Upload
others
View
4
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
LANDWERK #4 / 2014 11 10 | LANDWERK #4 / 2014
Door peter prins
Enkele jaren geleden is de term uitnodigingsplanologie geïn-troduceerd als volgende stap in de lijn van legitimatie-, toelatings- en ontwikkelingsplanologie. Een eenduidige definitie van uitnodi-gingsplanologie is de afgelopen jaren nog niet echt ontstaan maar de belangrijkste kenmerken zijn volgens mij:• Een actieve uitnodiging van de overheid – meestal een gemeen-
te – aan ondernemers en burgers om een bijdrage te leveren aan de ontwikkeling van een gebied.
• Een overheid die beleidsruimte biedt in ruil voor de ontwik-kelkracht die ondernemers en burgers met zich mee brengen.
• Uitnodigingsplanologie biedt vooral kansen in gebieden of pe-rioden (crisis) waar die ontwikkelkracht niet voor het oprapen ligt.
• Verleiden, faciliteren en verbinden zijn bepalende factoren voor een succesvolle implementatie van uitnodigingsplanologie.
VerleiDenUitnodigingsplanologie begint in mijn ogen met de kunst van het verleiden: laat zien dat je aantrekkelijk bent en maak je beoogde partner duidelijk dat je hem/haar aantrekkelijk vindt. Bij gebieds-ontwikkeling kan het verleiden wel eens wat langer duren en begint het met de uitnodiging om eens goed naar het gebied te kijken. Dat is op Eiland van Schalkwijk gedaan met een fotowedstrijd. De bewoners zijn uitgenodigd om zelf het mooiste plekje van het Ei-land in beeld te brengen. Dat heeft niet alleen een serie prachtige foto’s opgeleverd maar ook een begin van trots en het besef dat het Eiland veel kwaliteiten heeft die de moeite van het beschermen en ontwikkelen waard zijn. Ook de naam voor het gebied Eiland van Schalkwijk biedt - in ieder geval voor mij - veel ruimte voor inspi-ratie en dagdromen over schatten die nog ontdekt kunnen worden. Een eerste indruk is belangrijk, maar daarna worden, net als in de
De opening van het streektransferium Linielanding was voor mij een mooie aanleiding om met een aantal vakgenoten eens een rondje te maken over het Eiland van Schalkwijk (gemeente Houten). Tot begin 2010 ben ik projectleider geweest van de structuurvisie en de voorbereiding van de toepassing van uitnodigingsplanologie. Ik was benieuwd naar de resultaten en de succes- en faalfactoren als het Eiland van Schalwijk wordt afgezet tegen bijvoorbeeld mijn ervaringen als programmaregisseur op de Vlagheide in Brabant (zie ook Landwerk nr. 3 juni 2012). In een interview heb ik mijn analyse op basis van documenten en eigen ervaring gespiegeld aan de verantwoordelijke wethouder in Houten Herman Geerdes.
Uitnodigingsplanologie, de succes- en faalfactoren
“quote.”
Verslag van een rondgang over het Eiland van Schalkwijk
Landwerk nr.4-2014_Totaal.indd 10 9/11/2014 12:14:02 PM
LANDWERK #4 / 2014 11 10 | LANDWERK #4 / 2014
“quote.”
Een fort op het eiland van Schalkwijk
Eiland van Schalkwijk
Een groot deel van het landelijk gebied van de gemeente Houten bestaat uit Het Eiland van Schalkwijk (3000 ha). Schalkwijk maakt deel uit van de Nieuwe Hollandse Wa-terlinie. Jarenlang waren de ontwikkelingsmogelijkhe-den op het Eiland beperkt tot de agrarische sector met af en toe wat ruimte voor recreatie en enkele woningen bij de kernen Schalkwijk en Tull en ’t Waal.
Met de afronding van de VINEX-taakstelling kwam het Eiland in beeld als recreatief uitloopgebied voor Houten, Nieuwegein, Culemborg en Vianen. Sinds 2007 werkt de gemeente Houten actief aan de duurzame ruimtelijke ontwikkeling van het Eiland van Schalkwijk. Projectont-
wikkelaars hadden op dat moment als een grondpositie van 800 ha (€240 mln.) ingenomen met het oog op de verwachte ontwikkeling van ‘Schalkstad’. Die grondpo-sitie had een verlammend effect op de ontwikkeling van de agrarische sector en daarmee op de bredere ruimte-lijke ontwikkeling van het Eiland.
