3.1 - Numunelerin Hazrlanmas200 g hidrolik kire ile (45 - 90) g su ilvesi sonunda 3 dakikada sert bir pasta oluturacak ekildeyourulur. Cam plka ile birka kez sarsldnda pasta yava bir ekilde dalyorsa ilve edilen sumiktar doru demektir.

Bu pastadan, pastay ikiye ayracak ekilde 2 kek yaplr ve hafife yalanm dz cam plkalarn(ayna cam) ortasna konulur, plkalar 50 mm - 70 mm apta ve 10 mm kalnlnda 2 kek eldeedilinceye kadar uygun ekilde sallanr. Kekler yayldktan sonra, bir bak veya mala ile bunlarnzerinde allmamaldr.

Bu iki kek, iki tayin iindir.

5.3.2.3.2 - lemHazrlktan hemen sonra her iki kekde en az % 90 bal nem ieren nemli hava muhafaza kabininedikkatlice konur ve sertlemesi iin beklenir. Keklerin hazrlanmasndan 24 saat sonra kekler camplkadan dikkatlice sklr ve scakl (18 - 21)C olan su iine yerletirilir. zleme 27 gn mddetleyaplr. Eer zlme veya yark eklinde ke atlaklar ya tek tek ya da a eklinde atlaklarlabirlikte oluuyorsa bu kirein patlamasn gsterir. Kekler nceden olumu kohezyon kayb ile zamanierisinde tamamen paralanr (ekil 6).

Kekin alt yzey erilii 2 mmden daha fazla bir kambur oluturmamaldr.

Bu patlama oluumu genelde keklerde 3 gn iinde grlr. Ancak 28 gnlk bir gzleme patlamaytanmak iin yeterlidir.

Kek, gzlem iin sudan 30 dakikay amayacak srede kartlmaldr aksi takdirde kenarlarda radyalbzlme atlamalar meydana gelebilir (ekil 5).

5.3.3 - Snmemi Kire, Kire Hamuru, Dolomitik Kire ve Snm Dolomitik Kire

5.3.3.1 - Prensipap 50 mm - 70 mm arasnda kalnl yaklak 10 mm olan kekler, sndrlm kire hamurlarnnemici ve gzenekli plkalara dklmesiyle elde edilir. 5 dakika sonra kekler yeni ve kuru plkalarayerletirilir ve scak bir kabine alnr. Bu ilemden sonra kekler genileme atlaklar kontrol iin gzlemuayene edilir.

2) Bu hidrate kalsiyum silikat plkalarn kayna ile ilgili bilgi DIN Deutsches Institut fur Normung eV.Buggrafenstrasse, 6, D - 10787 Berlinden elde edilebilir.

8/10/2019 TS 32 EN 459-2

16/35


13

5.3.3.2 - Cihazlara) Yaklak 100 mm x 100 mm ebatlarnda hidrate kalsiyum silikattan2) olumu ve s izolsyonu

amacyla kullanlan younluu yaklak 1,0 g/cm3, kalnl yaklak 25 mm, emme sresi 10 dak.olan emici plkalar.

NOT - Kyaslanabilir su emebilen dier emici plkalar da alternatif olarak kullanlabilir.

b) (105 5)C kontrollu stma kabini.

5.3.3.3 - Numunelerin Hazrlanmas

5.3.3.3.1 - Elek BakiyesiTane incelii deneyi yaplrken 0,2 mm aklkl tel elek stnde (Madde 5.2) tek tk taneler bulunursa,ilem aadaki gibi yaplr:a) Btn taneler kekin ortasna gmlr ve bylece tamamen rtlr.b) Taneler reticinin alma talimatna gre snmemi kire ile kartrlr ve sonra kekin ortasndagmlr.c) Bakiyelerin bulunduu ayn kire numuneden kek hazrlanr.

5.3.3.3.2 - Snmemi Kire ve Dolomitik Kire(20 2)C scaklktaki su ile 200 g snmemi kire veya dolomitik kire, bir pasta olutururacakekilde ve imaltnn hazrlama talimatna uygun geerli bir zaman uzunluu iinde sndrlr. Sonrabu pastadan iki adet kek hazrlanr.

5.3.3.3.3 - Kire HamuruKire hamuru durumunda mevcut hamurdan dorudan iki kek hazrlanr.

5.3.3.3.4 - Sndrlm Dolomitik KireHemen ilenebilir hidrate dolomitik kirecin deneyi yaplmas iin 100 g kire tozu (20 2)C su ilepasta haline getirilir ve 50 mm - 70 mm apl, 10 mm kalnlkta 2 kek her biri kuru bir filtre plkasstne ve merkezine dklr (Madde 5.3.3.2). Kire hamur durumunda ise, mevcut hamurdan hi sueklemeden dorudan kekler yaplr.

5.3.3.4 - lemYeterli bir dinlenme sresinden sonra (yaklak 5 dakika) kekler plka zerinden alnr ve iki ayr kuruemici plkaya aktarlr ve sonra scak kabine konulur (105 5)C 4 saat sreyle bu kabinde, muhafazaedilir.

5.3.3.5 - DeerlendirmeMadde 5.3.3.4deki ilemden geen kekler salam kalm ise ve genleme atlaklar gstermiyorsadeney geer olarak kabul edilir. Bzlme atlaklarnn deerlendirmede nemi yoktur. Bu blmle ilgiliolarak

ekil 4 ve 6ya gre deerlendirme yaplr.

