Embed Size (px)
Citation preview
UIT HÄNDELS SCHADUW
CORO E ORCHESTRA GHISLIERI
Giulio Prandi dirigent
Silvia Frigato sopraanJosè Maria Lo Monaco mezzosopraanRaffaele Giordani tenorMatteo Bellotto bas
Antonio Vivaldi 1678-1741Sonate a 4 in Es RV 130 ‘Al santo sepolcro’
Emanuele d’Astorga 1680-?1757Stabat MaterStabat Mater (koor) • O quam tristis et afflicta (sopraan, tenor, bas) • Quis est homo (sopraan, alt, tenor, bas) • Eia, mater (koor) • Sancta Mater (sopraan) • Fac me tecum pie flere (alt, tenor) • Virgo virginum praeclara (koor) • Fac me plagis vulnerari (bas) • Christe, cum sit hinc exire (koor)
pauze
Giovanni Bononcini 1670-1747Anthem for the funeral of the Duke of Marlborough 1722When Saul was King over us (koor) • The Lord then said to thee (koor) • How are the mighty fallen (sopraan, tenor) • How doth the City Solitary Sit! (alt) • Howl, o ye fir trees (koor)
Georg Friedrich Händel 1685-1759Dixit Dominus HWV 232 1707Dixit Dominus (koor) • Virgam virtutis tuae (alto) • Tecum principium (sopraan) • Juravit Dominus (koor) • Tu es sacerdos (koor) • Dominus a dextris tuis (solisten en koor) • Judicabit in nationibus (koor) • De torrente (sopraanduet en koor) • Gloria Patri (koor)
26 januari 2019 14.15-16.10 uur
serie oude muziek-3
2 358e seizoen 26 januari 2019
Een jonge protestantse Saks in het katholieke RomeProtestant of katholiek: het kon de Romeinse geestelijkheid en adel geen barst schelen, als ze maar met briljante muziek konden uitpakken! Dit moet men in de Romeinse kringen gedacht hebben toen eind 1706 Georg Friedrich Händel, een eenentwintigjarige Duitse musicus van protestantsen huize, in Rome arriveerde. Hij zou tot begin 1710 in Italië verblijven, waar hij niet alleen in Rome, maar ook in Napels, Florence en Venetië welkom was. In beide laatste steden kreeg hij de kans zijn Italiaanse opera’s op het podium te brengen. In Venetië werd zijn opera Agrippina in het beroemde theater San Giovanni Crisostomo tussen eind december 1709 en eind januari 1710 niet minder dan zevenentwintig maal opgevoerd. Händels eerste biograaf, John Mainwaring, vermeldt de enthousiaste receptie: “bijna bij elke pauze galmde het theater van de kreten en uitroepen, zoals Viva il caro Sassone! [Leve de geliefde Saks!], en andere blijken van goedkeuring, die te buitensporig zijn om ze te vermelden.” In Rome was de opera niet aan de orde, want in 1703 had de paus het operahuis, als oord des verderfs, geslo-ten. Maar de mogelijkheden om andere muziek tot klinken te brengen waren legio. De liturgische muziek bloeide als geen ander, dankzij de vele kerkelijke instituten, zoals de Capella Sistina, de pauselijke hofkapel, en de drie pauselijke basilieken, met San Giovanni in Laterano als de officiële zetel van de paus. In januari 1707, kort na zijn aankomst in Rome, gaf de jonge Händel, “eccellente suonatore di cembalo e compositore di musica”, in San Giovanni een orgelconcert dat de aandacht trok. Enkele maanden nadien liet hij van zich spreken met een meesterlijke compositie: Dixit Dominus, op de tekst van de belangrijkste vesperpsalm, in een grote bezetting voor twee koren (vijf solisten en een vijfstemmig koor), dubbel bezette strijkers en basso continuo, die ongetwijfeld bestemd was voor een feestelijke gelegenheid, mogelijk Pasen (op 24 april van dat jaar).
HÄNDEL EN TIJDGENOTEN
Telefoons in de zaalGeconcentreerd luisteren is voor de meeste Matineebezoekers de ideale manier om van muziek te genieten. Daarom vragen wij u zoveel mogelijk met elkaar rekening te houden, de telefoon op ‘stil’ te schakelen en geen foto’s te maken voordat de muziek is uitgeklonken.
De ZaterdagMatinee op social mediaVia facebook, twitter en insta gram houdt de Matinee u op de hoogte van het laatste nieuws rond de concerten. Volg ons, en praat mee!
ProgrammaboekjesVanaf enkele dagen voor ieder concert kunt u het programmaboekje al inzien op onze site. zaterdagmatinee.nl
Uitzending NPO Radio 4 en terugluisterenDit concert wordt live uitgezonden via NPO Radio 4. Via de website zaterdagmatinee.nl kunt u de gehele uitzending terug luisteren. Enkele dagen ná ieder concert kunt u het concert (zonder pauzeprogramma) terugluisteren op nporadio4.nl/
concerten
Matinee Café Na afloop van het concert kunt u in ‘Matinee Café’ de radiogesprekken bijwonen van Hans Haffmans en zijn gasten . Live vanuit het Concertgebouw café. nporadio4.nl/
matineecafe
BENT U AL VRIEND OF MATINEE-GENOOT?
