Türk i̇nkılabı

www.tarihogretmeni.net www.sosyalbilgiler.biz

TÜRK İNKILABI


ATATÜRK İNKILÂPLARI

• Atatürk inkılâplarının amacı, Türk toplumunu olabilecek en kısa sürede çağdaş uygarlık düzeyinin üzerine çıkarmaktır.


SİYASAL ALANDA İNKILÂPLAR

• Saltanatın Kaldırılması

•Ankara’da 23 Nisan 1920’de TBMM’nin açılmasıyla yeni bir Türk devleti kurulmuştu.

•TBMM ilk anayasasını 20 Ocak 1921’de yürürlüğe koydu.Bu anayasanın ilk maddesinde ‘’Egemenlik Kayıtsız Şartsız Milletindir.’’ maddesi yer alıyordu.

•Bunun sonucu olarak egemenlik padişahtan alınıyor, doğrudan doğruya halka veriliyordu.Yasama ve yürütme yetkisi ise milletin gerçek temsilcisi olan TBMM’de toplanıyordu.

•TBMM,1Kasım 1922’de kabul ettiği bir yasayla saltanat ve halifeliği birbirinden ayırdı ve saltanatı kaldırdı.Böylece ülke yönetimindeki ikilik ortadan kaldırılmış oldu.


Saltanatın Kaldırılmasının Önemi ve Sonuçları

• Osmanlı devleti resmen ortadan kaldırılmış oldu.• Padişah Vahdettin’in elinde yalnızca halifelik

yetkisi kaldı.• Vahdettin 17 Kasım 1922’de İngilizlere sığındı

ve İstanbul’dan Ayrıldı.Bunun üzerine TBMM toplanarak Osmanlı ailesinden Abdülmecit Efendiyi halife olarak görevlendirdi.

• Saltanatın kaldırılmasıyla cumhuriyete giden yolun önündeki en önemli engel ortadan kaldırılmış oldu.


Cumhuriyetin İlânı

• TBMM 1 Nisan 1923 tarihinde seçimlerin yenilenmesi kararını aldı.11 Ağustos 1923’te yeni bir meclis açıldı. Yeni açılan bu meclis, Lozan Barış Antlaşması’nı onayladı.13 Ekim 1923 tarihinde Ankara’nın başkent olmasını kabul etti.

• Bu tarihe kadar hükümetin adı TBMM hükümeti, hükümetin başkanı da Meclis Başkanıydı. Devlet başkanlığı yoktu. 27 Ekim 1923’te bakanlar kurulu istifa etti. Yeni hükümetin kurulabilmesi için bakanların millet vekilleri tarafından tek tek onaylayarak seçilmesi gerekiyordu.


•Hiçbir aday çoğunluğu sağlayarak bakan seçilemeyince hükümetin kuruluşu gecikti.Ortaya çıkan bu rejim bunalımının giderilebilmesi için, ana yasanın hükümet kuruluşu ile ilgili maddelerinin değiştirilmesi gerekiyordu.

•Mustafa Kemal,cumhuriyetin ilanı için beklediği fırsatı yakalamıştı.28 Ekim akşamı arkadaşlarıyla görüştü.İsmet Paşa ile birlikte anayasada değişiklik öngören yasa tasarısı hazırlandı. Mustafa Kemal’in TBMM’ye sunduğu yasa tasarısı kabul edilerek 29 Ekim 1923 günü cumhuriyet ilan edildi.

•Aynı gün Mustafa Kemal Meclis tarafından cumhuriyetin ilk cumhurbaşkanı seçildi.

•3 Mart 1924 tarihinde kabul edilen bir kanunla halifelik kaldırıldı ve Osmanlı soyundan olanlar yurt dışına çıkarıldı.


Halifeliğin Kaldırılmasının Önemi

• Daha sonra gerçekleştirilmesi düşünülen inkılapların yolu açıldı.

• Cumhuriyetin kuruluş temelleri daha da sağlamlaştırıldı.

• Devlet yapısını lâikleştirilmesi için çok önemli bir adım atıldı.


Türkiye’nin Yeniden İdari Teşkilatlanması ve Ankara’nın Başkent Olması

• Türkiye’nin coğrafi ve ekonomik özellikleri dikkate alınarak;tüm ülke illere, iller ilçelere,ilçeler bucaklara,bucaklar da köylere ayrıldı. İllere valiler, ilçelere kaymakamlar, bucaklara da bucak müdürleri atandı. Köy muhtarları ise köy halkının oyları ile seçili.


•27 Aralık 1919 yılında Temsil Heyetinin Ankara’ya gelmesi ile bu şehir çok önem kazanmıştır.TBMM’nin burada açılması ve Kurtuluş Savaşı’nın buradan yönetilmesi ile Ankara yeni Türk Devleti’nin merkezi olmuştu. İstanbul işgalden kurtarıldıktan sonra,başkent konusu gündeme geldi.

