31
udkj ysñlï ms<sfj;a YS% ,xldj-2006 m%cd;ka;%jdoh" udkj ysñlï iy lïlre ld¾hdxYh úiska ksl=;a lrk ,§' 2007 ud¾;= 06 ñ,shk 20 la muK jk ck.ykfhka iukaú; nyq mdCIsl ck rchla jk YS% ,xld jHjia:dodhlfha ckdêm;sjrhd uyskao rdcmCI uy;dhs' 2005 fkdjeïn¾ 17 jeksod Tyq f;aÍm;aj we;' md¾,sfïka;=j ksfhdað;hka 225 fofkl=f.ka iukaú;h' th md,k n,hg m;ajQfha 2004 wfma%,a uih' md¾,sfïka;=fõ iy úOdhl ckdêm;sjrhdf.a md,k ld,h jir yhls' W;=re kef.kysr fndfyda fou< mqrjeishkag Pkaoh m%ldY lsÍfuka j<lsk f,i øúv B<dï úuqla;s fldá ixúOdkh fkdfyd;a t,a'à'à'B' ixúOdkh úiska lrk ,o n,mEu yereKq úg 2005 ckdêm;sjrKh ksoyia yd idOdrK tlla nj hqfrdamd ix.ufha ue;sjrK ksßCIK tallhg wkqj fmkShhs' 17 jirl ikakoaO .egqu wjika lsÍfï wruqK we;sj rch iy t,a'à'à'B' ixúOdkh w;r igka úrdu .súiqula we;slr.kakd ,§' miq.sh jir ;=<§ tu .súiqu nrm;, f,i ksrka;rj W,a,x>kh jQj;a" tu .súiqu kduud;% f,i n,d;aul fõ' W;=re hdmkh w¾Ooaùmfha iy kef.kysr m<d; wdYs%;j yuqod fufyhqï /ila isÿúh' igka úrdu .súiqfï ì| jeàu;a iu. ish mqrjeishkaf.a udkj ysñlï fj; rch úiska olajkq ,nk ie,ls,af,a wvqjla olakg we;' rcfha ksfhdað;hka úiska isÿl< kS;súfrdaë >d;k we;=¿ udkj ysñlï W,a,x>Khka o" kd÷kk mqoa.,hka úiska isÿlrk >d;ko" rch iy t,a'à'à'B' h úiska foaYmd,k wruqKq u; Tjqkaf.a wkq.%yh we;sj w;=re yuqod lKavdhï úiska lrk ,o >d;k yd w;=reokaùï o úYajdiodhS uQ,dY% fj;ska jd¾;d úh' w;a;fkdau;sl f,i w;awvx.=jg .ekSï" r|jd .ekSï" whym;a nkaOkd.dr ;;a;ajhka" idOdrK kvq úNd.j,g bv m%ia:d wysñlsÍï" rcfha ¥IKh iy tys lghq;=j, mdroDIH njla fkdue;sùu" wd.ñl ksoyi W,a,x>kh lsÍu" /iaùfï ksoyi W,a,x>kh lsÍu iy iq¿ cd;Skag tfrysj isÿjk wlghq;=lï ms<sn|jo udkj ysñlï ksßCIlhka jd¾;d lr we;' mqrjeishkag tfrysj isÿl< iuyr ikakoaO m%ydrj,g iïnkaO ù we;af;a" rcfha wdrCIl yuqodj,g wkqnoaO wkq lKav úiska njg jd¾;d /ila ,eî ;sfí' foieïn¾ ui 1 jeksod wdrCIl f,alï f.daGdNh rdcmCI uy;d >d;kh lsÍug oerE t,a'à'à'B' W;aidyh;a iu.u" rch úiska yÈis kS;sh jvd;a Yla;su;a lrk ,§' isú,a jeishka jfrka;= fkdue;sj w;awvx.=jg f.k udi 12 l ld,hla olajd r|jd ;nd.ekSug tuÕska wdrCIl yuqodjg n,;, ,eìK' t,a'à'à'B'h úiska W;=re yd kef.kysr m<d;aj, úYd, m%udKhl n,h w;alrf.k foaYmd,kh uQ,sl lr.;a ñkSuereïj, fh§ isáhs' urdf.k uefrk m%ydr" w;=reokaùï" jOysxid" w;a;fkdau;sl w;awvx.= yd /|ùï" /|úhkg idOdrK m%isoaO kvq ;Skaÿ wysñ lsÍu" fm!oa.,sl;ajh flfrys jQ wjysr;d" <ud fid,aodÿjka n|jd .ekSu iy m%ldYKhg" udOHhg yd /iaùfï ksoyig ndOd meñKùu Tjqka úiska lrkq ,nhs'

udkj ysñlï ms

  • Upload
    others

  • View
    2

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: udkj ysñlï ms

udkj ysñlï ms<ssfj;a YS% ,xldj-2006

m%cd;ka;%jdoh" udkj ysñlï iy lïlre ld¾hdxYh úiska ksl=;a lrk ,§' 2007 ud¾;= 06

ñ,shk 20 la muK jk ck.ykfhka iukaú; nyq mdCIsl ck rchla jk YS%

,xld jHjia:dodhlfha ckdêm;sjrhd uyskao rdcmCI uy;dhs' 2005 fkdjeïn¾ 17 jeksod Tyq f;aÍm;aj we;' md¾,sfïka;=j ksfhdað;hka 225 fofkl=f.ka iukaú;h' th md,k n,hg m;ajQfha 2004 wfma%,a uih' md¾,sfïka;=fõ iy úOdhl ckdêm;sjrhdf.a md,k ld,h jir yhls' W;=re kef.kysr fndfyda fou< mqrjeishkag Pkaoh m%ldY lsÍfuka j<lsk f,i øúv B<dï úuqla;s fldá ixúOdkh fkdfyd;a t,a'à'à'B' ixúOdkh úiska lrk ,o n,mEu yereKq úg 2005 ckdêm;sjrKh ksoyia yd idOdrK tlla nj hqfrdamd ix.ufha ue;sjrK ksßCIK tallhg wkqj fmkShhs' 17 jirl ikakoaO .egqu wjika lsÍfï wruqK we;sj rch iy t,a'à'à'B' ixúOdkh w;r igka úrdu .súiqula we;slr.kakd ,§' miq.sh jir ;=<§ tu .súiqu nrm;, f,i ksrka;rj W,a,x>kh jQj;a" tu .súiqu kduud;% f,i n,d;aul fõ' W;=re hdmkh w¾Ooaùmfha iy kef.kysr m<d; wdYs%;j yuqod fufyhqï /ila isÿúh'

igka úrdu .súiqfï ì| jeàu;a iu. ish mqrjeishkaf.a udkj ysñlï fj;

rch úiska olajkq ,nk ie,ls,af,a wvqjla olakg we;' rcfha ksfhdað;hka úiska isÿl< kS;súfrdaë >d;k we;=¿ udkj ysñlï W,a,x>Khka o" kd÷kk mqoa.,hka úiska isÿlrk >d;ko" rch iy t,a'à'à'B' h úiska foaYmd,k wruqKq u; Tjqkaf.a wkq.%yh we;sj w;=re yuqod lKavdhï úiska lrk ,o >d;k yd w;=reokaùï o úYajdiodhS uQ,dY% fj;ska jd¾;d úh'

w;a;fkdau;sl f,i w;awvx.=jg .ekSï" r|jd .ekSï" whym;a nkaOkd.dr

;;a;ajhka" idOdrK kvq úNd.j,g bv m%ia:d wysñlsÍï" rcfha ¥IKh iy tys lghq;=j, mdroDIH njla fkdue;sùu" wd.ñl ksoyi W,a,x>kh lsÍu" /iaùfï ksoyi W,a,x>kh lsÍu iy iq¿ cd;Skag tfrysj isÿjk wlghq;=lï ms<sn|jo udkj ysñlï ksßCIlhka jd¾;d lr we;'

mqrjeishkag tfrysj isÿl< iuyr ikakoaO m%ydrj,g iïnkaO ù we;af;a"

rcfha wdrCIl yuqodj,g wkqnoaO wkq lKav úiska njg jd¾;d /ila ,eî ;sfí' foieïn¾ ui 1 jeksod wdrCIl f,alï f.daGdNh rdcmCI uy;d >d;kh lsÍug oerE t,a'à'à'B' W;aidyh;a iu.u" rch úiska yÈis kS;sh jvd;a Yla;su;a lrk ,§' isú,a jeishka jfrka;= fkdue;sj w;awvx.=jg f.k udi 12 l ld,hla olajd r|jd ;nd.ekSug tuÕska wdrCIl yuqodjg n,;, ,eìK'

t,a'à'à'B'h úiska W;=re yd kef.kysr m<d;aj, úYd, m%udKhl n,h

w;alrf.k foaYmd,kh uQ,sl lr.;a ñkSuereïj, fh§ isáhs' urdf.k uefrk m%ydr" w;=reokaùï" jOysxid" w;a;fkdau;sl w;awvx.= yd /|ùï" /|úhkg idOdrK m%isoaO kvq ;Skaÿ wysñ lsÍu" fm!oa.,sl;ajh flfrys jQ wjysr;d" <ud fid,aodÿjka n|jd .ekSu iy m%ldYKhg" udOHhg yd /iaùfï ksoyig ndOd meñKùu Tjqka úiska lrkq ,nhs'

Page 2: udkj ysñlï ms

udkj ysñlï iq/lSu 1 fldgi

mqoa., tald.%;djhg .re lsÍu a. w;a;fkdau;sl fyda kS;súfrdaëj Ôú; ;=rka lsÍu'

rch úiska foaYmd,k wruqKq u; >d;k isÿlrk nj ;yjqre lrk jd¾;d

fkdue;s jqj;a" fmd,sish úiska isÿlrkq ,nk >d;kj, j¾Okhla we;s njg udkj ysñlï ixúOdk yd fjk;a úYajdiodhS uQ,dY% jd¾;d lr we;' tu uQ,dY% ;jÿrg;a fpdaokd lr we;af;a" w;=re yuqod lKavdhï úiska we;eï wjia:dj, rcfha wdrCIl yuqod iydh we;sj isú,a jeishka iy m%;sjd§ foaYmd,k u; orkakka b,lal lr >d;k isÿlrk njh' fuu fpdaokd rch iy wdrCIl yuqod úiska m%;sfCIam flf¾'

YS% ,xld kdúl yuqodj iy tia'à't*a' úfYaI ld¾h n,ldfha oeä md,khg

k;=j we;s ;s%l=Kdu, fjr<dYs%; wê wdrCIl l,dmfha fou< ;reKhka 5 fofkl= fjä ;nd >d;kh lr ;snqfKa" bl=;a ckjdß udifha§h' isú,a lKavdhï iy rcfha ksfhdað;hska yd isú,a jeishka úiska fuu >d;k úfYaI ld¾h n,ldfha fyda fmd,sisfha ls%hd njg iell<;a" fuu >d;k isÿù we;af;a" úfYaI ld¾h n,ldhg ,nd§ we;s .sks wúj,ska fkdjk njg ri mßCIl jd¾;djl oelajqKq w;r" Bg wod< mßCIK o miqj ta wkqj w;ayer oeuqKs' tkuq;a fuu >d;k tia'à't*a' i|yd ksl=;a l<" m%ñ;sfhka f;dr .sks wú j,ska úfYaI ld¾h n,ldh úiska isÿl< nj we;eï úYajdiodhS ksßCIlhkaf.a woyi úh'

uehs ui fojeks Èk w¾O yuqod idudðlhka W;=re m<df;a hdmkfha Wohka

fou< mqj;am;a ld¾hd,hg lvd je§ tys wf,ú iy fnodyeÍfï l<ukdlre î'Ô' ifydaodia" rd;S% wëCIl wd¾' rxð;a hk fofokd urd oeuQy'

Tlaf;dan¾ ui 30 jeks Èk kef.kysr m<df;a ;s%l=Kdu,h Èia;s%lalfha

fiarekqjr fou< tlai;a ikaOdk m<d;a md,k ksfhdað; f.damd, ls%IaKka moaukdokaj kd÷kk ikakoaO msßila úiska fjä ;nd >d;kh lrkq ,en we;'

fkdjeïn¾ ui 10 jeks Èk fld<U m%Odk ud¾.hl§ fou< ikaOdk

md¾,sfïka;= uka;S% kvrdcd rúrdÊ fjä ;nd >d;kh lf<a" w;=re yuqodjkg wkqnoaO >d;lhka msßila úiskah' ^fou< cd;sl ikaOdkh t,a'à'à'B'fha foaYmd,k wruqKqj,g iydh m<lrhs'&

miq.sh uehs udifha§ W;=f¾ lhsÜia ¥mf;a isú,a jeishka /ila >d;kh flßKs'

óg YS% ,xld kdúl yuqodjg fpdaokd t,a, úh' ksoiqkla jYfhka fi,a,ÿf¾ wu,odiaf.a ksjig we;=¿ jQ msßila úiska 8 fofkl= >d;kh flßK' ;j;a ;=jd,lrefjla miqj frdayf,a § ñh.sfhah' wdmk Yd,djl ysñlrefjl=" Tyqf.a mjqf,a idudðlhka fofofkl= iy jfhdajDoaO mqoa.,fhl= o >d;kh flßKs' yshquka rhsÜia fjdÉ (HRW) ixúOdkhg wkqj isoaêh ms<sn|j rch u.ska fmd,sia mßCIK wdrïN lr ;snqKs' fuu isú,a >d;k .ek fiùug rch wmrdO mßCIK fomd¾;fïka;= ^ryia fmd,sisfha& fcHIaG fmd,sia wêldÍ tï' ufyaIa fmf¾rdf.a kdhl;ajfhka lKavdhula m;alr ;snqKs' fuu lKavdhu hdmkhg f.dia isoaêfhka Èú .,jd.;a mqoa.,hkaf.a m%ldY igyka lr .;a w;r" Èú .,jd.;a tlu mqoa.,hd ufyaia;%d;ajrhd yuqfõ

Page 3: udkj ysñlï ms

m%ldY lf<a" ish ieñhdg iy ifydaorhdg kdúl yuqod Nghka fjä ;enQ njhs' tkuq;a tu Nghka y÷kd.ekSug weh wfmdfydi;a jQjdh' hdmkh ufyaia;%d;ajrhd y÷kd.ekSfï fmrÜgqjla mj;ajk f,i ksfhda. l< kuq;a" wmrdO mßCIK fomd¾;fïka;= fmd,sia lKavdhu úiska lsisÿ mshjrla ta iïnkaOfhka wkq.ukh lf<a ke;' jir wjidkh jk f;la isoaêfha úNd.h wjika ù fkd;sìK'

cqks ui 17 jeksod ukakdru fmaidf,a m%foaYfha ls%ia;shdks foajia:dkhlg ks,

we÷ñka ieriqkq msßila úiska fjä ;nd we;s w;r tu fya;=fjka ish .Kkla fou< jeishka irKd.;hka njg m;ajQy' tu isoaêfhka tla mqoa.,hl= ureuqjg m;aj miafofkl=g wdikak ixLHdjla ;=jd, ,nd we;' n,OdÍka m%ldY lf<a" jir wjidkh jk úg;a" fï iïnkaO mßCIKj, lsisÿ m%.;shla isÿù ke;s njh'

wf.daia;= ui 10 jeks Èk ;s%l=Kdu, m%foaYfha t,a'à'à'B' md,k m%foaY fj;

yuqodj úiska .=jkska fndaïn fy,Su fya;=fjka isú,a jeishka 50 fofkl= ureuqjg m;aj 200 la ;=jd, ,nd we;' wf.daia;= 14 jeks Èk yuqodj úiska fndaïn 12-16 olajd ixLHdjla uq,;sõ m%foaYhg fyÆ w;r tuÕska ;reKshka 51 fofkl= ureuqjg m;aj we;' ish .Kklg wêl ixLHdjla ;=jd, ,nd we;' lsisÿ mßCIKhla óg wod<j wdrïN ù fkdue;'

wf.daia;= ui 17 jeks Èk m%xY rdcH fkdjk ixúOdkhla jk welaIka fldkafg%

,df*aï (ACF) ixúOdkhg wkqnoaO foaYSh fiajlhka 17 fofkl=" ^øúv cd;slhska 16 fofkl= yd tla uqia,sï cd;slfhl=& fjä ;nd >d;kh flreKq w;r" th uq;+¾ wjg m%foaYfha isÿù we;' YS% ,xld igka úrdu ksßCIK lñgqj (SLMM) ks.ukh lf<a" fuu >d;k i|yd wdrCIl yuqodj j.lsj hq;= njhs' tfy;a" rch tu fpdaokd m%;sfCIam lf<ah' rch úiska TiafÜ%,shdkq mßCIlhka fuu isoaêh iïnkaOfhka mßCIK meje;aùug le|jQ w;r ta i|yd jQ tlÕ;d iema;eïn¾ udifha§ we;slr .eksKs' jir wjidkh jk úg;a fmd,sish úiska Bg wod<j lsisfjl= w;awvx.=jg f.k fkd;sìKs'

jir ;=<§ kd÷kk mqoa.,hka úiska isÿlrk ,o by< uÜgfï >d;k /ila

iïnkaOfhka wkdjrKhka isÿúh' WodyrKhla jYfhka wfma%,a ui 7 jeks Èk kd÷kk ;=jlal=lrejka úiska fou< cd;sl ikaOdkfha md¾,sfïka;= uka;%S OQrdfmaCIl ù' ú.afkaIajrka kdúl yuqod uqrfmd<l§ >d;k flÍh' fmd,sish fï iïnkaOfhka jir wjidkh jk f;la lsisfjl= w;awvx.=jg f.k ;snqfka ke;'

wfma%,a ui 26 jeks Èk uvl,mqjg wdikak m%foaYhl ;sî f., is| urd ouk

,o øúv cd;sl f.dúhka miafofkl=f.a isrere m%foaYjdiSka úiska fidhdf.k ;snqKs' uehs ui 13 jeks Èk hdmkh w¾Ooaùmfha kdúl yuqod md,khg wh;a lhsÜia ¥mf;a øúv cd;slhka 13 fofkl=f.a mjq,la Tjqkaf.a ksjfia§ >d;kh flrefKa kd÷kk >d;lhka msßila úisks'

2004 fkdjeïn¾ ui >d;kh flreKq fcrdâ fmf¾rdf.a urKh iïnkaOfhka

fmd,aj;a; rgnÿf.a wð;a úYajkd: keu;s iellrefjla fmd,sish úiska fmnrjdß 5 jeks Èk w;awvx.=jg f.k we;' ks,OdÍka úiska fcrdâ fmf¾rdg jOysxid isÿlr ;snqfka 2002 § Tyq fmd,sia w;awvx.=jg m;aj isá wjêfha§ jk w;r Tyq 2004 fkdjeïn¾ udifha§ fjä ;nd >d;kh flßKs' Tyq urd oukq ,enqfõ fmd,sish ;=<§ Tyq ,o w;aoelSï ms<sn|j fmd,sish yd udkj ysñlï ksßCIlhskag lrk ,o meñKs,sj,ska miqjh' 2002 § fcrdâ fmf¾rdg jOysxid isÿlsÍu iïnkaOfhka fmd,sia ks,OdÍka 7 fofkl= w;=ßka ;sfokl= Tjqka fmf¾rd urd oeuQ nj ms<s.;a w;r" tfia