Landwerk nr.4-2014_Totaal.indd 11 9/11/2014 12:14:04 PM
LANDWERK #4 / 2014 13 12 | LANDWERK #4 / 2014
liefde, ook bij uitnodigingsplanologie de nieren nog wel een paar keer geproefd. De vraag is dan concreet, hoe verleidelijk ben je als overheid en welke ontwikkelingsruimte heb in de aanbieding?Voor het Eiland van Schalkwijk is dat na een interactief planpro-ces vertaald in een structuurvisie. De structuurvisie is een aan-trekkelijk document dat vorm geeft aan ontwikkeling gericht op landbouw, recreatie, leefbaarheid, natuur, landschap, water en duurzame ontwikkeling. Het is echter de vraag of de uitvoerige beschrijving van de kwaliteiten van het Eiland, de hoge ambities qua duurzaamheid in combinatie met een gedetailleerd beoorde-lingskader voldoende uitnodigend is voor ondernemers en burgers. Het aantal ingediende projecten (ruim 40) lijkt overtuigend. Maar drie jaar na de vaststelling van de structuurvisie is er nog maar een beperkt aantal projecten gerealiseerd. Bovendien heeft het plan-vormingsproces 4 jaar geduurd. Al die tijd was er geen ruimte om initiatieven van burgers en ondernemers te honoreren.De rondgang over het Eiland laat vooral zien dat een aantal agra-rische bedrijven weer gelooft in de toekomst. Qua woningbouw zijn enkele kleinere pijplijn-projecten gerealiseerd. Daarnaast is er – met een stevige overheidsbijdrage – geïnvesteerd in herstel van elementen van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Maar van de initiatieven van ondernemers en burger is nog maar weinig gere-aliseerd. Mijn ervaring op de Vlagheide is dat de eenvoud van en beleidsruimte in een beoordelingskader uitnodigend werken en relatief snel kunnen leiden tot uitvoering van een substantieel aan-tal projecten.
faciliterenEen belangrijke stap na de eerste uitnodiging is het faciliteren. Maatschappelijke ontwikkelingen en opleiding hebben er toe geleid dat meer ondernemers en burgers bereid en in staat zijn hun ei-gen ruimtelijke ontwikkeling vorm te geven. Maar de praktijk leert dat het belangrijk is deze initiatiefnemers te faciliteren. Ze komen terecht in een wereld van plannen en procedures die de meesten vreemd is. Dat faciliteren gaat verder dan uitleggen hoe de plannen bedoeld zijn en welke procedures gevolgd moeten worden.De essentie bij uitnodigingsplanologie is dat de ontwikkelkracht van initiatiefnemers voor de projecten in een onderhandelingsspel op basis van gelijkwaardigheid wordt verbonden aan de doelen die de overheid (bij voorkeur interactief) voor het gebied heeft gefor-muleerd. Daarin ligt een belangrijke metamorfose voor de betrok-ken overheid verscholen bij de implementatie van uitnodigingspla-nologie. En daar lijkt ook een knelpunt te zitten in de benadering op het Eiland van Schalkwijk. De hoge ambities en het uitvoerige beoordelingskader maken de ruimte voor het onderhandelingsspel tussen overheid en initiatiefnemers beperkt. Bovendien opereren de belangrijkste intermediairs – de gebiedsmanagers – vanuit het gemeentehuis in Houten. Ik had als programmaregisseur op de Vlagheide een vrijere rol en kon daardoor in het spel ook af en toe ruimte creëren aan de zijde van de overheid. Het kan natuurlijk zo zijn dat de hoge ambities voor het Eiland van Schalkwijk een langere aanloop vragen en op termijn leiden tot een hoogwaardiger resultaat. De tijd zal het le-ren. Parallel is op het Eiland van Schalkwijk in ieder geval voor één project (Duurzame stal, gebroeders Uijttewaal) ook gekozen voor de inzet van een onafhankelijk gebiedsmakelaar.
