TürkçeMatematik

Fen BilimleriSosyal Bilgiler

TÜMDERSLERKISA BİLGİ • BOL ALIŞTIRMA • ÇÖZÜMLÜ SORULAR

KAZANIM ODAKLI

YeniSosyal Bilgiler

ÖğretimProgramına

Uygun

©Tudem Eğitim Hiz. San. ve Tic. A.Ş 1476/1 Sokak No: 10/51 Alsancak/Konak/ÝZMÝR

Yazarlar: Tudem Yazý KuruluDizgi ve Grafik: Tudem Grafik Ekibi

Baský ve Cilt: Ertem Basım Yayın Dağıtım San. Tic. Ltd. Şti.Eskişehir Yolu 40. km. Başkent OSB 22. Cadde No: 6 Malıköy/ANKARA

0 312 284 18 14ISBN: 978-605-9493-99-4Yayýnevi sertifika no: 11945Matbaa sertifika no: 16031

Tüm haklarý saklýdýr.Bu yayýnýn hiçbir bölümü, telif hakký sahibinin önceden yazýlý izni

olmaksýzýn tekrar üretilemez, bir eriþim sisteminde tutulamaz, herhangi bir biçimde elektronik, mekanik, fotokopi, kayýt ya da diðer yollarla iletilemez.

www.tudem.com

Sevgili Öğrenci,

Bu kitap, Millî Eğitim Bakanlığınca hazırlanan yeni öğretim programlarına

uygun olarak hazırlanmıştır.

Kitabın Türkçe bölümü, “Dilini tanıyıp seven, iyi kullanan, iletişim becerisi

yüksek bireyler yetiştirmek, gelenek ve göreneklerin sonraki kuşaklara akta-

rılmasını sağlar.” öğretisi esas alınarak düzenlenmiştir. İçeriğinde ise kaza-

nımlara uygun olarak “sözcükte ve cümlede anlam, okuduğunu anlama, yazım

ve noktalama” gibi konulara yer verilmiştir.

Kitabın matematik bölümü, “Matematik, yaşamı kolaylaştırmayı ve pratik

düşünceyi geliştirmeyi amaçlar.” prensibi esas alınarak düzenlenmiştir.

İçeriğinde kazanımlara uygun olarak “sayılar, geometri, ölçme ve veri” konu-

larına yer verilmiştir.

Kitabın fen bilimleri bölümü, “Fen bilimleri; araştıran, sorgulayan, yaratıcı

ve analitik düşünme becerisine sahip, fen okuryazarı bireyler yetiştirmeyi

amaçlar.” prensibi esas alınarak düzenlenmiştir. Kazanımlara uygun olarak

hazırlanan içeriğinde “destek ve hareket sistemi, kuvvetin cisimler üzerindeki

etkileri, maddenin hâlleri, basit elektrik devreleri” gibi konulara yer verilmiştir.

Kitabın sosyal bilgiler bölümü, “Sosyal bilgiler; eleştiren, sorgulayan, olay-

lar arasında bağlantılar kurabilen bireyler yetiştirmeyi hedefler.” ilkesi esas

alınarak düzenlenmiştir. İçeriğinde, kazanımlara uygun olarak “birey, kültür,

çevre, teknoloji, üretim - tüketim, sorumluluklar ve dünyada yaşam” gibi

konular ele alınmıştır.

Kitaptaki her ünite, yukarıda belirtilen esaslar doğrultusunda şunları kap-

samaktadır:lÖzet konu anlatımılÖğretici alıştırma ve etkinlikler

lÇözümlü sorularlKazanım pekiştirme testleri

lKavrama testleri

Başarılı, bilgili, doğru düşünme alışkanlığı kazanmış, bilime önem veren

bireyler olarak yetişmeniz dileğiyle…

Yazı Kurulu

KA

ZANIM ODAKLI

Kısa bilgi, alıştırma ve soru alanları

kazanımlara göre düzenlendi.

KISA BİLGİ ALANLARI

Değişen tasarımı daha kolay akılda kalan özet

bilgi alanlarından oluştu.

ÖRNEK SORULAR VE ÇÖZÜMLER

Anahtar soru tiplerinde örnek sayısı artırıldı ve çözümler aşama aşama

verildi.

YILDIZLI SORULAR

Sorular zorluk derece-sine göre düzenlendi.

ÇÖZÜMLÜ SORULAR

işareti ile belirtilen sorular farklı düzeylerde

seçildi ve kitabın son bölümünde çözüldü.

BOL ALIŞTIRMA

Bireysel ve pekiştirici alıştırmalar kazanımların yerleşmesine daha fazla

katkı sağlıyor.

