Upload
others
View
37
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
K.KT.C
Y AKIN DOGU UNiVERSiTESi
TURK nn.l EDEBiY ATI BOLUMU
ESER iSMi: MATBUAT HATIRALARINDAN
MUHARRiR, ~AiR, EDiP
MEZUNiYET <;ALl~MASI
iSiM: Boran HA VER
SINIF: 4 EDEBiY AT B
NUMARA: 950063
HAZiRAN 1999
LEFKO~A/KIBRIS
i<;iNDEKiLER
ONSOZ
i<;iNDEKiLER
I.Boliim
II.Boliim
1-) Giris
2-) Y azann Hayati
3-) Giyim Kusam ile ilgili Unsurlar
4-) Yiyecek Icecek Ile ilgili Unsurlar
5-) E~ya ile ilgili Unsurlar
6-) Mekan ile ilgili Unsurlar
7-) Indeks
8-) Kaynak Eserler
1
2-3
4
5
6
7
8-15
16
ONSOZ
1 Bolum
Mezuniyet Cahsmasi , Yakm Dogu Universitesi, Fen ve Edebiyat Fakultesi, Turk Dili ve
Edebiyat'i Bolumu, Y eni Turk Edebiyat'i dersi.
Kapsammda yapilrmstir.
Tercuman Gazetesi'nin "1001 Temel Eser" Serisinin 141. Kitabi Ahmet Rasim'in Matbuat
Hatiralanndan Muharrir, Sair, Edip eseri Ofset Tesisleri'nde Aralik 1979 tarihinde basil-
m1~11r. 1~ 1 r s o +a-. r-z e Genel indeksteki sayfa numaralan eserin.J.1.1-Kitabma aitir. t-a-; L uf.-.c.,"'IJ2... a.,,~
Ahmet Rasim'in matbuat hatiralanndan Muharrir Sair , Edip adli eser maddi kulturler (Vasita,
Mekan, esya.yiyecek-icecek, giyim kusan) acisindan okunup, incelenmistir.
Mezuniyet cahsmasi konusu olarak maddi kulturleri ve Ahmet Rasim'in Muharris, Sair.Edip
adh eserini ele alib, buyonde incelememin nedeni: 0 donern de yasayan insanlarm hayatlan
hakkmda bilgi sahibi olmak istememden kaynaklamyor.
Mezuniyet Cahsmasmm hazirlanmasindan bana her yonden yardim eden ve her zaman
yardima hazir olan degerli hocam saym Do9 Dr. Bulent Y orulmaz'a sonsuz tesekkurler.
GiRiS
II. BOLUM
" Muharir, Sair, Edip" de degisen dilimizi, edehiyatrmizi ve bunlann
kavgalanm buluruz. Ahmet Mithat Efendi ile HaCI ibrahim Efendi arasmdaki dil ve
edebiyat munakasalanna, Darussafaka'da smif arkadaslanyla ikiye aynlarak istirak
eden Ahmet Rasim, tercuman olan ilk yazismi nesrelidisini, yine Ahmet Mithat ve
Muallim Naci ile olan munasebetlerini, matbua'ta ilk intisabmi, ilk eserini nasil
nesrettigini anlatir.
Bu eserde, sairlerin toplanti yerleri, kiraathaneler, mektebler, meyhaneler gibi
istanbul'un cesitli mekanlarmdan da sozedilmektedir.
Bu eserin dili, gunluk yazi diline gore orjinalini bozmayacak bicimde
sadelestitrmistir. Eserde yer yer yabanci kelimeler ve tamlamalar vardir. Bu eserde
Ahmet Rasim, kendine has beyan tarziyla, mizahi unsurlan ile, guzel Turkce'siyle bir
butunudur.
1
Ahmet RASiM (1865-1932)
Gazeteci, yazar, 45 yilm uzerinde gazetecilik yapan Ahmet Rasim posta
gorevlisi Bahaettin Efendi ile Nevber Hamm'm ogludur. Dogurnundan bir sure sonra
babasmm evi birakip gitmesi uzerine cocuklugu yokluk ve sikmnlar icinde gecmistir.
