TÜRKÇE DİL

ETKİNLİKLERİ

Türkçe Dil Etkinliklerinin özelliklerine uygun etkinlikler

• Okulöncesi eğitim programlarında çocukların tüm gelişimleri açısından çok önemliolan ve her gün tekrar edilmesi gereken, öğretmen rehberliğinde yapılan grupetkinliklerinden biri olan Türkçe dil etkinlikleri çok çeşitlidir.

• Eğitimci etkinliklerin tümünü veya birkaçını seçebilir.

• Sevilen etkinlikler ertesi gün ve haftanın diğer günlerinde tekrar edilir. Böylece birikim sağlanır.

• Etkinlikler planlanırken gün içindeki diğer etkinliklerlebirbirini tamamlayacak kazanımları pekiştirecek nitelikte olmalı günlük planda bütünlük oluşmalıdır.

Tekerleme nedir?

Tekerlemeler sözlüklerde "ağızda yuvarlanan söz, saçma sapan söz, eşsesli kelimelerle kurulu konuşma" anlamlarına gelen tekerleme masal, hikaye, bilmece, halk tiyatrosu gibi bazı edebi türler içinde veya bağımsız olarak söylenen ölçülü ve kafiyeli sözlerdir.

Tekerlemelerin özellikleri nelerdir?• Tekerleme, genellikle masal ve bilmece gibi

anlatı türlerinin giriş – sonuç kısımlarında söylenir.

• Dinleyicinin veya okuyucunun kulağına hoş bir ezgi gibi gelir.

• Kafiye, ölçü ve ses tekrarları içerir.

• Tekerlemeler, kalıp sözlerdir ve Türkçenin söz varlığı zenginliğini yansıtmaktadır.

• Çocuk oyunlarında ve pek çok edebiyat türü içinde sıklıkla geçen tekerlemeler, insanlarda anlatılana karşı bir merak ve ilgi uyandırmaktadır.

• Tekerlemelerde genellikle gerçek hayatla bağdaşmayan hayalî öğeler ve düşünceler sıralanır

• Tekerlemelerde konu pek belirli değildir• Çokluk çocuk folklorunda hoşça vakit

geçirmek, konuşma kabiliyeti kazanmak, oyunlarda eş ve ebe seçmek için bu yola başvurulur

• Masal tekerlemesi, oyun tekerlemesi gibi adlar alırlar

• En çok çocuk oyunlarında, masalların baş, orta ve sonunda söylenirler.

• Yöreye göre değişik isimle de söylenirler.

• Doğu Anadolu’da döşeme, Güney Anadolu’da sayışma denir

• Karagöz ve ortaoyununda muhavere, çocuk oyununda ebe, çıkarmada ise sayışma diyebiliriz

• Türk edebiyatında ilk tekerleme örneklerine XI. yüzyıldan itibaren rastlanır. Divanü Lügati’t Türk’te bazı tekerlemeler yer alır.

Tekerlemelerin çocukların davranışlarının üzerindeki etkileri nelerdir?

Tekerlemeler çocuklara bilişsel,işitsel ve psikomotor boyutlu davranışların

kazandırılması için uygun fırsatlar yaratabilir.• çocukların dil gelişimleri üzerinde olumlu

katkıları vardır.• çocukların zekâ, bilgi, duygu ve davranışlarını

geliştirir.• Çocuklardaki birlikte öğrenme, gülme, iş

görme bilincini geliştirir.• Onları sosyal yönden geliştirir ve paylaşımcı

hâle getirir.

• çocukların ana dillerini güzel ve doğru biçimde kullanma becerisini geliştirir.

• Onlarda mevcut olan ana dili sevgisini besler.

• Çocuğun kelime dağarcığının gelişimine katkı sağlar.

• Hayal dünyalarını zenginleştirir.• Çocuklara topluluk karşısında konuşabilme cesareti aşılar.

• ezber alışkanlığını kazandırarak çocuğun psikomotor becerilerinin gelişmesine katkıda bulunur

Tekerlemelerin çeşitleri nelerdir?