www. vriendenvandematinee.nl
zie ook pagina 20
Podium Witteman zondag 27 januariPaul Witteman ontvangt zondag de Nederlandse, in Spanje werkzame flamencogitarist Tino van der Sman, de jonge Belgische sopraan Emma Posman en het Nederlands Studenten Orkest.live op npo 2 (18.05 uur) podiumwitteman.nl
Met korting naar de MatineeWist u dat u losse kaartjes voor alle Matineeconcerten met korting kunt kopen als u al een abonnement hebt? Als u als seriehouder inlogt op de website van het Concertgebouw (in de balk bovenaan de web pagina), wordt u een aparte prijslijst getoond. concertgebouw.nl/
matinee
KlassiekMagazineEen website, gewijd aan onze concerten, het Radio Filharmonisch Orkest en het Groot Omroepkoor en het Muziekcentrum van de Omroep in Hilversum. Met achtergronden, interviews, musiciportretten en meer! klassiekmagazine.nlBTW-verhoging
Het lage BTWtarief is verhoogd van 6 naar 9%. In de prijs van concertkaartjes voor de Matinee is deze verhoging vanaf 1 januari 2019 doorberekend.
4 5Waar het Händel echter in deze psalm in de eerste plaats om te doen is, is de dramatische tekstuitdrukking. Op jonge leeftijd kende hij al de knepen van het vak om diep in de tekst door te dringen en die muzikaal gestalte te geven. Als instrumentalist (en componist) aan het vermaarde operahuis in Hamburg had hij al heel vroeg ervaring opgedaan en bovendien was hij een geboren dramatisch talent, dat later ten volle tot ontplooiing zou komen in de Italiaanse opera’s en Engelse oratoria waar-mee hij vier decennialang de harten van de Londenaars wist te veroveren (zij het met vallen en opstaan). De keuze van de vocale bezetting – solisten of koor – en de muzikale uitwerking zijn overwegend bepaald door de inhoud van de tekst. Het koor galmt het eerste woord Dixit – God sprak! – herhaaldelijk en met nadruk uit. De solisten nemen over bij de directe rede: Sede a dextris meis. Het koor blijft echter het kernwoord Dixit herha-len, met als resultaat een sterke muzikaal-dramatische span-ningsopbouw. Zoals in een cantate wisselt de bezetting per fragment: deel 2 (Virgam vitutis tuis) is een solo-aria voor alt en basso continuo, deel 3 (Tecum principium) voor sopraan en strijkers. In solistische delen geeft de componist de zanger(es) vaak de kans om tech-nisch te schitteren, maar ook weer in functie van de tekst, zoals de quasi-eindeloze notenslierten op dominare (‘overheersen’) en splendoribus (‘schittering, glans’). Vooral ook het ritme speelt een cruciale rol in dit werk als middel tot tekstexpressie. Al in het eerste delen vallen de krachtig geponeerde snedige motie-ven op, zoals op dixit en donec ponam. Zij staan voor machtsver-toon en ook voor krijgshaftigheid. Deel 4, Juravit Dominus, illustreert uitstekend Händels dramatische aanpak van ritme en bovendien van tempo: de inzet is groots en plechtig (grave): ‘de Heer heeft een eed gezworen’. Het langzame tempo versnelt tot allegro op non poenitebit eum: ‘het zal Hem niet berouwen’, waarbij non als een herhaalde krachtige uitroep weerklinkt. De referentie aan de oudtestamentische priester Melchisedech (secundum Melchisedech) sluit hier bij aan: niet toevallig compo-neert Händel dit fragment in de stile antico, de ‘oude stijl’, de complexe polyfonie die verwijst naar de meerstemmigheid uit de renaissance, precies zoals Bach doet in zijn Magnificat op het vers Sicut locutus est ad patres nostros: ‘zoals hij heeft gesproken tot onze voorvaderen’.
Händel - Dixit DominusPsalmcomposities waren vooral bestemd voor de liturgie van de vespers, in de vooravond. In Händels tijd werden psalmen vaak op muziek gezet als uitgebreide, meerdelige cantates, waarin elk deel een of enkele verzen bevatte. Aangezien het er in de barokperiode op aankwam te imponeren en de toehoorder ’in de ziel te raken’, in de religieuze muziek dan vooral in functie van belering en devotie, greep de componist elke gelegenheid te baat om de teksten muzikaal te interpreteren, te duiden en zowel theologisch als affectief uit te diepen. De psalmen boden hiertoe gelegenheid te over: het zijn vaak emotioneel sterk geladen teksten, die zowel smeekbede, zondebesef, verdriet en lijden, als hoop, vertrouwen, triomf en vreugde uitdrukken. Dixit Dominus, psalm 110, is een zogenaamde ‘koningspsalm’: hij diende als godsspraak bij de inhuldiging van een koning in Jeruzalem. De koning is Gods uitverkorene en zijn plaatsvervan-ger op aarde. Hij wordt tamelijk krijgshaftig voorgesteld, hij verplettert zijn vijanden met Gods hulp: hiermee oefent hij zijn wereldlijke macht uit. Maar hij is ook bekleed met priesterlijke waardigheid, zoals Melchidesech in het Oude Testament. Voor dit werk, met een dubbelkorige vocale bezetting, liet Händel zich inspireren door Venetiaanse psalmzettingen, met als model Antonio Vivaldi. Naar Vivaldi verwijst ook de sterk concerterende aanpak, waarbij instrumenten en stemmen gelijkwaardig worden behandeld. De afwisseling tussen een terugkerend instrumentaal refrein en een vocaal fragment, zoals in het eerste deel Dixit Dominus, is duidelijk ontleend aan Vivaldi’s concertovorm. Daarin wisselt een refrein voor het voltallige instrumentale ensemble (het ‘tutti’) af met solistische passages (in de psalm de vocale fragmenten). In werken die voor de liturgie waren bestemd, werd nog vaak gerefereerd aan de oorspronkelijke gregoriaanse melodie, vooral in het Magnificat, de lofzang van Maria op het einde van de vespers. Psalmen werden in het gregoriaans uitgevoerd op een eenvoudige reciteertoon, op basis van een herhaalde toon, met kleine melodische afwijkingen bij tekstcesuren. Händel citeert die psalmtoon in het eerste deel van dit Dixit Dominus (op vers 2: Donec ponam inimicos tuos) en neemt die opnieuw op in de afsluitende doxologie Gloria Patri op de woorden Sicut erat in principio.
