TRKYE CUMHURYET BABAKANLIKTrkiye Yatrm Destek ve Tantm Ajans

TRKYE MADENCLK SEKTR RAPORU

TEMMUZ 2010 DECEMBER 2009

NDEKLER1. 2. 2.1 2.2 2.2.1 2.2.2 2.2.3 2.3 2.4 2.5 2.6 2.7 Ynetici zeti Sektre Genel Bak Kresel Sektr Trkiye Madencilik Sektr Genel Bak Balca Madenler Trkiyedeki nemli irketler Konumlanma Haritas SWOT Analizi Yatrm Frsatlar Sektrdeki Kurum ve Kurulular Ek 3 4 4 8 8 10 16 17 18 19 21 22 23 24

EKLLER LSTES KISALTMALAR

2

1.

Ynetici zeti

Trkiye madencilik sektr 2002 ve 2008 yllar arasnda % 32,1lik yllk bileik byme oran (YBBO) ile 1,9 milyar ABD dolarndan 10,2 milyar ABD dolarna ykselen cirosu ile ciddi bir atlm gerekletirmitir. Sektrn bykl 2009 ylnda 9,2 milyar ABD dolarna dmtr. Sektrn, getiimiz be yl iinde Trkiyenin 1 gayrisafi yurt ii hslasndaki pay % 1 - 1,5 arasnda, toplam sanayideki pay % 4,2 - 4,9 arasndadr. Bu rakamlar sektrn nemiyle kyaslandnda dk kalabilirler; ancak ekonominin gelimesi ve imalat sanayisinin kapasitesinin artmasnn yannda ileri dzey madencilik teknolojilerinin uygulanmasyla birlikte, sektrn daha da bymesi beklenmektedir. Zengin rezervleri ve yksek retim kapasitesinin yan sra ulatrma ve deniz tamacl asndan sahip olduu corafi avantajlaryla, Trkiye uluslararas pazarda ok nemli bir oyuncudur. Trkiye, kresel maden retiminde 28., maden ve mineral eitleri saysnda ise 10. sradadr. lke, nemli miktarda mermer ve doal ta, bor mineralleri, krom, feldspat, snger ta, bentonit, perlit, kalsit ve trona rezervlerine sahiptir ve bu 2 rnleri arlkl olarak ihra etmektedir. Trkiye, dnyadaki endstriyel mineral rezervlerinin % 2,5ine, bor rezervlerinin % 72sine, mermer rezervinin % 33ne, bentonit rezervlerinin % 20sine ve perlit rezervlerinin yarsndan fazlasna sahiptir. Bor, Trkiyede bulunan en zengin rezervdir: 2009 yl itibaryla 866 milyon ton olan B2O3 rezervi 1,2 milyar ton olan toplam kresel rezervin yaklak % 72sini oluturmaktadr. Trkiye dnda bor rezervleri arlkl olarak Rusya ve ABDde bulunmaktadr. 2009 ylnda kresel talebin % 37sini Eti Maden karlamtr. Bu firmay % 35 ile RT 3 1 Borax takip etmektedir. Trkiyede bor rezervleri arlkl olarak Eskiehir, Balkesir ve Ktahyada bulunmaktadr. Trkiyedeki dier bir zengin mineral rezervi mermerdir. Trkiye, 3,8 milyar m lk mermer rezervi ile, dnya 2 mermer rezervlerinin yaklak % 33ne sahiptir . Mermer de dhil olmak zere, doal ta rezervlerinin bulunduu balca ehirler Afyon, Balkesir, Mula, Eskiehir ve Bileciktir. Byk lekli reticilere oranla KOBler sektrde daha n plandadrlar ve sektr genelde zel irketlerden olumutur. 2008 ylnda Trkiyenin ihracat 3,24 milyar ABD dolarna ulamtr. 2009 ylnda bu rakam, kresel ekonomik kriz ve imalat sanayisindeki yavalamadan dolay 2,45 milyar ABD dolarna dmtr. Mermer ve doal ta, Trkiye toplam madencilik ihracatnn yaklak % 50sini oluturarak en byk paya sahip olmaktadr. Bakr ve krom da ihracatn nemli bir ksmn oluturmakta, bu madenleri feldspat ve bor izlemektedir. in, Trkiye madencilik rnlerinin en nemli ithalatsdr: 2009 ylnda toplam ihracatn % 39u ine yaplmtr. ini, % 9 4 ile ABD izlemektedir. AB katlm mzakereleriyle birlikte, hkmet aralarnda madenciliin de bulunduu baz sektrlerde youn bir ekilde liberalleme ve zelletirme almalarna balamtr. Yasal dzenleme deiiklikleri, tevikler ve azalan brokratik srelerle madencilik ruhsat almak kolaylam, hem yerli hem de yabanc yatrmlar artarak 2008 ylnda 2,78 milyar TLye ulamtr. Bu rakamn gelecek senelerde de artna devam etmesi beklenmektedir.3

1 2 3 4

hracat Gelitirme Etd Merkezi (GEME), Maden ve Mineral Raporu 2010 Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanl (ETKB) Eti Maden, Bor Sektr Raporu, 2009 stanbul Maden ve Metaller hracat Birlikleri Genel Sekreterlii (MMB) 3

2.2.1

Sektre Genel BakKresel Sektr

Madencilik sektr, birok endstrinin ilk tedarikisi olmas sebebiyle kresel ekonominin temel direklerinden biridir. Ayrca rnleri ticareti yaplan emtialar olduundan sektr birok finansal yatrmcya ekici yatrm olanaklar da salamaktadr. nemli madenlerin birou, byk lekli, bazlar halka ak ve devletle gl balantlar olan irketlerin elinde bulunmaktadr. Kk lekli irketlerin bu sektrde nemli bir rol oynamamasnn sebebi ise maden iletmesi ilk yatrm maliyetlerinin ok yksek olmasdr. En byk 10 madencilik irketinin bir listesi ve son 12 aylk cirolar aada verilmitir. Bu irketlerin tamam halka aktr ve toplam yllk cirolar 303 milyar ABD dolarna ulamaktadr. Rio Tinto Ltd, BHP Billiton ve Anglo American gibi 5 ilk 10 irket listesindeki firmalarn ounun genel merkezi Londrada (ngiltere) yer almaktadr.ekil 1 Balca Kresel irketler

Balca Kresel irketlerirket AdRio Tinto Ltd. BHP Billiton Ltd. Vale S.A. Xstrata plc Anglo American plc Alcoa, Inc. Freeport-McMoRan Copper & Gold Inc. Aluminum Corporation Of China Limited Norsk Hydro ASA Shenhua Group Corporation Limited* Bulunan en son v eri SOA: Son Oniki AyKaynak: Capital IQ

Merkez Ofisngiltere, Avustralya ngiltere, Avustralya Brezilya svire ngiltere Amerika Birleik Devletleri Amerika Birleik Devletleri in Norve in

SOA Ciro (milyon ABD Dolar)106.360 45.357 27.428 22.732 20.858 19.179 16.801 12.606 11.115 21.099

SOA TarihiAra-31-2009 Ara-31-2010 Mart-31-2010 Ara-31-2009 Ara-31-2010 Mart-31-2010 Mart-31-2011 Mart-31-2012 Mart-31-2013 *

Yukarda bahsedilen ekici ynlerinin yan sra, sektrn kresel makroekonomik eilimlere kar ok hassas olduu da ifade edilmelidir. Bu sebeple, 2008 ylnda balayan ve endstriyel retimde hzl bir daralmaya neden olan kresel kriz, sektr nemli lde etkilemitir. Resesyona bal olarak irketlerin madencilik rnlerine olan talebi azalm ve bu rnlerin fiyatlar dmtr. Bakr ve alminyum, emtialar arasnda en fazla etkilenenlerdir; 2008 Temmuz ve 2009 Haziran arasnda bu madenlerin deerleri % 60-70 civarnda 6 dmtr. Bu sebeple, kriz madencilik sektrnde dier birok sektrde olduu gibi- nemli bir gerilemeye sebep olmutur. Ancak, kresel ekonominin resesyondan kmasyla birlikte madencilik sektr de kendine gelmeye balamtr.