•Askeri ve coğrafi özellikleri nedeniyle Ankara’nın başkent olması için TBMM’ye bir yasa teklifi sunuldu. Bu yasanın 13 Ekim 1923’te kabul edilmesiyle Ankara resmen başkent oldu.


Çok Partili Rejim Denemeleri

• Demokrasi, toplum yaşamında değişik görüşlere varlığını kabul eder. Herkesin düşüncesine saygı gösterilir. Farklı görüşler birlikte tartışılarak çözüm yolları aranır. Böylece doğrunun bulunması kolaylaşır.

• Siyasi partiler ise aynı görüş ve düşünceleri paylaşan insanların oluşturduğu örgütlerdir. Bu nedenle demokratik mücadele ancak partilerle yürütülebilir. Siyasi partiler,demokratik rejimlerde siyasi hayatın vazgeçilmez unsurlarıdır.

• Bu nedenlerden dolayı Mustafa Kemal Paşa,çok partili siyasi yaşama geçmek için çaba göstermiş,ilk siyasi partiyi kendisi kurarak buna öncülük etmiştir.


Kurulan Siyasi Partiler


1.Cumhuriyet Halk Fırkası

• Bağımsızlığın kazanılmasıyla tarihsel görevini tamamlamış olan Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyetinin yerine gelecek bir örgüt kurmak gerekiyordu. Mustafa Kemal, bu görüşü paylaşan kişilere 9 Ağustos 1923’te Halk Fırkası’nı kurdu. Bu partiyle çok partili yaşama geçişin ilk adımı atılmış oldu.


•Cumhuriyet ilan edildikten sonra Halk Fırkası, Cumhuriyet Halkı Partisi adını aldı.Partinin programı, Mustafa Kemal’in yapmayı düşündüğü devrim ve yeniliklere halka bu yolla duyurdu ve halkın desteğini sağladı.

•Mustafa Kemal Büyük Nutku’nu(Söylev), Cumhuriyet Halk Fırkası’nın ikinci büyük kongresinde okudu(15-20 Ekim 1927).


2.Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası

• İnkılaplar yapılırken Mustafa Kemal ile bazı yakın arkadaşları arasında görüş ayrılıkları ve anlaşmazlıklar çıktı. Uygulanan ekonomik politikayı benimsemeyen, yapılan kimi inkılapları zamansız bulan bazı asker kökenli ve sivil millet vekilleri 17 Kasım 1924’te yeni bir parti kurdular .

• Bu partinin kurucuları, Kurtuluş Savaşı’nın kazanılmasında emeği olan bazı komutanlardı. Kurdukları bu partiye Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası adını verdiler.Parti iyi niyetle kurulmuştu ve temel amacı cumhuriyeti yaşatmak ve geliştirmekti.


•Bir süre sonra parti ileri gelenlerinin hükümete yönelttiği demokratik eleştiriler bazı kesimlerce yanlış değerlendirildi. Bunun sonucunda doğu illerimizin bazılarında ayaklanmalar çıktı. Bu ayaklanmalar, çeşitli önlemler alınarak bastırıldı. Çok partili hayata geçmenin erkan olduğu anlaşıldığı için hükümet aldığı bir kararlarla 3 Haziran 1925 yılında kapatmak zorunda kaldı.


Şeyh Sait Ayaklanması

• Terakkiperver Cumhuriyet Fırkasının kurulmasından sonra,saltanat ve halifeliğin kaldırılmasını onaylamayan bazı kişiler halkı kışkırttılar.

• Bu kişilere dışarıdan da destek sağlandı. Musul sorununun görüşüldüğü sırada, Türk devletini zayıf düşürmek isteyen İngiltere bu konuda etkili oldu. Çünkü İngiltere Musul’u Türkiye’den koparmak istiyordu. Cumhuriyet karşıtlarının ve İngilizlerin çabaları sonucunda isyan çıktı.

• Şeyh Sait,’’din elden gidiyor’’diyerek hükümete karşı 13 şubat 1925’te ayaklandı.Ergani’nin Piran Köyü’nde başlayan isyan,Elazığ ve Diyarbakır ‘a kadar yayıldı. Hükümet, isyanı bastırabilmek için bazı bölgelerde seferberlik ilan etti.


•Gerekli kararların alınabilmesi için hükümete olanak veren Takrir-i Sükun Kanunu çıkarıldı. İsyan bastırılarak ele başılar İstiklal Mahkemelerinde yargılandı.Suçlu bulunanlar cezalandırıldı.

•Bu ayaklanma, Cumhuriyetin ilanından sonra rejime karşı girişilen ilk ciddi ayaklanmaydı. Bu olay, Musul’un Irak’a verilmesinde çok etkili oldu.


Mustafa Kemal’e Suikast Girişimi

• Mustafa Kemal’i çekemeyen bazı kişiler, cumhuriyete karşı olanlar, saltanat ve hilafet yandaşları kendi aralarında işbirliği yaptılar. Amaçları cumhuriyeti yıkarak rejime kendi çıkarları doğrultusunda yön vermekti. Engel olarak Mustafa Kemal Paşayı görüyorlardı. Paşayı İzmir’e yapacağı gezi sırasında öldürmeyi planladılar.