1883 yilmda Darii§afaka'y1 basan ile bitirmis, ekonomik nedenlerle istemedigi halde
posta idaresinde 9ah§maya haslamistir. Gazetecilige olan tutkusu daha okul
s1ralarmda iken baslamis, sonunda Ceride - i Havadis 'te gazetecilige ilk adimmi
atrrustir. Ilerici gorusleri ve atak yapisi ile yeni mesleginde donemin yoneticilerinin
simseklerini pek 90k kez uzerine cekmistir, zaman zaman issiz kalmistir. Y asarm
boyunca, Tercuman-i Hakikat, Ikdam , Sabah, Resimli Gazete, Hadika, Malumat
,Yeni Gun, Tasvir-I, Efkar, Ileri, Vakit, Aksam gibi gazetelerde cahsmis, bir 90k eser
vermistir. Gorii~leri,ki~iligi ve uretkenligi ile kisa surede toplumun ilgisini ceken
Ahmet Rasim, 1927 yihnda yine issiz kaldigi bir donemde, bu durumunun
<;ankaya'ya iletilmesi i.izerine Atatnrk'un yakm ilgisini gormus, huzuruna kabul
edilmis ve liderin emri ile acik bulunan istanbul milletvekilligine secilmesi
saglanmI~t1r.
Toplumun ve 9evrenin ·sorunlar1m net cizgilerle kivrak ve cekici bir uslupla
karikaturuze eden Ahmet Rasim, 90k 9al1§an ve yazan gazeticilerden biri olmustur.
isatnbul ya~ant1sm1 en ayrmtilarma kadar incelemis ve tath bir yergi ile kaleme
alrmstir. Y asadigi donemdeki her simftan halki, davramslan kendilerine ozgt;
konusmalan, giyimleri ve argolanyla basanh bir bicimde i~lenmi~, genis halk
kitlelerine kisa surede yonelmesini bimistir. Makaleleri,tarih yazilan,hikaye ve
romanlan ile edebiyatm hemen her turunu denemis, aynca Turk basm tarihi
konusunda da calrsmalar yaprmstrr. Turkiyede bir gazetecilik okulunun acilmasi
gorii~iinil ilk kez ortaya atti. Gazetecilerin sendika kurmalanna iliskin ilk gorii~leride
o ileri surmustur.
Renkli ve 90k yonlu bir kisiligi olan Ahmet Rasim 150 dolaymda eser
vermis.ayrica muzik ile de ilgilenmi§ ve besteler vaprrusttr.
2
Kitaplan: iki Hatrrat,Dv Sahsiyet, ilk S.evgi, Guzelim
Arkadasnn, Fuh~-i Atik, Giilup Aglad1klanm, Eskal-i Zaman, Falaka,
Mektuplan, Tarih ve Muharrir, Muharrir Sair Edip, Resimli ve Haritah
Tarihi (4 cilt) ve istibdattan Hakimiyeti Milliye (2 cilt)
3
GiYiM KUSAM iLE n.cn.t UNSURLAR
1.) CUPPE: Din adamlanmn elbisi ustune giydikleri uzun yenleri, genis dugmesiz
gryisi.
2.) DON: Bacaklara gecirilen ic giyisisi. 3.) ETEK: Vucudun belde asagisma giyilen, degisik bicimlerde, genelikle kadm
giyisisi ve bu giyisinin alt kenan. 4.) FANiLA: Yumusak yunden yapilm1~, hafif ve gev~ekce kumas. Fanila Ceket.
5.) FES: Eskiden yurdumuzda sapka yerine kullamlan, krrmizi kalm cuhadan
vapilmis, tepesinde puskulu olan, silidir biciminde bir bashk.
6.) HIRKA: Daha 90k soguktan korunmak icin evde giyilen, kuma~tan, kiminin ici
pamukla beslenmis, cekey biciminde giyisi. 7.) KAFTAN: Eskiden kullamlan 9ogu ipekli bir cesit uzun ve hafif ustluk giyisi.
8.) KA VUK: Sank sanlan bashk.
9.) KUNDURA: Kaba islenmis bagstz, konsuz ayakkabi.