5 6

Capital IQ Londra Metal Borsas (LME) 4

Blgelere Gre Genel Bak: 1991 ylnda madencilik faaliyetlerinin yasakland Antarktika dnda btn lkeler mineraller sektrnde aktif 7 rol oynamaktadr. Bu lkeler arasnda zellikle Amerika Birleik Devletleri, Kanada, Avustralya ve in dier lkelere oranla daha n plandadr. Aadaki tablo, retilen baz minerallerin, Trkiye iin esas olanlar dhil, hangi lkelerden karldklarn zetlemektedir. En fazla karlan cevher olan demir cevheri, retimdeki yaklak % 37lik payyla arlkl 8 olarak in tarafndan kontrol altna alnmtr.ekil 2 Balca Mineraller ve karldklar lkeler

Balca Mineraller ve karldklar lkelerMineralAliminyum Bor Krom Bakr Altn Gm inko Feldspat Snger Ta Nikel

lkein, Rusya, ABD Trkiye, Arjantin, ili Gney Afrika, Hindistan, Kazakistan ili, ABD, Peru in, ABD, Avustralya Peru, Meksika, in in, Peru, Avustralya Trkiye, talya, in Trkiye, talya, Yunanistan Rusya, Kanada, Avustralya

2008 retim Pay33%, 9,7%, 6,8% 45%, 18%, 13% 40%, 16%, 15% 34%, 8,5%, 8,2% 12%,10%, 9,5% 17%, 15%, 13% 27%, 13%, 12% 29%, 21%, 9,1% 20%, 15%, 11% 17%, 16%, 13% 37%, 16%, 15%

Demir Cevheri in, Brezilya, AvustralyaKay nak: Mineral Commodity Summaries 2010

Balca madenler: Aadaki tablo baz ana emtialarn 2008 ve 2009 yllarndaki retimlerini zetlemektedir. Tabloda grld gibi, demir cevheri 2009 ylndaki 2,3 milyar tonluk retimle en byk paya sahiptir. Demir cevherini 37 ve 23 milyon ton ile alminyum ve krom takip etmektedir. Bu minerallere olan yksek talebin sebebi, inaat 7 sektrnde ve imalat sanayisinde ok nemli rol oynamalardr.ekil 3 Dnya Mineral retimi

Dnya Mineral retimi (Bin Ton)2008Alminyum Bor Krom Bakr Altn Gm inko Feldspat Snger Ta Nikel Demir Cevheri 39.000 4.350 23.800 15.400 2 21 11.600 21.900 19.300 1.750 2.220.000

2009e36.900 4.500 23.000 15.800 2 21 11.100 18.900 19.600 1.430 2.300.000

Kay nak: Mineral Commodity Summaries, USGS 2010

7 8

Australian Antarctic Division U.S. Geological Survey (USGS) 5

Demir Cevheri: Kresel demir cevheri retimi 2009 ylnda krizden etkilenene kadar art eilimi gstermitir. elik rnlere olan talepteki keskin d sebebiyle, 2009 ylnda demir cevheri fiyatlar % 30 civarnda dmtr. Ancak, bu durumun 2010 ylnda tersine dnmesi ve 2009 ylnda 90 milyar ABD dolar olan cironun, 172 milyar ABD 9 dolarna kmas beklenmektedir.ekil 4 Kresel Demir Cevheri Gelirleri ve lke Baznda retim

Kresel Demir Cevheri Gelirleri (milyon ABD dolar)140000 120000 100000 80000 60000 40000 20000 0 2006 2007 Toplam Gelirler 2008 2009 Byme Oran 60.892 78.364 126.200 89.992 -29% 29% 61% 80% 60% 40% 20% 0% -20% -40%

lke Baznda Kresel Demir Cevheri retimi17,1% 4,5% 9,9% 15,4% 16,0% in Hindistan Brezilya Rusya Avustralya Dier 37,1%

Kaynak: IBIS Demir Madencilii Kresel Endstri Raporu 2010

Kaynak: USGS, Mineral Commodity Summaries

28 Nisan 2010da yaynlanan IBIS World Demir Cevheri Madencilii Kresel Endstri Raporuna gre, demir cevheri madencilii pazarnn nemli bir blm, dnyada 110,000 civarnda alan olan 100 irket arasnda blnmtr. Avustralya, Brezilya, Hindistan, Kanada ve Gney Afrika demir cevheri ihracatnda nde gelen lkelerdir: toplam ihracatlar 2008 ylnda 53 milyar ABD dolarn bulurken, toplam kresel ihracat 67 milyar ABD dolardr. in, 2008 ylnda 59 milyar ABD dolar ithalatla demir cevheri ithalatnda liderdir ve ithalat yukarda bahsedilen 5 lkenin ihracatndan fazladr. Demir cevheri ithalatnda ini izleyen drt lke; Japonya, 9 Almanya, Gney Kore ve talyadr.

ekil 5 Demir Cevheri hra Eden Balca lkeler

Demir Cevheri hra Eden Balca lkeler (2008)

21,5% 37,7% 3,6% 4,3% 8,3% 24,5% Avustralya Kanada Brezilya Gney Afrika Hindistan Dier

Kaynak: IBIS Demir Madencilii Kresel Endstri Raporu 2010

9

IBIS World Kresel Demir Cevheri Endstrisi Raporu 6

Alminyum: Alminyum dnyada 2009 ylnda 37 milyon ton retimle demir cevherinden sonra en yaygn olarak karlan metaldir. Alminyumun en fazla kullanld sektrler % 26 payla ulatrma, % 22 payla ambalaj ve % 22 payla 10 inaat sektrdr. Alminyum talebi ve fiyat, kresel ekonomik kriz nedeniyle 2009 ylnda d yaamtr. Aadaki grafikten anlalaca gibi,13 milyon ton ile in en byk alminyum reticisi konumundadr. ini Rusya ve Kanada takip etmektedir. Rusya ve Kanada Dnya alminyum ihracatnn yaklak % 75ini 10 gerekletirmektedir.ekil 6 Kresel Alminyum retimi Corafi Dalm

Alminyum reten Balca lkeler

7.0% 9.0%13.0% 57.0%

14.0%

in

Rusya

Kanada

Avustralya

Amerika Birleik Devletleri

Kaynak:WBMS

Krom: Paslanmaz elik retimi iin ok nemli bir girdi olan krom, dnyada en yaygn retimi olan nc metaldir. Bu metalin madencilii % 40 retim pay ile Gney Afrika, % 16 retim payyla Hindistan ve % 15 retim payyla Kazakistan olmak zere arlkl olarak bu lke tarafndan paylalmtr. 2009 ylnda dnyadaki toplam krom retimi 23 milyon ton olmutur ve in, lkede paslanmaz elik retimin artyla birlikte en byk 11 ithalat durumundadr.

