Upload
nedvang
View
231
Download
11
Embed Size (px)
DESCRIPTION
Uitpakken 2011 is het Jaarmagazine van Nedvang.
Citation preview
3
Jan Storm Algemeen directeur van
Stichting Nedvang
Ed Hamming Voorzitter van
Stichting Nedvang
Ps: dit jaarmagazine van Nedvang is vanzelfsprekend gemaakt
van 100% FSC-papier bij een duurzame drukker
Dat is onze kerstkaartwens, onze stip aan de horizon. Een utopie, horen wij u denken.
Lees dan op pagina 32 hoe de gemeente Zwolle in een pilotwijk realiseerde dat restafval niet
langer de leidende afvalsoort is. Met dit en andere verhalen willen we u inspireren.
Wij, de producenten en importeurs van verpakte producten, de gemeenten en alle
materiaalorganisaties, hebben samen een verfijnd stelsel neergezet voor steeds succesvoller
reduceren, scheiden en hergebruiken van verpakkingsafval. Maar uiteindelijk draait het
natuurlijk om de cijfers (pagina 22).
En u zult zien, deze zijn uitstekend: het hergebruik van alle verpakkingsmaterialen
ligt boven de gestelde doelstellingen, zowel ten opzichte van de Europese als de Nederlandse.
En omdat we daar trots op kunnen zijn én u willen bedanken voor het samenwerken, ligt er hier
een bewaarmagazine vol inspirerende artikelen in beeld en verhaal.
Dus laat u meenemen in de denkwereld van visionaire marketeers en verpakkings-
goeroes. En geef uw ogen de kost in de rapportages over jonge ambitieuze ontwerpers met
bijzondere dromen (papier wordt weer hout, en hout wordt textiel!) die werkelijkheid en
succes worden (pagina 8 en 48)."
“ De consument van de toekomst gooit geen afval weg, maar beseft: ik gooi grondstoffen weg.”
editorial
4
321
papier
kunst stof
glasPAG. 18Fair Trade = duurzaam....en hun fl essen dus vederlicht
PAG. 20Een kringloop van glazen verpakkingen
PAG. 28In beeldzeeftrommel van 12 bij 4
PAG. 30Een kringloop van kunststof verpakkingen
PAG. 6
PAG. 16
PAG. 16
“ We doen het samen met de Nederlandse gemeenten, producenten en importeurs van verpakte producten, de materiaal- en uitvoeringsorganisaties en de afvalbedrijven”
PAG. 8Ontwerplabel Vij5maakt van papier weer hout
PAG. 12Een kringloop van papieren verpakkingen
uitpakken2011
5
43 5kunst stof
blik
hout
PAG. 36Volop uitdaging voor research & development
PAG. 40Een kringloop van metalen verpakkingen
En vErdErPAG. 14 Kort: de 5 stromen in het nieuws
PAG. 22Ed Hamming & Jan Storm buigen zich over de cijfers
PAG. 32Gemeente Zwolle neemt de proefscheiden = halen, restafval = brengen
PAG. 42Dubbelinterview met Friesland Campina over duurzaamheid
PAG. 52Verpakkingen ontwikkelen:keuzes, dilemma’s en afwegingen
PAG. 55Aangepakt 2011:de 9 preventie nominaties
PAG. 58Colofon
PAG. 28In beeldzeeftrommel van 12 bij 4
PAG. 30Een kringloop van kunststof verpakkingen
PAG. 48Zo zacht als houtHouten doeken, plaids en bekleding
PAG. 50Een kringloop van houten verpakkingen
PAG. 26
PAG. 46
PAG. 34
Hergebruik loont en slim verpakken
is afvalpreventie
Nedvang: Nederland Van Afval Naar Grondstof
uitpakken2011
66
verpakkingen van papier en karton gaan opnieuw de kringloop in. dat geldt voor 90%.
77
8
Krantenpapier, gemaakt van hout, wordt om-gevormd tot een nieuw soort hout: KrantHout. Mieke Meijer bedacht tijdens een opdracht aan de Design Academy Eindhoven dat het mooi zou zijn om van papier weer hout te maken. “Uren achter elkaar zat ik krantenpagina’s één voor één in te smeren met lijm. En rolde deze daarna zo strak mogelijk op. Na dagenlang rollen ontstond uit een stapel oude kranten de eerste papieren stam,” vertelt Mieke. Zaag je deze door, dan zie je de lagen krantpapier, net als de jaarringen bij een boom. Als je goed kijkt, ontdek je hier en daar zelfs nog een letter. Materiaal met een verhaal dus.
UpcyclingGoede ideeën eindigen al te vaak op de plank. Dat lot dreigde ook voor KrantHout. Mieke behaalde haar module en het idee ging terug de kast in. Totdat haar weg en die van ontwerplabel Vij5 elkaar in 2007 kruisten. Arjan Raadshoven en Anieke Branderhorst, de oprichters van het label, waren direct razend
KrantHout: hout wordt papier en papier weer houtDe krant van gister is geen afval, maar een
waardevolle grondstof. 90% van het papier
en karton dat we gebruiken, wordt
ingezameld en hergebruikt. Hiermee
besparen we jaarlijks 8,5 miljoen bomen.
Bij KrantHout zijn de rollen omgedraaid.
enthousiast toen ze KrantHout in het portfolio van Mieke zagen. Arjan: “Vij5 is constant op zoek naar producten die worden gekenmerkt door eenvoud en het gebruik van bestaande elementen. Upcycling past daarbij. En dat we hiermee ook nog eens een nieuw materiaal op de markt zetten, is gewoon gaaf. Maar we zijn wel eerlijk over duurzaamheid: het is geen randvoorwaarde, maar als we de keuze heb-ben, maken we bewust de juiste. Anieke vult aan: “Daarom gebruiken we ook een lijmsoort zonder oplosmiddelen en weekmakers. Op die manier kunnen we ons restmateriaal weer terug de cyclus inbrengen. We hopen natuur-lijk dat onze ontwerpen een eindeloos leven hebben. Zo niet, dan kan het product gewoon bij het oud papier. We halen het dus maar tijdelijk uit de cyclus van papierrecycling.”
Krant van gisterHet ontwerpduo heeft niet de illusie om een grootschalig alternatief te worden voor het materiaal hout noch voor papierrecycling. Aniek: “We laten zien hoe een materiaal-overschot iets waardevols kan worden door het op een andere manier te gebruiken. Want ondanks proefprints en misdrukken tot een minimum worden beperkt - door steeds efficiëntere druktechnieken - blijft er voor ons ruim voldoende materiaal beschikbaar.” Het Eindhovens Dagblad levert Vij5 desgewenst een pallet met kranten van gister. En daar kunnen ze voorlopig mee vooruit. Het volume van Kranthout blijft ongeveer gelijk aan het volume van de oude kranten. ›
Jonge ontwerpers aan het woord
HEt tEAm KrantHout is ontworpen door Mieke Meijer tijdens haar studie aan de Design Academy Eindhoven. Ontwerplabel Vij5 bestaat
uit Arjan Raadshoven en Anieke Branderhorst. Zij ontdekten Mieke’s KrantHout en hebben het doorontwikkeld en op de markt gebracht.
9mieke meijer (ontwerp materiaal KrantHout), Arjan raadshoven en Anieke Branderhorst (ontwerplabel vij5)
10
“ Tijdens mijn studie zat ik urenlang krantenpagina’s met lijm te besmeren, en rolde ze daarna zo strak mogelijk op. Vij5 en ik hebben dit proces geautomatiseerd.”
Met een twistDesignlabel Vij5 ontwikkelt zelf producten met een twist, legt Arjan uit. “Het pragmatische karakter staat bij ons voorop, maar we geven hierop net even een andere manier invulling aan.” Zo ontwikkelden ze de FlexVaas, die zich aanpast aan het boeket in plaats van andersom. De basisvorm en drie verschillende opzetstukken verwissel je simpel door de sluiting geïnspireerd op de bekende weckpotklem. Aniek: “Maar KrantHout is echt een nieuw materiaal, waarmee alles mogelijk is. We wilden de mogelijkheden breed onderzoeken en niet beperken tot onze eigen ideeën. Daarom vroegen we een aantal ontwerpers met het materiaal aan de slag te gaan. De prototypes presenteerden we in 2011 tijdens een designbeurs in Milaan.”
Van monnikenwerk naar massa?Bladzijde voor bladzijde aan elkaar rollen is monnikenwerk. Dat proces heeft Vij5 geautomatiseerd. Stapels kranten gaan een ingenieuze machine in. Wat daar binnen precies gebeurt, is geheim. En dat zal voorlopig ook zo blijven, want de machine is afgeschermd door een massieve container. Maar één ding is zeker: aan de andere kant komen er rollen, of zoals ze zelf zeggen, stammen KrantHout uit. Arjan: “We willen geen Ikea-leverancier worden. Maar we willen wel graag grote orders aankunnen in de nabije toekomst. Daarom zijn we druk bezig het proces meer te automatiseren en versnellen. ‹
KrAntHout Het materiaal heeft veel overeenkomsten met de eigenschappen van massief hout. Het kan gezaagd,
gefreesd en geschuurd worden en is te behandelen als gebruikelijke houtsoorten. Van een afstand lijkt de
structuur van een doorsnede ook sprekend op jaarringen en houtnerven van een boom.
mieke meijer
11
sAmEnwErKEn In opdracht van Vij5 en Mieke heeft een groep getalenteerde jonge Nederlandse ontwerpers geëxperimenteerd met KrantHout.
Hiervan zijn o.a. het kastje Framed van Breg Hanssen en het krukje United van Tessa Kuyenhoven het resultaat.
FrAmEd door BrEG HAnssEnBreg Hanssen is gefascineerd door de kleur van het
materiaal KrantHout, of zoals hij zelf zegt ‘de niet-kleur’. om deze eigenschap te benadrukken kiest hij ervoor
KrantHout te verwerken in een meubel waarbij hij combineert met sterke ‘wel-kleuren’. Een aardig detail: de repeterende maatvoering van de kast is gebaseerd
op het tabloidformaat van het Eindhovens dagblad.
unitEd door tEssA KuyEnHovEntessa verbindt natuur en cultuur door KrantHout om een houten stam heen te laten ‘groeien’. door gebruik te maken van een houtdraaitechniek komen de schoonheid en overeenkomsten van de materialen samen in een spannende wisselwerking.
Kastje Framed bestaat uit zo’n
10 tot 15 pakken papier
de kern van
deze stam van
KrantHout is van
echt hout
imA
GE
Co
urt
Esy
oF
vij
5
imA
GE
Co
urt
Esy
oF
vij
5
“ De papierlagen lijken verrassend veel op de jaarringen en houtnerven van een boom. Als je goed kijkt, kun je zelfs letters ontdekken.”
