TTK m.557:“Kıymetli evrak öyle senetlerdir ki, bunlarda mündemiç olan hak senetten ayrı olarak dermeyan edilemediği gibi başkalarına da devredilemez”

1

Kıymetli evrakın borçlusu ancak senedin teslimi karşılığında ödeme ile mükelleftir.

Hile ya da ağır kusuru bulunmadıkça borçlu vade tarihinde senedin mahiyetine göre alacaklı olduğu anlaşılan kimseye ödemede bulunmakla borcundan kurtulur

2

Senedin içerdiği hakka göre yapılan ayrım:- Para alacağını temsil eden senetler:Kambiyo senetleri, tahviller- Ortaklık hakkını temsil eden senetler:Hisse senetleri- Aynî hakkı temsil eden senetler:Konşimento, makbuz senedi, varant

3

Senedin devir şekline göre yapılan ayrım:

Nama yazılı senetler:Belli bir şahıs namına yazılı olup da onun emrine kaydını içermeyen ve kanunen de emre yazılı senetlerden sayılmayan kıymetli evrak nama yazılı senet sayılır.

Emre yazılı senetler:

Emre yazılı olan veya kanunen böyle sayılan kıymetli evrak emre yazılı senetlerdir.Kanunen emre yazılı senetler, kambiyo senetleri (çek, poliçe, bono); konşimento, makbuz senedi, varant

Hamiline yazılı senetler:Senedin metin veya şeklinden hamil kim ise o kimsenin hak sahibi sayılacağı anlaşılan kıymetli evrak hamiline yazılı senet sayılır

4

Devir Şekilleri:

- Nama yazılı senetler:alacağın temliki + teslim

- Emre yazılı senetler:ciro + teslim

- Hamiline yazılı senetler:teslim

5

Kambiyo Senetleri (Ticari Senetler)

Poliçe Bono (Emre Muharrer Senet) Çek

6

Poliçe

7

Vade Ödeme Tarihi Türk Lirası No:15.02.20x2 #490 000 000# 16

Is bu police mukabilinde ...............15 Subat 20x2. ........ tarihindeBay ...................Heraslan Koll. Sti`ne.. ........................... veya emruhavale sine......yukarida yazili yanliz .Dörtyuzdoksanmilyon ..........................................TL. Ödeyiniz.Is bu police vadesinde ödenmedigi takdirde, müteakip policelerin de muacceliyet kesbedecegini, ihtilaf vukuunda ..Istanbul.. mahkemelerinin selehiyetini simdidenkabul ederiz.

MUHATAP KESIDECIKARSU A.S. AHMET KIZIL

adres, pul, imza adres, pul, imza

Poliçe (Bill of Exchange)

8

Bono (Emre Muharrer Senet)

9

Çek

10

Kambiyo Senetlerinin Ortak Özellikleri

Para alacağını temsil ederler Sıkı sıkıya şekle bağlıdır Kanunen emre yazılı senetlerdir Soyutluk (mücerretlik) ilkesi hakimdir Def’ilerin ileri sürülmesi sınırlıdır Kamu güvenini haizdir Senette imzası olan herkes senedin

ödenmemesinden dolayı müteselsil olarak borçludur Senetteki imzaların istiklali ilkesi geçerlidir Takip hukukunda kambiyo senetlerine mahsus takip

yolu geçerlidir

11

Kambiyo Senetlerinde Def’iler

Geçersizlik def’ileri İradeye ilişkin geçersizlik def’ileri

○ Ehliyetsizlerin○ İmzası taklit edilenlerin○ Yetki verilmemiş şahsın temsil ettiği kişinin○ Senet metninde sonradan tahrifat yapılarak iradesi değiştirilmiş şahsın○ Hile ve tehdit altında imza atan şahsın

Senet metninden anlaşılan def’iler Şekil şartlarına uymamadan doğan def’iler Hamilin meşru hamil olmadığı def’i Zamanaşımı def’ileri

