TS EN 14336

TS EN 14336Aralık 2007

ICS 91.140.10

ISITMA SİSTEMLERİ - BİNALAR İÇİN - SU ESASLI ISITMA SİSTEMLERİNİN TESİSİ VE İŞLETMEYE ALINMASI

Heating systems in buildings - Installation and commissioning of water based heating systems

TÜRK STANDARDLARI ENSTİTÜSÜNecatibey Caddesi No.112 Bakanlıklar/ANKARA

Bugünkü teknik ve uygulamaya dayanılarak hazırlanmış olan bu standardın, zamanla ortaya çıkacak gelişme ve değişikliklere uydurulması mümkün olduğundan ilgililerin yayınları izlemelerini ve standardın uygulanmasında karşılaştıkları aksaklıkları Enstitümüze iletmelerini rica ederiz.

Bu standardı oluşturan Hazırlık Grubu üyesi değerli uzmanların emeklerini; tasarılar üzerinde görüşlerini bildirmek suretiyle yardımcı olan bilim, kamu ve özel sektör kuruluşları ile kişilerin değerli katkılarını şükranla anarız.

Kalite Sistem Belgesiİmalât ve hizmet sektörlerinde faaliyet gösteren kuruluşların sistemlerini TS EN ISO 9000 Kalite Standardlarına uygun olarak kurmaları durumunda TSE tarafından verilen belgedir.

Türk Standardlarına Uygunluk Markası (TSE Markası)TSE Markası, üzerine veya ambalâjına konulduğu malların veya hizmetin ilgili Türk Standardına uygun olduğunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya çıktığında Türk Standardları Enstitüsü’nün garantisi altında olduğunu ifade eder.

TSEKKalite Uygunluk Markası (TSEK Markası)TSEK Markası, üzerine veya ambalâjına konulduğu malların veya hizmetin henüz Türk Standardı olmadığından ilgili milletlerarası veya diğer ülkelerin standardlarına veya Enstitü tarafından kabul edilen teknik özelliklere uygun olduğunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya çıktığında Türk Standardları Enstitüsü’nün garantisi altında olduğunu ifade eder.

DİKKAT! TS işareti ve yanında yer alan sayı tek başına iken (TS 4600 gibi), mamulün Türk Standardına uygun üretildiğine dair üreticinin beyanını ifade eder. Türk Standardları Enstitüsü tarafından herhangi bir garanti söz konusu değildir.

Standardlar ve standardizasyon konusunda daha geniş bilgi Enstitümüzden sağlanabilir.

TÜRK STANDARDLARININ YAYIN HAKLARI SAKLIDIR.

ICS 91.140.10 TÜRK STANDARDI TS EN 14336/Aralık 2007

Ön söz Bu standard; CEN tarafından kabul edilen EN 14336 (2004) standardı esas alınarak TSE Mühendislik

Hizmetleri İhtisas Grubu’nca hazırlanmış ve TSE Teknik Kurulu’nun 06 Aralık 2007 tarihli toplantısında Türk Standardı olarak kabul edilerek yayımına karar verilmiştir.

Bu standardı kabulü ile TS 1257 iptal edilmiştir.

Bu standardda kullanılan bazı kelime ve/veya ifadeler patent haklarına konu olabilir. Böyle bir patent hakkının belirlenmesi durumunda TSE sorumlu tutulamaz.


İçindekiler

1 Kapsam...........................................................................................................................................................12 Atıf yapılan standard ve/veya dokümanlar..................................................................................................13 Terimler ve tarifleri........................................................................................................................................2

3.1 Dengeleme......................................................................................................................................................23.2 İşletmeye alma................................................................................................................................................23.3 Yıkama (flushing).............................................................................................................................................23.4 Isı dağıtım sistemi............................................................................................................................................23.5 Isı yayma sistemi.............................................................................................................................................23.6 Isı sağlama sistemi..........................................................................................................................................23.7 Bakım..............................................................................................................................................................23.8 Azami çalışma basıncı.....................................................................................................................................23.9 Azami çalışma sıcaklığı...................................................................................................................................23.10 ÇBveK.....................................................................................................................................................23.11 Çalıştırma................................................................................................................................................23.12 Devreye alma..........................................................................................................................................23.13 Kullanım..................................................................................................................................................2

4 Tesis...............................................................................................................................................................24.1 İşin koordinasyonu...........................................................................................................................................24.2 Malzeme stoku ve muayenesi.........................................................................................................................34.3 Taşıma.............................................................................................................................................................34.4 Depolama........................................................................................................................................................34.5 Bileşenlerin montajı.........................................................................................................................................34.5.1 Genel............................................................................................................................................................34.5.2 Isı kaynağı.....................................................................................................................................................34.5.3 Isı dağıtımı....................................................................................................................................................34.5.4 Isının yayımı..................................................................................................................................................44.5.5 Kumandalar ve izleme..................................................................................................................................44.5.6 Isıl yalıtım......................................................................................................................................................4

5 İşletmeye alma öncesi kontroller.................................................................................................................45.1 Amaç...............................................................................................................................................................45.2 Sistemin durumu..............................................................................................................................................45.3 Su sızdırmazlık deneyi....................................................................................................................................45.4 Basınç deneyi..................................................................................................................................................45.5 Sistemin yıkanması ve temizlenmesi...............................................................................................................45.6 Sistemin su ile doldurulması ve havasının alınması........................................................................................55.7 Donmaya karşı önlemler..................................................................................................................................55.8 Fonksiyonel kontroller......................................................................................................................................55.9 Statik tamamlama kayıtları..............................................................................................................................5

6 Devreye alma.................................................................................................................................................57 Debi ayarı.......................................................................................................................................................58 Kumandaların ayarlanması...........................................................................................................................59 Devir teslim....................................................................................................................................................5

9.1 Amaç...............................................................................................................................................................59.2 Çalıştırma, bakım ve kullanıma ilişkin dokümanlar..........................................................................................59.3 Çalıştırma ve kullanım talimatları....................................................................................................................69.4 Sistem ile birlikte teslim edilen dokümanlar.....................................................................................................6

Ek A (Bilgi için) - Sızdırmazlık deneyi için uygulama rehberi...............................................................................7Ek B (Bilgi için) - Basınç deneyi için uygulama rehberi........................................................................................9Ek C (Bilgi için) - Sistemin yıkanması ve temizlenmesi için uygulama rehberi................................................13Ek D (Bilgi için) - Fonksiyonel deneyler için uygulama rehberi.........................................................................16Ek E (Bilgi için) - Statik tamamlama için uygulama rehberi...............................................................................20Ek F (Bilgi için) - Devreye alma için uygulama rehberi.......................................................................................21Ek G (Bilgi için) - Su debilerinin dengelenmesi için uygulama rehberi.............................................................23Ek H (Bilgi için) - Kumanda sistemlerinin ayarlanması için uygulama rehberi................................................27Kaynaklar.................................................................................................................................................................29



Isıtma sistemleri - Binalar için - Su esaslı ısıtma sistemlerinin tesisi ve işletmeye alınması

1 KapsamBu standard, binalarda azami çalışma sıcaklığı 110 ºC ve azami çalışma basıncı 6 bar’a kadar olan su esaslı ısıtma sistemlerinin tesis edilmesi ve işletmeye alınması için kuralları kapsar.

Bu standard, ayrıca ısıtma sisteminin bağımsız bileşenlerinin (örneğin, ısı kazanları, pompalar, kumandalar) tesisi ve işletmeye alınması için sistem kurallarını da kapsar. Söz konusu bileşenlerinin işletmeye alınması için özel kuralları kapsamaz.

Bu standard, bağlı sistemlerin (örneğin; iklimlendirme, evsel sıcak su ve havalandırma sistemleri) tesisi ve işletmeye alınmasını kapsamaz.

Bu standard sadece teknik kuralları kapsar, taraflar arasındaki ticari ve sözleşme ile ilgili düzenlemeleri kapsamaz.

2 Atıf yapılan standard ve/veya dokümanlarBu standardda, tarih belirtilerek veya belirtilmeksizin diğer standardlara atıf yapılmaktadır. Bu atıflar metin içerisinde uygun yerlerde belirtilmiş ve aşağıda liste hâlinde verilmiştir. Tarih belirtilen atıflarda daha sonra yapılan tadil veya revizyonlar, atıf yapan bu standardda da tadil veya revizyon yapılması şartı ile uygulanır. Atıf yapılan standardın tarihinin belirtilmemesi hâlinde ilgili standardın en son baskısı kullanılır.

EN, ISO, IEC vb. No

Adı(İngilizce)

TS No1) Adı(Türkçe)

EN 1717 Protection against pollution of potable water in water installations and general requirements of devices to prevent pollution by backflow

TS EN 1717*

İçme suyu tesisatlarında geri akış nedeniyle oluşan su kirliliğinin önlenmesi ve su kirliliğini önleyici cihazlara ait genel özellikler

EN 12170 Heating systems in buildings - Procedures for the preparation of documents for operation, maintenance and use - Heating systems requiring a trained operator

TS EN 12170*

Isıtma sistemleri - Binalar için - İşletme, bakım ve kullanım dokümanların hazırlanması için işlemler - Eğitimli personel gerektiren ısıtma sistemleri

EN 12171 Heating systems in buildings – Procedure for the preparation of documents for operation, maintenance and use – Heating systems not requiring a trained operator

TS EN 12171

Isıtma sistemleri – Binalar için işletme, bakım ve kullanım maksatlı dokümanların hazırlanması için işlemler – Eğitimli personel gerektirmeyen ısıtma sistemleri

EN 12828 Heating systems in buildings - Design for water-based heating systems

EN 61082-1 Preparation of documents used in electrotechnology - Part 1: General requirements

TS EN 61082-1

Elektroteknikte kullanılan dokümanların hazırlanması - Bölüm 1: Genel kurallar

EN 61082-3 Preparation of documents used in electrotechnology - Part 3: Connection diagrams, tables and lists

TS EN 61082-3

Elektronikte kullanılan dokümanların hazırlanması - Bölüm 3: Bağlantı diyagramları, çizelgeler ve listeler

1 TSE Notu: Atıf yapılan standardların TS numarası ve Türkçe adı 3. ve 4. kolonda verilmiştir. * işaretli olanlar bu standardın basıldığı tarihte İngilizce metin olarak yayımlanmış olan Türk Standardlarıdır.