: Hepsi 1 AradaKazanım Odaklı

İÇİNDEKİLER

4. TEMA - SAĞLIK VE ÇEVRE

SÖZCÜĞÜN ANLAMINIDEĞİŞTİREN EKLER .......................................... 70Alıştırma: Yeni Sözcükler Türetelim ..................... 71Etkinlik: Türetelim................................................. 72Alıştırma: Şiirdeki Sözcükler ................................ 73Alıştırma: Hangi Ek Getirilmeli? ........................... 74Alıştırma: Sözcük Türetmece ............................... 75Kazanım Pekiştirme Testi ..................................... 76

ATASÖZÜ VE DEYİMLER ................................... 77Alıştırma: Anlamlarını Bulalım .............................. 78Alıştırma: Atasözlerini Bulalım ............................. 79Alıştırma: Deyim mi, Atasözü mü? ....................... 80Kazanım Pekiştirme Testi ..................................... 81

ŞİİR, MASAL, ÖYKÜ ........................................... 82Gerçek ve Hayal Ürünü Durumlar,Duygusal ve Abartılı İfadeler ................................ 84Etkinlik: Bu Masal Nasıl Bitsin? ........................... 85Okuduğunu Anlama: Neye Yarar Kiri Çevre? ..... 86Etkinlik: Geri Dönüşüm ........................................ 88Alıştırma: İşaretleyelim ......................................... 89Kazanım Pekiştirme Testi ..................................... 90Kavrama Testi ...................................................... 91

2. TEMA - ATATÜRK

CÜMLE OLUŞTURMA,ÖZNEL VE NESNEL CÜMLELER ...................... 34Alıştırma: Sözcükten Cümleye ............................. 36Etkinlik: Şiirden Düzyazıya................................... 37Alıştırma: Görsellerden Cümlelere ....................... 38Alıştırma: Öznel mi, Nesnel mi?........................... 39

Kazanım Pekiştirme Testi ..................................... 40

CÜMLENİN ANLAMI, CÜMLENİN ANLAMINIETKİLEYEN SÖZCÜKLER .................................. 41Alıştırma: Eşleştirelim ........................................... 43Okuduğunu Anlama: Barış ve Medeniyet ........... 44Alıştırma: Boşluğa Hangisi Getirilmeli? ............... 46Alıştırma: Karşılaştırma Var mı, Yok mu? ............ 47Kazanım Pekiştirme Testi ..................................... 48Kavrama Testi ...................................................... 49

1. TEMA - BİREY VE TOPLUM

SÖZCÜKTE ANLAM ........................................... 12Alıştırma: Söz Dağarcığımı Geliştiriyorum ........... 14Alıştırma: Anlamlarını Bulalım .............................. 15Alıştırma: Sözcükler ve Anlamları ........................ 16Alıştırma: Terimleri Bulalım .................................. 17Etkinlik: Terim Anlamlılar Bulmacası .................. 18Alıştırma: Gerçek mi, Mecaz mı? ......................... 19Alıştırma: Şiirdeki Sözcükler ................................ 20Alıştırma: Cümledeki Anlamı Hangisi? ................ 21Kazanım Pekiştirme Testi ..................................... 22

SÖZCÜKLER ARASI ANLAM İLİŞKİLERİ ......... 23Alıştırma: Hangi Sözcüğün Eş Anlamlısı? ........... 25Alıştırma: Cümledeki Zıt Anlamlıyı Bulalım .......... 26Alıştırma: Sözcük Kumbaramı Dolduruyorum ..... 27Okuduğunu Anlama:Ayaklı Göl ............................................................. 28Kazanım Pekiştirme Testi ..................................... 30Kavrama Testi ...................................................... 31

3. TEMA - DEĞERLERİMİZ

5N 1K, OLUŞ SIRASI,BETİMLEME, BENZETME .................................. 52Alıştırma: Hangi Soru Sorulmalı?......................... 54Etkinlik: Betimlemeler Yazın ................................ 55Alıştırma: Görsellerden Öyküye ........................... 56Kazanım Pekiştirme Testi ..................................... 58

OKUDUĞUNU ANLAMA ..................................... 59Okuduğunu Anlama: Keçileri Kaçırmak .............. 60Alıştırma: Bul Bakalım .......................................... 62Alıştırma: Görsel ve Başlıktan Paragrafa ............. 63Alıştırma: Sıralayarak Paragraf Oluşturalım ......... 64Alıştırma: Uygun mu, Değil mi? ........................... 65Kazanım Pekiştirme Testi ..................................... 66Kavrama Testi ...................................................... 67

TÜRKÇE

7. TEMA - ÜRETİM, TÜKETİM VE VERİMLİLİK

İŞ, OLUŞİ DURUM BİLDİRENSÖZCÜKLER ..................................................... 130Etkinlik: Eylem Kartları ....................................... 133Alıştırma: Cümle Kuralım ................................... 134Alıştırma: Ne Zaman Yapılıyor? ......................... 135Alıştırma: Tamamlayalım .................................... 136Alıştırma: Kim, Ne Zaman Yaptı? ....................... 137Kazanım Pekiştirme Testi ................................... 138

ANI, GÜNLÜK, TABLO VEGRAFİK YORUMU ............................................ 139Alıştırma: Kroki Okuyalım ................................... 141Okuduğunu Anlama: Toprağın Zenginliği ......... 142Kazanım Pekiştirme Testi ................................... 144Kavrama Testi .................................................... 145

6. TEMA - YENİLİKLER VE GELİŞMELER

ADI NİTELEYEN VE BELİRTENSÖZCÜKLER ..................................................... 112Alıştırma: Özellik Çiçekleri ................................. 114Alıştırma: Adı ve Özelliği Ne? ............................ 115Etkinlik: Bulmaca Çözelim ................................. 116Alıştırma: Hangi Sözcük? ................................... 117Kazanım Pekiştirme Testi ................................... 118

