Umowy o Prace Dzieło Poradnik

9 772080 674129 73

Umowyo prac, o dzieo,

Kod dla wydania z ksik Numer indeksu 100935

Sprzeda cznie z Dziennikiem Gazet PrawnISSN 2080-6744

zlecenia

Co trzeba wiedzie, podpisujc umow o prac W jaki sposb mona zmieni rodzaj umowy Kiedy umowa cywilnoprawna moe by uznana za umow o prac Porady ekspertw Wzory umw

Kiedy warto podpisa przedwstpn umow o prac

Jakiego odszkodowania mona si domaga za niezawarcie przyrzeczonej umowy o prac

Czy dopuszczalna jest dyskryminacja pozytywna

Czy mona zrezygnowa z okrelenia w umowie wymiaru etatu

Czy posiadanie dzieci moe uzasadnia dyskryminacj

Czy mona wprowadzi mieszany czas pracy

Kiedy konieczne jest wypowiedzenie warunkw pracy i pacy

Czy mona zakaza pracownikowi kadej dodatkowej pracy

Jakie obowizki informacyjne obciaj pracodawc

W jaki sposb trzeba liczy okres obowizywania umowy

Jakie prawa przysuguj pracownikowi zatrudnionemu na zastpstwo

Czy zleceniobiorcy musz przestrzega zasad bhp

Czy mona wnie pozew o ustalenie istnienia stosunku pracy wbrew woli pracownika

Jakie s skutki podwaenia przez ZUS rodzaju zawartej umowy

2014

Um

ow

y o

pra

c, o d

zieo, zlecen

ia

dokadna wyszukiwarka pozwala odnale interesujcy temat, artyku lub wydanie DGP

dostpne funkcjonalnoci zapewni wygodny sposb przegldania e-wydania

ju od 4 rano codziennie aktualne informacje z zakresu podatkw, ksigowoci i finansw

dostp do archiwum tekstw zawierajcego ponad 2800 wyda od 2002 r.

CzytajDziennik Gazet Prawn

tak jak lubisz

p i s z e m y o d p o w i e d z i a l n i [email protected] ; 22 761 31 27 www . e d g p . g a z e t a p r a w n a . p l

p a t r z y m y o b i e k t y w n i e

o prac, o dzieo,

Co trzeba wiedzie, podpisujc umow o prac W jaki sposb mona zmieni rodzaj umowy Kiedy umowa cywilnoprawna moe by uznana za umow o prac Porady ekspertw Wzory umw

zlecenia

Umowy

Adres redakcji: 01-042 Warszawa, ul. Okopowa 58/72, www.dziennik.pl, www.gazetaprawna.pl, www.forsal.pl

Autorzy: Dominika Cichocka, Sawomir Ciupa, Ewa Drzewiecka, Katarzyna Dulewicz, Dariusz Gawron-Jedlikowski, Micha Jarosik, Magorzata Jankowska, Leszek Jaworski, Danuta Klucz, Arkadiusz Krasnodbski, Rafa Krawczyk, Monika Krzykowska-Dbrowska, Pawe Krzykowski, Marta Marciniak, Andrzej Marek, Urszula Mynarczyk, Wojciech Ostrowski, Anna Puszkarska, Sylwia Puzynowska, Andrzej Radzisaw, Ryszard Sadlik, Arkadiusz Sobczyk, Jadwiga Sowiska, Janina Sowiska, Anna Telec, Dorota Twardo, Szczepan WroskiRedaktor merytoryczny: Anna Puszkarska, Katarzyna DbrowskaRedaktor prowadzcy: Renata Krasowska-KosRedakcja i korekta: Maciej WeryskiProjekt graficzny okadki: Kinga PisarczykDTP: Joanna ArchackaBiuro Obsugi Klienta: 03-308 Warszawa, ul. Batalionu Platerwek 3,tel. 22 212 08 27, 22 761 31 27, 801 626 666, e-mail: [email protected] Copyright by INFOR Biznes Sp. z o.o.Wydanie I/2014, wrzesie 2014 r.

Druk: Elanders

3Spis treciWstp .................................................................................................................................. 7

Rozdzia 1. Kiedy warto podpisa przedwstpn umow oprac ...................9Rozdzia 2. Co trzeba wiedzie, podpisujc umow oprac ............................ 15Rozdzia 3. Jakie obowizki informacyjne obciaj pracodawc ..................20Rozdzia 4. Umowa na okres prbny .......................................................................28Rozdzia 5. Umowy na czas nieokrelony iokrelony .......................................29Rozdzia 6. Umowa oprac na zastpstwo ...........................................................34Rozdzia 7. Umowa na czas wykonania okrelonej pracy ................................36Rozdzia 8. Czy zmiana rodzaju umowy oprac wtrybie wypowiedzenia zmieniajcego jest dopuszczalna .............................38Rozdzia 9. Zatrudnienie na podstawie umowy zlecenia ................................ 41Rozdzia 10. Zatrudnienie na podstawie umowy odzieo ...............................43Rozdzia 11. Kiedy umowa cywilnoprawna moe by uznana za umow oprac .......................................................................46Rozdzia 12. Jakie skadki trzeba opaca za zatrudniane osoby ....................50Rozdzia 13. Kto nie musi si ba, e pracodawca go zwolni ........................... 57Rozdzia 14. Jak rozwiza umow za porozumieniem stron........................ 68Rozdzia 15. Oczym musi pamita pracodawca, wypowiadajc umow ....70Rozdzia 16. Kiedy mona wypowiedzie umow terminow ....................... 73Rozdzia 17. Jak prawidowo zoy pracodawcy wypowiedzenie umowy oprac ................................................................................ 75Rozdzia 18. Jakie prawa ma pracownik wokresie wypowiedzenia .............78Rozdzia 19. Kiedy pracodawca moe rozwiza umow oprac bez wypowiedzenia ........................................................................81Rozdzia 20. Kiedy pracownik moe odej zfirmy zdnia na dzie ............93Rozdzia 21. Kiedy pracownik moe rozwiza umow bez wypowiedzenia, ale za tzw. uprzedzeniem ..................................................102Rozdzia 22. Jak odwoa si od rozwizania umowy oprac lub od jej wypowiedzenia ...........................................................................104Rozdzia 23. Kiedy pracodawca musi wypaci pracownikowi odpraw, akiedy przyzna mu inne wiadczenia ................................................................ 112Rozdzia 24. Kiedy mona wczeniej rozwiza umow cywilnoprawn ............................................................................................. 119

4Porady ............................................................................................................................. 1231. Czy mona zmusi przyszego pracownika dopodpisania umowy, jeli odmawia wykonania umowy przedwstpnej ............................................ 1232. Jakiego odszkodowania mona si domaga za niezawarcie przyrzeczonej umowy oprac .................................................... 1243. Czy umowa oprac moe odsya do ukadu zbiorowego .......................... 1254. Czy mona zrezygnowa zokrelenia wymiaru etatu ................................1265. Czy do puszczalna jest dyskryminacja pozytywna ........................................ 1276. Czy zatrudnienie na cz etatu pozbawia prawa do dodatku staowego ................................................................................................1287. Czy posiadanie dzieci moe uzasadnia dyskryminacj .............................1288. Czy miejscem pracy moe by oznaczony obszar kraju ...............................1299. Czy mona wprowadzi mieszany czas pracy ................................................13010. Czy mona zamieci klauzul konkurencyjn wumowie oprac ........13111. Czy mona zakaza pracownikowi kadej dodatkowej pracy ...................13112. Czy mona zawrze zpracownikiem kilka umw oprac ....................... 13213. Czy pracownik musi wykonywa zadania nieobjte umow ................... 13314. Czy pracownik moe da umowy na prb ............................................... 13415. Czy umowa na zastpstwo ulegnie przedueniu do dnia porodu......... 13516. Czy kolejna umowa musi by zawarta na czas okrelony ......................... 13617. Czy mona zawrze kilka kolejnych umw na okres prbny ................... 13618. Jak ustali czas trwania umowy nazastpstwo ........................................... 13719. Czy obowizuje limit umw zawieranych nazastpstwo ........................ 13820. Czy trzecia umowa owykonanie okrelonej pracy przeksztaca si wumow na czas nieokrelony ............................................... 13821. Czy mona kontrolowa czas pracy ..................................................................14022. Czy mona da zapaty kary umownej ....................................................... 14123. Czy pracownik moe wypowiedzie umow terminow bez klauzuli .... 14124. Czy zleceniobiorcy musz przestrzega zasad bhp ..................................... 14225. Co warto zawrze wtreci umowy ................................................................... 14326. Czy zamawiajcy musi wypaci zaliczk ...................................................... 14327. Czy zmiana umowy o prac na czas nieokrelony na umow okresow w trybie wypowiedzenia warunkw pracy jest skuteczna ................................................................................................................ 14328. Czy na podstawie porozumienia pracodawcw mona zmieni rodzaj umowy ................................................................................14429. Czy zapis oprzeksztaceniu umowy oprac na okres prbny wbezterminow jest skuteczny .............................................................................. 14530. Czy pracodawca moe zawrze umow cywilnoprawn zwasnym pracownikiem .........................................................................................14631. Czy orodzaju umowy zawsze decyduje jej nazwa ....................................... 14732. Czy mona wnie pozew oustalenie istnienia stosunku pracy wbrew woli pracownika ............................................................................................. 14733. Kiedy mona podpisa umow cywilnoprawn zamiast umowy oprac .............................................................................................148

534. Czy moliwe jest zawarcie umowy cywilnoprawnej opomalowanie budynku biurowego .....................................................................14935. Kiedy sd uzna, e strony umowy nawizay stosunek pracy, anie kontrakt menederski ......................................................................................15036. Jakie s skutki podwaenia przez ZUS rodzaju zawartej umowy ........... 15237. Kiedy trzeba zgosi do ubezpiecze zleceniobiorc studenta ............ 15238. Czy wykonujcy umow odzieo jest ubezpieczony................................... 15339. Czy trzeba opaci skadki do ZUS, gdy sd ustali istnienie stosunku pracy ........................................................................................... 15440. Czy opaca skadki od umowy zlecenia zwasnym pracownikiem korzystajcym zurlopu wypoczynkowego........................................................... 15541. Jak liczy miesiczny termin na zwolnienie pracownika wtrybie dyscyplinarnym ...........................................................................................15642. Czy przyjcie do pracy wtrakcie zwolnienia umoliwia wypowiedzenie ....................................................................................... 15743. Czy pracownik moe odmwi przyjcia wypowiedzenia zoonego przez pracodawc ....................................................................................15844. Kiedy mona wypowiedzie umow pracownikowi przywrconemu przez sd do pracy .......................................................................15945. Kiedy mona rozwiza umow zpracownikiem na urlopie wypoczynkowym.....................................................................................16046. Jak dugo zachowanie pracownika moe uzasadnia wypowiedzenie umowy oprac .............................................................................. 16147. Czy wypowiedzenie umowy oprac faksem jest skuteczne ....................16248. Czy zaatwianie przez pracownika osobistych spraw wczasie zwolnienia moeuzasadnia wypowiedzenie umowy ..................16449. Czy mona zmieni tryb rozwizania umowy oprac wdrodze ugody .............................................................................................................16550. Czy mona dyscyplinarnie zwolni pracownika, ktry sam rozwiza umow bezwypowiedzenia .............................................165

Wzory pism i pozww ............................................................................................... 167Wzr umowy przedwstpnej .................................................................................... 167Wzr umowy o prac na okres prbny ..................................................................168Wzr umowy o prac na czas okrelony ...............................................................169Wzr umowy o prac na czas zastpstwa ............................................................170Wzr umowy o prac na czas wykonania okrelonej pracy .............................171Wzr umowy o prac na czas nieokrelony ......................................................... 172Wzr umowy zlecenia .................................................................................................173Wzr owiadczenia zleceniobiorcy dla potrzeb ubezpiecze spoecznych .................................................................. 174Wzr danych zleceniobiorcy ..................................................................................... 175Wzr rachunku ..............................................................................................................175Wzr umowy o dzieo ................................................................................................. 176Wzr danych przyjmujcego zamwienie ........................................................... 177

6Wzr rachunku ............................................................................................................. 177Wzr rozwizania umowy o prac za porozumieniem stron ........................ 178Wzr owiadczenia pracodawcy o rozwizaniu umowy o prac na czas nieokrelony za wypowiedzeniem ......................................................... 179Wzr rozwizania umowy o prac przez pracownika bez okresu wypowiedzenia za uprzedzeniem ...................................................180Wzr rozwizania umowy o prac przez pracownika za wypowiedzeniem ..................................................................................................180Wzr rozwizania umowy o prac bez wypowiedzenia z winy pracownika ...................................................................................................... 181Wzr rozwizania umowy o prac bez wypowiedzenia z przyczyn niezawinionych przez pracownika .................................................182Wzr rozwizania umowy o prac bez wypowiedzenia przez pracownika z winy pracodawcy .................................................................. 183Wzr pozwu o przywrcenie do pracy .................................................................184Wzr pozwu o odszkodowanie z powodu niezgodnego z prawem rozwizania umowy o prac za wypowiedzeniem dokonanym przez pracodawc ...................................... 187Wzr pozwu o odszkodowanie z tytuu rozwizania przez pracownika umowy o prac bez wypowiedzenia ze wzgldu na cikie naruszenie przez pracodawc podstawowych obowizkw wzgldem pracownika ......................................................................190

7WstpPrzy zatrudnianiu nowej osoby wfirmie trzeba zdecydowa, na podstawie

jakiej umowy ma ona wiadczy prac. Chodzi nie tylko owybr midzy umo-w oprac czy umow cywilnoprawn, lecz rwnie o decyzj okonkretnym rodzaju umowy. Przykadowo wprzypadku umw cywilnoprawnych trzeba rozway, czy zadaniom, ktre bdzie miaa do wykonania osoba przyjmowa-na do pracy, bardziej odpowiada umowa odzieo czy umowa zlecenia. Nato-miast wprzypadku podjcia decyzji onawizaniu stosunku pracy czy ma to by umowa na okres prbny, na czas okrelony, na czas wykonania okrelonej pracy, czy te umowa na czas nieokrelony.