1


3 Terimler ve tarifleriBu standardın amacı bakımından, aşağıda verilen terimler ve tarifleri uygulanır.

3.1 DengelemeSistemdeki debileri ayarlama işlemi.

3.2 İşletmeye almaBelirlenen kurallara göre bir tesisin tamamlanmış çalışmaz durumdan (statik tamamlanmış) çalışır duruma getirilmesi.

3.3 Yıkama (flushing)Kalıntıların giderilmesi için, boru sisteminin kuralları olan bir işlemle yıkanması.

3.4 Isı dağıtım sistemiIsı sağlama sistemi ile ısı yayma sistemi veya herhangi bağlı bir sistem arasında ısının dağıtılması için ara bağlantılı bileşenlerin oluşturduğu düzen.

3.5 Isı yayma sistemiIsıtılan hacme ısının aktarılması için ara bağlantılı bileşenlerin oluşturduğu düzen.

3.6 Isı sağlama sistemi Isı dağıtım sistemine ısının sağlanması için ara bağlantılı bileşenlerin/cihazların oluşturduğu düzen.

3.7 BakımBir nesnenin, tasarlandığı şekilde işlev göreceği durumda kalması veya tasarlandığı şekilde işlev göreceği hâle tekrar getirilmesi için gerekli bütün teknik, idari ve yönetsel faaliyetlerin birleşimi.

3.8 Azami çalışma basıncıSistemin veya sistem parçalarının çalışmak üzere tasarımlandığı en yüksek basınç.

3.9 Azami çalışma sıcaklığıSistemin veya sistem parçalarının çalışmak üzere tasarımlandığı en yüksek sıcaklık. 3.10 ÇBveKÇalıştırma, bakım ve kullanım.

3.11 ÇalıştırmaSistemin sağlamak üzere tasarımlandığı hizmetlerin elde edilmesi için gerekli işlemler.

3.12 Devreye almaÇalışmaz hâldeki sistemin çalışmaya başlatılması işlemi.

3.13 KullanımSistemin sağlamak üzere tasarımlandığı hizmetlerin alınması işlemi.

4 Tesis

4.1 İşin koordinasyonuTeknik resimler ve iş programı dâhil şartname, uygun olduğunda, hazır bulundurulmalıdır.

İşle ilgili koordine edilmiş zaman cetveli hazır bulundurulmalıdır.

Aşağıdaki hususlar sağlanmalıdır: - Tesis için sahanın hazır ve erişilebilir olduğu.- Taşıma imkânları.- Depolama imkânları.- Hizmetler (örneğin, su, elektrik, gaz).- Saha düzenlemeleriyle ilgili sözleşmedeki yükümlülüklerin yerine getirildiği.

2


4.2 Malzeme stoku ve muayenesiTeslim edilen malzemeler aşağıdaki hususların teyidi için kontrol edilmelidir: - Miktar ve tariflerin irsaliyeye uygun olduğu. - Bileşenlerin hasarsız olduğu.

4.3 TaşımaMalzemelerin nasıl taşınacağına ilişkin imalatçı talimatlarına uyulmalıdır.

Gerekli olduğu yerlerde uygun taşıma donanımı kullanılmalıdır.

Güvenlik kurallarına dikkat edilmelidir.

4.4 DepolamaBileşenlerin depolanması, imalatçının kurallarına göre, güvenlik kurallarına ve iklim şartlarına (örneğin, sıcaklık, rutubet) özellikle dikkat edilerek, gerçekleştirilmelidir.

4.5 Bileşenlerin montajı

4.5.1 Genelİmalatçıların montaj talimatları hazır olmalı ve bunlara uyulmalıdır.

Bileşenler, tasarım özelliklerine göre tesis edilmelidir.

Montaj ve tesis için uygun aksesuarlar ve aletler hazır olmalıdır.

Montaj öncesi bütün bileşenlerin içleri temiz olmalı ve bileşenler kullanıma uygun olmalıdır.

Bileşenler yalıtım, bakım ve değiştirmeye imkân verecek şekilde tesis edilmelidir.

Bakım gerektiren bütün bileşenler değiştirilebilecek veya onarılabilecek şekilde tesis edilmelidir.

Bileşenler, tehlikeli şekil bozuklukları oluşmayacak şekilde ve ısıl genleşmeye imkân verecek şekilde yerleştirilmeli, yerlerine tespit edilmeli ve desteklenmelidir.

Elektrik bileşenleri CENELEC kurallarına göre tesis edilmelidir.

4.5.2 Isı kaynağıIsı kaynağının (kazanın) kaidesi ve yakın çevresi tasarım özelliklerine uygun olmalıdır.

Isı kaynağı ve yanındaki malzemeler, örneğin temizlik ve bakım için olanlar, arasındaki boşluklar en az ısı kaynağı imalatçısının talimatlarında belirtildiği şekilde olmalıdır.

Not – a) Ahşap iskeletli binalara tesis durumunda yanıcı malzemelere ve yangına karşı koruma gibi özel tedbirler

gerekebilir.b) Kazan daireleri, ilgili mevzuat ve güvenlik kurallarına uygun inşa edilmeli ve donatılmalıdır.c) Baca gazı tahliye sistemleri ile ilgili düzenlemeler kazan ile uyumlu olmalıdır.d) Cihazdan gürültü aktarımını sınırlamak için, ısı kaynağının montajına, konumlandırılmasına ve

bağlantılara dikkat edilmelidir.e) Binaya titreşim ve gürültü aktarımının en aza indirilmesi aşağıdaki tedbirlerle sağlanabilir:

1. Kaide ile ısı kaynağı arasında titreşimin yalıtılması.2. Baca gazı borususun bacaya kadar yalıtılması (muhtemelen bir dengeleme tertibatının -

kompansatör - tesisi ile).3. Kazana rijit olarak bağlı, duvar, tavan/döşeme veya beton içinden geçen bütün boruların yalıtılması.

4.5.3 Isı dağıtımıBoruların bir yapı içerisinden geçtiği yerlerde; rutubetin, yangın dumanının, gürültünün ve haşarat girişinin önlenmesi için gerekli tedbirler alınmalıdır.Bileşenler, tasarıma uygun yalıtımın yapılmasına imkân verecek şekilde tesis edilmelidir.

3


Bağlantılar ve bileşenlerin erişilemez olduğu yerlerde, bunlar sökülemeyen tip olmalıdır. Sökülemeyen bağlantılar ve bileşenler bakım gerektirmemeli ve dayanıklılıkları, birlikte tesis edildikleri bileşenlerin ömürlerine karşılık gelmelidir.

Sökülemeyen bağlantı ve bileşenler kaplanmadan önce sızdırmazlık deneyine tabi tutulmalıdır.

4.5.4 Isının yayımıIsı yayıcılar (radyatörler) hava almaya imkân verecek şekilde tesis edilmelidir.

4.5.5 Kumandalar ve izlemeKumandalar ayarlama ve bakım için erişilebilir olmalıdır.

Termometreler, manometreler, debi ölçerler ve enerji ölçerler, okuma ve bakım için erişilebilir olmalıdır.

Yüzey veya gömme tip su sıcaklığı algılayıcıları tesis edilirken aşağıdaki hususlar göz önünde tutulmalıdır: - Sıcak su ile soğuk su karışırken katmanlaşma etkileri.- Otomatik kumandada gecikme sürelerinden kaynaklanan problemler.- Boruların üst bölümünde konumlandırma ve yüzey tipi algılayıcının yüzeye teması.- Dirseklerin içinde veya boruların üst bölümünde konumlandırma ve gömme tip algılayıcının duyarlı

bölümünün akan suyun içine yerleştirilmesi. - Dış ortamdan yalıtım.

4.5.6 Isıl yalıtımIsıl yalıtımın içinden geçen destekler, askı tertibatları, kirişler ve tespit noktaları, ısı kayıpları sınırlanacak şekilde tesis edilmelidir.

5 İşletmeye alma öncesi kontroller

5.1 AmaçBu maddede verilen işlemlerin amacı sistemin yeterli ve güvenli konumda olduğunun kontrol edilmesi ve devreye alma öncesinde statik tamamlanmış konuma ulaşılmasıdır.

5.2 Sistemin durumuTesisatın EN 12828 ve Madde 4.5’e uygun olarak tesis edildiği doğrulanmalıdır. Aşağıdakileri sağlamak üzere, tesis süresince ve tesisin tamamlanmasından sonra, muayeneler yapılmalıdır:- Bütün tesisatın tasarıma, teknik resimlere, şartnameye ve uygulanabildiği yerlerde imalatçının

talimatlarına uygun olduğu.- Tesis için doğru işlemlerinin takip edildiği.- Tesis standardlarının karşılandığı.- Yakıt beslemesinin bulunduğu ve baca gazı tahliye sisteminin doğru tesis edildiği.

5.3 Su sızdırmazlık deneyiIsıtma sistemi su sızdırmaz olmalı ve su kaçakları için deneye tabi tutulmalıdır. Önerilen metot Ek A’da verilmiştir. Bu deney bağımsız bir deney olabileceği gibi, su sızdırmazlık ve basınç doğrulaması için müşterek bir deney olabilir.

5.4 Basınç deneyiIsıtma sistemi, çalışma basıncından en az % 30 daha büyük bir basınçla, en az 2 saat olmak üzere yeterli bir süre basınç deneyine tabi tutulmalıdır. Önerilen metot Ek B’de verilmiştir.

5.5 Sistemin yıkanması ve temizlenmesi Sistemler, gerekiyorsa temizlenmeli ve/veya yıkanmalıdır. Önerilen metot Ek C’de verilmiştir.

Not – Temizleme kimyasal temizlemeyi içerebilir. Önerilen metotlar Ek C’de verilmiştir.

Sistem hemen kullanılmayacaksa, sistemin su ile dolu bırakılması veya boşaltılması hususu değerlendirilmelidir.

4


5.6 Sistemin su ile doldurulması ve havasının alınması Sistem uygun su ile doldurulmalı ve sistemdeki hava alınmalıdır. Su arıtma tertibatı, tasarımcı tarafından belirtildiği durumlarda, doldurulmalı ve uzman talimatlarına göre çalıştırılmaya başlatılmalıdır.

Bütün sistem su ile dolduğunda, su beslemesine olan bağlantının kesilmesi EN 1717’e uygun olmalıdır.