Georg Friedrich Händel, miniatuur van Christophe Platzer uit ca. 1710; fotoreproducie van vóór 1948; dit portret verdween bij een inbraak in het Händel-Haus in Halle en is nooit terugge-vonden.
6 7familie opdracht aan Bonon-cini om de begrafenismu-ziek te componeren, een meerdelig ‘funeral anthem’ op toepasselijke Bijbelse teksten. De begrafeniscere-monie, die uitgesteld was tot 9 augustus, werd in Londen een van de meest glorieuze van de achttiende eeuw. In de lijkstoet van Marlboroughs woning naar Westminster Abbey stapten meer dan tweeduizend treurenden, waaronder heel wat militairen. Bononcini’s treurmotet werd uitgevoerd bij het binnenkomen in de prestigi-euze Henry VII Chapel van Westminster Abbey: “After the Body was set down in the Chapel, an Anthem was performed with Vocal and Instrumental music”, schreef de London Gazette. Voor de verdere geschiedenis van het genre is Bononcini’s werk een baanbrekende compositie, omdat het de eerste bekende funeral anthem is met toegevoegde zelfstandige instrumentale partijen (voor strijkers) naast het gebruikelijke orgel.Het vijfdelige werk is symmetrisch opgebouwd: twee koren die fungeren als hoekdelen (dl. 1, When Saul was King over us) en dl. 5, Howl, o ye fir trees) omkransen twee aria’s (dl. 2, How are the mighty fallen, een duet voor sopraan en tenor, en dl. 4, All the night she weepeth sore, voor bas), met tussenin, als centraal deel, een accompagnatorecitatief voor alt (dl. 3, How doth the citty solitary sit). Bononcini treft vakkundig de gewenste gemoedsge-steltenis, wars van exuberante tekstinterpretatie. Die blijft beperkt tot het oproepen van algemene droefheid, zoals in de treurmars van het eerste deel en het tremolo-effect in de strijkers in het slotkoor. Detailexpressie blijft beperkt tot het weergeven van enkele woorden, zoals het in enkele delen terugkerende fall en fallen door dalende melodische lijnen of een dalende octaafsprong (zoals bij de inzet in de strijkers), en weepeth door een korte pauze tussen de twee lettergrepen als imitatie van de zucht of de snik.
Het vers Judicabit in nationibus, implebit ruinas, conquassabit capita in terra multorum vormt ongetwijfeld het dramatisch hoogte-punt van het werk: vanaf implebit ruinas volgt een furieus koor, dat de actie van vernietiging vijfentwintig maten lang oproept. Ronduit angstwekkend is het aansluitende conquassabit capita: ‘hij verplettert de hoofden’, alweer eindeloos herhaald in kordate akkoordherhalingen. In de pauzes die Händel aan het einde tussen de lettergrepen in plaatst hoort men de gruwelijke slagen. Het vervolg, De torrente in via bibet, komt als een verade-ming: een heerlijk lyrisch-pastoraal duet voor twee sopranen, ondersteund door de tenoren en de bassen van het koor, die reciterend de woorden propterea exaltabit caput herhalen. De strijkers staan in voor een achtergrond van zachte akkoorden, die aan het slot pianissimo uitsterven.Geen enkele componist vóór Händel heeft deze psalm zo indrin-gend en aangrijpend op muziek gezet. Met dit werk waren zijn naam en faam in Rome gevestigd. Opdrachten voor religieuze en profane werken, waaronder twee oratoria en niet minder dan zeventig wereldlijke cantates, bleven dan ook niet uit.