•Gezi planında olan bir günlük gecikme, bu planı açığa çıkardı(14 Haziran 1926). Suikastçılar silahlarıyla birlikte yakalandı. İstiklal Mahkemesinde yargılandılar. Suçlu bulunanlar gerekli cezaya çarptırıldı.


3.Serbest Cumhuriyet Fırkası

• 1927’ yapılan genel seçimleri,Cumhuriyet Halk Fırkasının adayları tam liste halinde kazandılar. Fakat, hükümetin ekonomik karar ve uygulamaları bazı millet vekilleri tarafında eleştirilerek yeni görüşler ortaya atılıyordu.

• Mustafa Kemal,hükümetin denetlenebilmesi,değişik görüş ve düşüncelerin ortaya çıkmasına fırsat verebilmek için yeni bir partinin kurulmasını istedi. Mustafa Kemal yakın arkadaşı Fethi Beyi cesaretlendirdi. Bazı millet vekillerini bu partiye girmeye özendirdi. Fakat onlardan cumhuriyete ve laiklik ilkesine bağlı kalmalarını istedi.


•Fethi bey,12 Ağustos 1930 yılında Serbest Cumhuriyet Fırkasını kurdu. Cumhuriyete ve inkılaplara karşı olanlar bu partiye girerek amaçlarına ulaşmak istediler. Bu partide kısa sürede amacından saptırıldı. Tehlikeli olmaya başlayan bu parti 17 Kasım 1930 yılında kurucuları tarafından kapatıldı.


Menemen Olayı

• Nakşibendi tarikatı mensuplarından Derviş Mehmet, bazı cahil kişilerin başında Menemen’e geldi.’’Şeriat isteriz!’’ haykırışlarıyla 23 Aralık 1930 yılında ayaklanma başlattı. Bu olay cumhuriyete ve inkılaplara karşı olanların, dini istismar ederek çıkardıkları olaylardan biridir.


• Ayaklanmayı bastırmak isteyen öğretmen Asteğmen Kubilay’ı isyancılar öldürdü. Ayaklanma askeri birlikler tarafından bastırıldı. Asiler askeri mahkemede yargılanarak cezalandırıldılar.

• Menemen olayından sonra Mustafa Kemal, çok partili yaşama geçmek için ortamın şimdilik elverişli olmadığını anladı. Bu alandaki çalışmalara ara verildi. Türkiye’de çok partili yaşama ancak 1945 yılında geçilebildi.


Anayasanın Kabul Edilmesi(Teşkilat-ı Esasiye Kanunu)

• Yeni Türk devletinin ilk anayasası, Teşkilat-ı Esasiye Kanunu’dur. Bu kanun TBMM tarafından 20 Ocak 1921’de kabul edilmiştir.

• Bu anayasaya göre, ‘’Egemenlik kayıtsız şartsız milletindir.’’ Bu madde ilk kez, millet devlet yönetiminde söz sahibi olmuştur.


• Bir başka hükmü;’’Yasama ve yürütme yetkisi,’Yasama ve yürütme yetkisi, milletin tek ve gerçek temsilcisi olan TBMM’de toplanır ve belirir.’’ maddesidir. Bu nedenle 1921 anayasası kuvvetler birliği anlayışını benimseyen bir anayasadır. Kanunları TBMM yapar ve uygular. Bu sistem, o dönemde kararların kısa zamanda alınmasını ve uygulamasını sağlamıştır.

• Bu anayasa devletin şekli ile ilgili açık bir madde yoktu.29 Ekim 1923’te anayasanın birinci maddesine ‘’Türkiye Devleti bir Cumhuriyettir.’’ maddesi eklenmiştir.


• Anayasa, Kurtuluş Savaşı’ndan sonra günün koşullarına uygun olarak yeniden düzenlenerek Teşkilat-ı Esasiye Kanunu adı altında yürürlüğe konmuştur(20 Nisan 1924).


Türk Medeni Kanunu ve Türk Ceza Kanunu

• Medeni Kanun,evlenme,boşanma,miras, aile hakları gibi konuları ele alan bir kanundur.

• Medeni Kanun’un kabulüne kadar ‘’Mecelle’’denilen bir kanun yürürlükte kalmıştır.Mecelle, Türk toplumunun gereksinimlerine yanıt veremez duruma gelmişti. Medeni Kanun,4 Ekim 1926’da TBMM tarafından kabul edilerek yürürlüğe girdi.


• Medeni Kanun’un kabul edilmesiyle ailenin kuruluş ve işleyişi çağdaş,demokratik kurallara bağlanmış oldu.

• Daha sonra Türk Ceza Kanunu, Borçlar Kanunu,Türk Ticaret Kanunu gibi kanunlar yeniden hazırlanarak yürürlüğe konuldu. Böylece Türk hukuk sistemi cumhuriyet ilkelerine uygun, çağdaş ve laik bir niteliğe büründü.