DOĞRU VE GÜZEL ANLATIM, İLETİŞİM,TRAFİK İŞARETLERİ ........................................ 119Alıştırma: Düzeltelim .......................................... 121Okuduğunu Anlama: ÇağdaşBilgisayarlar Doğuyor ........................................ 122Alıştırma: Trafikteki Davranışlar ......................... 124Alıştırma: Yanlışlar ve Doğrular .......................... 125Kazanım Pekiştirme Testi ................................... 126Kavrama Testi .................................................... 127

8. TEMA - GÜZEL SANATLAR

YAZIM KURALLARI .......................................... 148Alıştırma: Doğrusunu Bulalım ............................ 150Alıştırma: Doğru mu Yazılmış? ........................... 151Alıştırma: Yazımı Doğru mu? ............................. 152Kazanım Pekiştirme Testi ................................... 153

NOKTALAMA İŞARETLERİ .............................. 154Alıştırma: Doğrusu Ne? ...................................... 157Alıştırma: Görevini Bulalım ................................. 158Okuduğunu Anlama: Noktalayalım ................... 159Kazanım Pekiştirme Testi ................................... 160Kavrama Testi .................................................... 161

5. TEMA - GÜZEL ÜLKEM TÜRKİYE

ADLAR (İSİMLER) .............................................. 94Alıştırma: Cümledeki İsimler ................................ 96Alıştırma: Şiirdeki Adlar ........................................ 97Alıştırma: Hangisi Soyut? ..................................... 98Alıştırma: Adlar ve Durumları ............................... 99Alıştırma: Karttaki Adlar ...................................... 100Kazanım Pekiştirme Testi ................................... 101

ADIN YERİNİ TUTAN SÖZCÜKLER ................ 102Alıştırma: Yerini Ne Tutar? ................................. 103Okuduğunu Anlama: Anadolu’da Bahar ........... 104Alıştırma: Şiirdeki Sözcüklerle Çalışalım ........... 106Alıştırma: Adın Yerini Hangi Yolla Tutmuş? ....... 107Kazanım Pekiştirme Testi ................................... 108Kavrama Testi .................................................... 109

2 - VERİ - SAYILAR

VERİLERDEN SAYILARA ................................. 190Sütun Grafiği ...................................................... 190Doğal Sayılar ...................................................... 191Zamanı Ölçme .................................................... 193Alıştırma: Yorumlayalım ..................................... 194Alıştırma: Okuyalım, Yazalım ............................. 195Alıştırma: Çözümleyelim .................................... 196Alıştırma: Sıralayalım .......................................... 197Alıştırma: Zamanı Ölçelim .................................. 198Alıştırma: Takvim Hazırlayalım ........................... 199Kazanım Pekiştirme Testi - 1 ............................. 200Kazanım Pekiştirme Testi - 2 ............................. 201Kazanım Pekiştirme Testi - 3 ............................. 202Kazanım Pekiştirme Testi - 4 ............................. 203

DOĞAL SAYILARLA İŞLEMLER ...................... 204Doğal Sayılarla Toplama İşlemi ......................... 204Doğal Sayılarla Çıkarma İşlemi .......................... 205Doğal Sayılarla Çarpma İşlemi .......................... 207Doğal Sayılarla Bölme İşlemi ............................. 209Alıştırma: Toplayalım - Çıkaralım ....................... 210Alıştırma: Problemler .......................................... 212Alıştırma: Çarpalım ............................................. 214Alıştırma: Mesajınız Var ...................................... 215Alıştırma: Bölelim ............................................... 216Kazanım Pekiştirme Testi - 1 ............................. 217Kazanım Pekiştirme Testi - 2 ............................. 218Kazanım Pekiştirme Testi - 3 ............................. 219Kazanım Pekiştirme Testi - 4 ............................. 220Kavrama Testi - 1 ............................................... 221Kavrama Testi - 2 ............................................... 223

1 - GEOMETRİ

ÇEVREMİZDEKİ GEOMETRİ ........................... 164Üçgen, Kare ve Dikdörtgen ............................... 164Açı ve Açı Ölçüsü ............................................... 165Alıştırma: İsimlendirelim ..................................... 166Alıştırma: Açılı Sorular ........................................ 167Alıştırma: Resimdeki Açılar ................................ 169Alıştırma: Tahmini Açı ........................................ 170Kazanım Pekiştirme Testi - 1 ............................. 171Kazanım Pekiştirme Testi - 2 ............................. 172

GEOMETRİK ŞEKİLLER................................... 173Üçgenin İç Açılarının Ölçüleri Toplamı .............. 173Üçgen Çeşitleri ................................................... 173Kare .................................................................... 175Dikdörtgen ......................................................... 175Simetri ................................................................ 176Örüntü ve Süslemeler ........................................ 176Alıştırma: Gizli Açılar .......................................... 177Alıştırma: Verilmeyen Açılar ............................... 178Alıştırma: Geometrik Şekiller ............................. 179Alıştırma: Çizelim ............................................... 180Alıştırma: Simetri Doğrusu Çizelim .................... 181Alıştırma: Boyayalım .......................................... 182Kazanım Pekiştirme Testi - 1 ............................. 183Kazanım Pekiştirme Testi - 2 ............................. 184Kavrama Testi - 1 ............................................... 185Kavrama Testi - 2 ............................................... 187