Bononcini - Anthem for the Funeral of John ChurchillTerwijl Händel vanaf 1706 stap voor stap zijn reputatie aan het opbouwen was, behoorde een oudere tijdgenoot toen tot de Europese muzikale beroemdheden: Giovanni Bononcini, geboren in Modena in 1670, vijftien jaar vóór Händel. Zij hadden elkaar voor 1706 al eens ontmoet in Berlijn, naar verluidt tijdens een kleine compositiewedstrijd die door de zeventienjarige Händel glansrijk gewonnen zou zijn (althans volgens diens eerste biografen). Later waren ze in Londen samen actief tussen 1720 en 1732, als collega’s in de operacom-pagnie Royal Academy of Music en als artistieke concurrenten, maar niet als vijanden. Ze woonden uitvoeringen van elkaars werk bij en ze apprecieerden elkaar, al verkeerden ze in kringen die op politiek vlak tegenover elkaar stonden. Op 16 juni 1722 overleed John Churchill (*1650), beter bekend als de Duke of Marlborough en vooral befaamd als de krijgsheer die in 1704 tijdens de Spaanse Successieoorlog enkele klinken-de overwinningen had behaald. Hij was een steunpilaar voor de Royal Academy of Music en had een uitgesproken voorkeur voor het werk van Bononcini. Na de dood van Marlborough gaf de
Bononcini, ca 1728-1732; portret toegeschreven aan Bartholomew Dandridge
links: titelpagina van de partituur (1722)
8 9uiteraard die van Giovanni Battista Pergolesi, die dateert uit het jaar van zijn vroegtijdig overlijden in 1736. Wanneer d’Astorga zijn Stabat mater componeerde is niet bekend, maar ze is aan die van Pergolesi verwant: heftige dramatische uitbarstingen zijn uit den boze, de opgeroepen sfeer is er een van zachte melancholie, die d’Astorga treffend verklankt in koren en solistische delen, met instrumentale deelname van strijkers (met hobo’s ad libitum). Langzame tempi overheersen, de melo-dische ontplooiing is overwegend lyrisch, hier en daar gekruid met zachte dissonanten en chromatische toetsen. Stilistisch wisselt streng contrapunt af met akkoordische passages waar de stemmen en bloc samenkomen, vooral om centrale woorden te accentueren. Meerdere negentiende-eeuwse uitgaven getui-gen van de populariteit van het werk, dat probleemloos de confrontatie met Pergolesi doorstaat.
Vivaldi - Sonata al santo sepolcroIn de barokperiode werden tijdens de liturgische diensten niet alleen vocale, maar ook instrumentale composities ten gehore gebracht, zoals op heiligenfeesten, tijdens de Goede Week, op Kerstmis of bij een begrafenisdienst. In Venetië componeerde de vioolvirtuoos Antonio Vivaldi een aantal concerti voor derge-lijke gelegenheden, zoals voor de feesten van heiligen als Antonius van Padua en Laurentius, en voor Maria Hemelvaart. Voor een begrafenisritueel schreef hij een Concerto funebre. Twee korte instrumentale werken voor twee violen, altviool en basso conitnuo zijn betiteld Al santo sepolcro (‘Aan het heilig graf’): een sonata (RV 130) en een sinfonia (RV 169). Beide werken waren vermoedelijk bestemd voor liturgische vieringen tijdens het ‘triduum sacrum’, de laatste drie dagen van de Goede Week. Van virtuoos vertoon, eigen aan Vivaldi’s vioolcon-certi, is geen sprake: de toon is ernstig, met dissonante harmonieën in het langzame eerste deel (largo molto) en de ‘geleerde’, contrapunti-sche stile antico in het aansluitende allegro ma poco.
Ignace Bossuyt
D’Astorga - Stabat materIn tegenstelling tot Händel, die zich in 1711 in Londen had geves-tigd en er tot aan zijn overlijden bleef, was Bononcini weinig honkvast: geboren in Modena was hij achtereenvolgens werkzaam in Bologna, Rome, Wenen, Berlijn, Rome, Londen, Parijs, Londen, Parijs, Lissabon, Madrid en uitein-delijk opnieuw Wenen, waar hij in 1747 overleed. Eenzelfde lot was een Siciliaanse baron van Spaanse afkomst beschoren: Giacchino Cesare Rincón, bekend als Emanu-ele d’Astorga. In 1680 geboren als telg van een rijke aristocratische familie leek het alsof hij van jongs af de wind in de zeilen zou krijgen, maar zijn vader wierp roet in het eten: in 1693 werden diens goede-ren aangeslagen en verloor hij zijn
burgerlijke en politieke rechten na een moordpoging op zijn vrouw en zijn dochter. Zijn muzikaal begaafde zoon leed voor de rest van zijn leven een zwervend bestaan, steeds op zoek naar financiële steun, die hij in adellijke kringen vond, zij het her en der over Europa verspreid: in Rome, Florence, Genua, Barcelona, Wenen, Lissabon en Madrid, zijn vermoedelijke laatste verblijf. Hij overleed in 1757. Hij had geregeld succes als componist van cantates en opera’s. Volgens de achttiende-eeuw-se muziekhistoricus en Händel-biograaf John Hawkins verbleef d’Astorga “a winter or two in London, from where he went to Bohemia”. Over dit eventuele verblijf is niets bekend. Het is wel bekend dat in 1753 in Oxford een uitvoering van een van zijn werken plaatshad “in the musical entertainments which the Academy of Ancient Music gave on Thursday evenings”.Het betreft hier de eerste bekende uitvoering van een religieuze compositie van d’Astorga: een Stabat mater, op tekst van de overbekende middeleeuwse sequentia over de treurende Maria aan het kruis van haar zoon Jezus. De beroemdste versie is
Giuseppe Gricci, Stabat Mater dolorosa; porceleinfabriek Capodimonte, Napels, ca. 1744
coll. Metropolitan Museum of Art, New York
Antonio Vivaldi
11Naast het kruis, met wenende ogen,stond de Moeder droefgebogen,waar haar zoon te lijden hing.
Ach, hoe haar door ’t zuchtend harte,medelijdend met zijn smarte,’t zwaard van droefheid henenging.
O, hoe weende in pijn en rouwe,die gebenedijde vrouwe,Moeder van Gods enige Zoon.
Ach hoe treurde en hoe streed zij,Ach wat moederangsten leed zij,ziende hem ten spot en hoon.
