43
Überblicksvorlesung Römische Literatur II Dichtung WS 2014/15 Dieses Matrial darf zum Nacharbeiten und Vertiefen genutzt werden. Copyright: PD Dr. Bianca Schröder In den Folien finden sich allerdings nur grobe Stichworte, die den weitergehenden Ausführungen in der Vorlesung zugrunde liegen!

Überblicksvorlesung Römische Literatur II Dichtung WS 2014/15 · Octavius -> Augustus 63.v-14.n. 44 Ermordung Caesars adoptiert seinen Großneffen: Gaius Iulius Caesar Octavianus

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: Überblicksvorlesung Römische Literatur II Dichtung WS 2014/15 · Octavius -> Augustus 63.v-14.n. 44 Ermordung Caesars adoptiert seinen Großneffen: Gaius Iulius Caesar Octavianus

Überblicksvorlesung

Römische Literatur II

Dichtung WS 2014/15

Dieses Matrial darf zum Nacharbeiten

und Vertiefen genutzt werden.

Copyright: PD Dr. Bianca Schröder

In den Folien finden sich

allerdings nur grobe

Stichworte, die den

weitergehenden

Ausführungen in der

Vorlesung zugrunde

liegen!

Page 2: Überblicksvorlesung Römische Literatur II Dichtung WS 2014/15 · Octavius -> Augustus 63.v-14.n. 44 Ermordung Caesars adoptiert seinen Großneffen: Gaius Iulius Caesar Octavianus

2

Pla

utu

s

Ter

enz

Ovi

d

Ver

gil

Hor

az

Liv

ius

A

nd

ron

icu

s

Naev

ius

En

niu

s

Cato

Catu

ll

Lu

kre

z

Cic

ero

Caes

ar

Sall

ust

Nep

os

Varr

o

Pro

perz

Tib

ull

Liv

ius

Lu

can

Pet

ron

Sen

eca

Per

siu

s

Sta

tiu

s

Sil

ius

Ita

licu

s

Mart

ial

Juve

nal

Taci

tus

Qu

inti

lian

Jün

ger

er

Pli

niu

s

Ält

erer

P

lin

ius

Apu

leiu

s

Au

lus

Gel

liu

s

Lu

cili

us

Pom

peiu

s T

rog

us

Vit

ruv

Man

iliu

s

Ph

aed

rus

Balb

us

Su

eton

Gaiu

s

Ek

keh

art

Otl

oh v

on

St.

Em

mer

ich

Hro

tsvi

t

Ru

odli

eb

Ott

o vo

n

Fre

isin

g

Carm

ina

Bu

ran

a

Alb

ertu

s M

ag

nu

s

Ratp

ert

De

Karo

lo r

ege

et L

eon

e pa

pa

Lu

du

s d

e A

nte

chri

sto

Walt

hari

us

Vis

io

Tn

ug

ald

i

Ges

ta

Apo

llon

ii

Page 3: Überblicksvorlesung Römische Literatur II Dichtung WS 2014/15 · Octavius -> Augustus 63.v-14.n. 44 Ermordung Caesars adoptiert seinen Großneffen: Gaius Iulius Caesar Octavianus

3

LATEIN

Sprache,

Sprachwissen

Weltwissen:

Geschichte

Politik

Alltagsleben

Literatur:

Gattungen,

Traditionen

Page 4: Überblicksvorlesung Römische Literatur II Dichtung WS 2014/15 · Octavius -> Augustus 63.v-14.n. 44 Ermordung Caesars adoptiert seinen Großneffen: Gaius Iulius Caesar Octavianus

200 v. Chr. 100 n. Chr.