Blokhovense Wetering
KANAALDIJK OOST
KAAIDIJK
OOSTROMSDIJKJE
ACHTERDIJK
BURGWEG
WERKH
OVEN
SEWEG
SCHOUDERMAN
TEL
WAALSEWEG
LEKDIJK
BLASE
NBURG
SEW
EG
BEUSICHEMSEWEG
JHR. RAMWEG
LEKDIJK
WAALSEWEG
TETWIJK
SEW
E G
MARCKENBURGSPAD
WICKENBURGHSPAD
ACH
TERD
IJK
KORTE UITWEG
LEKDIJK
SPOO
RDIJK
TRIP
LANGE UITWEG
LEKDIJK
SCHALKW
IJKSEWEG
PROVINCIALEWEG
NEEREIND
TETWIJKSEW
EG
ZUWEDIJK
TUURDIJK
WICKENBURGSEWE G
BEUSICHEMSEWEG
ACHTERDIJK
ACHTERDIJK
GRO
ENEW
EG
POTHUIZERWEG
SCHEIDINGSWEG
VEERW
EGLEKDIJK
HOEVENWEG
NIJENSTEINSEWEG
LEKDIJK
LEKDIJK
TIEN
DWEG
HOOGDIJK
KAPELLEWEG
NA
CHTD
IJK
TUURDIJK
LEEMKOLKWEG
HOLLENDE WAGENWEG
WAT
ERTO
REN
WEG
BREEDE STICH
T
BREE
DST
EEG
DIEFD
IJK
PRIJSSEWEG
LANGE D
REEF
LEKDIJK
LANGE MEENT
HU
IBER
TLAA
N
BEUSICHEMSEDIJK
ACHTE
RWEG
LANGE DREEF
WEIDSTEEG
LEKDIJK WEST
LEKDIJK
ACHTERWEGKANAALDIJK ZUID
WAIJENSEDIJK
KNOES
TERW
EG
HEEMSTEEDSEKANAALDIJK
KOPP
ELD
IJK
LANGE WEG
VUILCOPSE- KANAALDIJK
OVEREINDSEWEG
TWEE
DE
VELD
HEE
MST
EED
SE-
WEG
RAVENSWADE
MARSDIJK
TURE
LUU
RWEG
OUD
WU
LFSE
WEG
FORT
WEG
RIJS
BRUG
GERW
EG
MARSDIJK
RIJNSEWEG
RIJSENBURGSE-
L
AAN
ODIJKER
WEG
HOOFDSTRAAT
SINGEL
SINGEL
LANGBROEKERDIJK
JACHTRUSTLAAN
BROEKWEG
HOGELANDSEW
EG
TIENDWEG
RIETDIJK
MO
LEN
SPO
OR
HOGE WOERD
ELPAD
MOLENHOEFLAAN
OVEREIND
GROENEDIJKJE
GED
EKTE
GEM
EEN
SCH
APS
WEG
NACHTDIJK
HO
EKSE
DIJK
LANGE UITWEG
MER
EVEL
DSE
-
ELPAD
LAGEDIJK
OU
DE
WEG
KONINGSWEG
OVEREIND
SCHALKWIJKSE-WETERING
KANAALDIJK ZUID
FECT
IOPA
D
KANAALDIJK OOST
GOYERDIJK
GOILBERDINGERDIJK
Gebied in ontwikkeling
RONDWEG
RONDWEG
DE STAART
DE REDE
UTRECHTSEWEG
RONDWEG RONDW
EG
RONDWEG
LEKDIJK
GRAAF V LYNDEN V SANDENBURGWEG
WERKHOVENSEWEG
ACHTERDIJK
WATERLINIEDOK
LAAG
RAVE
NSE
WEG
WAT
ERLI
NIE
WEG
HOUTENSEWEG
HOUTENSEWEGLEKDIJK W
EST
UTRECHTSEWEG
KRUISWEG
VEERWEG
beperkt toeg.voor auto’s
NS Station Castellum
NS StationHouten
Fort Everdingen
Liniepont (voet/�etsveer)(seizoen)
Fort Het Werk a.d. Korte Uitweg
Recreatiegebied Everstein
Lunet De Snel
Camping De Boomgaard
VoormaligeWatertoren
LandgoedWickenburgh
Fort ´t Hemeltje
Tunnel
Tankstation
Kasteel Heemstede
Fort Vechten
Kasteel Beverweert
Kasteel Hardenbroek
Camping De Kroon
Camping De Vliert
Speelbos Nieuw Wulven
Voorm. Fort´t Spoel
Dagrecreatie
Fort Het Werk a.d. Waalsewetering
Voorm. Plofsluis
Veerpont
OpenluchtzwembadEverstein
RecreatieplasLaagraven
Toren Vuylcop
Marckenburg
Kasteeltuin Jhr. Ram
toekomstigeRecreatieplas
´t Waal
Makeblijde
Brink
Ruïne KasteelWulven
De Speelheuvel
Fort Werk aan de Groene Weg
Weerdenburg
HorecaPaviljoen
De Toekomst
Heemtuin
InformatiecentrumNieuwe Hollandse Waterlinie
Recreatieplas
Koppelbrug
(toekomstig)
(toekomstig)
(toekomstig)
Tankstation
Veerpont
Camping ‘t Veerhuis
Camping De Hoge Kuil
Camping Prinsenhof
POLDER BLOKHOVEN
POLDER VUYLCOP
STEENWAARD
VLOWIJKERPOLDER
BUITEN-
WAARD
REDICHEMSEWAARD
POLDER
REDICHEM
GOILBERDINGER EN EVERDINGER WAARDEN
POLDER
VUYLCOP
H E T E I L A N D V A N S C H A L K W IJ K
MOLENBUURT
BOS NIEUW WULVEN