Jonge ontwerpers aan het woord
imA
GE
Co
urt
Esy
oF
vij
5
mieke meijer
wegen kwaliteitscontrole
99%water
pulp
Vullen verpakking
Producent/importeur brengt zijn product met deverpakking op de markt.
Een inzamelingsbedrijf Een inzamelingsbedrijf transporteert het ingezamelde transporteert het ingezamelde papier en karton.papier en karton.
Bedrijven en huishoudens scheiden oud papier en karton van het overige afval.
Inzamelen
Productie
Grote rollen papier of pallets met vellen karton zijn het halffabrikaat voor de papier-en kartonverwerkende industrie.
12
wegen kwaliteitscontrole
99%water
pulp
Oudpapieronderneming Oudpapieronderneming Oudpapieronderneming Oudpapieronderneming
Het papier wordt gewogen, Het papier wordt gewogen, gezuiverd en tot balen verwerkt gezuiverd en tot balen verwerkt om te kunnen leveren aan deom te kunnen leveren aan depapier- of kartonfabriek.papier- of kartonfabriek. balenpers
Verwerking
In de papierfabriek worden de balen vermalen totpapierpulp.
De pulp wordt De pulp wordt De pulp wordt opgelost in water.opgelost in water.opgelost in water.
Verschillende zeeftechnieken zeeftechnieken zuiveren de pulp.
Een serie Een serie Een serie Een serie Een serie Een serie stoom verhitte stoom verhitte cylinderscylinderscylinderscylinders verdampt het verdampt het laatste vocht uit de laatste vocht uit de laatste vocht uit de laatste vocht uit de papierbaan.papierbaan.papierbaan.papierbaan.
Het vocht wordt uit de natte papierbaan geperst.geperst.
De pulp wordt De pulp wordt De pulp wordt De pulp wordt De pulp wordt gelijkmatig op een gelijkmatig op een gelijkmatig op een gelijkmatig op een gelijkmatig op een snel roterende snel roterende snel roterende zeef gespoten.zeef gespoten.zeef gespoten.zeef gespoten.zeef gespoten.
+/- 100 meter lang
zeefrolzeefrol
inktpersrollenpersrollenpersrollenpersrollenpersrollen
6-10%water
EEn KrinGlooP vAn papieren
en kartonnen
verpakkingen
14
Kort nieuws
Friends of Glass lanceerde in augustus 2011 een game op Facebook: Pass the bottle. de game is bedoeld als beloning en stimulans voor consumenten om nog meer en beter glas te recyclen. Friends of Glass is een
campagne van de FEVE (de Europese Federatie van
verpakkingsglas producenten). Via social media en
interactieve campagnes wil de federatie de recycling van
glas dichterbij de consument brengen. Op Facebook telt
Friends of Glass 4.226 vrienden. Zij worden aangemoedigd
om een virtuele fles met een lekker drankje door te geven
aan hun vrienden tot de fles leeg en gerecycled wordt.
Degene die de fles recyclet, is de winnaar van het spel.
Tijdens het spel krijgen de deelnemers ook informatie over
hergebruik en over wat wel en niet in de glasbak mag. De
Nederlandse Stichting Duurzaam Verpakkingsglas steunt de
campagne. In heel Europa werden in 2009 25 miljard flessen
en glazen potten gerecycled. Sinds het recyclingsysteem
40 jaar geleden startte, wordt dit elk jaar meer. Nederland
kende in 2010 een recyclinggraad van 91% .
www.friendsofglass.com
Virtueel recyclen met Facebook-game
GlA
s
Punt vAn AAndACHt:
Houten pallets en verpakkingen worden steeds minder her-
gebruikt en vinden sneller hun weg naar de energiesector.
Was het materiaalhergebruikpercentage in 2008 nog 36%, nu
is dat teruggelopen naar 32%. Stichting Kringloop Hout is alert
op deze ontwikkeling en pleit voor herstel van het percentage
hergebruik van hout. Doordat de overheid het opwekken van
energie via biomassa subsidieert, dreigt de tussenstap van
hergebruik in het gedrang te komen. Door de subsidie kunnen
bio-energie-centrales op de markt betere prijzen bieden voor
hout dan materiaalherverwerkers. Wanneer dit niet wordt
gestopt, leidt dit in de nabije toekomst tot
tekorten voor materiaalherverwerking. De
stichting maakt zich dan ook hard voor herstel
van de voorkeursvolgorde in de Ladder van
Lansink. Niet alleen in Nederland, maar ook
in andere Europese landen worden subsidies
verstrekt aan bio-energiecentrales. Op Europees
niveau wordt druk op overheden gezet, om zo
de negatieve uitwerking van biomassa op het
materiaalhergebruik te beperken.
Hout
Stichting Kringloop Hout breekt lans voor hergebruik hout
Investeren in duurzaamheidHet Centraal Bureau levensmiddelenhandel (CBl) en de Federatie nederlandse levensmiddelenindustrie (Fnli) bundelen de krachten waar het gaat om efficiënter gebruik van grondstoffen, verminderen van voedselverspilling en het sluiten van kringlopen. de ambitie om koploper te worden op het gebied van verduurzaming in Europa valt binnen de toekomstvisie van beide organisaties. supermarkten en fabrikanten zoeken steeds naar mogelijkheden om de wens van de consument te vervullen en naar veilige en betaalbare producten van hoge kwaliteit. milieuaspecten en maatschappelijke belangen worden hierin een steeds belangrijker onderdeel. minder gebruik van energie en water evenals de inrichting van een optimaal systeem voor de recycling en het hergebruik van verpakkingsmaterialen, maken deel uit van de nieuwe aanpak waarvoor eerder dit jaar de aftrap werd gegeven.
1 PrEvEntiE
2 HErGEBruiK
3 sortErEn+rECyClEn
4 vErBrAndEn
5 stortEn
15
Met minder golfkarton meer kaas verpakken
Blik op kunstDe hergebruikmogelijkheden van blik blijken onbegrensd. Samen
met leerlingen van het Hilversumse Adriaan Holst College
construeerde architect Mart-Jan Oosterveld twee geodetische
koepels van blik. Dit gebeurde in het kader van een kunst- en
cultuurdag, die in het teken stond van duurzaamheid en recycling.
Stichting Kringloop Blik leverde 5.000 blikjes voor de koepels. Hiervan
bouwden de leerlingen twee koepels met een diameter van enkele
meters. De koepels zijn tentoongesteld op de Kerkbrink, het centrale
plein voor het Museum Hilversum. SKB wilde op deze manier
aandacht geven aan de vraag: wat gebeurt er met het blikje dat
je in de afvalbak gooit? Door dit soort acties vergroot SKB de
bekendheid van de recycling van blik via het afval. Want een blikje
in het afval wordt een constructie, een trein, brug of weer een blikje.
Consument levert graag bijdrageZoals uit de resultaten over 2010
blijkt (pagina 22), gaat het goed
met de gescheiden inzameling van
kunststofverpakkingsafval, zowel
door bedrijven als gemeenten.
Uit onderzoek blijkt dat ongeveer
²/³ van de Nederlandse bevolking
het kunststof verpakkingsafval aan
de bron scheidt: een onverwacht
goed resultaat dat in relatief korte
tijd, ongeveer twee jaar, is bereikt.
De voorzichtige conclusie is dan
ook dat de Nederlandse consument
het belang van een beter milieu en
het terugdringen van grondstoffen
niet alleen inziet, maar ook bereid
is daar zelf aan bij te dragen.
BEsPArinG vAn
117.000
KG
Kaasfabrikant Bel Leerdammer realiseerde een aanzien-
lijke besparing op de golfkartonnen displaydoos,
waar folieverpakkingen met plakken kaas in worden
verpakt. De inkoper, de verpakkingsontwikkelaar en de
leverancier van de displaydoos - Smurfit Kappa MNL -
wisten samen materiaal- en milieuwinst te boeken op
twee manieren. Eén: door een lichtere soort golfkarton
te gebruiken, waardoor 88.000 kg minder materiaal
nodig is. Twee: door het toepassen van kortere
sluitkleppen, waardoor nog eens 29.000 kg golfkarton
wordt bespaard. In totaal heeft de kaasfabrikant dus
maar liefst 117.000 kg minder golfkarton per jaar nodig.
PAPiEr
BliK
Ku
nst
sto
F
Stichting Kringloop Hout breekt lans voor hergebruik hout
16
nederlanders zamelen massaal glas in. iedere week negen miljoen kilo.
17
18
Paula van de Kamp, marketing manager bij Fair Trade Original, is trots op haar assor-timent wijnen. Een productlijn van twaalf soorten, waarvan een aantal biologisch, en allemaal met het Max Havelaar-keurmerk. De meeste komen uit Zuid-Afrika, een voor Nederlanders populair wijnland. Paula: “We verkochten onze wijn altijd in een mooie, hoge fles. Maar die was wel zwaar. Met 550 gram woog deze fles meer dan de gemiddelde wijnfles. Niet zo duurzaam dus. Daarom gingen we op zoek naar een lichtere fles.”
Lichter dan lichtDie lichtere fles vond ze in Zuid-Afrika. Flessenproducent Consol was daar al bezig een zeer lichte fles te ontwikkelen. “Lichter dan licht, kan ik wel zeggen. Ter vergelijking, een gewone lichtgewichtfles staat voor 450 gram. De nieuwe fles weegt nog maar 350 gram. Ze noemen dat ‘ultralichtgewicht’ en dat is bepaald geen understatement.”
De nieuwe fles van Consol is nog weer 25% lichter dan de lichtgewicht fles van 450 gram. Vergeleken daarmee komen duizend flessen overeen met een vermindering van 109 kilo CO2-uitstoot. De fabricage vergt minder grondstoffen en energie en er wordt aanzienlijk bespaard op transport.
Lokaal gebotteldDe match tussen Zuid-Afrikaanse wijnen en een fles uit Zuid-Afrika past in de filosofie van Fair Trade Original. Paula vertelt dat haar organisatie de wijnen zoveel mogelijk lokaal wil laten bottelen. “We willen waarde toe-voegen aan de lokale economie, liefst in zoveel mogelijk stappen in de productieketen. Dus bottelen we niet in Nederland, maar in het land van origine. Het feit dat de fles zoveel lichter is, scheelt enorm in de transportkosten.”
De nieuwe wijnfles kwam net op tijd in productie, vlak voor de wijnoogst van mei 2010. Inmiddels staan ze bij vrijwel alle wereldwin-kels en een aantal supermarkten in Nederland in de schappen. Voor wie twijfelt: de fles is te herkennen aan de code 1348 in het glas. ‹
Fair Trade Original vond het niet zo duurzaam dat hun
wijn in zware flessen werd verkocht. Een 35% lichtere fles
voldoet perfect en bespaart veel CO2.