8/10/2019 TS 32 EN 459-2

17/35


14

EKL 4- Deney Olumlu (geer)

EKL 5 -Bzlen atlakl Numune (deney olumlu)

8/10/2019 TS 32 EN 459-2

18/35


15

EKL 6- Genleme atla Olan Numune (deney olumsuz)

5.3.4 - Tane Bykl 0,2 mmden Daha Byk Olan Sndrlm Kalsiyum Kireci,Kire Hamuru ve Hidrate Dolomitik Kire

5.3.4.1 - PrensipSva yapmnda ar pimi byk taneli snmemi kire kullanlrsa ekli yuvarlak olan patlama veukurlara sebep olabilir. Bu deneyde snm kalsiyum kirece geciktirme etkili olmayan saf al ilveedilir ve al donduktan sonra buhar etkisine tbi tutulur. Buhar, mevcut snmemi kalsiyum oksitisndrerek genilemeye ve dolaysyla da sva yzeyinde patlamaya neden olur.

5.3.4.2 - Malzeme

Ktlece % 90dan daha fazla CaSO4(CaSO4 H2O) ieren ve delik aral 0,2 mm olan elekten geenal.

Al, scakl (20 5)C ve miktar, kendi ktlesinin % 50si kadar olan su ile kartrlarak EN 196-3:1994 Madde 6ya gre deneye tbi tutulduunda, sertleme sresi 4 dakikadan az ve 15 dakikadanfazla olmayacak bir zellie sahip olmaldr.

5.3.4.3 - Cihazlara) Kartrma iin emme zellii olmayan geni bir levha (500 mm x 750 mm cam levha uygun olarak

kabul edilir).b) ap 100 mm, derinlii 5 mm, et kalnl en az 5 mm, i eimi yaklak 5olan ve herbiri yaklak

120 mm x 120 mm su szdrmaz taban levhas zerinde oturan adet pirinten yaplm halka

kalp.c) ki geni palet ba.d) Havalandrmal kurutma etv (40 5)C.e) Hacim deimezlii numunelerinin atmosferik basn altnda buhar etkisine tutulaca buhar kabini.

Kabin kapa yle ekilde tasarmlanm olmaldr ki younlaan sular numune zerinedamlamamaldr.

5.3.4.4 - lemYaklak 250 g numune 1 g hassasiyetle tartlr ve yeterli miktarda su ile kartrlarak iki palet bayardmyla (20 5)C scaklkta emici olmayan geni plka zerinde kire hamuru haline getirilir.Karm sktrlm bir ktle halinde toplanr ve su kaybn nlemek amacyla zeri rtlerek (120 10) dakika beklenir.

8/10/2019 TS 32 EN 459-2

19/35


16

Halka kalplar ve taban plkalar vaselin ile yalanr. ki saat getikten sonra kire hamuru paletbaklarn vastasyla sert bir plstik ktle elde edene kadar kartrlr, gerekirse bir miktar su ilveedilir. Hamur yaylr ve zerine 35 g al muntazam olarak serpilir. Sratle ve palet baklar yardmyla(120 5) saniye kartrlr.

Emici olmayan taban plkas zerinde geni ap aaya gelecek ekilde oturtulmu halka kalbn

ierisine kk miktarlar halinde, palet bak kullanarak malzeme ince bir pasta olacak ekildepreslenir. inde hi hava kabarc kalmamasna dikkat edilmelidir. Palet ban hemen hemen diktutacak ekilde kullanarak fazla hamurlar kesilip atlr ve ba hemen hemen yatay tutacak ekildekullanarak yzey kalbn tepesinde en az 12 darbeyle dzletirilir. Al ilvesinden kire pastanntamamlanmasna kadar geen zaman 5 dakikay amamaldr.

3 pasta 1 saat mddet sertlemek iin taban plkas zerinde bekletilir. Taban plkas zerinde vehalka kalpl veya halka kalpsz olarak (40 5)C scaklktaki etve yerletirip 12 saatten az olmamakzere tutulur (kalblarn bir gece bekletilmesi genellikle uygundur). Eer pastalardan herhangi biribzlme atlamas gsterirse, pastalarn kurumas iin yenisi hazrlanr.

Younlam su damlasnn pastalarn zerine dmesine kar nlem alnarak, pasta atmosferikbasn altnda doymu buhar etkisine (180 10) dakika mddetle srekli braklr.

Pastalar buhar kabininden alnr ve soutulur. yi bir kta, paralanma, patlama ve ukurlamalarolup olmad gzle incelenir.

NOT - Su damlalar su kabarcklarna neden olabileceinden patlama ve ukurlamalarlakartrlmamaldr.

5.3.4.5 - Deney RaporuParalanma, patlama, ukurlamalar olup olmad deney raporunda belirtilir.

5.4 - PRZ SRESEN 196 - 3de verilen metot kullanlarak priz sreleri tayin edilir.

5.5 - AKICILIK VE NFZ ETME DEERLER N, HACM MKTARLARI VE SUHTYACINA GRE STANDARD HAR

5.5.1 - GenelPenetrasyon, su tutma ve hava miktarlarnn lm Madde 5.5.2.1.2de tarif edilmi akma masaszerinde llecek akma ap (185 3) mm olacak ekilde ayarlanm 1: 3 hacim oranl standard birhar hazrlanmasn gerektirir.

5.5.2 - Standard Harcn Bileimi ve Hazrlanmas

5.5.2.1 - Lboratuvar ve Tehizat

5.5.2.1.1 - Lboratuvar, Mikser, Standard Kum ve Su EN 196 - 1e Uygun Olmaldr.