´t Waal
RAAPHOFDE WOERD
Imkerspark
Park De Koppel
Kooikerspark
Voetbal
VoetbalTennis
Tienhoven
Goilberdingen
Dwarsdijk
Den Oord
Honswijk
Vechten
Schalkwijk
‘t Waal
Tull
Hagestein
Everdingen
‘t Goy
Werkhoven
Odijk
CULEMBORG
Driebergen-Rijsenburg
HOUTEN
BunnikUTRECHT
N409
N410
N229
N410
N229
N408
N225
A12 E35
A12 E35
A27
E311
A12 E35
A2
A12E35
A2
KNOOPPUNTLUNETTEN
VERKEERSPLEINLAAGRAVEN
28 NIEUWEGEIN
27 HAGESTEIN
29 HOUTEN
18 HOOGRAVEN
19 BUNNIK
20 DRIEBERGEN
OOSTROMSDIJKJE
BBBBBBBEUUUSSSSSSSIIIICCCCCCCCCCCHHHHHHHHHEEEEEEEMMMMMMMMMMMMMMSSSSSSEWWWWWWWWEEEEEEEGGGGGGGGGGG
TTUUURDIJJKKKK
WWICKKENBBURGSEWWEWEEE
WE
WWE
W
GE GE
BBBBBBBBBBEEEEEEEEUUUUUUUUUSICCHEMSEWEG
TTTTTTTTTTIIIIIEEEEEEEEENNNNNNNNNN
DDDDDDDDDDDWWWWWWWWWWWWWWEEEEEEEEEGGGGGGGGGG
HOOGDIIJJKKKKK
KKKAPELLLLLLLEEEEEEWWWWWWWWWWWWWWEEEEEEEEEGGGGGGGGG
NA
CA
CA
HTTD
IJJIJIKK
TUURDIJK
LEEMKOLKWWEEGG
HOLLENDE WAWAWGENWEG
WWWWWWWWWWWWWWAAAAAAAAAATTTTTTTTTATAATAATAATA
EEEEEEERTO
RRRREEEEEEEEENNNNNNNNN
WWWWWWWWWWEG
JACHTRUSTLAAAN
HOGELANDSEW
EG
TIENDWEG
RIETDIJK
GGGGGRRROOEENEDIJKJE
NNNACHTDIJK
GOYERDIJKK
DDE STATAT AAAA RT
DDDDDDEEEE RREEDDEEEE
RROONNDDWWEEGGGG RRROONNNDDDWW
EEGG
RRRRROOOONNNNDDDDWWWWEEEEGGGG
GGGGGRRAAF VLYLYL NDEN
V SA
WERKHOVENSEWEG
NS Station Castellum NS Station Castellum NS Station Castellum NS Station Castellum NS Station Castellum NS Station Castellum NS Station Castellum NS Station Castellum NS Station Castellum NS Station Castellum NS Station Castellum NS Station Castellum NS Station Castellum NS Station Castellum NS Station Castellum NS Station Castellum NS Station Castellum NS Station Castellum NS Station Castellum NS Station Castellum NS Station Castellum NS Station Castellum NS Station Castellum NS Station Castellum NS Station Castellum NS Station Castellum NS Station Castellum NS Station Castellum NS Station Castellum NS Station Castellum NS Station Castellum
VVVVVVVVVVVVVVoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeoormaligeVoormaligeVVoormaligeVVoormaligeVWWWWWWWWWWWWWW
oormaligeW
oormaligeoormaligeW
oormaligeatertorenatertorenatertorenatertorenatertorenatertorenatertorenatertorenatertorenatertorenatertorenatertorenatertorenatertorenatertorenatertorenatertorenatertorenatertorenatertorenatertorenatertorenatertorenatertorenatertorenatertorenatertorenatertorenatertorenatertorenatertorenatertorenatertorenatertorenatertorenatertorenatertorenatertorenatertorenatertorenatertorenatertorenatertorenatertorenatertorenatertorenatertoren
LandgoedLandgoedLandgoedLandgoedLandgoedLandgoedLandgoedLandgoedLandgoedLandgoedLandgoedLandgoedWWWWWWWWWWW
LandgoedW
LandgoedickenburghickenburghickenburghickenburghickenburghickenburghickenburghickenburghickenburghickenburghickenburghickenburghLandgoedickenburghLandgoedLandgoedickenburghLandgoedLandgoedickenburghLandgoedLandgoedickenburghLandgoedLandgoedickenburghLandgoedLandgoedickenburghLandgoed
Weerdenburgeerdenburgeerdenburg
(toekomstig)(toekomstig)(toekomstig)(toekomstig)(toekomstig)(toekomstig)(toekomstig)(toekomstig)(toekomstig)(toekomstig)(toekomstig)
(toekomstig)(toekomstig)(toekomstig)(toekomstig)
(toekomstig)(toekomstig)
VoetbaloetbaloetbaloetbalVoetbalV