Page 4: udkj ysñlï ms

lsÍug fya;=jQfha Tjqkag tfrys kvq úNd.fha§ idCIs §fuka miq isr ovqjï ú£ug isÿjkq we;ehs hk ìfhka nj mejisK' jir wjidkh jk úg w;awvx.=fõ isáh§ ks,OdÍka 6 fofkl= fuu l=uka;%Kh isÿlr we;' 2002 § fcrdâ fmf¾rdg jOysxid isÿlsÍu iïnkaOfhka yd Tyqf.a urKh 2004 § isÿlsÍu iïnkaOfhka ó.uqj uydêlrKh yuqfõ kvq folla úNd. fjñka mj;S' kvq úNd.h jir wjidkh jk úg;a wjika ù fkd;snqkq w;r w.úksiqrejrhd úiska ksfhda. lr ;snqfka kvq úNd.h isÿlrk úksiqrejrhd tu kvqfjka bj;alrk f,ighs'

ud¾;= ui 25 jeks Èk l¿;r Èia;s%lalfha§ mdkÿr fmd,sisfha ks,OdÍka

fofokl= k,a,jßf.a i|isß m%kdkaÿ keue;a;dg myr § isys úi{ ;;a;ajhg m;alr ;snqfka wod< mqoa.,hdf.a fidfydhqrd w;awvx.=jg .ekSug m%h;ak oerE wjia:dfõ§hs' fuys m%;sM,hla jYfhka ud¾;= 28 jeksod m%kdkaÿ m%dfoaYSh frday,l§ Ôú;CIhg m;aúh' n,OdÍka fmd,sia ks,OdÍka fofokl= kïl,;a jir wjidkh jk f;la Tjqka ;jÿrg;a fiajfha /£ isákq olskakg ;snqKs' fuu lreKg wod<j lsisfjl= w;awvx.=jg .ekSug fyda Tjqkag tfrysj kvq mejßug jir wjidkh jk f;la lsisfjl= mshjr f.k fkd;snqKs'

wfma%,a ui 10 jeks Èk fld<U Èia;s%lalfha uyr.u fmd,sish úiska fodka

úfÊr;ak uqKisxy keu;s ;s%frdao r: ßhÿfrl= tu r:h keje;aùu m%;sfCIam lsÍu ksid tu r:fhka ;,a¨lr oud ;snqKs' fuu ks,OdÍka tu mqoa.,hdg myr § ;snqfka Tyqf.a ìß| iy mq;d bÈßmsgh' bka wk;=rej Tyq fmd,sia w;awvx.=fõ§ o myrlEug ,laúh' wfma%,a ui 11 jeks Èk uqKisxy ksoyia flreKq w;r Tyq wk;=rej wfma%,a ui 16 jeks Èk Ôú;CIhg m;ajQfha fmd,sia ks,OdÍkaf.a myrlEïj,g ,laj isÿjQ ;=jd, fya;=fjks' jir wjidkh jk úg isoaêh kS;sm;s fomd¾;fïka;=jg jeäÿr úNd.h i|yd fhduqlr ;snqK;a" wod< myr§ï isÿl< fmd,sia ks,OdÍka ;sfokd ;jÿrg;a fiajfha ksr;j isák nj jd¾;d úh' óg wod<j fmd,sish úiska lsisfjl=;a w;awvx.=jg f.k fkd;snqKs'

m%N+ uÜgfï foaYmd,k m%;sjd§ka yd isú,a jeishka b,lal lr.ksñka uyd

mßudK m%ydr t,a, lsÍu iïnkaOfhka jir ;=<§ t,a'à'à'B'hg fpdaokd keÕS we;' wfma%,a ui 17 jeks Èk hqo yuqod uQ,ia:dkhg t,a, jQ urdf.k uefrk fndaïn m%ydrfhka yuqodm;s fckrd,a ir;a f*dkafiald nrm;, ;=jd, ,enQ w;r tu isoaêfhka ;j;a mqoa.,hka 8 fofkl= ñhf.dia we;' ^1g fldgi n,kak'& cqks udifha§ t,a'à'à'B' ixúOdkhg wh;a urdf.k uefrk fndaïnlrefjl= úiska fld<Ug wdikakfha hqo yuqod uQ,ia:dkfha f;jeks m%Odkshd jk fckrd,a l=,;=x. >d;kh lrk ,§' wf.daia;= ui 13 jeks Èk idu ls%hdj,sh iïnkaëlrK f,alï ld¾hd,fha ksfhdacH f,alï flaÈiajrka f,da.kdoka fjä ;nd >d;kh flrefõ t,a'à'à'B' ;=jlal=lrejka njg wkqudk flf¾' B<dï ck;d m%cd;ka;%jd§ úuqla;s fmruqfKa ^EPRLF) ixúOdkfha ysgmq idudðlhl= jk f,da.kdoka fld<U msysá úl,am m%;sm;a;s flakaøfha .egqï úYaf,aIl wOHCIjrhd jYfhka fiajh lr we;'

wf.daia;= 14 jeks Èk mlsia;dkq uy flduidßiajrhd ish wdrCIlhska iu.

.uka lrñka isáh§ urdf.k uefrk fndaïn m%ydrhlska Ôú;h .,jdf.k we;s nj yshquka rhsÜia fjdÉ ^HRW) ksl=;a l< jd¾;djlg wkqj oelafjhs' tu isoaêfhka mqoa.,hka 7 fofkl= ñhf.dia we;'

iema;eïn¾ 17 jeks Èk wdre.ïfí wdikakfha fmd;=ú,ays§ bÈlsÍï fiajlhka

10 fofkl= jQ uqia,sï cd;slhskaf.a lemqï ;=jd, iys; isrere n,OdÍka úiska fidhdf.k ;snqKs' Èú .,jd.;a wfhl=f.a idCIs wkqj fuu >d;k t,a'à'à'B'h úiska isÿlr we;' udkj ysñlï nrm;, f,i W,a,x>kh lsÍu iïnkaOfhka mßCIK

Page 5: udkj ysñlï ms

meje;aùug foieïn¾ udifha§ ckdêm;s úu¾Yk fldñiula m;aflßKs' tu fldñiug fuu isoaêh iy ;j;a isÿùï /ila iïnkaOfhka mßCIK meje;aùug n,h mejÍ we;'

fkdjeïn¾ 24 jeks Èk .d,a, ufyaia;%d;a wêlrKhg bÈßm;a lsÍug wjYHj

isá ifydaorhka fofofkl= Ndrùfuka miq Tjqka fmd,sia w;awvx.=jg f.k Èk foll w;awvx.=fõ isáh§ urdoud ;snqKs' fmd,sia ks,OdÍka fuu >d;kfha j.lSu Ndrf.k ;snqfka Tjqka wd;audrCIdj msKsi th isÿl< njg fya;=olajñks' jir wjidkh jk úg;a" óg wod<j mßCIKhla meje;aùu wdrïN ù ;snqfKa ke;'

fn,a,kú;dkf.a ik;a hir;ak 2004 § fjä ;nd >d;kh lsÍu" 2004 §

w;awvx.=fõ§ uq;=;ka;S%f.a pu,a rxð;a l=f¾ >d;kh lsÍu fyda 2004 Tlaf;dan¾ udifha§ fmd,sish úiska y¾uka laúkagia fmf¾rd >d;kh lsÍu iïnkaO fpdaokd ms<sn| lsisÿ m%.;shla fï jk f;la jd¾;d ù ke;' fmf¾rdf.a mjqf,a Woúh i|yd jkaÈ f.ùula o isÿù fkdue;s w;r Bg wod< kvq úNd.h ;ju;a mj;S'

uvl,mqj wïmdr Èia;s%lalh Ndr t,a'à'à'B' ixúOdkfha foaYmd,k wxY kdhl

B' fl!Y,Hhka 2005 § >d;kh lsÍu iy fou< cd;sl ikaOdkfha ysgmq md¾,sfïka;= uka;S% ta'iS' fkare >d;kh lsÍu iïnkaO mßCIKj, lsisÿ m%.;shla fï jk f;la jd¾;d ù ke;' t,a'à'à'B' ixúOdkh fï ms<sn|j fpdaokd lf<a" yuqod nqoaê tall iy t,a'à'à'B' ixúOdkfhka leã bj;ajqkq lreKd md¾Yajh we;=¿ fiiq yuqod wkq Lkav úiska fuu >d;k isÿl< njhs'

fou< B<dï ck;d úuqla;s ixúOdkfha (PLOTE) ysgmq ls%hdldÍlfhl= jQ

wdreuq.ï YS% ialkaOrdcd fkdfyd;a mSg¾ fmd,sish úiska w;awvx.=jg .ekqfka fou< udOHfõ§ isjrdï O¾ur;akï 2005 wfma%,a udifha§ >d;kh lsÍug wod<jhs' oekg Tyq kvq úNd.hlg uqyqK § isák w;r YS% ialkaOrdcd wem u; uqodyeÍug wêlrKh ksfhda. lr we;' uvl,mqj wdrCIl yuqod mq¿,a n,iSudjlg k;=jQ m%foaYhl§ uOHu rd;s% foaj fufyhl§ 2005 foieïn¾ udifha§ øúv ikaOdk md¾,sfïka;= uka;S% fcdaIma mrrdcisxyï kd÷kk ;=jlal=lrejka msßila úiska >d;kh flreKs' t,a'à'à'B' ixúOdkh fpdaokd lf<a" rcfha wdrCIl yuqod Tjqka iu. isák yuqod wkq Lkav iu. l=uka;%Kh lsÍfuka miq fuu >d;kh isÿl< njhs' wfma%,a ui 24 jeks Èk rch úiska ckdêm;s mßCIK fldñiula fï ms<sn|j fidhd ne,Sug m;aflßKs' fuu >d;khg wod<j iellrejka fofokl= cq,s udifha§ fmd,sish úiska w;awvx.=jg .;a w;r jir wjidkh jk úg;a Tjqkag tfrysj wêlrKh yuqfõ wêfpdaokd bÈßm;a lr fkd;snqKs'

isú,a ck;dj ;=jd, lsÍug yd Tjqka urKhg m;alsÍug fya;= jk ìïfndaïn

wk;=re ;jÿrg;a isÿfjñka mj;S' ^1g fldgi n,kak&

b. w;=reokalsÍï

rch úiska fyda tys wkq Lkav yuqod úiska fyda t,a'à'à'B' ixúOdkh úiska

isÿlrk ,o foaYmd,k wruqKq u; isÿjQ w;=reokaùï 345 la ms<sn|j YS% ,xld udkj ysñlï fldñiu jd¾;d m<lr ;snqKs' ^1g fldgi n,kak&

YS% ,xld udkj ysñlï fldñiu jd¾;djg wkqj fld<U Èia;s%lalfha mqoa.,hka

33 fofkl= kd÷kk mqoa.,hka úiska meyerf.k fvd,¾ 23"251 la ^remsh,a 2"526"221&

Page 6: udkj ysñlï ms

isg fvd,¾ 558"035 ^remsh,a 60"630"502& olajd lmamï uqo,a whlrf.k we;' fufia meyer.;a 12 fofkl= lmamï uqo,a f.ùfuka miqjo ksoyia lr fkdue;' fuu meyer.ekSï iïnkaOfhka mßCIK meje;aùug ysgmq uydêlrK úksiqre uydkdu ;s,lr;akf.a m%Odk;ajfhka lñgqjla ckdêm;s uyskao rdcmCI úiska m;alrkq ,enqj;a jir wjidkh jk f;la lsisÿ jd¾;djla tuÕska ksl=;a fkdjqKs'

cd;Hka;r CIud wdh;khg wkqj (AI) uehs 6 Èk hdmkh Èia;s%lalfha

pdjlÉfÉß k.rhg jhU foiska msysá uka;=ú,a yskaÿ foajia:dkh iriñka isá fou< cd;slhka 8 fofkl= w;=reokaù we;s w;r tu wjia:dj jk úg wdrCIl yuqod yskaÿ foajia:dkfha /£ isg we;' jir wjidkh jk úg;a" fuu 8 fokd iïnkaOfhka lsisÿ f;dr;=rla jd¾;dù fkd;snqKs'

lhsÜia ¥mf;a w,a,mamsäys Ydka; ußhd foajia:dkfha fjkaiiaf,daia úkaiia

úu,odia iy ;srefp,ajï ksyd,a ðï n%jqka keu;s mQcljreka wf.daia;= ui 20 jeks Èk kd÷kk mqoa.,hka fofokl= úiska meyer.kq ,enqKs' YS% ,xld kdúl yuqodj w,a,mamsä m%foaYfha md,kh Ndrj isà' fuu meyer .ekSï iïnkaOfhka YS% ,xld kdúl yuqod fin¨kaf.a iyNd.S;ajh ms<sn|j iel my< flfrkqfha cd;Hka;r CIud wdh;k jd¾;djlg wkqjhs'

uvl,mqj k.rfha§ fi!kao¾h iy ixialD;sl wxYfha mSGdêm;s nd,isxyï

iq.=ud¾ kd÷kk mqoa.,hska fofokl= úiska iema;eïn¾ 29 jeksod meyerf.k f.dia we;' iq.=ud¾ ne,Sug Bg fmr meñKs fuu msßia Tyqf.a mjq,g fï iïnkaOfhka lsisfjl=g;a meñKs,s fkdlrk f,i ;¾ckh lr ;snqKq njg cd;Hka;r CIud wdh;k jd¾;d i|yka lrhs' fuu meyer.ekSu isÿù we;af;a" rcfha md,k m%foaYhlh' ksßCIlhka iellrkqfha fï i|yd wdrCIl yuqod iyNd.S;ajhla we;s njhs' mSGdêm;s iq.=ud¾ uqodyeÍu i|yd kef.kysr úYaj úoHd,fha Wml=,m;s uydpd¾h rúkaøkd;a ish Oqrfhka b,a,d wiaúh hq;= nj meyer.;a mqoa.,hkaf.a b,a,Su ù ;snqKs' ish b,a,d wiaùu bÈßm;a lsÍfuka miq iq.=ud¾ ksoyia flßK' bkamiq" uydpd¾h rúkaøkd;a fld<U m%foaYhg mÈxÑhg .sh w;r" fld<U wê wdrCIs; l,dmfha iuq¿jlg iyNd.sjk w;r;=f¾§ foieïn¾ 15 jeksod Tyq w;=reokaúh' jir wjidkh jk úg;a" Tyq uqodyer ke;'

n,y;aldrfhka yd n,mEï u; isÿflfrk w;=reokaùï ms<sn| tlai;a

cd;Skaf.a ixúOdkfha ls%hdldÍ lñgqj 2000 § Wmqgd oelajQ w;=reokaùï ms<sn| mßCIKj, lsisÿ m%.;shla fï jk f;la bÈßm;aù ke;' tmuKla fkdj fuu isÿùï iïnkaOfhka 2000 jif¾ isg f;dr;=re tla/ia lsÍug fyda ta .ek fiùug rcfha md¾Yajfhka lsisÿ m%h;akhla ord fkdue;' tlai;a cd;Skaf.a ls%hdldÍ lñgqj úiska by; jif¾§ mqoa., w;=reokaùï 12 la jd¾;d lr ;snqKs' tajdhska 7 la iïnkaOfhka ;ju;a mßCIK wjika ù fkdue;'

1996-97 ld,h ;=< hdmkh m%foaYfha isÿjQ w;=reokaùï .ek mßCIK mj;ajk

rcfha fldñiu úiska ,sms u.ska ;yjqre lf,a rcfha yuqod u.ska w;awvx.=jg .ekSfuka miq tu mqoa.,hska w;=reoyka jQ njhs' tu mqoa.,hskaf.a <Õu {d;Ska úiska fuu ,sms ynhdia fldamqia kvq i|yd bÈßm;a lr we;' jir wjidkh jk úg tla kvqjl úksYaph wjika ù ke;'

wdrCIl yuqod úiska isÿlrk ,o w;=reokaùï 16"305 la ms<sn|j udkj ysñlï

fldñiu úiska isÿlrk mßCIK jir wjidkh jk úg meje;afjñka ;sìK' fuu iuyr w;=reokaùï oYlhlg;a by; ld,hl § isÿù we;' tjeks w;S; w;=reokaùï

Page 7: udkj ysñlï ms

isÿùïj,g tfrysj wdrCIl yuqod mqoa.,hkag tfrysj mßCIK kvq mejÍï fyda wê fpdaokd m;% bÈßm;a lr fkd;snqKs'

lmamï i|yd isú,a jeishka r|jd .ekSu t,a'à'à'B'h úiska È.ska È.gu

lrf.k hk nj jir ;=<§ jd¾;d úh' ^1g fldgi n,kak& YS% ,xld igka úrdu ksßCIK lñgqj SLMM jd¾;d lf<a" fuu jir ;=<§ t,a'à'à'B' iy lreKd md¾Yajhka úiska isÿlrk ,o meyer.ekSï by< uÜgul mej;s njhs'

c. jOysxid yd wudkqIsl fyda wjuka iy.; ie<lSï fyda ovqjï'

jOysxikhg tfrys tlai;a cd;Skaf.a m%{ma;sfha we;eï j.ka;s ls%hd;aul fkdjqk;a jOysxikh ovqjï ,eìh yels jrola njg m;alr we;' jOysxikh ;ykï jqj;a" iqúfYaIS wjia:dj,§ fiiq mqoa.,hka i|yd tys wkque;shla we;s nj udkj ysñlï ixúOdk fmkajd fohs' udkj ysñlï fldñifï jd¾;d iy fjk;a úYajikSh uQ,dY% fmkajd fokafka" fkdfhl=;a mdfmdÉpdrK ,nd.ekSug fmd,sish úiska jOysxid fhdod .kakd njhs' ;jo" jOysxid fyda fjk ´kEu ;;a;ajhka hgf;a§ mqoa.,fhl= úiska lrk mdfmdÉpdrK Tyqj kej; Widúhlg bÈßm;a lrk f;la m%fhdackhg .ekSug yÈis kS;s ;;a;ajhka hgf;a bv ie,fia' fuu jir ;=<§ mqoa.,hka 528 la w;awvx.=jg f.k ;snqfka yÈis wjia:d fr.=,dis hgf;ah' flfia jqjo" bka 288 fofkla meh 12 la we;=<; ksoyia lr we;' fufia w;awvx.=jg m;ajQ nyq;rh øúv cd;slhka fjhs' tfiau /|úhka w;r isxy, iy uqia,sï cd;slhka o isà' ;%ia;jdoh iïnkaO ielmsg mqoa.,hka r|jd.kq ,nk w;r tfia r|jd ;eîug fya;=jkafka Tjqka y÷kd .ekSfï wmyiq;djh" u;aøjH <Õ ;nd .ekSu fyda jfrka;= u; isàu jeksfoah' ^1d fldgi n,kak& ksßCIlhkaf.a o;a;j,g wkqj mqoa.,hka 200 la /|jqï ksfhda. hgf;a jir wjidkh jk úg r|jkq ,en isá;s' YS% ,xld udkj ysñlï fldñiu úiska jd¾;d lf<a" jir ;=<§ fmd,sia w;awvx.=fõ§ isú,a jeishka 433 fofkl= jOysxikhg md;%j we;s njhs' ^1c fldgi n,kak&

jOysxik l%u hg;g fmd¨" hlv fmd¨" c,k< ng hkdÈh Ndú;fhka

isÿlrk myr§ï" úÿ,s lïmkhka we;slsÍï" YÍrfha ixfõ§ ia:dkj, ls%hdldÍ;ajh w;aysgqùï" ms<siaiSï" ,sxf.akaøShj, wmfhdack iy Èfha .s,ajd ;eîï hkdÈh we;=,;ah' we;eï /|úhka ;ukag isÿjQ nrm;, ;=jd, iy levqKq weglgq hkdÈh .ek m%;sldr ,nk wjia:dj,§ meñKs,s lr we;'

2002 jif¾§ kkaokS fyar;a keue;a;shj ,sx.sl wmfhdackhlg ,lalsÍu yd

wehj jOysxikhg ,lalsÍu iïnkaOfhka fmd,sia ks,OdÍka ;sfofkl=g tfrysj l=reKE., uydêlrKfha f.dkqlr ;snQ wêfpdaokd úNd.h 2005 Tlaf;dan¾ udifha§ wdrïN úh' jir wjidkh jk úg;a kvq úNd.h meje;afjñka ;sìKs'

fmd,sia jOysxik ms<sn| jd¾;d 44 ka jeä m%udKhla jd¾;d ù we;af;a" W;=re

kef.kysr m%foaYj,ska msg fmd,sia ia:dkj,sks' YS% ,xld udkj ysñlï fldñiug wkqj YS% ,xld rch úiska jOysxikh ms<sn| isÿùï flfrys mßCIK ;jÿrg;a mj;ajñka isà' jir wjidkh jkúg;a fujeks isÿùï 14 lg wod< kvq wêlrKh yuqfõ úNd. fjñka mej;=Ks' ta jk úg;a lsisfjl= jrolre njg ;SrKh ù fkd;snqKs'

wdishdkq udkj ysñlï fldñiu jd¾;d lf<a" wf.daia;= 24 jeksod lelsrdj

fmd,sia ia:dkfha§ iqoaodf.a isßfiak keu;s f.dúfhl= fmd,sish w;awvx.=jg f.k jOysxikhg ,lalr we;s njhs' tys m%;sM,hla jYfhka Tyq YdÍßlj nrm;, ;=jd, ,enQ nj;a Tyqf.a kdih leã o;a 5 la wysñ ù isá nj;a tu jd¾;dj, oelafjhs' fuu