MATEMATİK

5 - SAYILAR - ÖLÇME

ONDALIK KESİRLER ........................................ 266Alıştırma: Tabloları Yerleştirelim ........................ 267Kazanım Pekiştirme Testi ................................... 268

UZUNLUK ÖLÇME ............................................ 269Alıştırma: Bulmaca ............................................. 270Alıştırma: Dönüşüm Yapalım ............................. 271Alıştırma: Atatürk ve Ölçü Sistemi ..................... 272Alıştırma: Uzunluk Problemleri .......................... 273Kazanım Pekiştirme Testi ................................... 274

ÇEVRE ............................................................... 275Alıştırma: Çevre Bulalım ..................................... 276Kazanım Pekiştirme Testi ................................... 278Kavrama Testi - 1 ............................................... 279Kavrama Testi - 2 ............................................... 281

6 - SAYILAR - GEOMETRİ - ÖLÇME

İŞLEMLERDE KOLAYLIK VETAHMİN ETME .................................................. 28410, 100 ve 1000 ile Zihinden Çarpma ............... 2845, 25 ve 50 ile Kısa Yoldan Çarpma .................. 284Çarpma İşleminde Tahmin ................................ 285Bölme İşleminde Tahmin ................................... 285Örüntüler ............................................................ 286İki Adımlı İşlemler ............................................... 286Geometrik Cisimler ............................................ 287Alıştırma: Çarpalım ............................................. 288Alıştırma: Tahmin Edelim ................................... 289Alıştırma: Eksikleri Tamamlayalım ..................... 290Alıştırma: Parantezli İşlemler .............................. 291Alıştırma: Birim Küp Sayalım ............................. 292Kazanım Pekiştirme Testi ................................... 293

ZAMANI ÖLÇME VE PROBLEMLER ............... 294Zamanı Ölçme .................................................... 294Problemler .......................................................... 295Alıştırma: Kağan’ın Okul Günü .......................... 296Alıştırma: Problemler .......................................... 297Alıştırma: Zaman Problemleri ............................ 299Kazanım Pekiştirme Testi ................................... 300Kavrama Testi - 1 ............................................... 301Kavrama Testi - 2 ............................................... 303

3 - ÖLÇME - SAYILAR - VERİ

TARTMA VE SIVILARI ÖLÇME ........................ 226Tartma ................................................................ 226Sıvıları Ölçme ..................................................... 227Alıştırma: Farklı Kütleler ..................................... 228Alıştırma: Dönüştürelim ...................................... 229Alıştırma: Sıvı Problemleri .................................. 230Alıştırma: Tartma Problemleri ............................ 231Kazanım Pekiştirme Testi ................................... 232

ZİHİNDEN İŞLEMLER VE OLASILIK ............... 233Zihinden İşlemler................................................ 233Doğal Sayıları Yuvarlama ................................... 233Tahmini Toplam ve Tahmini Fark ...................... 234Olasılık ................................................................ 234Alıştırma: Zihinden İşlemler ............................... 235Alıştırma: Yaklaşık Ne Kadar? ............................ 236Alıştırma: Eksilen Gıdalar ................................... 237Alıştırma: İmkansız, Olası, Kesin ........................ 238Alıştırma: Olasılık Cümleleri Kuralım .................. 239Kazanım Pekiştirme Testi ................................... 240Kavrama Testi - 1 ............................................... 241Kavrama Testi - 2 ............................................... 243

4 - SAYILAR - ÖLÇME

KESİRLER ......................................................... 246Alıştırma: Lezzet Pastaları .................................. 249Alıştırma: Karşılaştır ve Sırala ............................ 250Kazanım Pekiştirme Testi ................................... 251

KESİRLERLE İŞLEMLER VE ALAN ................. 252Kesirlerle İşlemler ............................................... 252Alan .................................................................... 253Kesir Problemleri ................................................ 254Alıştırma: Toplayalım - Çıkaralım ....................... 255Alıştırma: Alan Tablosu ...................................... 256Alıştırma: Alan Bulalım ....................................... 257Alıştırma: Kesir Problemleri ................................ 258Alıştırma: Olasılık Cümleleri Kuralım .................. 239Kazanım Pekiştirme Testi ................................... 260Kavrama Testi - 1 ............................................... 261Kavrama Testi - 2 ............................................... 263

1 - VÜCUDUMUZUN BİLMECESİNİ ÇÖZELİM

DESTEK VE HAREKET ..................................... 306Alıştırma: Kemikler ............................................. 307Etkinlik: Hata Nerede? ....................................... 308Kazanım Pekiştirme Testi ................................... 309

SOLUK ALIP VERME ........................................ 310Alıştırma: Soluk Alıp Verme ............................... 311KANIN VÜCUTTA DOLAŞIMI .......................... 312Alıştırma: Vücudumuzdaki Gezgin .................... 313Kazanım Pekiştirme Testi ................................... 314

EGZERSİZ YAPALIM ........................................ 315Alıştırma: Egzersizin Vücudumuza Etkileri ........ 316Kazanım Pekiştirme Testi ................................... 317Kavrama Testi .................................................... 318