EĞİTİM VE KÜLTÜR ALANINDA İNKILAP


Tevhid-i Tedrisat (Öğretim BirliğiKanunu ve Medreselerin Kaldırılması

• Osmanlı Devleti döneminde en yaygın eğitim kurumları medreselerdi.

• Tanzimat döneminde,Avrupa düzeyinde okullar açılmasına izin verildi. Kapitülasyonlara dayanılarak açılan azınlık okulları ve yabancı okullar vardı.

• Eğitimde bir bütünlüğün ve uyumun sağlanması amacıyla yeni yasal düzenlemeler yapıldı.TBMM, 3 Mart 1924yılında Tevhid-i Tedrisat kanunu kabul etti.


Yeni Türk Harflerin Kabul Edilmesi

• 1927 yılında Latin harflerinden yararlanılarak Türkçemizin yapısına uygun günümüzde de kullandığımız yeni bir Türk abecesi hazırladı.

• Yeni Türk abecesi 1Kasım 1928‘de TBMM tarafından oy birliği ile kabul edildi. Harf devrimi, çağdaşlaşma yolunda atılan en önemli adımlardan biridir.


Yeni Bir Tarih Anlayışı

• Mustafa Kemal, bir milletin oluşmasında tarih birliğinin çok önemli olduğuna inanıyordu. Türk tarihinin araştırılmasına önem verdi. Türk tarihinin doğru kaynaklara ve belgelere dayanılarak araştırılmasını istedi. Bu konuda bilim adamlarını özendirdi.

• Yapılan araştırmaları daha bilimsel hale getirmek için 1931 yılında ‘’Türk Tarihi Tetkik Cemiyeti’ni kurdu. Bu cemiyet daha sonra ‘’Türk Tarihi Kurumu’’ adını alarak çalışmalarını sürdürdü.


Türk Dili ve Edebiyatı

• Türkçenin yabancı dillerin etkisinden kurtarılması, dilimizin zenginliğinin araştırılması ve dilimizin geliştirilmesi için Mustafa Kemal 1932 yılında ‘’Türk Dil Kurumu’’nu kurdurdu. Dil kurultayları düzenletti. Yapılan bu çalışmalar, yazı ve bilim arasındaki ayrılıkları ortadan kaldırdı. Dil birliğinin oluşmasına büyük katkılar sağladı.


TOPLUMSAL ALANDA İNKILAP


Din Kurumlarının Düzenlenmesi

• Osmanlı devleti zamanında ülke çapında birçok tarikat kurulmuştu. Her tarikatın şeyhleri,dervişleri ve müritleri bulunuyordu. Devletin ilk zamanlarında tarikatlar, halkı aydınlatmak ve doğru yola yönlendirmek için önemli hizmetler yaptılar. Osmanlı Devleti’nin dağılma döneminde ise tekke, zaviye ve türbeler bu amaçlarında uzaklaştılar.

• 30 Kasım 1925 çıkarılan bir yasayla tekke ve zaviyeler kapatıldı;dervişlik, müritlik gibi unvanlar da yasaklandı.


Kıyafette Değişiklik

• Mustafa Kemal,Türk halkının giysi bakımından çağa ayak uydurmak istiyordu.24 Ağustos 1925 yılında Kastamonu ve İnebolu’da yaptığı gezide bu konudaki düşüncelerini halka açarak şapkayı halka tanıttı.

• 25 Kasım 1925’te TBMM, şapka giyilmesi hakkında kanunu kabul etti. Türk kadınları zamanla modern giysileri benimsedi.

• Çıkarılan bir kanunla 1934 yılında din adamlarının ibadet yerleri dışında dini kıyafetlerle dolaşmaları yasaklandı. Sadece Diyanet İşleri Bakanı ve dinlerin yetkili kişilerin özel kıyafetlerle dolaşmasına izin verildi.


Takvim, Saat, Rakam ve Ölçülerde Değişiklik

• Türkiye Cumhuriyeti takvim, saat, rakam ve ölçüleri günün koşullarına göre değiştirmeye karar verdi. Bu amaçla 26 Aralık 1925‘de bir kanun çıkarıldı.

• Bu kanunla Rumi ve hicri takvimlerin yerine miladi takvim, Arap rakamları yerine uluslar arası rakam kabul edildi. Bu kanun 1 Ocak1926 tarihinden itibaren uygulamaya başladı. Hafta tatili de Cuma yerine Pazar gününe alındı.

• 1 Nisan 1931 yılında kabul edilen bir kanunla ağırlık ve uzunluk ölçüleri değiştirildi. Okka yerine kilo, uzunluk ölçülerinden arşın,endaze, kulaç yerine metre kabul edildi. Böylece hem yurt içinde bir ölçü birliği sağladı, hem de uluslar arası ticaret ilişkileri kolaylaştı.