753

Troja

1. Trojanischer Krieg

Page 5: Überblicksvorlesung Römische Literatur II Dichtung WS 2014/15 · Octavius -> Augustus 63.v-14.n. 44 Ermordung Caesars adoptiert seinen Großneffen: Gaius Iulius Caesar Octavianus

U. Huttner,

Römische Antike (2008, UTB)

Page 6: Überblicksvorlesung Römische Literatur II Dichtung WS 2014/15 · Octavius -> Augustus 63.v-14.n. 44 Ermordung Caesars adoptiert seinen Großneffen: Gaius Iulius Caesar Octavianus

6

verbindendes Schwerpunktthema:

Menschen und Götter

privater Kult, Staatskult

Mythos

philos. Reflexionen

theologia tripartita (Varro)

Page 7: Überblicksvorlesung Römische Literatur II Dichtung WS 2014/15 · Octavius -> Augustus 63.v-14.n. 44 Ermordung Caesars adoptiert seinen Großneffen: Gaius Iulius Caesar Octavianus

7

... Latium ... Süditalien (Magna Graecia) ...

264-241 (1.) pun. Krieg

240 Ludi Romani

Livius Andronícus

218-202: 2. pun. Krieg (Hannibal)

erhaltene Komödien

Plautus (um 200 v.) 20 erhalten

Page 8: Überblicksvorlesung Römische Literatur II Dichtung WS 2014/15 · Octavius -> Augustus 63.v-14.n. 44 Ermordung Caesars adoptiert seinen Großneffen: Gaius Iulius Caesar Octavianus

8

www.bj-schroeder.de

„Materialien“ zur Vorlesung

Page 9: Überblicksvorlesung Römische Literatur II Dichtung WS 2014/15 · Octavius -> Augustus 63.v-14.n. 44 Ermordung Caesars adoptiert seinen Großneffen: Gaius Iulius Caesar Octavianus

9

Plautus, Aulularia (olla, aula = Topf)

Ne quis miretur qui sim, paucis eloquar.

ego Lar sum familiaris ex hac familia

Page 10: Überblicksvorlesung Römische Literatur II Dichtung WS 2014/15 · Octavius -> Augustus 63.v-14.n. 44 Ermordung Caesars adoptiert seinen Großneffen: Gaius Iulius Caesar Octavianus
Page 11: Überblicksvorlesung Römische Literatur II Dichtung WS 2014/15 · Octavius -> Augustus 63.v-14.n. 44 Ermordung Caesars adoptiert seinen Großneffen: Gaius Iulius Caesar Octavianus

11

Ne quis miretur qui sim, paucis eloquar.

ego Lar sum familiaris ex hac familia

unde exeuntem me aspexistis. hanc domum

iam multos annos est cum possideo et colo

patri avoque iam huius qui nunc hic habet.

Page 12: Überblicksvorlesung Römische Literatur II Dichtung WS 2014/15 · Octavius -> Augustus 63.v-14.n. 44 Ermordung Caesars adoptiert seinen Großneffen: Gaius Iulius Caesar Octavianus

12

sed mi avos huius obsecrans concredidit

thensaurum auri clam omnis: in medio foco

defodit, venerans me ut id servarem sibi.

Page 13: Überblicksvorlesung Römische Literatur II Dichtung WS 2014/15 · Octavius -> Augustus 63.v-14.n. 44 Ermordung Caesars adoptiert seinen Großneffen: Gaius Iulius Caesar Octavianus

13

is quoniam moritur—ita avido ingenio fuit

numquam indicare id filio voluit suo,

inopemque optavit potius eum relinquere,

quam eum thensaurum commonstraret filio;

Page 14: Überblicksvorlesung Römische Literatur II Dichtung WS 2014/15 · Octavius -> Augustus 63.v-14.n. 44 Ermordung Caesars adoptiert seinen Großneffen: Gaius Iulius Caesar Octavianus

14

agri reliquit ei non magnum modum,

quo cum labore magno et misere viveret.

ubi is obiit mortem qui mihi id aurum credidit,

coepi observare, ecqui maiorem filius

mihi honorem haberet quam eius habuisset

pater.

Page 15: Überblicksvorlesung Römische Literatur II Dichtung WS 2014/15 · Octavius -> Augustus 63.v-14.n. 44 Ermordung Caesars adoptiert seinen Großneffen: Gaius Iulius Caesar Octavianus

15

atque ille vero minus minusque impendio

curare minusque me impertire honoribus.

item a me contra factum est, nam item obiit

diem.