10 11

World Bureau of Metal Statistics USGS, Mineral Commodity Summaries 2010 7

2.22.2.1

Trkiye Madencilik SektrGenel Bak

Madencilik endstrisinin toplam cirosu, 2002 ve 2008 yllar arasnda % 32,1lik YBBO ile Trkiyenin gayrisafi yurt ii hslasnn yaklak % 1 1,5lik ksmn oluturmu, 2008 ylnda 10,2 milyar ABD dolarna ulamtr 12 ve sektrn bykl 2009 ylnda 9,2 milyar ABD dolarna dmtr.ekil 7 Trkiye Madencilik Sektr Gelirleri

Madencilik Sektr Gelirleri12.000 10.172 milyon ABD dolar 10.000 8.105 8.000 6.214 6.000 4.000 1.916 2.000 0 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Madencilik Sektr GelirleriKaynak: Maden leri Genel Mdrl

5.166 3.613 2.587 1,1% 1,2% 1,4% 1,2% 1,2% 1,4% 1,5%

1,1%

GSYH'daki Pay (%)

Trkiye ok geni bir maden ve mineral eitliliine sahiptir ve nemli miktarda da rezerve sahiptir. En nemlileri, mermer ve doal ta, bor mineralleri, krom, feldspat, snger ta, bentonit, perlit, kalsit ve trona rezervleridir. Bunlar ierisinde, Trkiyenin nde gelen ihracat kalemleri mermer ve doal ta, bor, krom, feldspat ve snger tadr. Buna ek olarak, altn, gm, bakr, krom ve mangan gibi metal cevherlerinin sondaj ve madenciliinde de nemli bir art olmutur. Trkiye, kresel endstriyel mineral rezervlerinin % 2,5ini, bor rezervlerinin % 72sini, mermer rezervlerinin % 33n, bentonit rezervlerinin % 20sini ve perlit 13 rezervlerinin yarsndan fazlasn elinde bulundurmaktadr. Trkiye, 3.500 eit metal ve 2.000 eit mineral rezervine sahiptir. karlan bu mineraller imalat sanayisinde ham madde olarak kullanlr ve fazlas ihra 14 edilir.ekil 8 - Trkiye Madenciliinin nde Gelen rnleri

Trkiye Madenciliinin nde Gelen rnleri2008 retimi (000 ton)Mermer Bor Krom Feldspat Snger ta Altn Demir Cevheri * Deerler; 000 m3 2.263* 4.999 5.100 6.800 3.450 0,01 4.700

Rezervler (000 ton)3.800.000* 866.000 25.000 130.000 3.000.000* 6,5 82.500

Kay nak: Enerji v e Tabi Kay naklar Bakanl,hracat Gelitirme Etd Merkezi

12 13 14

Maden leri Genel Mdrl (MIGEM) hracat Gelitirme Etd Merkezi (GEME), Maden ve Mineraller Raporu 2010 Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanl (ETKB) 8

GSYIH'daki Pay (%)

9.210

10% 9% 8% 7% 6% 5% 4% 3% 2% 1% 0%

Sektrdeki liberalleme ve zelletirmenin yannda devlet tarafndan son yllarda salanan teviklerle birlikte, sektrde yerli ve yabanc yatrmlar oalm, bu durum retimde art olmasn salamtr. Ayn zamanda, imalat sanayisinde kullanlan ham maddelere ve metallere ynelik talep, kresel ekonomideki dzelmeye bal olarak artmtr. Yatrmlar ve ekonomideki deiimlerin yan sra, Trkiyenin corafi konumu madencilik rnlerinin ihracatn ok dk bir maliyetle yapmasna izin vermektedir. Trkiye madencilik rnleri ihracat, 2005ten 2008e % 28,6 YBBO kaydetmi ve 2008de 3,24 milyar ABD 15 dolar tutarnda gereklemitir. 2009 ylnda, kresel ekonomik krize bal olarak ihracat de gemitir ve Trkiye 2,45 milyar ABD dolar deerinde madencilik rn ihra etmitir. Mermer ve doal ta, deer olarak en byk ihra rnleridir ve 2009 Trkiyenin madencilik ihracatnn yarsn oluturmulardr. Bakr ve krom da ihracatta ok nemli rol oynamaktadr ve bu rnleri feldspat ve bor 16 izlemektedir.ekil 9 rn Baznda Trkiye Madencilik hracatnn Dalm - 2009

rn Baznda Madencilik hracatnn Dalm- 2009

19% 4% 4% 11% 12% Bakr Dier 50%

Mermer

Krom

Feldspat

Bor

Kaynak: Maden leri Genel Mdrl

in, ABD, talya, Hindistan, ngiltere, Suudi Arabistan ve Rusya, Trkiye madencilik rnlerinin en nemli mterileridir.Error! Bookmark not defined.ekil 10 2009 Ylnda lke Baznda hracat

Country Based Exports in 2009 2009 Ylnda lke Baznda hracatlkein ABD talya Hindistan ngiltere Suudi Arabistan Rusya Dier ToplamKay nak: hracat Gelitirme Etd Merkezi

Tutar (milyon ABD Dolar)954 217 76 61 60 47 45 985 2.445

15 16

stanbul Maden ve Metaller hracat Birlikleri Genel Sekreterlii (MMB) Maden leri Genel Mdrl (MGEM) 9

2.2.2

Balca Madenler

Doal Talar Doal talar, inaat (deme ve kaplama), heykeltralk ve cam sektrlerinde yaygn olarak kullanlmaktadr. 3 3 Trkiye, 3,8 milyar m mermer olmak zere, yaklak 5,2 milyar m doal ta rezervine sahiptir ve kresel mermer rezervinin yaklak % 33n elinde bulundurmaktadr. Rezervlerin ou Afyon, Balkesir, Mula, 17 Eskiehir, Denizli, Tokat, anakkale, Konya, Bilecik, Krehir ve Elazda bulunmaktadr. Trkiyedeki 1.500 civarnda doal ta oca, 2.000 fabrika ve 9.000 atlyeye girdi salamakta, 300.000 civarnda alana istihdam salamaktadr. Talarn yaklak % 70-75i ilenmektedir. Sektr, genelde zel 17 irketlerin kontrol altndadr. Trkiyede doal ta retimi ylda yaklak 4 milyon m ve plaka retiminin toplam kapasitesi yaklak 6,5 2 18 milyon m dir. Yksek ihracat potansiyeli ve yurt ii talebi sebebiyle, mermer, traverten ve granit, btn doal talar ierisinde retim miktar ve deeri asndan nde gelen emtialardr.ekil 11 Mermer, Traverten ve Granit retimi3

Trkiye'de Mermer & Traverten & Granit retimi000 m3Mermer Traverten

20031.301 199

20041.208 601

20051.579 697

20061.856 1.018

20072.802 995

20082.263 759

000 tonGranit

2003106

2004125

2005161

2006320

2007252

2008368

Kay nak: Enerji v e Tabii Kay naklar Bakanl

Rezervlerin byk ksmn elinde tutmasnn yan sra, deneyimi, kalifiye i gc, lojistik avantajlar, geni ldeki doal ta eitleri ve renkleriyle Trkiye, kresel anlamda nde gelen bir oyuncudur. Trkiye, in, Hindistan, talya, spanya ve rann ardndan gelerek doal ta reticileri arasnda ilk onda yer almaktadr. Doal ta retimi ve ihracat, her sene sabit bir ekilde art gstermitir ve u anda Trkiyenin madencilik ihracatnda ilk srada yer almaktadr. 2008 ylnda ihracat 1,4 milyar ABD dolarna ulamtr; ancak inaat sektrnde daralmaya sebep olan kresel ekonomik kriz nedeniyle doal ta ihracat 2009 ylnda 1,2 milyar ABD dolarna gerilemitir. Bu miktar iinde blok doal talarla karlatrldnda daha yksek katma deere 17 sahip olan ilenmi rnlerin oran % 57dir.