Fair Trade Original zet de toon met de 1348: een ultralichtgewicht
Glas kan zoveel lichter
mvo-ProduCtEn in duurzAmE vErPAKKinG Fair Trade Original is de handelsorganisatie achter het keurmerk Fair Trade Original.
De groothandel stelt een assortiment samen van food en non-food artikelen, gericht op steun aan de lokale economie van ontwikkelingslanden.
Daarmee geldt Fair Trade Original als een organisatie die zich pur sang bezighoudt met maatschappelijk verantwoord ondernemen.
1.000 van deze flessen besparen 109 kilo CO2
19
ondErzoEK univErsitEit twEntE Fair Trade Original wil in de toekomst alle 150 verpakte producten onder de loep nemen. Op dit
moment doet Nina Tuinte van de Universiteit Twente hiervoor een eerste aanzet tijdens haar afstudeerstage. De conclusies van
haar scriptie zullen naar alle verwachting gebruikt worden voor nieuwe stappen op weg naar duurzamer verpakken.
“We willen zoveel mogelijk waarde toevoegen aan de lokale economie. Dus bottelen we niet in Nederland, maar in het land van origine.”
Glasindustrie in ontwikkeling de glasindustrie is al jaren bezig om afvalvorming op alle fronten zoveel mogelijk te voorkomen. zo worden er al minder primaire grondstoffen gebruikt, is het verpakkingsgewicht en energieverbruik teruggedrongen en is er minder Co2-uitstoot. maar het kan nog beter. technische ontwikkelingen maken het mogelijk nog lichtere produc-ten te maken. Een voorbeeld hiervan is de ontwikkeling van een wijnfles van 75 cl., met een gewicht van ongeveer 300 gram. dit is al een besparing van 30% ten opzichte van het huidige gemid-delde gewicht. verder kan de glasindustrie meer scherven hergebruiken. Elke kilo scherven vervangt het gebruik van 1,2 kilo primaire grondstof. worden er 10% meer scherven ingezet, dan leidt dit tot zo’n 5% minder Co2-uitstoot en 3% energiebesparing. om dit alles te realiseren is bron-gescheiden inzameling van groot belang. zo kan de kwaliteit van de scherven worden gewaarborgd.
Paula Kamp, marketing manager food,
in een van de vele Fair trade winkels
overslag-station
Bedrijven
Huishoudens
wegen kwaliteitscontrole
Overslag
Vullen verpakking
Producent/importeur brengt zijn product met deverpakking op de markt.
Inzamelauto’s brengen het glas Inzamelauto’s brengen het glas naar het glasrecyclingbedrijf. naar het glasrecyclingbedrijf.
Het glas wordt naar de glasbak gebracht.
Inzamelen
Productie
Bij goedkeuring gaat het glas naar de voorraad bereid glas. Hier ligt het glas tot 10 weken opgeslagen, waarbij resterende organische vervuiling verdwijnt en het glas weer als grondstof dient bij de productie van nieuw verpakkingsglas.
20
overslag-station
GlasrecyclingbedrijfGlasrecyclingbedrijfGlasrecyclingbedrijfGlasrecyclingbedrijfGlasrecyclingbedrijf
De grove vervuiling wordt De grove vervuiling wordt manueel uit de glasstroom manueel uit de glasstroom gehaald.
Een magneet verwijdert Een magneet verwijdert stukken metaal (doppen).stukken metaal (doppen).stukken metaal (doppen).
aardewerk plasticplastic
luchtventielenluchtventielenluchtventielenluchtventielenluchtventielenluchtventielenluchtventielenluchtventielenluchtventielen laserlaserlaser
Grote stukken glasGrote stukken glasworden gebroken.worden gebroken.
Bij afkeuring gaat te Bij afkeuring gaat te Bij afkeuring gaat te Bij afkeuring gaat te vervuild glas terug het vervuild glas terug het vervuild glas terug het vervuild glas terug het recyclingbedrijf in.recyclingbedrijf in.recyclingbedrijf in.recyclingbedrijf in.
Hierna volgt een automatische kwaliteitscontrole.
Een cycloon, in feite een grote gesloten stofzuiger, haalt alle kleine restvervuil-ing eruit zoals restanten van etiketten, kurken etc.
Als laatste een serie machines die de rester-ende zwaardere vervuiling als steen, aardewerk en porselein met behulp van laserherkenning uit de glasstroom blaast door aangestuurde luchtventielen.
glasbrekerglasbreker
EEn KrinGlooP vAn glazen
verpakkingen
22
Het liefst zouden Ed Hamming en Jan Storm volstaan met enkele citaten
over de hergebruikscijfers en andere resultaten van Nedvang. Al was het
maar omdat Nedvang - namens het bedrijfsleven - 'slechts' uitvoerder is
van overheidsbeleid: in dit geval vanwege de opgelegde producenten-
verantwoordelijkheid. Toch laten de voorzitter en directeur zich graag
verleiden tot commentaar op ontwikkelingen, met een doorkijkje naar de
toekomst. Het tweetal is nog steeds volop geïnspireerd door de duurzame
doelstelling, die kernachtig is vastgelegd in de naam Nedvang: Nederland
van Afval naar Grondstof. Maar ook zijn ze beducht voor het risico dat de
gerealiseerde samenwerkingsstructuur op lossere schroeven komt te staan.
Over het succes van het systeemHamming: “ik durf wel te stellen dat als je 100 mensen vraagt naar onze aanpak, er 95 zullen zijn die daar
waardering voor hebben. En dat terwijl Nedvang na de nodige voorbereidingstijd nog maar enkele
jaren effectief is, én ondanks het feit dat de organisatie zich heeft moeten bewijzen in een mijnenveld.
Ik zeg het maar ronduit; behalve dat Nedvang vele belangen moest verenigen, waren er ook de
nodige partijen die voorbarig kritiek uitten, of ons zelfs dwarsboomden. Je kunt je dus wel voorstellen
dat ik uitermate trots ben op hoe het bureau van de organisatie Nedvang heeft gepresteerd: ons
systeem is succesvol, geaccepteerd en ontwikkelt zich nog steeds. Behalve dat daarmee het
verpakkende bedrijfsleven de opdracht van de overheid uitvoert, en dus zijn afspraken nakomt, kan
onze samenleving alleen nog maar meer voordeel van de gerealiseerde structuur gaan hebben.”
storm: “op het gebied van scheiden en hergebruiken van afval staan we in Europa aan de top. In het buitenland
is ook veel interesse in onze aanpak. Deze is gebaseerd op een zeer doordacht en uitgebalanceerd
businessmodel. Het geheel vormt de basis waarop we een steeds duurzamere omgang met afval
realiseren. Dit tonen we aan met het feit dat we de wettelijke hergebruiksdoelstellingen (zie pagina
24) voorbijstreven, maar eigenlijk is dat slechts een indicator van onze resultaten. Want het gaat
uiteindelijk om het hogere doel dat zich achter die cijfers bevindt. En dat is dat afval zoveel mogelijk
weer grondstof wordt. Als we in deze fase gaan morrelen aan ons businessmodel, zal dat ons in het
maatschappelijke proces zomaar jaren kunnen terugzetten. Waardoor er sprake zou zijn van een
enorme desinvestering in een samenleving die op dit moment juist steeds sneller verduurzaamt.” ›
Citaten&Cijfers
23
jan storm is algemeen directeur van stichting nedvang
Citaten&Cijfers
Ed Hamming is voorzitter van het Algemeen Bestuur en het dagelijks Bestuur van stichting nedvang
“ Ons systeem is succesvol, geaccepteerd en ontwikkelt zich nog steeds.”
“Wie morrelt aan dit systeem zal het maatschappelijke proces jaren terugzetten.”
Hamming:
storm:
24
Verpakkingen van glasdoElstEllinGEn: 60 (Eu) En 90 (nl)Al het glasverpakkingsafval dat door gemeenten
gescheiden is ingezameld, wordt hergebruikt.
Citaten & Cijfers
Over de waarde van afvalHamming: “Dat Nedvang het hergebruik in Nederland op efficiënte wijze een flinke stap verder heeft geholpen, is
nog maar de eerste stap. Een van de volgende stappen die we moeten maken, is dat we zo goed
mogelijk omgaan met het materiaal dat we gescheiden hebben. Een belangrijk resultaat in 2011
was de opening van een hightech sorteerinstallatie in Rotterdam die volledig is afgestemd op het
Nederlandse afval (pagina 28). De installatie is er gekomen dankzij de garanties over de aanvoer die
Nedvang kan bieden. Het maakt dat we niet alleen het afval in eigen land houden, maar ook dat
we vooruitgang boeken in de knowhow over hoe we afvalstromen zo hoogwaardig mogelijk weer
kunnen gebruiken.”
storm: “de structuur en de technieken waarmee we van afval weer grondstof maken, zullen zich nog verder
ontwikkelen. Dat begint bij de manier waarop we denken over afval; zowel burgers, als overheden,
als bedrijven. Op alle fronten zie je nu veranderingen, initiatieven en innovaties. In het bedrijfsleven
wordt duurzaamheid serieuzer genomen dan ooit en neemt productontwikkeling met oog op
hergebruik een hoge vlucht (pagina 42). En bij overheden zie je zelfs dat out-of-the-box wordt
gedacht. Er wordt bijvoorbeeld geëxperimenteerd met systemen waarbij burgers afval brengen,
in plaats van dat het werd gehaald (pagina 32). Daarmee spelen deze gemeenten in op de
toegenomen motivatie van burgers. Die zich dankzij de aandacht voor scheiding, nog bewuster is
geworden van zijn eigen rol. We merken echt dat de mindset van burgers verandert. Afval is geen
afval meer. Het wordt ook in de ogen van de burger steeds meer een grondstof, iets wat van
waarde is.”
Verpakkingen van papier en kartondoElstEllinGEn: 60 (Eu) En 75 (nl)
Van al het papier dat wordt hergebruikt in Nederland,
heeft een deel gefunctioneerd als verpakking.
“ De mindset van burgers verandert. Ze snappen dat afvalstoffen grondstoffen zijn, en daarmee van waarde.”
storm:
GErEAlisEErd HErGEBruiK 2010
GErEAlisEErd HErGEBruiK 2010
25
Verpakkingen van kunststofdoElstEllinGEn: 22,5 (Eu) En 38 (nl)Bron- en nascheiding bij huishoudens: kunststof verpakkingen
worden zowel gescheiden ingezameld, als uit het restafval gescheiden,
als via statiegeld (PET-flessen).
Verpakkingen van metaaldoElstEllinGEn: 50 (Eu) En 85 (nl)
Het hoeft geen betoog dat metaal uitstekend geschikt is voor productie van nieuw
metaal. Ook terugwinning na verbranding van huishoudelijk afval is relatief eenvoudig.