Şahsi def’iler Temel ilişkiden doğan def’iler

○ Hata○ Gabin○ Ayıp○ Sözleşmenin ifa edilmediği

Temel ilişki dışında taraflar arasında varolan herhangi bir ilişkiden doğan def’iler Taraflar arasında kambiyo ilişkisi ile ilgili özel anlaşmalardan doğan def’iler

○ Hatır senedi

12

Poliçe ve Bononun Şekil Şartları “Poliçe” ibaresi Belli bir bedelin

ödenmesine dair kayıtsız şartsız havale

Muhatap Lehtar Keşidecinin imzası Keşide tarihi ve yeri Ödeme yeri Vade

“Bono” ya da “emre muharrer senet” ibaresi

Belli bir bedelin ödenmesine dair kayıtsız şartsız ödeme taahhüdü

Lehtar Düzenleyenin imzası Düzenleme yeri ve tarihi Ödeme yeri Vade

13

Kambiyo Senetlerinin Tedavülü:Kambiyo senetlerinin tedavülü ciro ile yapılırİlk ciro lehtar tarafından yapılmalıdırCiro edecek kişinin (ciranta) senedin şeklen meşru

hamili olarak görünmesi şarttırCiro herhangi bir gerçek ya da tüzelkişiye yapılabilir. Cironun kime yapıldığı ciroda gösterilmişse buna

“tam ciro” denir. Kime yapıldığı gösterilmemiş cirolar ise “beyaz ciro”dur

Ciro senette daha önceden imzası olan bir kişiye de yapılabilir. Keşideciye, lehtara, muhataba ya da önceki bir cirantaya yapılacak cirolar geçerlidir

14

Cironun Şekli:Ciro senet veya alonj üzerine yazılır ve ciranta

tarafından imzalanırUygulamada ciro senedin arka yüzüne yapılır ama

senedin ön yüzüne de yapılması mümkündürAma senedin arka yüzüne atılan imza kural olarak

ciro kabul edilirken, ön yüzüne ciro şerhi yazılmadan atılan imzalar “aval” olarak kabul edilir

Ciro beyanının isim, tarih veya bedel ihtiva etmesine gerek yoktur; “emre” kelimesinin yazılması veya ciro mahallinin belirtilmesi de gerekmez

15

Cironun Çeşitleri (1):Şekil Yönünden

○ Tam ciroVadeyi bekleyip ödemeyi isteyebilirSenedi tam veya beyaz ciro ile devredebilir

○ Beyaz ciroVadeyi bekleyip ödemeyi isteyebilirSenedi tam veya beyaz ciro ile devredebilirCiroyu kendi adına doldurabilirSenedi hamiline yazılı senet gibi elden devredebilir

16

Cironun Çeşitleri (2)Amaç Yönünden

○ Temlik cirosuTemlik fonksiyonuTeşhis fonksiyonuGaranti fonksiyonu

○ Tahsil cirosuTeşhis fonksiyonu

○ Rehin cirosuTeşhis fonksiyonuGaranti fonksiyonu

17

Ödeme İçin İbraz:Senedin kendisinin ödenmek üzere ibraz

edilmesi gerekirİbraz ödeme yerinde yapılırSenet ödeme gününde ya da en geç ödeme

gününü takip eden iki iş günü içinde ibraz edilirÖdeme günü ve vade günü her zaman aynı gün

olmak zorunda değildirÖdeme için ibraz poliçenin şeklen meşru hamili

tarafından yapılabilir

18

İbrazın Sonuçları:İbraz senedin borçlusunu mütemerrit hale

getirirMüracaat borçluları için temerrüt ihtar ile

başlarSüresi içinde yapılan ibraz ve protesto ile

hamil müracaat borçlularına başvurma hakkını elde eder.