17 18

hracat Gelitirme Etd Merkezi (IGEME), Maden ve Mineraller Raporu 2010 Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanl (ETKB) 10

ekil 12 Doal Ta hracat

Doal Ta hracat1.600 1.400 milyon ABD dolar 1.200 1.000 800 600 400 200 0 2007 Blok MermerKaynak: hracat Gelitirme Etd Merkezi

1.400 1.232 1.230

844

888 700

339 49

439 73 2008 lenmi Mermer Dier

471

58 2009 Toplam

Trkiyeden en fazla ithalat yapan lkeler in ve ABDdir ve bu lkeleri ngiltere, Suudi Arabistan, Libya ve 19 Hindistan izlemektedir.ekil 13 2009 Ylnda Doal Ta hracat

2009 Ylnda Doal Ta hracatlkein ABD ngiltere Suudi Arabistan Libya Hindistan Dier ToplamKay nak: hracat Gelitirme Etd Merkezi

Tutar (milyon ABD dolar)353 208 51 43 37 35 503 1.230

hracatla karlatrldnda, Trkiyenin doal ta ithalat daha dk seviyededir. En nemli tedarikiler in, 19 Hindistan, spanya ve talyadr. % 85lik oranla ilenmi granit ithalattaki en byk paya sahiptir.ekil 14- Trkiyenin Doal Ta thalat

Doal Ta thalat200 157 milyon ABD dolar 150 107 100 50 0 2007 Blok Mermer lenmi GranitKaynak: hracat Gelitirme Etd Merkezi

170 150 127 108

17

27

22 23

9

10

2008 lenmi Mermer Dier

2009 Blok Granit Toplam

19

hracat Gelitirme Etd Merkezi (IGEME), Maden ve Mineraller Raporu 2010 11

Bor Mineralleri Bor mineralleri arlkl olarak cam, tarm ve kimya sektrlerinde; bunlarn dnda da telekomnikasyon, otomotiv, inaat, elektronik ve nkleer sektrlerinde kullanlmaktadr. Dnya zerinde yaplarnda farkl konsantrasyonlarda borik oksit (B2O3) bulunan yaklak 230 farkl bor minerali bulunmaktadr ve Trkiye hem miktar hem de borik oksit konsantrasyonu asndan en zengin rezervlere sahiptir. Toplam rezerv miktar 20 yaklak olarak 866 milyon ton B2O3e edeerdir, bu da kresel rezervlerin % 72sine karlk gelmektedir. 21 Borik oksit rezervleri arlkl olarak Eskiehir, Ktahya, Bursa ve Balkesir civarnda bulunmaktadr.ekil 15- Kresel Bor Rezervleri

Kresel Bor Rezervleri lkeTrkiye Rusya ABD in ili Peru Bolivya Srbistan Arjantin ran ToplamKay nak: Eti Maden

Rezerv (bin ton B2O3)866.000 100.000 80.000 47.000 41.000 22.000 19.000 16.200 9.000 1.000 1.201.200

Pay72,1% 8,3% 6,7% 3,9% 3,4% 1,8% 1,6% 1,3% 0,7% 0,1% 100,0%

Eti Maden letmeleri, konsantre bor, bor kimyasallar ve edeerlerinin retimini yapan Trkiyedeki tek irkettir. Eti Madenin konsantre bor retim kapasitesi ylda 2,45 milyon ton civarndadr. Konsantre borun byk bir ksm yksek kaliteli rnlere ynelik bor kimyasallar retiminin ham maddesi olarak 22 kullanlmaktadr. Bu yzden, irketin satlar konsantre bordan ok bor kimyasallarndan olumaktadr. 2008 ylnda Eti Madenin konsantre bor retimi kresel bor pazarnn % 37sine denk gelen 2,3 milyon ton seviyesindedir.ekil 16 Konsantre Bor retimi (Eti Maden)

Eti Maden Konsantre Bor retimi ve Kresel Pazardaki Pay2.400 2.300 2.200 Bin Ton 2.100 50% 2.000 1.900 1.800 1.700 2005 2006 2007 2008Kaynak: Eti Maden, Bor Sektr Raporu 2009

70% 2.285 65% 60% 2.127 55%

1.953 36%

1.948 38% 37% 37%

45% 40% 35% 30%

20 21

Eti Maden letmeleri, Bor Sektr Raporu 2009 Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanl (ETKB) 12

Eti Madenin kresel rakibi Rio Tintonun alt kuruluu olan US Boraxdr. Eti Maden US Borax ile birlikte kresel bor retiminin % 70 75ini gerekletirmektedir. US Borax konsantre bor sat yapmamakta, sadece bor 22 kimyasallar satmaktadr. 2009 yl itibaryla 105 milyon ABD dolar ile konsantre bor Trkiyenin madencilik ihracatnn % 4n 23 oluturmaktadr. in en byk ithalat olup, onu Tayvan ve Hollanda izlemektedir.ekil 17 2009 Ylnda Konsantre Bor hracat

2009 Ylnda Konsantre Bor hracatlkein Tayvan Hollanda ABD spanya Belika Gney Kore Japonya Hindistan Slovakya Dier ToplamKay nak: stanbul Maden v e Metaller hracat Birlikleri Genel Sekreterlii (IMMIB)

Tutar (milyon ABD dolar)42,45 11,72 9,51 6,80 5,85 4,48 4,17 3,95 3,01 2,79 9,86 104,58

Krom - Ferrokrom Krom ve ferrokrom kimya, refraktr, metalrji ve dkm endstrilerinde kullanlr. Her ne kadar Trkiyedeki krom rezervleri dier lkelerde olduu kadar bol miktarda olmasa da, yksek mineral kalitesinden dolay dnyada en iyi kalitedekiler arasnda yer alr. Krom rezervlerinin byk ksm Elaz, Erzincan, Mula, 24 Eskiehir, Adana, Bursa ve Kayseri illerinin yaknlarndaki blgelerde bulunmaktadr. 2005 ylndan itibaren % 47 YBBO ile 2008 ylnda 5,1 milyon tona ulaan retim miktar ile Trkiye, kresel 25 krom retiminde 6. srada yer almaktadr. 2008 ylnda 496,3 milyon ABD dolar tutarndaki ihracatla Trkiye, krom ihra eden lkeler arasnda 2. srada yer almtr. Bu rakam 2009 ylnda krize bal olarak 262,6 milyon ABD dolarna dmtr. Bu tutar Trkiyenin toplam madencilik ihracatnn % 11ini oluturmutur. in % 88 pay ile en byk ithalatdr. Ayn 26 zamanda Trkiye 2009 ylnda 63,4 milyon ABD dolar deerinde ferrokrom ihra etmitir.