Overigens worden in Nederland blik, metaal van klein chemisch afval en logistieke
hulpmiddelen (zoals containers) ook gescheiden ingezameld.
Verpakkingen van houtdoElstEllinGEn: 15 (Eu) En 25 (nl)Houten verpakkingen zijn veelal verpakkingen met
transportfunctie. Behalve hergebruik is dit materiaal ook
van nut als brandstof voor energieopwekking.
Over de rol van NedvangHamming: “de hergebruikcijfers van nedvang zijn goed gefundeerd en geven een realistisch beeld. Die zijn nu
vooral nodig omdat wij - het verpakkende bedrijfsleven - verantwoording hebben af te leggen
over het gerealiseerde hergebruik. Maar Nedvang beschikt nu al over zoveel data en kennis dat
ze steeds meer een rol kan krijgen bij de ontwikkeling van beleid, zowel voor lagere overheden
als de rijksoverheid. En voor bedrijven is Nedvang een nuttige vraagbaak als het gaat om
verpakkingsstrategieën en maatschappelijk verantwoord ondernemen in het algemeen.” storm: “nu nog draait de rol van nedvang om het faciliteren en stimuleren van scheiding voor hergebruik én
om de best mogelijke registratie daarvan. Daarmee zijn we een heel eind op weg en gaat het
snel steeds beter. Behalve vanuit de gemeenten krijgen we nu ook steeds betere gegevens van
de afvalmanagementbedrijven, waardoor we cijfers kunnen matchen en verifiëren. In combinatie
met het feit dat we het nodige onderzoek uitvoeren, samen met onder meer de partner-
materiaalorganisaties, durf ik de stelling wel aan dat we een zeer betrouwbaar beeld geven
van de hergebruiks-stromen en -prestaties in ons land.” ‹
"We zijn een vraagbaak omtrentverpakkingsstrategieën en maatschappelijk
verantwoord ondernemen."
Hamming:
GErEAlisEErd HErGEBruiK 2010
GErEAlisEErd HErGEBruiK 2010
GErEAlisEErd HErGEBruiK 2010
26
Het gaat goed met de kunststofi nzameling: in enkele jaren tijd is deze explosief gestegen.
27
28
imA
GE
Co
urt
Esy
oF
PHo
to r
EPu
BliC
Ingenieuze grondstoffenroute in Rotterdam
29
De eerste Nederlandse sorteerinstallatie voor kunststof verpakkingsafval staat bij SITA in Rotterdam. Dagelijks gaan er veertien vracht- wagens met aanhangwagen naar toe, gevuld met 80 kuub kunststofverpakkingsafval. De afvalzakken gaan de installatie in en een reusachtige schroef scheurt ze open. Dan begint de ingenieuze route van het verpakkingsafval over transportbanden naar verschillende scheidingspunten. Hierdoor ontstaan zes deelstromen van kunststof. Het gaat om plastic folie, flacons, PET-flessen en -bakjes en sausverpakkingen. Dan is er het plastic dat overblijft plus restafval dat te vervuild is om te hergebruiken. Het indrukwekkendst aan de sorteerinstallatie is misschien wel de enorme zeeftrommel die er al draaiend voor zorgt dat folie wordt afgezogen terwijl flesjes, flacons en bakjes in gaten in de wand verdwijnen.
Ingenieuze grondstoffenroute in Rotterdam
de enorme
zeeftrommel: een
centrifuge van
twaalf meter lang
en vier meter
doorsnede
Nieuwe sorteerinstallatie
overslag-station
Vullen verpakking
Producent/importeur brengt zijn product met deverpakking op de markt.
NascheidingsinstallatieNascheidingsinstallatie
Een inzamelingsbedrijfEen inzamelingsbedrijftransporteert transporteert hetingezamelde kunststof.ingezamelde kunststof.
Kunststof verpakkingen zijn gescheiden van ander afvalmateriaal.
Inzamelen
Productie
Granulaat is deGranulaat is degrondstof voor nieuwe grondstof voor nieuwe kunststof producten.kunststof producten.
Bedrijven anderscheiden zelfs folies, harde kunst-stofverpakkingen en schuimverpakkingen.
Bedrijven
Huishoudens
5. granuleren
O.a. zeeftrommels, folie/papierzuigers,O.a. zeeftrommels, folie/papierzuigers,magneten en infraroodtechnologieën magneten en infraroodtechnologieën scheiden kunststof van het scheiden kunststof van het huishoudelijk afval.huishoudelijk afval.
restafval
30
overslag-station
wegen kwaliteitscontrolekwaliteitscontrolekwaliteitscontrolekwaliteitscontrole
OverslagOverslagSorteerinstallatieSorteerinstallatieSorteerinstallatieSorteerinstallatieSorteerinstallatieSorteerinstallatie
Scheiding in grootteScheiding in grootte3 -5 fracties3 -5 fracties(afmetingen). (afmetingen).
Scheiding in soortScheiding in soortDe verpakking krijgt, afhankelijk van de kunststofDe verpakking krijgt, afhankelijk van de kunststofDe verpakking krijgt, afhankelijk van de kunststofDe verpakking krijgt, afhankelijk van de kunststofDe verpakking krijgt, afhankelijk van de kunststof-soort, een luchtstoot die hem uitscheidt.soort, een luchtstoot die hem uitscheidt.soort, een luchtstoot die hem uitscheidt.soort, een luchtstoot die hem uitscheidt.
Gesorteerde kunststoffracties worden per soort herverwerkt tot nieuwe grondstoffen voor de kunststofverwerkende industrie.Hierbij wordt gebruik gemaakt van de volgende deelprocessen:
Verwerking
De kleinste fracties worden gefilterd en als sorteerrest gefilterd en als sorteerrest afgevoerd.
trommelzeef
infrarood-herkenning
luchtstotenluchtstotenluchtstoten
2. wassen3. drogen3. drogen4. extruderen4. extruderen
1. verkleinen
nascheiding
EEn KrinGlooP vAn kunststof
verpakkingen
32
Afval steeds meer gezien als waardevolle grondstofVan afval naar grondstof, daar doen we het voor.
Maar hoe krijg je mensen zover dat ze al hun papier en
plastic apart houden? Door het systeem als het ware
om te draaien, zoals in Zwolle gebeurt. Restafval
breng je weg, papier, plastic en andere herbruikbare
grondstoffen worden netjes bij je opgehaald.
En de grijze bak? Die krijgt een nieuw leven...
de wijken zouden we kunnen gebruiken voor het
restafval, terwijl we de herbruikbare stoffen bij de
mensen thuis ophalen.” Al met al een ingrijpende
verandering in het inzamelsysteem, die grote
investeringen vraagt. “Daarom wilden we eerst
met een proef vaststellen of we hiermee wel het
gewenste effect bereiken. Met andere woorden:
hoe kunnen we gedrag zo beïnvloeden dat
zoveel mogelijk kunststof, oud papier en gft-afval
uit de grijze container verdwijnt. We hebben de
restafvalreductie ook opgenomen in onze visie
op duurzaamheid tot 2013.”
Grijs is voortaan plastic“We laten restafval niet langer de leidende
afvalsoort zijn”, legt Hans Groenhuis uit. “We
draaien het om, en leggen de nadruk op
recyclebare stromen. Omgekeerde inzameling
dus.” Om te horen hoe dat in de praktijk werkt,
nemen we contact op met Tom Horstman,
stedelijk beheerder afval en reiniging bij de
gemeente Zwolle. Horstman was wijkbeheerder
toen de proef van start ging en heeft in de wijken
Veerallee en Dieze met eigen ogen gezien hoe
omgekeerd inzamelen werkt. “We zijn hier begin
2010 gestart. Bewoners kregen een sticker op
hun grijze container om aan te geven dat deze
Wist u dat de grijze bak veelal nog voor 60%
herbruikbare grondstoffen bevat? Onderzoek
van afvalorganisatie ROVA bracht dit aan het
licht. Een slechte zaak volgens ROVA-directeur
Hans Groenhuis: “Al die waardevolle materialen
worden met het restafval verbrand. Zelfs na de
invoering van de kunststofinzameling in 2009
zagen we dat er nog steeds veel herbruikbare
kunststoffen in het restafval zaten. Dit ondanks
het enthousiasme van burgers voor de
gescheiden inzameling van deze kunststoffen.
Onze conclusie was daarom dat er meer moet
gebeuren als we in Nederland de ambitie van
duurzame samenleving willen waarmaken.”
Ingrijpende veranderingROVA nam daarom initiatieven in verschillende
gemeenten om te onderzoeken hoe ze de
hoeveelheid restafval konden verminderen.
De gemeente Zwolle had hier wel oren naar.
Volgens milieuwethouder Erik Dannenberg ligt
het voor de hand dat een dergelijke proef
in Zwolle wordt gehouden. “Wij willen een zo
hoog mogelijk hergebruik stimuleren en geen
afval op straat zien. Daarom zijn we ook al een
paar jaar bezig afvalcontainers zoveel mogelijk
ondergronds te plaatsen. Die voorzieningen in
Omgekeerd inzamelen
33
“Wij zien de bereidheid om afval te
scheiden zienderogen
toenemen.”
voortaan alleen nog maar voor plastic verpak-
kingen bedoeld is. Tegelijkertijd gaven we ze een
blauwe container voor oud papier. Daarnaast
hadden ze natuurlijk al hun groene bak voor
gft-afval. Voor het restafval plaatsten we
ondergrondse containers op een centraal punt,
die ze met een pasje kunnen bedienen.”
De rol-emmers voor papier worden eens in de
maand geleegd en voor plastic zelfs eens per
twee weken. “Zo belonen we dus het scheiden
van deze stromen. Mensen willen best afval
scheiden, maar dan moet je het ze wel
gemakkelijk maken.” Dat beeld bevestigt
Natascha Spanbroek. Als beleidsadviseur leidt
ze bij ROVA projecten op het gebied van
alternatieve inzamelmethoden. “Het is de
burger die het succes bepaalt. Daar ligt de
sleutel tot succesvol afval scheiden. Met de
traditionele inzameling boden we altijd een
hoge service op een product dat we niet willen:
restafval. Door die service nu te verschuiven
naar herbruikbare grondstoffen, zien we de
bereidheid om afval te scheiden toenemen.”
