UNIVERSITETI FEHMI AGANI-GJAKOVË FAKULTETI I EDUKIMIT ... · universiteti fehmi agani-gjakovË fakulteti i edukimit programi parashkollor punim diplome Çrregullimet emocionale tË

UNIVERSITETI FEHMI AGANI-GJAKOVË

FAKULTETI I EDUKIMIT

PROGRAMI PARASHKOLLOR

PUNIM DIPLOME

ÇRREGULLIMET EMOCIONALE TË FËMIJËVE E MOSHËS

PARASHKOLLORE (5-6 VJEÇ) .

Mentor: Kandidati-ja:

Prof.Ass. Dr.Shemsi Morina FjoralbaShllaku

Gjakovë,2018




PUNIM DIPLOME





Gjakovë,2018




PUNIM DIPLOME





Gjakovë,2018

ÇRREGULLIMET EMOCIONALE TË FËMIJËVE E MOSHËS PARASHKOLLORE ( 5-6 VJEÇ)

2

PËRMBAJTJA

1 HYRJA............................................................................................................................. 4

2 EMOCIONET .................................................................................................................. 5

2.1 Teoritë për emocionin ............................................................................................... 5

2.2 Zhvillimi i emocioneve ............................................................................................. 6

2.3 Klasifikimi e emocioneve ......................................................................................... 7

3 ÇRREGULLIMET EMOCIONALE................................................................................ 7

3.1 Sindromat e çrregullimeve emocionale .................................................................... 8

3.2 LISTA E ÇRREGULLIMEVE EMOCINALE ........................................................ 9

3.3 Çrregullimet e personalitetit ..................................................................................... 9

3.4 Kryerja e çrregullimeve .......................................................................................... 10

3.5 Psikoza Maniakodepresive..................................................................................... 10

3.6 Ankthi ..................................................................................................................... 11

3.7 Çrregullim i vazhdueshëm i zhvillimit ................................................................... 12

3.8 Skizofrenia .............................................................................................................. 12

3.9 Stresi ....................................................................................................................... 12

3.9.1 Cilat janë shkaqet që një fëmijë përjeton stres? .............................................. 13

3.10 Depresioni ............................................................................................................... 14

3.10.1 Cilat janë simptomat e depresionit?................................................................. 15

3.10.2 Llojet / Tipet e depresioneve ........................................................................... 16

3.10.3 Si mund të ju ndihmojnë familja dhe shoqëria? .............................................. 16

4 SHENJAT E ÇRREGULLIMEVE EEMOCIONALE NË FËMIJË .......................... 18

4.1 Çrregullime emocionale te fëmijët-shkaqet, efektet ............................................... 18

5 PËRFUNDIM................................................................................................................. 21

6 LITERTURA.................................................................................................................. 22


3

DEKLARATA E KANDIDATIT

Unë “FjoralbaShllaku,, deklaroj se kjo temë e diplomës e titulluar: “ÇREGULLIMET

EMOCIONALE TË FËMIJËVE E MOSHËS PARASHKOLLORE (5-6 VJEÇ)” e llojit të

studimit rishqyrtim i literaturësështë punim origjinal i imi.

E gjithë literatura dhe burimet në këtë punim diplome jonë të renditura në referenca dhe

plotësisht të cekura.

Tërë ky punim është përgatitur duke i respektuar rregullat dhe duke u mbështetur në

këshillat për punimin e temës së diplomës nga këshilli i Universiteti “FehmiAgani” – Gjakovë.


4

1 HYRJA

Edukimi parashkollor është niveli i parë i edukimit,gjatë kësaj faze fëmijët edukohen në

familje dhe në institucione parashkollore duke filluar nga mosha 0-3 vjeç dhe 3-6 vjeç .Për shkak

të një varg problemesh ekonomike-shoqërore mungon një qasje serioze për nivelin e parë të

edukimit të fëmijëve e që njëherit është baza e edukimit të fëmijëve,dhe për arsyet e cekura më

lartë qasja e fëmijëve në edukimin parashkollor nuk është ekënaqshëm.