3 -MADDEYİ TANIYALIM

MADDEYİ NİTELEYEN ÖZELLİKLER .............. 334Alıştırma: Yüzme ve Batma ................................ 335Etkinlik: Suyu Çeken ve Çekmeyen .................. 336MADDENİN HÂLLERİ ....................................... 337Alıştırma: Katı mı, Sıvı mı, Gaz mı? .................... 338Kazanım Pekiştirme Testi ................................... 339

MADDENİN ÖLÇÜLEBİLİR ÖZELLİKLERİ ..... 340Etkinlik: Hacimlerini Belirleyelim ........................ 341Kazanım Pekiştirme Testi ................................... 342

MADDENİN ISI ETKİSİYLE DEĞİŞİMİ ............ 343Alıştırma: Talihsiz Notlar .................................... 344MADDE VE CİSİM ............................................. 345Etkinlik: Madde-Cisim İlişkisi ............................. 346Kazanım Pekiştirme Testi ................................... 347

2 - KUVVETİN ETKİLERİ

KUVVETİN CİSİMLER ÜZERİNDEKİETKİLERİ ........................................................... 322Alıştırma: Kuvvetin Etkileri .................................. 323Alıştırma: Ne Tür Kuvvet Etki Eder? .................. 324Kazanım Pekiştirme Testi ................................... 325

MIKNATISLARIN ÇEKİM KUVVETİ ................. 326Alıştırma: Zehra’nın Hatalarını Bulun ................. 327Etkinlik: Mıknatısın Gücü ................................... 328Kazanım Pekiştirme Testi ................................... 329Kavrama Testi .................................................... 330

4 - GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE AYDINLATMA VE SES TEKNOLOJİLERİ

GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE AYDINLATMATEKNOLOJİLERİ .............................................. 358Alıştırma: Karanlığı Aydınlatanlar ....................... 359UYGUN AYDINLATMA ...................................... 360Etkinlik: Aydınlatmadaki Doğrular-Yanlışlar....... 361Kazanım Pekiştirme Testi ................................... 362

IŞIK KİRLİLİĞİ .................................................. 363Alıştırma: Kirleten Aydınlık ................................. 364GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE SESTEKNOLOJİLERİ .............................................. 365Alıştırma: Yılan Bulmaca .................................... 366SES KİRLİLİĞİ .................................................. 367Etkinlik: Ses Kirliliği ............................................ 368Kazanım Pekiştirme Testi ................................... 369Kavrama Testi .................................................... 370

5 - MİKROSKOBİK CANLILAR VE ÇEVREMİZ

MİKROSKOBİK CANLILARI TANIYALIM ........ 374Alıştırma: Mikroskobik Canlılar Her Yerde ......... 376Kazanım Pekiştirme Testi ................................... 377

İNSAN VE ÇEVRE İLİŞKİSİ .............................. 378Alıştırma: Kirlenen Dünya .................................. 379Kazanım Pekiştirme Testi ................................... 380Kavrama Testi .................................................... 381

6 - BASİT ELEKTRİK DEVRELERİ

BASİT ELEKTRİK DEVRELERİ ........................ 384Alıştırma: Kavram Haritası .................................. 386Alıştırma: Devre Elemanları ................................ 387Etkinlik: Çarpıcı Bilmeceler ................................ 388Kazanım Pekiştirme Testi ................................... 389Kavrama Testi .................................................... 390

7 - DÜNYA’MIZIN HAREKETLERİ

DÜNYA’MIZIN HAREKETLERİ ......................... 394Alıştırma: Muhteşem Üçlü .................................. 397Etkinlik: Karanlıktan Aydınlığa ........................... 398Kazanım Pekiştirme Testi ................................... 399Kavrama Testi .................................................... 400

FEN BİLİMLERİ SAF MADDE VE KARIŞIM ............................... 348KARIŞIMLAR AYRIŞTIRILMASI ...................... 349Alıştırma: Madde Doğada Karışık Hâldedir ....... 350Alıştırma: Karışımları Ayıralım ............................ 351Kazanım Pekiştirme Testi ................................... 352

KARIŞIMLARIN EKONOMİK DEĞERİ ............ 353Etkinlik: Katı Atıklar ............................................ 354Kavrama Testi .................................................... 355

2 - KÜLTÜR VE MİRAS

AİLE TARİHİMİZİ ÖĞRENİYORUZ .............................418Etkinlik: Ailemin Tarihi ...................................................419Kazanım Pekiştirme Testi ..............................................420

KÜLTÜRÜMÜZ / ŞİMDİ OYUN ZAMANI ....................421Alıştırma: Türk Kültürü ..................................................422Etkinlik: Çocuk Oyunları ...............................................423Kazanım Pekiştirme Testi ..............................................424

MİLLÎ MÜCADELEMİZ .................................................425Alıştırma: Kavram Haritası .............................................427Kazanım Pekiştirme Testi ..............................................428Kavrama Testi ...............................................................429

5 - ÜRETİM, DAĞITIM VE TÜKETİM

İHTİYAÇLAR MI İSTEKLER Mİ? .................................468Alıştırma: İhtiyaç - İstek .................................................469Kazanım Pekiştirme Testi ..............................................470

ÇEVREMİZDEKİ EKONOMİK FAALİYETLER ............471Alıştırma: Hangi Alanda? ..............................................472Kazanım Pekiştirme Testi ..............................................473