5.5.2.1.2 - Akma TablasAkma tablasnn (ekil 7) tayc erevesi (1) kaynakl veya dkme elikten yaplm ve kararl olmalve arpklklar olmamaldr. ekil 7, Kullanlacak profillerin ebatlar iin bir temel tekil etmektedir.erevenin (1) her tayc kolunun genilii tabanda en az 140 mm olmal ve tepedeki aft (4)apndan en az 20 mm daha uzun olmaldr. elik kam (3) akma tablasnn motorla alan milizerine yerletirilmelidir. elik mil, sabit bir hzda (1 devir/s-1) dnmeli ve esnek bir debriyaj araclylaalmaldr.

elik kam her saniyede 1 defa (10,0 0,2) mm aft (4) ve tablay (5) birlikte kaldrmaldr. Sarsmaaparat 15 sarsmadan sonra kapanmaldr.

aft (4) (22 8) mm apnda, paslanmaz elikten imal edilmi ve ok ince tesviye edilmi yzeye(maksimum przllk 0,010 mm) sahip olmaldr. Daha kk bir elik silindir (12)sl ilemli elikten

8/10/2019 TS 32 EN 459-2

20/35


17

yaplm (12,0 0,1) mm uzunluk ve (10,0 0,1) mm apl, aftn alt ucuna M8 vidas ilebalanmaldr. ap (300 1) mm, maksimum przll en ok 0,0032 mm olacak ekildeparlatlm, kalnl(4,0 0,1) mm olan rijit paslanmaz elik tablay (5) tayan sklatrlm merkezi yatak (6), aksa

(afta) M16 vidas ile balanmal veya (20,00 0,000,21+ ) mmlik uygun emniyetli bir balayc elemanla

tespit edilmelidir.elik kamn tepesi (3) ve afta (4) bal ayak (12) yzeyi EN 10003 - 1 uygun ekilde Brinell sertliiHBS 150ye sertletirilmi olmaldr.

Tabla (5) rijitlii u ekilde arttrlabilir:

a) Plkay ap 100 mm olan mil mesnetine (6) be adet M5 vidas ile merkezden 37,5 mm uzaklktave 72a ile balanr. Buna ilve olarak paslanmaz elik plkann alt yz d ap 300 mm, iap 260 mm ve ykseklii 5 mm olan harcn korozyonuna direli bir dner metal halka ile niformbir yke maruz braklr. Halka (7) paslanmaz elik plkaya 60al 6 adet M5 gmme konik balvida ile emniyetle balanr veya

b) Alternatif olarak, tablann merkezinden uzanan, aralarndaki a 120 olan ve merkezi yata

tablann kenarna balayan tayc kol kullanlr. Tayc kollarn ular, merkezi yatakla aynseviyede ve yatay olan mesnet yzeyi eklindedir. Her mesnet yzeyi tablaya (5) gmme konikbal bir M5 vidas ile balanmaldr.

8/10/2019 TS 32 EN 459-2

21/35


18

Boyutlar mmdir.

1. Tayc ereve 9. Kalp2. Aks 10. Doldurma hunisi3. Kam 11. Tokmak4. aft 12. aft aya5. Tabla6. Merkezi yatak7. Halka Toleranslar ISO 2768-1e uygun olmaldr.8. Gbek

EKL 7 - Akma Tablas, Kam ve Tokmak

Tabla (5), merkez yatak (6) ve halka (7) ve alternatif belirtilen dier tayc ksmlar arasndaki temasyzeyleri maksimum 0,0032 mm przle parlatlm olmaldr. Paslanmaz elik tablann (5) styzeyinin merkezinde, derinlii 0,2 mm ve ap 100 mm olan bir daire oyulmaldr.

8/10/2019 TS 32 EN 459-2

22/35


19

Paslanmaz elik tabla hem aa hem yukar aft durumlarnda yatay olmaldr. aftn, mil yata,paslanmaz elik tabla ve dengeleyici vastalarn toplam arl 4,2 kg - 4,5 kg arasnda olmaldr

Alternatif metot bde, dengeleme iin gerekli olan arlklar birbirine eit olmal ve tablann merkezinesimetrik olarak tayc kollarn alt tarafna tutturulmaldr.

aft klavuzlarnn aral 0,05 mm - 0,1 mm arasnda olmaldr. Dnmeyi engellemek iin duruamsaade edilmez. Bunun yerine kam alan ve bununla temasta olan aft paras belirli bir hassasiyetderecesi ile yle dzenlenmelidir ki tabla 15 sarsma sresince 60den daha fazla dnme yapmasn.

Kam yz (3) artan yarapla dzgn spiralletirilmi bir eri biimde olup her 120lik dnmede ve heraa harekette afta (4) deer. Mteakip her aa harekete kadar kam ve aftn birbirine temassalanmaldr.

aft, birbirinden en az 50 mm uzaklkta bulunan, st ste dey olarak yerletirilmi olan ve i yzeyprzll en ok 0,01 mm olacak ekilde tralanm iki klavuz kovan iinden gemelidir.

Alternatif olarak aft ok ince tralanm, i yzey (maksimum przllk 0,01 mm) olan dey tpiine de yerletirilebilir. Bu durumda aftn tasarm o eklide olmaldr ki, tp iinde birbirlerinden 50

mmden daha az olmayacak ekilde ve en az iki alanda srekli olarak temas halinde olmaldr.