Soyadı Kanunu

• Soyadı Kanunu’ndan önce çeşitli sorunlar çıkıyordu. İsim benzerliği nedeniyle kişilerin birbirleriyle ve devlet olan ilişkilerinde zorluklar yaşanıyordu.

• 21 Haziran 1934 yılında kabul edilen Soyadı Kanunu ile bu güçlükler sona erdirildi. Unvan ve lakaplar yasaklandı. TBMM,Gazi Mustafa Kemal Paşa Atatürk soyadını verdi.


Türk Kadınının Toplumdaki Yeri veTürk Kadınının Hakları

• Cumhuriyet dönemimde, aileye de büyük önem verilirdi. Aile, toplumsal yaşamın temeli ve milletin gücü olan temel bir kurumdur. Aile yaşamındaki ilişkiler ne kadar uyumlu ise devletin işleyişi de o kadar uyumlu olur.

• Toplumsal yaşamda kadın erkek eşitliği Medeni Kanun kabul edilerek sağlandı. Atatürk’ün çabalarıyla Türk kadını siyasi haklara kavuştu.

• Türk kadınları 1930 yılında belediye, 1933 yılında muhtar seçimlerine katılma haklarını kazandı.1934 yılında ise millet vekili seçme ve seçilme hakkını kazandı. Bu haklar sonucu Türk kadını birçok Avrupa ülkesi kadınlarından daha önce siyasi hakları kazanmış oldu.


Sağlık Hizmetleri• Yeni Türk devleti çıkardığı kanunlarla

sağlık kuruluşların sayısını artırdı ve sağlık kuruluşlarını yurt genelinde yaygınlaştırdı.

• Doktor ve hemşire yetiştirmek için okullar açıldı.

• Bulaşıcı hastalıklar çok yaygındı. Bu hastalıklara karşı sistemli bir mücadele başlatıldı.


EKONOMİ ALANINDA İNKILAP


Mili Ekonominin Kurulması

• Yeni Türk devletinin ekonomik politikasını ve kalkınma hedeflerini saptamak amacıyla 17 Şubat 1923 yılında İzmir İktisat Kongresi toplandı. İşçi, çiftçi, tüccar ve sanayi temsilcilerinin katıldığı kongre çalışmaları sonunda İktisadi Misak (Ekonomi andı) kabul edildi.


Tarım Alanında Gelişmeler

• Tarımı geliştirmek için önce köylünün durumunu düzeltmek gerekiyordu.bu amaçla yeni önlemler alındı.

• Aşar vergisi kaldırıldı.(17 Şubat 1925)• Ziraat Bankasının çiftçiye verdiği kredi miktarı

artırıldı.• Tarımın daha bilinçli yapılabilmesini sağlamak

için ziraat okulları kuruldu. Bütün bu çabalar sonucunda Türk tarımında önemli gelişmeler ve üretim artışları sağlandı.


Ticaret Alanında Gelişmeler• Türk milletini ticaret alanında da söz sahibi

yapabilmek ve ticaretimizi milli çıkarlarımıza uygun olarak geliştirmek için çaba harcandı.

• İş sahiplerine kredi imkanı sağlamak için ilk özel banka olan İş Bankası kuruldu.

• 1 Temmuz 1926 yılında Kabotaj Kanunu kabul edildi. Çıkarılan bu kanunla, Türk limanları arasında yük ve yolcu taşıma hakkı Türk denizcilerine verildi.


Sanayi Alanında Gelişmeler

• Devlet büyük sanayi kuruluşlarını kendi kurmaya çalışırken bir yandan da özel teşebbüsü destekledi. 1926 yılında çıkarılan Teşvik-i Sanayi Kanunu ile sanayi çalışmalarını özendirdi.

• 1933 yılında Atatürk’ün devletçilik ilkesi uygulamaya başlandı.


• 1935 yılında yer altı zenginlik kaynaklarımızın araştırılması için Maden Teknik Arama Genel Müdürlüğü(MTA) kuruldu.

• 1939 yılında Karabük’te ilk demir çelik fabrikası kuruldu. Onu diğer fabrikalar ve sanayi kuruluşları izledi.


TÜRK ORDUSU VE MİLLİ TÜRK ORDUSU VE MİLLİ SAVUNMASAVUNMA


• Cumhuriyet döneminde ordumuzun günün koşullarına göre geliştirilmesi için çalışıldı. Kara, Deniz ve Hava Kuvvetleri olarak yeniden örgütlendi.

• Bu çalışmalar sonucu ordumuz, içten veya dıştan gelebilecek herhangi bir tehlikeye karşı hazır duruma getirildi. Milli savunma hizmetlerini yürütmek,ordumuzun ihtiyaçlarını karşılamak,vatandaşların askerlik görevlerini düzeltmek için Milli Savunma Bakanlığı kuruldu.