‘t Goy‘t Goy‘t Goy‘t Goy‘t Goy‘t Goy‘t Goy‘t Goy‘t Goy‘t Goy‘t Goy‘t Goy‘t Goy‘t Goy‘t Goy‘t Goy‘t Goy‘t Goy‘t Goy‘t Goy‘t Goy‘t Goy‘t Goy‘t Goy‘t Goy‘t Goy‘t Goy‘t Goy‘t Goy‘t Goy‘t Goy‘t Goy‘t Goy‘t Goy‘t Goy‘t Goy‘t Goy‘t Goy‘t Goy‘t Goy‘t Goy‘t Goy‘t Goy‘t Goy‘t Goy‘t GoyD‘t GoyDI‘t GoyIJ‘t GoyJ
Werkhovenerkhovenerkhovenerkhovenerkhovenerkhovenerkhovenerkhovenerkhovenerkhovenerkhovenerkhovenerkhovenerkhovenerkhovenerkhovenerkhovenerkhovenerkhovenerkhovenerkhoven
N229
HOEVENWEG
NIJENSTEINSEWEG
LLEEKKKDDIIJJKK
LEKDIJK
BBREEDE
STICHT
EG
DIEF
DIJK
LANGEDDDDDDDD
RRRRRRR
D
R
DEEEEFF
LLEEKKDDIIJJKK
HU
IBBER
TLLLLAAAAAAAAA
NN
BEUEUE SICHEMSEDIJK
ACHTE
RWWWWWWWWWWWWRWREEEEEEEEEEGGGGGGGGGGGG
LLLAANNNGGGEEE DDRREEF
WEIDSTTEEG
LEKDIJK WWEESSTT
GGOILLLBBEERDINGEERRDDIIJJKK
VEEEERWEGGGG
Fort EverdingenFort EverdingenFort EverdingenFort EverdingenFort EverdingenFort EverdingenFort EverdingenFort EverdingenFort EverdingenFort EverdingenFort EverdingenFort Everdingen
Liniepont (voet/�etsveer)Liniepont (voet/�etsveer)(seizoen)
Recreatiegebied EversteinRecreatiegebied EversteinRecreatiegebied EversteinRecreatiegebied EversteinRecreatiegebied EversteinRecreatiegebied Everstein
DagrecreatieDagrecreatieDagrecreatieDagrecreatieDagrecreatieDagrecreatieDagrecreatieDagrecreatie
eerponteerponteerpont
OpenluchtzwembadOpenluchtzwembadOpenluchtzwembadOpenluchtzwembadOpenluchtzwembadOpenluchtzwembadOpenluchtzwembadEversteinEverstein
OpenluchtzwembadEverstein
OpenluchtzwembadOpenluchtzwembadEverstein
Openluchtzwembad
Camping De Hoge KuilCamping De Hoge KuilCamping De Hoge KuilCamping De Hoge KuilCamping De Hoge KuilCamping De Hoge KuilCamping De Hoge KuilCamping De Hoge KuilCamping De Hoge Kuil
REDICHEMSEREDICHEMSEWAARDWAARDW
POLDER
REDICHEMREDICHEM
GOILBERERE DINGERERE ENENE EVEVEV RERE DINGERERE WAWAW ARDENENE
TTTTTTTTTTTTienhovenienhovenienhovenienhovenienhovenienhovenienhovenienhovenienhovenienhovenienhovenienhoven
GoilberdingenGoilberdingenGoilberdingen
HagesteinHagesteinHagesteinHagesteinHagesteinHagesteinHagesteinHagesteinHagesteinHagesteinHagesteinHagesteinHagesteinHagesteinHagesteinHagesteinHagesteinHagesteinHagesteinHagestein
EverdingenEverdingenEverdingenEverdingenEverdingenEverdingenEverdingenEverdingenEverdingenEverdingenEverdingenEverdingenEverdingenEverdingenEverdingenEverdingenEverdingenEverdingenEverdingenEverdingenEverdingenEverdingenEverdingenEverdingenEverdingenEverdingenEverdingenEverdingen
CULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGCULEMBORGA2
27 HAGESTEIN
Stuw- en sluizencomplexHagestein
Dagrecreatie Heulse Waard
LEK
JachthavenVeerpont
LEKK
ANAA
L
Voorm. Plofsluis
Goyerbrug
Hagesteinsebrug
MuseumDijkmagazijn De Heul
Schalkwijksebrug
LEK
LEK
Steenwaard
Schalkwijkse Wetering
Kromme Rijn
Kromme Rijn
Oude Kromme Rijn
LEK
AMSTERDAM - RIJNKANAAL
Langbroeker Wetering
Inun
datie
kana
al
Casp
ergo
uwse
wet
erin
g
Rodenbergse Vaart
Schalkwijkse Wetering
Kerkelandse Weterin
g
Schalkwijkse Wetering
AMSTERDAM - RIJNKANAAL
Houtensebrug
OSSENWAARD
Recreatieterrein ´t Waal
Fort Honswijk
0 500 meter250
3
18
16
30
9
10
8
1
4029
12
7
21
13
1514
Duurzaam Wonen en Rijden
Algenkwekerij
Toekomst voor Boeren
Wickengaard
Waterkrachtcentrale Hagestein
Windmolens Goyerbrug
Grindwinning en natuurontwikkeling buitenwaard
Het Wapen van Schalkwijk
Werk a/d Korte Uitweg