22 23 24 25 26

Eti Maden letmeleri, Bor Sektr Raporu 2009 Maden leri Genel Mdrl (MGEM) hracat Gelitirme Etd Merkezi (GEME), Maden ve Mineraller Raporu 2010 Maden leri Genel Mdrl (MGEM) stanbul Maden ve Metaller hracat Birlikleri Genel Sekreterlii (MMB) 13

ekil 18 2009 Ylnda Krom hracat

2009 Ylnda Krom hracatlkein Rusya sve Belika ABD Dier ToplamKay nak: stanbul Maden v e Metaller hracat Birlikleri Genel Sekreterlii (IMMIB)

Tutar (milyon ABD dolar)230,81 9,71 9,52 4,29 1,95 6,31 262,59

Feldspat Feldspat endstriyel bir ham maddedir ve cam, seramik ve boya endstrilerinde yaygn bir ekilde kullanlmaktadr. ou Manisa, Ktahya, Aydn ve Mula civarnda olmak zere, 130 milyon tonluk 27 rezervleriyle Trkiye, kresel feldspat rezervinin % 10unu elinde tutmaktadr. Trkiye, 2005 ylndan itibaren % 14 YBBO ile 2008de ulat 6,8 milyon tonluk feldspat retimiyle kresel feldspat retiminin lideridir. 2008 ylndaki retim miktar kresel retimin yaklak olarak % 30unu 28 oluturmutur.ekil 19 Feldspat retiminde lk 10 lke - 2008

Feldspat retiminde lk 10 lke 2008Polonya ek Cumhuriyeti Fransa spanya bin ton Tayland ABD Japonya in talya Trkiye 0 1.000 2.000 3.000 4.000 5.000 6.000 440 510 650 675 678 680 700 2.000 4.700 6.800 7.000 8.000

Kaynak: USGS, Mineral Commodity Summaries 2010

% 22yle talya ve % 9,1le in feldspat retimindeki dier nemli lkelerdir.

29

Bu ok spesifik sektrdeki aktif irketlerin birou zel irketlerdir ve retimin % 90 ihra edilmektedir. Trkiye, 2009 ylnda 89 milyon ABD dolar deerinde feldspat ihracat gerekletirmitir ve % 44 payla talya 30 en byk alcdr.

27 28 29 30

hracat Gelitirme Etd Merkezi (GEME), Maden ve Mineraller Raporu 2010 Maden leri Genel Mdrl (MGEM) U.S. Geological Survey (USGS) stanbul Maden ve Metaller hracat Birlikleri Genel Sekreterlii (MMB) 14

ekil 20 2009 Ylnda Feldspat hracat

2009 Ylnda Feldspat hracatlketalya spanya Rusya BAE Dier ToplamKay nak: stanbul Maden v e Metaller hracat Birlikleri Genel Sekreterlii (IMMIB)

Tutar (Milyon ABD dolar)39,34 13,17 5,96 4,06 26,54 89,07

Snger Ta Snger ta tekstil ve yaltm endstrilerinde ham madde olarak kullanlmaktadr. Aratrmalara gre Trkiye 3 birou Nevehir, Kayseri, Ankara, Bitlis, Van, Ar, Kars, Isparta ve Mula civarnda olmak zere 3 milyar m 31 snger ta rezervine sahiptir. USGS aratrmalarna gre Trkiye 2008 ylnda 3,45 milyon ton snger ta retimi yaparak dnyada birinci srada yer almtr. Trkiyeyi talya ve Yunanistan takip etmektedir. 2009 ylnda Trkiye, bir nceki yla gre % 16,6lk bir artla 14 milyon ABD dolar deerinde snger ta ihra etmitir. % 16 payla in, % 11le 31 Hollanda ve % 7yle ngiltere en nemli alclardr. Demir Cevheri Trkiye, ounluu Balkesir, Sakarya, Krehir, Adana, Hatay, Kayseri, Sivas, Erzincan, Malatya ve Binglde 32 olmak zere yaklak 82,5 milyon ton demir cevheri rezervine sahiptir. Trkiyede yeterli seviyede olmayan rezerv nedeniyle demir cevheri retiminde yllar itibaryla ciddi bir deiim 33 olmamtr. 2005 ylnda 4,6 milyon ton demir cevheri retilirken bu rakam 2008de 4,7 milyon ton olmutur. Dk seviyedeki demir cevheri retimi sebebiyle Trkiye ithalata bamldr. Trkiye elik endstrisinde nemli bir konumda olduundan demir cevheri ithalat azmsanmayacak derecededir. Trkiye 2009 ylnda 34 Brezilya en byk tedariki olmak zere, 902 milyon ABD dolar deerinde demir cevheri ithal etmitir.ekil 21 2009 Ylnda Demir Cevheri thalat

2009 Ylnda Demir Cevheri thalatlkeBrezilya sve Ukrayna Rusya Kanada ToplamKay nak: Ticaret Haritas

Tutar (milyon ABD dolar)385,50 288,66 99,71 84,56 43,87 902,30

Altn Kuyumculuk endstrisinde ok yaygn kullanlan altn, yksek iletkenlik ve mukavemeti sebebiyle elektronik, ila, diilik, uzay ve havaclk endstrilerinde de kullanlmakta, bunun yannda deiim arac olarak da ticareti

31 32 33 34

hracat Gelitirme Etd Merkezi (IGEME), Maden ve Mineraller Raporu 2010 Maden Tetkik ve Arama Genel Mdrl (MTA) Maden leri Genel Mdrl (MIGEM) Trade Map 15

yaplmaktadr. Trkiyenin, 700 tonu ilenmeye hazr olmak zere 6.500 ton potansiyel altn rezervi vardr. Rezervlerin ou Erzincan, Gmhane, Uak ve zmir civarlarnda bulunmaktadr. Toplam kresel rezervlerin 35 49.000 ton civarnda olduu dnlmektedir. 2005 ylndan itibaren Trkiyedeki altn retimi % 38,7 YBBO ile art gstermitir ve 2008 ylnda 11,12 ton 35 altn retilmitir. Bu rakam, Trkiyenin dnyada en ok altn talep eden 5. lkesi olmas sebebiyle yeterli gelmemektedir. Trkiyeye her yl 200 tondan fazla ithalat yaplmaktadr ve Trkiye dnyann en byk 2. altn mcevherat 31 reticisidir. DYY artyla, arama ve kaz almalar Trkiyede nem kazanmaya balamtr. Baz nemli oyuncular Kanada merkezli Frontier Development Group, Odyssey Resources, Anatolia Minerals Group ve Eldorado 36 Golddur.ekil 22 Trkiyedeki Altn Arama ve Kaz almalar - DYY

35

Arama ve Kaz almalar - DYYirketFrontier Development Group Inc. Odyssey Resources Ltd. Eldorado Gold Corp. Anatolia Minerals Development Ltd.Kay nak: BMI

ehiranakkale Samsun Balkesir, zmir, Uak Nide, Erzincan

2.2.3

Trkiyedeki nemli irketler

stanbul Sanayi Odas tarafndan hazrlanan Trkiyenin 500 Sanayi Kuruluu listesinden seilen Trkiyedeki nde gelen madencilik irketleri aadaki tabloda belirtilmitir.

ekil 23 Trkiyenin nde Gelen Madencilik irketleri

Trkiye'deki nde Gelen Madencilik irketleriISO 500 irket Ad 2009 Sralama56 107 124 137 188 243 265 404 434 Eti Maden sletmeleri Genel Mudurlugu Soda Sanayii A.S. Park Teknik Elektrik Madencilik Turizm San. ve Tic. A.S. Tuprag Metal Madencilik San. ve Tic. A.S. Eti Aluminyum A.S. Erdemir Madencilik Sanayi ve Ticaret A.S. Eti Bakr A.S. KCS Kahramanmaras Cimento Beton Sanayi ve Madencilik sletmeleri Eti Krom A.S.