Page 16: Überblicksvorlesung Römische Literatur II Dichtung WS 2014/15 · Octavius -> Augustus 63.v-14.n. 44 Ermordung Caesars adoptiert seinen Großneffen: Gaius Iulius Caesar Octavianus

16

is ex se hunc reliquit qui hic nunc habitat filium

pariter moratum ut pater avosque huius fuit.

Page 17: Überblicksvorlesung Römische Literatur II Dichtung WS 2014/15 · Octavius -> Augustus 63.v-14.n. 44 Ermordung Caesars adoptiert seinen Großneffen: Gaius Iulius Caesar Octavianus

17

huic filia una est. ea mihi cottidie

aut ture aut vino aut aliqui semper supplicat,

dat mihi coronas. eius honoris gratia

feci, thensaurum ut hic reperiret Euclio,

quo illam facilius nuptum, si vellet, daret.

Page 18: Überblicksvorlesung Römische Literatur II Dichtung WS 2014/15 · Octavius -> Augustus 63.v-14.n. 44 Ermordung Caesars adoptiert seinen Großneffen: Gaius Iulius Caesar Octavianus

18

nam eam compressit de summo adulescens

loco.

is scit adulescens quae sit quam compresserit,

illa illum nescit, neque compressam autem

pater.

Page 19: Überblicksvorlesung Römische Literatur II Dichtung WS 2014/15 · Octavius -> Augustus 63.v-14.n. 44 Ermordung Caesars adoptiert seinen Großneffen: Gaius Iulius Caesar Octavianus

19

eam ego hodie faciam ut hic senex de

proxumo

sibi uxorem poscat. id ea faciam gratia,

quo ille eam facilius ducat qui compresserat.

Page 20: Überblicksvorlesung Römische Literatur II Dichtung WS 2014/15 · Octavius -> Augustus 63.v-14.n. 44 Ermordung Caesars adoptiert seinen Großneffen: Gaius Iulius Caesar Octavianus

20

et hic qui poscet eam sibi uxorem senex,

is adulescentis illius est avonculus,

qui illam stupravit noctu, Cereris vigiliis.

Page 21: Überblicksvorlesung Römische Literatur II Dichtung WS 2014/15 · Octavius -> Augustus 63.v-14.n. 44 Ermordung Caesars adoptiert seinen Großneffen: Gaius Iulius Caesar Octavianus

21

sed hic senex iam clamat intus ut solet.

anum foras extrudit, ne sit conscia.

credo aurum inspicere volt, ne subreptum

siet.

Page 22: Überblicksvorlesung Römische Literatur II Dichtung WS 2014/15 · Octavius -> Augustus 63.v-14.n. 44 Ermordung Caesars adoptiert seinen Großneffen: Gaius Iulius Caesar Octavianus

22

218-202: 2. pun. Krieg (Hannibal)

erhaltene Komödien

Plautus (um 200 v.) 20 erhalten

Terenz (um 160 v.) 6 erhalten

Page 23: Überblicksvorlesung Römische Literatur II Dichtung WS 2014/15 · Octavius -> Augustus 63.v-14.n. 44 Ermordung Caesars adoptiert seinen Großneffen: Gaius Iulius Caesar Octavianus

23

erhaltene Tragödien

Seneca (1. Jh. n. †65)

Page 24: Überblicksvorlesung Römische Literatur II Dichtung WS 2014/15 · Octavius -> Augustus 63.v-14.n. 44 Ermordung Caesars adoptiert seinen Großneffen: Gaius Iulius Caesar Octavianus

24

218-202: 2. pun. Krieg (Hannibal)

erhaltene Komödien

Plautus (um 200 v.) 20 erhalten

Terenz (um 160 v.) 6 erhalten

149-146: 3. pun. Krieg

Cato: 234-149

erhalten: de agri cultura

Page 25: Überblicksvorlesung Römische Literatur II Dichtung WS 2014/15 · Octavius -> Augustus 63.v-14.n. 44 Ermordung Caesars adoptiert seinen Großneffen: Gaius Iulius Caesar Octavianus