Decydujc si na konkretny rodzaj umowy, trzeba zna zwizane ztym do-datkowe obowizki oraz ograniczenia. Wprzypadku umw na czas okrelony bd to na przykad ograniczenia dotyczce liczby kolejnych takich umw za-wieranych z tym samym pracownikiem.

Zasady zatrudniania na podstawie umw oprac okrelaj szczegowe przepisy prawa pracy, regulujce wzajemne prawa i obowizki stron sto-sunku pracy. Dotycz one wszystkich aspektw zatrudnienia, takich jak np. wynagradzania, czasu pracy, urlopw, uprawnie zwizanych zrodzi-cielstwem czy ochron zdrowia pracownika, itd. Za nieprzestrzeganie wik-szoci znich gro sankcje. Dla pracodawcy moe to by grzywna od 1 tys. do 30 tys. z. Dla pracownikw kara porzdkowa czy konieczno zapaty od-szkodowania pracodawcy.

Strony, ktre chc unikn ogranicze bdcych nastpstwem nawiza-nia stosunku pracy, mog rozway zawarcie umowy cywilnoprawnej. Naj-czciej spotykan podstaw wiadczenia usug jest umowa zlecenia. Jest to umowa starannego dziaania. Zamierzony wynik jest wtym przypadku tylko prawdopodobny, aryzyko przy zachowaniu naleytej starannoci przez zle-ceniobiorc ponosi zleceniodawca. Drug najczciej stosowan umow cy-wilnoprawn jest umowa odzieo. Wtym przypadku przyjmujcy zamwie-nie zobowizuje si do wykonania oznaczonego dziea. Umowa odzieo rni si zatem od zlecenia obowizkiem osignicia konkretnego, uzgodnionego rezultatu.

Naley pamita, e jeeli zatrudnienie bdzie miao cechy charaktery-styczne dla stosunku pracy (zwaszcza gdy praca wiadczona jest wwarun-kach podporzdkowania ipod kierownictwem pracodawcy), to ma ono cha-rakter pracowniczy bez wzgldu na nazw zawartej przez strony umowy.

Istotne dla zatrudnianego izatrudniajcego s rwnie zasady podlegania ubezpieczeniom spoecznym izdrowotnemu. Otym bowiem, jakie skadki naley opaca do ZUS, decyduje przede wszystkim rodzaj zawartej umowy.

Od rodzaju umowy zale te obowizki zwizane zrozwizaniem cz-cego strony stosunku prawnego. Nie bez powodu pracodawcy najchtniej za-trudniaj pracownikw na umowy okresowe albo wy bieraj umowy cywil-noprawne. Jedn zprzy czyn duej popularnoci tego typu umw jest fakt,

Umowy o prac, o dzieo, zlecenia

8

e rozstanie zzatrudnion na ich podstawie osob jest prostsze (np. nie ma obowizku konsultowania zwolnienia ze zwizkami zawodowymi) itasze (np. krtszy okres wypowiedzenia czy moliwo uniknicia wypaty odpra-wy). Wzalenoci od rodzaju umowy inny jest te katalog roszcze, oktre zwolniony pracownik moe walczy wsdzie.

Wopracowaniu omwione zostay zasady nawizywania irozwizywania poszczeglnych ro dzajw umw izwizane ztym uprawnienia, atake zasa-dy opacania skadek do ZUS od umw oprac, zlecenia iodzieo oraz zasady podlegania ubezpieczeniom spoecznym izdrowotnemu wprzypadku jedno-czesnego zatrudnienia na podstawie umowy oprac izlecenia, umowy zlece-nia iodzieo lub kilku umw zlecenia.

Opracowanie ma praktyczny, poradniczy charakter. Zawarto wnim wiele przyka dw, awkocowej czci Czytelnik znajdzie porady ekspertw oraz wzory: umw oprac, najczciej zawieranych umw cywilnoprawnych, in-nych przydatnych pism (owiadczenia owypowiedzeniu umowy, owiadcze-nia orozwizaniu umowy) oraz pozww.

9Rozdzia 1.Kiedy warto podpisa

przedwstpn umow opracWprzedwstpnej umowie oprac strony zobowizuj si do nawizania

wprzy szoci stosunku pracy na warunkach wniej okrelonych. Strona uchy-lajca si od zawarcia umowy przyrzeczonej musi liczy si zkoniecznoci zapaty odszkodo wania.

Umowa przedwstpna nie zostaa uregulowana wKodeksie pracy (dalej: k.p.). Nie oznacza to jednak, e wstosunkach pracowniczych umowy takie nie s stosowane. Mog by one zawierane zkandydatami na pracownikw na podstawie art. 389 i390 Kodeksu cywilnego (dalej: k.c.). Artyku 300 Ko-deksu pracy zezwala bowiem na zastosowanie wspra wach nieunormowa-nych przepisami prawa pracy przepisw Kodeksu cywilnego, je eli nie s one sprzeczne zzasadami prawa pracy.

Tre umowyNajczciej stron inicjujc zawarcie umowy przedwstpnej jest praco-

dawca. Aby jednak owiadczenie pracodawcy przejawiajcego ch zatrudnie-nia wprzyszo ci danej osoby mogo by zakwalifikowane jako oferta zawarcia umowy przedwstp nej, musi by skierowane do tej osoby oraz musi zawiera istotne postanowienia umowy przyrzeczonej. Wynika to ztreci art. 66 1 k.c. Jeli wic owiadczenie wo li pracodawcy byo skierowane nie do przyszego pracownika, lecz do innej osoby lub osb (np. publicznie na zebraniu kandyda-tw lub na sesji rady gminy), to nie moe ono stanowi podstawy do uznania, e wten sposb zoono pracownikowi ofert zawarcia umowy. Ponadto oferta musi zawiera istotne postanowienia przyrzeczonej umowy oprac.

Przez istotne postanowienia umowy naley rozumie tak minimaln jej tre, ktra jest konieczna do zawarcia iwykonania danego rodzaju umowy. Chodzi tu wic owskazanie rodzaju pracy, miejsca jej wykonywania, wymiaru czasu pracy, wynagrodzenia pracownika.

Brak tych elementw wtreci owiadczenia pracodawcy wyklucza uznanie, e strony zawary umow przedwstpn. Podobnie wskazywa Sd Najwyszy wwy roku z19 stycznia 1998 r. (IPKN 482/97, OSNP 1998/23/686), stwierdzajc, e owiadczenie woli pracodawcy zobowizujcego si do zawarcia umowy opra c musi by skierowane do drugiej strony imusi zawiera istotne po-stanowienia umowy przyrzeczonej. Wramach wykadni owiadczenia woli (art.65 k.c. wzwizku zart. 300 k.p.) nie mona uzupenia oelementy, kt-rych ono nie za wierao.

Bez okrelenia terminuOile do zawarcia umowy przedwstpnej konieczne jest wskazanie przez

strony istotnych postanowie przyrzeczonej umowy oprac, otyle strony


10

mog wogle nie podawa terminu zawarcia umowy przyrzeczonej. Nie ma bowiem takiego wymogu wprzepisach.

Pamita jednak naley otreci art. 389 2 k.c., wmyl ktrego jeeli termin, wcigu ktrego ma by zawarta umowa przyrzeczona, nie zosta oznaczo-ny, po winna ona by zawarta wodpowiednim terminie wyznaczonym przez stron uprawnion do dania zawarcia umowy przyrzeczonej. Jeli obie stro-ny s uprawnione do dania zawarcia umowy przyrzeczonej ikada znich wyznaczy a inny termin, strony wie termin wyznaczony przez stron, kt-ra wczeniej zo ya stosowne owiadczenie. Jeeli wcigu roku od dnia za-warcia umowy przed wstpnej nie zosta wyznaczony termin do zawarcia umowy przyrzeczonej, nie mona da jej zawarcia.

Jeli zatem strony nie poday wumowie terminu zawarcia umowy przyrze-czonej, termin ten moe by wyznaczony przez stron uprawnion do tego. Gdy za obie strony byy uprawnione do wyznaczenia terminu zawarcia tej umowy, decyduje ter min wskazany przez stron, ktra pierwsza go podaa.

Skutki odmowy wykonania umowyJeeli strona zobowizana do zawarcia umowy przyrzeczonej uchyla si

od jej za warcia, druga strona moe da naprawienia szkody, jak poniosa przez to, e li czya na zawarcie umowy przyrzeczonej. Jest to tzw. sabszy sku-tek umowy przed wstpnej. Skutek mocniejszy polega natomiast na moliwo-ci dochodzenia na dro dze sdowej zawarcia umowy przyrzeczonej.

Jeli wic pracodawca, ktry zobowiza si zatrudni pracownika, nie wy-konuje swojego zobowizania, ten moe dochodzi albo odszkodowania, albo zawarcia umowy przyrzeczonej.

PRZYKAD

Wysoko odszkodowaniaJan S. przed zawarciem ze spk X umowy przedwstpnej dotyczcej przyszej umowy opra c uda si do adwokata, ktry udzieli mu porady prawnej iprzygotowa projekt umowy, atake reprezentowa go wnegocjacjach ze spk X. Wystawi za to rachunek na kwot 1400 z, ktry Jan S. zapaci, liczc na zawarcie umowy przyrzeczonej, jednak spka odm wia zawarcia przyrzeczonej umowy oprac, wskazujc, e aktualnie zmie-nia plany produk cyjne iju nie jest zainteresowana jego zatrudnieniem. Wtakiej sytuacji Jan S. moe docho dzi zapaty odszkodowania obejmujcego kwot 1400 z zapacon adwokatowi za udzielo n porad.

Przez pojcie uchylania si od zawarcia umowy przyrzeczonej na gruncie art.390 k.c. naley rozumie sytuacj, gdy osoba zo bowizana wiadomie do-puszcza si dziaania lub zaniechania zmierzajcego do bezpodstawnej odmo-wy zawarcia umowy przyrzeczonej albo przynajmniej godzi si ztakim skut-kiem. Wskazuje si, e przez uchylanie si od zawarcia umowy przyrzeczonej mona rozumie take brak wspdziaania wcelu jej zawarcia. Ja ko uchylanie si moe by rwnie potraktowana sama nieuzasadniona zwoka zobowiza-

11

Rozdzia 1. Kiedy warto podpisa przedwstpn umow oprac

nego wzawarciu umowy przyrzeczonej. Podobnie wypowiedzia si wtym za-kresie take SN wuzasadnieniu wyroku z14 grudnia 1999 r. (II CKN 624/98, Pr. Gosp. nr 7/2000, s. 9). Podpisujc przedwstpn umow oprac, strony zobo-wizuj si do nawizania wprzyszoci stosunku pracy na warun kach okre-lonych wtej umowie. Strona uchylajca si od zawarcia przyrzeczonej umowy oprac musi si liczy zkoniecznoci zapaty drugiej stronie odszkodo wania.

Pracownik moe dochodzi zawarcia przyrzeczonej umowy oprac tak-e wwczas, gdy wprawdzie zawarto znim umow oprac, jednak warun-ki tej umowy (dotyczce rodzaju pracy iwysokoci wynagrodzenia) odbiegaj wsposb istotny od warunkw ustalonych wumowie przedwstpnej (orze-czenie SN z3 padziernika 1979 r., IPRN 128/79, OSNCP 1980/20/39).

PRZYKAD

Gdy pracodawca zmieni warunki zatrudnieniaAdam Z. zawar ze spk X umow przedwstpn. Wedug umowy Adam Z. mia zosta za trudniony na podstawie umowy oprac na czas nieokrelony na stano-wisku kierownika wy dziau zwynagrodzeniem wkwocie 4000 z, natomiast za-trudniono go na stanowisku referen ta zwynagrodzeniem 2000 z. Pomimo za-warcia umowy oprac Adam Z. moe dochodzi przed sdem pracy, aby zgodnie ztreci umowy przedwstpnej zatrudniono go na ustalonych wniej warunkach.