Yüksek basınçlı bir kaynaktan suyun doldurulması durumunda, sistemin çalışma basıncı aşılmamalıdır. Not – Sistemden havanın etkili bir şekilde alınması için, sistem aşağıdan yukarıya doğru yavaşça

doldurularak, hava yukarı havalandırma noktalarına doğru zorlanmalı ve atmosfere atılmalıdır. Havanın sıkışıp kalmasının ve aşırı miktarda suyun, özellikle suyun arıtıldığı durumlarda, dışarı atılmasının önlenmesi için dolum öncesinde ve sırasında vanaların ve havalandırma vanalarının ayarlanmasına özellikle dikkat edilmelidir.

5.7 Donmaya karşı önlemler İşin soğuk havada yürütüldüğü durumlarda, soğuktan hasar görebilecek donanımın tamamının korunması gereklidir.

Not – Sistem uzun bir süre kullanılmayacaksa, sistemdeki suyun boşaltılıp boşaltılmaması hususu değerlendirilmelidir.

5.8 Fonksiyonel kontroller Sistemdeki bütün bileşenlerin doğru çalışıp çalışmadığı kontrol edilmelidir. Önerilen metotlar Ek D’de verilmiştir.

5.9 Statik tamamlama kayıtları Statik tamamlama kayıtları eksiksiz olmalıdır. Örnek kayıt çizelgeleri Ek E’de verilmiştir.

6 Devreye almaAşağıdaki hususlar teyit edilmelidir:- Isıtma cihazının ısı sağlayabildiği.- Pompanın/pompaların çalışır durumda olduğu.- Sistemin bütün parçalarına ısının iletilebildiği.

Not – Sistemin bütün parçalarına ısının iletilmesi için vanalarda ayar yapılması gerekebilir.

Devreye alma için önerilen metotlar Ek F’de verilmiştir.

7 Debi ayarı Tasarım kurallarını karşılamak üzere su debileri dengelenmelidir.

Dengeleme metotlarına ve toleranslara ilişkin kılavuz bilgiler Ek G’de verilmiştir.

8 Kumandaların ayarlanması Bütün kumandalar imalatçı talimatlarına ve tasarım özelliklerine göre ayarlanmalıdır. Kumandaların kurulması ve ayarlanmasına ilişkin örnek bir kontrol çizelgesi Ek H’de verilmiştir.

9 Devir teslim

9.1 AmaçAmaç, kullanıcıya talimatların sağlanması ve şartnamenin işletmeye almayla ilgili kurallarının karşılandığının teyidi için ısıtma sisteminin çalıştırılması, bakımı ve kullanılmasına ilişkin yazılı talimatların teslim edilmesidir.

9.2 Çalıştırma, bakım ve kullanıma ilişkin dokümanlarÇalıştırma, bakım ve kullanıma ilişkin talimatlar (ÇBveK talimatları) ısıtma sistemine özgün teknik özelliklere göre hazırlanmalıdır. Bu talimatlar EN 12170 veya EN 12171’in (hangisi uygulanabilirse) kurallarına uygun olmalıdır.

5


9.3 Çalıştırma ve kullanım talimatlarıOperatör/kullanıcı ısıtma sisteminin çalıştırılması/kullanımı hakkında eğitilmelidir.

9.4 Sistem ile birlikte teslim edilen dokümanlarSistem ile birlikte teslim edilen dokümanlar tesis, çalıştırma ve bakım için gerekli bütün bilgileri içermelidir. Teslim edilen dokümanlar, sözleşmede istenen, aşağıdaki dokümanları içermelidir: - ÇBveK talimatları.- Kumandalar, elektrik şemaları ve kablolama diyagramları. Bu belgeler EN 61082-1 ve EN 61082-3’e

uygun olmalıdır.- Basınç deneylerine ve fonksiyonel deneylere ilişkin kayıtlar.- Çevresel deneylere ilişkin kayıtlar (örneğin, baca gazı deneyleri).- Dengeleme raporu.

6


Ek A(Bilgi için)

Sızdırmazlık deneyi için uygulama rehberi

A.1 GenelYüklenici ısıtma sistemini; kurulumdan sonra, ancak henüz borularının yalıtımlarının yapılmasından, tesisat bacaları veya duvar ve tavan açıklıklarının kapatılmasından, döşemeden ısıtma sistemlerinin üzeri epoksi kaplama malzemesi veya diğer bir malzeme ile örtülmesinden önce su sızdırmazlık deneyine tabi tutmalıdır.

A.2 İşlemSu sızdırmazlık deneyi uygulanırken, sistem en düşük seviyeden (dolum vanası) en yüksek seviyeye kadar filtre edilmiş su ile doldurulmalı ve sistemin havası alınmalıdır. Sistem su ile dolduktan sonra havalandırma vanaları kapatılmalı ve sistem sızdırmazlık açısından kontrol edilmelidir.

Su sızdırmazlık deneyinin asal gazlarla yapıldığı durumlarda, her bir deney için güvenlik kuralları karşılanmalı ve bütün cihaz bağlantıları ile eklemeler sabunlu su ile kontrol edilmelidir.

Isıtma sistemi, su kaçağı yoksa veya asal gaz ile denemede hiçbir kabarcık görülmüyor ya da kabarcık sesi duyulmuyorsa sızdırmazdır.

A.3 DokümantasyonSu sızdırmazlık deneyinden sonra, aşağıdaki bilgiler kayıt edilmelidir: - Deney tarihi.- Sistemin binadaki konumu ve azami çalışma basıncı dâhil sistem ile ilgili veriler.- Deney basıncı.- Su sızdırmazlık deney süresi.- Sistemin sızdırmaz olduğunun ve kalıcı bir şekil bozukluğunun oluşmadığının teyidi.

Örnek bir su sızdırmazlık deney raporu için Form A1’e bakılmalıdır.

Bu raporlar, sistem tasarımcısının kurallarına göre ÇBveK talimatlarını hazırlayan teknik personele iletilmelidir.

7


______________________________________________________________________________________SU SIZDIRMAZLIK DENEY RAPORU ÖRNEĞİ FORM A1______________________________________________________________________________________ PROJE: ………………………………… SAYI: …………………………ADRES: …………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………

MÜŞTERİNİN ADI: …………………………………………………………………………

ADRES: …………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………

DENEYE TABİ TUTULAN SİSTEM: …………………………………………………………………………

SİSTEMİN DENENEN BÖLÜMÜ: …………………………………………………………………………

DENEYE TABİ TUTULAN TESİS: …………………………………………………………………………

DENEY TİPİ (HİDROLİK veya PNÖMATİK): …………………………………………………………………………

DENEY BASINCI (BAR): …………………………………………………………………………

DENEY SÜRESİ (SAAT): …………………………………………………………………………

ÇALIŞMA BASINCI (BAR): …………………………………………………………………………

SICAKLIK (°C): …………………………………………………………………………

SONUÇLAR: …………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………

SİSTEMİN/TESİSİN SIZDIRMAZLIĞININ VE SİSTEMDE ŞEKİL BOZUKLUĞU OLMADIĞININ TEYİDİ: …………………………………………………………………………

AÇIKLAMALAR: …………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………

KALİTE STANDARDI: …………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………

İMZA: …………………………………………………………………………

RAPORU HAZIRLAYAN: …………………………………………………………………………

UNVANI: …………………………………………………………………………

DENEYE ŞAHİTLİK EDEN: …………………………………………………………………………

ADINA: …………………………………………………………………………

TARİH: …………………………………………………………………………

8


Ek B(Bilgi için)

Basınç deneyi için uygulama rehberi

B.1 GenelBasınç deneyi normal şartlarda su kullanımı ile hidrolik olarak uygulanmalıdır. İstisna olarak, bu deney dikkatlice kontrol edilen şartlar altında asal gaz veya hava kullanılarak pnömatik olarak uygulanabilir.

Azot veya hava gibi sıkıştırılabilen gazlar kullanılarak yapılan deneylerdeki tehlikeler çoğu zaman fark edilmez. Normal olarak karşılaşılan basınç aralıklarında, sıkıştırılmış hava veya gazda depolanan enerji, aynı basınç ve hacimdeki sudakinden 200 kat daha fazladır. Bu enerji, bir bağlantı, boru kesiti veya diğer bir bileşen basınç deneyini geçemez ise patlama kuvveti ile birlikte ortaya çıkabilir.

Bu nedenle hidrolik basınç deneyi çok daha güvenli bir metot olup, uygulanabildiği her yerde kullanılmalıdır. Pnömatik deneyin, kazanın iç bölümüne suyun bulaşmasının kabul edilmediği durumlar gibi, kaçınılmaz olduğu durumlarda sıkı güvenlik tedbirleri uygulanmalıdır.

Pnömatik veya hidrolik deneyler yapılırken aşağıdaki işlemlere ve güvenlik tedbirlerine uyulmalıdır.

Uygulanabilecek deney işlemleri aşağıdaki şekilde özetlenebilir:

- Hidrolik basınç deneyi (en güvenli metot olduğu için tercih edilmeli ve uygulanabildiği her yerde kullanılmalıdır).

- Pnömatik kaçak deneyini takiben hidrolik basınç deneyi (bu metot yalnızca su kaçağının kabul edilemez hasarlara neden olduğu durumlarda uygulanır).

Hava veya azot ile ya da bir izleme gazı kullanılarak pnömatik kaçak deneyi yapılacaksa, bu deney her zaman hidrolik basınç deneyinden önce gerçekleştirilmelidir.

B.2 İşlemler

B.2.1 Deney öncesi değerlendirilecek hususlarBelirli bir deney başlatılmadan önce aşağıdaki sorular göz önünde tutulmalıdır:a) Sistem yıkanmış mıdır?b) Söz konusu deney verilecek hizmete ve bina ortamına uygun mudur?c) Büyük hataların belirlenmesi için, dolumdan önce, sınırlı bir basınç ile sıkıştırılmış hava ile deneye tabi

tutmak uygun mudur? d) Su ile deney donma hasarına neden olabilecek tahliye edilmemiş su cepleri bırakabilir mi?e) Belirtilen deney basıncı doğru mudur (örneğin yüksek binalarda)? Düşey boru hatlarının basıncın

sınırlanması için bölümlere ayrılması gerekebilir, ancak bütün noktalarda çalışma basıncının 1,3 katı deney basıncı uygulanmalıdır.

f) Hasar görebilecek unsurlar tapayla kapatılmış mıdır?g) Deneydeki güç kaynağı (örneğin, elektrik şebekesi, su pompası, kompresör kesme basıncı) deneye tabi

tutulan boru sisteminin basınç kapasitesinden daha fazla kapasitede mi?h) Su kaçağı durumunda ne gibi hasarlar oluşabilir?i) Dolum sırasında ilerleme kontrollerini yapmak için yeterli iş gücü mevcut mudur?j) Deneye tabi tutulan bütün parçalar rahatlıkla gözlenebilmekte midir?k) Sistem güvenli şekilde yarı dolu olarak bırakılabilir mi? Bırakılamıyorsa deneyin kapsamı sistemin

doldurulması, denenmesi ve boşaltılması için gerekli süre ile sınırlandırılmalıdır. l) Aynı anda deneye tabi tutmak için farklı sistemlerin parçalarının geçici olarak birbirine bağlanması

zamandan kazanç sağlar mı ve bu işlem uygulanabilir mi? m) Binanın yüksekliği de hesaba katılarak sistem normal su beslemesi ile ne kadar hızlı doldurulabilir?