Wie, die zonder mederouwenChristus’ moeder kan aanschouwenin zo wrede foltering?
Wie wil niet in droevig wenenmet Maria zich verenen,lijdend met haar lieveling?
Voor de zonden van de zijnenzag zij Jesus zo in pijnenen door gesels wreed gewond.
Gans alleen zag zij hem lijden,troosteloos de doodsstrijd strijdenin zijn laatste stervensstond.
Geef, o Moeder, bron van liefde,dat ik voele wat U griefde,dat ik met U medeklaag.
Dat mijn hart ontgloei van binnen,in mijn Heer en God te minnen,dat ik Hem alleen behaag.
Heilige Moeder, ach verhoor mij,des gekruistes wonden boor mijdiep en krachtig in het hart.
’k Zie Uw Zoon bedekt met wondentalloos om mijn vele zonden,laat mij delen in Zijn smart.
Doe mij in liefde met U wenenen met Jezus mij verenentot mijn stervensuur zal slaan.
Diep bedroefd kom ik U vragenmet U Jezus’ leed te dragenen met U bij ’t kruis te staan.
Maagd der Maagden, uitverkoren,wil mij in uw goedheid horen,laat mij wenend bij U zijn.
Laat mij Christus’ doodsangst proeven,om Zijn lijden mij bedroeven,stil herdenken al Zijn pijn.
Laat mij al de wrede plagenen de dood van Christus dragen,laat mij sterven zoals Hij.
Moge ik in ’t vuur niet branden,neem o Maagd mijn zaak in handenin het oordeel voor Gods troon.
Met Hem aan het kruis geklonken,maak mij van de smarte dronkenom de liefde voor Uw Zoon.
Als mijn lichaam weg zal sterven,doe mijn ziele dan verwerven’t glorievolle Paradijs.Amen.
vertaling: Hélène Nolthenius
Stabat MaterStabat Mater dolorosaiuxta crucem lacrimosa,dum pendebat filius.
Cuius animam gementem contristatam et dolentem pertransivit gladius.
O quam tristis et afflicta fuit illa benedicta mater unigeniti!
Quae moerebat et dolebat, pia mater dum videbat nati poenas incliti.
Quis est homo qui non fleretChristi matrem si videret in tanto supplicio?
Quis non posset contristariChristi matrem contemplari dolentem cum filio?
Pro peccatis suae gentis vidit Jesum in tormentiset flagellis subditum.
Vidit suum dulcem natum moriendo desolatum Dum emisit spiritum.
Eia mater, fons amoris me sentire vim doloris fac, ut tecum lugeam.
Fac, ut ardeat cor meum in amando Christum Deum,ut sibi complaceam.
Sancta mater, istud agas, crucifixi fige plagas cordi meo valide.
Tui nati vulneratitam dignati pro me patipoenas mecum divide.
Fac me vere tecum pie flerecrucifixo condolere,donec ego vixero.
Iuxta crucem tecum stare, et me tibi sociare in planctu desidero.
Virgo virginum praeclara, mihi iam non sis amara, fac me tecum plangere.
Fac, ut portem Christi mortem,Passionis fac consortem, Et plagas recolere.
Fac me plagis vulnerarifac me cruce inebriariet cruore filii.
Inflammatus et accensusper te virgo, sim defensusin die judicii.
Christe, cum sit hinc exire,da per matrem me veniread palmam victoriae.
Quando corpus morietur, fac ut animae doneturparadisi gloria.Amen.
GE
ZO
NG
EN
TE
KS
TEN
12 13De Heer spreekt tot mijn Heer:‘Neem plaats aan mijn rechterhand,ik maak van je vijandeneen bank voor je voeten.’
Uit Sion reikt de Heer ude scepter van de macht,u zult heersen over uw vijanden.
Aan u is de heerschappij op de dag van uw macht in de schittering van de heiligen:voor de dageraad heb ik u uit de schoot verwekt.
De Heer heeft gezworen,en komt op zijn eed niet terug:
‘je bent priester voor eeuwig,zoals ook Melchisedek was.’
De Heer aan uw rechterhandvernietigt koningen op de dag van zijn toorn.
Hij zal rechtspreken onder de volkeren,hen bedelven onder ruïnes,hoofden verpletteren in vele landen.
Hij drinkt onderweg uit de beeken dan heft hij zijn hoofd.
Eer aan de Vader en aan de Zoonen aan de Heilige Geest.Zoals het was in het begin, en nu,en voor altijd, tot in de eeuwen der eeuwen.
Amen.
Dixit DominusDixit Dominus Domino meo:Sede a dextris meis,donec ponam inimicos tuos scabellum pedum tuorum.
Virgam virtutis tuæ emittet Dominus ex Sion: dominare in medio inimico-rum tuorum.
Tecum principium in die virtutis tuæin splendoribus sanctorum:
ex utero, ante luciferum, genui te.
Juravit Dominus, et non pœnitebit eum:
Tu es sacerdos in æternum secundum ordinem Melchisedech.
Dominus a dextris tuis;confregit in die iræ suæ reges.
Judicabit in nationibus, implebit ruinas;conquassabit capita in terra multorum.
De torrente in via bibet;propterea exaltabit caput.
Gloria Patri, Filio et Spiritui Sancto
Sicut erat in Principio.Et in saecula saeculorum.
Amen.
When Saul was king over us, thou wast he that leddest out and broughtest in Israel.