• Sayışmalar

• Oyun tekerlemeleri

• Masal tekerlemeleri

Sayışma Tekerlemeleri• Grup veya takım oyunlarında yönetici olan ya

da takıma karşı tek başına karşı koyan oyunculara "ebe" denir.

• İkiden fazla oyuncunun yer aldığı oyunlara başlamadan önce ebe seçimi yapılır. Bunun için de "sayışma" denen tekerlemeler söylenir. Bu yolla oyundaki "ebe" belirlenir. Oyuncular, bu tekerlemeler söylenerek tek tek sayışma dışında bırakılır. En son kalan oyuncu da "ebe" olur.

• Oyun için gruplaşma, takım oluşturma ve oyunu yönetecek birinin ortaya çıkması oyun kurallarını uygulama bakımından çok önemlidir. Bu nedenle grupların ve takımların ayrımı da çoğu kez "sayışma tekerlemeleri" ile yapılır.

• Oooo!.. Oooo!.. İğne miğne ucu düğmeFilfilince kuşdilince

Horoz öttü, tavuk teptiBülbül kızı selam ettiSelamına dua ettiAl çık, bal çık

Sana dedim, sen çık...

• Portakalı soydum Başucuma koydum

Ben bir yalan uydurdumDuma duma dum

Kırmızı mumDolapta pekmezYala yala bitmez

Ayşecik cik cik cikFatmacık cık cık cıkSen bu oyundan çık

Oyun Tekerlemeleri• Oyunların içinde kullanılan tekerlemelerdir. Sadece çocuk oyunlarında değil,

• Anadolu'da büyükler arasında oynanan oyunlarda da tekerleme kullanılır.

• Çocuk oyunlarındaki tekerlemeler oyunun belli bölümlerinde söylenir. Bir takım oyunlarda çocuklar iki gruba ayrılırlar ve tekerlemeleri karşılıklı olaraksöylerler.

-Komşu, komşu !-Hu, hu!

-Oğlun geldi mi?-Geldi

-Ne getirdi?-İnci, boncuk.-Kime, kime?-Sana, bana.

-Başka kime?-Kara kediye

-Kara kedi nerede?-Ağaca çıktı

-Ağaç nerede?-Balta kesti

-Balta nerede?-Suya düştü.-Su nerede?-İnek içti.

-İnek nerede?-Dağa kaçtı.-Dağ nerede?

-Yandı, bitti kül oldu

Masal Tekerlemeleri

•Dinleyicilerin dikkatini çekmek için masalların özellikle giriş bölümlerinde söylenen farklı uzunluktaki tekerlemelerdir.

•Masalın düğüm ve çözüm bölümlerinde de tekerleme söylenir.

•Tekerleme masala başlarken, anlatıcının maharetini ortaya koyması açısından da önem taşır.

Çocuktum ufacıktım.Top oynadım, acıktım.

Buldum yerde bir erik.Kaptı bir Ala Geyik.

Geyik kaçtı ormana.Bindim bir akdoğana.

Doğan yolu şaşırdı ,Kaf Dağı'ndan aşırdı .

TEKERLEME ÖRNEKLERİ

HAYDİ BİRLİKTE

SÖYLEYELİM

•Aliş'le Memiş mahkemeye gitmiş, mahkemede mahkemeleşmişler mi mahkemeleşmemişler mi?

•Şemsipaşa pasajında kırk kulpu kırık tunç tas has hoş kayısı hoşafı

•Şu köşe yaz köşesi, şu köşe kış köşesi, ortada su şişesi.

•Şu duvarı badanalamalı mı badanalamamalı mı?

•El alem ala dana aldı aladanalandı da biz bir ala dana alıp aladanalanamadık.

•Siz kapı gıcırdatıcılarından mısınız , yoksa ocak kıvılcımlandırıcılarından mı ?

• Bu çorbayı nanelemeli mi de yemeli, nanelememeli mi de yemeli?

• Bu ekşi eski ekşi

• Bu pikap, şu pikap, o pikap.

• Üç tunç tas has hoş hoşaf

• Şemsipaşa Pasajı'nda sesi büzüşesiceler.

• Eller bazlamalandı da, biz bazlamalanamadık.

SLAYTIMI İZLEDİĞİNİZ İÇİN

TEŞEKKÜRLER