Her iki durumda da aftn cvar ile temas alan 25cm 2- 35cm2 arasnda olmaldr.

aft engellenmeden debilmeli ve temiz muhafaza edilmelidir. Reinelemeye direnli ince birmineral ya ile yalanmaldr. Tayc ereve (1) zerindeki tabla ile gbeinin (8) tam temas,genilii minimum 5 mm olan yatay bir halka ile salanmaldr.

Merkez mil yatann alt yzeyi ile gbein arasnda ne sv (ya, su) ne de toz olmamaldr. Bu hususkovanlarn aplarn gbekten (8) balamak zere 5 mm bir uzunluk boyunca ve 3 mm arttrmaklasalanr.

Kalp (9) ve doldurma hunisi (10) har korozyonuna direnli bir metalden yaplmaldr (paslanmaz

elik, pirin). Kalbn alt ve st i aplar ve ykseklii 0,5 mmden fazla deimemelidir.Esnememesi iin kalbn minimum kalnl iin 2,0 mm olmaldr.

Akma tablas, plstik olmayan, tesviye gerektirmeyen, esnemeyen yatay bir taban plkas zerineemniyetli bir ekilde vidalanmaldr. rnein, arl 50 kgdan az olmayan bir beton plaka uygunolabilir.

Yukarda verilen tm toleranslar kullanlmakta olan akma tablas iin de geerlidir.

Tokmak (11) metal tabaka koruyucusu olan su geirmez bir malzemeden yaplm yuvarlak birubuktan oluur ve (250 15) g olmaldr.

5.5.2.1.3 - Penetrasyon Deerini lmek in Cihaz

Daldrma cihaz ekil 8de gsterilmitir.lme ubuu ve daldrma ucu (90 2) glk toplam bir ktleye sahip olmaldr.Sabitletirici vida lme ubuunun ayarlanmasn da salamaldr. yleki daldrma ucunun en altksm ile harcn st yzeyi (dme ykseklii) arasndaki mesafe deneyin (ilk pozisyonunun)balamasndan nce(100 1) mm olmaldr.Kap, ilve bir merkezleme gerekmeden taban plkasna yerletirilebilmelidir.Daldrma ucunun alt ksm yar kresel olup, korozyona dayankl olmal ve harla reaksiyonagirmemelidir.

Tokmak ekil 7de belirtilen ekilde olmaldr.

8/10/2019 TS 32 EN 459-2

23/35


20

Boyutlar mmdir.

1. Taban plkas2. Destek3. Tutucu4. Klavuz kovanlar5. Sabitleyici vida6. Aluminyum lme ubuu (2 mmblmeli)

7. Daldrma ucu (eleman)8. Kap (damlamaya kar korumal)

EKL 8- Penetrasyon Deeri lm in Daldrma Cihaz

8/10/2019 TS 32 EN 459-2

24/35


21

5.5.2.2 - 1/3 Deney Harc BileimiTm har karmlar EN 196 - 1e gre temin edilebilir byklkte torbada (1350 5) glk CENstandard kumunu esas alr.Bu amal CEN standard kumu nemli kabul edilir ve bu kompozisyondaki bir deney harc iin ynyounluu 1,45 kg/dm3kabul edilir. Bylece bir torba CEN standard kumu 0,93 dm3kum ihtiva ettii(hacmca 3 ksma eit) kabul edilir.

ok az miktarda har gerektiren deneyler (ak deeri, penetrasyon ve su tutmas) bir tek CENstandard kum torbas ile yaplr. Kullanlan yap kireci miktar g cinsinden yledir ;

0,31 dm3x kirex 1000

kire Madde 5,8e gre kg/dm3 cinsinden yap kirecinin younluudur ve EN 196 - 1: 1994 Madde

6.1de belirtilmi olduu gibi 450 g imentonun yerine geer.Hava miktar deneyi iin 2 adet CEN standard kum torbas gerekir ve kullanlan balayc g cinsinden,

0,62 dm3x kirex 1000

burada kireMadde 5,8e gre kg/dm3cinsinden yap kirecinin younluudur.

5.5.2.3 - Harcn KartrlmasHar EN 196 - 1: 1994 Madde 6.3e gre kartrlmaldr.Hacmca 1: 3 ksm har karmlarnda seilen su miktar ile gerekli ak ap (185 3) mmsalanamaz ise doru su miktarn bulmak iin deiik miktarlarda su ile dier karmlar denenmelidir.Su en yakn ga kadar tartlr.

NOT - Ak ap ile su miktarn gsteren bir grafik izmek faydal olacaktr. Bu grafik, gerekli sumiktarlarnn bulunmasna yardmc olacaktr.

5.5.2.4 - Ak ap

5.5.2.4.1 -Ak tablas deneyden nceki bir saat iinde kullanlmamsa, bo tabla bir ok defa sarslr.Mil yata (6) ile gbek (8) arasnda sv ve kir olmamaldr (ekil 7).

5.5.2.4.2 -Ak apn lmek iin kalp ak tablasnn (Madde 5.5.2.1.2) temiz ve kuru yzeyinin tamortasna yerletirilir. Madde 5.5.2.3e uygun olarak hazrlanm bulunan har, hunisi zerinde skcaoturmu bulunan kalba derhal dklr ve kalp sarsma tablasnn zerinde bulunan oyulmu daireniniinde olacak ekilde bir elle tutulur. Her har tabakas tokmakla 10 defa hafife tokmaklanarak [(ekil7, (11)]kalp niform bir ekilde doldurulur.