Dochodzenie odszkodowaniaPracownik dochodzcy odszkodowania wzwizku zniezawarciem umo-

wy przy rzeczonej moe da naprawienia szkody, ktrej by nie ponis, gdyby nie podpi sa umowy przedwstpnej inie liczy na zawarcie przyrze-czonej umowy oprac. Odszkodowanie to zpewnoci obejmuje wic ponie-sione przez niego wydatki ina kady wcelu zawarcia umowy przyrzeczonej, np. koszty przejazdu do siedziby pra codawcy, koszt porady prawnej oraz wy-datki zwizane zsamym zawarciem umowy przedwstpnej.

WANE

n W razie odmowy przez zakad pracy zawarcia przyrzeczonej umowy o prac na czas nieokrelony poszkodowanemu przysuguje na podstawie art. 390 1 k.c. wzwizku zart. 300 k.p. rosz czenie oodszkodowanie, ktrego wysoko zre-guy nie powinna przekracza kwoty trzymiesicz nego wynagrodzenia za prac na stanowisku objtym umow przedwstpn (uchwaa SN z22 kwietnia 1977 r., IPZP 5/77, OSNC 1977/10/18).

n Na podstawie art. 390 1 k.c. wzwizku zart. 300 k.p., jeeli strona zobowi-zana do zawarcia przyrzeczonej umowy oprac (pracodawca) uchyla si od jej zawarcia, druga strona (pracownik) moe da naprawienia szkody pole-gajcej na utracie wynagrodzenia uzyskiwanego wstosunku pracy, ktry zo-sta przez ni rozwizany dlatego, e liczya na zawarcie umowy przyrzeczonej,


12

anie szkody polegajcej na utracie wynagrodzenia, ktre miaa otrzymywa wedug ustale umowy przyrzeczonej (wyrok SN z 6 stycznia 2009 r., I PK 117/08, OSNP 2010/1314/157).

Kara umownaRozszerzenie zakresu odszkodowania moe nastpi np. poprzez

zamieszczenie w umowie przedwstpnej zapisw o karach umownych w razie uchylania si jednej ze stron od zawarcia umowy przyrzeczo-nej. Wskazuje na to tre art. 390 1 k.c. Taki zapis moe brzmie: Wra-zie niezawarcia umowy oprac wustalonym terminie strona uchylajca si od jej zawarcia zapaci drugiej stronie kar umown w wysokoci 15 000 z. Taki zapis mgby spowodowa znaczne zwikszenie zakre su odszkodowania nalenego stronie, ktra liczya na zawarcie umowy przy-rzeczonej.

PRZYKAD

Skutki rezygnacji z zawarcia umowy Adam Z. zawar ze spk X umow przedwstpn. Strony ustaliy, e po uzyskaniu przez niego tytuu inyniera zostanie on zatrudniony na stanowisku kierownika produkcji. Wumowie zawar to take zapis przewidujcy obowizek zapaty kary umownej wwysokoci 10 000 z wrazie uchylania si ktrejkolwiek ze stron od za-warcia przyrzeczonej umowy oprac. Pomi mo uzyskania tytuu inyniera Adam Z. nie zgosi si do spki X, gdy podj prac winnym przedsibiorstwie. Spka X wystpia wwczas do sdu zpozwem przeciwko Adamowi Z., dajc zasdzenia kwoty 10 000 z.

Przymusowe zawarcie umowySilniejszy skutek umowy przedwstpnej to moliwo dochodzenia przez

niedo szego pracownika zawarcia umowy przyrzeczonej przed sdem. Do za-warcia umo wy dochodzi wwczas wdrodze procesu. Sd, uwzgldniajc po-wdztwo ozobowi zanie do zawarcia umowy przyrzeczonej, wydaje wyrok, ktry zastpuje owiadcze nie pracodawcy ozawarciu umowy przyrzeczonej (art. 64 k.c.). Skutkuje to zawarciem tej umowy wbrew woli pozwanego praco-dawcy izastpuje t umow. Tak te wskazywa Sd Najwyszy m.in. wwyroku z19 wrzenia 2002 r. (II CKN 930/00, LEX nr 55569).

Jeeli jednak nie doszo do zawarcia umowy przedwstpnej, bo rokowania stron nie doprowadziy do ustalenia np. wynagrodzenia za prac, to adna ze stron pertraktacji nie jest uprawniona do dochodzenia zawarcia umowy oprac na podstawie art. 390 2 k.c. Tak te wskazywa Sd Najwyszy wwy-roku z10 wrzenia 1997 r. (IPKN 243/97, OSNP 1998/12/357). Zatem nieustale-nie najistotniejszych warunkw umowy oprac oznacza, e nie mona przy-j, i strony wizaa umowa przedwstpna, co wkonsekwencji powoduje,

13

Rozdzia 1. Kiedy warto podpisa przedwstpn umow oprac

e nie ma moliwoci skutecznego dochodzenia przed sdem jej wykonania lub uzyskania odszkodowania.

Waciwo sduSprawy oodszkodowanie wynikajce zodmowy zawarcia przyrzeczonej umo-

wy oprac oraz ozawarcie przyrzeczonej umowy oprac s sprawami ze sto-sunku pracy ipodlegaj odrbnemu postpowaniu wsprawach ze stosunku pra-cy (art. 459 inast. Kodeksu postpowania cywilnego). Wskazywa na to rwnie Sd Najwyszy wwyroku z19 stycznia 1998 r. (IPKN 482/97, OSNP 1998/23/686).

WANE

Aby doszo do zawarcia umowy przedwstpnej, potencjalni pracodawca ipracow-nik musz wy razi wol zawarcia wprzyszoci umowy oprac, okrelajc zara-zem jej najistotniejsze posta nowienia. Przepisy nie okrelaj wymogw co do for-my umowy, co oznacza, e umowa przed wstpna moe by zawarta take ustnie.

Przedawnienie roszczeRoszczenia wynikajce zumowy przedwstpnej przedawniaj si zupy-

wem roku od dnia, wktrym umowa przyrzeczona miaa by zawarta (art.390 3 k.c.). Przedawnienie to obejmuje nie tylko roszczenia okrelone w 1 i2 art.390 k.c., czy li opisany powyej sabszy isilniejszy skutek umowy, ale take inne roszczenia doty czce np. zadatku czy kary umownej.

Na zastosowanie tej zasady take do umowy przedwstpnej dotyczcej za-warcia umowy oprac wskazywa Sd Najwyszy wwyroku z17 lipca 2009 r. (IPK 26/09, LEX nr 523544). Stwierdzi, e roszczenia zumowy przedwstpnej przewidu jcej zawarcie umowy oprac przedawniaj si zupywem roku od dnia, wktrym przyrzeczona umowa oprac miaa by zawarta, czyli wedug art. 390 3 k.c.

Roszczenia wynikajce zprzedwstpnej umowy, ktrej przedmiotem miao by zawarcie umowy oprac, nie s natomiast roszczeniami ze stosunku pra-cy, poniewa stosunek pracy jeszcze nie istnieje. Nie moe wic mie do nich zastosowa nia art. 291 1 k.p., zgodnie zktrym roszczenia ze stosunku pracy ulegaj przedawnieniu zupywem trzech lat od dnia, wktrym roszczenie stao si wy magalne.

Dla zastosowania art. 291 1 k.p. konieczne jest, aby wogle powsta (ist-nia) sto sunek pracy. Ponadto przepis ten nie stanowi oroszczeniach doty-czcych stosunku pracy, tylko oroszczeniach ze stosunku pracy. Dlatego przy umowie przedwstpnej naley stosowa jednoroczny termin przedawnienia zart. 390 3 k.c.

Pocztek biegu tego terminu przedawnienia rozpoczyna si wdniu, wkt-rym umowa przyrzeczona miaa by zawarta. Tak wyznaczony pocztek od-nosi si do wszelkich roszcze, awic nie tylko ozawarcie umowy przyrze-czonej, ale take do roszcze odszkodowawczych.


14

Pamita jednak naley, e jeeli sd oddali danie zawarcia umowy przyrzeczo nej, roszczenia zumowy przedwstpnej przedawniaj si zupy-wem roku od dnia, wktrym orzeczenie stao si prawomocne.

Do okrelenia koca terminu przedawnienia roszczenia ozawarcie umo-wy przy rzeczonej naley stosowa art. 115 k.c., zktrego wynika, e wsytu-acji gdy koniec terminu przypada na dzie ustawowo wolny od pracy, termin upywa nastpne go dnia. Tak wskazywa rwnie Sd Najwyszy wwyroku z13 kwietnia 2007 r. (III CSK 409/06, LEX nr 315527).

PRZYKAD

Oddalenie powdztwa z powodu przedawnienia Jan S. przed zawarciem ze spk X umowy przedwstpnej dotyczcej przyszej umowy oprac uda si do adwokata, ktry udzieli mu porady prawnej iprzy-gotowa projekt umowy, atake reprezentowa go wnegocjacjach ze spk X. Wystawi za to rachunek na kwot 1400 z, kt ry Jan S. zapaci, liczc na zawarcie umowy przyrzeczonej. Umow t strony miay podpisa 3 grudnia 2012 r. Jednak spka X odmwia zawarcia przyrzeczonej umowy oprac, twierdzc, e zmienia plany inwestycyjne. Wtej sytuacji Jan S. postanowi, e bdzie dochodzi zapaty odszkodowania obejmujcego kwot 1400 z zapacon adwokatowi za udzielon porad i6 stycznia 2014 r. zoy pozew do sdu pracy. Spka X podniosa wod-powiedzi na pozew za rzut przedawnienia. Sd, uwzgldniajc ten zarzut, oddali powdztwo Jana S., gdy upyn ju roczny termin przedawnienia.

PODSTAWA PRAWNAn art. 64, art. 65, art. 66, art. 115, art. 117, art. 123, art. 389 iart. 390 ustawy zdnia 23 kwiet-

nia 1964 r. Ko deks cywilny (t.j. Dz.U. z 2014 r., poz. 121)n art. 459 ustawy zdnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postpowania cywilnego (t.j. Dz.U.

z2014r., poz. 101 z pn. zm.)n art. 291 iart. 300 ustawy zdnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z1998 r.

Nr 21, poz. 94 zpn. zm.)

Ryszard Sadliksdzia Sdu Okrgowego wKielcach

15

Rozdzia 2.Co trzeba wiedzie, podpisujc umow opracWumowie oprac pracownik zobowizuje si do wykonywania pracy okrelone-

go ro dzaju na rzecz pracodawcy ipod jego kierownictwem oraz wmiejscu iczasie wyznaczo nym przez niego, natomiast pracodawca zobowizuje si do zatrudnia-nia pracownika za wynagrodzeniem. Przed podpisaniem umowy naley zgroma-dzi niezbdne dokumenty. Podczas rekrutacji pracodawca ma prawo uzyska od osoby ubiegajcej si ozatrudnienie nastpujce dane osobowe (art. 221 1 k.p.): imi (imiona) inazwisko, imiona rodzicw, dat urodzenia, miejsca zamieszkania (adres do korespondencji), wyksztacenie, przebieg dotychczasowego zatrudnienia.

Pracodawca moe zatem da od kandydata do pracy zoenia nastpuj-cych dokumentw: wypenionego kwestionariusza osobowego dla osoby ubiegajcej si oza-

trudnienie, wiadectw pracy zpoprzednich miejsc pracy lub innych dokumentw po-

twierdzajcych okresy zatrudnienia, obejmujcych okresy pracy przypadaj-ce wroku kalendarzowym, wktrym pracownik ubiega si ozatrudnienie, potwierdzajcych kwalifikacje zawodowe wymagane do wykonywania ofe-

rowanej pracy, wiadectwa ukoczenia gimnazjum wprzypadku osoby ubiegajcej si

ozatrudnienie wcelu przygotowania zawodowego, orzeczenia lekarskiego stwierdzajcego brak przeciwwskaza do pracy

na okrelonym stanowisku, innych dokumentw, jeeli obowizek ich przedoenia wynika zodrb-

nych przepisw.Wprzypadku zawarcia umowy oprac pracodawca bdzie mg zada od

pracowni ka oprcz wskazanych wyej danych take: innych jego danych osobowych oraz imion, nazwisk idat urodzenia dzieci

pracownika, jeeli podanie takich danych bdzie konieczne ze wzgldu na korzystanie przez pracownika ze szczeglnych uprawnie przewidzianych wprawie pracy, numeru PESEL pracownika.

PRZYKAD

Informacja o ciyPracodawca zada od kandydatki do pracy informacji, czy nie jest wciy. Jest to niedopuszczalne, zwyjt kiem przypadkw, gdy dana osoba ubiega si ozatrudnie-nie przy pracach wzbronionych kobietom wciy.


16

PRZYKAD

Zawiadczenie o niekaralnociPracodawca da od wszystkich kandydatw do pracy zawiadczenia oniekaral-noci zKrajowego Rejestru Karnego. Nie ma do tego prawa. Pracodawca moe -da takiej informacji tylko wodnie sieniu do pewnej kategorii pracownikw. Jest to dopuszczalne wycznie wobec osb, wstosunku do ktrych zprzepisw ustawy wynika wymg niekaralnoci, korzystania zpeni praw publicznych, atake usta-lenia uprawnienia do zajmowania okrelonego stanowiska, wykonywania okre-lonego zawodu lub prowadzenia okrelonej dziaalnoci gospodarczej. Wtakich przypadkach pracodawca moe domaga si przedoenia zawiadczenia zKRK przez zatrudnianego pracownika lub samo dzielnie uzyska informacje z tego rejestru. Pracodawca nie moe natomiast da zawiadcze o nie karalnoci od wszystkich zatrudnianych pracownikw.