SektrBor Madencilii Soda rnleri ve krom kimyasallar Bakr Madencilii Altn Madencilii Boksit ve Alminyum retimi Demir, betonit madencilii Bakr Madencilii Madencilik Krom madencilii

YerAnkara Istanbul Ankara Ankara Konya Sivas Kastamonu Kahramanmara Elaz

retim Bazl Satlar 2009 (milyon TL)695 459 395 359 265 214 182 122 115

Kay nak: ISO (Istanbul Sanay i Odas)

35 36

Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanl (ETKB) Business Monitor International (BMI) 16

2.3

Konumlanma Haritas

17

2.4

SWOT Analizi

S

trengths (Gl Noktalar)

W

eaknesses (Zayf Noktalar)

lke, belirli maden ve minerallerde hem kalite hem de miktar anlamnda zengin rezervlere sahiptir. Corafi avantajlar dk maliyetle ihracata yardmc olmaktadr. lke, son derece kalifiye i gcne sahiptir. Artan yatrmlar retim hzn da artrmtr. Madencilik sektrndeki yatrmlar 2005ten itibaren % 16,6 YBBO ile art gstermi ve 2008de 2,8 milyar TLye ulamtr.

Trkiye madencilik sektrndeki dk AR-GE faaliyetleri Trkiyeyi yeniliklerin gerisinde brakmtr. Yerel rezervlerdeki snrllktan dolay demir cevheri gibi baz ana emtialarda Trkiye ithalata baml konumdadr. Yksek enerji maliyetleri baz cevher ileme srelerinin uygulanabilirliini zorlatrmaktadr.

O

pportunities (Frsatlar)

T

hreats (Tehditler)

Liberalleme sreci ve zelletirmelerin yannda devlet tarafndan salanan tevikler lkenin rekabeti ve gl bir madencilik sektr olmasna yardmc olacaktr. Artan DYY ve yeni yabanc irketlerin giriiyle birlikte en son teknolojiler getirilecek, arama yatrmlar artacaktr.

Sektre giri iin gerekli ilk yatrm maliyetlerinin yksek olmas.

18

2.5

Yatrm Frsatlar

AB kabul mzakereleri erevesinde, hkmet madencilik de dhil olmak zere birok sektrde liberalletirme ve zelletirme faaliyetlerini hzlandrmtr. Madencilik sektrnde her ikisi de devlet tarafndan verilen iki tip lisans vardr. Madencilik izin ve lisans almak iin uzun sren youn prosedrler olduu ve bu lisanslar iin yatrmclar tarafndan yksek cretlerin yatrlmas gerektii iin sektre giri snrldr. Bu engelleri ortadan kaldrabilmek iin lisans ilemleriyle ilgilenen eitli departmanlar Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlna bal olan Maden leri Genel Mdrl altnda tekrar organize edilmi, cretler azaltlmtr. Ayrca, 2009un Mart 37 aynda devlet yeni vergi avantajlar sunmutur. Bu deiikliklerin sonucunda, madencilik sektrndeki yatrmlar 2005 - 2008 yllar arasnda % 16,6lk YBBO ile art gstermitir ve bu rakam btn yatrmlarn yaklak olarak % 2,3 2,4n oluturmaktadr.ekil 24 Trkiye Madencilik Sektr Yatrmlar

Trkiye Madencilik Sektrndeki Yatrmlar3.000 2.485 2.500 TL 2.000 1.500 1.000 500 2,4% 0 2005zel Sektr Kamu

2.783 2.131 1.757 1.817 1.584 1.388 369 2,3% 2006Toplam Yatrm

0,3 0,25 0,2

milyon

1.949 0,15 668 834 0,1 0,05

547 2,3%

2,3% 0 2007 2008

Madencilik Sektrnn Toplam Yatrmlardaki Pay

Kaynak: Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanl

Dorudan Yabanc Yatrm: Trkiye madencilik sektrndeki DYYler 2009 ylndaki toplam DYYnin % 3,3 olan 193 milyon ABD dolar civarnda olmutur. Yabanc sermayeli irketlerin says her geen yl art gstermektedir ve 2009 ylnda 38 478e ulamtr.Figure 25 Yabanc Sermayeli irketlerin Says

Madencilikte Yabanc Sermayeli irketlerin Says600 478 500 400 300 188 200 100 0 2004Kaynak: Hazine Mstearl

409 318 236 138 50 48 82 91

69

2005

2006

2007

2008

2009

Yeni Kurulular

Yabanc Sermayeli irketlerin Says

37 38

Business Monitor International (BMI) Hazine Mstearl Yabanc Sermaye Genel Mdrl 19

Aada Trkiyede gerekleen satn alma ve birleme ilemleri yer almaktadr. Satn alma ve birleme 39 ilemleri 2009 ylnda genel olarak azalm olsa da, madencilik en bata gelen sektrlerden olmutur.ekil 26 Gncel Satn Alma ve Birleme lemleri# Alc irket1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 Koza Altn Taiyuan Iron & Steel Group Company Ltd Park Elektrik Madencilik Tekstil San. ve Tic. AS Alamos Gold alk Holding Metro Maden Ihlas Madencilik A.S. Halcor Odien Asset Management FEM Consortium (Turkish Finans Enerji Maden Metalurji Sanayi) Ihlas Madencilik SCR Sibelco NV Amcol International Corporation Kolin Insaat Turizm Sanayii Ve Ticaret A S Eti Bakir A.S Koza Madencilik Sogutsen Seramik ATP Insaat ve Ticaret A.S.; Koza-Ipek Holding

lkeTrkiye in Trkiye Kanada Trkiye Trkiye Trkiye Yunanistan ABD Trkiye Trkiye Belika ngiltere Trkiye Trkiye Trkiye Trkiye Trkiye

Alnan irketOvack Gold Reserve Guney Krom, Kop Krom, Krom Maden Ceytas Madencilik Tekstil San. ve Tic. AS A Da and Kirazl Gold Projects pler Gold Project BYS Metal Madencilik Pomzaexport Madencilik Mines Sega Bakr hlas Madencilik Tekel Ayvalik Tuzlas Mir Madencilik Cine Akmaden Madencilik Ticaret A S Bensan Aktifletirilmi Bentonit Deveci iron ore field Karadeniz Bakir Isletmeleri (KBI) New mont Mining (Ovacik Mine in w estern Turkey) KSS Madencilik Normandy Mandecilik AS (NMAS)