Gecikmeden huni karlr ve fazla miktardaki harc silinir. Ak tablas temizlenir ve kalbn yaknndabulunan sular silinir. Harcn silinmesinden 10 s ile 15 s sonra kalp yavaa ve dikey olarak kaldrlr vemotor saniyede bir sarsma yapacak ekilde altrlr ve tablann toplam olarak 15 defa sarslarakharcn yaylmas salanr. Birbirine dikey a tekil edecek ekilde iki ynde cetvel ile yaylmpastann ap llr. 1 mm hassasiyetle lmlerin ortalamas kayt edilir.

5.5.2.4.3 - Beklenen tekrarlanabilirlik SR= 10 mm olup, iyi tecrbeli deiik lboratuvarlarda eldeedilmi akma tablas deney sonularnn standard sapmas olarak ifade edilir.

Akma tablas ve alma ekli, referans malzeme ile (ASTM C - 230 - 83 dip not 2de belirtilmitir)3)yaplan 4 kalibrasyon deneyinin ortalamas istenen deerden4)15 mmden fazla sapyorsa veya akapnn tekrarlanabilirliindeki standard sapma 6 deney esasna gre yaklak 185 mm ak apndan2 mmden daha fazla oluyorsa tatmin edici bulunmaz.

3) Bu materyal Office of Standard Referance Materials (OSRM) tarafndan, NIST, Room 204, Building202, Gaithersburg M.D 20899 USA ASTM ak masas referans balaycs olarak elde edilir.

4) Kalibrasyona temel deer tekil edecek istenen deer tespit edilir. Gerekli bilgi DIN Deutsches

Institut fr Normung e.V. Burggratenstrasse 6, D - 10787 Berlin. tarafndan temin edilir.

8/10/2019 TS 32 EN 459-2

25/35


22

5.5.3 - Ak ve Penetrasyon Deerleri in Su htiyacEN 196-1e uygun bir paket standard kumu kullanlarak ve Madde 5.5.2ye uygun karmla yaplan,harcn (185 3) mm yaylmas iin gerektirdii su miktarna denir.

Ayn har iin, Madde 5.5.2.1.3te belirtilen daldrma cihaz kullanlarak, mm cinsinden penetrasyon

deeri, ilveten llr.

Penetrasyon deerinin lm iin har Madde 5.5.2.1.3e uygun olarak iki tabaka eklinde, kartrmailemi tamamlandktan 2 dakika sonra kalba yerletirilir. Her tabaka tokmakla 10 defa tokmaklanarakyaylr.

Fazla har yana yatk tutulmu bir elik cetvel ile testere haraketi ile yavaa alnr ve yzey aynekilde dzeltilir. Bu ilem esnasnda harcn skmasndan kanlmaldr. Har kab taban plkayayerletirilir ve daldrma ucu balang durumunda olacak ekilde tutulur. Drme cihaznn sabitleticividas gevetilir. Penetrasyon deeri mm cinsinden okunur.

Tecrbeli laboratuvar tarafndan yaplan deneylerin mukayese edilebilirlii iin kullanlan standardsapma deeri SR= 0,3 mmdir.

5.6 - SU TUTMA

5.6.1 - PrensipMadde 5.5.2ye gre hazrlanm taze standard harcn su tutmas, zerine bir filtre kad konduktanksa bir emme sresi sonras harta kalan suyun yzde olarak ifadesidir.

5.6.2 - Cihaza) Szge kad tabakas 190 mm x 190 mm x 2 mm5)b) Dokunmam bez, 185 mm apl6)c) Ykseklii 12 mm, aada bulunan kk i ap 140 mm, stte bulunan i ap 150 mm olan konik

halkad) 0,1 g dorulukla tartan terazie) elik cetvelf) ki plstik tabaka 200 mx 200 mm x 5 mmg) Mikrometre

5.6.3 - Numune Malzemenin HazrlanmasMadde 5.5.2.2 ve Madde 5.5.2.3de tarif edilen deney harc hazrlanr. Cihaz, kondisyonlama odas vedeney odas (20 2C) scaklnda olmaldr. Kondisyonlama odas ve deney odas bal nemi %50den fazla olmaldr.

5.6.4 - lemSu tutmay tayin etmek iin, Madde 5.6.3e uygun olarak hazrlanan ve su miktar (W1) bilinen bir harkullanlr.

ekil 9da gsterilen deney dzenei kullanlr. ki plstik plkadan biri kuru filtre plkas ile birliktetartlr (m4). Filtre plkasnn zerine dokunmam bez konur ve bunun zerine de kk aklaaya doru gelecek ekilde plstik halka konulur ve tartlr (m5).

Kartrma ilemi bittikten sonra rnein har plstik halkaya dkldkten 15 s sonra deneye balanr.

5) Filtre kad plkalarnn satnalma kaynaklar hakknda bilgiler DIN Deustches Institut fur Normunge.V Burggrafenstrasse 6 - D - 10787 Berlinden elde edilir.

6) Dokunmam bez satnalma kaynaklar hakknda bilgiler DIN Deustshes Institut fur Normung e.VBurggrafenstrasse 6 - D - 10787 Berlinden elde edilir.

8/10/2019 TS 32 EN 459-2

26/35


23

Har plstik halkaya mmkn olduu kadar abuk ve dzgn bir ekilde yerletirilir ve hemen bircetvel ile dzeltilir.

Tertibat tekrar tartlr (m6), st ikinci plstik plka ile rtlr ve 5 dakika bekletilir. Sonra deneydzenei ters evrilir ve alttaki plstik plka, filtre plkas ile birlikte tartlr (m7).