Page 8: udkj ysñlï ms

mqoa.,hd miqj Èk lsysmhlg frday,a .; lr ;snqKs' jir wjidkh jk úg;a" isßfiakf.a isoaêh iïnkaOfhla lsisÿ fmd,sia ks,Odßfhl=g tfrysj úkh mshjrla f.k fkd;snqKq w;r" Tyqg tfrysj kvq mjrd ;snqfka ke;'

2005 jir ;=< mjrd ;snQ fmd,sia jOysxik kvq w;=ßka fyjk fykakeÈf.a

ms%ho¾Yk m%kdkaÿ iy chfialr ú;dkf.a iuka ms%hxlr iïnkaO kvq jir wjidkh jk úg;a wjika ù fkd;snqKs' 2005 fmd,sia jOysxik kvq w;=ßka md,s; ;siai l=udr ms<sn|j úNd.fha§ fYa%IaGdêlrKh ;SrKh lf<a" Wm fmd,sia mßCIljrhd YS% ,xld wdKavql%u jHjia:dfõ jOysxikh iïnkaO 11 fjks jHjia:dj W,a,x>kh lr mSvdjg m;ajQ mqoa.,hd jOysxikhg ,lalr we;s njhs' fï i|yd wod< mqoa.,hd fjkqfjka fvd,¾ 250 ^remsh,a 25"000& l jkaÈhla f.jk f,i ksfhda. flßKs' Wm fmd,sia mßCIljrhd úiska YdÍßl ;=jd, isÿlsÍu ms<sn|j ffjoH jd¾;dj wkqj Tyqf.a ls%hdl,dmh wkjYH n,h Wmfhda.S lsÍula jqj;a" md,s; ;siai l=udrg m%;sldr lsÍu jOysxikh fya;=fjka isÿjQjla fkdjk njg uydêlrK úksiqrejrhd ks.ukh lr ;snqKs'

jOysxikh iïnkaOfhka ,efnk meñKs,s ms<sn|j iqúfYaIS wjOdkhla

fhduqlsÍu i|yd wmrdO mßCIK fomd¾;fïka;=fõ úfYaI tallhla iy kS;sm;s fomd¾;fïka;=fõ úfYaI tallhla ia:dms; flßKs' wdrCIl yuqod iy fmd,sia ks,OdÍka 139 fofkl=g tfrysj wê fpdaokd m;% 218 la fuu tallh úiska tu jir ;=<§ bÈßm;a flßKs' tu ixLHdj w;=ßka wê fpdaokd 65 l kvq úNd. wjika flreKq w;r 30 la ;ju;a úNd. fjñka mj;S' wka;¾ md¾,sfïka;= ia:djr f;aÍï ldrl iNdj iy udkj ysñlï m%Yak u; jQ wka;¾ wud;H ls%hdldÍ lñgqj úiska jOysxid j,g wod< jQ wmrdO mßCIKj, È.ska È.gu kshe,S isà'

udkj ysñlï W,a,x>kh ùï iïnkaOfhka fpdaokd ,;a fmd,sia ks,Odßkag

Wiiaùï ,nd§ug fmd,siam;sjrhd f.k ;snQ mshjrg wod< pl%f,aLh Tlaf;dan¾ udifha§ wNshdpkdêlrKh úiska wj,x.= lrk ,§'

—Y+kH bjiSu˜ keu;s jOysxik m%;sm;a;sh ls%hd;aul lsÍug 2004 jif¾§ udkj

ysñlï fldñiu úiska mshjr f.k ;snqfka th ;=< msysgqjk ,o jOysxik je<elaùfï ksßCIK tallh ;=<sks' ^4 fjks fldgi n,kak& udkj ysñlï fldñiu úiska fuu tallhg wkqhqla; ks,OdÍkag w;sf¾l mqyqKqjla ,nd§ ;snQ w;r" jOysxikh iïnkaO meñKs,s flfrys CIKsl mßCIK wdrïN lsÍfï m%;sm;a;shla ls%hd;aul lr ;snqKs' ta wkqj jir wjidkh jk úg jOysxik meñKs,s 433 la iïnkaOfhka kvq úNd. mj;ajdf.k hdug udkj ysñlï lñgqjg yelsù we;' nkaOkd.dr iy /|jqï uOHia:dk ;;a;aj

wvq ikSmdrCIl myiqlï iy /|úhkaf.a w;sßla;h ksid cd;Hka;r

m%ñ;Skaj,g wkql+, ùug nkaOkd.dr ;;a;aj wfmdfydi;a ù we;' we;eï wjia:dj,§ jeäysá /|úhka fj;ska nd,jhialdr /|úhka fjkaj ;nd .ekSug mjd fkdyels ù ;sfí' jrolrejka ùfuka miq isr ovqjï ú¢k isrlrejkaf.ka kvq úNd.j,g uqyqK fok rCIs; nkaOkd.dr.; l< isrlrejka fjkalsÍug o mshjr f.k ke;'

cd;Hka;r r;=l=rei lñgqfõ ICRC ksßCIlhka we;=¿ iajdëk udkj ysñlï

ksßCIlhkag /|úhka mßCId lr ne,Su i|yd wjir ,nd§ug rch mshjr f.k ;snqKs' rch iy t,a'à'à'B' ixúOdkfha md,k m%foaYj, nkaOkd.dr myiqlï yd /|jqï uOHia:dk ms<sn| mßCId lsÍï 15 la isÿl< nj;a tu mßCIdjka lsisjlg lsisÿ ndOdjla isÿfkdjQ nj;a jd¾;d úh' ;ykï fkdjqkq wjia:d 15 la isÿù we;s nj jd¾;d

Page 9: udkj ysñlï ms

fjhs' ksßCIlhka jd¾;d lf<a" nkaOkd.drj, ;;aa;ajh foaYSh m%ñ;sh iu. wkql+, njhs'

d. w;a;fkdau;sl w;awvx.=jg .ekSï yd r|jd .ekSï

w;a;fkdau;sl w;awvx.=jg .ekSï yd r|jd .ekSï kS;sfhka ;ykï lr we;'

flfia kuq;a" tjeks foa isÿù we;' mqoa.,hka 528 fofkl= w;awvx.=jg f.k ;snqKq w;r" tajd yÈis wjia:d fr.=,dis ls%hd;aulj mej;s wjêfha§ isÿù we;' rch i|yka lf<a" w;awvx.=jg .;a jeä msßila w;awvx.=jg f.k Èk lsysmhlg miq uqody, njhs'

foieïn¾ ui m<uqjeks Èk t,a'à'à'B'h úiska isÿl< wdrCIl f,alï >d;k

m%h;akhg m%;spdr jYfhka ;%ia;jdoh je<elaùfï mkf;a we;eï fldgia yÈis wjia:d fr.=,disj, w;sf¾l wx. njg f.k ls%hdlsÍug rch mshjr f.k ;snqKs' óg fmr wdrCIl yuqodj,g ,nd§ ;snQ w;awvx.=jg .ekSï yd /|jqï n,;, fuu mshjr ksid jvd;a mq¿,a úh'

fmd,sia iy wdrCIl yuqod hdka;%Kfha N+ñldj

2005 fkdjeïn¾ ckdêm;sjrKfhka miq rch úiska 66"000 lska iukaú;

fmd,sia n,ldfha md,k n,ho" 6000 la jQ w;=re yuqod úfYaI ld¾h n,ldfha md,k n,ho wdrCIl wud;HxYh hg;g m;alrk ,§' wNHka;r wdrCIl wud;HxYh wfydais flßK' fmd,sishg tfrys meñKs,s úNd. lsÍug fmd,sia n,ldfha fcHIaG fmd,sia ks,OdÍka m;alr we;s w;r ta yer isú,a jeishkaf.ka iukaú; cd;sl fmd,sia fldñiu u.skao tajd úNd. flf¾' tys øúv ks,Odßka lsysmfofkl= fiajh lrk w;r" fou< nyq;rhla fjfik m%foaYj, fmd,sia ks,OdÍka iq¿ msßila fou< udOHfhka ls%hdlrk w;r idudkH jYfhka Tjqka fou< fyda bx.S%is NdIdj l:d fkdlr;s' úfYaIfhka fmd,sia jOysxikh fyda isú,a jeishka wê wdrCIs; l<dmj,§ w;=reoka lsÍï iïnkaOfhka fmd,sia ks,OdÍkg o~qjï fkd,eîu m%Yakhla ù we;' fmd,sia n,ldh ;=< mj;sk ¥IKh nrm;, w¾nqohla ks¾udKh lr we;s nj we;eï rdcH fkdjk ixúOdk fpdaokd lrhs'

fmd,siam;sjrhd yefrkakg fmd,sia ks,OdÍkaf.a Wiiaùï" m;alsÍï"

ia:dkudrelsÍu úkh lghq;= iy fiajfhka mylsÍu iïnkaO lghq;=j,g wod< n,h mejÍ we;af;a" cd;sl fmd,sia fldñiugh' th uq¿ukskau isú,a jeishkaf.ka iukaú;h' fmd,sishg tfrys uyck meñKs,s ms<sn| mßCIK meje;aùug iy Bg wod< úêúOdk ia:dms; lsÍfï n,h o fmd,sia fldñiu i;=j we;' flfia kuq;a" fcHIaG;ajfhka wvq ks,OdÍka ms<sn| úkh lghq;= cd;sl fmd,sia fldñiu úiska fmd,sia mßCIljreka fj; mjrd we;' 2005 fkdjeïn¾ udih jk úg cd;sl fmd,sia fldñifï f;jirl fiajd ld,h ksu úh' jir wjidkh jk úg;a" rch úiska cd;sl fmd,sia fldñiu i|yd kj flduidßiajreka m;alf,a ke;'

w;awvx.=jg .ekSï iy /|jqï

idudkH kS;s ;;a;ajh hgf;a mqoa.,fhl= w;awvx.=jg .ekSfï§" tu

w;awvx.=jg .ekSug fya;=j Tyqg oekqï§u iy w;awvx.=jg f.k meh 24 la ;=< ufyaia;%d;ajrfhl= yuqjg bÈßm;a lsÍu isÿl< hq;= jqj;a" isÿjkafka" mqoa.,hka Èk .Kkdjla r|jd ;nd ufyaia;%d;ajrekag bÈßm;a lsÍuhs' w;awvx.=jg m;a

Page 10: udkj ysñlï ms

mqoa.,fhl=g wem§u" wem§ug wod<;ajh fyda wemÈh fkdyels jerÈ i|yd ;jÿrg;a r|jd ;nd.ekSu iïnkaO ksfhda.hla fyda f;uila fyda Bg jeä ld,hla i|yd jk /|jqï ksfhda.hla §ug ufyaia;%d;ajrfhl=g n,h we;af;ah' ñkSuereï" fidrlï" uxfld,a,lEï iy ia;S% ¥IK iïnkaO fpdaokdj,§ mqoa.,hka w;awvx.=jg .ekSug fmd,sishg jfrka;= wjYH fkdfõ' ñkSuereï iïnkaO isoaêhl§ iellre rCIs; nkaOkd.dr .; lsÍu ufyaia;%d;ajrhd úiska wksjd¾hfhka isÿl< hq;a;ls' tys§ wod< iellreg wem ,ndÈh yelafla" uydêlrKh yuqfõ muKs' ish¨ wjia:dj,§ iellrejkag kS;s{ ksfhdackhla ,nd.ekSfï whs;sjdislï ysñj we;' uydêlrK iy wNshdpkdêlrKfha úNd. jk wmrdO kvq iïnkaOfhka rcfha kS;s{ iydh È<s÷ ú;a;slrejkag iemfha' tfy;a" wksla kvqj,§ tfia fkdue;'

2005 wf.diaa;= udifha§ úfoaY weu;sjrhd >d;kh lsÍfuka miq md¾,sfïka;=j

úiska yÈis wjia:d fr.=,dis ia:dms; flßKs' tuÕska mqoa.,hka w;awvx.=jg .ekSï yd iïnkaO n,;, wdrCIl yuqodjg ,nd§ we;' meh 24 la ;=< fmd,sishg tu iellrejka bÈßm;a l< hq;=fõ' isú,a jeishka yÈis wjia:d fr.=,dis hgf;a w;awvx.=jg .ekSfuka miq jirl olajd jQ ld,hl lsisÿ kvq úNd.hlska f;drj r|jkq ,en isá;s'

udkj ysñlï wmfhdack isoaëkaj,g iïnkaO wdrCIl yuqod msßia j.lsjhq;=

hehs yeÕ=K fndfyda wjia:dj,§ rch úiska ta i|yd j.lsjhq;= mqoa.,hka y÷kd .ekSug fyda Tjqka hqla;sh yuqjg meñKùug mshjrf.k fkdue;' jOysxikh iïnkaOfhka o~qjï meñKùfï§ wjqreÿ 7 l wksjd¾h isr ovqjula meKùug we;s kS;suh bvlv ksid we;eï úksYaphldrjreka wod< iellrejka jrolrejka lsÍug miqng jk nj udkj ysñlï ixúOdk úiska i|yka lrhs' idCIslrejka wdrCId lr.ekSfï jevms<sfj<la fkdue;' udkj ysñlï ixúOdkj,g wkqj ffjoH idCIs ,nd.ekSu ÿIalr ls%hdjla jk w;r Bg fya;=j wêlrK ffjoH úfYaI{jreka 25 fofkl= muKla fiajfha fh§ isàuh' ;jo ffjoH ks,OdÍka kqmqyqKq ;;a;ajfhka isák w;r Tjqka jOysxikh iïnkaO mßCIK isÿlsÍug ;rï tu fCIa;%h m%.=K lr ke;' iuyr isÿùïj,§ ffjoHjrekaf.a rdcldßhg fmd,sisfha ueÈy;aùï isÿjk w;r tu fya;=fjka jOysxikhg ,lajQjka iïnkaOfhka ksrjoH ffjoH jd¾;d bÈßm;a ùu ÿIalr ù we;'

fYa%IaGdêlrKh úiska fhduqlrk ,o /|jqï iïnkaO kvqj, kS;Hdkql+,

;;a;ajh yd fm!oa.,slj mqrjeishkaf.ka ,efnk meñKs,s ms<sn|j udkj ysñlï fldñiu úiska mßCIK wdrïN lr we;'

e. idOdrK kvq úNd.hla m%;sfCIam ùu'

iajdëk wêlrK jHqyhla kS;sfhka ia:dms; ù we;s w;r rch úiska fuu

iajdëk;ajh iïnkaOfhka idudkHfhka ie,lSula lrhs' wNshdpkdêlrKfha" uydêlrKfha iy fYa%IaGdêlrKfha úksYaphldrjrekaf.a

m;aùï ckdêm;sjrhd úiska isÿlrkq ,nhs' my< wêlrK úksYaphldrjrekaf.a m;aùï iy ia:dk udrelsÍï isÿlrkq ,nkafka wêlrK fiajd fldñIka iNdj úisks' fuu fldñIka iNdj w.úksiqrejrhd iy fYa%IaGdêlrKfha úksYaphldrjreka fofofkl=f.ka iukaú;hs' md¾,sfïka;=j iy ckdêm;sjrhd úiska taldnoaOj lrk mßCIKj,ska miq úksYaphldrjreka úIudpdr yd wl¾ukH ;;a;ajhl isák wjia:djl§ bj;a lsÍug mshjr .; yel'

kvq úNd. ls%hd ms<sfj;

Page 11: udkj ysñlï ms

wmrdO kvq úNd. lsÍu uyck cQß iNd u.ska m%isoaêfha isÿflf¾'

ú;a;slrejkag tfrysj we;s fpdaokd iy idCIs ms<sn| Tjqka oekqj;a flf¾' tfiau tu kvq úNd.j,g uqyqK §u i|yd kS;s{jrfhl= m;alr .ekSfï whs;sh iy wNshdpkhlg we;s whs;sho Tjqkg mj;S' wNshdpkdêlrKh iy uydêlrKfha wmrdO kvqj,g ,lajk È<s÷ ú;a;slrejkag kS;s{jreka ,nd§ug rch mshjr .kS' tfy;a" fjk;a kvqj,§ tjeks kS;s{jreka ,nd§ug yelshdjla fkdue;' fm!oa.,sl kS;s wdOdr ixúOdk u.ska iuyr ú;a;slrejka i|yd iyh ,ndfok w;r kS;s wdOdr fldñiu úiska kS;s{jrfhl= i|yd úhoï oeßh fkdyels mqoa.,hka i|yd kS;s wdOdr ,ndfohs' flfia kuq;a" iuyr uQ,dY% jd¾;d lrkafka" we;eï ksfhdað;hka m%;s,dNSkaf.ka uqo,a .idlEï isÿlrk njhs' ;%ia;jdoh je<elaùfï mk; hgf;a mejfrk kvq i|yd cQß úNd. fkdmeje;afõ' ú;a;slrejka ks¾fodaIS mqoa.,hka njg mQ¾j ks.ukhla mj;S' wmrdO i|yd mdfmdÉpdrK ,nd.ekSu jOysxik we;=¿ úúO n,y;aldrlï isÿfjhs' tfia n,y;aldrfhka ,nd.kakd mdfmdÉpdrK j,x.= jkafka ;%ia;jdoh je<elaùfï mk; hgf;a f.dkqlr we;s kvq yer wfkla tajd fjkqfjka muKs' ish mdfmdÉpdrK ,nd.kakd ,oafoa n,y;aldrfhka nj fmkaùug wjYH idCIs ú;a;slrejka úiska oelaúh hq;=fõ' ;%ia;jdoh je<elaùfï mk; hgf;a ú;a;slrejkag wNshdpkd bÈßm;a lsÍfï whs;shla we;' we;eï kvqj,g wod< wêlrK m%;sfYdaOkj,g hg;aj ish kvqjg wod< úNd.h wjika jk f;la udi 18 la olajd ld,hla fuu ú;a;slrejka nkaOkd.drj, /|ùug mßmd,kuh ksfhda. ksl=;a fjhs' flfia kuq;a Tjqkaf.a kvq úNd.h weröfuka miq tys ;SrK läkñka msßkefï'

isxy," fou< iy bx.S%sis hk NdIdj,ska wK mk;a iy wêlrK kvq úNd.

meje;aúh hq;= njg" kS;sfha i|yka fõ' kuq;a" hdmkh iy W;=re m<df;ka msg wêlrKj, kvq lghq;= bx.S%is iy isxy, NdIdfjka isÿflf¾' wêlrKh úiska m;alrkq ,nk NdId mßj¾;lhkaf.a ysÕh óg fya;=ù we;' fï fya;=fjka fou< NdIdj l:dlrk ú;a;slrejkag idOdrK kvq úNd.hla i|yd jk wjia:dj iSud ù we;' W;=re m<df;a kvq úNd. fou< iy bx.S%is NdIdfjka isÿfjhs' fou< NdIdj l:dlrk úksYaphldrjreka" ufyaia;%d;a Widúj, isák w;r" uydêlrK úksiqrejreka isõfofkla o" tla wNshdpkdêlrK úksYaphlrejrfhlao" tla fYa%IaGdêlrK úksYaphldjrfhla o fou< NdIdj m%.=K lr we;' we;eï kS;s mdGud,d fmd;a fou< NdIdfjka uqøs;h' ish¨u kS;s mk;a isxy," fou< iy bx.S%is hk NdId ;=fkkau m%ldY l< hq;= nj oelafjk kS;shla ;ju rch úiska iïu; lr fkdue;'

