8/13/2019 U Bkme ve U kalplar

1/30

U BKME VE TEK TARAFLI

U BKME KALIPLARI

Prof. Dr. Levon APAN

.T. Sakarya Mhendislik Fakltesi

Makina Blm

8 KASIM 1991

28

8/13/2019 U Bkme ve U kalplar

2/30

U Bkme ve Tek Tarafl U Bkme Kalplar

Bklen para ve dolaysyla kalp boluunun ekli U harfine benzedii iin

bu tip kalplar U bkme kalplar olarak adlandrlr.

Bir U bkme ileminin son safhas ekil 1 de ematik olarak gsterilmitir.

Kar bask para tabannn dzgn kmasn ve bklen parann kalptan

kolaylkla alnmasn salar.Yekil 2a da grlebilecei gibi,kar bask kulla

nlmad takdirde bkme balangcnda para tabannda oluan bombe bkme son

una kadar devam eder.Dolaysyla

8/13/2019 U Bkme ve U kalplar

3/30

tabann dzgn kmas iin paraya bkme iin gerekli kuvvetin 3 katna

kadar ykselebilen bir kuvvetle bastrmak gerekir.Bu da yksek kapasiteli

pres kullanlmasn zorunlu klar.Kar bask kullanld takdirde bkmeden

nce stampa ile kar bask sac skca tutarlar.Skma kuvveti kar bas

knmkine eittir.Kar bask yayla hareket ediyorsa bkme srasnda skma

kuvveti devaml olarak artar;kar bask hidrolikle hareket ediyorsa skma

kuvveti bme srasnda sabit tutulabilir.

Bkme kuvvetinin hesab iin eitli ifadeler vardr.Bunlardan biri

de

P=O,22 e 1

dr.Burada e sa kalnl,1 bklen kenarlarn uzunluu, sacn ekme dayanm

dr.

Kar bask kuvveti bkme kuvvetinin 0,3 kadar olmaldr.Dolaysyla

stampa kuvveti

P=Pb+0,3P

b=l,3P

b

olmaldr.

Bkme ii ise,X=0,5...0,6 arasnda bir katsay ve h stampann saa

dedii andan bkme sonuna kadar olan kursu olmak zere

W=P h X

eklinde hesaplanr.

Flanl U bkmelerde 1 30mm olursa (eklil 3) bkme 1 ilemde tamamlanabilir;

fakat 1 30 mm ise parann bklebilmesi 2 ilem gerektirir (ekil 4).

H.Bukum

8/13/2019 U Bkme ve U kalplar

4/30

8/13/2019 U Bkme ve U kalplar

5/30

1 {

2 5

2 5 .

5 0 .

100

mm )

kadar

50

1 0 0

. 2 0 0

1

kadar

0

0

0

0

J O

. 1 5

. 18

, 20

....

0 ,

0

0

0

2

Oft

, 10

. 1 5

. 18

S a f

2

0

0

0

0

.3

0 8

. 1 0

. 1 5

Valtnl

3

0 .

0

0

0

. . . .

0 7

0 8

1 0

, 12

4 4 ~

0 .

0

0

a

(

....5

0 7

0 8

1 0

, 12

m m

5 . .

0 .

0 .

0 ,

o ,

)

. 6

0 6

0 7

0 9

11

6

0

0

0

0

.7

, 0 6

, 0 7

, 09

. 11

7..

0 .

0 .

0 .

0 ,

....8

0 5

0 6

0 1

1 0

8

0

0

0

0

. . . 1 0

, 0 5

06

, 0 8

, 1 0

Tablo 4

Kar bask

Bkmeden nce kar bask 0,1,..0,3 mm kadar matristen tamaldr.Bylece

san stampa ile kar bask arasnda tutulmas emniyetli bir ekilde sa

lanm olur .

rnein yksek retim kapasitesi gibi gerekli olan hallerde kar bask

sertletirilmelidir (Rc6 0 ) .

Kar bask ile matris kaygan geme olarak altrlmaldr.

Kar basklar kademeli ve kademesiz olmak zere ikiye ayrlrlar.

ekil 10 da kademeli bir kar bask rnei verilmitir.Bu rnekte kar

baskyaylahareket etmektedir.

32

e k i l 7

U b k m e k a l p l a r n d a s t a m p a i l e m a t r i s a r a s n d a k i e n k k b o l u k m a k s i m u m

t o l e r a n t a k i s a k a l n l n a e i t o l m a l d r : Z m = e . Er b y k b o l u k i s e1 1 1 . 1 . 1 1 l l l cJ L . i v

Zmax

= emax

+ n eolabilir.Burada n sa kalnlna bal bir katsaydr (Tablo 4).

8/13/2019 U Bkme ve U kalplar

6/30

8/13/2019 U Bkme ve U kalplar

7/30

8/13/2019 U Bkme ve U kalplar

8/30

tomin

= t+

5 t=

T2

+ b

1 3mm

b=l,6 1 (kk ve orta iler iin)

b=2 1 (byk iler iin)

T2=k=r

m+0,1...0,3 ( k deerleri Tablo 3 ten alnr.

Kademeli kar basklarda,kademe,imkn olduu takdirde,bkmenin olmad

tarafta yaplmaldr.Bylece bkme matrislerinin alt kademe iin boaltlma

m ve dolaysyla da zayflamam olur.