Alt Sektrmadencilik krom madencilii madencilik madencilik madencilik madencilik madencilik madencilik madencilik madencilik madencilik madencilik madencilik demir cevheri bakr arama altn madencilii madencilik madencilik

Tarih03.04.2010 27.10.2009 22.01.2009 09.12.2009 13.08.2009 01.04.2009 10.06.2008 25.01.2008 22.07.2008 23.09.2008 15.01.2008 31.07.2007 01.06.2007 22.12.2006 01.04.2006 01.03.2005 09.02.2005 09.02.2005

lem Deeri Hisse% (ABD Dolar milyon)na 50% (her biri) 37,5% na 5,0% 78,0% 100,0% 50,1% 18,0% na 99,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 50,0% 100,0% na 305 9 40 13 2 22 na 90 6 5 42 12 21 38 45 11 45

Kay nak: Mergermarket & ISI na: Aklanmamtr

39

Hazine Mstearl Yabanc Sermaye Genel Mdrl 20

2.6

Sektrdeki Kurum ve Kurulularekil 27 Sektrdeki Kurum ve KurulularKodMMB

Kurum ve Kurulularstanbul Maden ve Metaller hracat Birlikleri Genel Sekreterlii (IMMIB)

Aklamayelerine ulusal ihracat arttrmakta yardm etmek ve ihra edilecek rnlerde rekabet gcn salamak iin kurulmutur Kurulu amac, en yeni teknolojileri takip ederek, madencilik aktivitelerinin lkenin ihtiyalarna gre yaplmasn salamak ve gelitirmektir. MGEM ayn zamanda nlem almak ve keif almalar ve madencilik aktiviteleri iin tevik yaratmak, ayn zamanda lisans ve yetki vermek zere almaktadr. ETKB gvenlii salamak, verimli ve lkenin da bamlln azaltan ve lkede refah salayan evre dostu enerji ve doal kaynaklarn kullanmn salamak iin kurulmutur. Madencilik keifleri ve corafyas iin bilimsel almalar ve aratrmalar tetkik etmek zere kurulmutur. Trkiye'nin bor minerallerini ilemek ve pazarlamak iin kurulmutur. Kurumun kurulu amac, bor mineralinin kullanmn arttrmak ve gereken bilimsel almalara destek vererek yeni bor rnlerinin buluuna yardmc olmaktr. ilerin haklarn korumak ve savunmak iin kurulmutur. Kurulu amac, Trkiye'nin sosyal, ekonomik, kltrel ve teknolojik geliminisalamak iin doal kaynaklar bulmak ve korumaktr.

Websitehttp://w w w .immib.org.tr/

Maden leri Genel Mdrl (MIGEM)

MGEM

http://w w w .migem.gov.tr/

Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanl Maden Tetkik ve Arama Genel Mdrl (MTA) Eti Maden Ulusal Bor Aratrma Enstits Trkiye Maden ileri Sendikas Trk Mhendis ve Mimar Odalar Birlii

ETKB

http://w w w .enerji.gov.tr/

MTA ET MADEN BOREN MADEN TMMOB

http://w w w .mta.gov.tr/ http://w w w .etimaden.gov.tr/ http://w w w .boren.gov.tr/ http://w w w .madenis.org.tr/ http://w w w .maden.org.tr/

21

2.7

Ek40

Madencilik lisans sahiplerinden Maden leri Genel Mdrlne bildirilen madencilik retim miktarlar.DOAL TA RETMeitDiyabaz gnimbrit Mermer Oniks Traverten Andesit Bazalt Dekoratif Talar + Mozaik + Kayrak ta Granit

retim Miktar (m 3)2003622 7.705 1.300.637 176 198.730 80.605 42.401 0 106.169

2004790 39.820 1.207.584 57 601.068 81.900 28.555 17.592 125.030

2005458 5.282 1.578.730 451 696.545 517.831 749.589 31.506 160.930

20060 20.174 1.855.740 2.578 1.017.672 2.485.956 2.909.031 382.377 320.069

20072.071 18.486 2.801.757 5.663 995.065 4.115.184 4.914.124 1.111.024 252.354

20081.276 26.313 2.262.537 2.145 759.118 3.307.107 8.448.618 161.166 367.959

retim Miktar (ton)

METALK MNERALLER RETMeitAntimon Boksit Kadmiyum Krom Bakr Altn Demir Kurun Magnezyum Molibden Nikel Platinyum Prit Gm inko

retim Miktar (ton)2003650 333.574 0 504.803 2.919.579 5,39 4.208.156 173.910 25.202 0 0 0 96 371.504

20048.711 1.176.929 0 1.168.336 1.616.432 3,26 4.208.156 253.590 21.204 0 0 0 97 495.191

200528.377 453.765 0 1.620.386 2.952.850 4,17 4.598.230 366.305 52.273 0 52.988 0 640 138 485.236

200625.316 879.214 141 1.849.864 4.293.530 8,04 3.785.121 279.727 32.144 0 20.000 0 63.674 167 554.425

200728.111 1.264.933 12650 3.639.752 4.806.198 9,92 4.849.397 684.931 42.033 185 107.000 10.000 109.100 198 464.690

200850.357 818.928 2.291 5.100.482 6.166.035 11,02 4.696.950 565.374 51.703 25 51.250 0 116.091 294 1.641.748

ENDSTRYEL HAMMADDELER RETMeitAlnit Barit Bentonit Bor Kalsit Seramik amur (+ Haloysit) Kalseduan Sileks Sileks (akmakta) Diyatomit Dolomit Zmpara + Diyasporit Feldspat Florit Grafit Alta llit Kaolin Magnezit ( + Hidromagnezit) Cva Mika Montmorilonit Nef. Siyenit Obsidiyen Olivin+Dnit Turba Perlit Fosfat Sngerta Kuvars Kuvars Tuzu Kuvarsit Radyolarit Rutil Tuzlar Sepiyolit ( + Lleta + Paligorslit) Sodyum Klorit Sodyum Slfat (Soda) Dikit Stronsiyum Tuzu Slfr Talk Trona Zeolit Zirkon

retim Miktar (ton)2003622 113.254 945.925 2.424.185 1.077.476 2.387.371 2.941 0 19.029 36.303 523.954 5.458 3.396.326 4.375 0 2.354.234 0 581.479 558.432 0 4.772 520.000 51 0 20.464 20.352 330.184 0 2.167.277 377.805 3.098.668 1.456.376 0 2.000 2.313.818 31.885 281.525 920.074 0 159.923 0 17.099 204 156.887 0

20040 113.775 1.281.468 2.261.977 2.534.016 3.626.625 3.945 0 9.938 1.324 214.421 11.953 3.936.742 0 28 2.300.703 0 734.473 2.218.236 0 321 0 205 32 71.396 62.108 366.489 0 2.426.037 395.248 2.073.725 1.279.929 0 4.900 2.246.542 19.554 1.364.362 890.354 0 127.957 0 8.233 6.000 192.240 0

20050 157.179 501.142 3.478.784 3.177.661 1.962.072 4.716 0 0 44.122 388.165 9.378 4.560.226 0 0 3.500.864 0 908.862 571.142 0 3.584 260.000 0 0 94.439 71.749 333.400 900 1.860.037 503.715 1.769.515 962.818 0 12 2.154.028 10.478 1.307.006 766.636 3.100 30.100 0 8.775 12 249.572 0