Psikologjia është një ndër fushat kryesore në institucionet edukative-arsimore prandaj

Psikologjia është studimi shkencor i mendjes dhe sjelljes. Objekti studimor themeltar i saj është

të kuptuarit e individit dhe të grupit, nëpërmjet përcaktimit të rregullave dhe normave të cilat

variojnë nga kategorizimet e përgjithshme tek individualiteti. Drejtimi shkencor në studimin e

sjelljes është një karakteristikë e rëndësishme e psikologjisë. Kështu si shkencë, psikologjia ka

qëllime dhe metoda shkencore të përbashkëta me shkenca të tjera si p.sh., me biologjinë, kiminë,

sociologjinë dhe antropologjinë. Qëllimi i këtij hulumtim është zbardhja e fakteve se përse vjenë

deri te çrregullimi i emocional tek fëmijët, cilët janë shkaktarët që numri i fëmijëve me

çrregullime emocionale { Fobizmi, depresioni, stresi, traumat,etj.} është në rritje në venin tonë.1

Në punimin e temës së diplomës jam munduar të paraqes emocionet,llojet e emocioneve

çrregullimet e emocioneve dhe arsyet se perse kjo gjendje emocionale çdo ditë e më shumë është

në rritje në vendin tonë.

Në punimin e diplomës kamë përdorur metodën e krahasimit, hulumtimit etj. Jam

munduar që sa do pak të paraqes problemet emocionale të fëmijët të moshës parashkollore edhe

pse hulumtimi ime nuk është i përmasave kombëtare unëmendoj se është një nisëm e mirë apo

një vazhdimësi e shumë përpjekjeve për zbardhjen e këtij shqetësimi mjaft të madh në

institucionet edukative-arsimore sepse po thuajse në çdo kopsht mësueset (edukatoret) përballen

me raste të tilla që e vështirësojnë procesin mësimorgjithë ashku besoj që çdo edukatore i

nevojitet të dijë shkaqet që vijnë deri te kjo gjendje dhe se si ta trajtojmë një fëmijë me këtë

çrregullim.

1 Morris .Ch dhe Maisto.2008 .”Hyrje në psikologji “dhe “ Të kuptojmë psikologjinë” –dy terme në një të vetëm-.


5

2 EMOCIONET

Emocioni është një shtytje nervore që shkakton një organizëm të veprojë. Konsiderohet si

një gjendjemendore e fuqishme dhe e pandërgjegjshme që shoqërohet shpesh nga ndryshime

fiziologjike. Emocioni dallohet nga ndjenja, ngaqë emocioni është një gjendjepsiko-fiziologjike

që nxit një organizëm të veprojë.2 Emocionet që ne ndjejmë burojnë nga interpretimi që i bëjmë

ekzistimit fiziologjik që përjetojmë. Nxitshmërinë fiziologjike ne e lidhim me një emocion të

veçantë në varësi të rrethanave që e kanë shkaktuar atë. Emocionet studiohen ndër të tjera nga

psikologjia, psikiatria, filozofia, neurologjia, fiziologjia, sociologjia, biologjia dhe nga studimi

trunor.

Hulumtimi mbi emocionet është rritur ndjeshëm gjatë dy dekadave të fundit me shumë

fusha që kontribuojnë duke përfshirë psikologjinë, neuroshkencën, endokrinologjinë, mjekësinë,

historinë, sociologjinë dhe shkencën kompjuterike. Teoritë e shumta që përpiqen të shpjegojnë

origjinën, neurobiologjinë, përvojën dhe funksionin e emocioneve kanë nxitur vetëm kërkime më

intensive mbi këtë temë. Fushat e tanishme të kërkimit në konceptin e emocioneve përfshijnë

zhvillimin e materialeve që stimulojnë dhe nxisin emocionet. Përveç kësaj, skanimet e PET dhe

skanimet MRI ndihmojnë në studimin e proceseve emocionale në tru.3

Emocionet mund të përkufizohen si një përvojë pozitive ose negative që lidhet me një

model të veçantë të aktivitetit fiziologjik. Emocionet prodhojnë ndryshime të ndryshme

fiziologjike, sjellje dhe njohëse. Roli origjinal i emocioneve ishte motivimi i sjelljeve të

adaptuara që në të kaluarën do të kishin kontribuar në mbijetesën e njerëzve. Emocionet janë

përgjigje ndaj ngjarjeve të rëndësishme të brendshme dhe të jashtme.

2.1 Teoritë për emocionin

Teoria James-Lange shtjellon se nxitshmëria fiziologjike dhe sjellja paraprijnë

eksperiencën subjektive të emocionit. Trupat tanë reagojnë automatikisht ndaj disa ngacmuesve

mjedisorë dhe ne bëhemi të vetëdijshëm se këto reagime formojnë një emocion të caktuar, të

cilinmë pas e ndjejmë. WilliamJames më 1884 dhe CarlLange më 1885 duke punuar secili më

vete arritën në përfundimin e ngjashëm sipas së cilës sjellja i paraprin emocionit.