Dodatkowe dokumentyOsoba ubiegajca si ozatrudnienie moe dodatkowo przedoy rwnie

inne doku menty potwierdzajce jej umiejtnoci i osignicia zawodowe, wiadectwa pracy zpo przednich miejsc pracy lub inne dokumenty potwier-dzajce okresy zatrudnienia, obej mujce okresy pracy przypadajce winnym roku kalendarzowym ni rok, wktrym pra cownik ubiega si ozatrudnie-nie, atake dokumenty stanowice podstaw do korzysta nia ze szczeglnych uprawnie wzakresie stosunku pracy. Dopuszczalne jest zatem do browolne doczenie do dokumentacji pracowniczej np. listw rekomendacyjnych.

Ochrona danych osobowychW podaniach o przyjcie do pracy zamieszczana jest z reguy klauzula,

e kandydat wyraa zgod na przetwarzanie jego danych osobowych wza-kresie niezbdnym do przeprowadzenia rekrutacji, zgodnie zustaw z dnia 29 sierpnia 1997 r. oochronie danych osobowych. Taka zgoda oznacza, e pra-codawca moe przetwarza jego dane wtym celu, ale nie wolno mu np. udo-stpnia ich innym podmiotom. Wmyl art. 23 ust. 1 tej ustawy przetwarza-nie danych jest bowiem dopuszczalne tylko wtedy, gdy: osoba, ktrej dane dotycz, wyrazi na to zgod, chyba e chodzi ousunicie

do tyczcych jej danych, jest to niezbdne dla zrealizowania uprawnienia lub spenienia obowizku

wyni kajcego zprzepisu prawa, jest to konieczne do realizacji umowy, gdy osoba, ktrej dane dotycz, jest

jej stron lub gdy jest to niezbdne do podjcia dziaa przed zawarciem umowy na danie osoby, ktrej dane dotycz, jest to niezbdne do wykonania okrelonych prawem zada realizowanych

dla do bra publicznego lub dla wypenienia prawnie usprawiedliwionych ce-lw realizo wanych przez administratorw danych albo odbiorcw danych, aprzetwarzanie nie narusza praw iwolnoci osoby, ktrej dane dotycz.

17

Rozdzia 2. Co trzeba wiedzie, podpisujc umow oprac

Tre umowyJeli strony podejm decyzj ozawarciu umowy oprac, to bdzie ona mu-

siaa za wiera przewidziane prawem ustalenia. Wmyl art. 29 1 k.p. umowa oprac mu si okrela strony umowy, rodzaj umowy, dat jej zawarcia oraz warunki pracy ipa cy, awszczeglnoci: rodzaj pracy, miejsce wykonywania pracy, wynagrodzenie za prac (ze wskazaniem jego skadnikw), wymiar czasu pracy oraz termin jej rozpoczcia.

PRZYKAD

Ustalenie rodzaju pracyZawierajc umow oprac, strony nie okreliy rodzaju pracy, jak ma wykonywa pracownik. Ustalenie rodzaju pracy jest jednak koniecznym warunkiem zawarcia umowy oprac. Jego brak powoduje, e umowa nie zostaa zawarta. Nie mona bowiem posuy si wtym zakresie do mniemaniem (np. biorc pod uwag kwalifikacje pracownika). Strony mog okreli rodzaj pracy woglny sposb. Wtakim przypadku szczeg-owe okrele nie zakresu czynnoci pracownika zostaje pozostawione przez stro-ny pracodawcy. Natomiast wprzypadku szczegowego okrelenia rodzaju pracy takie zapisy stanowi istotny element umowy oprac iich zmiana wymaga zgody pracownika lub wypowiedzenia zmieniajcego.

Okrelenie wszczeglnoci wskazuje, e uzgodnieniami stron mog zo-sta ob jte rwnie inne istotne dla nich okolicznoci, niewymienione wtym przepisie (np. specjalna organizacja pracy, dodatkowe wiadczenia).

Naley przy tym pamita, e postanowienia umowne mniej korzystne dla pra cownika, ni przewiduj to przepisy prawa pracy, s niewane. Zamiast nich stosu je si odpowiednie przepisy prawa pracy.

PRZYKAD

Wymiar czasu pracyZawierajc umow oprac, strony nie okreliy wymiaru czasu pracy. Wtakim przypadku przyj muje si, e istnieje domniemanie penego wymiaru czasu pra-cy obowizujcego wdanej dzie dzinie. Gdyby strony umwiy si owykonywanie pracy wniepenym wymiarze (np. 1/2 etatu), musi to zosta wyranie zastrzeo-ne. Wtakim przypadku trzeba na og ustali rwnie rozkad wykonywania pra-cy (np. poprzez wskazanie, e bdzie wiadczona wokrelone dni, wokrelo nym przedziale czasowym).

Stosunek pracy nawizuje si w terminie okrelonym w umowie jako dzie roz poczcia pracy, ajeli nie okrelono tego terminu, to wdniu zawar-cia umowy.


18

Pracownik zatrudniony wpenym wymiarze czasu pracy nie moe otrzy-ma niszej pacy ni kwota minimalnego wynagrodzenia. Od 1 stycznia 2014r. wynosi ona 1680 z. Ustalone na dany rok wynagrodzenie minimalne jest kwot brutto. Jeeli wumowie oprac kwota wynagrodzenia zostanie okrelona wniszej wysokoci, to stosowne postanowienie umowy zmocy prawa zostanie zastpione wysokoci wynagrodzenia wynikajc zprze-pisw. Pracodawca, ktry zapaci pracownikowi pensj wkwocie niszej ni ustalone minimum, bdzie zobowizany do wypaty wyrwnania.

Jeeli pracownik jest zatrudniony wniepenym miesicznym wymiarze czasu pracy, wysoko minimalnego wynagrodzenia ustala si wkwocie pro-porcjonalnej do liczby godzin pracy przypadajcych do przepracowania przez niego wdanym miesicu.

Natomiast wysoko wynagrodzenia pracownika wokresie jego pierwsze-go roku pracy nie moe by nisza ni 80 proc. minimalnego wynagrodzenia.

Do okresu roku pracy, w ktrym pracodawca moe wypaca pracowni-kowi wynagro dzenie nisze od penego minimalnego wynagrodzenia, wli-cza si wszystkie okresy, za ktre bya opacana skadka na ubezpieczenia spoeczne lub zaopatrzenie emerytalne, zwyjtkiem okresw zatrudnienia na podstawie umowy oprac wcelu przygotowania zawodowego. Oznacza to, e ustalajc, jak dugo pracowaa dana osoba, trzeba uwzgld ni take okre-sy wykonywania umw zlecenia (jeeli ztego tytuu odprowadzano skad ki na ubezpieczenia spoeczne) lub okresy prowadzenia dziaalnoci gospodarczej.

Forma umowyUmowa oprac powinna by zawarta na pimie. Jeeli strony nie zawary

umo wy wtej formie, pracodawca jest zobowizany najpniej wdniu roz-poczcia pra cy potwierdzi pracownikowi na pimie ustalenia co do stron umowy, rodzaju umowy oraz jej warunkw. Dokument ten powinien by zo-ony do akt osobowych pracownika. Jeli pracodawca nie potwierdzi na pi-mie zawartej zpracownikiem umowy oprac, grozi mu kara grzywny wwy-sokoci do 30 000 z. Przepisy Kodek su pracy nie uzaleniaj jednak wanoci umowy oprac od zachowania formy pi semnej. Umowa oprac zawarta bez zachowania tej formy jest wana. Jej zawarcie moe nastpi take ustnie lub przez dopuszczenie pracownika do pracy.

Uprawnienia pracowniczeRealizacja umowy oprac podlega regulacjom zawartym wKodeksie pracy

iwin nych aktach zzakresu prawa pracy. Pracownik jest obowizany wykony-wa prac su miennie istarannie oraz stosowa si do polece przeoonych, ktre dotycz pracy, je eli nie s one sprzeczne zprzepisami prawa lub umow oprac. Wzamian przysugu je mu prawo do godziwego wynagrodzenia. Po-winno ono by tak ustalone, aby odpo wiadao rodzajowi wykonywanej pracy ikwalifikacjom wymaganym przy jej wykonywa niu, atake uwzgldniao ilo ijako wiadczonej pracy. Oczywicie nie moe by ono take nisze od wyna-grodzenia minimalnego.

19

Rozdzia 2. Co trzeba wiedzie, podpisujc umow oprac

Pracodawca nie moe dopuci pracow nika do pracy bez aktualnego orze-czenia lekarskiego stwierdzajcego brak przeciwwska za do wykonywania pracy na okrelonym stanowisku. Wymagane s take okresowe ikontrolne badania lekarskie.

Pracownik ma prawo do corocznego, nieprzerwanego, patnego urlo-pu wypoczynkowego. Przysuguj mu rwnie uprawnienia zwizane zro-dzicielstwem (wtym urlopy: macierzyski, rodzicielski, ojcowski iwychowaw-czy). Jego odpowie dzialno za szkod wyrzdzon pracodawcy jest zasadniczo ograniczona do wysokoci trzymiesicznego wynagrodzenia za prac (zwyjt-kiem przypadkw, gdy chodzi omie nie powierzone lub oumylne wyrzdzenie szkody). Pracodawca ma obowizek prowa dzenia akt osobowych pracownika, arozwizanie lub wyganicie stosunku pracy rodzi po jego stronie obowizek wydania pracownikowi wiadectwa pracy.

PODSTAWA PRAWNAn art. 22, art. 221, art. 2526, art. 29, art. 78, art. 97, art. 100, art. 114122, art. 152, art.1761891,

art. 229, art. 281 pkt 2 ustawy zdnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z1998r. Nr 21, poz. 94 zpn. zm.)

n art. 68 ustawy zdnia 10 padziernika 2002 r. ominimalnym wynagrodzeniu za prac (Dz.U. Nr 200, poz. 1679 zpn. zm.)

n art. 23 ust. 1, art. 26 ustawy zdnia 29 sierpnia 1997 r. oochronie danych osobowych (t.j. Dz.U. z2002 r. Nr 101, poz. 926 zpn. zm.)

n art. 6 ust. 1 pkt 10, art. 19 ustawy zdnia 24 maja 2000 r. oKrajowym Rejestrze Karnym (t.j. Dz.U. z2012 r., poz. 654 zpn. zm.)

n 1 rozporzdzenia Rady Ministrw zdnia 11 wrzenia 2013 r. wsprawie wysokoci mi-nimalnego wynagrodzenia za prac w2014 r. (Dz.U. z2013 r., poz. 1074)

n 1 rozporzdzenia Ministra Pracy iPolityki Socjalnej z dnia28 maja 1996 r. wsprawie zakresu prowadzenia przez pracodawcw dokumentacji wsprawach zwizanych ze stosunkiem pracy oraz sposobu prowadzenia akt osobowych pracownika (Dz.U. Nr 62, poz.286 zpn. zm.)

Rafa Krawczyksdzia Sdu Okrgowego wToruniu

Anna Puszkarskaradca prawny

Dorota Twardoekspert zzakresu wynagrodze

20

Rozdzia 3.Jakie obowizki informacyjne

obciaj pracodawcNa pracodawcy ciy wiele obowizkw wzakresie udzielania informa-

cji pracow nikom. Wrd nich wymieni mona konieczno zawiadomie-nia oryzyku zawodo wym, tajemnicy, owarunkach pracy itreci regulami-nu pracy.

Podstawowe informacjePracodawca musi zaznajamia pracownikw podejmujcych prac zza-

kresem ich obowizkw, ze sposobem wykonywania pracy na wyznaczonych stanowiskach (in strukta) oraz zich podstawowymi uprawnieniami (art. 94 pkt1 k.p.). Naley wic dokadnie okreli zadania, jakie na podstawie nawi-zanego stosunku pracy bd musieli wykonywa pracownicy.

Rzetelne poinformowanie podwadnego jest istotne wsytuacji, gdy praco-dawca nakada kar porzdkow lub rozwizuje umow oprac zpowodu nie-waciwego wykonywania obowizkw pracowniczych. W takim przypadku pracownik nie moe si broni, twierdzc, e nie zna dokadnie swoich obo-wizkw iwymaga praco dawcy. Kryterium oceny pracownika nie mog bo-wiem stanowi oczekiwania praco dawcy, oktrych pracownik nie wie, gdy za-wiera umow oprac, ioktrych praco dawca nie informuje go wczasie trwania stosunku pracy (wyrok SN z10 listopada 1998 r., IPKN 428/98, OSNP 1999/24/791).

Wykonanie powinnoci zaznajomienia pracownikw podejmujcych prac zzakresem ich obowizkw ize sposobem wykonywania pracy na wyznaczo-nych stanowiskach nie moe polega na zobowizaniu pracownika wregu-laminie pracy do zapoznawania si z innymi regulaminami, instrukcjami iprzepisami obo wizujcymi na jego stanowisku pracy (wyrok SN z29 maja 2007 r., II PK 317/06, OSNP 2008/1314/192).