TÜRKİYE CUMHURİYETİ’NİNDIŞ SİYASETİ

• Mustafa Kemal Atatürk,yeni Türk devletini kurarken,milli sınırlar içinde özgür ve bağımsız yaşama ilkesini birinci öncelik saymış ve bundan kesinlikle taviz vermemiştir.

• Bu nedenle dış politikada,bağımsızlığa saygı ve ilişkilerde devletlerin eşitliği ilkesini kabul etmiştir. Devletler arası sorunların daima barışçı yollardan çözülmesine büyük önem vermiştir.

• Barışın korunması için Atatürk’ün benimsediği temel ilke, ‘’Yurtta barış,dünyada barış’’ilkesi olmuştur.


MUSUL SORUNU VE SONUCU• Musul sorunu Lozan Konferansı’nda çözülemeyen bir

sorundur. Bu konferansta, Irak sınırımız Türkiye ile İngiltere arasında görüşülüp karara bağlanmak üzere sonraya bırakılmıştır.

• İngiltere konuyu Milletler Cemiyetine götürdü. Türkiye-Irak arasında bazı karışıklıklar çıkarttı. 1925 yılında Şeyh Sait ayaklanması’nın çıkarılmasında etkin rol oynadı.

• Türkiye ile İngiltere arasındaki ikili görüşmeler sonrasında 5 Haziran 1926’da Ankara Antlaşması imzalandı.Türkiye-Irak sınırı çizilmiş oldu.

• Bu antlaşmaya göre; a)Musul Irak’a ait olacak b)Türkiye,Irak’ın petrol gelirinden 25 yıl süreyle %10 pay

alacak.


BOĞAZLAR SORUNUVEMONTRÖ SÖZLEŞMESİ

• 1933 yılından sonra dünyadaki bazı gelişmeler yeni bir savaş belirtisi taşıyordu. İtalya’nın Habeşistan’ı işgal etmesi, Japonya’nın Mançurya’ya saldırması, Almanya ve İtalya’nın silahlandırmayı hızlandırması,Almanya’nın Ren Bölgesi’ne asker göndermesi Türkiye’nin güvenliği için endişe vericiydi.


• Türkiye,Lozan Antlaşması’na katılan devletlere birer nota göndererek Boğazlar sorununun yeniden düzenlenmesini istedi. İsviçre’nin Montrö şehrinde yapılan görüşmeler sonunda Montrö Boğazlar Sözleşmesi imzalandı.(20 Temmuz 1936)

Montrö Boğazlar Sözleşmesi ile Boğazlar üzerindeki Türk egemenliği kesin olarak sağlandı. Savaş tehlikesiyle karşı karşıya kaldığı zaman yabancıyı savaş gemilerinin boğazlardan geçişi ile ilgili karar verme yetkisi Türkiye’ye bırakıldı.


BALKAN ANTANTI

• Birinci Dünya Savaşı sonunda imzalanan antlaşmalar Avrupa’ya sürekli bir barış getirmedi. Özellikle Almanya ve İtalya 1933 yılında sonra silahlanmaya hız verdiler.

• Almanya Orta Doğu’yu İtalya ise Balkanları etki altına almak isteyen politikalar gütmeye başladı. Bu durumdan endişe duyan Balkan ülkeleri,ortak tehlikeye karşı önlem almanın yollarını aramaya başladılar.

• Türkiye,Yunanistan,Yugoslavya ve Romanya arsında 9 Şubat 1934’te Balkan Antantı imzalandı.

• Antlaşmanın amacı,ilgili devletlerin sınırlarını güvenlik altına almak ve ortak bir tehlikeye karşı güç birliği yapmaktı.


SADAKAT PAKTI

• İtalya’nın 1935 yılında Habeşistan’a saldırması üzerine Doğu Akdeniz’de Orta Doğu’da barış ve güvenlik iyice tehlikeye düştü.Türkiye, bu durum karşısında İran,Irak ve Afganistan’la 8 Temmuz 1937 yılında Sadakat Paktı’nı imzaladı.

• Bu antlaşmanın amacı bölgede barış ve güvenliği sağlamaktı.

• Türkiye bu antlaşmayla doğu ve güney illerin sınırlarını güven altına almış oldu.


HATAY SORUNU VE SONUCU

• Türkiye ile Suriye sınırı 20 Ekim 1921’de Fransa ile imzalanan Ankara Antlaşması ile çizilmişti. Hatay ise özel bir yönetim kurulması koşuluyla Fransa’ya bırakılmıştı.

• Fransa, 9 Eylül 1936’da Suriye ile Lübnan üzerindeki manda yönetimini kaldırdı. Bu durumda Hatay’ın durumu belirsiz bir hale geldi. Suriye,Hatay’ın kendi yönetimi altına girdiğini savundu. Türkiye ise buna karşı çıkarak Hatay sorununu Milletler Cemiyetine götürdü.


• Milletler Cemiyetinin gözetiminde Türkiye ile Fransa arasında görüşmelere başladı. Bu görüşmelerde Hatay’ın geleceğine Hatay halkının karar vermesi benimsendi. Daha sonra yapılan halk oylaması Türkiye lehine sonuçlandı.