Recreatieve inrichting (Werk aan de Groeneweg)
Recreatieve inrichting (Waalsebos/Verdronkenbos)
Forten Honswijk en Everdingen
Aanlegplaats voor de pont Groeneweg en wandelpad in de uiterwaarden
Duurzame en verbrede landbouw/recreatieveontwikkeling Lunet a/d Snel
Recreatieve routes Polder Blokhoven
Waterberging Polder Blokhoven
Lunet aan de Snel
Recreatieplas Tull en ’t Waal
Het Gebouw
Landlust
Rozenhoeve / Artists in residence
Recreatief knooppunt Tull en ‘t Waal
Streektransferium
Paragliding
Vergader / workshopruimte
ZA
CH
TE
PR
OJE
CT
EN/L
OC
AT
IES
HA
RD
E P
RO
JEC
TEN
/LO
CA
TIE
S
GER
EALI
SEE
RD
NatuurLandschapWater
RecreatieWoningbouwDuurzame energie
LandbouwCultuurhistorieMilieu
3
18
28
31
32
16
30
9
10
8
35
36
1
25
20
22
23
40
12
7
21
13
15
14
17
2
3
11
18
16
9
10
8
1
19
5
6
27
4
12
7
13
15
14
37
28
30
26
34
32
35
33
36
25
27
20
38
22
23
40
24
29
21
39
31
Duurzaam Wonen en Rijden
Algenkwekerij
Toekomst voor Boeren
Wickengaard
Waterkrachtcentrale Hagestein
Windmolens Goyerbrug
Grindwinning en natuurontwikkeling buitenwaard
Het Wapen van Schalkwijk
Werk a/d Korte Uitweg
Recreatieve inrichting (Werk aan de Groeneweg)
Recreatieve inrichting (Waalsebos/Verdronkenbos)
Forten Honswijk en Everdingen
Aanlegplaats voor de pont Groeneweg en wandelpad in de uiterwaarden
Duurzame en verbrede landbouw/recreatieveontwikkeling Lunet a/d Snel
Recreatieve routes Polder Blokhoven
Waterberging Polder Blokhoven
Lunet aan de Snel
Recreatieplas Tull en ’t Waal
Het Gebouw
Landlust
Rozenhoeve / Artists in residence
Recreatief knooppunt Tull en ‘t Waal
Streektransferium
Paragliding
Vergader / workshopruimte
ZA
CH
TE
PR
OJE
CT
EN/L
OC
AT
IES
HA
RD
E P
RO
JEC
TEN
/LO
CA
TIE
S
GER
EALI
SEE
RD
NatuurLandschapWater
RecreatieWoningbouwDuurzame energie
LandbouwCultuurhistorieMilieu
3
18
28
31
32
16
30
9
10
8
35
36
1
25
20
22
23
40
12
7
21
13
15
14
17
2
3
11
18
16
9
10
8
1
19
5
6
27
4
12
7
13
15
14
37
28
30
26
34
32
35
33
36
25
27
20
38
22
23
40
24
29
21
39
31
Duurzaam Wonen en Rijden
Algenkwekerij
Toekomst voor Boeren
Wickengaard
Waterkrachtcentrale Hagestein
Windmolens Goyerbrug
Grindwinning en natuurontwikkeling buitenwaard
Het Wapen van Schalkwijk
Werk a/d Korte Uitweg
Recreatieve inrichting (Werk aan de Groeneweg)
Recreatieve inrichting (Waalsebos/Verdronkenbos)
Forten Honswijk en Everdingen
Aanlegplaats voor de pont Groeneweg en wandelpad in de uiterwaarden
Duurzame en verbrede landbouw/recreatieveontwikkeling Lunet a/d Snel
Recreatieve routes Polder Blokhoven
Waterberging Polder Blokhoven
Lunet aan de Snel
Recreatieplas Tull en ’t Waal
Het Gebouw
Landlust
Rozenhoeve / Artists in residence
Recreatief knooppunt Tull en ‘t Waal
Streektransferium
Paragliding
Vergader / workshopruimte
ZA
CH
TE
PR
OJE
CT
EN/L
OC
AT
IES
HA
RD
E P
RO
JEC
TEN
/LO
CA
TIE
S
GER
EALI
SEE
RD
NatuurLandschapWater
RecreatieWoningbouwDuurzame energie
LandbouwCultuurhistorieMilieu
3
18
28
31
32
16
30
9
10
8
35
36
1
25
20
22
23
40
12
7
21
13
15
14
17
2
3
11
18
16
9
10
8
1
19
5
6
27
4
12
7
13
15
14
37
28
30
26
34
32
35
33
36
25
27
20
38
22
23
40
24
29
21
39
31
© Gemeente Houten
GEREALISEERDHARDE (lopende) INITIATIEVENInitiatievenoverzicht Eiland van Schalkwijkjuli 2014
Geïnventariseerde initiatieven op het Eiland van Schalkwijk.