The Lord then said to thee: Thou shall be captain over Israel, and you shell chase your enemies, and they shall fall before you by the sword.
How are the mighty fallen, the weapons perished of war.
How doth the city solitary sit, she that was great among the nations and princess of the provinces!
All the night she weepeth sore, and her tears are on her cheeks.
Howl, O ye fir trees, for the cedar is fall’n.
Anthem for the funeral of the Duke of Marlborough
anoniem portret van John Churchill, first Duke of Marlborough
14 15
Giulio PrandiGiulio Prandi is een Italiaanse dirigent die gespecialiseerd is in het vocale en sacrale repertoire van de achttiende eeuw. Hij is artistiek en muzikaal leider van Ghislierimusica op het Collegio Ghislieri in Pavia. Als oprichter en dirigent van het Coro e Orchestra Ghislieri was hij reeds in talloze inter-nationale concertzalen te gast en maakte hij meerdere muziekopnamen. Prandi studeerde orkestdirectie onder Donato Renzetti en studeerde af in zang en wiskunde aan de universiteit van Pavia. Hij studeerde compositie bij Bruno Zanolini en koordirectie aan het conservatorium van Milaan. Zijn grote liefde voor de Italiaanse sacrale werken van de achttiende eeuw inspireert hem ook historisch onderzoek te doen naar muziek uit die tijd, wat geleid heeft tot de ontdekking van zeldzame of ongepu-bliceerde werken van bijvoorbeeld Galuppi, Jommelli, Perez, Perti, Duran-te, Astorga en Leo. Ook houdt hij zich intensief bezig met de sacrale composi-ties van Vivaldi, Pergolesi, Händel, Michael Haydn en Mozart. Prandi doceert koorzang aan het conservato-rium van Pavia, verzorgt masterclasses
en workshops – onder meer aan het conservatorium van Milaan – en maakt regelmatig deel uit van jury’s van internationale competities, zoals het Internationaal Van Wassenaer Concours in Utrecht.Eerder in de Matinee: Pergolesi Mis in D, Jommelli Miserere & Vivaldi Dixit Dominus RV 594 (2018)
Silvia FrigatoSopraan Silvia Frigato studeerde aan de conservatoria van Adria en Modena en de Académie baroque européenne d’Ambronay. Ze staat vooral be-kend om haar vertolkingen van het barokreper-toire; zo zong ze de titelrol in Caccini’s Euridice tijdens de Inns-brucker Festwo-chen der Alten Musik, Amor in Monteverdi’s L’incoronazione di Poppea in de Milanese Scala in een nieuwe pro-ductie van Robert Wilson, Niccolò Jommelli’s L’isola disabitata in Teatro di San Carlo in Napels, Yniold in Pelléas et Mélisande tijdens de Maggio Musicale Fiorentino onder dirigent Daniele Gatti en Marta in Caldara’s Maddalena ai piedi di Cristo tijdens de Tage Alter Musik in Herne. Op haar repertoire staan echter ook rollen als de titelrol in Martinu’s komische opera Mirandolina, gezongen in Teatro la Fenice in Venetië, waar ze tevens te zien was als Lisa in Bellini’s La
sonnambula, Procri in Ernst Kreneks Cefalo e Procri en Azema in Rossini’s Semiramide. Frigato werkte met dirigen-ten als Sir John Eliot Gardiner, Rinaldo Alessandrini, Philippe Herreweghe en Ottavio Dantone en maakte meerdere muziekopnamen.
Josè Maria Lo MonacoMezzosopraan Josè Maria Lo Monaco studeerde piano aan het conservato-rium van Palermo en zang bij Bianca-Maria Casoni. Ze maakte haar debuut in de Milanese Scala in Petite messe
solennelle en Dido and Aeneas, en keerde er terug voor Rossini’s La donna del lago, Verdi’s Oberto en Isolier in Rossini’s Le comte Ory. Als Timante in Jom-melli’s Demofonte debuteerde ze onder dirigent
Riccardo Muti in de Opéra national de Paris en tijdens de Salzburger Festspie-le. Ze vertolkte de titelrol in Carmen in de Opéra National de Lyon en bij Opera Australia en zong La messagiera en La speranza (L’Orfeo) onder dirigent Andrea Marcon in Cremona. In Bologna was ze te zien als Charlotte in Werther, in Teatro Real Madrid als Ruggiero (Alcina) en in de Opéra Royal de Wallonie in Luik als Adalgisa (Norma) en Isolier (Le comte Ory). In de Brusselse Munt zong ze Lola (Cavalleria rusticana) en Melanto/Amore/Giunone in Il ritorno d’Ulisse in
patria. Lo Monaco werkte met dirigen-ten als Antonio Pappano, Donato Renzetti en Fabio Biondi.
Raffaele GiordaniDe Italiaanse tenor Raffaele Giordani studeerde scheikunde aan de universi-teit van Ferrara, maar stapte over naar het conservatorium aldaar voor een muziekstudie. Hij begon zijn muzikale carrière op de grote Europese muziek-festivals met ensembles als Concerto Italiano, La Venexiana en Malapunica. Hij zong Bastien in Mozarts Bastien und Bastienne in het Italiaanse Rovigo, Apollo in Monte-verdi’s L’Orfeo tijdens het Ade-laide Festival, Eurillo in Scar-latti’s Gli equivoci nel sembiante in het Rossinitheater in Lugo di Romag-na en de rol van Herder in Giulio Caccini’s Euridice in het Tiroler Landestheater in Innsbruck. Op zijn repertoire staan tevens werken als de Johannes-Passion, Bachs Magnificat, Händels Messiah, Monteverdi’s Il combat-timento di Tancredi e Clorinda, Mozarts Requiem en Rossini’s Petite messe solen-nelle. Giordani werkte met dirigenten als Michael Radulescu, Ottavio Dan-tone, Fabio Bonizzoni, Diego Fasolis en Robert King en was een van de oprich-ters van La Compagnia Del Madrigale, dat onder meer optrad tijdens het Festival Oude Muziek in Utrecht.
