Turan Dursun Kurban

8/13/2019 Turan Dursun Kurban

1/19

Turan Dursun Kurban

Adem'in iki olu vardr: Kabil ve Hbil.

Birincisi ifti, ikincisi de koyunobandr. "Efendi"ye yani Tanrya

birer kurban sunma yoluna giderler.

iftinin kurban ne olabilir? Kukusuz

tarm rnlerinden. Ve ifti bu tr bir

kurban sunar. obansa "srnn ilkdoanlarndan" ve yalarndan getirip

koyar. Tanr, obann kurbanna bakar,

yani kabul ettiini gsterir bu kurban.

iftininkine ise hi bakmaz. Yani bu

kurban kabul etmediini belli eder. Bu

hikyenin anlatld Tevrat'ta daha

sonra, duruma ierleyen iftinin

(Kabil'in), kardei oban (Hbil'i)


2/19

ldrerek hncn ald yazlr. (Tevrat,

tekvin, 4: 1-7)

Sonra Efendi Tanr, kendisine sunulan

"kurban"n "zrsz" olmasn ister. Bu

da slam'a gemitir (Fkh kitaplar,

Udhiyye blm). Kurban "en iyisi"ndenolmaldr.

Yine Efendi-Tanrya sunulan kurban, ilk

doanlardan olursa daha ok beenir.Tevrat'ta bu da zellikle anlatlr (Tevrat,

k, 13: 1, 12, 13, 15; 22: 29, 30; 34: 19;

Levililer, 27: 26; Saylar, 3: 13; 8: 16, 17;

18: 15, 17; Tesniye: 15: 19). Kabil'in

kurbannn neden kabul edilmedii ve

Hbil'inkinin neden kabul edildii ncil'de

ise yle anlatlr: "Hbil, Tanr'ya,

Kabil'den daha iyi kurban sundu..." (ncil,

braniler, 11: 4).


3/19

Demek ki Efendi-Tanr'nn istedii

koullara uygun olan kurban, Hbil'in

kurbanyd. "Kan" vard, kurban 'en

iyisi'ndendi ve de "ilk doan"d.

Tanr her kurban kabul etmez

yi ama, "Efendi-Tanr", zavall iftinin

sunduunu niye kabul etmemitir?

Anlatlmak istenen u olmal: Birincisi,iftinin "kurban" olarak sunduu "tarm

rn", belki de "turfanda" yani "ilk

yetien" trden deildi. Oysa "kutsal

kitap"ta, Efendi-Tanr'nn hep "turfanda"


4/19

trnden rn istedii ilenir (Tevrat,

k, 22: 29; 23: 16, 19; Saylar, 18: 12;

Sleyman'n Meselleri, 3: 9) Efendi-Tanr'nn beendii bu.

Ayrca, Kabil'in (iftinin) sunduu, "kan"

deildi. Sunulan kurbann da, daha ok"kan" olmasn ister, slm'a da bu

gemitir. Dahas kurbanda kan

dklmesi vazgeilemeyecek bir

kouldur. O denli ki, tm "fkh"

kitaplarnda anlatldna gre: "kan

aktlmazsa, kurban caiz olmaz". Kurban

bayramndaki kurban yle tanmlanr:

"Koullarnn olumas durumunda, Tanr

yaknln salamak amacyla belirlignlerde, belirli yata kesilen (yani kan

aktlan) belirli hayvandr". (Drer

Kitabu'l-Udhiyye, 11/265 ve teki fkh

kitaplar) Kurbanda "kan" temel ama

olduu iin, "hacc" srasnda sunulan


5/19

kurbanlardan kiminin bir ad da "kan"

anlamna gelen "dem" dir. (Fkh

kitaplar, "cinayetler" blm)

Her admda kurban

Anadolu'da yeni evlenen iftlere kurban

kesilir. iftler kurbann zerindenatlarlar. Kanlarn da alnlarna srerler.

Nedeni, evliliklerin mutlu gemesi. Kan

aktmak, uur ve mutluluk anlamna

geliyor. Yamur yamad zaman, cuma

gnleri duaya klr ve kurban kesilir.Yaana kadar bu olay tekrarlanr.

Toplumumuzda her nemli gelimeye

kurban kesmek eski bir gelenektir. Yeni

bir araba m alnd? Hemen kurban


6/19

kesilir. Araba kann zerinden geer,

uur saylr. Devlet bykleri de kurbanla

karlanr. Fabrika ve yeni iyerlerialdnda, ocuu olmayanlarn kutsal

yerleri ziyaretlerinde, futbol takmlarnn

sezon allarnda... Ad stnde Kurban

Bayramnda ise hayvan kesimi katliam

boyutlarna ular.

Kurban kesmenin kkeni nerede? slami

bir gelenek mi? Yoksa daha eski alara

m uzanyor?

brahim ve ilk olu

lk doann Tanrya kurban edilmesi ok

eski bir gelenektir. Kur'an'dan okuyalm:


7/19

te o zaman biz onu uslu bir oul ile

mjdeledik. Babasyla beraber yryp

gezecek aa eriince: Yavrucuum!