Mooie cijfersDe proef in Zwolle is een geslaagd voorbeeld,
vindt Groenhuis. De cijfers spreken wat dat be-
treft boekdelen: in de proefwijken wordt nu vijf
keer zoveel kunststof ingezameld als in andere
Zwolse wijken. Tegelijkertijd nam de hoeveelheid
restafval af met 130 kilo per huishouden. “En dat
zelfs zonder diftar. Ikzelf geloof nog meer in een
combinatie van service en belonen. Dat zal het
resultaat nog verder opvoeren. Burgers die goed
afval scheiden, zamelen grondstoffen in. Dat
mag je best belonen. De opgave is om zoveel
mogelijk grondstoffen uit de grijze container te
krijgen. “Dit succes smaakt naar meer. Ook met
de andere ROVA-gemeenten zijn we in gesprek
om per 1 januari 2012 een start te maken met
het omgekeerd inzamelen.”
De overgang naar nieuwe inzamelvormen bij
huishoudens vraagt om stevige investeringen.
“Om deze te kunnen doen is zekerheid nodig.
Zekerheid omtrent de afspraken die tussen
bedrijfsleven, ministerie en gemeenten worden
gemaakt over de inzameling van verpakkingen
na 2012”, aldus Groenhuis. “We staan als het
ware in de startblokken om nog hogere
hergebruikcijfers te realiseren. Samen met het
bedrijfsleven kunnen we dat waarmaken.”
Tom Horstman van de gemeente Zwolle is al
even enthousiast. “Binnen de gemeente vallen
de resultaten ook op. En natuurlijk, de
investeringen in ondergrondse containers zijn
hoog. Maar daar staat tegenover dat we als
gemeente steeds duurzamer worden. We zijn
daadwerkelijk van afval naar grondstof aan het
gaan. Tekenend vind ik ons nieuwe gemeentelijk
afvalstoffenplan voor 2012 tot 2016. Dat
hebben we nu dan ook officieel omgedoopt
tot Gemeentelijk Grondstoffenplan.” ‹
dE ProEF in CijFErs Eind 2010 werd de tussenbalans opgemaakt. In de proefwijken was circa 30.000 kilo aan kunststof verpakkingen opgehaald. Dat is 50 kilo per huishouden, tegen 12 kilo in de rest van Zwolle. Restafval nam af met 130 kilo per huishouden, dat is 25% minder. BRON: GRAM, FEBRUARI 2011
34
verpakkingen van blik zijn gemakkelijk te recyclen. En dat lukt in nederland ook heel goed: 88% van het geproduceerde blik krijgt een nieuw leven.
35
36
“de internationale blikindustrie
wisselt intensief innovaties uit.”
wAt is BliK? Metalen verpakkingen heten in de volksmond ‘blikken’ of ‘blikjes’. In 90% van de gevallen is staal het basismateriaal, maar er wordt ook blik gemaakt van aluminium. Blik wordt gebruikt
om producten veilig en lang te kunnen bewaren. Vaak is blik bekleed met een beschermlaagje, om roesten tegen te gaan en de voedselkwaliteit goed te houden.
Woep Möller is voorzitter van de blikverpa-kkingenbranche en commercieel directeur van Ardagh Packaging Group in Deventer. “Net als in andere industrieën moeten we zuinig en verantwoordelijk omgaan met grondstoffen en energie. De voortvarende en innovatieve aanpak van de blikindustrie bleek de afgelopen 15 jaar succesvol: gemiddeld 33% lichtere blikverpakkingen, een afname van het materiaalgebruik met 75% en een daling van het energiegebruik met 70%. En nog steeds zijn er voldoende uitdagingen, die leiden tot nieuwe ontwerpen of zelfs nieuwe producttechnologieën.”
Hans van der Weijde, van Tata Steel in IJmuiden, deelt het enthousiasme voor blik met Möller. Tijdens zijn studie Materiaal-kunde ontwikkelde Van der Weijde een passie voor blik en nu hij hoofd Research & Develop-ment is bij Tata Steel, is dat nog steeds zo. “Blik is gewoon een geweldig product. Het is oersterk en licht, heeft een perfecte dichtheid, valt goed vorm te geven en heeft uitermate goede eigenschappen om gerecycled te kunnen worden.” Van der Weijde doelt op het basismateriaal van blik: staal. Blik kan met ›
Het frisdrankblikje van vandaag de dag lijkt nog maar weinig op dat van
dertig jaar geleden. En de blikindustrie ziet nog steeds uitdagingen, zoals
minder gebruik van grondstoffen en energie bij de productie. Constante
research gaat hieraan vooraf. Hans van der Weijde van Tata Steel en
Woep Möller van Ardagh Packaging Group spreken met passie over blik.
Blikjes boordevol technologie
Research voor recyclingPo
rtrE
t: P
riv
éBEz
it
37
38
HEt mAtEriAAl Metalen verpakkingen bezitten veel goede eigenschappen: het laat geen licht of zuurstof door, het is veilig en onbreekbaar, je kunt het zonder koeling opslaan en blik valt eindeloos te recyclen. Het is dan ook ideaal materiaal voor verbetering en innovatie.
Blik bij het restafvalweinig mensen staan stil bij het feit dat blik ook wordt gerecycled. want blik hoef je niet apart te houden. door middel van magneten (staal) en eddy current-installaties (aluminium) wordt blik relatief eenvoudig gescheiden van het restafval. dat kan voor, maar ook ná verbranding gebeuren: metaal verbrandt immers niet. om consumenten te informeren wat er nu met al hun gebruikte blik gebeurt, lanceerde nedvang met de materiaalorganisatie stichting Kringloop Blik een campagne in 2010. Het recyclepercentage was in 2005 80%, inmiddels is dat 88%. daarmee evenaart Nederland de Scandinavische landen en België.
magneten vrijwel moeiteloos uit afval worden teruggewonnen. En dat is goed, want staalfabrieken hebben veel reststaal en schroot nodig voor de productie van nieuw staal. Dat scheelt grondstoffen en CO2-uitstoot. Hetzelfde geldt voor aluminium. Recycling van aluminium bespaart zelfs 95% aan energie.
FlinterdunEen frisdrankblikje wordt gemaakt uit een plaatje metaal. De wanden worden flinterdun omhoog getrokken en de opening kleiner gemaakt, waardoor een kleiner deksel nodig is. In een andere fabriek gaat de frisdrank erin en wordt er op hetzelfde moment een dekseltje op gezet. Dankzij onderzoek naar beter metaal zijn blikjes inmiddels 45% lichter dan in de jaren tachtig. Van der Weijde: “We gaan zelfs tot een wanddikte van 65 micron. Dat is flinterdun. Als je er goed bij stilstaat is het toch een wonder dat maar een op de miljoen blikjes een foutje bevat? Staal moet perfect schoon zijn om zo dun te kunnen worden. Eén microscopisch klein stukje vervuiling en een blikje kan gaan lekken.”
Onzichtbaar maar wereld van verschilArdagh heeft een blikje in productie genomen, dat aan de buitenkant nauwelijks lijkt veranderd. Toch is er een wereld van verschil. De romp en de bodem van het nieuwe blikje worden nu namelijk uit één bewerking gemaakt. Felsen en lassen hoeft niet meer. Het nieuwe blikje gebruikt minder grondstoffen en de productie kost veel minder energie. Möller wijst erop dat nieuwe ontwikkelingen vragen om nauwe samenwerking. “De blikindustrie bestaat hoofdzakelijk uit internationale concerns met meerdere vestigingen in verschillende landen. We kunnen spreken van korte lijnen voor het uitwisselen van innovaties, die we intensief stimuleren.”
Research voor recycling
39
vEElzijdiG BliK Behalve conservenbussen zijn er nog veel andere producten van blik. Denk bijvoorbeeld aan verfblikken, spuitbussen en drankblikjes. Ook voor batterijhulzen en geschenkverpakkingen wordt blik gebruikt.
Hans van der weijde:
“dankzij jarenlang
onderzoek zijn blikjes
nu 45% lichter.”
Nieuwe ontwikkelingVolgens Van der Weijde gaan de ontwikkelingen de komende jaren gewoon door. “We richten ons nu bijvoorbeeld op nieuwe sluitingen. De trend is easyopen-ends, een foliedeksel dat je er met een lipje zo aftrekt.” Blik wordt dus steeds duurzamer in het gebruik. Het devies van Van der Weijde is
dan ook: “Kom maar op met het blik. We smelten het zo om. Eventuele coatings, zoals polymeren, worden al in de afval- verbrandingsinstallatie volledig verbrand en afgevangen. Dus wij krijgen keurig schoon staal voor het bereiden van nieuw staal. Voor je het weet is jouw colablikje een trein, een auto of een batterij geworden.” ‹
Vullen verpakking
Producent/importeur brengt zijn product met deverpakking op de markt.
Een inzamelingsbedrijf transporteert Een inzamelingsbedrijf transporteert Een inzamelingsbedrijf transporteert het ingezamelde huisvuil naar een het ingezamelde huisvuil naar een AVI (Afval Verwerking Installatie).AVI (Afval Verwerking Installatie).
Blikjes (staal en aluminium) worden met het huishoudelijk afval ingezameld.
Inzamelen
Productie
Van de grote rollen metaal worden weer tal van nieuwe producten gemaakt, waaronder weer nieuwe blikverpakkingen.
Stalen vaten worden gecontroleerd en hergebruikt als verpakking.
40
EEn KrinGlooP vAn metalen
verpakkingen
50 gemeenten doen aan bron-scheiding en leveren direct aan de schroothandel.
AVI (scheiding)AVI (scheiding)AVI (scheiding)
Metalen worden zo veel Metalen worden zo veel mogelijk voorafgaand aan mogelijk voorafgaand aan de verbranding uit het afval gehaald.
Een magneet haalt Een magneet haalt metalen uit de as.metalen uit de as.
vloeibaar metaal
walsenwalsen
verbrandingsoven
1000 ˚C
schroot
Verwerking
Schroothandel
Het teruggewonnenmetaal gaat naar de metaalindustrie.
Het teruggewonnen metaal Het teruggewonnen metaal Het teruggewonnen metaal Het teruggewonnen metaal wordt gemengd met het wordt gemengd met het wordt gemengd met het wordt gemengd met het vloeibaar metaal.vloeibaar metaal.
kwaliteits-controlecontrole
wegenGrote rollen metaal Grote rollen metaal Grote rollen metaal Grote rollen metaal Grote rollen metaal zijn de grondstof voor zijn de grondstof voor zijn de grondstof voor zijn de grondstof voor zijn de grondstof voor zijn de grondstof voor zijn de grondstof voor zijn de grondstof voor zijn de grondstof voor nieuwe producten.nieuwe producten.nieuwe producten.nieuwe producten.
42
Het hoofdkantoor van FrieslandCampina in Amersfoort ademt een jeugdig elan. Dat
past goed bij een organisatie die formeel nog maar twee jaar oud is, al gaan de
roots terug tot 1870. In 2008 fuseerden Friesland Foods en Campina tot de huidige
onderneming. Deze fusie is ook de reden dat pas in 2010 een MVO-strategie werd
gelanceerd: “Maar deze kwam niet uit de lucht vallen”, aldus Director Sustainability
Frank van Ooijen. “Bij zowel Friesland Foods als Campina stond MVO al op de kaart.”