Zaznajomienie pracownikw z zakresem ich obowizkw i sposobem wykonywa nia pracy moe nastpi wdowolnej formie, wtym przez udzie-lenie ustnych wyja nie. Zakres imiara szczegowoci instrukcji dotycz-cych pracy powinny by ade kwatne do jej charakteru istopnia zoonoci, atake wyksztacenia pracownika ije go zawodowego dowiadczenia (wyrok SN z7stycznia 1998 r., IPKN 457/97, OSNAPiUS 1998/22/653). Wpraktyce naj-czciej obowizek ten pracodawca reali zuje, sporzdzajc pisemny zakres czynnoci/obowizkw. Forma pisemna nie jest obowizkowa, lecz wskazana ze wzgldw dowodowych.

Wykaz czynnoci pracownika ustalany jest jednostronnie przez praco-dawc ista nowi wyraz jego uprawnie kierowniczych. Moe by okrelony wumowie oprac, gdy przepisy prawa pracy wskazuj wycznie jej mini-maln (obligatoryjn) tre. Mo e te stanowi zacznik do umowy opra-c. Pracodawca powinien wypeni omawiany obowizek, gdy pracownik

21

Rozdzia 3. Jakie obowizki informacyjne obciaj pracodawc

podejmuje prac, aby przystpujc do jej wykony wania, zna zakres czynno-ci isposb postpowania. Dopuszczalne jest dorczenie zakresu czynnoci wdniu rozpoczcia pracy, lecz przed przystpieniem do jej wyko nywania.

Ustalony przez pracodawc zakres czynnoci musi by zgodny zumow oprac, adokadniej zrodzajem pracy wniej okrelonym (lub wskazanym wumowie sta nowiskiem pracy, na ktrym zosta zatrudniony pracownik).

Pracownik potwierdza wasnorcznym podpisem owiadczenie ozapozna-niu si zzakresem czynnoci oraz zobowizanie do ich wykonywania. Od-mowa przyjcia ipodpisania zakresu czynnoci ustalonego zgodnie zumo-w oprac moe stanowi uzasadnion przyczyn jej wypowiedzenia. Jest ona traktowana jako odmowa wyko nania obowizkw (wyrok SN z3 kwietnia 1997 r., I PKN 77/97, OSNP 1998/3/75).

Naley podkreli, e pracodawca musi informowa pracownika ozmia-nie zakre su jego obowizkw isposobie ich wykonywania. Taka jednostron-na zmiana zakresu czynnoci pracownika nie stanowi zmiany treci umowy oprac, jeeli nie wykracza poza ustalony wumowie rodzaj pracy, azatem nie wymaga wypowiedzenia zmienia jcego.

Informacja oryzyku zawodowymPracodawca musi informowa pracownikw oryzyku zawodowym, kt-

re wie si zwykonywan prac, oraz ozasadach ochrony przed zagroe-niami (art. 226 ust. 2 k.p.). Dotyczy to zarwno osoby przyjmowanej do pracy, jak ikadego pra cownika, niezalenie od rodzaju zajmowanego stanowiska (por. wyrok NSA z 2 pa dziernika 2002 r., II SA/Wr 319/00, Prawo Pracy 2003/2/38). Sposb informowania pracownikw oryzyku zawodowym powi-nien by zawarty wregulaminie pracy (art. 1041 1 pkt 8 k.p.).

Obowizek ozblionej treci przewidziano take w 6 pkt 1 rozporzdze-nia Mi nistra Pracy iPolityki Spoecznej z1 grudnia 1998 r. wsprawie bezpie-czestwa ihi gieny pracy na stanowiskach wyposaonych wmonitory ekra-nowe. Przepis ten zobo wizuje pracodawc do informowania pracownikw owszystkich aspektach ochrony zdrowia ibezpieczestwa pracy na stanowi-skach pracy, wtym owynikach przepro wadzonych ocen oraz wszelkich rod-kach bezpieczestwa iochrony zdrowia.

Informacja otajemnicy przedsibiorstwaPrzed dopuszczeniem pracownika do pracy naley zapozna go zzakresem

infor macji objtych tajemnic. Pracownik musi bowiem zachowa wtajem-nicy informa cje, ktrych ujawnienie mogoby narazi pracodawc na szko-d, oraz przestrzega tajemnicy przedsibiorstwa i wzalenoci od rodza-ju pracy tajemnicy pastwo wej, subowej, zawodowej, rde informacji (tzw. tajemnicy autorskiej) lub tajem nicy dotyczcej prac nad tajnym wyna-lazkiem (art. 100 2 pkt 4 i5 k.p.).

Tajemnic przedsibiorstwa s nieujawnione do wiadomoci publicznej informa cje techniczne, technologiczne, handlowe iorganizacyjne przedsi-biorstwa, co do ktrych przedsibiorca podj niezbdne dziaania wcelu za-


22

chowania ich poufnoci (art. 11 ust. 4 ustawy ozwalczaniu nieuczciwej kon-kurencji).

Pracownik, ktrego nie zapoznano prawidowo zzakresem informacji obj-tych ta jemnic, moe skutecznie broni si przed konsekwencjami ich ujaw-nienia, wykazu jc, e nie wiedzia, i stanowi tajemnic.

Zapoznanie ztreci regulaminu pracyPracodawca jest obowizany zapozna pracownika, przed rozpoczciem

przez niego pracy, ztreci obowizujcego wzakadzie regulaminu pracy (art. 1043 2 k.p.). Prawidowa realizacja tego obowizku polega na udostp-nieniu treci regu laminu irzetelnym jego objanieniu. Spenienie przez pra-codawc tego obowizku powinno by potwierdzone przez pracownika na pi-mie ( 3 rozporzdzenia Mini stra Pracy iPolityki Socjalnej z28 maja 1996 r. wsprawie zakresu prowadzenia przez pracodawcw dokumentacji wspra-wach zwizanych ze stosunkiem pracy oraz sposobu prowadzenia akt oso-bowych pracownika). Wrazie nieprzedstawienia pracownikowi regulaminu pracy moe on uwolni si od odpowiedzialnoci za naruszenie regulamino-wych obowizkw pracowniczych, twierdzc, e nie zosta onich poinformo-wany przez pracodawc.

PRZYKAD

Konsekwencje wadliwego poinformowaia o treci regulaminu pracyPracownica zostaa po godzinach wpracy ikorzystajc ze subowego komputera idrukarki, reali zowaa umow zlecenia zawart zinnym podmiotem ni praco-dawca. Pracodawca uzna takie za chowanie za naruszenie obowizkw pracow-niczych iwypowiedzia umow oprac, poniewa wmyl jednego zpostanowie regulaminu pracy zabronione jest wykonywanie przez pracownika na terenie sie-dziby pracodawcy jakichkolwiek prac na rachunek prywatny bez uprzedniej zgo-dy pracodawcy. Zakaz ten dotyczy take pracy wykonywanej poza godzinami pracy. Pracownica pod pisaa owiadczenie ozapoznaniu si zregulaminem pra-cy. Domagajc si uznania wypowiedzenia za nieuzasadnione iwypacenia od-szkodowania, wykazaa przed sdem, e zapoznanie si zregu laminem polegao na zawiadomieniu przez pracodawc, i znajduje si on do wgldu wsekretaria-cie. Ponadto aden zprzeoonych nie poinformowa jej otej zasadzie. Sd uzna, e wtakiej sytu acji pracodawca nie moe zarzuci pracownicy naruszenia obo-wizku pracowniczego.

Zakres informacji owarunkach zatrudnieniaW myl art. 29 3 k.p. pracodawca ma obowizek przekaza kademu

pracowni kowi na pimie informacj opodstawowych warunkach zatrudnienia, ktre nie s okrelone wumowie oprac, ale wynikaj zprzepisw. Dotyczy to: obowizujcej pracownika dobowej itygodniowej normy czasu pracy, czstotliwoci wypat wynagrodzenia za prac,

23


wymiaru przysugujcego pracownikowi urlopu wypoczynkowego, obowizujcej pracownika dugoci okresu wypowiedzenia umowy

oprac, ukadu zbiorowego pracy, ktrym pracownik jest objty.

Jeeli pracodawca nie ma obowizku ustalenia regulaminu pracy, musi dodatko wo poinformowa pracownika o porze nocnej, miejscu, terminie iczasie wypaty wy nagrodzenia oraz przyjtym sposobie potwierdzania przez pracownikw przybycia iobecnoci wpracy oraz usprawiedliwiania nieobec-noci wpracy.

Omawiane zawiadomienie ma charakter indywidualny, tzn. powinno by przekazane odrbnie kademu pracownikowi. Nie mona uzna za prawido-we wypenienie omawianego obowizku wrczenia pracownikowi wycigu zKodeksu pracy, kserowania niektrych stron tego kodeksu, zamieszczania wymienionych informacji wregulaminie pracy, wywieszania ich na tablicy ogosze czy przesyania ich wszystkim pracownikom.

PRZYKAD

Informacja o czasie pracy niepenosprawnegoCzas pracy niepenosprawnego zaliczonego do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepe nosprawnoci nie moe przekracza 7 godz. na dob i35 godz. ty-godniowo. Winfor macji owarunkach zatrudnienia naley poda zatem: 7 godz. na dob i35 godz. na ty dzie, anie normy zart. 129 k.p. (czyli 8 i40 godz.).

Pracodawca musi wrczy pracownikowi informacj wterminie siedmiu dni od dnia zawarcia umowy. Fakt zapoznania si zinformacj pracownik powinien po twierdzi na pimie. Najprostszym sposobem uzyskania potwier-dzenia jest sporz dzenie informacji wdwch egzemplarzach ipodpisanie jej przez pracodawc ipra cownika. Jeden egzemplarz otrzymuje pracownik, adrugi naley zoy do akt. Nie naley kserowa informacji podpisanej przez pracodawc ipracownika ikopii ska da do akt.

Zgodnie zprzepisami Kodeksu pracy dopuszczalne s dwie formy infor-macji: opi sowa (art. 29 3 k.p.) albo uproszczona (art. 29 31 k.p.). Pierwsza znich zawiera opis warunkw zatrudnienia wynikajcy zprzepisw prawa pracy, natomiast wdru giej wskazuje si tylko konkretne przepisy dotyczce poszczeglnych warunkw za trudnienia. Chodzi tu nie tylko oprzepisy Ko-deksu pracy, ale take oprzepisy regu laminu pracy czy ukadu zbiorowego pracy. Wybr formy zawiadomienia naley do pracodawcy.

Pracodawca ma obowizek wypaca wynagrodzenie co najmniej raz wmiesicu, wstaym iustalonym zgry terminie (art. 85 k.p.). Wskazujc czstotliwo wypaty wynagrodzenia, naley wic wpisa, e jest ono wypa-cane raz wmiesicu lub co miesic. Pracodawca, ktry nie wydaje regulami-nu pracy, dodatkowo informuje omiej scu, terminie iczasie wypaty wynagro-dzenia. Winformacji naley zamieci dokad ny termin wypaty. Bdem jest wskazanie, e wynagrodzenie bdzie wypacane do 10. nastpnego miesica,


24

bez podania konkretnego terminu (np. dnia igodziny wypaty zkasy praco-dawcy, daty przesyania wynagrodzenia na konto pracownika).

Wzakresie uprawnie urlopowych w informacji naley poda wymiar urlopu przy sugujcego pracownikowi. Nie jest wymagane poinformowa-nie pracownika oprawie do urlopu ani ozasadach jego udzielania. Wsy-tuacjach, wktrych jest to moliwe, winformacji naley wpisa dokad-ny wymiar urlopu przysugujcego pracownikowi wdniu zawarcia umowy o prac. Jednak nie zawsze pracodawca (pracownik kadr) jest w stanie okreli go wcigu siedmiu dni od zawarcia umowy np. ze wzgldu na to, e nie otrzyma jeszcze niezbdnych dokumentw. Ponadto pracownikowi wchwili zatrudnienia moe nie przysugiwa urlop, np. jeli jest to jego pierwsza wyciu praca. Wwczas nie mona jednak poda winformacji, e pracownik nie ma prawa do urlopu. Celem pisemnej informacji jest bowiem powiadomienie pracowni ka ojego prawach, take tych, ktre przysugiwa mu bd wniedalekiej przyszo ci. Dlatego wtakiej sytuacji naley zacyto-wa odpowiednie przepisy Kodeksu pra cy dotyczce zasad nabywania pra-wa do urlopu wypoczynkowego.

Wprzypadku umowy na czas nieokrelony okres wypowiedzenia zmie-nia si w trakcie trwania umowy o prac, w zalenoci od stau pracy pracownika udane go pracodawcy. Wzalenoci od wybranego wzoru in-formacji mona dokadnie okreli dugo okresu wypowiedzenia albo powoa si na przepis Kodeksu pracy. Trzeba rwnie pamita, e infor-macj t naley aktualizowa.