2https://en.wikipedia.org/wiki/Emotion

3Cacioppo, J.T &Gardner, W.L (1999). Emotion. "AnnualReviewofPsychology", 191.


6

Në qoftë se ndërgjegjësimi për një emocion të caktuar është i njëjtë me ndërgjegjësimin për

një gjendje fizike të trupit, atëherë mund të thuhet se për një emocion ekzistojnë gjendje

fiziologjike të ndryshme dhe krejt të përcaktuara.

Teoria e Cannon-Bard i përket studiuesve WalterCannon (1927) dhe Philip Bard (1928) të

cilët nuk ishin dakord me teorinë e James-Lange, pikërisht për faktin se shumica e emocioneve

kanë pothuajse të njëjtën nxitshmëri fiziologjike. Sipas kësaj teorie emocioni dhe nxitshmëria

fiziologjike ndodhin në të njëjtën kohë.

Teoria e eksitim-kognicionit e Schachter-Singer thekson rolin e faktorëve kognitiv mbi

emocionet. Kur përjetojmë emocion, para së gjithash, ne jemi të eksituar fiziologjikisht. Më pas

kërkojmë një shpjegim mjedisor për eksitimin që kemi. Ne e interpretojmë kognitivisht situatën

dhe e emërtojmë eksitimin si emocion përkatës.

2.2 Zhvillimi i emocioneve

A janë të lindura emocionet apo të mësuara? CharlesDarwin më1872 në librin Shprehja e

emocioneve te njeriu dhe kafsha shprehu mendimin se emocionet e njerëzve dhe të kafshëve janë

të ngjashme dhe kanë evoluar për të ndihmuar mbijetesën e tyre. Për shembull, qentë skërmitin

dhëmbët kur janë agresivë. Edhe njerëzve u duken dhëmbët kur janë të nxehur. Darwin

mendonte se shprehja emocionale si skërmitja e dhëmbëve janë modele të lindura sjelljesh. Një

nga psikologët e parë që studioi zhvillimin e emocioneve dhe që ndikoi shumë në psikologji,

ishte KatherineBridges. Në vëzhgimin e saj natyror të 62 foshnjave të spitalit të bebeve dhe të

fëmijëve të braktisur të Montrealit, ajo vëzhgoi një eksitim të përgjithshëm gjatë lindjes, me

emocione pozitive dhe negative që zhvilloheshin brenda disa muajve. Sipas Bridges, emocionet

pozitive zhvillohen më ngadalë dhe kënaqësia e përgjithshme gjatë vitit të dytë të jetës kthehet

në afeksion dhe gëzim. Nga ana tjetër të mësuarit është shumë i rëndësishëm për emocionin dhe

ka shume mundësi që një spektër i gjerë emocionesh të jenë të mësuara përmes kushtëzimit.

Megjithëse shumë shprehje emocionale duket se janë universale, përgjegjëse për ndryshimet nga

kultura në kulturë janë ndryshimet në të mësuar. Një studim i hershëm i Klineberg (1938)

dëshmoi se disa prej shprehjeve emocionale të kinezëve ndryshojnë nga ato të kulturës

amerikane. Por, pavarësishtnga ndryshimet ndër-kulturore, sot pranohet se emocionet janë pjesë

përbërëse e përvojave njerëzore.


7

2.3 Klasifikimi e emocioneve

Një nga përpjekjet për klasifikimin më të plotë të emocioneve u përshkrua nga Robert

Plutchik më 1980. Plutchik e përshkroi emocionin si një reagim trupor të modeluar, të shkaktuar

nga një ngacmues. Me anën e anketave të hollësishme, ai bëri një ndarje në emocionet parësore,

bazë dhe në ato dytësore.

Emocionet parësore, bazë janë: zemërimi, frika, gëzimi, pranimi, habitja, trishtimi, neveria dhe

kundërveprimi.

Këto emocione parësore mund të kombinohen për të formuar emocione dytësore. P.sh:

gëzimi dhe pranimi formojnë dashurinë, frika dhe pranimi formojnë përuljen,zemërimi dhe

kundërveprimi formojnë agresivitetin. Në qoftë se vendosen në një rreth përballë njëra-tjetrës,

emocionet formojnë çifte të kundërta (p.sh. gëzimi dhe trishtimi).