2004 wf.daia;= udifha§ tlai;a cd;Skaf.a udkj ysñlï fldñiu ^UNHRC)

t<U ;snqfka k,a,r;akï isxyrdid i|yd idOdrK kvq úNd.hlg ;snQ whs;sh W,a,x>kh ù we;s njhs' 1993 § jOysxikhg md;%fldg ilia lrk ,o wmrdO mdfmdÉpdrKhlg Tyqf.a jï udmg weÕs,s i,l=K n,y;aldrfhka ,nd.ekqfka th Tyqg lshjd §ulska f;drjh' tlai;a cd;Skaf.a udkj ysñlï fldñiu ^UNHRC) úiska Tyq ksoyia lrk f,i fyda kej; kvq úNd.hla mj;ajk f,i rchg lrk ,o ks¾foaYj,g m%;spdr oelaùug rchg Èk 90 la .;úh' 2005 jif¾ fmnrjdß ui oelajQ rcfha ms<s;=frys i|yka jQfha by< Widúhlska jrolre f,i ;Skaÿ l< wfhl= ksoyia lsÍug fyda kvqj kej; úNd. lsÍug kS;sh bv fkdi,ik njh' jir wjidk jk úg;a isx.rdid nkaOkd.drfha r|jd isá w;r Tyqf.a kS;s{ uvq,a, úiska fYa%IaGdêlrKh yuqfõ f.dkqlrkq ,nk uQ,sl whs;sjdislï fm;aiulg wod< lghq;=j, ksr;j isá nj jd¾;d úh' 2003 jif¾ f.dkqlrk ,o fgdaks m%kdkaÿ kvqj iïnkaOfhka jir wjika ù ;sìh§;a rch úiska lsisÿ mshjrla f.k fkd;sìKs' 2005 ud¾;= ui tlai;a cd;Skaf.a udkj ysñlï fldñiu ^UNHRC) úiska ks.ukh lf<a"

Page 12: udkj ysñlï ms

rch úiska fgdaks m%kdkaÿ i|yd jkaÈ f.ùug bv i,iajñka kS;s iïmdokh l< hq;= njhs'

újdy ùfï jhi" Èlalidoh iy foam< fnodyeÍu wd§ ldka;djkg widOdrK

f,i n,mdk iuyr mqoa.,sl kS;sj,g .relsÍug ;ju;a rch úiska lghq;= lrhs' ^miajk fldgi n,kak&

jir mqrdu t,a'à'à'B' ixúOdkh úiska Tjqkaf.au wêlrK moaO;sh ;jÿrg;a

mj;ajdf.k .sfhah' t,a'à'à'B' h úiska øúv jeishka fj; okajd ;snqfKa" rcfha wêlrK moaO;sh Ndú;hg .ekSfuka je<lS t,a'à'à'B' úl,am kS;s moaO;sh flfrys úYajdih ;nk f,i;ah' úYajdikSh uQ,dY% jd¾;d u.ska wkdjrKh jQfha" t,a'à'à'B'h ish n,h fï i|yd fhdod.;a njhs'

t,a'à'à'B' úksYaphldrjrekaf.a kS;s ms<sn| oekqu w,am fyda Y=kH uÜgul

mj;S' kS;suh wêldÍ n,hla" ksYaÑ; jQ fyda ix.%dyl;ajhlska f;drj t,a'à'à'B' wêlrK ls%hd;aul jk w;r wêlrKfha iajdëk mqoa.,fhl= fjkqjg ls%hdlrkqfha t,a'à'à'B' ixúOdkfha ksfhdað;hkah' 2005 iema;eïn¾ ui t,a'à'à'B' w;awvx.=jg .kakd ,o cd;sl <udrCIl wêldßfha fmd,sia ks,OdÍ ;sfokdf.ka f;jekakd wf.daia;= ui 26 jeks Èk ksoyia jQfõh' iellrefjl= fidhd t,a'à'à'B' md,k m%foaYhlg meñKs wjia:dfõ§ Tjqka w;awvx.=jg m;aj isáhy' m<uqjk fmd,sia ks,Odßhd ckjdß 26 jeks Èk ksoyia flreKq w;r" fmnrjdß 18 jeksod fojeks fmd,sia ks,Odßhd ksoyia flrefKa" t,a'à'à'B' ixúOdkfha kdjql Nghka 4 fofkl= fjkqjg yqjudrejla f,ih'

foaYmd,k isrlrejka yd /|úhka

rch úiska foaYmd,k isrlrejka r|jdf.k isák njg jd¾;d fkdue;'

foaYmd,k isrlrejka .Kkdjla t,a'à'à'B' ixúOdkh úiska r|jdf.k isák njg jd¾;d m<ù we;' flfia kuq;a" ixLHd;aulj fuu ;;a;ajh ks¾Kh lsßug wmyiq ù we;af;a" wdh;kfha ryis.;Ndjh fya;=fjks' tfiau cd;Hka;r r;=l=rei lñgqjg ^ICRC) tjeks isrlrejka ms<sn| fidhd ne,Sug t,a'à'à'B'h úiska wjir fkd§u ;j;a fya;=jls'

f. mqoa.,sl;ajhg" mjq,a tallhg" ksjdi yd f,aLkhg t,a, jk w;a;fkdau;sl ueÈy;aùï' mqoa.,sl;ajh iïnkaO whs;shg kS;sfhka bv ,nd§ we;s w;r rch

idudkHfhka tu bvlv flfrys .re lsÍula lrhs' flfia kuq;a" mqrjeishkaf.a fm!oa.,sl;aj whs;sh iuyr m%foaYj, W,a,x>kh ù we;' idudkH kS;sh hgf;a fidaÈis lsÍug yd w;awvx.=jg .ekSug fmd,sish ksis jfrka;= ,nd.ekSï isÿlrhs' tfy;a" W;=re kef.kysr m%foaYj, jir ;=<§ wdrCIl yuqodjg tfrys ks;r isÿjQ laf,afuda fndaïn m%ydr iy fld<U § laf,afuda fndaïn /ila fidhd.ekSu iu. ta wjg ksjdij, fidaÈis fufyhqï wLkavj isÿfõ'

ish T;a;=lre cd,h mj;ajdf.k hdfuka t,a'á'à'B' ixúOdkh úiska

mqrjeishkaf.a mqoa.,sl;ajhg ksr;=rej ueÈy;a ù we;'

g. wNHka;r .egqïj,§ isÿflfrk wkjYH n,h fhdod.ekSu yd

wfkl=;a wmfhdack(

Page 13: udkj ysñlï ms

isú,a ck;dj b,lal lr isÿl< m%ydr wdÈh u.ska t,a'à'à'B' ixúOdkh úiska

ish n,h wiSñ;j Ndú; lrhs' 2001 jif¾§ idu jEhu wdrïN jQ wjia:dfõ mgka t,a'á'á'B'h úiska b,lal .; >d;k" meyerf.khdï iy <uqka n,y;aldrfhka hqoaOhg n|jd.ekSï wd§ ls%hdjkays ksr; fõ' 2004 jif¾ iqkdñ jHikh iy rch iu. .egqï we;sùu fya;=fjka wNHka;rj wj;ekajQ irKd.; mjq,a i|yd ,ndfok wdydr yd bkaOk we;=¿ fndfyda øjH meyer.ekSïj, t,a'à'à'B'h ksr; jk njg ksrka;r jd¾;d mj;S' wdrCIl yuqodj, iy fmd,sisfha idudðlhka 531 fofkl= t,a'à'à'B'h úiska tu jir ;=<§ >d;kh l< njg úYajdikSh jd¾;d wkdjrKh lrhs' tfiau t,a'à'à'B' ixúOdkhg tfrys ksfhdað;hka 34 fofkl=g jeä ixLHdjla fufia >d;khg ,laj we;' Tjqka w;r t,a'à'à'B'hg tfrys B<dï ck;d m%cd;ka;%jd§ mCIfha (EPDP) yd lreKd md¾Yajhg ys;e;s w;=re yuqod idudðlhska fukau isú,a jeishka o jk w;r" Tjqkag tfrysj ;snQ fpdaokdj jQfha" wdrCIl yuqodjg f;dr;=re ,nd§uh' t,a'à'à'B'hg tfrys fou< mCIj, ysgmq yd j;auka idudðlhka o b,lal lrñka t,a'á'à'B'h ls%hdlrhs' jir ;=<§ t,a'à'à'B' úfrdaë B'mS'ã'mS' idudðlhska 59 fofkl= >d;kh flßKs' úYajdikSh uQ,dY% wkdjrKh lrkqfha" lreKd md¾Yajfha idudðlhka 30 fofkla o t,a'à'à'B'h >d;kh l< njhs' b,lal .; fufyhqula hgf;a wdrCIl yuqod nqoaê wxYhg iïnkaO idudðlhka 10 fofkl= t,a'à'à'B'h úiska >d;kh l< njg úYajikSh idCIs mj;S' wfma%,a iy cqks udifha§ isÿjQ urdf.k uefrk m%ydrj,ska yuqodm;s fckrd,a ir;a f*dkafialdg nrm;, ;=jd, isÿfldg hqo yuqodfõ f;jeks m%OdkS fckrd,a mdró l=,;=x. >d;kh flßKs' ^m<uq jk fldgi 1 a. n,kak&

wfma%,a 22 jeks Èk l,Hdkmqr m%foaYfha isxy, f.dùka 6 fofkl= >d;kh lsÍu

ms<sn|jo t,a'à'à'B'h fpdaokd ,en isá' uehs 27 jeks Èk .;al;=jr ksyd,a o is,ajd we;=¿ i;afofkl=f.a msßila ú,am;a;=j cd;sl jfkdaoHdkfha§ t,a'à'à'B' mSvk fndaïnj,ska ñh.shy' uehs 29 jeksod jd,ÉfÉfka" Tñkshukavq m%foaYfha isxy, isú,a jeishka 12 fofkl= t,a'à'à'B'h úiska >d;kh lrk ,§'

wkqrdOmqr Èia;s%lalfha leì;sf.d,a,Efõ§ t,a'à'à'B' ;%ia;jd§ka niar:hlg

t,a, l< laf,afuda fndaïn m%ydrhlska nia r:fha .uka .;a 150 lg wêl isú,a jeishka w;r jQ 67 fofkl= ureuqjg m;aj 86 fofkl= ;=jd, ,enQy' jir wjidkh jk úg;a" 2005 uehs udifha § >d;kh flreKq hqo yuqodfõ nqoaê f;dr;=re wkq LKavfha wKfok ks,OdÍ fïc¾ ksidï uq;d,s*a yd 2005 wf.daia;= udifha§ >d;kh flreKq úfoaY wud;H ,CIauka lÈr.du¾ >d;kh iïnkaOfhka fpdaokd ,en isá t,a'à'à'B' idudðlhska lsisfjl= jir wjidkh jk úg;a" w;awvx.=jg f.k fkd;snqKs'

jir uq¿,af,au t,a'à'à'B'h úiska yuqod iy fmd,sia ks,OdÍka b,lal lr f.k

mqmqrejk laf,afuda fndaïnj,ska i;shlg wju jYfhka yuqod Nghka miafofkl=j;a >d;kh jk nj yuqod uQ,dY% fpdaokd lrhs' cqks udifha§ wkqrdOmqr m%foaYhg wdikakfha§ isú,a ck;dj .uka l< nia r:hla b,lal lrñka mqmqrejd yeÍula isÿlr we;' ñka isú,a jeishka 69 fofkl=;a .%dudrCIl Ngfhl=;a yuqod ks,OdÍka fofofkl=;a o >d;kh jQy' fuu >d;k iïnkaOfhka lsisÿ mqoa.,fhl= fuf;la w;awvx.=jg f.k fkdue;'

t,a'à'à'B' ixúOdkfha uvl,mqj m%foaYh Ndr ksfhdacH yuqod wKfok ks,OdÍ

rduKka iy ld,;=jlal= n,ldfha wOHCI wland¾ we;=¿ t,a'à'à'B' idudðlhska 16 fofkl= lreKd md¾Yajfha w;=re yuqod ;=jlal=lrejka úiska >d;kh l< njg fpdaokd flf¾' tfiau lreKd md¾Yajh u.ska ish .Kkla isú,a jeishka >d;kh l< njg o úYajdi flf¾' óg meyer.ekSï yd iïnkaO >d;k 10 lao wka;¾.;h' ^2a fldgi

Page 14: udkj ysñlï ms

n,kak& t,a'à'à'B' idudðlhkag tfrys hqoaOhg lreKd iy Tyqf.a md¾Yajfha idudðlhkag rcfhka hqouh wdOdr yd /ljrK ,ndfok njg jd¾;dfõ' rch" lreKd fyda Tyqf.a idudðlhka iu. lsisÿ in|;djla mj;sk njg kefÕk fpdaokd m%;sfCIam lrhs'

igka úrdu .súiqug wkqj t,a'à'à'B' ixúOdkh úiska cd;Hka;r uqyqÿ ;Srh

Ndú; lsÍug lsisÿ n,hla fkdue;' t,a'à'à'B' ixúOdkh mjikafka" W;=re m<df;a uq,;sõj,g Tífnka uqyqÿ ;Srh ish md,k wêm;Hhg wh;a njhs' igka úrdu .súiqfï uqyqÿ iSud t,a'à'à'B' ixúOdkh i|yd fjkalr fkdue;' foieïn¾ 23 jeksod t,a'à'à'B' idudðlhka úiska fcda¾odk fjf<| fk!ldjla w;am;a lr.;ay' Èk lsysmhlg miq Tjqka ksoyia lsÍfï§ kefõ lms;dkajrhd i|yka lf<a" t,a'à'à'B' ixúOdkh úiska ;uka iy ;u fk!ldfõ msßia n,y;aldrfhka r|jd .;a njhs' jir wjidkh jk úg fuu kej uq,;sõj,g msg;ska fjr< ;Srfha kex.=rï,d ;sìK'

rfÜ W;=re fldgfi;a jkaks" hdmk m%foaYj,;a nrm;, .eg¨jla ù we;af;a

ìïfndaïnh' fuu ;;a;ajh tla;rd uÜgulg kef.kysro mj;S' ^5 fldgi n,kak& wj;ekajQjka kej; mÈxÑ lrùfï yd kej; f.dvke.Sfï ls%hdj,sfha§ fuu Ôj ìïfndaïn iy fjk;a mqmqrK øjH fj;ska nrm;, .eg¨ u;=lrhs' tlai;a cd;Skaf.a ixj¾Ok jevigyk (UNDP) jd¾;d lf<a" ìïfndaïn fya;=fjka isÿjQ urK 16 la yd ;=jd,ùï isÿùaï 9 la jd¾;d ù we;s njhs' by< hk m%pKav;ajh yuqfõ W;=re kef.kysr m<d;aj, ìïfndaïn bj;alsÍfï udkqISh lghq;= ;djld,slj w;aysgqjkq ,en we;s w;r jir w.Nd.fha§ rdcH fkdjk ixúOdk yd wdrCIl yuqodj úiska ìïfndaïn bj;alsÍfï lghq;= kej; wdrïN lr we;'

jir ;=<§ n,y;aldrfhka <uqka 451 fofkl= t,a'à'á'B'h hqoaOhg n|jdf.k

we;' ^6d fldgi n,kak& t,a'à'à'B'h <uqka 80 la ksoyia l< kuq;a wju jYfhka bka 52 la kej; n|jdf.k we;' t,a'à'à'B' l|jqrej,ska m,dhk isiqka w;r jhi wjqreÿ 8 isg by<g jQ orejka isák nj jd¾;d fõ'

2 fldgi isú,a ksoyig .re lsÍu isú,a ksoyig wod< iy we;=<;aj fojk fldgi

a. m%ldYkh yd udOH ksoyi m%ldYkh yd udOH ksoyi kS;sfhka ,nd§ we;' idudkHfhka fïjdg .re lsÍug rch fm<U isáhs' mqoa.,hkag rch úfõpkh lsßug idukHfhka yelshdjla we;s w;r ta i|yd ìhla fyda ta i|yd m%;sm%ydr ;;a;ajhla we;s fkdfõ' uyck le<öulg odhl úh yels fmd;l" iÕrdjl" mqj;am;l" fmdaiagrhl" Ñ;%mghl" kdgHhl" .S;hl" .=jkaúÿ,s$rEmjdysks jevigykl uqøKh" fnodyeÍu" fmkaùu" rÕoelaùu fyda úldYkh keje;aùug 2005 wf.daia;= yÈis kS;sh u.ska rchg bv i,id we;' kuq;a rch u.ska miq.sh jir ;=< tjeks ls%hdjla isÿfkdlf<ah' ckudOHfõ§ka iq/lSu i|yd jk lñgqj ^CPJ& lñgqj ksl=;a l< jd¾;djlg wkqj foieïn¾ 6 jeksod rch úiska ;%ia;jdoh yd iqúfYaIS ;%ia; ls%hd ;ykï lsÍu iy je,elaùu iïnkaO fr.=,dis kS;s .; flßKs' fuu fr.=,dis j,ska ;%ia;jdoh ms<sn|j w¾:kSrEmk oelaùug ;%ia;jd§ iellrejka nkaOkd.; lsÍug rchg bv

Page 15: udkj ysñlï ms

ie,iS we;' ckudOHfõ§ka iq/lSu i|yd jk lñgqj ^CPJ& jd¾;d l< wdldrhg fuu kS;sh hgf;a tla ckudOHfõÈfhla r|jkq ,en isáhs' rfÜ m%Odk mqj;am;a wdh;khla" m%Odk rEmjdyskS uOHia:dk folla iy .=jka úÿ,s uOHia:dkhla" rchg wh;ah' fm!oa.,sl wxYhg wh;a mqj;am;a" iÕrd" .=jka úÿ,s yd rEmjdyskS uOHia:dk /ila we;' rg;=, úfoaYSh udOH fiajd wdh;k lsysmhla o ls%hd;aulfõ' fndfyda iajdëk udOH wdh;k u.ska rch iy tys m%;sm;a;s ksoyfia úfõpkh lr we;' rch úiska kj udOH wdh;k i|yd foaYmd,k ;yxÑ mekùula isÿlr ke;' t,a'à'à'B' ixúOdkh iy wdrCIl yuqod hk fomd¾Yjfha oeä mSvkhg hg;aj iajhx jdrK m%;sm;a;shla wkq.ukh lsßug rfÜ kef.kysr m,df;a ckudOHfõ§kag úfYaIfhka isÿj we;s njg jd¾;d m, ù we;' iema;eïn¾ ui wdrCIl wud;HxYh úiska ksfõokh lf<a cd;sl wdrCIdfõ hym; ;ld wdrCIl m%jD;a;s ish,a, wud;HxYh yryd meñKsh hq;= njhs' rch úiska ,ndfok wdrCIl m%jD;a;s yer yuqod fufyhqï iïnkaOfhka fjk;a lsisÿ m%jD;a;shla m, fkdlrk f,i hdmkfha Wohka" fou, mqj;am;a m%ldYlhkag yd tys ld¾h uKav,hg wdrCIl yuqod wd{dm;sjrhd oekqïÿka nj jd¾;d m<fõ' ;s%l=Kdu,fha§ ckjdß fojeksod øúv isiqka mia fofkl= >d;kh lsÍfï m%jD;a;sh jd¾;d lsÍï iuÕu ckjdß 24 jeks Èk iqn%ukshï iq.s;rdcd keue;s fou< ckudOHfõÈhd kd÷kk ;=jlal=lrejka úiska >d;kh lr we;' tu udOHfõÈhd Èkm;d fou< mqj;am;la jQ iqv¾´,s mqj;amf;a fiajh lf<ah' ^Wohka m%ldYk iud.fï ifydaor mqj;am;la'& ñh.sh fou< isiqka 5 fokdf.a ysfia ;snQ ;=jd, ms<sn| PdhdrEm Tyq úiska m<lr ;snqKs' Wohka mqj;am;a ld¾hd,hg uehs fojeksod ;=jlal=lrejka we;=,a ù tys WmlrK iy msßig fjä ;nd we;' iqf¾Ia l=ud¾ iy rxð;a l=ud¾ keue;s fiajlhska fofofkl= isoaêfhka ñh.sh w;r ;j;a fiajlhka isõ fofkl= ;=jd, ,enQy' uvl,mqj m%foaYfha iajdëk fou< jd¾;dlrefjl= jQ whshd;=f¾ kfâIka kd÷kk >d;lhka úiska >d;kh lf<a uehs ui 31 fjksodh' fudyq kd÷kk mqoa.,hkaf.a ls%hdl,dm yd ueÈy;aùï we;=¿ isÿùï ms<sn| iajdëk fou< yd bx.S%is udOHhg m%jD;a;s iemhQ udOHfõÈfhls' iajdëk isxy, mqj;am;la jQ i;a Èk mqj;amf;a" wdrCIl jd¾;dlre iïm;a ,laud,a keue;s udOHfõÈhd cq,s m<uqjeksod kd÷kk ;=jlal=lrejka úiska fjä ;nd >d;kh lrk ,§' rch iy t,a'à'à'B' igkaldó lKavdhï w;r .egqï ms<sn|j fukau wmrdO iïnkaOfhka Tyq jd¾;d lsÍï isÿlr we;' Wohka mqj;am;a ld¾hd,hg wkqhqla; ßhÿfrl= jq iodisjï ndialrka wf.daia;= 15 jeksod fjä ;nd >d;kh flrefKa Tyq fiajh l< fnod yeÍï r:h ;=<§h' wf.daia;= 23 Èk hdmkfha Wohka mqj;am;a ld¾hd,hg .sks;eîu ms<sn| fpdaokd t,a, jQfha rcfha wdrCIl yuqodj,gh' ls,sfkdÉÑ m%foaYfha t,a'à'à'B' ixúOdkfha fldá yv .=jka úÿ,s úldYk l=¿Kg Tlaf;daïn¾ 16 fjksod .=jka yuqodj fndaïn fy,d úkdY lr ;snqKq w;r tu m%ydrfhka fiajlhka fofofkl= ;=jd, ,enqy'