Normal su beslemesinin boşaltma debisi (kullanıcılara tahsis edilen) yetersiz ise elle veya mekanik pompalama düşünülmelidir.

9


B.2.2 Hidrolik basınç deneyi

B.2.2.1 HazırlıklarHidrolik basınç deneyine hazırlanırken, aşağıdaki işlem takip edilmelidir:a) Bütün açık uçlar körlenir, tapalanır veya sımsıkı kapatılır.b) Hasar görebilecek unsurlar, bağlantılar, tesisattaki basınç şalterleri ve genleşme körükleri sökülür

ve/veya körlenir.c) Boru sisteminin deneye tabi tutulan bölümünün uçlarındaki bütün vanalar kapatılır. Sızdırmaz olmayan

veya titreşime veya sıkışmaya maruz kalabilecek vanalar tapa ile kapatılır.d) Uçları kapatılmış deneye tabi tutulacak bölümün içindeki bütün vanalar açılır. e) Bütün üst noktalarda havalandırma vanalarının bulunduğu ve bu vanalarının kapalı olduğu kontrol edilir. f) Deney basınç göstergesinin veya manometresinin çalıştığı, doğru ölçme aralığında olduğu ve yeni

kalibre edildiği kontrol edilir.g) Yeterli boşaltma musluğunun olduğu, hortum bulunduğu ve bu hortumun boşaltma musluğundan tahliye

kanalına kadar uzandığı kontrol edilir.h) Bütün hazırlıklar tamamlandıktan sonra deney için gerekli zaman dikkate alınarak deneye başlamak için

en iyi zaman tayin edilir.

B.2.2.2 Deney sırasındaHidrolik basınç deneyi için aşağıdaki işlemler uygulanmalıdır:a) Sistem su veya başka bir sıvı ile doldurulurken, su kaçaklarını kaçan havanın sesinden veya sıvı

sızıntılarından tespit etmek için sistem sürekli devri daim ettirilir.b) Sistemin üst noktalarından havanın sistematik olarak tahliyesi sağlanır.c) Sistem su ile dolduğunda, basınç deney basıncına yükseltilir ve sızdırmazlığı sağlamak için her yer

kapatılır.d) Basınçta düşme olursa, kesme vanalarının kaçırıp kaçırmadığı kontrol edilir ve sistem kaçak kontrolü için

tekrar devran ettirilir.e) Sistemin şartları sağladığından emin olunduğunda, deneyde şahit olarak, örneğin atölye şefinin, müşteri

temsilcisinin bulunması sağlanır ve gerekli imzalar alınır.

B.2.2.3 Deneyden sonraHidrolik basınç deneyinden sonra aşağıdaki işlemler uygulanmalıdır:a) Basınç tahliye edilir. b) Aşağıdaki durumlarda sistemdeki suyun tamamen boşaltılması gerekir: Hasar görebilecek unsurlarının tekrar yerlerine takılması gerekiyorsa. Sistemin geçici olarak kapatılan uçlarının açılması gerekiyorsa. Sistemde su dışında sıvıların (örneğin; hava, buhar) taşınması gerekiyorsa.c) Suyun boşaltılmasından önce, silindirlerin, tankların, basınç kaplarının üzerindeki havalandırma

vanalarının açıldığından emin olunmalıdır, aksi takdirde oluşabilecek hava boşluğu nedeniyle içe doğru çökmeler oluşabilir.

d) Bazı durumlarda, boru sistemi, içinden belirli bir süre ile sıcak hava geçirilerek kurutulmalıdır.

B.2.3 Pnömatik basınç deneyini takiben hidrolik basınç deneyi

B.2.2.1 HazırlıklarPnömatik basınç deneyine hazırlanırken, aşağıdaki işlemler takip edilmelidir:a) Deney işlemleri sırasında, her zaman işlemlerden sorumlu olacak bir kişi belirlenmelidir. Bu kişi deney

için tesisin deneye hazırlanmasını idare etmeli, basıncın uygulanmasına nezaret etmeli ve deneyin sonunda tesisteki basıncın atmosfer basıncına düşürüldüğünü kontrol etmelidir.

b) Deneyin sonunda, tesis tasarlanan çalışma basıncında güvenli olarak çalışmaya uygun durumda bırakılmalıdır.

c) Bütün açık uçlar körlenmeli, tapalanmalı veya sımsıkı kapatmalıdır.d) Hasar görebilecek unsurlar, bağlantılar, tesisattaki basınç şalterleri ve genleşme körükleri sökülmeli

ve/veya körlenmelidir.e) Boru sisteminin deneye tabi tutulan bölümün uçlarındaki bütün vanalar, açık uçların tamamı körlenmeli,

tapalanmalı veya sıkı şekilde kapatılmalıdır.f) Uçları kapatılmış deneye tabi tutulacak bölümün içindeki bütün vanalar açılmalıdır. g) Üst noktalardaki havalandırma vanalarından havanın dışarı atıldığı ancak bu vanalarının kapalı olduğu

kontrol edilmelidir. h) Deney basınç göstergesinin veya manometresinin çalıştığı, doğru ölçme aralığında olduğu ve yeni

kalibre edildiği kontrol edilmelidir.

10


i) Mümkünse, sıkıştırılmış hava kaynağına deney alanının dışından kumanda edilmelidir.j) Deneyde kullanılan havanın, gerekli olan basınçtan daha yüksek basınçlı bir kaynaktan alınması

durumunda, bağlantı boru hattına bir basınç düşürme vanası, bir basınçölçer ve deney basıncında açan bir güvenlik vanası takılmalıdır.

k) Hava kaynağındaki bütün bükülgen bağlantılar sağlam bir şekilde tespit edilmelidir.l) Hava kaçağı deneyinin uygulanmasından önce, bütün personelin boru sisteminin olduğu bölgeden

uzaklaştırılması sağlanmalıdır.m) Hava içeriye, deney basıncına ayarlanmış uygun basınç düşürme vanası ile kontrol edilerek, yavaş

yavaş verilmedir.n) Deneyde kullanılan havanın yüksek basınçlı bir kaynaktan alınması durumunda, hava sisteminin içine

girdiğinde sıcaklığı düşer. Akabinde havanın sıcaklığı ortam sıcaklığına yükseldiğinde, boru sistemindeki hava basıncı yükselmeye başlar. Havanın basıncının belirlenen kaçak deney basıncını geçmemesi için tedbirler alınmalıdır. Bütün durumlarda boru sistemine deney basıncına ayarlanmış bir güvenlik vanası bağlanmalıdır.

o) Hiçbir durumda deneye tabi tutulmakta olan boru sistemindeki kaynaklar, herhangi bir darbe deneyine (hammer testing) tabi tutulmamalıdır.

B.2.3.2 Deney sırasındaPnömatik basınç deneyi için aşağıdaki işlemler uygulanmalıdır:a) En fazla 0,5 bara kadar aşırı basınç uygulanır. b) 10 dakika aradan sonra sistem deveran ettirilir, kaçan hava sesinden veya sabunlu su kullanılarak

kaçaklar kontrol edilir. c) Basınç tahliye edilir ve Madde B.2.2’de tarif edilen normal hidrolik basınç deney işlemi gerçekleştirilir.

B.3 DokümantasyonBasınç deneyinden sonra, aşağıdaki bilgiler kayıt edilmelidir: - Deney tarihi.- Sistemin binadaki konumu ve azami çalışma basıncı dâhil ısıtma sistemi ile ilgili veriler.- Deney basıncı.- Basınç deney süresi.- Operatörün adı.

Örnek bir basınç deney raporu için Form B1’e bakılmalıdır.


11


______________________________________________________________________________________TİPİK BASINÇ DENEY RAPORU FORM B1______________________________________________________________________________________ PROJE: ………………………………… SAYI: …………………………ADRES: …………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………

MÜŞTERİNİN ADI: …………………………………………………………………………

ADRES: …………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………

DENEYE TABİ TUTULAN SİSTEM: …………………………………………………………………………

SİSTEMİN DENENEN BÖLÜMÜ: …………………………………………………………………………

DENEYE TABİ TUTULAN TESİS: …………………………………………………………………………

DENEY TİPİ (HİDROLİK veya PNÖMATİK): …………………………………………………………………………

KULLANILAN DONANIM:DENEY BASINCI (BAR): …………………………………………………………………………

DENEY SÜRESİ (SAAT): …………………………………………………………………………

ÇALIŞMA BASINCI (BAR): …………………………………………………………………………

SICAKLIK (°C): …………………………………………………………………………

SONUÇLAR: …………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………

AÇIKLAMALAR: …………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………

KALİTE STANDARDI: …………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………

İMZA: …………………………………………………………………………


UNVANI: …………………………………………………………………………


ADINA: …………………………………………………………………………

TARİH: …………………………………………………………………………

12


Ek C(Bilgi için)

Sistemin yıkanması ve temizlenmesi için uygulama rehberi

C.1 GenelYapım sırasında boru sistemlerinin iç yüzeylerinin temiz tutulmasına dikkat edilmelidir. Donanımda önemli tıkanıklar tamir edilmesi maliyetli hasarlara neden olur. Bu nedenle, sistemin tamamen kalıntılardan temizlenmesi en önemli husustur.

Hızlı korozyona neden olacağı ve muhtemelen tekrar temizlik gerektireceğinden, sistemin hiç bir bölümü temizlendikten sonra boşaltılıp, asla 24 saatten daha fazla boş bırakılmamalıdır.

Soğuk dönemlerde, yıkama veya kimyasal temizlikten sonra hasarı önlemek ve kimyasalların ziyan olmasını engellemek için donmaya karşı koruma sistemleri faal olmalıdır.

Sistem derhal hizmete verilmeyecekse, işletmeye almak amacıyla bina su sistemine alınan su tamamen tahliye edilmelidir. Lejyoner hastalığı yayılma riski düşükse, kapalı su sistemlerinde bu uygulamanın maliyetli ve gereksiz olduğu hususu dikkate alınmalıdır.