20066.683 161.993 1.134.251 3.955.574 5.875.732 3.034.560 4.706 34.606 7.228 45.420 469.029 13.899 5.771.892 0 0 4.369.771 27.898 1.064.107 466.193 0 0 428.756 0 0 191.298 185.944 474.966 1.300 3.515.644 408.725 2.608.260 1.463.162 7.056 0 2.223.173 19.242 1.341.677 826.206 0 0 0 4.969 2.184 121.014 0

20072.511 184.041 1.742.487 4.406.970 7.171.456 2.871.145 5.461 12.532 12.325 33.135 598.646 19.108 6.548.796 0 0 5.546.496 57.774 914.117 802.406 65 3.313 530.879 400 226 145.839 145.403 478.579 1.300 3.995.423 343.299 4.997.694 1.803.670 62.040 20 2.363.632 36.402 1.464.782 1.120.968 0 0 0 12.722 1.716 104.138 0

200815.324 482.740 1.553.588 4.998.826 6.176.997 3.261.379 4.370 5.134 7.818 62.685 436.223 57.722 6.767.500 2.931 3.236 7.338.127 61.577 792.044 677.784 0 8.392 125.000 0 0 170.631 113.112 551.266 1.000 3.449.733 555.841 2.422.587 1.207.131 82.363 20 2.489.826 3.824 1.515.479 961.295 80 0 300 3.364 23.673 107.951 75

40

Maden leri Genel Mdrl (MIGEM) 22

EKLLER LSTESekil 1 Balca Kresel irketler ekil 2 Balca Mineraller ve karldklar lkeler ekil 3 Dnya Mineral retimi ekil 4 Kresel Demir Cevheri Gelirleri ve lkelere Gre retim ekil 5 Demir Cevheri hra Eden Balca lkeler ekil 6 Kresel Alminyum retimi Corafi Dalm ekil 7 Trkiye Madencilik Sektr Gelirleri ekil 8 Trkiye Madenciliinin nde Gelen rnleri ekil 9 rn Baznda Trkiye Madencilik hracatnn Dalm - 2009 ekil 10 2009 Ylnda lke Baznda hracat ekil 11 Mermer, Traverten ve Granit retimi ekil 12 Doal Ta hracat ekil 13 2009 Ylnda Doal Ta hracat ekil 14 Trkiyenin Doal Ta thalat ekil 15 Kresel Bor Rezervleri ekil 16 Konsantre Bor retimi (Eti Maden) ekil 17 2009 Ylnda Konsantre Bor hracat ekil 18 2009 Ylnda Krom hracat ekil 19 Feldspat retiminde ilk 10 lke ekil 20 2009 ylnda Feldspat hracat ekil 21 2009 Ylnda Demir Cevheri thalat ekil 22 Trkiyedeki Altn Arama ve Kaz almalar - DYY ekil 23 Trkiyenin nde Gelen Madencilik irketleri ekil 24 Trkiye Madencilik Sektr Yatrmlar ekil 25 Yabanc Sermayeli irketlerin Says ekil 26 Gncel Satn Alma ve Birleme lemleri ekil 27 Sektr Kurum ve Kurulular 4 5 5 6 6 7 8 8 9 9 10 11 11 11 12 12 13 14 14 15 15 16 16 19 19 20 21

23

KISALTMALARYBBO AB GSYH DYY SO TYDTA KOB ABD TL WBMS SOA Yllk Bileik Byme Oran Avrupa Birlii Gayrisafi Yurt i Hasla Dorudan Yabanc Yatrm stanbul Sanayi Odas Trkiye Cumhuriyeti Babakanlk Yatrm Destek ve Tantm Ajans Kk ve Orta Boy letmeler Amerika Birleik Devletleri Trk Liras Dnya Metal statistikleri Brosu Son Oniki Ay

24

Yasal Uyar Bu Belge yatrmclara Trkiyedeki byme ncelikli sektrlere dair bir sektr zeti salamak amacyla, Trkiye Cumhuriyeti Babakanlk Yatrm Destek ve Tantm Ajans (TYDTA) tarafndan, DRT Kurumsal Finans Danmanlk Hizmetleri A..nin (Deloitte) destekleri ile derlenen seriden biridir. Belge bu sektrle ilgili bilgilendirme amacyla hazrlanmtr. Belge her eyi kapsama ya da olas bir yatrmcnn bu sektre yatrm yapma ya da yapmama konusunda karar vermesi iin ihtiya duyaca tm bilgileri ierme iddiasnda deildir. Belgenin ya da sektre dair yaplacak dier incelemelerle balantl olarak herhangi bir olas yatrmcya ya da danmanlarna verilecek herhangi bir yazl ya da szl bilginin doruluu ya da taml ile ilgili olarak, ak ya da zmni, herhangi bir beyanda bulunulmayacak ya da garanti verilmeyecektir ve bu konuyla ilgili olarak, TYDTA ya da Deloitte ya da herhangi bir alc ya da ilgili grevli, alan ya da temsilci tarafndan herhangi bir sorumluluk kabul edilmeyecektir. TYDTA, Deloitte ve ilgili yan kurulular ve ortak irketleri ile ilgili grevliler, alanlar ve araclar Belgeye ya da bu gibi bilgilere ve bu Belge ve bilgilerde ortaya kabilecek hatalara ya da ihmallere dayanabilecek tm sorumluluklar aka reddeder. Belgede yer alan bilgiler, Belgenin hazrland dnemde halka ak bilgi kaynaklarna dayanarak hazrlanmtr. zellikle gelecekle ilgili projeksiyonlar, hedefler ve tahminlerin (varsa) elde edilebilmesi ya da kabul edilebilirlii konusunda herhangi bir beyanda bulunulmamakta ve garanti verilmemektedir. TYDTA ve Deloitte Belgede yer alan bilgileri dorulamamtr. Belgeyi alan kiiler, Belgenin iindeki bilgileri yasal, kurumsal, vergisel ya da farkl bir neri olarak yorumlamamaldr. Herhangi bir alc ya da olas yatrmc yatrm karar verirken bu Belgeye dayanmamaldr. Kendi durum tespit almalarn yapmalar ve bamsz danmanlk hizmeti almalar nerilmektedir. Belge, burada anlatlan hisse senetleri ya da irketler ya da varlklarn satlmas ya da satn alnmasna ya da sz konusu sektre yatrm yaplmasna ynelik bir teklif ya da davet olmayp, TYDTA ya da Deloitte ya da ilgili yan kurulular ya da ortak irketleri tarafndan yaplan bir taahht ya da neri niteliinde de deildir. Belgenin datm ya da mlkiyet altna alnmas ile ilgili olarak, TYDTA ya da Deloitte herhangi bir yarg alannda hukuksal sorumluluk kabul etmemektedir ve herhangi bir kayt gereksinimi ya da dier yasal snrlamalarn alc tarafndan ihlal edilmesinden TYDTA ya da Deloitte sorumlu olmayacaktr. Belgenin asl ya da zerinde deiiklikler yaplm versiyonu, hibir durumda yaynlanamaz, oaltlamaz ya da bir cret ya da yelik karlnda nc taraflara satlamaz. Belgenin fikri mlkiyet haklar TYDTAa aittir.

25