Page 16: udkj ysñlï ms

Tlaf;daïn¾ 23 fjksod úrflaiÍ fou< mqj;amf;a msgm;a oyoyila uvl,mqfõ§ lreKd md¾Yjfha idudðlhka úiska .sks ;nd úkdY lr ;sfí' uqkqidñ mrfïIajß keue;s uõìu i;swka; mqj;amf;a fiajh l< f,aÅldj" fmd,sia w;awvx.=jg m;ajQfha fkdjeïn¾ 24 fjksodhs' t,a'à'à'B' ixúOdkh yd wdrCIl yuqodj w;r mj;akd .egqï ms<sn| m%jD;a;s wdjrKh isÿl< nj" lshk fuu udOHfõÈksh ta fya;=fjka w;awvx.=jg m;ajQ nj wef.a i.hkaf.a úYajdihhs' weh ;%ia; úfrdaê mk; hgf;a r|jd ;nd ;snqKq w;r ta mk; u.ska fpdaokdjla fkdue;sj Ⱦ> ld,hla r|jd ;eîug n,;, mejÍ we;' jjqkshdj Èia;s%lalfha fgf,da ixúOdkh ls%hd;aul l< rEmjdysks m%;súldYk uOHia:dkhg iy t,a'à'à'B'hg mCImd;S iqv¾´,s mqj;amf;a fld<U msysá uqøK yd oekaùï ld¾hd,hg 2005 jif¾§ fjka fjkaj t,a, flreKq m%ydr iïnkaOfhka l< mßCIKj, lsisÿ m%.;shla we;s ù fkdue;' tfiau 2005 cqks iy iema;eïn¾ hk udij, uvl,mqj m%foaYfha isÿjQ B,kdoka keue;s t,a'à'à'B' mqj;am; fnod yeÍfï ksfhdað;hka fofkl= >d;kh lsÍfï isoaêh iïnkaOfhka mßCIKj, o lsisÿ m%.;shla fmkakqï lr fkdue;' fuu m%ydr t,a'à'à'B' fhka fjkajQ lreKd md¾Yjh úiska isÿlrk ,oaola njg fpdaokd we;s w;r Èkm;d fou< mqj;am;la jQ ;skl=r,a mqj;am;g" tï'à'ù'" tï'î'iS' úldYk l=¿Kqj,g 2004 foieïn¾ udifha§ t,a, flreKq m%ydr ms<sn|j mßCIK j,o lsisÿ m%.;shla fmkakqï lr fkdue;' t,a'à'à'B'h úiska ish md,khg k;= m%foaYj, uqøs; yd úoHq;a udOH iïnkaOfhka oeäiSudjla mj;ajdf.k hhs' fld<U flakaø lr .;a fou< ckudOHfõ§kag t,a'à'à'B' ixúOdkfhka n,mEï t,a, jk njg jd¾;d m,ù we;s w;r t,a'à'à'B' md,k m%foaYfha isÿùï wdjrKh lsÍfï§ ckudOHfõ§ka" iajhx jdrKhla ls%hd;aul lsÍug fm,n isá;s'

wka;¾cd, ksoyi wka;¾cd, Ndú;fha§ rcfha md¾Yjfhka iSudjka mekùula fkdue;s w;r rch úiska wka;¾cd, ixjdo fyda we;=¿ úoHq;a ;eme,a ^Bfï,a& ksßCIKh lrk njla jd¾;d ù ke;' mqoa.,hkag iy lKavdhïj,g iduldój wka;¾cd,h Tiafia woyia m%ldYKhg wjia:dj we;s w;r úoHq;a ;eme, Ndú; lsÍug bv ,eî we;' WodyrKhla jYfhka t,a'à'à'B' ixúOdkfha wka;¾cd, wvúh jk geñ,a fkÜ" fjí wvúh rgmqrdu úys§ we;s w;r thg msúiSug Wmfhda.s lr .ekSug ndOdjla fkdue;' - oafõY iy.; lreKq oelafjk wka;¾cd, wvú mjd ls%hd;aul jk w;r Tjqka wdrdOkh lrkqfha isxy, cd;sfha fødaySkaf.a >d;lhkagh' Ydia;S%h ksoyi yd ixialD;sl W;aij

Ydia;S%h ksoyi yd ixialD;sl wjia:d yd lsisÿ iSudjla rcfhka mekù fkdue;'

b. iduldój /iaùfï iy ix.ufha ksoyi /iaùfï ksoyi

Page 17: udkj ysñlï ms

/iaùfï ksoyi kS;sfhka ia:dms;h' fuu ksoyig rch úiska .re lrk w;r th Ndú;fha§ o olskakg we;' flfia kuq;a we;eï isudjka n,meje;afõ' WodyrKhla jYfhka yÈis wjia:d fr.=,dis" 2005 wf.daia;= udifha§ /iaùï" iñ;s iy mekùfï§ fm,md,s iSud lsÍfï n,h tu.ska ckdêm;sjrhdg mjrd we;' cku; úpdrKhla i|yd Èk kshñ;j ;sìh§ foaYmd,k iajNdjfha /,s iy fm,md,s meje;aùu kS;sfhka ;ykïh' flfia kuq;a úreoaO mCIfha iy iq¿ ckfldgia we;=¿ md¾Yjj, fm,md,s i|yd idudkHfhka wkque;sh ,nd§ug rch bÈßm;aj isáhs' ix.ufha ksoyi ix.ufha ksoyi kS;sfhka ia:dms; jk w;r Ndú;fha§ rch thg .re lrk ;;a;ajhla olakg we;' flfia kuq;a we;eï iSudjka n,meje;afõ' tajd yÈis wjia:d fr.=,dis hgf;a j¾.SlrKh lr we;' t,a'à'à'B' ixúOdkh Tjqkaf.a md,k n,hg k;= m%foaYj, ix.ufha ksoyi i|yd bv ,nd fkdfo;s' tjeks /,sj,g ck;dj nf,ka iyNd.S lrùug t,a'à'à'B'h úiska n,y;aldrlï isÿlrk njg jd¾;d fõ'

c. wd.ñl ksoyi nqÿ oyu i|yd uq,a;ek kS;sfhka ,nd§ we;' tfy;a kS;sh úiska fiiq wd.ñl ,íÈlhkag Tjqkaf.a wd.ï" ksoyfia weoySug wjYH whs;sh ;yjqre lr we;' rch úiska fuu whs;shg idudkHfhka .re lrk nj fmfka' rdcH wd.ula fkdue;' flfia kuq;a nyq;r mqrjeishka nqÿ oyu wkq.ukh lrkakka fj;s' fï ksid fiiq wd.ïj, ksoyig fuh whym;a n,mEula we;slrjhs' úfoaYSh mQcljrekag rg;=, jev lsÍug bv we;' tfy;a úfoaYSh wd.ñl mQclhka rg;=,g meñKsu i|yd tla;rd iSudjla mj;ajdf.k hdug rch mshjr f.k we;s w;r tys§ Tjqkag ysñjkqfha ;djld,sl fiajd n,m;%hls' rch iuÕ ,shdmÈxÑ ù we;s wd.ï fldgia i|yd idudkHfhka wkque;sh iSudlr we;' ls%ia;shdks lKavdhïj, we|ysï iy ta i|yd ksjdi ;ekSfï myiqlï i|yd jk whs;sh idudkHkfhka wêlrKh ms<s.kShs' 2003 § fYa%IaGdêlrKfha ;SrKhlska frdaudkq lf;da,sl lKavdhula iy Tjqkaf.a ffjoH fiajd idhkhlg wod, jevigykla jHdma; lsßu ;ykï flßkS' ta w;r;=ru fYa%IaGdêlrKh ;SrKh lf<a ´kEu wd.ula" weoySug jeishkag we;s whs;sh wdKavql%u jHjia:dj ;yjqre lrk kuq;a wkawd.ulg yerùfï whs;shg tu.ska wkque;sh m, fkdjk njhs' 2003 w.Nd.fha isg ls%ia;shdks foajia:dk iy Bg iyNd.SjQ iuQy lKavdhï yd wkq.dñlhkag kd÷kk mqoa.,hka myrÿka wjia:d 250 la muK jd¾;d m,fõ' fn!oaO wka;jd§ka úiska jir ;=,§ ls%ia;shdks foajia:dk /ilg ;ekska ;ek m%ydr t,a, lr ;snQ w;r n,y;aldrfhka wd.ïj,g n|jd .ekSu ms<sn|j fpdaokd lrñka iy wkHd.ïj,g mqoa.,hka yerùug tfrys kS;sh iïnkaOfhka újdod;aul ;;a;ajhla mek ke.Sfuka hï wdldrhg iudÔh WKqiqï ;;a;ajhla ygf.k ;snqKs' fld<Ug jhU foiska msysá fidaudj;s ffp;Hhg ikakoaO msßia fjä;eîu ms<sn| cQks udifha§ jd¾;dúh' f,dj mqrd wd.ñl m%jD;a;s jd¾;dj,g (WRN) wkqj fuu fjä ;eîu t,a'à'à'B'h úiska .egqï we;s lsÍfï wruqKska we;sl< nj wdrCIl yuqod mjid we;'

Page 18: udkj ysñlï ms

ukakdrfï msysá ls%ia;shdks fojia:dkhla fj; cQks udifha§ kdúl yuqodj úiska w;afndaïn m%ydr t,a, lr ;snQkq w;r tu isoaêfhka mqoa.,hka 5 fofkl= ñhf.dia fndfyda fofkla ;=jd, ,enQy' fuu fndaïn msmsÍug fmrd;=j foajia:dkh ;=, wj;ekajq fou< cd;slhka 200 la muK /¢ isá nj isoaêfhka miq ìfIdma;=ud j;sldkqjg ,shk ,o ,smshl oelafõ' .d,a, Èia;s%lalfha wïn,kaf.dv wefiïì,s T*a f.daâ mQcljrfhl= fj; 2005 cqks udifhaÈ .ïjdiSka m%ydrhla t,a, l,y' fuu isoaêfhka Tyqf.a fidfydhqre yd iydh mQcljrfhl= we;=¿ msßila frday,a .; flßK' fmd,sish mqoa.,hka 6 fofkl= m%ydrhg wod,j w;awvx.=jg .;a kuq;a" Tjqka ish¨ fokd wem u; uqod yereKq w;r jir wjidkh jkúg;a" kvqj úNd. fjñka ;snqKs' 1990 mgka t,a'à'à'B' ixúOdkh úiska t,jd ouk ,o fndfyda uqia,sïjreka ;ju;a wj;ekah' jir ;=,§ t,a'à'à'B'h úiska kef.kysr m,df;a uqia,sïjrekaf.ka lmamï .ekSï yd Tjqkag ;¾ckh lsÍïj, wLKavj ksr;j isáhy' uqia,sï cd;slhkag tfrys tu m%ydr wd.ñl miqìula u; isÿjQjla fkdjk njg fmkS hhs' tfy;a th W;=re kef.kysr m<d;aj, iajdëk fou< rdcHhla msysgqùug Wmldr fkdjk mqoa.,hska tu m%foaYj,ska ;=rka lr oeóu uq,alrf.k isÿjQjla nj meyeÈ,sh' t,a'à'à'B' ixúOdkh úiska úáka úg uqia,sï m%cdj fj; iekis,sodhl m%ldY ksl=;a l,;a" tajd fndfydaúg m%ldYj,g iSudjQ ;;a;ajhl mj;sk nj fndfyda uqia,sïjrekaf.a u;h ù we;'

iudchSh wmfhdackh yd widOdrKlï ls%ia;shdks m%cdfõ idudðlhkag tfrysj iudÔh m%pKav;ajh yd w;jr isÿjQ wjia:d jd¾;d ù we;' ishhlg wvq idudðl ixLHdjla orK hqfoõ m%cdjg isÿù we;s ysßyer .ek jd¾;d ù ke;'

iúia;rd;aul úia;r i|yd 2006 cd;Hka;r wd.ñl ksoyi ms<sn| jd¾;dj n,kak' d. rg;=, tydfuyd hdu úfoaYSh .uka" ú.ukh yd kej; rgg

meñKSu ^mÈxÑh i|yd& iEu mqrjeisfhl= i|ydu rg ;=< tyd fuyd hdu" mÈxÑh i|yd ßis ìula f;dard .ekSu wdÈhg we;s ksoyi kS;sfhka ;yjqre lr we;' rch úiska idudkHfhka fuhg .re lrkq ,nhs' flfia kuq;a øúvhkag fuu ksoyi iSud ù we;' t,a'à'à'B'h iuÕ mj;akd rcfha hqoaOh ksid fujeks iSudjla mekùug yd úfYaIfhkau rd;S% ld,fha§ lrk fld<Ug meñKsfï iy W;=re kef.kysrg .uka lsÍfï§ oeä wdrCIl fidaÈis ;;a;ajhla we;s lsßug fya;=ù we;' W;=re kef.kysr m,df;a wêwdrCIs; l,dm yryd .uka lsÍfï§ iy ëjr lghq;=j, fh§fï§ øúvhka úfYaI fidaÈis fufyhqïj,g uqyqKÈh hq;=j we;' øúv cd;slhkag fmd,sia jd¾;d wkjYH jqj;a rg;=, ießieÍfï§ fkdfhl=;a mSvdj,g yd w;jrj,g ,laùug isÿfõ'

hdmkh w¾Ooaùmh ;=, rcfha wdrCIl yuqod iy t,a'à'à'B' ixúOdkh w;r yuqoduh .egqï wdrïNùu;a iuÕu wf.daia;= ui 11 fjksod uykqjr-hdmkh" ta - 9 ud¾.fhka m%fõYhg we;s bv rch úiska jid oeóh' fuu ud¾.h jid oeóu fya;=fjka isú,a jeishkaf.a .ukd.ukh;a ls,sfkdÉÑfha msysá t,a'à'à'B' uQ,ia:dkh

Page 19: udkj ysñlï ms

iy t,a'à'à'B' md,k m%foaYhla jk jkaks l,dmhg iemhqï isÿlsÍu;a oeä f,i iSudúh' wf.daia;= udifha§ jdksc .=jka hdkd .uka w;aysgqjkq ,eîh' isú,a .=jka .ukaj,g fyda rch yd cd;Hka;r r;=l=rei lñgqj úiska uqyqo yryd ls%hd;aul flfrk wdydr øjHj, ksremøs; m%jdykh t,a'à'à'B'h úiska iy;sl fkdflf¾'

wdrCIl yuqod l|jqre" wêwdrCIl l,dm" yuqod l|jqr wdikakfha ksYaÑ; m%foaY" l|jqre" ne/lal fyda uqrlfmd¨ jeks m%foaYj,g isú,a ck;djg we;=¿ùu j,lajñka rch we;eï m%foaYj,g iSudjka mkjd ;snqKs' YS% ,xld igka úrdu ksßCIK lñgqj cqks udih wdrïNfha § jd¾;d lf<a igka úrdu .súiqfï W,a,x>khka jd¾;d lsÍu i|yd wod, wvúj,g msúisug Tjqkag jdrKhla mkjd we;s njhs' yuqod l|jqrej, wdrCIl jefÜ isg lsf,daóg¾ 4 la olajd wrhla m%foaY wêwdrCIl l,dm jYfhka jHdma; flreKs' we;eï ksßCIlhka fpdaokd lf<a fuu w;s úYd, wêwdrCIs; l,dm fya;=fjka fou< ck;djg Tjqkaf.a lDIsld¾ñl bvï ^úfYaIfhka hdmkh m%foaYfha& j,g msúisu je,elaùu idOdrK fkdjk njhs' wf.daia;= udih ;=,§ fomd¾Yjfha hqo.egqï h,s W;aikakùu;a iuÕu wj;ekajQjkaf.a ixLHdj jQ 109"815 g wu;rj mqoa.,hka 46"716 la tu l,dm ksid wj;ekaj isák njg rcfha jd¾;dj,g wkqj oelafõ' fuu msßia j¾. lsf,daóg¾ 60 l m%foaYhl mÈxÑj isáhy' 2004 jif¾§ rch úiska pdjlÉfÉßfha tla wvúhlg mkjd ;snQ ;yku ,sys,a l< w;r f.dùkag iy Tjqkaf.a mjq,aj,g f.dúìï lrd h,s meñKsug wjia:dj i,id fokq ,eìKs' flfia kuq;a fiiq m%foaYj, msysá wêwdrCIs; l,dm m%foaYj,g idudkH ck;djg we;=¿ùu ;jÿrg;a ;ykïj mj;shs' Bg wu;rj hdmkfhka neyerjk wjia:djl§ tys mqrjeishkag yuqodfõ isú,a lghq;= ms<sn| tallfhka ta i|yd wkque;shla ,nd.ekSfï wjYH;djlao meKúK' uq,dY% lsysmhl jd¾;dj,g wkqj fï i|yd udi 5 l muK ld,hl isg b,a¨ï l< hq;=j ;snqKs' hdmkfha jeishkag tyd fuyd hdug ;j;a ;ykula mkjñka fmrjre 8 isg miajre 8 olajd yuqodj úiska we¢ßkS;shla o mekjQfhah' wNHka;ßlj wj;ekajQ mqoa.,hka irKd.;hska i|yd jQ tlai;a cd;Skaf.a uy flduidßia ld¾hd,fha ^UNHCR& jd¾;dj,g wkqj ueis udih jk úg wju jYfhka wNHka;ßlj wj;ekajQ mqoa.,hka 418"000 msßila Tjqkaf.a uq,a m%foaYj, mÈxÑhg meñKshy' .egqï fya;=fjka tu m%foaYj, b;sßjQ wj;ekajQ msßi wju jYfhka 312"000 ls' jd¾.sl .egqï fya;=fjka wj;ekajQ mqoa.,hkag /¢ isáu i|yd l|jqre 268 la mej;=Ks' jir ;=,§ wju jYfhka mqoa.,hka 67"000 la iqN idOk uOHia:dkj, isá w;r ;j;a 2"46"000 la muK fokd ,eÕ=ïf.k isáfha Tjqfkdjqkaf.a {d;s ys;j;=kaf.a ksfjiaj,hs' úúO md¾Yj uq,dY%j,g wkqj wju jYfhka wNHka;rj wj;ekajQ mkia oyila muK whg wêwdrCIl l,dm kej; ia:dms; lsÍu fya;=fjka tu m%foaYj, mÈxÑùug yelshdjla fkdue;' fudjqkaf.ka jeä m%;sY;hla øúv jeishkah' irKd.;hska i|yd jQ tlai;a cd;Skaf.a uy flduidßia ld¾hd,h ^UNHCR& úiska fidhd .kakd ,o f;dr;=rej,g wkqj wNHka;ßlj wj;ekajQjkaf.a l|jqrej, nyq,j olakg ,enqKq fmdÿ .eg¨jla jQfha ,sx.sl wmfhdackhhs' fuhg uqyqK §ug foaYSh yd cd;Hka;r rdcH fkdjk ixúOdk /ilau bÈßm;aj isáhs' irKd.;hska i|yd jQ tlai;a cd;Skaf.a uy flduidßia ld¾hd,h ^UNHCR& jd¾;dj,g wkqj jir ;=,§ bkaÈhdjg m,d.sh øúv cd;slhka ixLHdj 16"000 ls' t,a'à'à'B'h úiska 1990 jif¾§ m%foaYfhka msgqjy,a lrk ,o uqia,sïjreka 46"000 la Ôj;a jQfha iqNidOk l|jqre yd ta wjgh' we;eï uqia,sï wj;ekajQ mjq,a wdmiq ish ksfjiaj,g meñKs kuq;a nyq;rh meñKsfha ke;' t,a'à'à'B'fhka Tjqkag wk;=rla fkdfjkq we;ehs iy;slhla Tjqyq rcfhka n,dfmdfrd;a;= jQy'