De nieuwe MVO-strategie van Friesland-
Campina stelt dat het bedrijf in de toekomst
alleen klimaatneutraal groeit. Vervolgens laat
de onderneming geen issue onbesproken en
etaleert een breed palet aan ambities. De
MVO-strategie is terug te voeren op vier
prioriteitsgebieden: voedingswaarde &
gezondheid; duurzame melkveehouderij;
duurzame productieketens en ontwikkeling
melkveehouderij in Azië en Afrika. Last but
not least ontwikkelde FrieslandCampina
een verpakkingsstrategie (zie kader links).
Verpakkingen worden serieus genomenPatrick Reekmans (algemeen directeur
FrieslandCampina Benelux) steekt van wal en
windt er geen doekjes om. “Natuurlijk vormen
verpakkingen bij FrieslandCampina een
serieus onderwerp. Maar dat is in de allereerste
plaats omdat verpakkingen de kwaliteit van
ons voedsel waarborgen, dat staat echt
voorop. Pas daarna hebben we aandacht
voor preventie en hergebruik. We maken er
een punt van bij onze toeleveranciers, zoals
het megaconcern Tetrapak, en zoeken
samen naar verbeteringen. ›
Zuivelproducent maakt voortdurend keuzes, en zegt:
ovEr FriEslAndCAmPinA FrieslandCampina ontstond eind 2008 door een fusie van Friesland Foods en Campina, beide ook het resultaat van meer dan honderd jaar samengaan van zuivelcoöperaties.
“wij denken in generaties”
Verpakkingsstrategie 2010:CEntrAAl stAAn dE volGEndE tHEmA’s:
› gewichtsreductie (materiaalreductie)
› meer gebruik van
monomateriaal
› meer gebruik van
hernieuwbare grondstoffen
› meer hergebruik (bijvoorbeeld recycling)
› voorkomen/elimineren ongewenste materialen
(zoals pvc)
43
Zuivelproducent maakt voortdurend keuzes, en zegt:
“wij denken in generaties”
44
Uiteindelijk zullen dat vooral verbeteringen zijn
die weinig mensen opvallen.”
Een voorbeeld hiervan is het toepassen van
langere papiervezels waardoor verpakkingen
dunner en lichter worden zonder dat de door-
laatbaarheid van licht en lucht wordt beïnvloed.
Een andere mogelijkheid is het gebruik van
biodegrable plastics. Reekmans stelt dat er vast
en zeker een nieuwe generatie verpakkingen
komt, maar kan niet aangeven wanneer.
“Op korte termijn verwachten we geen grote
doorbraken. Voor ons geen punt, we zijn ten
slotte een bedrijf dat in generaties denkt.
Op lange termijn.”
Verpakkingen temidden van vele ambities en prioriteiten Op de stelling van Reekmans dat karton-
verpakkingen nog steeds een lagere
milieubelasting hebben dan andere
verpakkingen, springt Van Ooijen in:
“Desondanks zitten we niet stil. Nog maar
kort geleden is al het papier en karton van
onze verpakkingen FSC-gecertificeerd.
Dit duurde langer dan wij wilden, simpelweg
omdat er niet voldoende FSC-materiaal
beschikbaar was. Daarnaast verminderen
we onze secundaire verpakkingen, zoals de
folies van bulkverpakkingen, en adviseren
we onze klanten over slimmere logistiek.”
“Verpakkingen, en daarmee verpakkingsafval,
maken een onlosmakelijk onderdeel uit van ons
MVO-beleid. De uitdaging zit ‘m daarbij in het
feit dat we het als FrieslandCampina niet alleen
kunnen, we moeten daarvoor echt samenwerken
met andere, vaak grotere partijen in de markt.
Een ander gegeven is dat Friesland-
Campina, naast preventie en hergebruik, vele
andere duurzame doelen heeft. Omwille van
het ene doel, bijvoorbeeld voedselveiligheid,
moet je het andere doel, dat van de lichtere
verpakking bijvoorbeeld, negeren. We moeten
prioriteiten stellen.”
Van Ooijen relativeert: “Uiteindelijk gaat het ons
eerst om de global challenges, zoals de reductie
van broeikasgassen, voedselzekerheid en de
aanpak van nutriëntentekorten. Als je beseft
hoeveel voedingswaarde melk heeft, dan snap
je waarom we ons zo hard maken voor een
thema als ondervoeding, en waarom we ons
willen inzetten om kinderen in de hele wereld
daarvoor te behoeden. Ook gaan we voor
duurzame inkoop, waarbij we grote stappen
maken zoals met duurzame cacao-, soja- en
palmolieproductie.”
LangetermijnvisieReekmans: “Wij hebben niet de illusie dat wat
we wensen, morgen gerealiseerd kan zijn. Zoals
ik al zei, denken we bij FrieslandCampina vooral
in generaties. Dat past bij onze oorsprong, het
boerenbedrijf waar behoud voor de volgende
generatie centraal staat. Het zit in ons om voor
de lange termijn te gaan: op dezelfde weg, en
met dezelfde visie. En eigenlijk is die lange-
termijnvisie ook noodzakelijk om in alle opzichten
vooruit te komen, en dat vragen we ook van de
politiek.”
Van Ooijen: “Dat geldt overigens voor meer dan
alleen het onderwerp verpakkingen: een visie die
zich meer richt op de lange termijn zou bedrijven
zeker helpen, bijvoorbeeld op het gebied van
duurzame energie.” ‹
Wij denken in generaties
FrieslandCampina: het boerenbedrijf waar behoud voor de volgende generatie centraal staat
sHu
ttEr
sto
CK
+ P
ort
rEtt
En: P
riv
éBEz
it
45
Frank van Ooijen (53)› director Corporate Communication en director sustainability FrieslandCampina
› na Politicologie in nijmegen werkzaam in de journalistiek. En via Buza (onder minister jan Pronk) naar onder meer bedrijven als unilever, nutreco en de rabobank.
› voorheen voorzitter Commissie Communicatie svm Pact, voorganger van nedvang
Patrick Reekmans (51)› Algemeen directeur Friesland Campina voor de Benelux
› vanaf "de korte broek" bij het bedrijf en diens rechtsvoorgangers
› Penningmeester en lid van het dagelijks en Algemeen Bestuur van nedvang
› lid van de Begeleidingscommissie verpakkingen
“Eind jaren ’90 wist het bedrijfsleven zich geen raad met allerlei maatschappelijke
kwesties. Pakten we het op via issuesmanagement. Nu werken we
vanuit een integrale aanpak. En beseffen bedrijven dat zij het verschil
kunnen maken voor onze aarde.”
“ Wij worden gedreven door de gedachte van shared value. We willen waarde vermeerderen door te delen. En onze waarde zit in onze melk; zeer waardevolle en rijke voeding.”
CijFErs FriEslAndCAmPinA 2010: Jaarlijkse omzet EUR 8,972 miljard • Meer dan 30 bekende merken • 19.484
medewerkers in verkoop- en productie-locaties in 25 landen • 10,3 miljardkilogram verwerkte melk • 14.829 leden van
melkveebedrijven die jaarlijks 8,8 miljard kilogram melk leveren • De op één na grootste zuivelcoöperatie ter wereld
46
Pallets, kratten en kistjes. Een derde van het verpakkingshout wordt gerecycled. En wordt bijvoorbeeld verwerkt tot spaanplaat, mdF en houtsnippers.
47
48
Wooden Textiles van Lenneke Langenhuijsen: het eindresultaat van een lang onderzoek op een eilandengroep in de Stille Oceaan waar ze van boombast doeken maken. Lenneke onderzocht en leerde daar de techniek. Nu onderzoekt ze de mogelijkheden van Europese boomsoorten als grondstof voor textiel. Een nieuwe rol voor dit materiaal?
De geluiden van TongaBoombast kloppen tot textiel is een eeuwenoud ambacht die wij door de opkomst van katoen weven zijn vergeten. Juist te midden van de nieuwste ontwikkelingen en massaproductie hier in het Westen, was het de oude techniek die Lenneke Langenhuijsen intrigeerde. Ze vroeg subsidies aan en vloog naar het eilandje Tonga, waar vrouwen nog dagelijks boombast kloppen. “Aan de andere kant van de wereld huurde ik een fiets op zoek naar deze ambacht. Al snel hoorde ik het typische kloppende geluid. Vanaf dat moment heb ik zes weken met de lokale vrouwen textiel geklopt. Zij hebben mij hun vak geleerd.”
HEt AmBACHt Textiel kloppen is een zwaar vrouwenambacht. Ze weken de boomschors een nacht in water, waarna ze deze urenlang uitkloppen.
De vezels van het stuk schors gaan niet stuk, maar worden door deze behandeling platter en groter. Door meerdere stukken in elkaar te kloppen ontstaat een grote,
wat stugge doek. De mensen gebruiken deze doeken voor ceremoniële bijeenkomsten, zoals begrafenissen of bruiloften.
Textiel gemaakt van boombastHout is veelzijdig. Het is de basis voor papier
en sinds mensenheugenis een duurzaam
constructiemateriaal: van hutten tot huizen.
Ook kunstenaars en handwerkers leven
zich erop uit. En voor boombast is nu een
nieuwe markt in opkomst: textiel.
Wasvoorschrift: 40 gradenIn Nederland zette Lenneke haar onderzoek voort. “Door een wasbehandeling krijgt het materiaal dezelfde soepelheid als katoen. En door de lappen te borduren behoudt het materiaal zijn stevigheid. Borduren is ook esthetisch aantrekkelijk. Er ontstaat een mooi patroon van de lengte vezels van het hout in combinatie met borduren in breedterichting. Daarbij is het hout-textiel daarna wasbaar op 40 graden. Je kunt het ook verven, laseren en printen.” Of het materiaal draagbaar is onderzoekt Lenneke momenteel. “De doeken die ik maakte hebben een afmeting van wel 1.20 bij 2 meter, zodat deze gebruikt kunnen worden als interieur-textiel. Bij borduurstudio Budel mocht ik mijn grote lappen bewerken. Voor de toekomst ben ik al op zoek naar een nog grotere machine, die lappen van wel 200 cm bij 500 cm kan borduren. Zodat ik bijvoorbeeld grote meubels kan bekleden of het textiel kan gebruiken als wandbekleding, gordijnstof of plaid.”