UIT
VOE
RE
ND
EN
MA
TT
EO
BE
LLI
RIB
ALTA
LUC
E S
TU
DIO
1716 SOPRAAN ICaterina Iora*°Claudia Di CarloMaria Candela ScalabriniSonia Tedla
SOPRAAN IIValentina ArgentieriEmma PopolaniMarta Redaelli, Karin Selva*°
ALTGiulia BeatiniElisa BonazziSilvia BertoluzzaSilvia CapobiancoIsabella Di Pietro*
TENORMichele ConcatoRaffaele Giordani*Massimo LombardiSimone MilesiRoberto Rilievi
BASMatteo Bellotto*Renato CadelMarco GrattarolaAlessandro NuccioFilippo Tuccimei
* koorsolist° solist in De torrente (Händel, Dixit Dominus)
EERSTE VIOOLMauro Lopes Ferreira°Renata SpottiMarino LagomarsinoAmie Weiss
TWEEDE VIOOLAlberto Stevanin*Barbara AltobelloDiego CastelliAbramo Raule
ALTVIOOLKrishna Nagaraja*Emanuele Marcante
CELLONicola Brovelli*Claudia Poz
CONTRABASNicola Barbieri
ORGELMaria Cecilia Farina
KLAVECIMBELRossella Policardo
THEORBEGabriele Palomba
° concertmeester* aanvoerder
CO
RO
E O
RC
HE
STR
A G
HIS
LIE
RICoro e Orchestra Ghislieri
Het vocaal/instrumentale ensemble Coro e Orchestra Ghislieri werd in 2003 opgericht door dirigent Giulio Prandi. Het is gespecialiseerd in het sacrale repertoire van de achttiende eeuw en heeft haar thuisbasis in het historische Collegio Ghislieri in Pavia, waar de artistieke groei niet alleen gevoed wordt door repetities, maar ook door historisch onderzoek dat regelmatig uitmondt in de vondst van onbekende werken uit deze periode. Het onderzoek wordt sinds 2017 ondersteund door een wetenschappelijk comité, in samenwer-king met de afdeling Musicologie en cultureel erfgoed van de universiteit van Pavia. Het ensemble is vaste gast op internationale muziekfestivals als BOZAR in Brussel, de Internationale Händel-Festspiele Göttingen, het Festi-val de musique Baroque d’Ambronay, het George Enescu Festival in Boekarest en het Festival Oude Muziek in Utrecht. In 2018 vierde Coro e Orchestra Ghislie-ri haar vijftienjarig bestaan met concer-ten in het Concertgebouw en de Berli-ner Philharmonie. Het ensemble heeft meerdere muziekopnamen gemaakt, met werken van onder anderen Baldas-sare Galuppi, Niccolò Jommelli, Davide Perez en Pergolesi, onder meer van diens niet eerder vastgelegde Dignas laudes resonemus.Coro e Orchestra Ghislieri wordt onder-steund door de Gemeente Pavia.Eerder in de Matinee: Pergolesi Mis in D, Jommelli Miserere & Vivaldi Dixit Dominus RV 594 (2018)
Matteo BellottoDe Italiaanse bas Matteo Bellotto studeerde klarinet en muziekpedago-giek aan het conservatorium van Bologna en zang aan het conservato-rium van Modena. Hij heeft een grote voorliefde voor barokrepertoire; zo vertolkte hij de rol van Plutone in Monteverdi’s Orfeo tijdens het London Festival of Baroque Music, in het Audi-torio Nacional de Música in Madrid en bij de Barocktage Melk, en debuteerde als Seneca (L’incoronazione di Poppea) tijdens de Tage Alter Musik in Herne.
Hij werkte veelvul-dig met het Zwitserse Orches-tra e Coro della Radio Svizzera, onder meer als solist in de opera Agnese van Paër, Cossini’s Vespers en Cavalli’s Ercole amante. Hij zong muziek van Gavin
Bryars met het ensemble Vox Altera, vertolkte Stravinsky’s Les noces, was Pilatus in Facchinetti’s Passio Christi, Superman in Luca Mosca’s Mr Me en Gesualdo considered as a murderer van Luca Francesconi. Bellotto werkte met dirigenten als Gustav Leonhardt, Diego Fasolis en Claudio Cavina, met wie hij met het ensemble La Venexiana meer-dere tournees maakte door de VS en Japan.Eerder in de Matinee: Falvetti Il diluvio universale (2015), Falvetti Il dialogo de Nabucco (2017)
ELIS
A B
RA
CC
O
1918
zaterdag 2 februari, 14.15-ca 16.10 uurConcertgebouw Amsterdamserie rfo & friends ii-3
OP DE VLEUGELS VAN BACHRadio Filharmonisch OrkestJames Gaffigan dirigent
Simone Lamsma viool
Goebaidoelina OffertoriumBrahms Vierde symfonie
Ceci n’est pas Bach. Violiste Simone Lamsma betoont zich opnieuw als Goebaidoelina-interpreet in een twin-tigste-eeuws ‘Musikalisches Opfer’. En vaste gastdirigent James Gaffigan maakt zich op voor ‘zijn’ Brahms-IV (met Bach-citaat).