BİLİNÇLİ TÜKETİYORUM ...........................................474Alıştırma: Satın Alırken ..................................................476Kazanım Pekiştirme Testi ..............................................477

BÜTÇEMİZİ YAPALIM / İSRAF ETME ........................478Alıştırma: Hesabımızı Bilelim .........................................479Kazanım Pekiştirme Testi ..............................................480Kavrama Testi ...............................................................481

6 - ETKİN VATANDAŞLIK

ÇOCUK OLMAYA HAKKIM VAR ................................484Alıştırma: Çocuklara Yardım Edin .................................485Alıştırma: Haklarını Biliyor musun? ...............................486Kazanım Pekiştirme Testi ..............................................487

SORUMLULUKLARIM .................................................488Alıştırma: Hangi Sorumluluk? .......................................489Kazanım Pekiştirme Testi ..............................................490

KATILMAK İSTİYORUM ..............................................491Alıştırma: Hangi Kulübü Seçmeliyim ............................492Kazanım Pekiştirme Testi ..............................................493

ÖZGÜRLÜK VE BAĞIMSIZLIK KARAKTERİMİZDİR 494Alıştırma: Seç Bakalım ..................................................495Kazanım Pekiştirme Testi ..............................................496Kavrama Testi ...............................................................497

7 - KÜRESEL BAĞLANTILAR

KEŞFE ÇIKALIM ..........................................................500Alıştırma: Dünya Ülkeleri ...............................................503Alıştırma: İtalya’yı Tanıyorum ........................................504Kazanım Pekiştirme Testi ..............................................505

YOLLAR BİRBİRİNE BAĞLIYOR ................................506Etkinlik: Ülkemiz ve Komşuları .....................................509Alıştırma: Eşleştirme .....................................................510Kazanım Pekiştirme Testi ..............................................511

DÜNYADA YAŞAM .......................................................512Etkinlik: Burası Neresi? .................................................513Etkinlik: Ülkelerin Özellikleri ..........................................514Alıştırma: Kutlanan Özel Günler ...................................515Kazanım Pekiştirme Testi ..............................................516Kavrama Testi ...............................................................517

1 - BİREY VE TOPLUM

BENİM DE KİMLİĞİM VAR .........................................404Alıştırma: Herkesin Bir Kimliği Var ................................405Kazanım Pekiştirme Testi ..............................................406

DÜNDEN BUGÜNE ......................................................407Etkinlik: Bir Matematikçinin Yaşamından Kesitler ........408Kazanım Pekiştirme Testi ..............................................409

BEN DE YAPABİLİRİM / TÜM RENKLERBİR ARADA .................................................................410Alıştırma: Bireysel Farklılıklarımız..................................411Etkinlik: Arkadaşım Benden Farklı ................................412Alıştırma: Günün Sonunda ...........................................413Kazanım Pekiştirme Testi ..............................................414Kavrama Testi ...............................................................415

MUCİTLER ZAMANI / BİLGİDEN GELENTEKNOLOJİ ..................................................................455Alıştırma: Geçmişte .......................................................457Alıştırma: Yanlışlığı Düzeltelim ......................................458Kazanım Pekiştirme Testi ..............................................459

TASARIM HARİKASI / TEKNOLOJİ ZARARVERMESİN ..................................................................460Alıştırma: Neler Olmalı ..................................................462Alıştırma: Faydalandığımız Teknoloji ............................463Kazanım Pekiştirme Testi ..............................................464Kavrama Testi ...............................................................465

4 - BİLİM, TEKNOLOJİ VE TOPLUM

HAYATIMIZDAKİ TEKNOLOJİ ....................................452Alıştırma: Yaşamın Rengi Teknoloji ..............................453Kazanım Pekiştirme Testi ..............................................454

3 - İNSANLAR, YERLER VE ÇEVRELER

NEREDEYİM? BUL BENİ ............................................432Alıştırma: Hangi Yönde? ...............................................433Alıştırma: Yön Bulma Yöntemleri ..................................434Kazanım Pekiştirme Testi ..............................................435

KROKİ ÇİZİYORUM / YAŞADIĞIM ÇEVRE ...............436Alıştırma: Evimin Krokisi ...............................................437Alıştırma: Doğal ve Beşerî Unsurlar ..............................438Kazanım Pekiştirme Testi ..............................................439

YARIN HAVA NASIL OLACAK? /ŞAVŞAT’I TANIYORUM ..............................................440Alıştırma: Resimli Grafik ................................................442Alıştırma: Yaşadığım Yer ...............................................443Kazanım Pekiştirme Testi ..............................................444

AFETLERE KARŞI ÖNLEMLERİM ..............................445Alıştırma: Doğal Afetler .................................................447Kazanım Pekiştirme Testi ..............................................448Kavrama Testi ...............................................................449

YANIT ANAHTARIYANIT ANAHTARI ........................................................519

SOSYAL BİLGİLER

BİREY VE TOPLUMTEMA1Kazanımlar1. Bölüm: Sözcükte Anlam 2. Okuduğunu Anlama 2.2. Metindeverilen ipuçlarındanhareketle,karşılaştığıyenikelimelerinanlamlarını tahmin

eder. 4. Söz Varlığını Geliştirme 4.1. Görsellerdenyararlanaraksözvarlığınıgeliştirir. 4.6. Kelimeleringerçek,mecazveterimanlamlarınıayırteder. 5. Tür, Yöntem ve Tekniklere Uygun Okuma 5.11.Metindekianahtarkelimelerleçalışmayapar. 2. Kendini Yazılı Olarak İfade Etme 2.1. Kelimeleriyerindeveanlamlarınauygunkullanır. 2.2. Yeniöğrendiğikelimeleriyazılarındakullanır.