Oproep!De producten van Wooden Textiles zijn nu nog gemaakt van de boombast afkomstig uit de eilanden in de Stille Oceaan. Lenneke onderzoekt momenteel of er Europese boomsoorten zijn waar ze textiel van kan kloppen. “Iedereen die me kan helpen in het proces is welkom. Van biologen, wetenschappers en kenners van Europese boomsoorten en -planten. Maar ook mensen die de houtindustrie goed kennen: zoals het proces van kappen en groeien van de diverse boomsoorten. Ik wil namelijk gebruik maken van restmateriaal, zodat er geen extra boomkap nodig is.” ‹
Vers van Design Academy Eindhoven
49
“Het robuuste materiaal hout transformeert naar een flexibel en bijna zijdezacht materiaal.”
tijdens de grote jaarlijkse designbeurs in milaan, de salone del mobile, exposeerde
lenneke onder andere haar tutu, een kruk gevormd en bekleed met houttextiel
A B C
Een handelaar brengt het ingezamelde hout naarde reparateur.
Inzamelen
korte kringloopkorte kringloop
milieupark
Productie
huishoudens
bouw- en sloopbedrijvenbouw- en sloopbedrijvenbouw- en sloopbedrijven
de markt (grootgebruikers van houtenverpakkingen zoals pallets en kisten.)verpakkingen zoals pallets en kisten.)
Het transport vindt plaats per trein, boot of vrachtwagen.
De houten snippers zijngereed voor hergebruik als grondstof voor onder meer spaanplaten, houtvezelpallets,palletklossen, kratten en kisten.
50
EEn KrinGlooP vAn houten
verpakkingen
A B C
ReparateurReparateur
Hout dat met andere Hout dat met andere stoffen is behandeld om stoffen is behandeld om langer mee te gaan , langer mee te gaan , wordt niet hergebruikt wordt niet hergebruikt en dient als brandstof in en dient als brandstof in en dient als brandstof in bio-energiecentrales.bio-energiecentrales.bio-energiecentrales.
Inzamelaar/sorteerbedrijfInzamelaar/sorteerbedrijfInzamelaar/sorteerbedrijfInzamelaar/sorteerbedrijfInzamelaar/sorteerbedrijf
sorteren en scheiden op kwaliteitsorteren en scheiden op kwaliteitsorteren en scheiden op kwaliteitsorteren en scheiden op kwaliteitsorteren en scheiden op kwaliteit
Het hout wordt Het hout wordt Het hout wordt Het hout wordt Het hout wordt verkleind door een verkleind door een verkleind door een verkleind door een verkleind door een verkleind door een schredder/vermaler.schredder/vermaler.schredder/vermaler.schredder/vermaler.schredder/vermaler.
Het hout wordt op- Het hout wordt op- en overgeslagen.en overgeslagen.
Bewerking enBewerking enBewerking enBewerking enBewerking enBewerking enBewerking enBewerking enverwerkingverwerkingverwerkingverwerkingverwerkingverwerkingverwerkingverwerkingverwerkingverwerkingBewerking enverwerkingBewerking enBewerking enverwerkingBewerking enBewerking enverwerkingBewerking enBewerking enverwerkingBewerking enBewerking enverwerkingBewerking enBewerking enverwerkingBewerking en
Bij goede reparatie kan Bij goede reparatie kan een pallet maximaal 10 een pallet maximaal 10 jaar meegaan.jaar meegaan.jaar meegaan.
onbehandeldhouthout
(bijvoorbeeld(bijvoorbeeldpallets)pallets)pallets)pallets)
behandeldhout
(bijvoorbeeldspaanplaat)spaanplaat)
verduurzaamdverduurzaamdhouthout
Verpakkingen die niet meer te repareren zijn meer te repareren zijn meer te repareren zijn meer te repareren zijn gaan naar inzamelaar/sorteerbedrijf.
Is het hout echt niet meer als materiaal te hergebruiken, dan dient het als brandstof in het als brandstof in bio-energiecentrales.
52
Biefstuk op je hand“De beste verpakking is geen verpakking. Zoals
bij autobanden en leidingwater. Maar bijna alle
producten hebben een verpakking nodig. Om
het te kunnen gebruiken, conserveren, bescher-
men, distribueren of om de consument te infor-
meren. De tijd is voorbij dat we ons biefstukje
bij de boer halen. En dan nog zie ik niemand
een stukje vlees op zijn blote hand mee naar
huis nemen,” lacht de verpakkingsexpert. De
zoektocht naar de ideale verpakking is complex
en afhankelijk van veel aspecten. Ten Klooster
schetst een driehoek van product, verpakking en kwetsbaarheid. En legt uit dat bij een goed
ontworpen verpakking, deze driehoek statisch is
bepaald. Dat wil zeggen: als een aspect
rolAnd tEn KloostEr De drie perioden uit het leven van de filosoof Plato kenmerken de werkwijze van Plato Product Consultants: analyse , constructie en creativiteit. Daar voegde Plato PC, een ontwerp- en adviesbureau voor verpakkingen, een vierde aan toe: integriteit.
Verpakkingen buitenstebinnen Méér verpakkingsmateriaal kan duurzaam zijn. En het kapje van je brood weggooien
is een zwaardere milieubelasting dan de hele zak eromheen. Verpakkingskundige
prof. dr. ir. Roland ten Klooster neemt de hele keten onder de loep.
verandert, moet een ander mee veranderen.
“Wordt het product sterker, dan is de kwetsbaar-
heid minder en worden de verpakkingseisen
lager.”
Wikken en wegen“Je kunt een product zo ontwerpen dat het
minimale verpakkingsbescherming nodig heeft.
Zoals een digitale camera van Olympus, de
Stylus 720SW, die een val van anderhalve meter
doorstaat. De hoeveelheid verpakkingsmateriaal
is hierdoor enorm verminderd. Milieutechnisch
een goede oplossing zou je denken. Maar het
extra aluminium dat in de camera is verwerkt,
vergeten we dan voor het gemak. Het zijn steeds
zorgvuldige afwegingen: een verpakking die het
Verpakkingsexpert op dreef
53
lEErstoEl “De hedendaagse maatschappij verwacht dat bedrijven rekening houden met milieutechnische aspecten.” Naast zijn
werk als consultant is Ten Klooster deeltijdhoogleraar aan Universiteit Twente waar hij de leerstoel Packaging
Design and Management bekleedt. Deze leerstoel wordt gefinancierd door het NVC met steun van 12 bedrijven.
“ Minder verpakkings-materiaal is zeker niet altijd de meest duurzame oplossing.”
milieu relatief minder belast, of het product zelf
minder kwetsbaar maken. Andere aspecten
waarbij we klanten als Nolet, Flora Holland, en
FrieslandCampina adviseren zijn onder andere
constructie, logistiek, distributie en bestel- en
stapelwijze. En natuurlijk materiaalkeuze:
dikte, type en kleur. Glimmers verkopen, maar
zijn duur en slecht voor het milieu. Nadat er
een gouden of zilveren randje is aangebracht,
worden hele foliebanen weggegooid. Maar
onderscheid in het schap is nodig, dus het
blijft wikken en wegen. Een producent van
geurverfrissers vroeg Plato PC (Ten Kloosters
ontwerp- en adviesbureau) om een kleinere
verpakking te ontwikkelen. Met succes:
meer dan een derde minder materiaal. Maar
vervolgens bleek bij de verkoop dat de
consument het product in het schap over het
hoofd zag. Of een aanpassing echt werkt, kun
je pas zeggen als je de hele keten doorlopen
hebt. Van fabricage, opslag en transport, tot en
met distributie, verkoop, gebruik en recycling.”
Voedsel schadelijker dan verpakking“Minder verpakkingsmateriaal is zeker niet altijd
de meest duurzame oplossing.” Voor Milner
ontwikkelde Plato PC een nieuwe verpakking
voor de voorgesneden plakjes kaas. Het nieuwe
ontwerp bevat meer verpakkingsmateriaal,
maar is uiteindelijk wel duurzamer. Voorheen
sloot de verpakking vaak niet goed af, en werd
er alsnog een plastic zakje omheen gedaan.
Of nog erger: de kaas droogde uit en werd
weggegooid. Het beetje meer verpakkings-
materiaal wordt meer dan goed gemaakt
door het verminderen van bederf. Eén plakje
kaas weggooien betekent namelijk al meer
milieubelasting dan de hele verpakking. Dat
geldt overigens voor alle
voedingsmiddelen. Deze zijn
op gewichtsbasis vaak 8 tot
10 keer meer belastend dan
de verpakking zelf. Dus het
kapje brood dat je weggooit,
is schadelijker dan de hele
zak erom heen.” Dit klinkt
wellicht ongeloofwaardig,
maar Ten Klooster licht het verder toe: “Uit
onderzoek is gebleken dat de verpakking slechts
6% aan energie vraagt van de hele voedings-
middelenketen. Ga maar na wat groeien,
oogsten, verwerken, vervoeren, verwarmen,
koelen en ga zo maar verder, aan energie kost. ›
Verpakkingsexpert op dreef
54
De verpakking is maar een kleine schakel in
een complexe keten, maar wel een die erg
zichtbaar is en daardoor de klappen moet
opvangen.”
Sterke puddingPlato PC denkt ook mee met marketeers. Maar
wel op zo’n manier dat het werkbaar is voor
de hele keten. Ter illustratie: de consument wil
de traditionele jaren vijftig puddingvorm met
de herkenbare inkepingen en laagjes. Maar dit
esthetische aspect, vertaald in een verpakking,
zorgde er voor dat de verpakking kwetsbaar
werd en bij stapelingen bezweek. De gevolgen
van beschadigde leveringen zijn dramatisch,
voor producent én het milieu. Door een
ingenieuze oplossing konden de inkepingen
behouden blijven, maar niet meer in de
‘draagpeilers’ van de puddingbeker:
waardoor deze nu een stuk sterker is.
Advies en toekomstTen Kloosters devies: “Laat verpakkings-
ontwikkelaars en producenten vanaf het
begin samenwerken. De inhoud van de
verpakking en zelfs de smaak van het product
beïnvloeden de verpakking en andersom.
En houd bij het ontwikkelen van een verpakking
rekening met de hele keten. Nog al te vaak
wordt er voor suboplossingen gekozen. De
ene keer is meer verpakkingsmateriaal het
antwoord, de andere keer minder. We zien ook
steeds meer verpakkingen van combinaties
van materialen - die goed te scheiden zijn -
op de markt komen. Aan de buitenkant
bijvoorbeeld een kartonnetje voor de
presentatie en bescherming, waardoor de
plastic beker zelf dunner kan en geen opdruk
meer nodig heeft. En hierdoor is het recyclen
dan weer makkelijker. Die hybride oplossingen
hebben toekomst.” ‹
AArdBEi & PEEr is vErPAKKinGsKAns!Bij een vers zuivelproduct met mono-smaak, bijvoorbeeld alleen aardbeien, is het lastiger de smaak gedurende de tijd te
behouden, dan bij een combinatiesmaak. Deze is minder gedefinieerd, en daardoor wordt het product minder kwetsbaar. En dat biedt mogelijkheden voor de
verpakking. Een producent kan kiezen voor een materiaal dat meer gassen (zuurstof) doorlaat, of de houdbaarheidsperiode verlengen.