Filtre plkas tarafndan emilmi su ktlesi W 3= m7- m410 g geerse, deney iki veya daha fazla filtreplkas kullanarak tekrarlanr; kullanlan filtre plkalarnn says n, W3/n 10 g olacak ekildeseilmelidir.

Boyutlar mmdir.

1. Plstik plka2. Plstik halka3. Deney harc

4. Filtre plkas5. Dokunmam bez

EKL 9 - Taze Harcn Su Tutmas Tespiti in Kullanlan Deney Dzenei

5.6.5 - DeerlendirmeSu tutma (WRV), aadaki formlle hesaplanr.

Deney harcnn (W1) su muhtevas aadaki eitlikten hesaplanr.

Wm

m m18

8 9=

+ (6)

Burada;

m8: taze hardaki toplam su ktlesi, gm9: kuru harcn ktlesi gdr.

8/10/2019 TS 32 EN 459-2

27/35


24

Plstik halka (W2) iindeki harcn su muhtevas aadaki eitlikten hesaplanr.

W2= m10x W1 (7)m10= m6- m5

Burada;

m10: plstik halkadaki har ktlesi, gm5: plstik szge, filtre plkas, dokunmam bez ve plstik halka ktlesi, gm6: plstik szge, filtre plkas, dokunmam bez ve plstik halkann har ile doldurulmu ktlesi gdr.

Filtre plkas ile emilen su ktlesi aadaki eitlikten hesaplanr.

W3= m7- m4 (8)buradaW3: filtre plkas tarafndan emilen su ktlesi, g,m4: kuru filtre plkas ve plstik plka ktlesi, g,m7: emdirilmi filtre plkas ve plstik plkann ktlesi, gdr.

Harcn (W4) bal su kayb aadaki eitlikten hesaplanr.

WW

Wx1004

3

2= (9)

buradaW4, hartaki bal su kayb, % (m/m)

Yzde olarak su tutulmas aadaki eitlikten hesaplanr.

WRV = 100 - W4 (10)

Birim deerler ve iki birim deer ortalamas en yakn % 0,1e yuvarlatlr.

5.7 - HAVA MUHTEVASININ TAYN

5.7.1 - Referans Metot

5.7.1.1 - CihazTaze harcn hava miktar nceden ayarlanm, 1 dm3 kapasiteli bir cihazla ve basn metodu ilellr.

Deney cihaz, belirlenmi bir basnc oluturan bir basn odasna sahiptir. Akm vanas alarakbasn odas ve numune kab (lme kab) arasnda basn dengesi salanr. Basn d taze

hartaki havann bir lsdr. Madde 5.7.1.2ye gre izilmi bir kalibrasyon erisinden, harcn ihtivaettii hava miktar okunur.

5.7.1.2 - Cihazn Kalibrasyonu

5.7.1.2.1 - GenelHer 6 ayda bir cihaz kalibre edilmelidir. % 0 ve % 25 arasnda % 5 aralarla bir kalibrasyon erisi izilir.Her dzeltilmi deer Madde 5.7.1.2.2 ve Madde 5.7.1.2.3e gre yaplm lmnortalamasndan hesaplanr.

5.7.1.2.2 - Kabn Hacminin TayiniDeney esnasnda har ile doldurulacak kabn hacm, kaba (20 2)C scaklkta doldurularak temizsuyun ktlesinin tespiti ile tayin edilir. Bo kap ve cam plka kapak tartlr. Kap su ile dikkatlice ve

tamamen doldurulur ve cam ile su arasnda hi har kabarc kalmayacak ekilde kaydrlarakkapatlr ve tekrar tartlr. Aradaki farktan suyun ktlesi hasaplanr.

8/10/2019 TS 32 EN 459-2

28/35


25

5.7.1.2.3 - Kalibrasyon MetoduKap (20 2)C temiz su ile doldurulur. Cihazn st ksm kabn kenarnn zerine emniyetli bir ekildebalanr. Kap, doldurma tp vastasyla ve tp tancaya kadar su ile doldurulur. Her iki vanakapatlr. Balama izgisine kadar basn odasndaki basn ykseltilir. Basn odas ve kabn

basnlar eitlenir. Tama tpnn vanas hafife alr (aa doru eilir).

NOT - Sadece bu kalibrasyon ilemi iin tp bir uzatma paras ile birletirilir.

Uzatma tp hemen hemen kabn dibine kadar ulamaldr. Yeterli miktarda su aktlr (10 ml, % 1havaya tekabl eder). Doru yzde, Madde 5.7.1.2.2de llen kabn hacmine baldr.

Verilen hava miktar okunur ve kalibrasyona devam edilir; bunun iin basn odasnda yen bir basnmeydana getirilir, basn dengelemesi yaplr, tama tpndeki vana alr v.s.

5.7.1.3 - Deney Harcnn HazrlanmasMadde 5.5.2.2de tarif edilen deney harc, malzeme miktarlar iki kat kullanlacak ekilde hazrlanr.

Hava miktar deneyi, deney harcnn kartrlmasndan 5 dakikadan daha az olmayacak bir zamandayaplr. Deney iki numuneyle yaplr.

5.7.1.4 - lemlme kab bir krek vastas ile yar yksekliine kadar har ile doldurulur. Harcn sktrlmas iin,kap, salam, sehim yapmayan bir sath zerinde 30 mm ykseklikten deiik yzeylerden tutarak 10defa dlr. lme kab, kenar st seviyesine kadar ilve harla doldurulur ve ayn ekilde sktrlr.

lve edilen har miktar, kenardan taacak kadar olmaldr. Bu bir palet ba ile syrlr.