Temizlik için kullanılan kimyasallar tesisin iç parçalarında (örneğin, elastomer parçalar) hasara sebebiyet vermemeli ve/veya korozyonu tetiklememelidir.

C.2 İşlemler

C.2.1 YıkamaSistemler üzerinde anlaşılan ve onaylanan metota göre temizlenmeli ve yıkanmalıdır. Temizleme ve yıkama işlemi süresince, işlemlerin metota göre yürütüldüğü doğrulanmalıdır.

Yeterli uygunluk belgelendirme ile sağlanabilir. İlave olarak, işletmeye alma uzmanı sistemin yeterli şekilde temizlendiğine, belgelendirmeye atıfla, kanaat getirmelidir.

Tavsiye edilen işlemler aşağıda verilmiştir: a) Yıkamaya yalnızca kalifiye personel tarafından nezaret edilmelidir.b) Yıkama işlemi fiziksel olarak başlatılmadan, yıkamaya ilişkin iş programı tesisin yüklenicisi tarafından

sağlanmalı ve şartnameye göre onaylanmalıdır. c) İş programı, bütün tali devreleri, boru ayrımlarını, boru uçlarını ayrı ayrı gösteren devre şemalarına

dayanmalıdır. Tıkanıklığına neden olabilecek bütün vanalar, kangal (sarmal) borular, ince borular ve diğer donanım açıkça işaretlenmelidir.

d) Yıkama metodu, sistemin üst tarafından alt tarafına doğru uygulanmalıdır.e) Tıkanıklığa sebebiyet verebilecek donanım baypas edilmeli, ayrılmalı veya tamamen yerinden sökülerek

yerine bir makara parçası takılmalı, bu suretle akışın devamlılığı sağlanmalıdır. f) Yıkama suyunun hızı, sistemdeki pompalarla değil dışarıdan verilen güç ile sağlanmalıdır. Sistemdeki

pompaların baypas edilmesi, ayrılması veya yerinden sökülerek devrenin tamamlanması tavsiye edilir. g) Isı dağıtım sistemindeki boru hatları birbirinden ayrılmış üst ve alt noktaları olan bölümlere ayrılmalıdır.h) Her bölümün en alt noktasında bir boşaltma vanası bulunmalıdır. Tam geçişli vanalar, boru ile aynı

boyutta olmalı, tahliyeye bağlantılı daha büyük boruların üzerinde yer alanlar ise en az 50 mm olmalıdır. i) Her bölümde uygun bir çabuk dolum noktası bulunmalıdır.j) Her bölüm, en üst noktadan başlayarak, sırayla yıkanmalıdır. Baypas ve boşaltma vanaları dâhil

bölümdeki bütün vanalar açık olmalıdır. Yıkama yukarıdan aşağıya doğru başlatılmalıdır.k) Deney numunelerinde kalıntıya ilişkin önemli derecede işaret bulunmayana kadar, her bölüm sırayla

ayrılmalıdır. İşlem sırasında filtreler düzenli aralılarla kontrol edilmelidir. l) Yüksek hızda son yıkamadan sonra, sistem uygun temizlik katkılarıyla ile birlikte temiz su ile

doldurulmalıdır. Temizlenecek sistemdeki suyun devridaimi satıcı uzmanının tavsiyelerine ve yıkama metoduna uygun olmalıdır. Bu işlemler, boru çeperine yapışan çamurun giderilmesine yardımcı olmalı ve suyun tahliyesi için boru sistemini askıda tutmalıdır.

m) Sistem temizlendiğinde, içerideki su boşaltılmalı ve hemen aşağıdan yukarıya doğru tekrar doldurulmalıdır. Dolum işlemi yavaş olmalı, havanın uç noktalardan ve üst noktalardan atılmasına dikkat

13


edilmelidir. Sistem, daha fazla korozyona uğramaması için dozlanmalı ve devridaim eder durumda bırakılmalıdır. Sistemin ilk safhalarında dozlama ve sistemden havanın atılması sık sık izlenmelidir.

n) Kimyasal temizliğin belirtilmediği durumlarda boşaltma vanaları ve su girişi kapatılmalıdır. Yerinden çıkarılan veya ayrılan bütün unsurlar yenisiyle değiştirilmeli veya tekrar yerine takılmalıdır.

o) Bu çalışma, sistem dengelenmeden gerçekleştirilmelidir. Sistem temizliğinin dengelemeye ve sistem performansına belirgin etkisi olduğu için, yıkamanın ve temizliğin etkili olarak yapıldığını göstermek için deliller oluşturulmalıdır.

C.2.2 Kimyasal temizlemeKimyasal temizlik için aşağıdaki işlemler uygulanmalıdır:a) Kimyasal temizlikten önce, gereken sıklıkta numune deneyinin yapıldığı bir yıkama işlemi

uygulanmalıdır. b) Sistem tamamen yıkanmalı ve şartnameye göre inhibitörlü veya inhibitörsüz su ile doldurulmalıdır .c) Bütün sistem kimyasal olarak aynı anda temizlenmiyorsa, işlem görmeyen bölümlerden kirlilik

bulaşmasının önlenmesi amacıyla ayırma vanalarının tamamen kapatılması önerilir.

C.3 DokümantasyonSistem yıkanıp temizlendikten sonra, aşağıdaki bilgileri içeren bir kayıt tutulmalıdır: - Yıkama ve kimyasal temizlik tarihi.- Metoda atıf.- Temizlikte kullanılan kimyasallara ilişkin ayrıntılı bilgi.- Dozlama için gerekli kimyasala ilişkin ayrıntılı bilgi.- Operatörün adı.

Örnek bir sistem yıkama raporu için Form C1’e bakılmalıdır.

Bu raporlar, sistem tasarımcısının kurallarına göre ÇBveK talimatlarını hazırlayan teknik kişiye iletilmelidir.

14


______________________________________________________________________________________TİPİK SİSTEM YIKAMA RAPORU FORM C1______________________________________________________________________________________ PROJE: ………………………………… SAYI: …………………………ADRES: …………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………

MÜŞTERİNİN ADI: …………………………………………………………………………

ADRES: …………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………

YIKANAN SİSTEM: …………………………………………………………………………

SİSTEMİN YIKANAN BÖLÜMÜ: …………………………………………………………………………

YIKANAN TESİS: …………………………………………………………………………

TESİS NO: …………………………………………………………………………

METODA ATIF: …………………………………………………………………………

UYGULANAN KİMYASAL TEMİZLİĞE İLİŞKİN AYRINTILI BİLGİ:

…………………………………………………………………………

UYGULANAN DOZLAMAYA İLİŞKİN AYRINTILI BİLGİ: …………………………………………………………………………

AÇIKLAMALAR: …………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………

İMZA: …………………………………………………………………………


UNVANI: …………………………………………………………………………


ADINA: …………………………………………………………………………

TARİH: …………………………………………………………………………

15


Ek D(Bilgi için)

Fonksiyonel deneyler için uygulama rehberi

D.1 Sistemin genel kontrolüYardımcı sistemler hariç sistemin bütün bileşenlerine ait parçalar ve sistemin bölümleri deneye tabi tutulmalı ve muayene edilmelidir. Bu işlemler sistemin kullanılabileceğinin ve işletmeye alınabileceğinin doğrulanmasını sağlar.

Donanımın hareket eden her bir parçasının serbest olarak hareket edip etmediği ve elektrik devresinin doğru olup olmadığı gözle kontrol edilmelidir.

Aşağıda verilenler yalnızca belli başlı örneklerdir.

D.2 Mekanik kontroller

D.2.1 PompalarSistem su ile dolu olarak, ilgili pompa tipine göre, aşağıdakilerin teyidi için kontrol edilmelidir: a) Pompanın dış parçalarının temiz olduğu.b) Pompanın montaj yönünün doğru olduğu.c) Bütün bileşenlerin, civataların, bağlama elemanlarının ve bağlantıların güvenli şekilde tesis edildiği ve bu

elemanlar sıkıştırılırken herhangi bir şekil bozukluğu olmadığı. d) Pompa çarkının rahatlıkla dönebildiği.e) Titreşim önleyici montajların doğru seğime sahip olduğu. f) Boruların, pompa bağlantı noktalarında gerinime neden olmadığı.g) Yatakların temiz olduğu.h) Pompanın emiş ve basış ağzında, pompaya özgü performansın teyidi için uygulanacak basma yüksekliği

deneylerini kolaylaştırmak için basınç ölçme noktalarının tesis edilmiş olduğu.

Kayış ile tahrik edilen pompalarda aşağıdakiler ayrıca kontrol edilmelidir:i) Pompanın, motorun, kılavuz rayların seviyesi ve boru tesisatının doğru olduğu. Doğrudan tahrikli

pompalarda bu hususa, imalatçının tavsiyelerine göre, özellikle dikkat edilmelidir. j) Doğru tahrik sisteminin bağlandığı.k) Kasnak ve kaplinlerin güvenli olduğu ve hizalamalarının doğru olduğu.l) Kayışların gergin olduğu.m) Yağlama yağının doğru yağ sınıfında ve taze olduğu.n) Yataklarda veya keçelerde soğutucuların bulunduğu.o) Tahrik koruyucularının sağlam bir şekilde, devir göstergesinin okunması ve kayışın değiştirilmesi için

uygun açıklıklarla, yerine tespit edildiği. D.2.2 Otomatik kumanda vanalarıOtomatik kumanda vanaları, aşağıdakilerin teyidi için kontrol edilmelidir:a) Vana çıkışlarının su akışına göre doğru yönlendirildiğini. b) Vana millerinin serbestçe hareket ettiği. c) Bağlantıların rijitliği.d) Vana mili (valve stroke), mekanik kaplinler ve bağlantı tertibatların doğru geometride olduğu.e) Bağlantı tertibatlarında haddinden fazla hareket olmadığı.f) Kilitleme tertibatlarının sıkılığı.g) Tahrik edicilerin, elektrik bağlantılarına erişime ilişkin imalatçı tavsiyelerine uygun olarak yerlerine tespit

edildiği.