Verpakkingen buitenstebinnen
“ De verpakking is een kleine schakel in een complexe keten, maar wel erg zichtbaar en vangt daardoor de klappen op.”
55
Naast hergebruik van verpakkingsafval, moedigt Nedvang preventie aan.
We stimuleren bedrijven om verpakkingen te ontwikkelen die minder
afval opleveren. En dat gebeurt volop. Afgelopen twee jaar ontvingen we
110 inzendingen uit uiteenlopende sectoren. De genomineerden voor
Aangepakt 2011 presenteren we hier aan u. De uitreiking was op
13 oktober tijdens het Nedvang-congres.
Aangepakt 2011: verpakkingsinnovaties
uitgelicht
Douchegel van SanexDe hoeveelheid verpakkingsmateriaal toe te schrijven aan één douchebeurt daalt met 73%. Uit onderzoek blijkt dat er jaarlijks 18 miljoen liter douchegel het Nederlandse riool instroomt.
Daarom hebben de afdeling research & development en marketing van Sanex samen een
combinatie van product en verpakking ontwikkeld met een zo klein mogelijke belasting van het
milieu. Met als resultaat: Sanerx Zero% met navulverpakking. Door deze verpakking wordt 73%
op het gewicht bespaard ten opzichte van een reguliere 500 ml fles. Blijft de consument een
reguliere hervulbare verpakking navullen, stijgt het besparingspercentage alleen maar verder.
Kaas van Westland Kaasspecialiteiten Dezelfde hoeveelheid met kaas belegde boterhammen maar
dan met 65% minder verpakkingsmateriaal. Consumenten vinden een milieuvriendelijke verpakking belangrijk, zo leerde Westland uit
marktonderzoek. Maar versheid, smaakbehoud en gebruikersgemak stonden voor Westland
voorop. Dus de nieuwe verpakking moest lekdicht zijn en de consument moet de kaas makkelijk
in en uit de verpakking kunnen nemen. De ontwikkelde vouwtechniek met goede sluitmethode
(envelopverpakking) voldoet aan alle eisen. Maaslander kaas behoudt zijn smaak en versheid.
En tegelijk is de nieuwe verpakking minder diep, waardoor er ruimte in het schap van de
supermarkt wordt gewonnen. Het bedrijf bespaart hiermee op jaarbasis 141.000 kg plastic.
56
Glasreiniger van Diversey Een nieuw verpakkingsidee bespaart 98% kunststof en voorkomt onnodig watervervoer. De voormalige flacon van kunststof met een inhoud van 750 ml is vervangen door een pouch
van 1,5 liter. Dit idee, geïnitieerd door de marketing- en verkoopafdeling van Diversity, is in
drie jaar tijd gerealiseerd. De gebruiker voegt nu zelf water toe aan het geconcentreerde
product. Dit leidt niet alleen tot verpakkingspreventie. In de hele keten besparen producent
en gebruiker onnodige kosten voor transport en opvang, en wordt het milieu minder belast.
Vaatwastabletten van AH puur&eerlijkVerpakken van lucht is teruggedrongen door de blokjes als suikerklontjes te verpakken. Om vaatwastabletten onder het label van AH puur&eerlijk te voeren, moest niet alleen
het product, maar ook de verpakking het milieu aantoonbaar minimaal belasten.
De inkoper van de vaatwastabletten onderzocht hoe soortgelijke producten verpakt worden.
En hoe je het verpakken van lucht vermijdt. De manier waarop suikerklontjes verpakt zijn,
inspireerde hem. Het resultaat: een compacte minimalistische verpakking van gerecycled
materiaal. De onderdelen van de verpakking zijn gescheiden af te danken en geschikt
voor hergebruik. Het volume van het verpakte product is ten opzichte van andere aanbieders
van vaatwasblokjes (bij dezelfde hoeveelheid) zo’n 40% verlaagd. Er wordt nu onderzocht of
deze verpakking ook toegepast is voor andere AH huismerk vaatwastabletten.
Wijnflessen van Fair Trade OriginalEen lichtgewicht wijnfles van 350 gram in plaats van 550 gram.
Fair Trade Original is doortrokken van duurzaamheid en maatschappelijk verantwoord
ondernemen en haalt haar wijn onder andere uit Zuid-Afrika. De lokale wijnproducent
ontwikkelde samen met een flesproducent een lijn van ultralichtgewicht wijnflessen.
De voormalige fles met schroefdop woog voorheen minimaal 550 gram. De wijn die nu
geïmporteerd wordt, zit in flessen die nog maar 350 gram wegen.
PlantBottle® fles van Coca-Cola Een fles die tot 22,5 procent gemaakt is van planten.
Coca-Cola introduceerde in juni 2011 de zogeheten PlantBottle® fles in Nederland en
België. Deze fles vervangt alle reguliere 500 ml PET-flessen. Ondanks de nieuwe PET-fles
is gemaakt van o.a. gras, schors en maïsbladeren, ziet deze eruit als een reguliere
PET-fles. De PlantBottle® heeft een kleinere ecologische voetafdruk en bestaat daarnaast
nog steeds voor 25% uit gerecycled plastic en is ook gewoon volledig recyclebaar.
Aangepakt 2011: de genomineerden
57
PU-schuim van SoudalMinder verpakkingsmateriaal en productverlies: win-winsituatie voor hele keten én het milieu. PU-schuim is bedoeld om iets af te dichten en zwelt direct op nadat het de flacon verlaat.
De nieuwe metalen spuitbus met inhoud van 500 ml levert dezelfde opbrengst als de 750ml
metalen spuitbus voorheen. Het bedrijf sleutelde aan het product en wijzigde de adapter
zodanig dat nu precies de gewenste hoeveelheid materiaal wordt opgebracht. De afdeling
marketing en verkoop van PU-schuim zette zich hier voor in om klanten het wegsnijden van
overtollig schuim te besparen en productverlies te voorkomen. En op jaarbasis wordt door
deze innovatie aanzienlijk minder verpakkingsmateriaal per meter afdichting gebruikt.
Scheerapparaten van PhilipsPhilips zet zich in voor het terugdringen van kunststof als
verpakkingsmateriaal in de hele Nederlandse markt. Zo vond het bedrijf een mogelijkheid om het kunststof verpakkingsmateriaal van
scheerapparaten, die vanuit een vitrine verkocht worden, weg te laten.
Voor bepaalde winkelketens waar de verpakking diefstalveilig moet zijn,
is weglaten geen optie. Wel lukte het om 48% maagdelijk PET in de oude
productverpakking terug te brengen tot 13% in de nieuwe. Minimaal 50%
van de toegepaste kunststof bestaat uit post consumer gerecyclede content.
Kleurpasta van Global Paint ProductsHet verpakkingsgewicht van één liter kleurpasta is gereduceerd van 270 gram tot 7 gram. Het Color Matching System van Global Paint Products maakt precies de kleur in de
hoeveelheid die de klant wil. Maar uit onderzoek van de verfproducent bleek dat de
huidige werkwijze leidde tot gemiddeld 6% productverlies. Daarom bedachten marketeer
en inkoper samen een schenkzak, in plaats van de traditionele pastapot, die de kans op
knoeien vrijwel uitsluit. Deze verpakking dringt de hoeveelheid verpakkingsmateriaal
voor één liter kleurpasta enorm terug. Ook zorgt de nieuwe verpakking voor minder:
verpakkingenbelasting, ruimte tijdens transport, transportbewegingen en CO2-uitstoot.
Tot slot: het verpakkingsafval is na gebruik minimaal, de schenkzak laat zich simpel oprollen.
Preventie is een individuele verplichting voor bedrijven die verpakte producten op de markt brengen.
Nedvang stimuleert dit en ondersteunt ze hierbij.
winnaar Aangepakt
2011
58
BEstuur nEdvAnG
Hamming, P.E. (heer) – voorzitterRaad Nederlandse Detailhandel
Korte, j. de (heer) – vice-voorzitterCBL/PLUS Retail
reekmans, P. (heer) – Penningmeester FNLI/Friesland Campina
meijer, C. (heer)CBL/Albert Heijn B.V.
loo, G. van (heer)FNLI/Vrumona
Bieze, F.o. (heer)MKB/Bieze Food Groep B.V.
Brandt, w.F. (heer)FNLI/Unilever Nederland Holdings B.V.
Brouwer, A. (heer)VMK/Gildepak
doel, K. van den (heer)CBL
Faber, K.w.t. (heer)Stichting Kringloop Hout/Faber Halbertsma Groep
jong, m. de (heer)FIAR/Philips Consumer Electronics
Pille, G. (heer)Stichting Duurzaam Verpakkingsglas/O-I B.V.
seegers, r. (heer)FNLI/Coca Cola Enterprises Nederland B.V.
Kauw, P. (heer)Stichting Kringloop Blik/Ball Packaging Europe B.V.
loudon, H.A. (heer)BVNL/Tata Steel Europe
vermeulen, H. (heer)PRN/Smurfit Kappa
Buijtenen, P.m.A.w. van (heer)VNO-NCW, Kon. Metaalunie/Crawford B.V. – Cardo Door B.V.
Hoogstraaten, P.E. (mevrouw) CBL/Vakcentrum Levensmiddelen
tweebeeke, F.A. (heer) Vlehan/BSH Huishoudapparaten B.V.
slootweg, d. (heer) CBL/Deli XL
uitGAvE
Stichting Nedvang (Nederland van afval naar Grondstof)
ConCEPt , tEKst En E indrEdACtiE
Intervolvement Communications, Haarlem
Art dirECt ion & vormGEvinG
Charlotte Lokin, Haarlem
tHEmA PAPiEr & KArton
tekst: Esther Vliege
tHEmA GlAs
tekst: Sieto Flink
omGEKEErd inzAmElEn
tekst: Sieto Flink
Fr iEslAndCAmPinA:
tekst: René de Boer
tHEmA Hout
tekst: Esther Vliege
FotoGrAFiE
Merlijn Doomernik (tenzij anders vermeld)
5 Kr inGloPEn
Schwandt Infographics
duurzAAm druKwErK
Damen GrafiamAAtsCHAPPEl ijKE AdviEsrAAd
De heer M.J.D. Jansen (voorzitter)
De heer dr. A.G.W.J. Lansink
De heer mr. A.B. Holtkamp
De heer prof. dr. E. Worrell
De heer drs. F.W. Weisglas
De heer dr. A. Peper
Colofon