Page 20: udkj ysñlï ms

jkaks l,dmfhka uqrl=á yryd msgfjk mqoa.,hskag t,a'à'à'B'h úiska úáka úg ndOd muqKqjd we;' t,a'à'à'B'h úiska Tjqkaf.a n, m%foaY yryd .uka lrk isú,a jeishkaf.ka nÿ wh lsÍu fkdlvjd isÿlrhs' rcfha wdrCIl yuqod iy t,a'à'à'B' ixúOdkh w;r mj;akd .egqï wNHka;ßlj wj;ekaj isák mqoa.,hkaf.a wdrCIdjg ;¾ckhla ù we;' iema;eïn¾ ui uq,a Nd.fha§ tu mjq,a i|yd mj;ajd f.k .sh l|jqre rch úiska jid oeñKs' c, iemhqï mjd úikaê flßks' wNHka;ßlj wj;ekajQ mjq,a fufia lka;f,a m%foaYfhka uq;+¾ foig n,y;aldrfhka m,jd yßkq ,eìks' fkdjeïn¾ 8 jk Èk uvl,mqj Èia;s%lalfha lÈrfõ,sj, msysá irKd.; l|jqrla u;g wdrCIl yuqod j,ska ld,;=jlal= m%ydrhla t,a, úh' ta fya;=fjka mqoa.,hka 47 fofkl= ñh.sh w;r 136 fofkl= ;=jd, ,enQy' irKd.;hskaf.a wdrCIdj

1951 jif¾ irKd.;hkaf.a ;;a;aj iy tys 1967 uq,a flgqïm;g wkqj /ljrK fyda irKd.; ;;a;aj m;kakka i|yd kS;sfhka bvla fkdue;' irKd.;hkag wdrCIdj i,id§u iïnkaOfhka hdka;%Khla rch úiska y÷kajd§ fkdue;' flfia kuq;a irKd.;hska i|yd jQ tlai;a cd;Skaf.a uy flduidßia ld¾hd,h ^UNHCR& iy irKd.;hkag iydh jk wfkl=;a udkqIsh wdh;k iuÕ rch iyfhda.fhka ls%hd lrhs' uq;+¾ m%foaYfha isÿl< yuqod fufyhqï fya;=fjka wj;ekajQ isú,a jeishka 40"000 la cq,s iy wf.daia;= udij,§ Tjqkaf.a .ïìïj, h,s mÈxÑ lrùug rch iydhù we;' m%;sixialrK iïnkaOfhka jd¾;d lsisjla ke;' ;u rgj,§ ysßyer j,g ,lafõ hehs is;k mqoa.,hska wdmiq Tjqkaf.a rgj,g n,fhka rch úiska hejQ njg jd¾;d ù ke;' irKd.;hska i|yd jQ tlai;a cd;Skaf.a uy flduidßia ld¾hd,h ^UNHCR& jd¾;d lrk wkaoug jir we;=,; bkaÈhdjg m,d.sh mqrjeishka msßi 16"000 l blaujhs'

3 fldgi foaYmd,k whs;shg .re lsÍu( ish rch fjkialr .ekSug mqrjeishkag we;s whs;sh

kS;sfhka mqrjeishkag Tjqkaf.a rch fjkia lr .ekSfï whs;shla we;' tu

whs;sh mqrjeishka úiska Ndú; lrkafka" l,ska l,g mj;ajk nyq mdCIsl" ksoyia yd idOdrK ue;sjrK ;=,sks' flfia kuq;a miq.sh ue;sjrK ld,hkays lf<a m%pKav;ajh iy hï wl%ñl;djhka olakg ,eìKs'

ue;sjrK yd foaYmd,k iyNd.S;ajh wjqreÿ 6 l ld,iSudjla i|yd 2005 fkdjeïn¾ udifha§ ckdêm;sjrhd f;dardm;a úh' ckdêm;sjrhdg úOdhl n,h i;=h' 2004 wfma%,a udifha§ f;dardm;a lr .ekqKq md¾,sfïka;= idudðlhska 225 fokd fj; jHjia:dodhl n,h i;=fõ' hqfrdamd ix.ufha ue;sjrK ksßCIlhka fmkajd fokafka 2005 ckdêm;sjrKh idudkH i;=gqodhl uÜgulska mej;=kq njhs' kuq;a ue;sjrKh j¾ckh lrk f,i t,a'à'à'B'h úiska lrk ,o ksfhda. yd W;=re kef.kysr m<d;aj, ;ekska ;ek isÿjQ fndaïn msmsrùï ksid tu m<d;aj, ue;sjrK lghq;= lvdlmam,a úh' W;=re m,df;a

Page 21: udkj ysñlï ms

ishhg tllg;a wvq Pkao odhlhska msßila Pkaoh Ndú; l,y' Bg fmr jirj, isÿjQjdla fuka ñkSuereï yd nrm;, ;=jd, isÿlsÍï ue;sjrK Èkfha§ jd¾;d fkdúh' flfia kuq;a ue;sjrK m%pKav;ajh iïnkaOfhka o;a; ksl=;a lsÍug fmd,siam;sjrhd m%;sfCIam flf<ah' hqfrdamSh ix.ufha ue;sjrK ksßCIlhka ks.ukh lr ;snqfka rdcH udOH úiska mCI.%dySj yeisreKq nj;a" ue;sjrK jHdmdrj,§ uyck foam, wjNdú;hg ,la jQ nj;ah' hqfrdamd ix.ufha ue;sjrK ksßCIK lñgqj olajd ;snqfka 2004 uy ue;sjrKh m%cd;ka;%jd§ wdldrfhka meje;ajQ njhs' tfy;a W;=re kef.kysr m,d;aj, hï mqoa.,hka fjkqjg fjk;a mqoa.,hka fmkS isáu yd lsysm j;djla Pkaoh m%ldYh lsßug bÈßm;aùu wd§ wl%ñl;djhka úYd, jYfhka jd¾;d úh' fndfyda md¾Yjhka wjOdrKh lf<a fuu wl%ñl;d i|yd t,a'à'á'B' ixúOdkh j.lsj hq;= njhs' hqfrdamd ix.ufha ue;sjrK ksßCIK lñgqj úiska 2000 lg wêl ue;sjrK m%pKav isÿùï ixLHdjla jd¾;d lf<ah' fuhg mqoa., >d;k 5 la yd ;j;a mqoa.,hka 15 fofkl=g nrm;, ;=jd, lsÍfï isÿùï o we;=<;ah' tu ue;sjrKfha Pkao m%ldYs; m%;sY;h ishhg 75 ls' fmr ue;sjrKj,§ fuka fkdj t,a'à'à'B' md,k m%foaYj,ska meñK rcfha m%foaYj, msysgqjd ;snQ m¾Io Pkao uOHia:dkj,g meñK Pkaoh m%ldY lsÍug rch úiska jeishkag wjir ÿks'

idudðlhka 225 fofkl=f.ka iukaú; md¾,sfïka;=fõ ldka;d ksfhdackh 11 ls' ldka;djka ;sfofkla wud;H uKav,hg m;aj isáhs' ldka;djka fofofkla fYa%IaGdêlrKfha fiajfha kshqla;j isá;s' md¾,sfïka;=fõ iuia; uka;s%jreka ixLHdj 225 la jk w;r bka 24 fofkla uqia,sï cd;slhka o" 34 fofkla øúv cd;slhka o fjhs' iq¿ cd;Skag yd ldka;djkag foaYmd,k mCIj, wjia:d ysñlr§fï ksh; m%;sY;hla fyda ksh; ixLHdjla ms<sn| bvla fkdfmfka'

rcfha wl%ñl;d iy mdroDYHNdjh úOdhl iy jHjia:dodhl YdLdj, ¥IKh olakg we;' g%dkaiafmarkais bkag¾keIk,a wdh;kh mjikafka" rcfha iy rchg wh;a wdh;kj,g ks,Odßka m;a lsßfï§ {d;Skag yd ys;ñ;%d;Skag whq;= f,i i,lk njh' rcfha fgkav¾" ñ,§ .ekSï ls%hd ms<sfj; iy rcfha fldka;%d;a iïnkaO ls%hd ms<sfj;a mdroDYH ;;a;ajfhka fndfyda fihska neyerj we;' fgkav¾ fkd,enQjka ksr;=re mejiQfha tu ms<sfj;a ¥IKfhka msÍ we;s njhs' g%dkaiafmarkais bkag¾keIk,a wdh;kh úiska wjOdrKh lr we;af;a wêl ñ, fgkav¾ ls%hd mámdá yd jHjia:dodhl;aj fufyhqï o ¥Is; njhs' w,a,ia fyda ¥Ik fpdaokd úu¾Yk fldñiu fj; meñKs,s 3212 la ,eî we;s w;r bka 943 la jir wjidkh jkúg úNd. fjñka mej;sK' tu fldñifï ksfhdacH wOHCI ckrd,ajrhdg wkqj jir wjidkh jkúg kvq úNd. úK' ysgmq wdrCIl ksfhdacH weu;s r;aj;af;a úiska m%Yak iy.; wdldrhg foam, w;am;a lr .ekSu ms<sn|jo kvq úNd.hla úh' rcfha f;dr;=re uyckhd fj; ,nd§ug kS;suh bvlv fkdue;'

4 fldgi udkj ysñlï lv lsÍï iïnkaO fpdaokdj,g cd;Hka;r iy rdcH fkdjk wdh;kj, mßCIk flfrys rcfha wdl,amh'

Page 22: udkj ysñlï ms

rcfha ;ykula rys;j foaYSh yd wka;¾ cd;sl udkj ysñlï lKavdhï úiska ish m¾fhaIK lghq;= yd tajdfha ish wkdjrKhka m%ldYhg m;alsÍï olakg ,eìK' fuu ks¾foaY flfrys rcfha ks,Odßkaf.a m%;spdrh hym;ah' ^udkqISh fiajdh;k iuQyh CHA&" udkj ysñlï ksjyk udkj ysñlï i|yd hdmkh" úYaj úoHd, wdpd¾hjreka ^UTHR&" isú,a whs;sjdislï jHdmdrh" ^CRM&" kS;sh yd iudc Ndrh ^LST& wd§ fndfyda foaYSh rdcH fkdjk ixúOdk úiska isú,a yd foaYmd,k" ksoyi ms<sn|j wjOdkh fhduq lrhs' rdcH fkdjk ixúOdkj, uq,a ,shdmÈxÑfha§ tajdg uqo,a ,efnk wdldrh yd tajd u.ska ls%hd;aul lsÍug wfmaCIs; jHdmD;s ie,iqï ms<sn| §¾> úia;r rch úiska b,a,d isák w;r iEu miajirlg jrla tu úia;r iemhSu wjYH;djhls' wf.daia;= udifha§ rch úiska rdcH fkdjk ixúOdkj,g wjOdrKh lr ;snqfKa W;=re kef.kysr ls%hd;aul jk ixúOdk" wdrCIl wud;HxYh hgf;a ,shdmosxÑ jk f,ihs' tfy;a fuu wksjd¾h ksfhda.h ish¨ rdcH fkdjk ixúOdk i|yd jQ wjYH;djhla f,i ls%hd;aul fkdúks' iuyr rdcH fkdjk ixúOdk úiska fmkajd fokafka udkj ysñlï ixúOdk u.ska isÿlrk ,o úfõpk j,ska miqj tajd u; jvd oeä md,khla lsÍu i|yd rch úiska fuu mshjr .;a njhs' flfia kuq;a fndfyda rdcH fkdjk ixúOdk fuhg wkql+,j ls%hdlrhs' t,a'à'à'B' md,k m%foaYj, ls%hd;aul jk wka;¾cd;sl rdcH fkdjk ixúOdkj, ld¾h uKav, i|yd ksl=;a l< /lshd n,m;% w¨;a lsÍug rch úiska wf.daia;= udifhka miq mshjr f.k ke;'

/|jqï myiqlï mßCId lsÍu i|yd tu uOHia:dkj,g we;=,aùug cd;Hka;r r;=l=rei iudchg (ICRC) ,ndÿka wjirh rch ;jÿrg;a ls%hd;aul lrhs' ^1c yd 1d fldgi n,kak'& cd;Hka;r r;=l=rei iudch úiska cd;Hka;r udkqISh kS;sh iïnkaOfhka wdrCIl yuqodj,g mqyqKqjla ,nd§ we;s w;r Bg wjYH mdGud,d yd mqyqKq Wmdx. o ,nd§ we;' jir ;=<§ cd;Hka;r r;=l=rei iudch (ICRC) úiska W;=re kef.kysr t,a'à'à'B' md,k m%foaYj, fi!LH wOHdmk jevigyka o ls%hd;aul lrkq ,en we;' ^1g fldgi n,kak'&

YS% ,xld udkj ysñlï fldñiug ish lghq;= mj;ajdf.k hdfï§ mq¿,a n,;,

iy iïm;a ysñfõ' idCIslrejka f,i Tjqka wêlrKhlg le|ùu iy Tjqkaf.a ks, ld¾h ms<sn|j kS;suh ls%hdud¾. .ekSug wjir ke;' flfia kuq;a" we;eï udkj ysñlï ixúOdkj,g wkqj YS% ,xld udkj ysñlï fldñiu úiska t;rï ld¾hCIu njla fmkajd ke;' f.dv.eiS we;s meñKs,s iïnkaO lghq;= fufyhùug we;s ;rï jQ iïm;a fyda m%udKj;a ld¾h uKav,hla YS% ,xld udkj ysñlï fldñiug ke;' rch úiska tys lghq;= mj;ajdf.k hdug wjYH ;rï iyfhda.hla fkdiemhSu nrm;, ;;a;ajhls' YS% ,xld udkj ysñlï fldñiu úksYaph iNdjl iajrEmfhka úu¾Yk lghq;= i|yd ueÈy;a jkq ,nk w;r hï uQ,sl úu¾Yk lghq;= wmrdO mßCIlfhl=f.a ;;a;ajfhka mj;ajdf.k hdfuka je<lS isà'

2004 cqks udifha§ YS% ,xld udkj ysñlï fldñiu ;=< jOysxikh msgqoelSu

ms<sn| ksßCIK i|yd tallhla ia:dms; lrk ,o w;r tys lghq;= —Y=kH bjiSu˜ jOysxik m%;sm;a;shg wkqhqla; lrf.k ;sfí' udkj ysñlï fldñiu úiska fuu tallhg n|jd .kakd ,o ks,OdÍkg wu;r mqyqKqjla o ,nd§ jOysxik iïnkaO meñKs,s .ek läkï úNd. lsÍug myiqlï fhdod we;' fuys ;sridrNdjh ;yjqre lrkq jia udkj ysñlï fldñiu úiska NdKavd.drfhka b,a,d we;af;a" ksßCIK talhlg oeÍug isÿjk msßjeh mshjk f,ihs' fmr jir j,§ fukau udkj ysñlï fldñiug ish lghq;= ndOdjlska f;drj mj;ajdf.k hdug yelshdjla fkdue;súh'

t,a'à'à'B' ixúOdkfha wK u; iaùvkh" *ska,ka;h iy fvkaud¾lh úiska

ksfõokh lf<a" YS% ,xld igka úrdu ksßCIK lñgqfjka ish ksfhdað;hka bj;alr

Page 23: udkj ysñlï ms

.kakd njhs' t,a'à'à'B' ixúOdkh ;%ia;jd§ ixúOdkhla jYfhka hqfrdamd ix.uh úiska ,ehsia;=.; l< miq tu rgj, ksfhdað;hkag fuu lñgqfjka bj;a jk f,i t,a'à'à'B' h b,a,d ;snqKs' tys m%;sM,hla f,i ksßCIlhka 37 fofkl= rfgka bj;ajQfha isú,a ksßCIlhska 30 fofkl= muK fuys b;sß lrñks'

t,a'à'à'B'h úiska udkj ysñlï i|yd W;=re kef.kysr uy f,alï

ld¾hd,hla ^NESOHR) 2004 cq,s udifha§ ia:dms; flßKs' wdrïNfha mgkau tu ld¾hd,hg ^NESOHR) <ud fid,aodÿjka n|jd .ekSu iy bvï wdrjq,a iïnkaOfhka meñKs,s ish .Kkla ,eî ;snqKs' t,a'à'à'B' ixúOdkh iu. fuu wdh;kfha we;s ióm in|;djh ksid we;eï lKavdhï fuu wdh;kfha úYajdikSh;ajh ms<sn| iel my< l<y'

5 fldgi fjkia wdldrhg ie,lSu" iudÔh wmfhdack iy mqoa.,hka wf,ú lsÍu(

ish¨ mqrjeishka i|yd iu whs;shla kS;sfhka i,id we;' Ndú;fha§ fuu

whs;Skaj,g rch úiska flfrk idudkH ie,lSula olakg we;' flfia kuq;a ia;S% mqreI iudcNdjh iy jd¾.sl;ajh mokï lr.;a widOdrKlï fyda fjkia ie,lSï isÿjk wjia:d fndfydah'

ldka;djka

.Dyia; m%pKav;ajh kS;sfhka ;ykï lr ;snqK;a" tu kS;sh ;Èka ls%hd;aul

fkdfõ' ,sx.sl myr§ï" ia;S% ¥IK iy l,;%hka wmfhdackhg ,lalsÍu ;jÿrg;a nrm;, wdldrfhka jHdma; fjñka mj;sk njg jd¾;d ù we;' ,sx.sl wmfhdackh yd iQrdlEu fj; kS;sh u.ska úfYaI wjOdkhla olajkakla njg m;aj we;af;a" ia;S% ¥IK kvqj,§ wka;¾.;h idOdrK ielfhka f;drj Tmamq lsÍfï wjYH;djh iy oeä ovqjï ksid;ah' ffjjdysl ia;S% ¥IKh nrm;, wmrdOhla jYfhka i,lkqfha l,;%hka wêlrK ;SrK u; fjkaj isák wjia:dj,§h' ,sx.sl myr§ï isÿùïj,§ úkaÈ;hka uqyqK fok w¾nqo kS;sh yuqfõ ;rula ,sys,a ;;a;ajhl mj;sk w;r wêlrKh iy fmd,sisfha mq¿,a oekqj;a nj fï i|yd wjYH nj ldka;d ixúOdk fndfyduhl u;h ù we;' <ud yd ldka;d ld¾hdxYh fj; jif¾ uq,a Nd.h ;=< ldka;djkag tfrys m%pKav;ajh iïnkaO meñKs,s 876 la ,eî ;snqKs'

ukakdru Èia;s%lalfha W,shkal=,ïys§ fi,ajrdcd uy;añhj ¥IKhg ,lalsÍug

2003 jif¾§ oerE m%h;akh iïnkaOfhka fmd,sia ks,OdÍka fofokl=g tfrys kvqj jir wjidkh jk úg;a úNd. fjñka mej;=Ks' fuu fmd,sia ks,OdÍka fofokdg tfrysj wê fpdaokd m;% f.dkqlsÍug kS;sm;sjrhd úiska ta jk úg;a mshjr fkdf.k ;snqKq w;r jir wjidkh jk úg;a" Tjqka iqmqreÿ rdcldÍj, ksr; jQ nj i|yka l< hq;=h'

ldka;d yd <udrCIl ld¾hdxYh mjik wdldrhg ia;S% ¥IK isÿùï 481 la

jd¾;d ù we;' tu ld¾hdxYh fmkajd fokafka" tu ¥IK j,ska 11lau jhi wjqreÿ 18 g wvq wh u; isÿjQ tajd njh' .Dyia; m%pKav;ajhg yd ia;S% ¥IKj,g Ndckh jk mqoa.,hkag" iykh i,ik w¾nqo ksrdlrK uOHia:dk" kS;s wdOdr" WmfoaYkh jeks fiajdjka iSñ; uÜgul mj;S'