10.) KULAH: Eskiden giyilen ucu sivri yada yuksek bashk.
11.) MiNTAN: Yakasi devrik olmayan bir cesit dis gomlegi.
12.) PAPU<;: Koncu olmayan ayakkab1. 13.) POTIN: konslan ayak bilegini az gecen, bagh, dugmeli yada yandan lastikli
ayakkabt. 14.) PUSKUL: Bir ucu bagh, bir ucu serbest iplik demeti bi9imindeki sus.
15.) SARIK: Kimi ba~hklann uzerine sanlan sargi.
16.) SAL: Cogu Hindistan'da dokunan ozel motifli, degerli bir yum kumas.
17.) TAKKE. Basa gecirilen cogu yanm kure biciminde ince hafifba~hk.
18.) TOKA: Kerner, kayrs gibi ~eylerin iki ucunu bir birine baglamaya yarayan
turlu biciminde tutturmahk. 19.) TUV ALET: Kadmlan gece toplantilannda giydigi agir elbise.
4
YiYECEK i<;ECEK iLE iLGiLi UNSURLAR
1.) CiGER KA VURMA: Cigerleri kucuk parcalara ayirdiktan sonra, tavaya yag
dokerek, isman yag ile cigerler pisirilir.
2.) HA VYAR: Bahk yumurtasmdan yaptlan pahali bir yemek cesidi.
3.) BELVA: Un, yag, seker gibi maddelerden yapilan bir tath.
4.) iSTA VRiT:Eti cok lezzetli olan bir bahk turudur. Yapilan bir cok yamak cesidi
vardir.
5.) MUHALLEBi: Sut, nisasta ve ~ekerden yapilan bir cesit tath,
6.) PiLAKi: Icine sogan.sarmrsak, maydanoz ve havuc gibi seyler kanlarak zeytin
yag1 ile pisirilen yemek cesidi. Fasulye pilakisi ve bahk pilakisi.
7.) PiYAZ: Haslanrrus kuru fasulyenin uzerine ince dogranmis, tuzla ovulmus sogan
ve maydanoz kanldiktan sonra zeytin yag1 ve sirke dokulerek yapilan fasulye
salatasi.
5
ESY A iLE tr.cn.t UNSURLAR
1.) <;ARSAF: Y atagm ustune serilen yada yorgana kaplanan bez.
2.) DUMBELEK: Agzma deri gerilmis kose bicimimde darbukaya benzer bir cesit
calgi.
3.) KAMCI: Bir ucu sinm bagh degnek.
4.) PALA: Namuslu genis ve egmel k1l19.
5.) SEMA VER: Su isitmaya ve ozellikle cay icin su istmaya yarayan, komur yakacak
ocagi kendi icinde bulunan, elektrikle de ca~a:bilen musluklu kab.
6.) SAMDAN: Uzerine mum dikilen destek. 7.) TUTKAL: Deri ve kikirdak gibi hayvan maddelerinden cikanlan, tahta, kagit ve
benzeri seyleri yap1~t1rmaya yarayan madde.
8.) USTURA: Tras icin kullamlan, acihr kapamr break.
6
MEKAN iLE n.cn.t UNSURLAR
1.) DARUSSAFAKA: 19 y.y. sonlannda, istanbul'da oksuz ve yetimler 19m
kurulmus yatih okul.
2.) DivANHANE: Genis sofa. 3.) MURETTiPHANE: Dizgi evi. 4.) SARA(:HANE: At takimlan araba kosumlan mesinden esya yapilan, sanlan yer.
5.) TARAPHANE: Sevinc, 9o~kunluk yeri. 6.) TJMARHANE: Ruhsal hakirndan bozuk olan insanlann, tedavi olmak 19m
gittikleri yer.