Kalp elemanlarnda r ve r yuvarlatmalar mutlaka bulunmal,kelerde ise

bu radysleri kurtaracak pahlarn krlmas unutulmamaldr.

Kademeli kar basklarda,strokun st konumunda,kar bask yayla alt

takdirde,kademeler matris enelerine arpar.Bunun nedeni yayn hareketinin

snrlandrlmam olmasdr.Bu bakmdan gerek kademe kalnlklar gerek

matris eneleri kuvvetli yaplmaldr.

ekil 10 da grlen konstrksivonda yay krlrsa kalpta zarara neden ola

bilir.

35

8/13/2019 U Bkme ve U kalplar

9/30

8/13/2019 U Bkme ve U kalplar

10/30

Bu ekilde

1karma tijleri

2Durdurma flan

3Yay kuvvetini ayar ve destek paras

4Kontra somun

5Yay

6Somun

7Malafa

ekil 12 de de kademeli bir k a r 1 bask tijler vastasyla hareket etmekt edir.

37

8/13/2019 U Bkme ve U kalplar

11/30

ekil 13

Bu ekilde alttaki kalp rneinde grld gibi,gerekli olduu takdirde stampa

ve matris azlar deiik malzemeden yaplabilir.

Kademesiz kar bas klarda stoplamayi karma vidalarnn kademeleri yap maktadr.

b=l

T2=k+r

m+O,l. .O,3 (k deerleri Tablo 3 ten alnr)

L= karma pimi uzunluu=T = T2

Bu tip konstrksiyonun stnlkleri yle sralanabilir.

a) Kar basknn kademesi matris enesine arpmaz.karma pimlerinin boylar

i 3 mm civarnda bir boluk kalacak ekilde ayarlana bilir.

b) Kar basknn stroku daha uzun yaplabilir.

c) Yay basnc ayarlanabilir.

d) Yay krlsa dahi ka lbn dnda olduu iin kalp hasar gr mez.

Gerek grld takdirde,rne in byk bkme kuvvetle rinde karma pimleri

sertletirilebilir (Rc 40...50)

ekil 13 de kademesiz kar bask rnekleri verilmitir.

8/13/2019 U Bkme ve U kalplar

12/30

Kanca ile ayrmann yaplabilmesi iin,kancann kalp gvdesine balanabilecei

kadar yer bulunabilmeli,kancann T ykseklii biimlendirilmi i parasnn

yksekliini geebilmelidir.T , i paras yksekliini en az 3 mm amaldr,

b ise sa kalnlnn en ok yars kadar olmaldr.

Bu ekilde

1 Matris (2 paral)

2 Istampa

3 Alt tabla

4 Kar bask

5Dayama sa (2 adet)

6Ayrma kancas (2 adet)

Kalbn ilem srasnda esnememesi iin u ekilde boyutlandrlmas tavsiye

edilir.

T3 T

2+3...5

T4= T

3+T

2

Parann matris ve stampadan ayrlmas

Ubkme kalplarnda i paras matristen kar bask vastasyla karlr.

39

8/13/2019 U Bkme ve U kalplar

13/30

Parann stampadan ayrlmas iin ise baz nlemler alnmaldr.

Kanca ile ayrma

ekil 14 de bir U bkme kalb ve i parasnn stampadan kanca ile ayrl

mas grlmektedir.

Kanca ile ayrma olduka etkendir.Dolvsyla imkn bulunursa rnein yeterli

yer varsa kanca ile ayrmann uygulanmas tavsiye olunur.

Yayl pimlerle ayrma

Kancal ayrma yaplamad takdirde yayl pimlerle ayrma yoluna gidilir.

ekil 15 te bu tip ayrma uygulanan bir U bkme kalb rnei verilmitir.

Bu kalpta D pim kafas ap Dxyay yuvas apndan 0,6 ila 1 mm kadar

kk alnr: D=DX(O,6.. . 1); d pim ap ise d

xpim delii apndan 0,05 ila 0,1

mm kk olmaldr:

d=d1(o

fo5...0,l).

1st tabla

2Drc yay

3Istampa

4Drc pimi ( 1060)

7Destek (2 adet)

8Tij (4 adet)

9Balama sap

Bklecek sa paras dayama salar arasna yerletirilir.Koun aa hareketiyle

4 0

8/13/2019 U Bkme ve U kalplar

14/30

i paras stamya tarafndan matris iine sokularak bklr.Bkme srasnda itici

sistemin yay kar bask ve tijler tarafndan sktrlr.Istampann yukar

hareketinde boalan yay,tijler vastasyla kar basky iterek i parasnn

matristen kmasn salar.Matristen kan para stampa zerinde kalacandan,

ayrma kancalar vastasyla syrlr.

Kanca ile ayrmann stnlklerinin yansra san kalba konmas ve i parasnn

kalptan alnmas srasnda baz aksaklklarn meydana gelmesi mmkndr.Yksek

retim kapasitelerinde ve ayrma kuvvetinin byk olduu yerlerde kancalarn

sertletirilmeleri gerekebilir.

Ayrma kancalar ayn zamanda para dayamas olarak da i grebilirler.

ekil 16 Drc ubukla ayrma . Drc ubuk henz inmi deil,yani presin

yukar stroku tamamlanmamtr.

4 1

8/13/2019 U Bkme ve U kalplar

15/30

PARA

NO

1

2

3

4

5

6

7

_

% .