• Hatay’da bağımsız bir Türk devleti kurulması kararlaştırıldı.2 Eylül 1938 günü bağımsız Hatay Devleti kuruldu.

• Türkiye ile Fransa arasında yeni bir anlaşmayla Hatay’ın Türkiye’ye katılması kararı verildi. Hatay meclisi,Türkiye’ye katılma kararı aldı. Bu konu 29 Haziran 1939 günü TBMM’de görüşülerek kabul edildi.daha sonra çıkarılan bir kanunla Hatay ili kuruldu.


TÜRKİYE’NİN JEOPOLİTİK ÖNEMİ

• Türkiye’nin jeopolitik önemini artıran en önemli nedenler şunlardır:

a)Türkiye,Asya ile Avrupa arasında bir köprüdür. b)Stratejik bakımdan dünyanın kritik bir bölgesinde bulunur. c)Üç tarafı denizlerle çevrilidir ve ılıman bir iklime sahiptir. d)Orta Doğu petrolüne çok yakındır. e)Zengin yer altı ve yerüstü zenginliklerine sahiptir. f)Karadeniz’i Akdeniz’e bağlayan Boğazlara egemen

durumdadır. g)Tarım üretimi,beslenme gibi gereksimi sağlayabilen bu

alanda ihracat yapabilen sayılı ülkelerden biridir. h)Dünyanın güç dengelerini etkileyen stratejik bir öneme

sahiptir.


ATATÜRKÇÜLÜK• TEMEL ESASLARI Mustafa Kemal Atatürk

tarafından belirlenen,devlet yaşamına, ekonomik yaşama ve toplumun temel kurallarına ilişkin gerekçi fikirlere ve ilkeler bütününe Atatürkçülük denir.

• Atatürkçülüğün amacı,Türk ulusun bugün ve gelecekte tam bağımsızlığa,huzur ve refaha kavuşması,devlet yönetiminin millet egemenliği esasına dayandırılması,aklın ve bilimin yol göstericiliğine Türk kültürünün çağdaş uygarlık düzeyinin üzerine çıkarılmasıdır.


Atatürkçülüğün Nitelikleri

• Atatürkçülüğü oluşturan ilkeler,hayalci değil gerçekçidir.

• Atatürkçülük,milli birlik ve bütünlüğe önem verir.• Atatürkçülükte düşünce ve vicdan hürriyetlerine

saygı ön plandadır.• Yurtta dünyada korunmasını amaçlar. Tüm

insanlığın mutluluğunu ister.bu yolda çalışmayı en önemli görev kabul eder.


Atatürkçü Düşüncede Milli Güç Unsurları

Atatürkçü Düşünce Sistemi,Türk milletinin yapıcı ve yaratıcı gücüne dayanmaktadır. Milletin bütün bireylerine dayanan bu güç, toplumumuzu birlik içinde tutmakta, Atatürkçülüğü geliştirici bir nitelik göstermektedir.Bu gücün unsurları şunlardır:

a)Siyasi güç b)Ekonomik güç c)Askeri güç d)Sosyokültürel güç


Atatürk İlkelerinin Ortak Özellikleri

• Atatürk ilkeleri,Türk toplumunun ihtiyaç ve isteklerinden doğmuştur.Kabul edilmesinde ve benimsenmesinde dış baskı ve zorlama yoktur.

• Atatürk ilkeleri,akla ve mantığa dayanır.• Atatürk ilkeleri,anlam ve amaçları bakımından birbirini

tamamlayan bir bütün parçalarıdır. Bu nedenle onları ayrı ayrı değerlendirmek yanlış olur.

• Atatürk ilkeleri, hem söz hem de uygulama ile belirlenmiştir.

• Atatürk ilkeleri,Atatürkçü düşünce sisteminin temelidir.


Atatürk İlke ve EsaslarınınDayandığı Temel İlke

• Milli tarih bilinci• Vatan ve millet sevgisi• Milli dil• Bağımsızlık ve özgürlük• Egemenliğin millete ait olması• Çağdaş uygarlık düzeyinin üzerine çıkması• Milli kültürü geliştirme hedefi• Milli birlik ve beraberlik anlayışı• Türk milletine inanmak ve güvenmek • Ülkü bütünlüğü• Akılcılık (Hayatta en hakiki mürşit ilimdir.) prensibi• Barışçılık (Yurtta sulh,cihanda sulh) prensibi


ATATÜRK İLKELERİ


Cumhuriyetçilik• Cumhuriyetçilik;devlet şekli olarak cumhuriyeti

benimsemek,onun gereklerini yerine getirmek, cumhuriyeti korumak yüceltmek ve yaşatmak demektir.

• Atatürk,cumhuriyeti, ‘’Halkın,halk tarafından,halk için idaresidir.’’ biçiminde tanımlanmıştır.