7
INDEKS
-A-
Arab a
Ayna
158
185
-B-
Bad em 147
Bakla 147
Bahk Tava 149
Baston 70,157
Bez 137
Biber 186
Bira 115
Birahane 112,115
Boga9a 170
Boyaci dukkam 14
-C-
Cam 31,155
Ceb 44,107,108
Ceket 65,112,114
Cetvel 32
Ceviz 25
Ciger Kavurma 148
Cuppe 85
8
-<;-
Canta 3,11,46
Carsaf 148
Catal 147
Cay 88,167
Cayhane 71,84,86
Corap 88,173,186
Corb a 176
-D-
Dagar~1k 85
Darussaf aka 89,111
Davul 20,174
Dershane 31,63,75
Divanhane 20,59
DomuzEti 78
Don 70
Di.igme 65,141
Dukkan 134
Dunbelek 12
-E-
Ekmek
Elbise
Elma
Et
Etek
16,148
38
149
55
17
9
-F-
70 Fanila
21,22 Fayton
14,89,112 Fes
13 F1skiye
136 F1stik
168 Fin can
-G-
Gazino
Gemi
Gomlek
Gozluk
131
21,64,166
70
28,89,156
-H-
Hah 15
Han 108,132
Hastahane 125
Havlu 148
Havyar 148
Helva 148
Heykel 136
Hirka 148
Hurma 137
10
i9ki 146,150
idarehane 112
igne 70
Iskembe Corbasi 148
iskemle 20,89
istavrit 149
ip 111
iplik 70
-K-
Kabak 126
Kadeh 171,174
Kaftan 157
Kahve 160,161
Kalem 46,61,63
Kam91 79
Kap 134
Kapak 29
Kap1 28,56,65,
Karpuz 148
Kasa 58
Kavuk 168,170
Kavun 148
Kebap 137,176
Kese 15,70
Kestane 120
K1h9 93
Kirbac 139
Kiyafet 94
11
Ki tap 148,149
Koltuk 89,174
Konyak 87,91
Kumas 15
Kundura 168
Kulah 12,132
Kup 79
Kurek 54
Kursu 38,58
-M-
Mahkeme 38,79
Ma~a 20,48,72
Matbaa 87
Mektep 78,95,112,
Mendil 148,171
Meyhane 105,115
Minder 58,186
Mintan 112,186
Muhallebi 38,148
Muhur 72
Murettiphane 73
-N-
Nazarhk 70
12
-P-
Pala 174
Pantalon 62,88,112
Pardesu 89,116
Path can 12,123
Patlican Tava 148
Papu9 54
Pencere 38,88,147
Perde 20,21,22
Peynir 148
Pilaki 148
Pilav 156
Piyaz 148
Plasteron Krravat 157
Portakal 149
Postahane 57,82,131
Potin 70,114,121
Pul 57
Puskul 86,141,157
-S-
Saat 77,126,176
Sandal 203
Sarachane 126
Sandal ya 148
Sank 67,85,93
Saz 174
Semaver 168
Sigara 148,160,
Simit 148
13
Su
Sut
Supurge
165,167
136
22
-s-
Sal 137,186
Samdan 38
Sarah 21
Sapka 12
Semsiye 62
-T-
Tabak 147
Takke 136
Tarabhane 131
Tavuk 148
Telefon 148
Telgrafbane 71,82,168
Terlik 148
Timarhane 125
Tren 203,204
Tiyatro 11,20,56
Toka 20
Tugla 70
Tutkal 38
Tu valet 148,94,112
Tuz 186
Turbe 71,138
Tutun 37,171
14
-U-
Ustura 58
-V-
Vapur
Vi~ne Suyu
31,54,155
176
-Y-
Yatak
Yemekhane
Yemi~
Yumurta
59
12
171
154
-Z-
Zeytin 148
15
KA YNAK ESERLER
1-) Ahmet Rasim Matbuat Hatiralnndan Muharrit Sair Edip istanbul 1980
2-) Turkce Sozluk 6 Basim Ankara: Turk Dil Kurumu Yaymlan, 1981
3-) Buyuk Kultur Ansiklopedisi, 1. Cilt Ankara Baskent Yaymlan, 1984
4-) Mustafa Nihat Ozon, Osmanlica Turkce Sozluk, 5. Basim istanbul, 1995
5-) Ferit Devellioglu, Osmanlica Turkce Ansiklopedik Lugat, 14. Baski Ankara,
Aydm Kitap Evi yaymlan, 1997.
16