25

„späte Republik“ Bürgerkriege

Marius, Sulla

106-43 Cicero 106-48 Pompeius

100-44 Caesar

Page 26: Überblicksvorlesung Römische Literatur II Dichtung WS 2014/15 · Octavius -> Augustus 63.v-14.n. 44 Ermordung Caesars adoptiert seinen Großneffen: Gaius Iulius Caesar Octavianus

26

Prosa: Cicero Caesar

Sallust

Nepos

Varro

Dichtung: Catull

Lukrez

Page 27: Überblicksvorlesung Römische Literatur II Dichtung WS 2014/15 · Octavius -> Augustus 63.v-14.n. 44 Ermordung Caesars adoptiert seinen Großneffen: Gaius Iulius Caesar Octavianus

27

Catull (ca. 84-54)

116 carmina (minora et maiora)

- Metrik

- Themen

- Tonfall

Page 28: Überblicksvorlesung Römische Literatur II Dichtung WS 2014/15 · Octavius -> Augustus 63.v-14.n. 44 Ermordung Caesars adoptiert seinen Großneffen: Gaius Iulius Caesar Octavianus

28

Lukrez

Lehrgedicht: De natura deorum

Epikur

Angst vor dem Tod, Angst vor den Göttern

Page 29: Überblicksvorlesung Römische Literatur II Dichtung WS 2014/15 · Octavius -> Augustus 63.v-14.n. 44 Ermordung Caesars adoptiert seinen Großneffen: Gaius Iulius Caesar Octavianus

29

sog. „Triumvirat“ Caesar, Pompeius, Crassus

49/48 Caesar <-> Pompeius

48 Pharsalos

Pompeius in Ägypten ermordet

Caesar siegt weiter über die Pompeianer

Page 30: Überblicksvorlesung Römische Literatur II Dichtung WS 2014/15 · Octavius -> Augustus 63.v-14.n. 44 Ermordung Caesars adoptiert seinen Großneffen: Gaius Iulius Caesar Octavianus

30

Octavius -> Augustus 63.v-14.n.

44 Ermordung Caesars adoptiert seinen Großneffen:

Gaius Iulius Caesar Octavianus

31.v. bei Actium Sieg über Antonius und Kleopatra

27 v. Augustus

Page 31: Überblicksvorlesung Römische Literatur II Dichtung WS 2014/15 · Octavius -> Augustus 63.v-14.n. 44 Ermordung Caesars adoptiert seinen Großneffen: Gaius Iulius Caesar Octavianus

31

Prosa: Livius (142 Bücher...)

Vitruv

Dichtung: Vergil 70-19v.

Horaz

Properz

Tibull

Ovid 43-17/18n.

Page 32: Überblicksvorlesung Römische Literatur II Dichtung WS 2014/15 · Octavius -> Augustus 63.v-14.n. 44 Ermordung Caesars adoptiert seinen Großneffen: Gaius Iulius Caesar Octavianus

Vergil (70– 19 v.) Bukolika / Eklogae Georgica Aeneis

Page 33: Überblicksvorlesung Römische Literatur II Dichtung WS 2014/15 · Octavius -> Augustus 63.v-14.n. 44 Ermordung Caesars adoptiert seinen Großneffen: Gaius Iulius Caesar Octavianus

Horaz (65 – 8 v.) Epoden Satiren / Sermones Oden / Carmina Epistulae Ars poetica Carmen saeculare (17v.)

„Ich“

Page 34: Überblicksvorlesung Römische Literatur II Dichtung WS 2014/15 · Octavius -> Augustus 63.v-14.n. 44 Ermordung Caesars adoptiert seinen Großneffen: Gaius Iulius Caesar Octavianus

Vergil (70– 19 v.) Aeneis

Page 35: Überblicksvorlesung Römische Literatur II Dichtung WS 2014/15 · Octavius -> Augustus 63.v-14.n. 44 Ermordung Caesars adoptiert seinen Großneffen: Gaius Iulius Caesar Octavianus

35

Liebeselegie:

Properz: Werke zwischen 29 und 15 v.