Megjithatë autorë të tjerë parashtrojnë një nën-ndarje tjetër. Sipas disa autorësh, nga dyzimi

i emocioneve parësore rrjedhin emocione të tjera dytësore apo të ndërthurura:

hareja

turpi

ankthi

dorëheqja

shpresa

falja

malli

pendesa apo breja e ndërgjegjes

Zhgënjimi etj.4

3 ÇRREGULLIMET EMOCIONALE

4https://crregullimepsikologjike.wordpress.com/2017/11/16/zhvillimi-dhe-klasifikimi-i-emocioneve/


8

Çrregullimi emocional është një çrregullim mendor në të cilin ndjenjat e një njeriu janë të

shqetësuar në masë të madhe. Ky çrregullim nuk është për shkak të ndonjë anomalie në

zhvillimin ose funksionimin e trurit. Është një gjendje psikologjike në të cilën mendimet dhe

emocionet nuk janë në gjendjen e duhur. Kur personaliteti i një individi është i ekspozuar nga

mendimi i tepërt emocional dhe sjellja dramatike, është qartë një tregues i çrregullimeve

emocionale.

Megjithëse shkaqet e çrregullimeve emocionale nuk janë shumë specifike, ekziston një

korrelacion midis çrregullimeve me faktorë të caktuar shkakësorë, si ekspozimi ndaj barnave

prenatale, përvojën e abuzimit fizik, varfërinë, neglizhimi, stresin prindëror, ndryshimin e

rregullave dhe pritshmërive, konfuzionin për një kohë të gjatë dhe kështu me radhë. Shkaqet

mund të kategorizohen gjerësisht në mjedis biologjik, familjar, shkollor ose jetësor.

3.1 Sindromat e çrregullimeve emocionale

Neurologët e përcaktojnë atë më qartë dhe e quajnë si një gjendje të ndërlikuar të

organizmit, me përbërësin mendor të frikës, të zemërimit, të dashurisë ose të urrejtjes, të cilat

ndërthuren me disa ndryshime të organeve që në shumicën e tyre janë nën kontrollin e sistemit

nervor autonom dhe që shkaktojnë një kundërveprim lëvizor. Një emocion i fortë mund ta

çrregullojë mendimin e arsyeshëm dhe ta ndryshojë sjelljen aq sa ajo të duket e degraduar dhe të

humbë funksionin e mbrojtjes për organizmin. Një emocion jo i fortë mund të marrë formën e

ankthit, të depresionit apo të humorit të lartë, duke u shprehur vetëm me shenja jo shumë të

theksuara të organeve ose trupore.

Emocioni i njeriut, sipas një analize të përpiktë, qëndron në nxitjen, perceptimi i së cilës

sjell në kujtesë lidhje specifike të nxjerra nga përvojat e mëparshme. Gjendja psikike e krijuar

nga ky perceptim përfshin një ndjenjë ose afekt, të njohur vetëm sipas një përvoje vetjake, të

shprehur me thënie gojore dhe me anën e sjelljes.

Dihet se sferat afektive dhe emocionale mund të çrregullohen në mënyra të ndryshme nga

sëmundjet e trurit. Nganjëherë krijohet një gjendje jo e zakonshme apatie dhe qetësie, kur

nxitësit e zakonshëm të frikës, të zemërimit, të dashurisë dhe të ankthit, nuk ndikojnë fare mbi të

sëmurët ose shkaktojnë në ta kundërveprime të dobëta. Të tilla tablo klinike mund të shkaktojnë

dëmtime që shoqërohen me çrregullim të njohjes pamore (vizuale), me synimin për të

ekzaminuar çdo objekt me anën e të prekurit ose me gojë, hiposeksualitet. Kjo tablo e ndërlikuar


9

njihet si sindromaKluver-Bucy. Ndërsa një dëmtim i përqendruar, nganjëherë mund ta çojë të

sëmurin në një gjendje eksitimi të tërbuar, zemërimi dhe frike, çdo nxitës, qoftë edhe i

padëmshëm, do ta eksitonte të sëmurin që mund të godasë qorrazi këdo që t’i afrohet. Në këtë

rast del jashtë kontrollit aparati për shprehjen emocionale dhe jo gjendja mendore.

Çrregullimet emocionale, që janë më të holla dhe më të vështira për t’u kuptuar janë

ankthet e mprehta, depresionet dhe manitë. Ato nuk kanë një lidhje të qartë me rrethanat në të

cilat ka jetuar i sëmuri. Në disa raste, gjendja zotëruese emocionale, në një ekzaminim të

ngushtë, është nxitur nga halucinacionet ose nga iluzionet. Për shembull, në një gjendje iluzioni

ose sindrome skizofrenie, zërat që kërcënojnë jetën e të sëmurit natyrisht nxisin frikën. Në

sëmundje të tjera mendore i sëmuri vuan nga një ankth i përgjithshëm ose nga depresioni.