Konieczne jest te zawiadomienie oobjciu pracownika ukadem zbiorowym pra cy, atake ozmianie ukadu zbiorowego pracy, ktrym pracownik jest objty (art. 29 32 k.p.).

Pracodawca, ktry nie wydaje regulaminu pracy, winformacji musi po-da przyj ty uniego sposb usprawiedliwiania nieobecnoci pracownika wpracy. Moe wtym zakresie zacytowa przepisy rozporzdzenia Ministra Pracy iPolityki Spoecznej z15 maja 1996 r. wsprawie sposobu usprawie-dliwiania nieobecnoci wpracy oraz udzielania pracownikom zwolnie od pracy. Kady pracodawca moe take wprowa dzi wasne zasady, ztym e nie mog by one mniej korzystne od zawartych wpo wyszym rozpo-rzdzeniu.

Naley podkreli, e omawiany obowizek informacyjny nie ma charakte-ru jed norazowego. Pracodawca musi bowiem aktualizowa informacj wra-zie zmiany wa runkw zatrudnienia.

Wtpliwoci co do potrzeby aktualizacji informacji mog powsta wra-zie nabycia przez pracownika prawa do duszego wymiaru urlopu czy duszego okresu wypowiedzenia. Moim zdaniem rozstrzygnicie tego problemu zaley od formy informa cji. Jeeli np. pracodawca wskaza, e pracownikowi przysuguje 20 dni urlopu, awcigu roku pracownik na-by prawo do 26 dni, wwczas naley zaktualizowa in formacj. Jeli nato-miast pracodawca poda, e pracownikowi (zatrudnionemu na podstawie umowy na czas nieokrelony) przysuguje urlop wwymiarze okrelonym

25


wart. 154, 1541, 1542, 155, 1551, 1552 i1553 k.p., to nie ma potrzeby aktuali-zowania informacji. Warto jednak zauway, e celem obowizkowej in-formacji owarunkach zatrudnienia jest umoliwienie pracownikowi za-poznania si zprzysugujcymi mu prawami. Ztego wzgldu informacja powinna mie charakter indywidualny, czyli jej tre naley dostosowa do sytuacji prawnej pracownika, ktremu jest wrczana. Za tem bardziej korzystna dla pracownika bdzie informacja zawierajca dokadn licz b dni przysugujcego mu urlopu. Jednak wtakim przypadku, jak wskaza-no powy ej, pracodawca bdzie obowizany do informowania pracownika ozmianie liczby dni urlopu wynikajcej np. zpowodu ukoczenia szkoy wyszej bd zprzepraco wania co najmniej 10 lat.

PRZYKAD

Obowizek aktualizacji informacji Pracownica zawara umow oprac na czas nieokrelony. Pracodawca wybra opisow form informacji inapisa: Okres obowizujcego Pani wypowiedzenia umowy oprac wynosi dwa tygodnie. Po szeciu miesicach pracy pracodawca powinien zaktualizowa informacj ipoda, e okres obowizujcego wypowie-dzenia wynosi jeden miesic. Gdyby wybra skrcon form informacji iwskaza, e okres wypowiedzenia jest okrelony wart. 36 1 pkt 1 k.p., take na leaoby aktualizowa informacj. Natomiast w przypadku powiadomienia, e okres wypowie dzenia obowizujcy pracownika jest okrelony wart. 36 k.p., nie byoby takiej potrzeby.

Informacja ozmianie warunkw moe mie form opisow albo skr-con, czyli przez pisemne wskazanie odpowiednich przepisw (art. 29 33 k.p.).

Poinformowanie ozmianach powinno nastpi niezwocznie, nie pniej jednak ni wterminie jednego miesica od wejcia wycie tych zmian, nato-miast gdyby przed tym terminem miao doj do rozwizania umowy oprac najpniej do dnia ustania zatrudnienia.

Informacja orwnym traktowaniuKolejny obowizek pracodawcy w zakresie informowania pracownikw

wynika zart. 941 k.p. Zgodnie znim pracodawca udostpnia pracownikom tekst przepisw dotyczcych rwnego traktowania wzatrudnieniu wformie pisemnej informacji roz powszechnionej na terenie zakadu pracy lub zapew-nia pracownikom dostp do tych przepisw winny sposb przyjty udane-go pracodawcy.

Pracownikw naley poinformowa otreci: art. 32 iart. 33 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z2 kwietnia 1997 r. do-

tyczcych rwnego traktowania, rozdziau IIa Rwne traktowanie w zatrudnieniu w Dziale pierwszym

Przepisy oglne Kodeksu pracy (art. 183a183e k.p.),


26

innych przepisw z zakresu rwnego traktowania w zatrudnieniu, tj.: art.9 4 k.p., art. 112113 k.p., art. 18 3 k.p., art. 292 k.p., art. 6715 k.p., art. 94 pkt2b k.p.Udostpnienie moe polega na rozpowszechnianiu na terenie zakadu

pracy pi semnej informacji albo na zapewnieniu pracownikom dostpu do przepisw winny sposb, przyjty udanego pracodawcy. Wybr naley do pracodawcy. Moliwoci s nastpujce: przekazanie kademu pracownikowi na pimie lub drog elektroniczn

tekstu waciwych przepisw, umieszczenie tekstu na tablicy ogosze lub winnych miejscach, wkt-

rych wdanym zakadzie pracy przekazywane s informacje, poinformowanie pracownikw (pisemnie, ustnie, drog elektronicz-

n) o moliwoci zapoznania si z przepisami we wskazanym miejscu (np. dzia kadr, sekretariat, wprzypadku maych firm uosoby zajmujcej si sprawami kadrowymi lub upracodawcy).Jeeli pracodawca wydaje regulamin pracy, wktrym wrd obowizkw

praco dawcy wymieniono udostpnienie pracownikom tekstu przepisw do-tyczcych rw nego traktowania wzatrudnieniu, wwczas wregulaminie na-ley wskaza sposb udostpnienia tych przepisw. Moe by nim np. wy-wieszenie tekstu na tablicy ogosze lub udostpnienie tekstu przepisw wformie zacznika do regulaminu pracy.

Obowizku udostpnienia informacji nie spenia, kto wrcza pracowni-kom Ko deks pracy na wasno bd do przejrzenia, gdy to pracodawca ma obowizek udzielenia szczegowych informacji i nie moe przerzuci na pracownika obo wizku wyszukiwania przepisw dotyczcych problematyki rwnego traktowania wzatrudnieniu.

Informacja ozmianie wymiaru etatu iomiejscach pracyPracodawca jest obowizany informowa pracownikw wprzyjty uniego

sposb omoliwoci zatrudnienia wpenym lub wniepenym wymiarze cza-su pracy, apracow nikw zatrudnionych na czas okrelony owolnych miej-scach pracy (art. 942 k.p.).

Obowizek informowania pracownikw omoliwoci zatrudnienia wpe-nym lub wniepenym wymiarze czasu pracy ma na celu uatwienie im zmia-ny formy zatrud nienia zpenoetatowej na niepenoetatow iodwrotnie. Na-tomiast celem informacji dla pracownikw zatrudnionych na czas okrelony jest zagwarantowanie im moli woci uzyskania pracy na czas nieokrelony. Nie oznacza to, e pracodawca ma obowizek zatrudnienia pracujcego na p etatu na cay etat iodwrotnie. Pracodawca nie ma take obowizku zatrud-nienia na czas nieokrelony pracownika, ktry do tychczas wykonywa prac na podstawie umowy na czas okrelony. Ustalenie warun kw pracy ipacy wymaga bowiem zgodnej decyzji zarwno pracownika, jak ipraco dawcy.

Forma isposb informacji nie zostay szczegowo okrelone wprzepisach. Wskazano jedynie, e pracodawca jest obowizany informowa pracownikw wsposb uniego przyjty. Nie wprowadzono obowizku pisemnej informa-

27


cji, jednak taka forma jest wskazana ze wzgldw dowodowych ipraktycz-nych. Wprzepisach nie przewidziano sankcji dla pracodawcy za niedopenie-nie oma wianego obowizku.

Zawiadomienie oprzejciu zakadu na innego pracodawcDo zawiadomienia na pimie oprzewidywanym terminie przejcia zakadu

pracy lub jego czci na innego pracodawc iwynikajcych ztego skutkach dla przejmowa nych pracownikw wzakresie ich stosunkw pracy zobowi-zuje pracodawcw 3 art. 231 k.p.

Obowizek informacyjny dotyczy pracodawcw, u ktrych nie dziaaj zwizki za wodowe. Natomiast pracodawcy, uktrych dziaaj zwizki zawodo-we, udzielaj obowizkowej informacji zwizkom zawodowym. Zawiadomie-nie powinno nastpi co najmniej na 30 dni przed przewidywanym terminem przejcia zakadu pracy lub jego czci na innego pracodawc. Zmiana przewi-dywanej daty przejcia powoduje obowizek ponowienia tej informacji.

PODSTAWA PRAWNAn art. 9 4, art. 112113, art. 18 3, art. 183a183e; art. 231 3, art. 29, art. 291, art. 292, art.36,

art. 6715, art. 85, art. 941, art. 942, art. 100 2 pkt 1 i2, art. 1043, art. 226 ustawy zdnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (tj. Dz.U. z1998 r. Nr 21, poz. 94 zpn. zm.)

n art. 11 ustawy zdnia 16 kwietnia 1993 r. ozwalczaniu nieuczciwej konkurencji (t.j. Dz.U. z2003 r. Nr 153, poz. 1503 zpn. zm.)

n 6 pkt 1 rozporzdzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 1 grudnia 1998 r. wsprawie bezpieczestwa ihigieny pracy na stanowiskach wyposaonych wmonitory ekranowe (Dz.U. Nr 148, poz. 973)

n art. 32 i33 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej zdnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. Nr 78, poz.483 zpn. zm.)

n art. 261 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o zwizkach zawodowych (tj. Dz.U. z 2014 r., poz. 167)

n 3 rozporzdzenia Ministra Pracy iPolityki Socjalnej zdnia 28 maja 1996 r. wsprawie zakresu prowadzenia dokumentacji wsprawach zwizanych ze stosunkiem pracy oraz sposobu prowadzenia akt osobowych pra cownika (Dz.U. Nr 62, poz. 286 zpn. zm.)

n art. 15 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i spoecznej oraz zatrudnianiu osb niepe nosprawnych (t.j. Dz.U. z2011 r. Nr 127, poz. 721 zpn. zm.)

Ewa Drzewieckaekspert zzakresu prawa pracy

28

Rozdzia 4. Umowa na okres prbny

Celem umowy na okres prbny jest sprawdzenie przez pracodawc przy-datnoci pracownika do pracy, aprzez pracownika warunkw zatrudnienia.

Umowa na okres prbny moe by zawarta na czas nieprzekraczajcy trzech mie sicy, przy czym jest to wymg bezwzgldny. Umowa na okres prbny przekraczajcy je den miesic, ktra ulegaby rozwizaniu po upywie trzeciego miesica ciy, ulega prze dueniu do dnia porodu (art. 177 3 k.p.). Zgodnie zwyrokiem SN z5 grudnia 2002 r. (IPK 33/02, OSNP 2004/12/204) ter-min upywu trzeciego miesica ciy, oktrym mo wa powyej, oblicza si wrwnej miary miesicach ksiycowych (28 dni).

Wwyroku z26 sierpnia 1999 r. (IPKN 215/99, OSNP 2000/24/890) SN stwier-dzi, e ustalenie, i strony zawary umow oprac na okres prbny wcelu obejcia przepisw prawa, powoduje niewano postanowienia okrelaj-cego rodzaj umowy. Wtakim przypadku umow naley uwaa za zawart na czas nieokrelony, chyba e zgodnym zamiarem stron byo zawarcie ter-minowej umowy oprac.

Umowy na okres prbny nie wolno ponawia. Ograniczenie to nie obowi-zuje, je eli kolejna umowa na prb jest zawierana ztym samym pracowni-kiem, ale dotyczy innego stanowiska, oraz wprzypadku wystpienia przerwy wzatrudnieniu.

PRZYKAD

Przeduenie okresu prbnegoPracodawca zatrudni pracownika na okres prbny od 10 stycznia do 11 lutego 2014r. Przed upywem tego terminu strony zawary jednak porozumienie oprze-dueniu umowy na okres prbny do 25 mar ca 2014 r. Byo to dopuszczalne, gdy wten sposb nie zosta przekroczony maksymalny trzymiesicz ny okres przewi-dziany dla takiej umowy. Nie zawarto take nastpnej umowy na okres prbny.

Umowa na okres prbny moe by rozwizana za wypowiedzeniem. Okres wypowie dzenia wynosi wtym przypadku: trzy dni robocze, jeeli okres prbny nie przekracza dwch tygodni, tydzie, jeeli okres prbny jest duszy ni dwa tygodnie, lub dwa tygodnie, jeeli okres prbny wynosi trzy miesice.

PODSTAWA PRAWNAn art. 25 2, art. 34, art. 177 3 ustawy zdnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U.

z1998r. Nr 21, poz. 94 zpn. zm.)