Tibull: ca. 59/54-19/17 v.

Ovid: 43-17/18n.

Page 36: Überblicksvorlesung Römische Literatur II Dichtung WS 2014/15 · Octavius -> Augustus 63.v-14.n. 44 Ermordung Caesars adoptiert seinen Großneffen: Gaius Iulius Caesar Octavianus

36

Ovid (43v. – 17/18n.

Amores

Heroides

Ars Amatoria

Remedia Amoris

Metamorphosen

Fasti

Tristia

Epistulae ex Ponto

Page 37: Überblicksvorlesung Römische Literatur II Dichtung WS 2014/15 · Octavius -> Augustus 63.v-14.n. 44 Ermordung Caesars adoptiert seinen Großneffen: Gaius Iulius Caesar Octavianus

37

Page 38: Überblicksvorlesung Römische Literatur II Dichtung WS 2014/15 · Octavius -> Augustus 63.v-14.n. 44 Ermordung Caesars adoptiert seinen Großneffen: Gaius Iulius Caesar Octavianus

38

Octavius / Octavian / Augustus (63v.-14 n.)

Augustus (27v.-14 n.)

Tiberius (14-37)

Caius „Caligula“ (37-41)

Claudius (41-54)

Nero (54-68)

„vier Kaiser“ 68/69: Galba, Otho, Vitellius,

Vespasian (69-79)

Titus (79-81)

Domitian (81-96)

Nerva (96-98)

Trajan (98-117)

Page 39: Überblicksvorlesung Römische Literatur II Dichtung WS 2014/15 · Octavius -> Augustus 63.v-14.n. 44 Ermordung Caesars adoptiert seinen Großneffen: Gaius Iulius Caesar Octavianus

39

Seneca d.J. (ca. 4v. bis 65 n.Chr.)

Neros Erzieher

Briefe

Consolationes

De vita beata, De providentia, de ira etc.

naturales quaestiones

Apocolocyntosis

Tragödien

Page 40: Überblicksvorlesung Römische Literatur II Dichtung WS 2014/15 · Octavius -> Augustus 63.v-14.n. 44 Ermordung Caesars adoptiert seinen Großneffen: Gaius Iulius Caesar Octavianus

40

Tragödien

Medea, Phaedra, Oedipus,

Agamemnon etc.

• Affekte: furor, ira

• Streitgespräche

• Grausames / Gruseliges

Page 41: Überblicksvorlesung Römische Literatur II Dichtung WS 2014/15 · Octavius -> Augustus 63.v-14.n. 44 Ermordung Caesars adoptiert seinen Großneffen: Gaius Iulius Caesar Octavianus

Lukan Neffe Senecas † 65 Pharsalia / De bello civili

Statius, 2.Hälfte 1. Jh.n.

Thebais, Achilleis

Silius Italicus cos. 68 (!)

Punica

Valerius Flaccus widmet Vespasian

Argonautica

Page 42: Überblicksvorlesung Römische Literatur II Dichtung WS 2014/15 · Octavius -> Augustus 63.v-14.n. 44 Ermordung Caesars adoptiert seinen Großneffen: Gaius Iulius Caesar Octavianus

42

Martial (ca. 40 n.- ca. 104)

Plinius d.J. zitiert in einem Brief ein Epigramm

von Martial, nach dessen Tod

Epigramme

•1 Buch zur Einweihung des Amphitheatrum

Flavium i.J. 80 („colossus“)

• 14 Epigrammbücher

Page 43: Überblicksvorlesung Römische Literatur II Dichtung WS 2014/15 · Octavius -> Augustus 63.v-14.n. 44 Ermordung Caesars adoptiert seinen Großneffen: Gaius Iulius Caesar Octavianus

43