16


D.3 Elektrik kontrolleri

D.3.1 Bütün elektrik beslemelerinin ayrıldığının kontrolü Bütün elektrik beslemeleri ayrıldığında aşağıdaki kontroller teyit için yapılmalıdır: a) Cihaz ve kumanda devrelerinin yerel olarak ayrıldığı.b) Panolarda, üzerinde elektrik bulunan açıkta bileşenlerin bulunmadığı.c) Panoların ve şalter panolarının temiz olduğu.d) Cihazların ve çevre alanlarının temiz ve kuru olduğu.e) Şalter panosunda mekanik bir hasar olmadığı. f) Baralar ve tellerdeki bağlantıların sıkı olduğu. g) Bütün güç ve kumanda bağlantılarının devre şemasına uygun olarak ayrıntılarıyla tamamlandığı.h) Bütün elektrik sigorta değerlerinin doğru olduğu. i) Yol vericilerin aşırı yük korumalarının motorun tam yük akım değerine ayarlandığı.

D.3.2 Elektrik beslemesi mevcutken kontrollerElektrik beslemesi mevcutken aşağıdaki kontroller teyit için yapılmalıdır: a) Elektrik ve mekanik güvenlik için tesisin yerel olarak ayrılabilmesine ilişkin doğru tedbirlerin alındığı. b) Bütün tesis için doğru gerilimin mevcut olduğu (tek fazlı, veya üç fazlı). c) Bütün kontaktörler, röleler ve ara kilitlemelerin pozitif çalıştığı. Kumanda devresi tahrik edilmeli ve yol

vericilerinin çalıştığı gözlenmeli ve gerekiyorsa zamanlayıcılar ayarlanmalıdır.

D.4 DokümantasyonDevreye alma ve dengelemeden önce bütün hataların giderildiğinin gösterimi için fonksiyonel deney kayıtlarının tutulmuş olması çok önemlidir. Bütün kontrol sonuçlarının ve gerekli bütün düzeltici çalışmaların tamamen belgelendirilmesi tavsiye edilir.

Fonksiyonel deneylerin tamamlanmasından sonra, aşağıdaki bilgileri içeren bir kayıt tutulmalıdır: Deney tarihi. Yapılan deneylerin listesi. Operatörün adı.

Pompalar için örnek bir fonksiyonel deney raporu için Form D1’e bakılmalıdır.

Diğer fonksiyonel deneyler için raporlar benzer şekilde hazırlanmalıdır.


17


______________________________________________________________________________________TİPİK FONKSİYONEL DENEY RAPORU FORM D1______________________________________________________________________________________ PROJE: ………………………………… SAYI:

………………ADRES: …………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………

MÜŞTERİNİN ADI: …………………………………………………………………………

ADRES: …………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………

SİSTEM VEYA TESİS:POMPALAR Evet/Hayır AÇIKLAMALAR/TAKİP EDİLEN

KAYNAKLARKONTROL EDİLECEK HUSUSLAR:A. POMPANIN DIŞ PARÇALARININ TEMİZ OLDUĞU.B. POMPANIN MONTAJ YÖNÜNÜN DOĞRU OLDUĞU.C. BÜTÜN BİLEŞENLERİN, CİVATALARIN, BAĞLAMA

ELEMANLARININ VE BAĞLANTILARIN GÜVENLİ ŞEKİLDE TESİS EDİLDİĞİ VE BU ELEMANLAR SIKIŞTIRILIRKEN HERHANGİ BİR ŞEKİL BOZUKLUĞU OLMADIĞI.

D. POMPA ÇARKININ RAHATLIKLA DÖNEBİLDİĞİ.E. TİTREŞİM ÖNLEYİCİ MONTAJLARIN DOĞRU SEHİME

SAHİP OLDUĞU. F. BORULARIN, POMPA BAĞLANTI NOKTALARINDA

GERİNİME NEDEN OLMADIĞI.G. YATAKLARIN TEMİZ OLDUĞU.H. POMPANIN EMİŞ VE BASIŞ AĞZINDA, POMPAYA ÖZGÜ

PERFORMANSIN TEYİDİ İÇİN UYGULANACAK BASMA YÜKSEKLİĞİ DENEYLERİNİ KOLAYLAŞTIRMAK İÇİN BASINÇ ÖLÇME NOKTALARININ TESİS EDİLMİŞ OLDUĞU.

…………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………

……………………………………

…………………………………………………………………………

……………………………………

KAYIŞ TAHRİKLİ POMPALAR Evet/Hayır AÇIKLAMALAR/TAKİP EDİLEN KAYNAKLAR

KONTROL EDİLECEK HUSUSLAR:A. POMPANIN, MOTORUN, KILAVUZ RAYLARIN SEVİYESİ VE

BORU TESİSATININ DOĞRU OLDUĞU (DOĞRUDAN TAHRİKLİ POMPALARDA BU HUSUSA, İMALATÇININ ÖNERİLERİNE ATFEN, ÖZELLİKLE DİKKAT EDİLMELİDİR).

B. DOĞRU TAHRİK SİSTEMİNİN BAĞLANDIĞI.C. KASNAK VE KAPLİNLERİN GÜVENLİ OLDUĞU VE

HİZALAMALARININ DOĞRU OLDUĞU.D. KAYIŞLARIN GERGİN OLDUĞU.E. YAĞLAMA YAĞININ DOĞRU YAĞ SINIFINDA VE TAZE

OLDUĞU.F. YATAKLARDA VEYA KEÇELERDE SOĞUTUCULARIN

BULUNDUĞU.G. MEVCUT İSE SALMASTRA KUTULARININ

SIZDIRMAZLIĞININ DOĞRU ŞEKİLDE SAĞLANDIĞI, DOĞRU DAMLATMA MİKTARININ ÇALIŞTIRMADAN SONRA AYARLAMAK ÜZERE SALMASTRA SOMUNLARININ EN FAZLA ELLE SIKIŞTIRILDIĞI.

H. TAHRİK KORUYUCULARININ SAĞLAM BİR ŞEKİLDE, DEVİR GÖSTERGESİNİN OKUNMASI VE KAYIŞIN DEĞİŞTİRİLMESİ İÇİN UYGUN AÇIKLIKLARLA, YERİNE TESPİT EDİLDİĞİ.

…………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………

……………………………………

……………………………………

……………………………………

……………………………………

18


______________________________________________________________________________________TİPİK FONKSİYONEL DENEY RAPORU FORM D1______________________________________________________________________________________

İMZA: …………………………………………………………………………


UNVANI: …………………………………………………………………………


ADINA: …………………………………………………………………………

TARİH: …………………………………………………………………………

19


Ek E(Bilgi için)

Statik tamamlama için uygulama rehberi

Devreye almadan önce sistemin statik olarak tamamlanmış olduğu teyit edilmiş olmalıdır. Ek A ila Ek D’ye göre tamamlanan bütün rapor formları Örnek Statik Tamamlama Raporu (Form E1)’nda gösterildiği gibi listelenmelidir.


______________________________________________________________________________________TİPİK STATİK TAMAMLAMA RAPORU FORM E1______________________________________________________________________________________ PROJE: ………………………………… SAYI: …………………ADRES: …………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………

MÜŞTERİNİN ADI: …………………………………………………………………………

ADRES: …………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………

DENEY RAPORLARI …………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………

A- D FORMLARININ TAMAMLANDIĞININ TEYİDİ

FORM A1SU SIZDIRMAZLIK DENEYİFORM B1BASINÇ DENEYİFORM C1SİSTEMİN YIKANMASIFORM D1FONKSİYONEL DENEYLER

20


Ek F(Bilgi için)

Devreye alma için uygulama rehberi

F.1 GenelGerektiği yerlerde koruyucu düzenlemeler sağlanmalıdır.

F.2 İşlemlerAşağıda verilenler belli başlı örneklerdir.

F.2.1 Pompanın çalıştırılmasından önceki kontrollerSistem doldurulduğunda, aşağıdakilerin teyidi için kontrol yapılmalıdır: a) Bütün vanaların normal çalışma konumunda (kapalı veya açık) olduğu. b) Bütün termostatik kumanda vanalarının tam açık konumda olduğu ve dış ortam ile su sıcaklığından

etkilenmeyeceği.c) Otomatik kumanda vanalarının çalıştırması için bir metot bulunduğu ve bu vanaların normal çalıştırma

moduna getirildiği. d) Pompa emiş hattının ve seçilen pompa üzerindeki dönüş vanasının tamamen açık olduğu.e) Geri dönüşsüz vana bağlanmamışsa, herhangi bir beklemede olan pompanın dağıtım vanasının kapalı

olduğu. Emiş vanası açık bırakılmalıdır (sıcaklık artışı aşırı basınç oluşmasına neden olabileceğinden, herhangi bir kabı, içi su ile dolu tamamen ayrılmış olarak bırakmak iyi bir uygulama değildir).

f) Pompa kılıfı içindeki havanın boşaltıldığı.g) İlk çalıştırma akımını sınırlamak amacıyla seçilen pompanın basınç ağzındaki vananın veya akış

vanasının kısmen kapalı olduğu.

F.2.2 Pompaların ilk kontrolüUygulanabildiğinde, aşağıdakilerin teyidi için kontrol yapılmalıdır: a) Motor mili hızının ve yönünün doğru olduğu. b) Motor, pompa ve tahrik sisteminin titreşimden ve gereksiz gürültüden arî olduğu. c) Yıldız üçgen yol vericilerde, motoru çalıştırma akımı göz önüne alınarak, yol verme zamanlama sırası

gerektiği şekilde ayarlanmalıdır.d) Motor çalışma akımının fazlar arasında dengelendiği ve motor üzerindeki plaketin üzerindeki beyan

değerinin aşılmadığı.e) Varsa komütatörde veya bilezikte (slip ring) kıvılcım oluşmadığı. f) Motorda aşırı ısınma olmadığı.g) Pompa yuvasından yağlama yağı sızıntısı olmadığı.h) Yataklarda aşırı ısınma olmadığı.i) Suyla soğutulan yataklara yeteri kadar su akışının olduğu.j) Çok kademeli (birden fazla hıza sahip) motorlarda motor çalışma akımının doğru olduğu.k) Hava soğutmalı motorlarda havalandırma sisteminin doğru çalıştığı.

Pompa basıncı, pompanın fark basınç göstergesi kullanılarak, sisteminin tasarlanan devridaim basıncı ile karşılaştırılmalıdır. Bir sapma bulunuyorsa nedeni araştırılmalıdır.

F.3 DokümantasyonDevreye almadan sonra, aşağıdaki bilgileri içeren bir kayıt tutulmalıdır: - Deney tarihi.- Yapılan kontrollerin listesi.- Operatörün adı.

Devreye almaya ilişkin örnek bir iş raporu için Form F1’e bakılmalıdır.