Page 24: udkj ysñlï ms

.Ksld jD;a;sh kS;sfhka ;ykï jqj;a th jir mqrdu isÿúh' we;eï fmd,sia ks,Odßka yd wdrCIl wxY ks,OdÍka fuu jD;a;sfha fldgialrejka ùu úfYaI;ajhls' ldka;d Y%uh n,y;aldrfhka m%fhdackhg .ekSu i|yd ldka;djkaf.a wkjir ixl%uKho ie,lsh hq;= uÜgul mj;S' ^5 fldgi" mqoa., ixl%uKh n,kak&

,sx.sl w;jr kS;sh yuqfõ wmrdO jYfhka ie,flk w;r ta i|yd Wmßu

jYfhka jir 5 l isr ovqjula mekúh yel' tfia kuq;a" fuu kS;s ksis f,i ls%hd;aul fkdfõ'

rdcH fiajfha /lshd wjia:d i|yd iu wjia:d ie,iSug kS;sfhka bv i,id

we;' kuq;a fm!oa.,sl wxYfha /lshd i|yd ia;S%kag isÿjk widOdrKlï .ek mshjr .ekSug ;rï kS;sh m%udKj;a ke;' ia;S%ka fndfyda úg ,sx.sl w;jrj,g Ndckh jk w;r Tjqkg wëCIK fYa%Ks olajd Wiia ùu wiSreh' wdishdkq ixj¾Ok nexl=fõ (ADB) m¾fhaIKj,g wkqj úêu;a Y%u n,ldfhka yß wvla ia;S%kaf.ka iukaú; jQj;a Tjqkg ,efnk /lshdj, .=Kd;aul Ndjfha iEfyk wvqjla olakg we;' th tfia jkafka ldka;d Y%uh fj; we;s b,a,Sï fndfyda úg we;af;a wvq jegqma" wkshï ;;a;aj yd wvq l=i,;d /lshd wjia:d i|yd ksidfõ' úêu;a yd wúêu;a wxY foflau ;;a;ajh fuh fõ'

cd;sl isú,a yd wmrdO kS;sh hgf;a ldka;djka i|yd iu whs;shla ysñj we;'

flfia kuq;a" Èlalidoh" <ud Ndrldr;ajh yd m%fõKs Okh we;=¿ m%Yakj,g wod<j mjq,a kS;sh iïnkaO kvq úksYaphka isÿjkqfha ta ta jd¾.sl yd wd.ñl lKavdhïj, isß;a yd ne¢ kS;sh hgf;ah' ldka;djkag újdy úh yels wju jhia iSudj wjqreÿ 18 ls' ish pdß;%dkql+, újdy jhi wjqreÿ 15 isg isÿlrkakd jQ uqia,sïjreka yer wka whg fouõmshkaf.a tlÕ;ajh u; wjqreÿ 18 g wvq jhiaj,§ isÿjk újdyj,g kS;sfhka bv fkdue;' kS;sfhka ldka;d Wreulalrejkaf.a whs;sh wdh;k.; lr fkdue;s neúka rcfha wkq.%yfhka isÿjk mÈxÑ lsÍïj,§ bvï i|yd we;s iu whs;sh ldka;djkag wod<j m%;sfCIam flf¾' ldka;djkag isÿjk fujeks ie<lSï" wvqmdvq yd" fjkia fldg ie,lSu tla tla wd.ug yd jd¾.sl isß;a yd ne¢ rduqjg wkqj isÿjk ;;a;ajhla mj;S'

<uqka

jhi wjqreÿ 5 ;a 14 ;a w;r <uqk a mdi,aj,g wOHdmkh

,nd.ekSug hdh q; = njg kS;sh i|yka lrhs' <uhsk a i|yd rcfha lemùu mq¿,a j Q rcfha wOHdmk yd fi!LH myiqlï ;=< sk a olakg we;' rcfha wOHdmk iy ffjoH fiajd iemhSfï ls %hdodufha§ <uqk a i|yd jeä keUqre;djla m s< sn| iïNdú;dj rch m%o¾Ykh lr we;' jhi wjqreÿ 16 g wvq <uqk af.ka i shhg 85 la muK ixLHdjla mdi,a wOHdmkh ,n;s' úYajúoHd, uÜgu olajd wOHdmkh fkdñf,a ,ndfo a ' m %; sYla; SlrKh we;=¿ fi!LH myiqlï o fkdñf,a iemfha'

<ud Y%uh iQrdlEu ms< sn| .eg¨j iïnkaOfhka fndfyd a rdcH

fkdjk ixúOdk úisk a orK u;h kï ta iïnkaOj mj;akd kS; s k si s mßÈ ls %hd; aul fkdùu m%Y aKhla njhs' fndfyd a k S; s l s %hd; aul uQ,dY% fhduqù we;af;a" t,a 'à'à'B'h iu. mj;akd .egqï m s< sn|jh' flfia kuq;a " fmd, si a fomd¾;fïka; =fõ <ud yd ldka;d ld¾hdxY t allh úisk a <uqk ag iy ldka;djkag tfrysj i sÿjk wmrdO iïnkaOfhka mßCIK mj;ajkq ,nhs'

Page 25: udkj ysñlï ms

kS;s mo aO;sfh a i|yka mßÈ <uhsk a u; isÿflfrk ish¨ wdldrfha , sx. sl m %pKav ls %hd" <uqkaf.a k S; súfrd aë ixl%uK ls %hdldrlï yd Tjqk a fj; mdkakdj Q lDDrlï wd§ ish,a, <ud wmfhd ackhg hg;a fõ' wksjd¾h wOHdmk kS; sj,g mgyeks jkakd j Q <ud Y%uh iQrdlk ´kEu kS; súfrd aë ls %hdjla ;ykï lr we;' ;jo hqo aOfha <uqk af.a iyNd.S; ajho we;=, ajk mßÈ <ud wmfhd ackfha k s¾jpkh mq¿,a lr we;' cd;sl <udrCIl wêldßhg wOHdmk" ffjoH" fmd, si a yd kS; s wxYj,sk a k sfhd ackhla we;s w;r wêldßh fl<skau ckdêm;sf.a wëCIKh hgf;a mj;S' jir ;=<§ <udrCIl yd ldka;d ld¾hdxYh fj; <uqkag tfrysj Q m %pKavls %hd iïnkaOfhka ,eî we;s meñKs, s ixLHdj 1278 ls'

orejkag , sx. sl w;jr lrkakka fjkqfjka k S; sh ls %hd; aul lsÍu

i|yd cd;Hka;r iyfhd a.hl wjYH;djh .ek rch úisk a oeä Wkkaÿjla olajd we;' wjqreÿ 5-20 l nrm;, jev iys; i sr ovqjula iu. wksY aÑ; ovuqo, a <ud wmfhd aclhka fj; kshu fõ' jir ;=<§ óg wod<j rch ,sm sf.dkq 1692 la wdrïN l< w;r <uhsk a u; isÿl< ldudmrdO ^jHjia:dm s; ¥IK we;=,;aj& iïnkaOfhka m qo a.,hka 700 lg tfrysj wê fpd aokd m;% rcfhka wêlrKj,g ksl =; alr we;' bka 134 fofkl= k soyia ù we;' 992 lg wod< kvq úNd. wjika ù we;' , sm sf.dkq 158 lg wod<j isÿlrk mßCIK jir wjidkh jk úg ksu ù fkd;sìK'

2004 iqkdñ jHikfhka miq cd;sl <udrCIl wêldßh úisk a wkd:

iy wj;ekaj Q <uqk a ldudmrdOldrhsk af.ka wdrCIdlr .ekSu i|yd id¾:l oekqj;alrùfï jHdmdrhla Èh;a lf<ah'

u qy qÿlrh wdYs %;j we;s ixpdrl ksfla;k m%fo aYj, isÿjk <ud

.Ksld jD;a; sh ne?reï m%Y akhls' rg ;=< <ud .Ksld jD;a; sfh a k shef,kakkaf.a ixLHdj 2000 lg wêl nj rch úisk a .Kka n,d we;' tfy;a" m qo a.,sl md¾Yaj úisk a fmkajd fokafka " tu ixLHdj 6000 blaujk njhs' <ud .Ksld jD;a; shg ine¢ mqrjeishka úisk a fndfyd a úg <uhsk a u; flfrk ,sx.sl wmfhd ackh hkq tu <uhsk a .Ksldjka f,i Ndú;d lsÍuh' we;eï úg <ud .Ksldjka i|yd úfo aY Sh ixpdrlhka b,lal .;lrkqfh a m sßñ <uqk ah' fï w;=ßka we;eï <uqk a .Ksld jD;a; sh i|yd n,y;aldrfhka fhdod.ekSu o i sÿfjhs' ^<uqk a úlsKSu 5 fldgi n,kak& <ud wmfhd ackj,g yd , sx. sl i QrdlEïj,g ,laj Qjkag /ljrKh imhk fo aY Sh rdcH fkdjk wdh;k iu. tlaù lghq;= lrk <udrCIl yd mßjdi fomd¾;fïka; =j Tjqkg wdrCIdj imhhs' fï w;r" ixpdrl ld¾hdxYh úisk a ixpdrl jHdmdrh wdYs %; l,dmfha Ôj;ajk" tu Wjÿrg Ndckh úh yels <uqk a fjkqfjka úúO oekqj;a l sÍfï jevigyka Èh;a lrk ,§'

h qo fufyhqïj,;a h qoìfï;a iyh lghq;= i|yd n,y;aldrfhka

<uqka fhdojd .ekSu yd h qo aOh i|yd <ud fid, aodÿjka n|jd .ekSuo t,a'à'à'B'h úisk a lrkq ,efí' we;eï <uqka t,a 'à'à'B' l|jqrej,ska mekú;a wdrCIl yuqod fj; fyd a Y S % ,xld igka úrdu lñgqj (SLMM) fj; Ndr ù we;' fudj qk af.ka iuyre jhi wjqreÿ 8 orejkah' t,a'á'à'B' ixúOdkh iy lreKd md¾Yajh úisk a n|jd .kq ,nk <ud fid, aodÿjka ixLHdj ^úfYaIfhkau kef.kysr m<d; ;=<& fmnrjdß ui isg by< f.dia we;s nj úYajdiodhl wdrxÑ ud¾. úiska olajd we;' ^1g fldgi n,kak& t,a'à'à'B'h úisk a <uqk a n,y;aldrfhka h qo aOhg n|jd .ekSu iïnkaOfhka 450 lg wêl meñKs, s ,eî we;s nj úYajdikSh

Page 26: udkj ysñlï ms

wdrxÑ ud¾. fmkajd fohs ' lreKd md¾Yajh úisk a n,y;aldrfhka n|jdf.k we;s <ud fid, aodÿjka ixLHdj 200 la njg .Kka n,d we;' fuu uQ,dY% ;jÿrg;a jd¾;d lr we;af;a " oyilg wêl <ud fid, aodÿjka m sßila jir wjidkh jk úg t,a'á'á'B' Ndrldr;ajfha miqjk njhs' <ud fid, aodÿjka bka neyer lrùu yd Tjqk a m qkre;a:dmkh lsÍu iïnkaOfhka t,a'à'à'B'h yd h qk sfi*a ixúOdkh w;r 2003 jif¾§ we;slr.;a l s %hdldÍ ie,eiaug t,a'à'à'B'h úisk a wLkavju ndOd i sÿlrk njg wdrxÑ ud¾. /ila jd¾;d lr ;sn qKs' fujeks n|jd .ekSï myiqlrùu i|yd w,a,ia fyd a n,y;aldrfhka ueÈy;aùï t,a'à'à'B'h úisk a Wmfhd a. s lr.kq ,nk nj uQ,dY% /ila jd¾;d lrhs' we;eï t,a'à'à'B' by< fmf,a k s,OdÍka olajkafka" <ud fid,aodÿjka i afjÉPdfjka Bg ne£ isák njhs'

kS;súfrd aë mqo a., ixl%uKh

kS; súfrd aë m qo a., ixl%uKh kS; sfhka ;ykï fõ' fufia ldka;djka

ixl%uKh lrùu wjqreÿ 2 i sg 20 olajd nrm;, jev iys; isr ovqjula iy ovhlg hg;a jk jrola f,i i|yka fõ' fydr cdjdru i|yd <uqka wf,ú lsÍu i|ydo kS;sfhka m %; smdÈ;j we;af;a wjqreÿ 20 l isr ovqjula yd ovhls' flfia j qjo" <uqka yd ldka;djka , sx. sl i QrdlEï iy n,hg hg;a l< Y%uh ,nd.ekSu i|yd rg ;=< sk a yd rg ;=<g ixl%uKh lrk ,§' jdKsc uÜgfï ,sx.sl iQrdlEï iy iafjÉPd fkdjk úúO fiajhka i|yd we;eï ldka;djka úlsKSï i sÿjkafka " f,nkka" fi!È wrdìh" l=fõgh" tlai;a wrdì tó¾ rdcHh" iy lgd¾ wd§ rgj, /lshd wjia:d fok njg we;s k S; s rdu qj Tiafi ah' tmuKla fkdj jdKsc uÜgfï ,sx. sl i QrdlEï i|yd rg ;=<g ;dhs" Ök iy b;sfhd am shdkq ldka;djka i q¿ jYfhka f.kajd we;' ldka;djka iy <uqkaf.a k S; súfrd aë ixl%uKh rg ;=< i sÿjkqfha .Dyia: iy ,sx. sl fiajd wjYH;djka fjkqfjks' , sx. sl ixpdrlhkaf.a . %yKhg wiqjkafka m sßñ iy .eyeKq <uqkah' <ud fid, aodÿjka f,i n|jd .ekSug t,a'à'à'B' ixúOdkh úisk a md,kh lrkq ,nk m%fo aYj,go <uqk a ixl%uKh lr we;'

rg ;=< m sßñ <uqk a cdjdruo úfYaIfhkau W;=re iy kef.kysr

m<d;aj, ;ju;a m %Y akhlaj mj;S' iEu ;eku mßirh yd <uqk a i q/lSu (PECE) keue;s fo aY Sh rdcH fkdjk ixúOdkfha jd¾;dj,g wkqj jhi wjqreÿ 8 i sg 15 jhia i Sudj, miqjk msßñ <uqka 6000 la muK fjr<dYs %;j yd l÷ wdYs %;j we;s k sfla;kj,§ ,sx. sl i QrdlEïj, fhdod.kakd njg ie,fõ' ixúOdkd;aul wmrdOlrejka fyd a we;eï <uqkaf.a foudm shka úisk a jdKsc uÜgfï ,sx. sl iQrdlEï i|yd fuu <uqka n,y;aldrfhka fhdojd.kakd njgo we;eï jd¾;d mj;S'

Y %u i QrdlEu i|yd <uqkaf.a ixl% %uKhg tfrysj m q¿,a cd;sl

ie,eiaula cd;sl <udrCIl wêldßh cd;Hka;r lïlre ixúOdkfha wdOdr we;sj ilia lr we;' <uqka iïnkaO wh:d cdjdrï iïnkaOfhka cd;sl <udrCIl wêldßh iy fmd,si sh o tlaù lghq;= lrhs'

fuu cdjdrïlrejka m s< sn|j ldka;djka oekqj;a lrk úúO

jevigyka fukau" Wjÿrg Ndckh jQjka m qkre;a:dmkh lsÍu i|yd l|jqreo rch u.sk a i a:dm s; lr we;' , sx. sl ixpdrlhka yd cdjdrïj, ksr;jkakka y÷kd.ekSu i|yd mß.Kl.; jevigyka wd.uk fomd¾;fïka;=fõ ls %hd; aul lr ksßCIKh lsÍug rch mshjr f.k we;'

Page 27: udkj ysñlï ms

iellghq; = wka;¾cd, ixjdo l=á ksßCIKh lsÍu i|yd jk wka;¾cd, ksßCIK jHdmD;shla l s %hd;aulj mj;S'

wdndO iys; mqo a.,hka

wdndê; ;;a; ajh uq, alrf.k mqo a.,fhl= fldkal sÍu kS; sfhka

;ykï lr we;' flfia kuq; a /lshdj,§" wOHdmkfha§ iy rdcH wxYfha úúO fiajdjka ,nd.ekSfï§ wdndê;hkag tfrysj i sÿjk widOdrKlï /ila m s< sn|j jd¾;d ù we;' wdndê; mqo a.,hsk a fj; f.dvkeÕs, sj, ,ndÈh hq; = myiqlï ms< sn| kS; s fkdue;' udkisl yd YdÍßl wdndOj,g ,laj Q m qo a.,hka i|yd jD;a; Sh m qy qKq mdi,a 8 la iudc fiajd fomd¾;fïka;=j u.ska mj;ajdf.k hkq ,nk w;r tuÕska jD;a; Sh m qy qKqj yd m qy qKqj ,o aokag /lshd ,nd§u isÿlrkq ,nhs' wdndO iys; mqo a.,hkag iyk ie,iSu i|yd ls %hd;aul jk rdcH fkdjk ixúOdkj,g uQ,HdOdr ,nd§ug rch bÈßm;aj we;' YÍrdndO m%lD;s lrjk Wmdx. i|yd iykdOdr" wdndê;hkaf.a úúO ksI amdok ñ,§ .ekSu iy wdndê; mqo a.,hska i|yd rdcH fkdjk ixúOdk u.ska l s %hd; aul mdi,a 74 l ,shdmÈxÑh hk tajd;a rch u.sk a i sÿlrk fiajdjkah' iudc fiajd fomd¾;fïka; =j úisk a fo,CIhla muK /lshd,dNS wdndê; jQjka /lshdj,g n|jd .ekSï lghq;= i sÿlsÍu i|yd wjYH ks,OdÍka f;d ardf.k we;' kuq; a iudcfha mejfik iDK wdl,am iy iudchSh fldkal sÍï ksid wdndê; mqo a.,hska .;lrkafka wiSre Ôú;hls'

cd;sl" jd¾.sl yd ckjd¾.sl iq¿;r fldgia

idudkH jHjydrfha§ j;= fou< fyd a bkaÈhdkq fou< hehs kïlrk

bkaÈhdkq iïNjhla we;s øúv cd;Sk a oi,CIhlg wêl msßila úys§ i sá;s' 19 jk Y;j¾Ifha§ rgg wjYH jeú,s l¾udka;fha fhoùu i|yd bkaÈhdfjka fudj qk af.a u q; =k a ñ;a;ka f.kajk ,§' miq. sh jljdkqfõ§ fudjqk a ; =k a,CIhg wdikak m sßila m qrjeislu i|yd i qÿiqlï ,nd fkdisáhy' wOHdmkh i|yd rcfha u qo, a m %; smdok fkd;sîu fudj qkg isÿj Q ;j;a widOdrKhla úh' 2003 jif¾§ fuu msßig mqrjeislï ,ndÈu i|yd mK;la md¾,sfïka;=fõ§ iïu; jQ w;r" tuÕska f;a j;=lrfha øúv cd;slhka ydr,CI yegoyilg wêl msßilg iïmQ¾K mqrjeislu msßkeñK' 2004 wf.d ai a; = udifha§ irKd.;hsk a m s< sn| j Q tlai;a cd;Skaf.a uyflduidßia ld¾hd,h úiska kj mqrjeis mK;a iïnkaOfhka øúv cd;slhka oekqj;a l sÍfï jevigyka wdrïN lr ;sn qKq w;r" tu ksid 2005 jir wjidkh jk úg mqo a.,hka fo,CI ye;a;Eyh oyila m qrjei shka jYfhka , shdmÈxÑ ù isáhy' jir ;=< ;j;a m qo a.,hka 75"000 la , shdmÈxÑ j Q nj irKd.;hsk a m s< sn| tlai;a cd;Sk af.a uyflduidßia ld¾hd,h ;yjqre lf<ah' jir wjidkh jk úg tla,CI ody;aoyila fofkl=f.a , shdmÈxÑh ;yjqre fkdù ;sn qKs'