Ryada seni boazladm gryorum;

bir dn, ne dersin? dedi. O da

cevaben: Babacm! Emrolunduun eyiyap. nallah beni sabredenlerden

bulursun, dedi. Her ikisi de teslim olup,

onu aln zerine yatrnca: Ey brahim!

Ryay gerekletirdin. Biz iyileri byle

mkfatlandrrz. Bu, gerekten, okak bir imtihandr. diye seslendik. Ve

ona byk bir kurbanlk fidye verdik.

(Saffat: 101-107)

Bu ayetlerde anlatlan ykye gre zet

olarak unlar olmu:


8/19

1- brahim bir ocuk istemi Tanr'dan.

"yle akll uslu olsun!" Ve de "olan"!

2- brahim'in dilei kabul edilmi. Bir olu

olmu.

3- Ne var ki bu "ilk olan" kurban olarak

kesmesi gerekmi. nk "Tanr"dan

yle buyruk alm. Hem de "dnde"!

4- Olan biraz byynce, babas dn

am. Olan da kesileceini, ama bunun

bir Tanr buyruu olduunu anlaynca,

babasna, buyurulan ekinmeden

yapmasn sylemi.

5- Ve brahim, kesmek iin olan yz

stne yatrm. Kesecek!


9/19

6- te tam o srada Tanr: "brahim!" diye

balam seslenmeye. Olunu

kesmemesini bildirmi. Dnde

grdne bal kaldn, "sadakat"

gsterdiini anlatm. "Bu bir denemeydi

(seni denedik)!" demi.

7- Ve de (kukusuz gkten) bir kurbanlk

gndermi. "Bir byk kurbanlk".

Sorular sorular...

- brahim, ocuunu kurban etmek,

kesmek iin bir "d" nasl kant

saym? Bunun Tanr'dan olabileceini

nasl (daha dorusu niin) dnm?

"Bu olan bir armaan olarak veren

Tanr'ysa nasl olur da yatrp kesmemi


10/19

buyurur? Byle ARMAAN olur mu?

Tanr'nn amac armaan vermek mi;

cinayet iletmek, z ocuumu kesereksonsuz aclara gmmek mi?" diye neden

dnmemi?

- Burada olduu gibi baka konularda da,Kur'an'da Tanr'nn insanlar

denediinden sz edilir. Tanr'nn

dememeleri kime kar, niin? Bir ey

renmeye, ya da kantlamaya

gereksinimi mi var?

- Bir baka kii de, "dnde grdn

bir kant sayarak", brahim'in tutumunu

gsterirse ne olur? brahim'in yksyle

buna yol alm olmuyor mu?


11/19

Hemen belirtilmeli ki, bu yola giden

Mslmanlar'a da rastlanmtr.

- Tanr, brahim'e -dte de olsa- "olunu

kesmesini" gerekten buyurmu da,

sonradan buyruunu geri mi almtr?

Byleyse, Tanrlkla badar m bu?

- Tanr brahim'e ocuunu

kestirmeyeceini bildirirken olann

yerine bir "kurtulmala" (fidyeye) nedengerek grm? Bir baka canly kurban

etmek niye? Ya da bunun iin bir

kurbanlk yaratp gndermek?

Akla gelebilen, ama karlksz kalan

sorulardr bunlar.


12/19

Ayetlerden anlalan o ki, "ilk doan

olan"n "Tanr'ya kurban edilmesi"

biimindeki eski inancn bir yansmasvar burada.

Kur'an'daki yknn kayna, kukusuz

Yahudi kaynaklar ve en bata da Tevrat.Ayn yk Tevrat'ta da anlatlr.

"Mal" anlaynn yansmas

brahim'in ocuunu kurban olaraksunmaya gtrmesinden sz edilmesi, bir

durumu daha yanstr: Bu dinlerde

"insan", kimi durumlarda "mal"dr.

rnein kle, sahibinin "mal"dr. Kar,

kocann maldr. ocuk da, zellikle


13/19

"baba"nn maldr. brahim'e, ocuunu

"kurban etme" yetkisinin verilmesi

bundan.

Muhammed: "Ben iki kurbanln

oluyum"

Muhammed'in byle dedii aktarlr. Veyorumlanr ki: Kurbanlklardan biri

brahim'in olu smail'di; br de

Muhammed'in babas Abdullah. (Bkz.

Acln, Kefu'l-Hafa, Arapa, 1985, 1/230,

hadis no: 606. Ayrca bkz. tefsirler,rnein F. Rz, 26/152.)

Gelin grn ki, bir terslik var gibi:

brahim'in olu, Tevrat'taki ve


14/19

Kur'an'daki "Efendi (Bab) Tanr" iin

adanmken; Muhammed'in babas

Abdullah, Mslmanlar'n "put" saydklar"Hubel" iin adanmt. (Bkz. Ibn'ul-Kelb,

Kitabu'l-Esnm, tahkik: Ahmed Zeki

Paa, Ankara, 1969, Arapas, S. 18,

Trkesi "Putlar Kitab", ev. Beyza

Dngen, S. 36, lahiyat Yay.) Yani

Peygamberin babas bir "put" iin kurban

olarak adanm ve bu adama "put'lara

kar gsterilegelmi olan Muhammed

tarafndan da benimsenmi.