Bu raporlar, sistem tasarımcısının kurallarına göre ÇBveK talimatlarını hazırlayan teknik kişiye iletilmelidir.

21


______________________________________________________________________________________TİPİK DEVREYE ALMA İŞ RAPORU FORM F1______________________________________________________________________________________ PROJE: ………………………………… SAYI:

……………….ADRES: …………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………

MÜŞTERİNİN ADI: …………………………………………………………………………

ADRES: …………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………

SİSTEM VEYA TESİSPOMPALAR Evet/Hayır AÇIKLAMALAR/TAKİP EDİLEN

KAYNAKLARKONTROL EDİLECEK HUSUSLAR:A. BÜTÜN VANALARIN NORMAL ÇALIŞMA KONUMUNDA

(KAPALI VEYA AÇIK) OLDUĞU. B. BÜTÜN TERMOSTATİK KUMANDA VANALARININ TAM

AÇIK KONUMDA OLDUĞU VE DIŞ ORTAM VE SU SICAKLIĞINDAN ETKİLENMEYECEĞİ.

C. OTOMATİK KUMANDA VANALARININ ÇALIŞTIRILMASI İÇİN BİR METOT BULUNDUĞU VE BU VANALARIN NORMAL ÇALIŞTIRMA MODUNA GETİRİLDİĞİ.

D. POMPA EMİŞ HATTININ VE SEÇİLEN POMPA ÜZERİNDEKİ DÖNÜŞ VANASININ TAMAMEN AÇIK OLDUĞU.

E. GERİ DÖNÜŞSÜZ VANALAR BULUNMAYAN, HERHANGİ BİR BEKLEMEDE OLAN POMPANIN DAĞITIM VANASININ KAPALI OLDUĞU. EMİŞ VANASI AÇIK BIRAKILMALIDIR (SICAKLIK ARTIŞI AŞIRI BASINÇ OLUŞMASINA NEDEN OLABİLECEĞİNDEN, HERHANGİ BİR KABI İÇİ SU İLE DOLU VE TAMAMEN AYRILMIŞ OLARAK BIRAKMAK İYİ BİR UYGULAMA DEĞİLDİR).

F. POMPANIN KILIFINIDAKİ HAVANIN BOŞALTILDIĞI.G. İLK ÇALIŞTIRMA AKIMINI SINIRLAMAK İÇİN, SEÇİLEN

POMPANIN BASINÇ AĞZINDAKi VANANIN VEYA AKIŞ VANASININ KISMEN KAPALI OLDUĞU.

……………………………………

……………………………………

……………………………………

……………………………………

…………………………………………………………………………

……………………………………

İMZA: …………………………………………………………………………


UNVANI: …………………………………………………………………………


ADINA: …………………………………………………………………………

TARİH: …………………………………………………………………………

22


Ek G(Bilgi için)

Su debilerinin dengelenmesi için uygulama rehberi

G.1 GenelIsıtma sisteminin bütün odalara ısı dağıtabildiğinden emin olunabilmesi için, sistemin su devrelerindeki debiler dengelenir. Debiler normal olarak tasarım şartnamelerinde verilir.

Normal olarak, gereken fark basıncı ve sistemde pompalanan akış miktarı tasarımcı tarafından hesaplanır. Karmaşıklık, büyüklük, tasarım şartları ve binanın kullanım amacı dikkate alınarak, aşağıda tarif edilen dengeleme metotlarından biri kullanılır.

G.2 Akış ölçme ve elle dengeleme vanaları ile dengelemeSistemdeki dengeleme vanasını veya radyatör vanasını ayarlarken, bu ayarlamanın sistemin geri kalan bütün parçalarında da etkisi vardır. Bu değişikliklerin takibi için uygulanan farklı metotlar mevcuttur.

G.2.1 Yinelemeli metot Prensip, daha uzak devrelerdeki akışı artırmak için bazı devrelerdeki aşırı akışın azaltılmasıdır. Dengeleme bütün dengeleme ve radyatör vanalarında belirtilen tolerans sınırlarında akış olacak şekilde tekrarlanmalıdır.

G.2.2 Oransal metotAynı devreye birkaç uç birim bağlandığında, devre girişindeki fark basıncındaki herhangi bir değişiklik, diğer bütün devrelerdeki akışı aynı oranda değiştirir. Bu kural, bütün devre elemanlarında (örneğin, borular, vanalar, radyatörler) basınç düşüşlerinin akışa aynı ilişki (basınç düşüşü akışın karesiyle orantılıdır) ile bağlı olduğunu ve bütün elemanların hidrolik dirençlerinin değişmeden kaldığını gösterir. Bu temel prensip, bir boru ayrımında radyatörlerin ve radyatörler arasındaki dengeleme vanalarının dengelenmesinde kullanılır.

Oransal dengeleme işinin ana kademeleri aşağıdaki gibidir:a) Yüksek akış oranına sahip bir boru ayrımı belirlenir ve boru ayrımındaki bütün akışlar ölçülür (akış

oranı=ölçülen akış/ belirtilen akış). b) Bu boru ayrımındaki bütün dengeleme vanaları önce, ön ayarlama için hesaplanan değere

ayarlanmalıdır. c) En düşük akış oranına sahip boru ayrımı belirlenir. Bu gösterge devresidir.d) En yüksek akış oranına sahip vana ile başlanır ve bu vanadaki akış oranı gösterge devresindeki akış

oranıı elde edilene kadar azaltılır. e) Bu işlem kalan bütün boru ayrımları için referans devresindeki değişiklikler izlenerek uygulanır.f) En son işlem ana dengeleme vanasının, “toplam akış oranı=1” olacak şekilde ayarlanmasıdır.

G.2.3 Uyarlamalı metotBu metot oransal metotu temel almakta olup, tek bir temel husus üzerine daha da geliştirilmiştir. Dengeleme işlemi sırasında, en uzak devreden (=referans devresi) başlanarak bu devredeki akış oranı bire eşitlenir, daha sonra bir sonraki devre akış oranı bire eşit olacak şekilde ayarlanır, müteakiben kalan diğer devreler de aynı şekilde ayarlanır. Burada gösterge devresinin boru ayrımında en uzakta yer aldığı varsayılır.

Uyarlamalı dengeleme işinin ana kademeleri aşağıdaki gibidir:a) Sistem birimlere ayrılır. Normal olarak, bir birim bir boru ayrımı ve o boru ayrımı için bir ana vanadan

oluşur. b) Gösterge devresinde küçük, zor okunur bir basınç düşüşü gerçekleştirilir (örneğin, 0,03 bar).c) Vana, 0,03 barlık bu basınç düşüşü için doğru akış için ayarlanır. d) Gösterge devresindeki basınç düşüşü ölçülür ve bu değer boru ayrımının kalan kısımları dengelenirken

sabit tutulur. Bu işlemi yapmak için bu boru ayrımının girişindeki dengeleme vanası (ortak vana) kullanılır. Devredeki dengeleme vanalarının ayarlanması nedeniyle basınç düşüşlerindeki artış veya azalmalarda, ortak vana gösterge devresiyle aynı basınç düşüşünü sağlamak için ayarlanır.

e) Bu işlem kalan bütün boru ayrımları için uygulanır.f) En son işlem ortak dengeleme vanasının (boru ayrımları) toplam akış doğru olacak şekilde aynı sistemle

ayarlanmasıdır.

23


G.2.4 Bilgisayar destekli dengeleme metoduVana parametrelerini ve normal sistemin mantığını barındıran bir program problemi etkileşimli çözebilir.

Bilgisayar destekli dengeleme işinin ana kademeleri aşağıdaki gibidir:a) Sistem birimlere ayrılır. Normal olarak, bir birim bir boru ayrımı ve o boru ayrımı için bir ana vanadan

oluşur. b) Boru ayrımlarındaki vana değerleri ölçülür ve bilgisayara kaydedilir. c) Boru ayrımındaki bütün vana değerlerinin ölçülmesinden sonra, bilgisayar vanalar için ön ayar

değerlerini hesaplar. d) Bilgisayar çıktısına göre bütün vanalar ayarlanır. e) Sonuçlar doğrulanır.f) Rapor olarak yazıcıdan bilgisayar çıktısı alınır.

G.3 Akışın ölçülmesi ve kendiliğinden harekete geçen dengeleme vanaları ile dengeleme

G.3.1 Fark basıncı kontrol birimiFark basıncı kontrol birimi bir boru grubu veya boru ayrımında basıncı sabit tutar. Radyatör veya uç birimlerinin dengelenmesi fark basıncı kontrol biriminden sonra olmalıdır. Boru ayrımlarındaki akış, tam akış şartları açısından doğrulanmalıdır.

G.3.2 Akış sınırlayıcıYeterli fark basıncı bulunuyorsa, akış sınırlayıcı uç birimlerdeki akışı otomatik olarak belirli bir seviyede tutar. Kumanda vanasının, akış sınırlayıcının çalışması sonucunda meydana gelen basınç düşüşündeki artışı ile karşılaştığında doğru çalışması hususu önemlidir. Boru ayrımlarındaki akış, tam akış şartları açısından doğrulanmalıdır.

G.4 Sıcaklık dengesi ile düzenlemeSistemin tamamının ve sistemin bir bölümünün nispeten daha az sayıda uç birime sahip olduğu durumlarda veya akıştaki müsaade edilebilir sapma ± % 20’den fazla ise, akış ölçme tertibatlarının tesisi genellikle ekonomik olmaz.

Bu tip sistemlere özgü olarak, her bir uç birim için aynı sıcaklık farkının kullanıldığı, sıcaklık dengesi metodu kullanılmalıdır. Bu metot ile, tasarımda belirlenen sıcaklık düşüşünün en az 0,75 katı bir sıcaklık düşüşü ile sistemin düzenlenmesi sağlanmalıdır.

G.4.1 KavramTasarımda belirlenen kazan suyu giriş çıkış sıcaklıları arasındaki fark sağlanacak şekilde, pompa debisi düzenlenerek sistem dengelenmelidir.

Dağıtım devrelerine verilebilecek ısı akışı, ısı yayıcılarının tamamı arasında bölüşülmelidir.

G.4.2 MetotSıcaklık ile dengeleme işinin ana kademeleri aşağıdaki gibidir:a) Termostatik radyatör vana kafaları çıkarılır. b) İşlem bütün vanalar tam açık konumdayken başlar.c) Gösterge devresi boyunca gerekli ilk su sıcaklık düşüşü sağlanır. Diğer ısı yayıcılar, gerideki gösterge

devresinden itibaren ileriye doğru adım adım, uç birim vanaları kullanılarak aynı sıcaklık düşüşü için ayarlanır.

d) Bir boru ayrımı devresindeki bütün ısı yayıcının ısı dengesi ve düzenlenmesi, bu ısı yayıcılarından oluşan devrenin tamamı için düzenleme yapılmadan, tamamlanmalıdır.