2. Bölüm: Sözcükler Arası Anlam İlişkileri 4. Söz Varlığını Geliştirme 4.1. Görsellerdenyararlanaraksözvarlığınıgeliştirir. 4.2. Kelimelerineşvezıtanlamlılarınıbulur. 4.3. Eşseslikelimelerinanlamlarınıayırteder.

TÜRKÇE

SÖZCÜKTE ANLAM

4. Sınıf Tüm Dersler Hepsi1Arada / Türkçe 12

Sözcük,birdildeanlaşmayısağlayananlamlıenküçükbirimlerdir.Seslerbirarayagelerekheceleri,hecelersözcüklerioluşturur.Sözcüklerisekendimiziifadeetmemizisağlayancümlelerioluşturur.Sözcükler;varlıkların,durumveolaylarındildekikarşılıklarıdır.Birsözcük,cümlede-

kikullanımınagörefarklıanlamlarkazanabilir.Yanibirsözcüğüntekbiranlamıolabi-leceğigibibirdenfazlaanlamıdaolabilir.Budurumaçokanlamlılık denir.Sözcüklerinanlamlarınıbelirleyen,cümleiçindekikullanımlarıdır.

Sözcükler,cümledegerçekyadamecazanlamifadeedecekbiçimdekullanılabilir:

Gerçek AnlamHersözcüğünifadeettiğibiranlamvardır.Gerçekanlam,sözcüklerinbirincilanlamı

vevarsabuanlamladoğrudanilişkiliolananlamıdır.Gerçekanlam,temelanlamveyananlamolarakikiyeayrılır:

Temel AnlamBirsözcüğünaklagelenilkanlamınatemelanlamdenir.Temelanlam,sözcüğün

sözlükteverilenilkanlamıdır.Bunedenlesözlükanlamolarakdabilinir.

• Hersözcüğünyalnızcabir tanetemelanlamıvardır.Sözcüğünvarsayanvemecazanlamları,temelanlamdantüretilmiştir.

• Bircümleiçindekisözcüğünanlamıbelirlenirkensözcüğüncümledekikullanı-mımutlakagözönündebulundurulmalıdır.

ÖRNEK I. Ailesini yitirince küçük yaşta ağır sorumluluklar üstlendi.II. Yaşlı kadın, elindeki ağır torbaları güçlükle taşıyabiliyordu.Numaralanmışcümlelerde“ağır”sözcüğühangianlamlardakullanılmıştır?Çözüm: Her ikicümledede“ağır”sözcüğükullanılmıştırancakbusözcüğün

verilencümlelerdeifadeettiğianlamaynıdeğildir.I.cümlede“ağır”sözcüğü,“çe-tingüç”anlamındakullanılmıştır.II.cümledeise“tartıdaçokçeken,hafifkarşıtı”olarakkullanılmıştır.

ÖRNEKMetin, dün kolundaki ağrı nedeniyle doktora gitmiş.Bucümledeki“kol”sözcüğününanlamınedir?Çözüm: Verilen cümlede “kol” sözcüğü, “insan vücu-

dundaomuzbaşındanparmakucunakadaruzananbölüm”anlamındakullanılmıştır.Bu,sözcüğünaklagelenilkanlamıyanitemelanlamıdır.

SÖZCÜKTE ANLAM

4. Sınıf Tüm Dersler Hepsi1Arada / Türkçe13

Mecaz AnlamBir sözcüğün temel anlamından tamamenuzaklaşarak kazandığı anlamamecaz

anlamdenir.Mecazanlamdaabartıvesoyutlamasözkonusudur.

Terim AnlamBilim,sanat,sporyadaherhangibirmeslekdalıyla ilgiliözelbirkavramı,varlığı

karşılayansözcüklereterim denir.Terimanlam,günlükdildekullanılanbirsözcüğünbellialanlardaözelanlamifade

etmesiyleoluşur.Bazıterimanlamlısözcüklerseyalnızcakendialanlarındaterimola-rakkullanılır.

Yan AnlamBirsözcüğüntemelanlamınındışındaancaktemelanlamıylaazçokyakınlıktaşıyan

yenianlamlarkazanması,yananlamıoluşturur.

Yan Anlam ve Mecaz Anlam FarkıYan anlam, sözcüğün temel anlamıyla bağlantılıdır.Mecaz anlam ise temel

anlamlabağlantısını yitirmiştir. Yan anlamdaha somutkenmecaz anlamdahasoyuttur,gözönündecanlandırılamaz.

ÖRNEKKapının kolu bozulduğu için kapıyı kapatamadık.Bucümlede“kol”sözcüğühangianlamdakullanılmıştır?Çözüm: Verilencümlede“kol”sözcüğü,“tutupçevirmeye,yara-

yanağaçveyametalparça”anlamındakullanılmıştır.Buanlam,söz-cüğünyananlamıdır.