Landwerk nr.4-2014_Totaal.indd 12 9/11/2014 12:14:22 PM
LANDWERK #4 / 2014 13 12 | LANDWERK #4 / 2014
VerbinDenNaast het verleiden en faciliteren is het van belang te komen tot een daadwerkelijke verbinding van de ontwikkelkracht van de ini-tiatiefnemer aan de doelen voor de beoogde gebiedsontwikkeling. Dan gaat het niet alleen om de feitelijke ‘verbinding’ bij de start van de planologische procedures in de vorm van een realisatieovereen-komst. Verbinden is vooral ook een proces, zowel van de initiatief-nemers met de overheid, de initiatiefnemers onderling maar ook met de andere maatschappelijke organisaties en andere belang-hebbenden in het gebied. Het gaat om het bouwen aan vertrouwen en draagvlak. Een effectieve gebiedsorganisatie is daarbij een belangrijk hulp-middel. Hoe dat eruit ziet, is sterk cultureel en situationeel be-paald. De wijze van samenwerking van overheid met maatschap-pelijke organisaties kan per provincie sterk verschillen. Op de Vlagheide is vooral het onderlinge contact van de initiatiefnemers van doorslaggevend belang geweest. Dit was belangrijk om de moed erin te houden en heeft concreet geleid tot een aantal toe-ristische arrangementen en de oprichting van de Vereniging Vlag-heide, die nu het initiatief heeft in de gebiedsontwikkeling.Daarnaast is communicatie van groot belang om nieuwe initiatieven te genereren, vertrouwen te winnen en met goede voorbeelden te laten zien dat de beoogde ontwikkeling kans van slagen heeft. Dat laatste is ook van groot belang voor de relatie met de projectont-wikkelaars. Zolang er geen andere ontwikkeling zichtbaar en over-tuigend gestalte krijgt, nemen de meesten hun verlies en wachten rustig op nieuwe initiatieven voor de ontwikkeling van ‘Schalkstad’.
Mentaal eiGenaarSchapOp het vlak van de gebiedsorganisatie is voor het Eiland van Schalkwijk een bijzondere keuze gemaakt. De provincie Utrecht, gemeente Houten en het Hoogheemraadschap stichtse Rijnlan-den voeren een paar keer per jaar bestuurlijk overleg. De overige maatschappelijke organisaties, bewoners en gebruikers hebben formeel geen plek in de gebiedsorganisatie die besluitvorming voor de verschillende projecten voorbereid. Qua communicatie is er veel geïnvesteerd in het interactieve planproces, projectenmarkten en digitale nieuwsbrieven. Maar sinds de vaststelling van de structuur-visie in 2011 is het in mijn beleving een beetje stil.Het is mijn ervaring op onder andere de Vlagheide dat de vertegen-woordiging van maatschappelijke organisaties en initiatiefnemers in de gebiedsorganisatie – mits serieus ingevuld – sterk bijdraagt aan de betrokkenheid bij en het mentaal eigenaarschap voor de gebiedsontwikkeling. Natuurlijk roept dit fenomeen vragen op over de democratische legitimatie. Daar ligt dan ook een wezenlijke taak voor de betrokken bestuurders om enerzijds optimaal gebruik te maken van de input vanuit het gebied en anderzijds te bewaken dat voldoende ruimte overblijft voor de formele besluitvorming door college en gemeenteraad. In termen van verbinding is het bij uitno-digingsplanologie zonder meer van belang om de ambtelijke orga-nisatie, het college en de gemeenteraad te betrekken bij dit nieuwe spel dat uitnodigingsplanologie heet.Op dat vlak heeft de gemeente Houten een belangrijke slag ge-slagen in de betrokkenheid van de ambtelijke organisatie. De af-zonderlijke afdelingen krijgen in principe één keer gedurende een beperkte periode de gelegenheid voor hun bijdrage aan een inte-grale beoordeling van een nieuw initiatief. Dan helpt het wel dat er
Succes en faalfactoren uitnodigingsplanologie:Verleiden• Een uitnodigende rol voor de overheid• Beleidsruimte voor ondernemers en burgers
Faciliteren• Gelijkwaardigheid van partners bij gebiedsontwikkeling• Onafhankelijke procesbegeleiding en ondersteuning bij de match
tussen ontwikkelkracht en gebiedsdoelen
Verbinden• Gebiedsorganisatie die partijen en organisaties verbindt, onderling en aan de beoogde ontwikkeling (mentaal eigenaarschap)• Communicatie• Vastleggen van afspraken
Landwerk nr.4-2014_Totaal.indd 13 9/11/2014 12:14:24 PM
LANDWERK #4 / 2014 15 14 | LANDWERK #4 / 2014
een gebiedsmanager is die dit proces met gezag weet te bewaken. Daarmee wordt in ieder geval voorkomen dat een initiatief vrijblij-vend van het ene naar het andere bureau wordt geschoven met steeds weer vragen om aanvullend onderzoek. Het is in de praktijk ook vaak de periode voorafgaand aan de formele besluitvormings-procedure die bepalend is voor de doorlooptijd van nieuwe initi-atieven. Het zou mooi zijn als de nieuwe Omgevingswet ook daar nog een voorziening zou weten te treffen om hier paal en perk aan te stellen. Verder heeft uitnodigingsplanologie geen wettelijke on-dersteuning nodig. Het is een andere manier van werken die vooral een uitdaging vormt voor de ruimtelijke professionals, hun colle-ga’s, bestuurders en gemeenteraadsleden. Uitnodigingsplanologie vraagt om sturing op hoofdlijnen en de kunst van het loslaten.