Bu işlemlerin sonunda odalarda ve zonlarda, ısı yayıcılarının, tasarım şartları altında özel tasarım sıcaklıklarını sağlayıp sağlamadıklarının teyidi için, bu cihazların performanslarının, doğrulanması gerekebilir. Bu tip ayarlamalar, dengeleme işleminin son kademesi olarak yerine getirilmelidir.

G.5 Akış doğruluğuDengelemenin kalitesi akışın doğruluğuna bağlıdır, ancak çeşitli ısıtma sistemlerinde doğruluk ihtiyaçlarında büyük farklılıklar mevcuttur. Az sıcaklık farkları ile çalışan veya otomatik radyatör vanaları bulunan

24


sistemlerde yüksek doğruluk gerekmemekle birlikte, yüksek sıcaklık farklılıkları bulunan sistemlerde daha doğru dengelemeye ihtiyaç vardır.

Dengeleme doğruluğunun oda sıcaklığını etkileyen tek husus olmadığı bilinmelidir. Tasarım hatalıysa doğru dengeleme yararlı olmayabilir. Diğer taraftan doğru yapılmayan dengeleme, işi daha da kötü yapabilir.

Oda sıcaklığında sapmayı 1 °C veya 2 °C’ta tutmak için (ısıtma sisteminde, ölçülen en büyük ve en düşük oda sıcaklıkları arasındaki fark), Çizelge G.1’de verilen sapma değerlerini aşmamalıdır. Temelde bu değerler, tasarım su giriş sıcaklığı (tg), tasarım dış hava sıcaklığı ve ısıtma sisteminde tasarım giriş – çıkış su sıcaklık farkı (tg-tç) olmak üzere üç tasarım parametresi ile tayin edilir.

Çizelge G.1’de 20 °C oda sıcaklığı için farklı tasarım sıcaklıklarında, tasarım oda sıcaklıklarında 1 °C veya 2 °C’luk sapmalara karşılık gelen, radyatörlerden geçen tasarım debilerindeki en büyük ve en düşük sapmalar verilmiştir.

Çizelge G.1 - 20°C oda sıcaklığında, farklı tasarım sıcaklık değerleri için, radyatörlerden geçen tasarım debilerindeki en büyük ve en düşük sapmalar

Oda sıcaklığında 1 °C sınırları içinde sapma Oda sıcaklığında 2 °C sınırları içinde sapmaMüsaade edilebilir akış sapması % Müsaade edilebilir akış sapması %

tg/tç

Tasarım dış hava sıcaklığıtg/tç

Tasarım dış hava sıcaklığı

(°C) 0°C -10°C -20°C (°C) 0°C -10°C -20°C90/75 ±40 ±30 ±20 90/75 ±50 ±40 ±3090/70 ±25 ±20 ±15 90/70 ±50 ±40 ±2590/60 ±25 ±20 ±15 90/60 ±40 ±30 ±2080/60 ±25 ±20 ±15 80/60 ±50 ±40 ±2080/50 ±15 ±10 ±5 80/50 ±40 ±30 ±2080/40 ±15 ±10 ±5 80/40 ±30 ±20 ±1075/65 ±40 ±30 ±20 75/65 ±50 ±40 ±3075/50 ±25 ±15 ±5 75/50 ±40 ±30 ±2075/45 ±15 ±10 ±5 75/45 ±30 ±20 ±1075/40 ±15 ±10 ±5 75/40 ±30 ±20 ±1070/45 ±15 ±10 ±5 70/45 ±40 ±30 ±2070/40 ±15 ±10 ±5 70/40 ±30 ±20 ±1060/45 ±25 ±15 ±5 60/45 ±50 ±40 ±2560/40 ±25 ±15 ±5 60/40 ±40 ±30 ±2055/45 ±25 ±20 ±15 55/45 ±50 ±40 ±25

Not - EN 442-2 Madde 3.29’a göre, radyatörlerin standart ısıl çıktıları 20 °C standard hava sıcaklığı, 75 °C su giriş sıcaklığı ve 65 °C su çıkış sıcaklığı referans alınarak tanımlanır.

G.6 Dengeleme raporuDengeleme tesis işleminin en önemli bölümüdür. Tasarımdaki akış kurallarının karşılandığını ve kumanda vanalarının görev yaptığının bir göstergesidir. Dengelenmenin dokümante edilmesi, sistemde gelecekte yapılacak değişikler ve analizler için de büyük değer taşır.

Bütün dengeleme metotları için, dokümanlarla ile birlikte imzalı bir dengeleme raporu da dosyalanmalıdır. Örnek bir dengeleme raporu için Form G1’e bakılmalıdır.

Bu dokümanlar, sistem tasarımcısının kurallarına göre ÇBveK talimatlarını hazırlayan teknik kişiye iletilmelidir.

25


______________________________________________________________________________________TİPİK DENGELEME RAPORU FORM G1______________________________________________________________________________________ PROJE: ………………………………… SAYI:

……………….ADRES: …………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………

MÜŞTERİNİN ADI: …………………………………………………………………………

ADRES: …………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………DENGELEME VANALARININ ÖN AYARI İÇİN HESAPLANAN

DEĞERLERÖLÇÜLEN DEĞERLER

SIRA NO TİP BOYUT KONUM AKIŞ AKIŞ NO AKIŞ MİKTARI P KONUM AÇIKLAMA

1NCİ

2NCİ

1NCİ

2NCİ

1NCİ

2NCİ

1NCİ

2NCİ

1NCİ

2NCİ

1NCİ

2NCİ

İMZA: …………………………………………………………………………


UNVANI: …………………………………………………………………………


ADINA: …………………………………………………………………………

TARİH: …………………………………………………………………………

26


Ek H(Bilgi için)

Kumanda sistemlerinin ayarlanması için uygulama rehberi

KUMANDA SİSTEMLERİNİN AYARLANMALARINA İLİŞKİN ÖRNEK KONTROL ÇİZELGESİ FORM H1

PROJE: ………………………………… SAYI: ……………….ADRES: …………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………

MÜŞTERİNİN ADI: …………………………………………………………………………

ADRES: …………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………

KUMANDALARIN ŞARTNAMELERİNE ATIF.

…………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………

KUMANDALARIN TOLERANLARI

…………………………………………………………………………

RUTUBET

SICAKLIK

BASINÇ

İMALATÇININ İŞLETMEYE ALMAYA İLİŞKİN EL KİTAPLARININ BULUNUP BULUNMADIĞI:

…………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………

GENELKONTROL EDİLECEK HUSUSLAR:A. BÜTÜN ELEKTRİK BESLEMELERİNİN AYRILDIĞIB. KUMANDA BİLEŞENLERİN DOĞRU ŞEKİLDE YERLERİNE TAKILDIĞIC. GÜVENLİK TERTİBATLARININ VE ARA KİLİTLEMELERİN FONKSİYONEL OLDUĞUD. BÜTÜN KAYNAKLARIN DOĞRU YERLEŞTİRİLDİĞİE. ÖLÇME CİHAZLARININ GEÇERLİ KALİBRASYON BELGESİ OLDUĞUF. BÜTÜN POMPALARIN VE VANTİLATÖRLERİN DEBİ VE BASINÇLARININ TASARIM TOLERANSLARININ İÇİNDE OLDUĞUG. SU VE HAVA SICAKLIKLARININ TASARIM TOLERANSLARININ İÇİNDE OLDUĞUH. BÜTÜN CİHAZLARIN GİRİŞ ÇIKIŞI ARASINDAKİ FARK BASINÇLARININ TASARIM TOLERANSLARININ İÇİNDE OLDUĞU

ELEKTRİK BESLEMESİ VE KABLOLAMAELEKTRİK BESLEMESİ ANAHTARLANMADAN KONTROL EDİLECEK HUSUSLAR:A. KABLOLAMANIN YEREL STANDARLARA UYGUN OLDUĞU

B. KABLOLAMANIN İMALATÇININ KUMANDA KURALLARINA UYGUN OLDUĞU

C. TOPRAKLAMANIN DOĞRU YAPILDIĞI

D. KABLOLARININ İMALATÇININ BELİRTİĞİ KABLOLAMA DİYAGRAMLARINA UYGUN

OLARAK BAĞLANDIĞI

27


TAHRİK BİRİMLERİ

KONTROL EDİLECEK HUSUSLAR:A. TAHRİK EDİCİLERİN HAREKETİNİN DOĞRU OLDUĞU

B. YAYLI GERİ ÇEKME MOTORLARININ DOĞRU ÇALIŞTIĞI

C. ELEKTRİK KESİLMESİ DURUMUNDA GEREKLİ BÜTÜN TEDBİRLERİN DOĞRU ÇALIŞTIĞI

VERİCİLERA. İMALATÇI TALİMATLARINA GÖRE KALİBRE EDİLDİĞİ

B. AYAR DEĞERİ KAYDEDİLMELİDİR

C. ÖLÜ BANT DEĞERİ KAYDEDİLMELİDİR

SIRA KONTROLÜGENEL KUMANDA SIRALAMASININ DOĞRULUĞUNUN TEYİDİ İÇİN ARA KİLİTLEME VEYA DEVRE DIŞI BIRAKMA TERTİBATLARININ KONTROLÜ

TESİSİN ÇALIŞMASIİŞLETMEYE ALMA İŞLEMLERİNDEN SONRA TASARIM ŞARTLARININ SAĞLANDIĞI VE BU ŞARTLARIN KESİNTİSİZ GÖZLEM SÜRESİ BOYUNCA KORUNDUĞU. TASARIM ŞARTLARI ELDE EDİLEMİYOR VEYA KORUNAMIYORSA, SON KUMANDA CİHAZLARI AZAMİ DÜZEYDE DÜZELTME YAPILDIĞININ TESBİTİ İÇİN KONTROL EDİLMELİDİR. AZAMİ DÜZEYDE DÜZELTME UYGULANMIŞSA, KUMANDA SİSTEMİ DIŞINDA DİĞER SİSTEMLERDE DE ARAŞTIRMALIDIR.

28


Kaynaklar[1] EN 442-2:1996, Radiators and convectors - Part 2: Test methods and rating

29

Documents

TS EN 14336