ÖRNEKEren, “Yorgunluktan dökülüyorum.” dedi.Bucümledehangisözcükmecazanlamdakullanılmıştır?Çözüm: “Dökülmek”sözcüğününilkanlamı“dökmeişiyapılmak”tır.

Bucümledeiseilkanlamındantamamenuzaklaşmışve“çokyorgun,hastaolmak”anlamındayenimecazanlamdakullanılmıştır.

ÖRNEKMüzisyen, notalara doğru basmaya dikkat ediyor.Bucümledehangisözcükterimanlamdakullanılmıştır?Çözüm: Verilencümlede“nota”sözcüğü“birmüziksesinibelirt-

meye yarayan işaret” anlamında kullanılanbirmüzik terimidir. Yani“nota”sözcüğüterimanlamlıdır.

4. Sınıf Tüm Dersler Hepsi1Arada / Türkçe 14

İrade

Anlamı: ..........................................................................................................................................

Cümle: ..........................................................................................................................................

Yetenek

Anlamı: ..........................................................................................................................................

Cümle: ..........................................................................................................................................

Çaba

Anlamı: ..........................................................................................................................................

Cümle: ..........................................................................................................................................

Özerklik

Anlamı: ..........................................................................................................................................

Cümle: ..........................................................................................................................................

Bireysel

Anlamı: ..........................................................................................................................................

Cümle: ..........................................................................................................................................

Özveri

Anlamı: ..........................................................................................................................................

Cümle: ..........................................................................................................................................

Pişmanlık

Anlamı: ..........................................................................................................................................

Cümle: ..........................................................................................................................................

Alıştırma: Söz Dağarcığımı Geliştiriyorum

Aşağıda bazı sözcükler verilmiştir. Bu sözcüklerin sözlük anlamını bulun ve bunları birer cümlede kullanın.

4. Sınıf Tüm Dersler Hepsi1Arada / Türkçe15

Alıştırma: Anlamlarını Bulalım

A. Aþaðýdaki sözcükleri sözlük anlamlarýyla numaralardan yararlanarak eþleþtirin.

1

2

3

4

5

6

7

B. Yukarýdaki sözcükleri kartın içindeki cümlelerden uygun olandaki boşluklara yerleþtirin. Dikkatli olun çünkü bir sözcük, birden fazla cümlede kullanılabilir.

1. Teyzemlerküçükamaçoksevimlibir........................................deyaþýyorlardý.

2. ........................................oluncahepimizçokkorktuk,neyapacağımızıbilemedik.

3. Kýzýlaybiryardým........................................udur,zordaolanlarınyardımınakoşar.

4. Þimdizenginolduklarýnabakma,eskidençok........................................biraileydiler.

5. Bu........................................halkıçokçalışkandırvegeçiminitarımlasağlar.

6. ........................................densonraherkespanikiçindesokaðafýrladý.

7. Orasýçokþirinbir........................................ydi,seneyeorayatekrargideceğiz.

8. ........................................insanlarayardýmedebiliriz,buinsanlıkvazifemizdir.

9. Bazý........................................larabaðýþtabulunacaklarmýþ,negüzeldeğilmi?

10. Dedemler........................................tensonraburayayerleþmiþler.

11. Geçenhaftayaşanan........................................sonucuyollarkapandı.

Belde

Yöre

Heyelan

Kuruluş

Deprem

Yoksul

Harp

Bir bölgenin belli bir yer ve çevresini kapsayan sınırlıbölümü

Toplumsal ya da üretimsel bir iþlev görmek üzerekurulmuþolan

İlçedenküçük,belediyeileyönetileryer

Geçiminisaðlamaktagüçlükçeken

Yer kabuðunun derin katmanlarýnýn yer deðiþtirmesiyüzündenoluþansarsýntý,yersarsýntýsý

Toprakkayması

Savaþ

4. Sınıf Tüm Dersler Hepsi1Arada / Türkçe 16

Alıştırma: Sözcükler ve Anlamları

Aşağıdaki sözcükleri numaralarından yararlanarak anlamlarıyla eşleştirin.

Akraba

Uzlaşma

Kişilik

Oyunbozan

Karar

Bereket

Arkadaş

İstek

Minnet

Telafi

Güven

Marifet

Dinç

Uygarlık

Toplum

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

Birlikte yapılmasına karar verilen bir işten tek taraflıcayan,mızıkçı

Yapılanbir iyiliğekarşıkendiniborçlusayma,gönülborcu

Kötübiretkiveyasonucubaşkabiretkiileyoketme,karşılama,yerinekoyma

Birişveyasorunhakkındadüşünülerekverilenkesinyargı

Uygarolmadurumu,medeniyet,medenilik

Birkimseyeözgübelirginözellik,şahsiyet

Birşeyeduyulaneğilim,arzu

Korku,çekinmevekuşkuduymadaninanmavebağ-lanmaduygusu,itimat

Bolluk,gürlük

Birbirlerinekarşısevgiveanlayışgösterenkimseler-denherbiri,yâren

Uzlaşmakdurumu,uyuşma,uzlaşı

Aynı toprak parçasında birlikte yaşayan ve temelçıkarlarıiçinişbirliğiyapaninsanlarıntümü

Kanbağıylabirbirinebağlıolankimseler

Ustalık,hüner,uzmanlık

Gücüvesağlıkdurumuyerinde,canlı,zinde