Deney cihaznn st ksmna (hunili lme silindiri) konur ve emniyetli bir ekilde balanr.

Kapta kalan serbest hacim su ile doldurulur bylece kaptaki tm havann darya kmas salanr, bu

da tama tpnden suyun tamas ile anlalr. Sonra btn vanalar kapatlr ve yukar ksmdaki(basn odas) basncn ngrlen deerine ulancaya kadar hava pompalanr. Fazla basn zeldzeltme vanas ile dzeltilir. Basn dengelenince, hava miktar, hava miktarn gsteren kalibrasyonmanometresi erisinden, uygulanan basn kullanlarak (vastasyla) okunur.

5.7.1.5 - Sonularn GsterilmesiHava muhtevasn yzde olarak (iki tayinin ortalamas) en yakn % 0,5e yuvarlatlarak verilir.

5.8 - YIIN YOUNLUU

5.8.1 - CihazYn younluunu tayin iin kullanlacak cihaz (izelge 1, ekil 10) 1 litrelik silindirik bir kap (1),balant paras (2), bir kapak (3), bir huni (4) ve kapa tutup brakacak yayl kapama kolundan (5)oluur. Kolu altrarak kapak alr ve elenmi malzemenin huni vastas ile 1 litrelik kaba akmassalanr.

8/10/2019 TS 32 EN 459-2

29/35


26

ZELGE 1- Younluk Cihaznn Boyutlar

Para No Para Ad Ebatlar1 1 litrelik kap

i ap

i ykseklik

d1= (87 1) mm

h1 = 1000 cm3

doldurulmu ieriebal olarak hata limiti 5 cm

2 Balant paras apYkseklik

d2= (87 1) mmh2= (135 1) mm

4 Huni apDip apstYkseklik

d3= (79 1) mm

d4= (99 1) mm

h3= (199 1) mm

1. Silindirik 1 llik kap2. Balant paras3. Kapak4. Huni5. Kapatma kolu

EKL 10- Younluk Cihaz5.8.2 - lemKurutulmam yap kireleri 2,0 mm akl olan tel elekle elenir. Topaklam yap kirelerimmknse parmaklar arasnda ufalanarak elekten geirilerek elenmi malzemeye eklenir. Parmakla

8/10/2019 TS 32 EN 459-2

30/35


27

ezilemeyen topaklarn miktar tespit edilir ve mmkn olduu kadar yaplar tarif edilerek deneyraporunda belirtilir.

n ileme tbi tutulmu kire tozundan, younluk cihaznn hunisine, huninin kenarlarndan tabi evas ile rahat akacak ekilde krekle doldurulur.

Huninin zerindeki kapama manivelasnn altrarak alr. 2 dakikalk bir sre bekledikten sonraboalm huni karlr, kabn iine akan ve tepede biriken kire tozu bir cetvel yardmyla syrlr vekabin iindeki kire ktlesi tespit edilir.

Deney 3 kere, her seferinde yeni kire tozu ile tekrarlanr. Eer sonu deerler birbirlerinden 10 gdanfazla bir sapma gsterirse deney iki defa daha tekrarlanr. Birbirinden en az seviyede sapan 3 deerortalamas yn toz kire younluu olarak alnr. Yn kire younluu birim dm3iin kg olarak verilir.

5.9 - VERM

5.9.1 - Sndrme KabVeriminin tayin edildii sndrme kab (ekil 11) kire ile etkilemeyen metalden yaplm ift duvarlbir kaptr. Duvarlar arasndaki boluk s izolasyon malzemesi ile doldurulmaldr (rn. mineral yn).

Hakiki i sndrme silindirinin boyutlar yle olmaldr ki her 2 mm derinlik 1dm3/10 kg snm kireihtiva etmelidir.

Kap bir kapak ile kapatlmaldr.

Boyutlar mmdir.

1. Is izolasyonmalzemesi2. silindir3. D silindir4. Kapak

EKL 11- Kapakl Sndrme Kab5.9.2 - lemnce (20

2)

C scaklkta 320 ml su, sndrme kabna konulur (ekil 11). Sonra 200 g snmemi

kire atlr. Para kireler ezilmelidir. (5 mmlik tane boyutuna). Karm hafife snme balaycayakadar kartrlr sonra ilve su gerekiyorsa kirecin snme zelliklerine uygun olarak bir seferde ilve

8/10/2019 TS 32 EN 459-2

31/35


28

edilir. Hamuru ksa bir sre kartrp, sndrme kabnn az kapatlr. 24 saat braktktan sonrasndrme kabnn kapa alr.Sndrme iin kullanlan su miktar, sndrme ileminden 24 saat sonra kire hamuru zerinde kkbir miktar su kalm ise (maksimum 40 ml) doru olarak seilmitir.Kire hamuru kabn duvarlarnda ayrm ise verim llr. Bunun iin kire hamurunun yksekliillr. Genelde 4 lmn ortalamas alnr. Hamurun her 2mm ykseklii 1 dm 3/10 kg snmemi

kirece tekabul eder.5.10 - REAKTVTE TAYN

5.10.1 - Geneltlm snmemi kirelerin snmeye kar reaktivite deneyi, su ile reaksiyon sonucu oluanscaklk ykselmesinin reaksiyon sresince zamann bir fonksiyonu olarak yaplan bir lmedir (yasnme erisi).