19

Senedin Ödenmesi:Senedin tam ödenmesiyle ödeyen borçlu senedin

iadesini ve üzerine ödendi şerhi konulmasını talep etme hakkına sahiptir

Senedin kısmen ödenmesi de mümkündür. Senet hamili kısmi ödemeyi reddedemez.

Kısmi ödeme halinde senedi iade mecburiyeti yoktur, ancak yapılan ödeme senet özerinde gösterilir

Alacaklı, senet borçlusunun vadeden önce ödemede bulunma talebini kabul etmek zorunda değildir.

20

Hamilin Müracaat Hakkı:Senedin ödenmemesi halinde hamil müracaat

borçlularına başvurma hakkını kazanabilirMüracaat hakkının kullanılabilmesi için

ödememenin tespit ettirilmesi gerekirÖdememenin tespiti poliçe ve bonolarda

noterden çekilecek protesto ile olur (çeklerde çekin arkası banka tarafından yazılır)

Protesto ödeme gününü takip eden iki işgünü içinde çekilmelidir

Protesto çekilmesi ile hamil müteselsil sorumlu olan müracaat borçlularına herhangi bir sıra gözetmeksizin başvurabilme hakkına sahip olur

21

Müracaat Hakkının Kapsamı:Son hamilin müracaat hakkının kapsamı

○ Senedin bedeli○ Faiz kaydı bulunan hallerde işlemiş olan faiz○ Vadenin gelmesinden itibaren işlemeye başlayacak

olan temerrüt faizi○ Yapılmış olan masraflar○ Senet bedelinin ‰ 3’ü oranında komisyon

Ödeyen müracaat borçlusunun müracaat hakkının kapsamı:○ Ödemiş olduğu meblağın tamamı○ Ödeme tarihiden itibaren işleyecek olan temerrüt faizi○ Yapılmış olan masraflar○ Senet bedelinin ‰ 2’si oranında komisyon

22

Müracaat borçluları ve aralarındaki ilişkiler: Hamil başvuracağı müracaat borçlusunu seçme

konusunda serbesttir Ödeyen müracaat borçlusu kendinden önce gelenlere

müracaat etme hakkını kazanır Ödeyen müracaat borçlusu senedin, protestonun ve bir

makbuzun kendisine verilmesini talep edebilir Senet bedelini ödeyen ciranta kendisinin ve kendisinden

sonra gelen borçluların cirolarını çizebilir Müracaat borçluları kendilerine henüz müracaat

edilmemiş olsa bile hamile başvurarak ödemede bulunmak hakkına sahiptirler

Senedin hamili ve müracaat borçluları ihbar mükellefiyeti altındadırlar

23

Müracaat hakkının düşmesi:

Poliçelerde kabule arzın ve poliçe ve bonolarda ödeme için ibrazın zamanında yapılmaması

Protestonun zamanında düzenlenmemesi

24

Zamanaşımı:Süreler

○ Poliçede kabul etmiş olan muhataba (bonoda düzenleyene) karşı açılacak davalarda zamanaşımı süresi vadeden itibaren 3 yıldır

○ Son hamilin müracaat borçlularına karşı açacağı davalarda zamanaşımı protesto tarihinden itibaren 1 yıldır

○ Poliçe meblağını ödeyen cirantanın kendinden önceki müracaat borçlularına karşı açacağı davalarda zamanaşımı ödeme tarihinden ya da cirantaya açılacak dava tarihinden itibaren 6 aydır

25

Çeke ilişkin mevzuat:

Türk Ticaret Kanunu3167 sayılı Çek Kanunu

26

Çekin Hukuki Mahiyeti: Çek de poliçe gibi bir havaledir Çek bir ödeme vasıtasıdır Çek sadece bir “banka” üzerine çekilebilir Çekte “kabul” yoktur Çekte “muhatabın cirosu” batıldır Çek “görüldüğünde” ödenir Çekte “ibraz süreleri” çok kısadır Çek “hamiline yazılı” olarak düzenlenebilir Çekte “ödenmeme” halinde ödememenin tespiti çekin

arkası yazılarak yapılabilir Çekin “karşılıksızlık” nedeniyle ödenmemesi cezai bir

takım sonuçlar doğurur

27

Çekte Şekil Şartları:“Çek” kelimesiMuayyen bir bedelin ödenmesine dair

kayıtsız şartsız havaleMuhatapÖdeme yeriKeşide günü ve yeriKeşidecinin imzasıKeşidecinin vergi sicil numarası