• Eşitlik ilkesi,Türkiye Cumhuriyeti’nin temelini oluşturur. Herkes cumhuriyet yönetimin olanaklarından ırk,din,dil ve cinsiyet farkı gözetilmeksizin eşit olarak yararlanır.


• Anayasamızın ilk maddesinde devlet şeklinin cumhuriyet olduğu ve niteliklerinin neler olduğu yazılmıştır. Bu hükümlerinde değiştirilmeyeceği ve değiştirilmesinin dahi teklif edilemeyeceği anayasamızda açıkca belirtilmiştir.

• Atatürk, ‘’Cumhuriyeti biz kurduk;onu yükseltecek ve devam ettirecek sizsiniz.’’ diyerek cumhuriyeti Türk gençliğine emanet etmiştir.


Milliyetçilik • Atatürk’ün milliyetçilik ilkesi,milleti içtenlikle

sevmek,çağdaş bir toplum olarak yüceltmek ve onun uğruna hiçbir fedakarlıktan kaçınmamak anlayışına dayanır.Bu anlayışta ,insan kişiliği en üst düzeyde yerini bulur.

• Atatürk’ün cumhuriyetçilik anlayışı insana ve insanlığa büyük değer verir. Dünya milletleri arasında karşılıklı dostluk ve saygıyı öngörür. Barışçı ve insancıdır

• Atatürk milliyetçiliği laiktir. İnsan haklarına saygılıdır. Irkçılığı reddeder. Tüm insanlığın refahından ve mutluluğundan yanadır.


Halkçılık • Atatürk’ün halkçılık ilkesine göre,toplumda sınıf

ayrımı yoktur. Meslek ve çalışma grupları vardır. Hiçbir meslek grubuna ayrıcalık tanınamaz.

• Anayasamızda bulunan;hiçbir kişiye,aileye, zümreye veya sınıfa ayrıcalık verilmeyeceğine ilişkin hüküm, bu konuda çıkarılan yasaların özünü oluşturur.

• Halkçılık ilkesinde, ‘’devlet halk için’’ görüşü egemendir. Bu ilke devletin ve vatandaşların karşılıklı hak ve görevlerini düzenler. Devlet, vatandaşların refah mutluluğunu sağlamakla görevlidir. Vatandaşlar arsında dayanışma ve iş bölümü öngörür.


Devletçilik

• Devletçilik ilkesi,ekonomik bakımdan kalkınma için tutulacak yolu, izleyecek yöntemleri belirleyecek esaslardan biridir. Devletçilik ilkesine göre kalkınmanın asıl kaynağı insandır.

• Bu ilkenin asıl hedefi,milli ekonomiyi sağlayan sağlam temeller üzerine oturtacak düzenlemeler yaparak Türk milletinin refah ve mutluluk düzeyini yükseltmektedir.


• Ülkemizde devletçilik,karama ekonomi biçiminde gelişme göstermiştir. Devlet vatandaş işbirliğini öngören bu ekonomi biçiminde,devlet işletmeciliği ve özel teşebbüs işletmeleri bir arada bulunmaktadır.

• Devlet,özel girişimcileri teşvik eder, destekler. Özel teşebbüsün gücünü aşan işleri devlet yürütür. Bazı işler ise devlet ile özel teşebbüsün iş birliği ile yapılır.


Laiklik • Laiklik, din ve devlet işlerinin birbirinden ayrılmasıdır.

Devletin din kurallarına göre değil, aklın ve bilimin ışığında,toplumun ihtiyaçları göz önünde bulundurularak düzenlenen hukuk kuralları ile yönetilmesidir.

• Atatürk’e göre din bir vicdan desteğidir. Dine saygı, inanan kimsenin haklarına saygının bir sonucudur. Laik bir toplumda devlet,tüm dinler ve mezhepler karşısında eşit uzaklıkta durur,tarafsız kalır. Dinler ve mezhepler arasında ayrım yapmaz. Ülkede yaşayan vatandaşların dinsel inancına ve vicdanına karışmaz.

• Laiklik tüm insanlara din,vicdan ve ibadet özgürlüğü tanır. Herkes dini inanış ve ibadetinde serbesttir. Kimse dini ibadet yapmaya zorlanamaz. Dini inançlar nedeniyle de kınanamaz.


İnkılapçılık • İnkılapçılık,ileriye ve gelişmeye yönelik bir anlam

içerir. Atatürk’ün inkılapçılık anlayışı ise, eskiyi, iyiyi ve güzeli koyma çabasıdır.

• Bu anlayış,bilim ve tekniğinde sürekli bir çağdaşlaşmayı öngörür. Bu nedenle yapılacak atılımlarda tereddüt ve şüphe yerine, inanç ve kesin kararlılık bulunmaktadır.

• İnkılapçılık ilkesi,yapılmış inkılapları korumaktan çok,aklın,bilimin ve teknolojinin rehberliğinde daima ileri doğru geliştirilmeyi öngörür.

Documents

Türk i̇nkılabı