Aslnda bunda bir terslik yok. "Put"

denen "Hubel", gerekte "el-Ba'l"

anlamndadr. Yani Fenikelilerin en bykve nl Tanrs Ba'l. Mezopotamya'da ve

Araplar iinde de son derece yaygn bir

tapnma alan bulan, tannan "Bal'in

anlam da "efendi"dir. u demek oluyor:

Tevrat'n ve Kur'an'n "Tanr"s nasl


15/19

"efendi (rab)" niteliini tayorsa, bunlara

kaynaklk eden "Ba'l" de bu nitelikteydi.

(Bkz. Dr. Muhammed Abdulmuid Han, ElEsatiru'l-Arabiyye Kable'l-lslm, Arapa,

Kahire, 1937, S. 114) Demek ki,

babasnn Bal'e (Hubele) kurban olarak

adanmln Muhammed'in

benimsemesinde, gerekte bir terslik

yok. Kendi Tanrsyla, bu "Tanr"

arasnda bir fark olmad iin.

Peki Muhammed'in babasnn kurban

olarak adanmas olay nedir?

Muhammed'in dedesi Abdulmuttalib, "on

tane olu olursa, birini TANRI'ya kurban

edeceini" syleyerek adakta bulunur.


16/19

Sonra 10 olu olmutur. Oullar gelime

dnemine girince durumu bildirir onlara.

"Andm, adamdr, iinizden birinikurban olarak keseceim." Hepsini toplar

Ka'be'ye, Hubel'in nne gtrr. On

tane okun zerine on olunun adn

yazar. Ve Muhammed'in babas

Abdullah'n adnn yazl bulunduu ok

kar sonunda. Kurbanlk Abdullah'tr.

Kurban yeri olan saf ve Naile adl

putlarn yanna gtrlr. Abdulmuttalib

ba eline almtr. akas yok kesecekolunu. Ama sonunda kabilesinden

kiiler onu bu iten vazgeilirler.

Birtakm neriler gelitirerek... Sonunda

"deve"yi kesmesini nerirler. Abdullah'n

yerine deve kurban edilir. (Bkz. bn shak,

E's-Sire, tahkik: Muhammedi Hamidullah,

Arapa, Konya, 1981, S. 10-18, fkra: 16-

22; Ibn Hiam, e's-Sire, 1 / 50; Beyza

Dngen, Putlar Kitab, S. 75, not: 190)


17/19

Yine anlatldna gre, Abdulmuttalib'in

ada ZEMZEM Kuyusu'nu kazma

srasnda olmu. Abdulmuttalib kurbanlk

olan olunu kesecei srada, kendisine:

"Tanr'n raz et de, olunun yerine deve

kurban edilmesini kabul etsin..."demiler. Sonra yle olmu ve adam 100

deve kurban ederek iin iinden

kurtulmu. (Bkz. Acln, 1/230; F. Rz,

26/152. Ve teki tefsirler.)

Abdulmuttalib'in kurban olarak kestii

anlatlan "yz deve"den sz edilince,

Muhammed'in kestii ve kestirdii "yz

deve" akla geliyor ister istemez:

Buhar'nin de yer verdii bir hadise gre,

Muhammed, "Veda Hacc"nda "YZ

DEVE KURBAN" olarak sunmutu.


18/19

Bunlardan byk bir kesimini de kendi

eliyle kesmiti. Kalann, damad Ali'ye

kestirmiti. (Bkz. Buhar, e's-Sahih,Kitabu'l-Hac/121-122; Tecrd, hadis no:

829; Mslim, e's-Sahih, Kitabu'1-Hac/348-

349, hadis no: 1317.)

Muhammed'in "yz deve kurban"

edebilmi olmas, servetinin bykln

de ortaya koyuyor. Yahudilerden elde

ettii "ganimet" olarak oka ve ok

nemli hurmalklar da olan Muhammed,

ok da yoksul tantlr.

Enes unu anlatyor:

"Bir arpa ekmei ve bir bayat yala

peygambere vardm. Peygamberin zrh

da Medine'de bir Yahudi'ye REHN olarak


19/19

verilmiti." (Bkz. Tecrid, hadis no: 966.)

Yani "Peygamber bu denli yoksul."

demek istenir. Ve Muhammed'in buyoksulluu cami cemaatlerine de

anlatlarak inananlar alatlr.

Kurban Bayram, "kurban"n,"kurbanlklar"n bayramdr. Ve en eski

alarn "tanrlara kurban" geleneini

yanstr.

Turan Dursun, Din Bu 1, Sayfa 122-127

Dzenleyen: Arapkr

Documents

Turan Dursun Kurban