28

Çekin Tedavülü:

Muhatabın cirosu batıldırMuhataba yapılan ciro makbuz hükmündedirÇekte rehin cirosu yapılamazHamiline yazılı çekin cirosu mümkündür

29

Çekte Ödeme:Çekin ödenmek üzere ibrazı

○ İbraz mahalliÇek çekle işleyen hesabın bulunduğu bankanın herhangi bir

şubesine ibraz edilebilir.Takas odasına yapılan ibrazlar da geçerli sayılır

○ İleri tarihli (vadeli – Postdate) çeklerÇek düzenlenirken keşide tarihi ileri bir tarih olarak yazılabilirÜzerinde yazılı keşide tarihinden önce ödenmek üzere bankaya

ibraz edilen çekler ibraz tarihinde ödenir 5838 sayılı Kanun ile getirilen düzenlemeye göre, “31/12/2009

tarihine kadar, üzerinde yazılı keşide tarihinden önce çekin ödenmek için muhatap bankaya ibrazı geçersizdir.”

○ İbraz süresiÇekin keşidesinden itibaren belli bir süre geçmeden ödenmek

üzere muhataba ibrazı lazımdırÇek keşide edildiği yerde ödenecekse ibraz süresi on gündürÇek keşide edildiği yerden başka bir mahalde ödenecekse ibraz

süresi bir aydırÇek keşide edildiği kıtadan başka bir kıtada ödenecekse ibraz

süresi üç aydırÇek ibraz süresi içinde ibraz edilmediği takdirde hamil, keşideciye

ve cirantalara karşı müracaat hakkını kaybeder 30

İbraz Süresi Geçtikten Sonra İbraz Edilen Çekler:Keşideci çekten caymamışsa, banka ibraz süresi

geçtikten sonra kendisine ibraz edilen çeki ödeyip ödememekte serbesttir

Çekten cayma keşideci tarafından bankaya çeki ödememesi konusunda verilen ve ancak ibraz süresi sonunda hüküm ifade edecek olan bir talimattır

Banka cayılmış bir çeki ödeyemezİbraz süresi geçtikten sonra hesapta karşılık yoksa

banka ibraz edilen çekin arkasını yazamaz

31

Çekte Ödeme Yasağı (5838 sayılı Kanun ile yürürlükten kaldırılmıştır):Keşideci çekin kendisinin veya üçüncü

kişinin elinden rızası olmaksızın çıkmış olduğu gerekçesiyle muhatabı çeki ödemekten men edebilir

Çek rıza olmaksızın elden çıkmış olmalıdırKeşideci ödemeden men talimatı vermelidirBanka bu talimat karşısında başka bir

formaliteye gerek olmaksızın çeki ödememekle yükümlüdür

32

Çekin Ödenmemesi:Çekin şekil şartlarını taşımamasıİbraz edenin meşru hamil olmamasıÇekin sahte veya tahrif edilmiş olmasıÇekle işleyen hesap üzerinde tedbir kararı,

haciz veya rehin bulunmasıÇekte karşılıksızlık:

○ Tam karşılıksızlık○ Kısmi karşılıksızlık

33

Karşılığı olmayan çekin ödenmesi:

Banka her bir çek yaprağı için hamilin en az 470 YTL tutarında tatmin edileceğini garanti eder (Çek Kanunu tarafından bankaya yüklenen ödeme mecburiyeti)

Bunun dışında banka çekin tamamını keşideciye kredi açarak ödeyebilir

34

Karşılıksız Çek Halinde Bankanın ve T.C. Merkez Bankası’nın Yapması Gereken İşlemler:

Muhatap banka çekin karşılıksız olduğunu belirtilerek arkasını yazar

Düzeltme hakkı kullanılmadığı takdirde, muhatap banka bunun için gerekli sürenin bitiminden itibaren 10 gün içinde hesap sahibine aldığı çek karnelerini iade etmesini bildirir

Muhatap banka karşılıksız çek halinde, ibraz tarihinden itibaren 10 gün içinde, hesap sahibi ile ilgili bilgileri T.C. Merkez Bankası’na bildirir

Düzeltme hakkı kullanılırsa bu da 10 gün içinde T.C. Merkez Bankası’na bildirilir

T.C. Merkez Bankası kendisine bildirilen hususları 15 gün içinde bütün bankalara aktarır

Çek hesabı açtırmaya ilişkin yasaklamalar ve bu yasakların kaldırılmasına dair mahkeme kararları da T.C. Merkez Bankası’na bildirilir

35

Düzeltme Hakkı:Çekte yazılı keşide gününe göre hesaplanacak ibraz süresinin bitim tarihinden itibaren en geç on gün içinde çekin karşılıksız kalan kısmını yüzde on tazminatı ve ibraz tarihinden ödeme gününe kadar geçen süre için hesaplanacak gecikme faizi ile birlikte ödemek suretiyle düzeltme hakkını kullanan, çek keşide etmek hakkını yeniden kazanır.

36

Karşılıksız Çekte Cezalar:Üzerinde yazılı keşide tarihinden önce veya

ibraz süresi içinde 4 üncü madde uyarınca ibraz edildiğinde, yeterli karşılığı bulunmaması nedeniyle kısmen de olsa ödenmeyen çeki keşide eden hesap sahipleri veya yetkili temsilcileri, kanunların ayrıca suç saydığı haller saklı kalmak üzere, çek bedeli tutarı kadar ağır para cezasıyla cezalandırılırlar

Bu suçtan mükerrirlere, bir yıldan beş yıla kadar hapis cezası verilir.

37

Aşağıda belirtilen koşulların yerine getirilmesi halinde ceza davası açılmaz : Düzeltme hakkının kullanılması, Düzeltme hakkı için süre geçtikten sonra ve henüz dava açılmadan önce

çek tutarı veya karşılıksız kalan kısmı ile çek tutarına veya karşılıksız kalan kısmına ait yüzde oniki tazminatın ve çekin ibrazından ödeme tarihine kadar geçen süre içinde hesaplanacak gecikme faizinin ödenmesi.

Dava açıldıktan sonra hüküm verilinceye kadar geçen süre içinde, çek tutarı veya karşılıksız kalan kısmı ile çek tutarına veya karşılıksız kalan kısmına ait yüzde onbeş tazminatın ve çekin ibrazından ödeme tarihine kadar geçen süre içinde hesaplanacak gecikme faizinin ödenmesi halinde ceza davası düşer.

Hüküm verildikten sonra hüküm kesinleşinceye kadar geçen süre içinde, çek tutarı veya karşılıksız kalan kısmı ile çek tutarına veya karşılıksız kalan kısmına ait yüzde onsekiz tazminatın ve çekin ibrazından ödeme tarihine kadar geçen süre içinde hesaplanacak gecikme faizinin ödenmesi halinde ceza davası düşer.

Hüküm kesinleştikten sonra çek tutarı veya karşılıksız kalan kısmı ile çek tutarına veya karşılıksız kalan kısmına ait yüzde yirmi tazminatın ve çekin ibrazından ödeme tarihine kadar geçen süre içinde hesaplanacak gecikme faizinin ödenmesi halinde bütün cezaî sonuçları ile birlikte hüküm ortadan kalkar.

Yukarıda belirtilen ödemeler hamile veya hamile ödenmek üzere muhatap bankaya yapılabilir.

38