úYaj úoHd, wOHdmkfha§" rcfha /lshd ,nd.ekSfï§ iy rch

úisk a md,kh lrkq ,nk fiiq lghq; =j,§ §¾> ld,hla ;si afi a fuu fo aY Sh iy j;= øúv cd;slhka úúO widOdrKlïj,g md;%j Q nj mejfia' Y S % ,xld udkj ysñlï fldñiug wkqj ksjdi iïnkaOfhkao fuu øúv cd;slhkag widOdrKlï isÿj we;'

Page 28: udkj ysñlï ms

wdÈjdiS mqo a.,hka rfÜ wdÈjdi S m qo a.,hka jeo aoka jYfhka y÷kajkq ,efí' tu

ixLHdj oyilg wvqh' we;uqk a Tjqk af.a idïm%odh sl j;a m s< sfj;a wkqj Ôú;h mj;ajdf.k hdug yqre m qreÿ ù i sák w;r ta i|yd kS; sfhka o wdrCIKh ,eî we;' cd;sfh a wd¾Ól fyd a fo aYmd,k ls %hdj,shkag Tjqk af.a iyNd.S; ajh iïnkaOfhka l si sÿ kS; suh je<elaùula" i SudlsÍula fkdue;' wdrCIs; jkdka;r m%fo aYj, we;s Tjqk af.a k scìïj,sk a Tjqk a neyer fldg we;s njg we;eï wdÈjdiSy q fpd aokd lr;s'

fjk;a iudchSh wmfhd ack yd widOdrKlï

kS;sfhka msßñka w;r iy .eyeKqka w;r iu,sx.sl ls%hdldÍ;ajh wmrdO jYfhka olajd we;;a" Bg wod<j kS;sh ls%hd;aul ù fkdue;' iu,sx.sl fiajkfha ksr;jk msßñka iy l;=ka" oaù,sx.sl mqoa.,hska" iy tjeks wfkl=;a ls%hdj,g wod<j ls%hdlrk rdcH fkdjk ixúOdk rcfha ,shdmÈxÑ ù fkdue;' we;eï udkj ysñlï ixúOdk miq.sh jir lsysmh ;=<§ jd¾;d lf<a" fld<U yd wjg m%foaYj, iu,sx.sl msßñka fj; fmd,sisfhka wlghq;=lï" lmamï b,a,Sï fyda ,sx.sl fiajkh wh§ï iy myr§ï isÿjk njh' tÉ'whs'ù' taâia wdidÈ; mqoa.,hkag fyda tÉ'whs'ù' wdidok je<elaùfï jevigykaj, kshe,S isákakkag ks, jYfhka isÿjQ widOdrKlï ms<sn|j jd¾;d fkdjqks' flfia kuq;a tu lKavdhïj,g hï uÜgul iudchSh widOdrKhla olakg we;' 6 fldgi fiajl whs;Ska a. iud.ufha whs;sh jD;a;Sh iñ;s msysgqjd.ekSu i|yd fiajlhkag we;s kS;suh whs;shg rch .relrhs' tfiau" rg ;=< oeä jD;a;Sh iñ;s iïm%odhla olakg we;' ´kEu fiajlhka 7 fofkl=g jD;a;Sh iñ;shla ia:dms; l< yel' ta i|yd m%{ma;shla we;slsÍu" kdhlhka f;dard .ekSu iy Tjqkaf.a u; m%ldYhg m;alsÍu isÿl< yel' flfia kuq;a tjeks whs;Ska iudkHfhka mßmd,kuh m%udoj,g hg;afõ' rg mqrd ñ,shk 7 l Y%u n,ldfhka wju jYfhka ishhg 20 la yd jeú,s l¾udka; Y%u n,ldfhka ishhg 70 la ix.ï.;ù we;' tl;=jla f,i .;a l< rg ;=< isák jD;a;Sh ix.ï idudðlhka .Kk ñ,shkhls' o< jYfhka mqoa.,sl wxYfha lDIsld¾ñl fkdjk Y%u n,ldfhka 15]-20] la jD;a;Sh ix.ï.; ù we;' mqoa.,sl wxYfha fiajlhka úYd, msßila isák wdh;k jD;a;Sh iñ;s ksfhdackh lrkq ,nhs' tfy;a" l=vd mßudKfha lDIsld¾ñl yd l=vd mßudK jHdmdr fCIa;%fha ksr; mqoa.,hka jD;a;Sh iñ;s fCIa;%j,g wh;a fkdfj;s' rdcH wxYfha fiajlhska o úYd, jYfhka ix.ï .; ù we;' m%Odk fmf,a jD;a;Sh iñ;s /ila" foaYmd,k mCI yd wkqnoaO ù ls%hdlrk w;r foaYmd,k ls%hdodufha§ jeo.;a N+ñldjla Tjqkaf.ka bgqfjhs' kuq;a rdcH fiajfha m%Odk fmf,a jD;a;Sh iñ;s /ila foaYmd,k jYfhka iajdëkh' lsishï jD;a;Sh iñ;shla ish jd¾Isl jd¾;dj bÈßm;a fkdlrk wjia:dfõ§ tu fya;=j fhdod.ksñka wod< jD;a;sh iñ;sfha ,shdmÈxÑh wj,x.= lsÍug kS;sfhka bv i,id we;' fï wkqj /lshd iy lïlre wud;HxYh úiska tjeks jD;a;sh iñ;sj, ,shdmÈxÑh kS;sfhka wj,x.= lrhs'

Page 29: udkj ysñlï ms

úúO jD;a;Sh ix.ï ls%hdud¾. ksid fiajfhka mylrk ,o fiajlhka iïnkaOfhka .kakd kS;suh ls%hdud¾.j,§ iuyr fiajdfhdaclhka widOdrK f,i lghq;= lsÍu .ek fpdaokd ,n;s' túg tu fiajlhka kej; fiajfha msysgjQj;a Tjqkaj fjk;a ia:dkj,g udrelr heúh yel' jD;a;Sh iñ;s úfrdaë yeisÍu ovqjï ,eìh yels jrola jk w;r tu ovqju fvd,¾ 166 ls' ^YS% ,xld uqo,ska remsh,a 20"000 ls'& b. ixúOdkh ùfï iy iduQyslj flaj,a lsÍfï whs;sh' ixúOdkh ùfï iy iduQyslj flaj,alsÍfï whs;sh kS;sfhka ms<sf.k we;' flfia kuq;a iud.ï iq¿ ixLHdjla muKla tu whs;shg .re lrhs' ,xld fiajdfhdaclhkaf.a m%Odk;u ixúOdkh jkafka ,xld ydïmq;=kaf.a iïfï,khhs' (EFC) th hgf;a msysá iud.ï 50 la m%Odk fmf,a fiajdfhdaclhkaf.a ixúOdk jYfhka iduQysl .súiqïj,g t<U we;' ish¨ iduQysl .súiqï lïlre fomd¾;fïka;=j hgf;a ,shdmÈxÑ úh hq;=h' ,shdmÈxÑ ù we;s iduQysl .súiqï ixLHdj ms<sn| o;a; ,nd.ekSug fkdyelsh' ,xld ydïmq;=kaf.a iïfï,kh (EFC) hgf;a we;s iud.ïj,ska wvlg;a jeä ixLHdjla ;=< tkï 435 la ;=< jD;a;sh iñ;s msysgd we;' fmd,sia fomd¾;fïka;=j" wdrCIl yuqodjka" nkaOkd.dr fiajh iy wfkl=;a w;HdjYH fiajdj, fh§ we;s fiajlhka yer fiiq ish¨ fiajlhkag jevj¾ckh lsÍfï whs;shla we;' tu whs;sh kS;sfhka ia:dms;h' lïlre flduidßiajrhd bÈßfha fyda lïlre úksYaph iNdj bÈßfha fyda fYa%IaGdêlrKh bÈßfha ish whs;Ska iqrCIKh lr fok f,i meñKs,a,la bÈßm;a lsÍug fiajlhkag yelshdjla we;' ´kEu l¾udka;hla w;HdjYH fiajdjla njg m;alsÍfï whs;sh ckdêm;s i;=h' w;HjYH fkdjk fiajd fCIa;%j, j¾clhkag tfrysj ls%hdlsÍu kS;sfhka ;ykïh' flfia kuq;a j¾clhka fiajfhka myl< wjia:d olakg we;' wmkhk ieliqï l,dmj, (EPZs) fiajlhkag fiiq fiajlhkag fuka ix.ïj,g ne£fï whs;sh mj;S' jD;a;Sh iñ;slrK w.h rfÜ fiiq l¾udka; i|yd o< jYfhka ishhg 20 la jk kuq;a" tu ;;a;ajh wmkhk ieliqï l,dmj, ishhg 10 lg;a wvq m%;sY;hla fmkajhs' jD;a;Sh iñ;s 10 la muK wmkhk ieliqï l,dmj, ls%hdldÍj isà' jD;a;Sh iñ;s ixúOdkh lrkakkag fuu l,dmj,g we;=,aùug we;s wjysr óg m%Odk fya;=jhs' wmkhk ieliqï l,dmj, l¾udka; Yd,d 200 la mej;sh;a" bka 8 lg muK wh;a jD;a;Sh iñ;s ks, jYfhka y÷kdf.k we;' ta yer fiiq lïy,a lSmhl l,ukdldÍ;ajh úiska jD;A;Sh iñ;s iu. idlÉPd mj;ajkq ,nhs' jir ;=<È wmkhk ieliqï l<dmj, ls%hd;aul ù we;af;a tlu tl iduQysl .súiquls' lïlre ksfhdað;hka fpdaokd lrkqfha wmkhk ieliqï l<dmj, fõ;k iy fiajlhkaf.a fiajd ;;a;ajh md,kh lrk rcfha wdfhdack uKav,h úiska (BOI) jD;a;sh iñ;s ls%hdldÍ;ajh wvmK lrkakla njhs' /lshdfõ fláld,Sk iajNdjh iy l,dmj, idudkHfhka olakg we;s ;reK Y%u n,ldh wmkhk ieliqï l<dmj, ixúOdkh ùug we;s ndOdjka f,i fmfka' lïlre ksfhdað;hka fpdaokd lrkqfha wdfhdack uKav,fha (BOI) n,mEug k;=j isák lïlre flduidßiajrhd úiska jD;a;Sh iñ;s ms<s .ekSug fyda tu iñ;s iu. iy iduQyslj flaj,a lsÍug úreoaOj ls%hdlrk fiajdfhdaclhkag tfrysj kvq mejÍug wfmdfydi;aj isák njhs' cd;Hka;r ksoyia jD;a;Sh iñ;s tluq;=jg wkqj miq.sh jir lsysmh ;=<§ wmkhk ieliqï l<dmj, jD;a;Sh iñ;s whs;sjdislï W,a,x>kh ù we;' jD;a;Sh iñ;s

Page 30: udkj ysñlï ms

ms<s.ekSula fkd;sîu újdod;aul ;;a;ajhla ks¾udKh lrhs' úúO nyqmdCIsl yd oaùmdCIsl fjf<| .súiqï yd Tjqkaf.a wjYH;dj,g wkqj md¾Yaj úiska ls%hdlsÍu thg fya;=jhs' c. n,y;aldr fyda wksjd¾h lïlre fiajh ;ykï lsÍu fmdfrdkaÿ m;%j,g hg;afldg fyda n,h Ndú;fhka lïlre fiajfha fhoùu kS;sfhka ;ykïh' kuq;a" tjeks ls%hdodu Ndú;fha mj;akd njg we;eï jd¾;d wkdjrK lrhs' <ud Y%uh n,y;aldrfhka yd wksjd¾hfhkau ,nd.ekSu ms<sn|j fjku w¾: ksrEmKhla kS;sfha i|ykaj ke;;a rcfha ks,OdÍka tu w¾: ksrEmKh lrkqfha ish¨ jhia uÜgïj, mqoa.,hka i|yd th wod< jk njhs' ^6d fldgi n,kak& ^fouúmshkaf.a& Kh ys,õ lsÍu i|yd .ï m<d;aj, <uqka k.rfha ksfjiaj, /lshdj, fhoùu flfrys úYajdikSh jd¾;d m<ù we;' fujeks <uqka fndfyduhla wmfhdackhg ,laù we;s njo jd¾;d fõ' d. <ud Y%uh ;ykï lsÍu yd /lshd i|yd wjYH jQ wju jhia uÜgu /lshd i|yd jk wju jhia uÜgu wjqreÿ 14 ls' kuq;a foudmshkag yd Tjqkaf.a Ndrlrejkag Bg jvd jhiska nd, <uhska lDIsld¾ñl lghq;= fyda ld¾ñl mqyqKqj i|yd fhdod.ekSug kS;sfhka bv i,ihs' ;reK yd ldka;d lghq;= ms<sn| ixfYdaOk mk;a flgqïm;g wkqj wjqreÿ 14 g wvq <uqka l=uk wdldrhl fyda /lshdjl kshqla; lrùu ;ykï lr we;' <ud ls%hdldrlï ms<sn| 1988 § lrkq ,enQ ióCIKhla yd 1999 jif¾§ ck yd ixLHdf,aLk fomd¾;fïka;= jd¾;dj,g wkqj wjqreÿ 5 iy 14 jhia iSudj ;=< jQ <uhska 11"000 la mQ¾K ld,Skj /lshdj, kshq;= njhs' ;j;a 15"000 la ksfjiaj, fiajfha yd fjk;a wd¾Ól ls%hdldrlïj, fh§ isá;s' fuu ióCIKh u.ska wkdjrKh lrf.k we;af;a" rgmqrd ydr,CI mkiaoyila <uqkaj Tjqkaf.a mjq,a úiska lDIsld¾ñl lghq;= i|yd fhdodf.k we;s njhs' Ôú; fyda YdÍßl wjhjj,g wk;=reodhl ;;a;ajhla we;slrjk l=uk fyda rdcH wdh;khl jhi wjqreÿ 18 g wvq mqoa.,hska /lshdjg n|jd fkd.kS' ieliqï l,dmj," weÕ¨ï l¾udka;fha fyda wmkhk l,dmj, jhi wjqreÿ 18 g wvq mqoa.,hka fiajfha fhdojk njg jd¾;d fkdue;' flfia kuq;a" jeú,s l¾udka; fCIa;%fha yd wfkla lDIsld¾ñl fCIa;%j, wiajkq fk,Sfï jljdkqj,§ we;eï úg <uqka fiajhg fhdojd .efka' .Dyia: fiajfha oyia ixLHd; <uqka fiajfha fhojd we;s njg uQ,dY% wkdjrK lrhs' flfia kuq;a fuu ;;a;ajh md,khlg k;=ù fyda f,aLk.;ù fyda fkdue;' YdÍßl" ,sx.sl yd udkisl wmfhdackj,g .Dyia: <ud Y%ñlhka uqyqK fok njg jd¾;d mj;S' mjq,a f.dúm,j,a" jevfmd<j,a" l=vd mßudK fjf<| wdh;k" wdmk Yd,d iy ld¾ñl Yd,dj, /lshd i|yd <uhska fhdod.ks;s' 2003 jif¾ Èia;s%lal 5 l isÿlrk ,o ióCIKhlg wkqj ksfjiaj,ska ishhg foll .Dyia: fiajlhka f,i jhi wjqreÿ 18 g wvq <uhska fiajfha kshq;=j isák njhs' fuu ióCIKh cd;Hka;r lïlre ixúOdkh úiska iy <ud .Dyia: Y%uh ÿr,Sfï cd;Hka;r jevigyk hgf;a isÿlrk ,oaols' tfy;a" ienúkau <ud .Dyia: fiajlhkaf.a ixLHdj Bg jvd by< w.hla nj úYajdi flf¾' <uqka i|yd wdrCIdj ,nd§u iïnkaOfhka iïnkaëlrKh yd ksßCIKh isÿlrk uOHu flakaøh jkqfha cd;sl <udrCIl wêldßhhs' lïlre fomd¾;fïka;=j" mßjdi yd <udrCIl fiajd fomd¾;fïka;=j iy fmd,sish hk wdh;k úiska <ud Y%ñlhka ms<sn| kS;s ls%hd;aul lrhs' <ud Y%ñlhska ms<sn| wdrCIl wêldßh jd¾;d lf<a" fï jir ;=< <ud Y%ñlhska ms<sn| meñKs,s 18 la ,eî tajd w;=frka tla isoaêhlg wod<j kvq mjrd we;s njh' nd, jhialrejka /lshdj, fhdod.ekSu fjkqfjka ovh by< kxjd we;' tu ov j¾Okfha ixLHd;aul w.h o< jYfhka wfußldkq fvd,¾ 9 l

Page 31: udkj ysñlï ms

^remsh,a oyila& iy yhuil isr ovqjul isg yd wfußldkq fvd,¾ 93 tkï ^remsh,a oioyila& fyda udi 12 l ld,hla i|yd jk isr ovqjula olajd fõ' lïlre kS;sh hgf;a fmdfrdkaÿ m;%j,g hg;a fldg fyda n,h Ndú;fhka l=uk jhia uÜgul fyda mqoa.,hska fiajfha fhdod.ekSu ;ykï flf¾' kuq;a fndfyda .%dóh <uqka fouõmshkaf.a Kh ys,õ ;=rka lsÍu i|yd <ud Y%ñlhka jYfhka fiajh lrk njg jd¾;d m<fjhs' ^5 iy 6c fldgia n,kak'& hqoaOh i|yd jhi wjqreÿ 13 muK jQ <uqka t,a'à'à'B' ixúOdkh úiska fhdojd f.k we;' jhi wjqreÿ 8 <uqka mjd hqoaOhg n,y;aldrfhka n|jdf.k we;' ^5 fldgi n,kak'& hqksfi*a wdh;kh wkq.%yfhka ksl=;a lrk ,o ls%hdldÍ ie,eiaula u.ska wjOdrKh lr we;af;a" fuu <ud fid,aodÿjka uqodyßk f,i yd Tjqka kej; iudchg wkq.; lrk f,ihs' fuu jevigyk hgf;a hqksfi*a wdh;kfha wkq.%yfhka t,a'à'à'B' ixúOdkh úiska uqodyßkq ,nk <ud fid,aodÿjka i|yd l|jqrla hqksfi*a wkq.%yfhka ls,sfkdÉÑfha wdrïN flßKs' cd;Hka;r lïlre ixúOdkfha 182 jeks j.ka;shg wkqj rch úiska <ud Y%ufha jvd;au wys;lr iajNdjhka 50 la y÷kdf.k we;' fuh jhi wjqreÿ 18 g wvq <uqka i|yd fõ' fuu ks¾kdhl j,g wod< kS;s fuf;la ia:dms; lr fkdue;' e. ms<s.; yels /lshd ;;a;aj cd;sl uÜgulska wju jegqma ;,hla ls%hd;aul fkdfõ' lïlre wud;HxYh hgf;a mämd,l iNd 38 la msysgqjd we;' úúO fCIa;% yd l¾udka; wkqj wju jegqma ;, yd fiajdia: m%ñ;s fïjdg we;=,;a lr we;' kuq;a fuu wju jegqma fiajlfhl=g iy Tyqf.a mjq,g hym;a Èú meje;aula i|yd m%udKj;a fkdfõ'

i;shlg meh 45 lg jeä ld,hla wLkavj jevlsÍu ^jevlrk i;shlg Èk myudrla& mq¾Kld,Sk fiajlhkag kS;sfhka ;ykïh' w;sld, fiajd meh .Kk i;shlg meh 15 l Wmßuhlg hg;afõ' ld¾ñl wxYfha fiajlhkaf.a fi!LHh yd wdrCIdj i|yd fndfyda kS;s y÷kajd § we;' tfy;a lïlre wud;HxYfha fiajhg wkqhqla;j isák mßCIljreka iq¿ msßilg fuu kS;s ls%hd;aul l< fkdyel' fi!LH iy wdrCIk fr.=,dis cd;Hka;r m%ñ;sj,g wkql+, fkdfõ' ;ukag wk;=reodhl ;;a;ajj,ska bj;aùug fiajlhkag jHjia:dms; whs;shla mj;S' tfy;a" fndfyda fiajlhka fyda tjeks whs;shla ms<sn|j oekqj;aj isák njla fkdfmfka' tfiau tu whs;sh fjkqfjka mshjr .ekSfuka ish /lshd wjia:d wysñ fõh hk ìh Tjqka ;=< mj;sk neúka jeä wjOdkhla ta fj; fhduqfkdfõ'