5.10.2 - CihazlarCihaz, ekil 12de gsterilen 6 ksmdan olumaldr. Tartm ve doldurma aletleri paslanmaz eliktenolmaldr (ekil 15). Deney cihaznn su edeeri 200 J/K - 300 J/Ke sahip olmaldr.

Boyutlar mmdir.

1. Devar Kab: 1000 ml, i ap yaklak olarak 77 mm, i ykseklik yaklak olarak 235 mm.2. Kartrc motor yk altnda (300 50) min-1.3. Taban ve destek.4. Uygun plastiklerden yaplm7), 60 mm apl (ekil 13) bakl kartrc.

5. Alabilir ksm olan plstik kapak, besleme akl ve termometre delii (ekil 14).6. (0 - 100)C aras hata snr 0,5 K olan kalibreli ve tepki hz yksek olan termometre 20Cdan60Ca k sresi 10 saniyeden az olmaldr). Daldrma derinlii kapan st ucundan 160 mmaaya olmaldr.Scaklk lm iin bir kaydedici tavsiye edilir.

EKL 12- Reaktivite Deneyi Cihaz

7) Eit reaktivite neticeleri veren dier kartrclarda kullanlabilir.

8/10/2019 TS 32 EN 459-2

32/35


29

Boyutlar mmdir.

EKL 13- Bakl KartrcBoyutlar mmdir.

EKL 14- Alabilen Bir Parayla Kapatlm Kapak ve Termometre Delii

1. zolasyon tabakas2. PE film

8/10/2019 TS 32 EN 459-2

33/35


30

Boyutlar mmdir.

EKL 15- Tartma ve Besleme Kab

5.10.3 - Numunenin Hazrlanmas0,5 kg cvarnda bir numune deneye tbi tutulmaldr. Numune, deneye tbi tutulacak mamul temsilettiinden emin olmak iin skca kapatlm bir kapta saklanr. ok kk miktarlarda nem emse bileya snme erisinin eklini etkiler. Bir deney iin (150 0,5) glk bir miktar tartlr.

5.10.4 - lemDewar kab (600 1) g ve yaklak 20C (To) saf su ile doldurulur. Termometre batrlr ve kartrcaltrlr. Kartrc (300 50) min-1 alrken scaklk kontrol edilir. Scaklk 20Ctan 0,5 Kdendaha fazla sapmamaldr. Kire numunesi de yaklak 20C scaklkta olmaldr.

Kartrc alrken tartlan numune miktar suyun iine atlr. Bu an deneyin balama zaman olarakkabul edilir. Yarm dakika, bir dakika, 10 dakikaya kadar birer dakika aralarla ve sonra sadece ikierdakikalk aralarla snme scaklklar llr.

ok reaktif kirelerde scaklk daha ksa aralklarla llr, nk reaksiyon bir ka dakikada sonaerebilir.

Kabn iindekilerin tm deney sresince tamamen ve iyice kartrldndan emin olunmaldr. okfazla kalnlaan kireler iin reaksiyon scakl 60Cye ulatktan sonra motor hznn arttrlmasgerekebilir.

5.10.5 - Deerlendirmellen scaklk deerleri, zamann bir fonksiyonu olarak grafie geirilir (ya snme erisi, ekil 16).Kirecin reaksiyon hzn karakterize eden tu, kirecin tam snmesi iin dakika olarak geen zamann% 80nine tekabl eder ve bu tu deeri dakika olarak kaydedilir. tu zaman sonunda Tu scaklnaulalr. Tmax scaklna ulald zaman, % 100 snme meydana gelmi olur (ekil 16).

Tu= (0,8 x Tmax) + (0,2 x To)C olarak (11)

En yksek scaklk Tmax, gzlenen T maxdeerlerinden su e deeri dikkate alnarak yaplan dzeltmeile tayin edilir.

Bu dnm, sadece su edeeri 200 J/K - 300 J/K olan deney cihaznda uygulanr.

Tmax= (1,1 x Tmax) -2 C (12)

220

8/10/2019 TS 32 EN 459-2

34/35


31

EKL 16- Ya Snme Erisi rnei

5.11 - SERBEST SU TAYN

5.11.1 - PrensipBir numune 105 Cda stldnda serbest su buharlar. Bu scaklkta ktledeki kayp rutubet W F ilegsterilir ve ktlece yzde olarak ifade edilir.

5.11.2 - lem5 g numune 0,1 mg dorulukla bir tartma kabna tartlr ve (105 5)Cda vakum kurutucu etvde sabitktleye ulancaya kadar kurutulur (kural olarak 2 h civarnda) ve kimyasal bir nem ekici madde (rn.magnezyum perklorat) ieren desikatre hemen aktarlr. Souduktan sonra ktledeki azalma tespitedilir.

5.11.3 - Hesaplama ve Sonularn GsterilmesiSerbest su, WF, ktlece yzde olarak aadaki eitlikle hesaplanr:

wm m

mx100F

11 12

11=

Burada;m11: kurutmadan nceki numunenin ktlesi, gm12: kurutmadan sonraki numunenin ktlesi gdir.

8/10/2019 TS 32 EN 459-2

35/35


TADL

TS EN 459 2 / Nisan 1999 YAPI KREC BLM 2 : DENEY METOTLARI Standard TeknikKurulumuzun 21 Kasm 2000 Tarihli Toplantsnda Aadak ekilde Tadil Edilmitir .

ESK METN

NSZ



YEN METN

NSZ


- Bu standardn kabul ile TS 31 :1977 iptal edilmitir .


Documents

TS 32 EN 459-2