29

Rozdzia 5.Umowy na czas nieokrelony iokrelony

Najbardziej typowym sposobem zatrudnienia pracownika jest umowa na czas nie okrelony. Najpeniej realizuje ona ochron pracownika przed rozwizaniem stosun ku pracy izapewnia stabilno zatrudnienia. Alter-natyw dla umw na czas nieokre lony mog stanowi terminowe umowy oprac.

Przepisy nie przewiduj domniemania zawarcia umowy na czas nieokre-lony, je eli strony nie ustal w umowie jej rodzaju. W takiej sytuacji za-stosowanie ma prze pis art. 65 Kodeksu cywilnego. Zgodnie z jego treci owiadczenie woli naley tu maczy tak, jak wymagaj tego ze wzgldu na okolicznoci, wktrych zostao zo one zasady wspycia spoecznego oraz ustalone zwyczaje. Wprzypadku umw naley za raczej bada, jaki by zgod-ny zamiar icel umowy, ni opiera si na jej do sownym brzmieniu.

PRZYKAD

Ustalenie zamiaru stronUmowa oprac midzy pracownikiem apracodawc zostaa zawarta wformie ustnej (praco dawca nie potwierdzi jej na pimie). Doszo wtym zakresie do spo-ru midzy stronami. Pracow nik wnis przeciwko pracodawcy pozew oustalenie, e pozostaje wstosunku pracy. Sd pracy ustali, e pracodawca ipracownik zgod-nie owiadczyli przy zawieraniu umowy, e chc za wrze umow oprac na czas okrelony, arnili si tylko co do daty ustania stosunku pracy. Ztego wzgldu nie mona przyj, e strony miay zamiar zawarcia umowy na czas nieokrelo-ny (por.wyrok SN z17 maja 1995 r., IPRN 11/95, OSNP 1995/20/250). Sd uzna, e strony czya umowa oprac na czas okrelony.

Jeli jednak strony nie okreliy (wsposb jednoznaczny lub przynajmniej dorozumiany) innego rodzaju umowy, to zawarta przez nie umowa oprac bdzie umo w na czas nieokrelony.

Wmyl art. 36 k.p. okres wypowiedzenia takiej umowy zaley od okresu zatrud nienia udanego pracodawcy iwynosi zasadniczo: dwa tygodnie jeeli pracownik by zatrudniony krcej ni sze miesicy, miesic jeeli pracownik by zatrudniony co najmniej sze miesicy, trzy miesice jeeli pracownik by zatrudniony co najmniej trzy lata.

Wypowiedzenie umowy na czas nieokrelony podlega konsultacji zreprezentuj c pracownika zakadow organizacj zwizkow ipowinno by uzasadnione. Wprzypadku ustalenia, e wypowiedzenie takiej umowy byo nieuzasadnione lub narusza przepisy owypowiadaniu umw oprac, sd pracy stosownie do dania pracownika orzeknie obezskutecznoci wypowiedzenia, ajeeli umowa ulega ju roz wizaniu oprzywrceniu go do pracy na poprzednich warunkach albo oodszko dowaniu.


30

Wrd umw terminowych istotn rol odgrywa umowa na czas okrelo-ny. Okre lenie czasu trwania takiej umowy moe nastpi przez wskaza-nie okresu, na jaki zo staje zawarta (np. jeden rok), terminu jej rozwizania (np. 30wrzenia 2014 r.) lub okre lonego przyszego zdarzenia, ktrego za-istnienie spowoduje ustanie stosunku pracy (np. upyw kadencji zarzdu spki zo.o.).

Dla skutecznego ustalenia terminu rozwizania umowy wporedni spo-sb przez wskazanie okrelonego zdarzenia wymaga si, aby byo ono przysze, pewne oraz zatwoci moliwe do ustalenia. Zgodnie zorzecze-niem SN z19 listopada 1930 r. (IC 183/30, Gos Sdownictwa 1931, nr 4) umo-wa zawarta na czas okrelony po winna wskazywa czas, kiedy upywa jej termin, przy czym termin ten nie musi by oznaczony wokrelonej dacie kalendarzowej. Czas trwania umowy moe by ustalony take przez wska-zanie danego faktu, ktry powinien nastpi wpewnym, przewidzianym (choby wprzyblieniu) przez obie strony czasie ido ktrego nast pienia zostaa zawarta umowa.

PRZYKAD

Zatrudnienie pod warunkiemPracownica moe zosta zatrudniona wspce zo.o. do obsugi biurowej na czas okrelony do upywu kadencji zarzdu spki. Nie byoby natomiast dopuszczal-ne zatrudnienie jej pod warun kiem, e czonkiem zarzdu bdzie okrelona osoba. Umowa oprac nie moe by bowiem za warta warunkowo.

Naley take pamita, e zgodnie zart. 177 3 k.p. umowa oprac zawar-ta na czas okrelony, ktra ulegaby rozwizaniu po upywie trzeciego mie-sica ciy, ulega przedueniu do dnia porodu. Regulacji tej nie stosu je si do umowy oprac na czas okrelony zawartej wcelu zastpstwa pracownika wczasie jego usprawiedliwionej nieobecnoci wpracy, oktrej bdzie mowa wdal szej czci tekstu.

Przy zawieraniu umowy oprac na czas okrelony duszy ni sze mie-sicy stro ny mog przewidzie dopuszczalno jej wczeniejszego rozwiza-nia za dwutygo dniowym wypowiedzeniem.

Dugotrwae umowy na czas okrelonyOkrelenie dugoci trwania umowy na czas okrelony pozostawio-

ne jest wzasa dzie woli stron. Jednak zgodnie zwyrokiem SN z25 lute-go 2009 r. (II PK 186/2008, LEX nr 512994) zawarcie dugotrwaej umowy terminowej po to, aeby mona j byo wdowolnym momencie swobod-nie rozwiza, pozostaje wsprzecznoci ze spoeczno-gospodarczym prze-znaczeniem prawa do zatrudnienia terminowego izzasadami wspy-cia spoecznego. Rwnie wwyroku z25 padziernika 2007 r. (II PK 49/07, OSNP 2008/2122/317) SN zwrci uwag, e niedopuszczalne jest zawarcie wielo letniej umowy oprac na czas okrelony zklauzul wczeniejszego

31

Rozdzia 5. Umowy na czas nieokrelony iokrelony

jej rozwizania za dwutygodniowym wypowiedzeniem, chyba e co inne-go wynika zprzepisw pra wa pracy albo zcharakteru umowy dotyczcej wykonywania zada oznaczonych w czasie bd gdy z innych przyczyn nie narusza to usprawiedliwionego izgodnego interesu obu stron stosun-ku pracy. Standardem prawa pracy jest bowiem umowa na czas nieokre-lony, ktra ze wzgldu na sposb izakres ochrony przed jej rozwiza niem najpeniej respektuje uzasadnione potrzeby pracownika. Umowa termino-wa jest za wyjtkiem, ktry jeli ma by zastosowany, to tylko ze wzgldu na usprawie dliwione interesy obu stron stosunku pracy. Nie moe by on naduywany przez pra codawc wcelu obejcia przepisw oochronie trwa-oci bezterminowego stosunku pracy.

Kolejna umowa na czas nieokrelonyWmyl art. 251 k.p. zawarcie kolejnej umowy oprac na czas okre lony jest

rwnoznaczne wskutkach prawnych zzawarciem umowy oprac na czas nieokrelony, jeeli: poprzednio strony dwukrotnie zawary umow oprac na czas okrelony

na nast pujce po sobie okresy oraz przerwa midzy rozwizaniem poprzedniej anawizaniem kolejnej umo-

wy opra c nie przekroczya jednego miesica.Regulacja ta ma na celu ograniczenie zawierania umw na czas okrelony.

Zgod nie zjej treci, gdyby np. pracodawca zawar zdanym pracownikiem jedn umow oprac na czas okrelony, anastpnie po pywie 20 dni dru-g umow na czas okrelony oraz po upywie 29 dni trzeci tak umow, to ta ostatnia (niezalenie od woli stron) bdzie ju stanowi umow oprac na czas nieokrelony bez wzgl du na to, na jaki okres zostay zawarte po-przednie umowy. Zasada ta nie ma nato miast zastosowania do innych umw terminowych (nie dotyczy umowy na okres prbny ani umw na czas wyko-nania okrelonej pracy).

Przekroczenie jednego miesica midzy kolejnymi umowami na czas okre-lony nastpuje, jeeli przerwa midzy rozwizaniem poprzedniej anawiza-niem kolejnej umowy trwa co najmniej 31 dni (art. 114 k.c. wzwizku zart.300 k.p.) wyrok SN z15 lutego 2000 r., IPKN 512/99, OSNP 2001/13/439.

Rwnie uzgodnienie midzy stronami wtrakcie trwania umowy opra-c na czas okrelony duszego okresu wykonywania pracy na podstawie tej umowy uwaa si za zawarcie, od dnia nastpujcego po jej rozwizaniu, ko-lejnej umowy oprac na czas okrelony. Aneksowanie czcej strony umowy na czas okrelony wcelu jej przeduenia ma zatem taki skutek jak zawarcie nowej umowy i(przy spenieniu po zostaych przesanek okrelonych woma-wianym przepisie) moe by rwnoznaczne zzawarciem umowy na czas nie-okrelony.

Artyku 251 k.p. nie dotyczy jednak umw oprac na czas okrelony zawar-tych: wcelu zastpstwa pracownika wczasie jego usprawiedliwionej nieobecno-

ci wpracy (oktrych bdzie mowa wdalszej czci tekstu),


32

wcelu wykonywania pracy ocharakterze dorywczym lub sezonowym albo zada realizowanych cyklicznie.Przez prace sezonowe naley rozumie prace, na ktre istnieje zapotrze-

bowanie jedynie przez cz roku (sezon). Uzalenione s one zatem od warunkw atmosfe rycznych lub waciwoci pr roku. Prac sezonow b-dzie wic np. praca worod kach wczasowych wokresie wakacyjnym, praca wykonywana wrolnictwie przy zbio rze owocw. Prace dorywcze bd to prace wykonywane doranie (niesystematycz nie, niestale). Prace cykliczne charakteryzuje za okresowa powtarzalno. Takimi pracami bdzie zatem np. sporzdzanie procznych lub rocznych sprawozda ksi gowych, rozli-cze podatkowych itp.

Strony mog zatem zawiera dowoln liczb takich nastpujcych po sobie umw bez ryzyka, e doprowadzi to do zawarcia umowy na czas nieokrelo ny.

PRZYKAD

Trzy kolejne umowyStrony zawary umow na okres prbny, a po jej rozwizaniu bez adnych przerw dwie dal sze umowy. Nadano im nazw umw zlecenia, ale wrzeczywi-stoci stanowiy one umowy oprac na czas okrelony (art. 22 11 k.p.). Wsytuacji gdy strony mimo e faktycznie zawar y umowy oprac naday im inn nazw (np. umw zlecenia), przepis art. 251 k.p. ma zasto sowanie (wyrok SN z4 grudnia 1997 r., IPKN 394/97, OSNP 1998/20/595). Jednak womawia nym przypadku wy-czone jest automatyczne przeksztacenie ostatniej zzawartych umw wumow oprac na czas nieokrelony, gdy pierwszej znich (na okres prbny) nie dotyczy ta regulacja.

Wyczenie stosowaniaIstniej przypadki wycze stosowania art. 251 k.p. wobec okrelonych grup

pracownikw. Dotyczy to wszczeglnoci pracownikw tymczasowych. Sto-sownie bowiem do treci art. 21 ustawy z9 lipca 2003 r. ozatrudnianiu pra-cownikw tym czasowych do umw oprac na czas okrelony zawartych mi-dzy agencj pracy tym czasowej apracownikiem tymczasowym nie stosuje si art. 251 k.p. Ztak sytuacj mamy take do czynienia wprzypadku zawierania umw oprac na czas okrelony znauczycielami. Moliwo zawierania ta-kich umw przewiduje art. 10 ust. 7 wzwiz ku zust. 4 ustawy z26 stycznia 1982 r. Karta nauczyciela. Zgodnie ztym przepi sem wprzypadku zaistnie-nia potrzeby wynikajcej zorganizacji nauczania lub za stpstwa nieobecne-go nauczyciela, wtym wtrakcie roku szkolnego, zosob rozpo czynajc prac wszkole, znauczycielem kontraktowym lub znauczycielami miano wanymi albo dyplomowanymi stosunek pracy nawizuje si na podstawie umowy oprac na czas okrelony. Worzecznictwie przyjmuje si, e Karta nauczyciela za wiera pen regulacj dotyczc nawizywania umw oprac na czas okre-

33

Rozdzia 5. Umowy na czas nieokrelony iokrelony

lony, wzwizku zczym brak podstaw do stosowania wtym zakresie przepi-sw Kodeksu pracy, azatem take art. 251 k.p. Fikcja prawna wynikajca ztego przepisu nie jest wtej sytuacji potrzebna, gdy art. 10 ust. 7 Karty nauczy-ciela wskazuje wsposb wy czerpujcy przesanki umoliwiajce zawieranie umw oprac na czas okrelony. Je li te przesanki s spenione, to moli-we jest zawieranie kolejnych umw oprac na czas okrelony bez ogranicza-nia ich liczby. Podkrelenia wymaga jednak, e zawar cie umowy oprac na czas okrelony pomimo niespenienia warunkw wymienio nych wart. 10 ust. 7 ma ten skutek, e kad tak umow (nie tylko kolejn, ale rwnie pierwsz) naley traktowa jako umow zawart na czas nieokrelony.