Op de vleugels van BachHij staat niet op het programma, maar hij is onmiskenbaar de bindende kracht achter de werken van Sofia Goebaidoe-lina en Johannes Brahms: Johann Sebastian Bach. Brahms gebruikte in de prachtige afsluitende passacaglia van zijn Vierde symfonie een thema dat hij ontleende aan Bachs cantate Nach dir, Herr, verlanget mich, BWV 150. En Goebai-doelina leende het thema van Bachs Musikalisches Opfer voor haar Offertorium, het indrukwekkende vioolconcert dat zij in de vroege jaren tachtig voor Gidon Kremer schreef.
VOLG
EN
DE
CO
NC
ER
TEN
Simone Lamsma richt zich opnieuw op GoebaidoelinaDe hoofdrol wordt nu vertolkt door Simone Lamsma. De violiste maakte tijdens een eerder Matineeconcert al grote indruk met Goebaidoelina’s tweede vioolconcert, In tempus praesens. De live-opname van dit werk, met het Radio Filharmonisch Orkest onder leiding van Reinbert de Leeuw, werd juichend ontvangen. The Strad roemde Lamsma als een waardig opvolger van Anne-Sophie Mutter, voor wie In tempus praesens geschreven was. Ook Goebai-doelina zelf was zeer enthousiast over Lamsma’s spel. Dit kan alleen maar een memorabele uitvoering worden.
zaterdag 9 februari, 13.00!-ca 16.00 uurConcertgebouw Amsterdamserie opera-3
VIVALDI OP DE OLYMPISCHE SPELENLa Cetra Barockorchester & Vokalensemble BaselAndrea Marcon dirigent
Megacle David Hansen countertenorLicida Carlos Mena countertenorAminta Anna Aglatova mezzosopraanClistene José Coca Loza baritonAlcandro Sergio Foresti basAristea Vasilisa Berzhanskaya altArgene Federica Carnevale alt
Vivaldi L’Olimpiade
Wie krijgt de hoofdprijs in L’Olimpiade van Antonio Vivaldi? Andrea Marcon dirigeert de opera waarmee Vivaldi zijn eigen Venetië veroverde. Niet zonder virtuoze aria’s...
Andrea Marcon dirigeert L’OlimpiadeAntonio Vivaldi werd de kampioen van de Italiaanse barokopera, zeker sinds hij de laatste decennia werd ‘heront-dekt’ als muziekdramatisch componist. Ook in zijn eigen tijd was hij geliefd bij het publiek, maar de gevestigde orde en de elite-theaters in Venetië kreeg hij niet gemakkelijk mee. Om daar veran-dering in te brengen schreef Vivaldi in 1734 L’Olimpiade voor zijn eigen stad. Dirigent Andrea Marcon brengt de opera nu naar de ZaterdagMatinee.
Wie krijgt de hoofdprijs?Het verhaal – geschreven naar een prestigieus en veelgebruikt libretto van Metastasio – lijkt complex, maar is eigenlijk een variatie op twee liefdespa-ren die kruisgewijs verliefd op elkaar worden. Een complicatie is er wel. In het oude Griekenland vinden de Olym-pische Spelen plaats. De belangrijkste held weet dat hij die nooit kan winnen en vraagt zijn beste vriend om dat in zijn naam te doen. Maar wie krijgt nu de mooie dame die als hoofdprijs is bedacht? Om de Venetiaanse elite van zijn kunnen te overtuigen maakte Vivaldi gebruik van modieuze virtuoze aria’s in Napolitaanse stijl, onder andere gezongen door twee castraten. Maar het authentieke Venetiaanse muziekdrama bleef hij trouw.
OT
TO V
AN
DE
N TO
OR
N
MA
RT
IN C
HIA
NG
20
De NTR ZaterdagMatinee is nog steeds een baken in het Nederlandse muziekleven. Maar hoe lang nog? Door structurele bezuinigingen komen de kroonjuwelen van de ZaterdagMatinee steeds meer in gevaar.
Het in stand houden van het unieke karakter en de hoge kwaliteit van de Zaterdag-Matinee vraagt om continuïteit in de programmering. Daarvoor is het noodzake-lijk dat de artistiek leider van de ZaterdagMatinee – ook in onzekere tijden – een of meer jaren vooruit kan plannen. Aan die zekerheid wil de Stichting Vrienden van de Matinee graag bijdragen. Meerjarige donaties zijn daarvoor een belangrijke basis.
Inmiddels hebben al een kleine 200 trouwe bezoekers van de ZaterdagMatinee een donatie toegezegd, waarvan bijna de helft voor vijf jaar. Dat is een mooie eerste stap.Nu moeten we de volgende stap zetten!
Bent ú al Vriend of Matineegenoot?
Meer informatie: www.vriendenvandematinee.nl
U kunt ook rechtstreeks geld overmaken op rekening NL95 TRIO 0379 3404 96, t.n.v. Vrienden van de Matinee.Iedere bijdrage is welkom!
BENT U AL VRIEND OF MATINEEGENOOT?
STI
CH
TIN
G V
RIE
ND
EN
VA
N D
E M
ATIN
EE