het beelD Van De wethouDerHerman Geerdes is sinds april 2010 als wethouder verantwoor-delijk voor de gebiedsontwikkeling op het Eiland van Schalkwijk. Terugkijkend is hij zonder meer tevreden over de resultaten die tot nu toe bereikt zijn, zeker in het licht van de complexe opgave die er op het Eiland ligt. De grote grondpositie van projectontwikkelaars speelt bij vrijwel alle substantiële projecten een rol. Inmiddels is er bij een aantal wel de bereidheid om grond beschikbaar te stellen, bijvoorbeeld voor recreatieve routes of de agrarische ontwikkeling, maar dan graag in ruil voor concrete ‘rode’ ontwikkelingsmogelijk-heden op het Eiland of elders. Dat is een onderhandelingsspel dat tijd en geduld vraagt maar zich wel langzaam in de goede richting beweegt.Daarbij helpt het dat er voor het herstel van de Nieuwe Hollandse Waterlinie geld beschikbaar is om te investeren in de kwaliteiten van het gebied en de randvoorwaarden voor particuliere initiatieven zoals routestructuren en verbindingen. Ook verwacht Geerdes veel van het streektransferium, een plek waar automobilisten kun-nen ‘overstappen’ om vervolgens te voet, kano of fiets het gebied te bezoeken. Heel concreet heeft het transferium al geleid tot de oprichting van een coöperatie (Local2local) met een bundeling van producenten en leveranciers van de producten voor de supermarkt in het streektransferium.Herman Geerdes geeft toe dat hij graag meer succesvolle particu-liere initiatieven op het projectenlijstje ziet staan. Maar de praktijk is dat de regelgeving en de grondpositie op het Eiland de opgave complex maken. De lijst vertekent overigens wel enigszins omdat
de agrarische projecten worden beschouwd als ‘reguliere ontwik-keling’ en dus niet zijn meegenomen in het overzicht. Op dat vlak is nog wel het één en ander te verwachten, omdat landbouworganisa-tie LTO ongeveer twintig agrariërs op het Eiland bij elkaar heeft ge-bracht, die samen vorm willen geven aan een duurzame toekomst van de agrarische sector op het Eiland.In termen van verleiden, faciliteren en verbinden ziet de wethou-der vooral op het vlak van het faciliteren nog mogelijkheden voor verbetering. Niet door de op de stoel van de initiatiefnemer te gaan zitten, maar wel door de complexe regelgeving en bestuurlijke om-geving te vereenvoudigen en terug te brengen tot de essentie voor het betreffende project. Herman Geerdes onderschrijft de meer-waarde van een onafhankelijk gebiedsmakelaar. De gemeente heeft ook al besloten de bestaande makelaar voor de duurzame stal van Uijttewaal ook voor andere projecten in te zetten.De gebiedsorganisatie roept ook bij Herman Geerdes nog wel eens vragen op. Het ontbreken van een klankbordgroep voor het Eiland heeft te maken het bestaan van meerdere gebiedsorganisaties (Linieland, Kromme Rijn) die geografisch overlappen. Bovendien is bijvoorbeeld de dorpsraad van Schalkwijk uit elkaar gevallen en niet meer beschikbaar als vertegenwoordiging van de bewoners. De bestuurlijke en ambtelijke samenwerking met het Hoogheem-raadschap en de provincie Utrecht verloopt prima. Het helpt bij een snelle beoordeling van de initiatieven en biedt ook ruimte voor praktische oplossingen, zoals bij de parkeervoorzieningen voor de beoogde ontwikkeling van Lunet aan de Snel, onderdeel van de Wa-terlinie.
winStKort samengevat is er met de structuurvisie voor het Eiland van Schalkwijk een ambitieuze stap gezet richting de beoogde ruimte-lijke ontwikkeling op basis van uitnodigingsplanologie. Waarschijn-lijk is er in het tempo van de uitvoering nog winst te behalen door meer beleidsruimte te bieden via sturing op hoofdlijnen. Daarnaast zouden initiatiefnemers en overheid op basis van gelijkwaardigheid kunnen samenwerken met een onafhankelijke procesbegeleider. De behoefte aan ondersteuning neemt toe met de hoogte van de ambities. Tenslotte lijkt er meer ruimte voor betrokkenheid van de actoren vanuit het gebied door deze ook in de formele gebiedsorga-nisatie een eigen plek en verantwoordelijkheid te geven.
Peter Prins (PRINS Projectmanagement) was projectleider voor de structuurvisie op het Eiland van Schalkwijk en programmamanager voor de uitvoering van het Masterplan Vlagheide, in beide gebieden is uitnodigingsplanologie toegepast.
Landwerk nr.4-2014_Totaal.indd 14 9/11/2014 12:14:25 PM