PRZYKAD

Podpisanie aneksu do umowyPracodawca (urzd miasta) zawar z pracownikiem nastpujce kolejno po sobie dwie umowy o prac na czas okrelony. Druga umowa o prac mia-a rozwiza si 28 lutego 2014 r. Pod ko niec obowizywania tej umowy praco-dawca zaproponowa pracownikowi podpisanie aneksu do umowy oprac prze-duajcego czas jej trwania do 31 marca 2014 r. Pracownik zgodzi si i aneks zosta podpisany 14 lutego 2014 r. W tej sytuacji zgodnie z art. 251 2 k.p. od 1 marca 2014 r. pracodawc ipracownika czy umowa oprac na czas nie-okrelony.

PODSTAWA PRAWNAn art. 22 11, art. 25, art. 251, art. 33, art. 36, art. 38, art. 45, art. 177 3 ustawy z dnia

26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z1998 r. Nr 21, poz. 94 zpn. zm.)n art. 21 ustawy zdnia 9 lipca 2003 r. ozatrudnianiu pracownikw tymczasowych (Dz.U.

Nr166, poz. 1608 zpn. zm.)n art. 10 ust. 4 i 7 ustawy zdnia 26 stycznia 1982 r. Karta nauczyciela (t.j. Dz.U. z2014 r.,

poz. 191)n art. 114 ustawy zdnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. z 2014 r., poz. 121)

Andrzej Mareksdzia Sdu Okrgowego wLegnicy


34

Rozdzia 6.Umowa oprac na zastpstwo

Umowa na czas zastpstwa jest szczegln postaci umowy o prac na czas okre lony. Moe by zawarta, gdy konieczne jest zastpienie pra-cownika wczasie jego usprawiedliwionej nieobecnoci.

Umowa oprac na czas okrelony zawarta wcelu zastpstwa pracow-nika w cza sie jego usprawiedliwionej nieobecnoci w pracy moe by przydatna dla pracodaw cw majcych problemy kadrowe spowodowa-ne okresow, usprawiedliwion nie obecnoci pracownikw w pracy (np. chorob, urlopem).

Konieczne podanie danych nieobecnego pracownikaKodeks pracy okrela powd zawarcia omawianej umowy oraz formu-

uje wy mg, aby nieobecno zastpowanego pracownika bya uspra-wiedliwiona. Przyj muje si, e dla uniknicia niejasnoci naley wska-za wumowie imi inazwisko nieobecnego pracownika albo inne dane pozwalajce na jego jednoznaczn, niebudzc wtpliwoci identyfikacj (np. sprawowan funkcj, zajmowane stano wisko).

Wskazanie terminu kocowegoUmowa na czas zastpstwa jest zawierana na czas okrelony, obejmu-

jcy okres usprawiedliwionej nieobecnoci (lub jego cz). Przy zawie-raniu takich umw problemem moe by okrelenie ich terminu ko-cowego. Przyjmuje si, e moe by on wskazany bezporednio przez podanie daty kalendarzowej, lub porednio przez wskazanie okre-lonego zdarzenia przewidywanego przez strony (np. po przez zapis, e umowa zostaje zawarta na czas urlopu macierzyskiego zastpowa-nej pracownicy).

PRZYKAD

Skutki mierci zastpowanego pracownikaWzwizku zkoniecznoci operacji Marka C. jego pracodawca ABC Sp. zo.o. zatrudni na zastpstwo Teres K. Niestety, podczas operacji Marek C. zmar. Spowodowao to wyganicie umowy midzy ABC Sp. z o.o. i Markiem C. (art.631 1 k.p.), atake rozwizanie umowy na zastpstwo. Teresa K. nie moe ju bowiem zastpowa Marka C. ABC Sp. zo.o. moe oczywi cie zatrudni j na czas okrelony lub nieokrelony na tym samym stanowisku, ale wyczone jest kontynuowanie dotychczasowej umowy na zastpstwo.

35

Rozdzia 6. Umowa oprac na zastpstwo

PRZYKAD

Okrelenie czasu zastpstwaW zwizku z powan chorob Zygmunta K. jego pracodawca chce zatrudni na zastpstwo in n osob Marka O. Zawierajc umow na zastpstwo, stro-ny powinny wyranie wskaza wniej, e chodzi im otaki wanie rodzaj umo-wy. Obecnie nie wiadomo jeszcze, jak dugo Zyg munt K. bdzie chory. Zawierajc umow na zastpstwo, mona zatem wskaza wniej np., e zostaje ona zawarta na czas usprawiedliwionej nieobecnoci wpracy Zygmunta K. zpowodu choroby, ale nie duej ni do okrelonej daty kalendarzowej. Wmyl art. 53 1 k.p. okres ochrony pracownika wrazie niezdolnoci do pracy zpowodu choroby trwa trzy miesice je eli pracownik by zatrudniony udanego pracodawcy krcej ni sze miesicy, lub przez czny okres pobierania ztego tytuu wynagrodzenia izasiku chorobowego oraz pobierania wiadcze nia rehabilitacyjnego przez pierwsze trzy miesice gdy pracownik by zatrudniony udanego pracodawcy co najmniej sze miesicy lub jeeli niezdolno do pracy zostaa spowodowana wypadkiem przy pracy albo chorob zawodow (s to okresy: 182 dni + 90 dni = 272 dni, aprzy grulicy lub ciy: 270 dni + 90 dni = 360 dni). Jeli po upywie takiego okresu ochron nego Zygmunt K. nadal bdzie niezdolny do pracy, to pracodawca bdzie mg rozwiza znim umow oprac bez wypowiedzenia. Maksymalny okres ochrony przewidziany dla zastpowa nego pracownika moe stanowi zdarzenie przysze, pozwalajce na ustalenie czasu trwa nia umowy na zastpstwo.

Wymiar czasu pracy iwynagrodzenieUmowa o prac na zastpstwo powinna okrela ten sam rodzaj pracy

(stanowi sko) co umowa oprac zastpowanego pracownika. Moe ona nato-miast okrela inny wymiar czasu pracy oraz inn wysoko wynagrodzenia.

Umowa na zastpstwo moe by w szczeglnoci umow w niepenym wymiarze czasu pracy, mimo e zastpowany pracownik by zatrudniony na cay etat. Rnice co do wysokoci wynagrodzenia pracownika zatrudnionego na zastpstwo nie mog jednak narusza przepisw pacowych obowizuj-cych udanego pracodawcy ani za sady rwnoci pracownikw.

PODSTAWA PRAWNAn art. 25 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. Nr 21,

poz. 94 zpn. zm.)


36

Rozdzia 7.Umowa na czas wykonania

okrelonej pracyW umowie na czas wykonania okrelonej pracy termin jej zakoczenia

nie jest okrelony kalendarzowo, ale przez wskazanie pracy do wykonania. Umowa ta jest stosowana przede wszystkim przy pracach sezonowych.

Przydzia zadania, odbywajcy si zazwyczaj dopiero na etapie realiza-cji stosunku pracy, zostaje wtym wypadku przesunity do fazy zawierania umowy. Trwanie takiej umowy ustala si do dnia ukoczenia pracy, dla kt-rej wykonania zostaa ona zawar ta (np. przeprowadzenia prac remontowych, sporzdzenia bilansu). Wykonanie za dania jest za rwnoznaczne zrozwi-zaniem umowy bez potrzeby dokonywania przez strony jakichkolwiek dodat-kowych czynnoci.

Ustanie stosunku pracy nastpuje wtakim przypadku zdniem wykonania wszystkich czynnoci nakierowanych na uzyskanie zaoonego wyniku pracy, bez wzgldu na faktyczne osignicie tego wyniku, przy czym brak rezultatu pracy nie moe pozbawi pracownika prawa do wynagrodzenia adekwatne-go do iloci ijako ci wykonanej pracy (wyrok SN z15 listopada 2001 r., II UKN 627/00, OSNP 2003/16/385).

PRZYKAD

Choroba pracownika uniemoliwiajca wykonanie pracyABC Sp. zo.o. zawara zDariuszem K. umow na czas wykonania okrelonej pracy. Celem umowy byo opracowanie iwdroenie specjalistycznego programu kompu-terowego niezbdnego do realizacji kontraktw zawartych przez spk. Dariusz K. zapad jednak na powan chorob uniemoliwiajc mu wykonanie tego za-dania. ABC Sp. zo.o., nie mogc zwleka zpracami nad programem, powierzya je innemu pracownikowi. Wmyl art. 30 1 pkt 5 k.p. umowa oprac rozwizuje si m.in. zdniem ukoczenia pracy, dla ktrej wykonania bya za warta. Wdoktrynie wyraany jest wic pogld, e jeli zadanie stanowice przedmiot do tychczasowej umowy wykona inny pracownik, to z t chwil nastpuje rozwizanie umowy zpracownikiem, ktremu przeszkoda uniemoliwia osignicie celu zatrudnienia. Zakocze nie pracy nad programem przez innego pracownika spowoduje zatem rozwizanie umowy zDariuszem K.

Zgodnie zart. 177 3 k.p. umowa na czas wykonania okrelonej pracy, ktra ule gaby rozwizaniu po upywie trzeciego miesica ciy pracownicy, ulega przedue niu do dnia porodu.

Umowy na czas wykonania okrelonej pracy mog by zawierane ko-lejno po so bie, a przepis art. 251 k.p. nie ma do nich zastosowania. a-den przepis prawa pra cy nie zakazuje take zawarcia umowy na czas

37

Rozdzia 7. Umowa na czas wykonania okrelonej pracy

wykonania okrelonej pracy po dwch kolejnych umowach na czas okrelony, w zwizku z czym z samego faktu za warcia takiej umo-wy nie moe wynika, e doszo do naduycia obejcia prawa (wyrok SN z8 lipca 2009 r., IPK 46/09, LEX nr 529758). Gdyby jednak zokolicz noci wyni-kao, e ponawianie tego rodzaju umw ma na celu obchodzenie przepi sw owypowiadaniu umw oprac oraz narusza prawa iinteresy pracownika, na leaoby przyj, e taka umowa powinna by traktowana jako umowa za-warta na czas nieokrelony.

WANE

Umowa oprac zawarta na czas penienia funkcji czonka zarzdu spki handlo-wej, jeeli przewidziano moliwo jej wczeniejszego wypowiedzenia, nie moe by kwalifikowana jako umowa na czas wykonania okrelonej pracy (art. 25 1 zd.1 k.p.), chyba e strony niewtpliwie kieroway si zamiarem zawarcia takiej umowy, azokolicznoci wynika, i bez postanowienia dotyczcego wypowiedze-nia ktre wtej sytuacji moe zosta uznane za niewane (art. 18 k.p.) tego ro-dzaju umowa oprac itak zostaaby zawarta przez stro ny (art. 58 3 k.c. wzwiz-ku zart. 300 k.p.) wyrok SN z20 marca 2009 r., IPK 182/08, M.P.Pr. 2009/10/53. Umowa zawarta na czas wykonania okrelonej pracy, ze wskazaniem miejsca jej wykonywania, nie przeksztaca si wumow na czas nieokrelony, gdy pracownik wiadczy prac za rwno wustalonym miejscu, jak iwinnym miejscu wskazanym przez pracodawc wyrok SN z6 listopada 2001 r., IPKN 672/00, OSNP 2003/19/458. Pojcie okrelona praca przy umowach na czas jej wykonania oznacza zindywi-dualizowane zadanie robocze mieszczce si wzakresie rodzajowo okrelonych czynnoci. Tre zadania roboczego pozostaje przedmiotem polecenia praco-dawcy, cho jego wykonanie jest nie tylko celem umowy, ale peni zarazem funk-cj zdarzenia koczcego stosunek pracy, czego pracow nik musi by wiadomy imusi wyrazi na to zgod wyrok SN z15 listopada 2001 r., II UKN 627/00, OSNP 2003/16/385.

PODSTAWA PRAWNAn art. 25, art. 251, art. 29, art. 30, art. 411 2, art. 177 3 ustawy zdnia 26 czerwca 1974 r.

Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z1998 r. Nr 21, poz. 94 zpn. zm.)n art. 5 ust. 7, art. 10 ustawy zdnia 13 marca 2003 r. oszczeglnych zasadach rozwi-

zywania z pracownikami stosunkw pracy z przyczyn niedotyczcych pracownikw (Dz.U. Nr90, poz. 844 zpn. zm.)


38

Rozdzia 8.Czy zmiana rodzaju umowy oprac

wtrybie wypowiedzenia zmieniajcego jest dopuszczalna

Strony mog skutecznie, za obopln zgod, zmieni rodzaj czcej je umowy oprac. Nie jest natomiast dopuszczalne zastosowanie wtej kwestii wypowie-dzenia zmieniajcego.

Ztreci art. 42 1 k.p. wynika, e wdrodze jednostronnego owiadczenia woli,

Documents

Umowy o Prace Dzieło Poradnik