Ndryshe nga një person normal, tek i cili depresioni dhe ngazëllimi janë reagimet natyrore ndaj

situatave të jetës si, p.sh., humbja e burimit të jetesës, dëshpërimi për një njeri të dashur që ka

vdekur, ose një sukses në jetë a në punë, këta të sëmurë nuk reagojnë në mënyrë të përshtatshme.

3.2 LISTA E ÇRREGULLIMEVE EMOCINALE

Lista e çrregullimeve emocionale përfshin zakone të padëshiruara të ankthi, depresioni dhe

stresi ekstrem, shumica e tyre çojnë në sjellje negative në personalitetin e individit. Te fëmijët,

çrregullimi emocional më i zakonshëm psikiatrik është ndryshimi i gjendjes shpirtërore. Ai

përfshin depresionin dhe çrregullimin bipolar.

3.3 Çrregullimet e personalitetit

Modeli i sjelljes së ngurtë dhe të përhapur shfaqet krejtësisht ndryshe nga pritjet kulturore

dhe rezulton në vështirësi. Çrregullimi mund të jetëshizotipal, duke treguar shqetësime në

marrëdhënie të ngushta ose në vijë kufitare, të shënuara nga pasiguria në marrëdhëniet nder

personale ose të varura, duke shfaqur një qëndrim shumë të kapur me nevojën për t'u kujdesur.

Lista e çrregullimeve emocionale zakonisht mbulon lloje të ndryshme të çrregullimeve

emocionale në faza të ndryshme që nga fëmijëria deri në moshën e rritur. Disa çrregullime të tilla

emocionale te fëmijët gjerësisht kategorizohen në çrregullime të sjelljes, shqetësime emocionale,

çrregullime të personalitetit, çrregullime ankthi dhe kështu me radhë. Megjithëse lista e

çrregullimeve emocionale tek fëmijët është e pafundme, më poshtë janë çrregullimet e

ekspozuara shpesh.


10

3.4 Kryerja e çrregullimeve

Fëmijët që vuajnë nga çrregullimet e sjelljes janë kryesisht të diagnostikuar me sjellje anti-

sociale, domethënë agresivitetin, hedhjen e gënjeshtrave, vjedhjen, gënjeshtrën dhe armiqësinë,

qëndrimin destruktiv dhe manipulues. Mospërputhja e tyre ndaj rregullave dhe indiferenca ndaj

të tjerëve përbën një sfidë të madhe për mësuesit, gjë që çon në zhgënjim dhe bezdi.

3.5 Psikoza Maniakodepresive

Psikoza maniakodepresive është një sëmundje që karakterizohet me çrregullime ciklike të

humorit. Krizat depresive ose të manisë mund të shfaqen vetëm një herë gjatë jetës së të sëmurit

ose të përsëriten kohë pas kohe. Depresioni është më i shpeshtë sesa mania (gjendja prej

maniaku). Disa të sëmurë shfaqin vetëm kriza depresive. Në dallim nga skizofrenia, që zakonisht

të sëmurin e bënë përgjithnjë të paaftë për punë, në periudhat e qetësisë së psikozës

maniakodepresive, ai zakonisht është krejtësisht normal.

Shpeshtia e sëmundjes është vështirë të përcaktohet për shkak të pasaktësisë diagnostike.

Në fakt kjo psikozë është shkaku më i shpeshtë i shtrimeve në spitalet psikiatrike i adoleshentëve

dhe i të rriturve të rinj. Çdo krizë mund të zgjatë me muaj ose me vite, po që se të sëmurët nuk

mjekohen. Gjendja e depresionit mund të zhvillohet në formë të plotë brenda disa ditëve ose të

shfaqet më ngadalë. Duhet vetëm të theksojmë se i sëmuri, pa shkaqe të dukshme, humbet

besimin në forcat e veta bëhet i paaftë për t’i shërbyer vetvetes dhe dëshpërohet. Jeta i duket pa

interes dhe pa qellim, për këtë gjendje ai quan fajtor veten. Forca për t’u përqendruar dhe aftësia

për të ruajtur interesin për veprimtarinë e zakonshme të përditshme bien, sforcimi më i vogël

shkakton trishtim,problemet dhe shqetësimet e jetës së zakonshme nuk mund të përballohen.

Pavendosmëria, trishtimi ose dhimbja shpirtërore dhe çrregullimet trupore të shkaktuara

nga ankthi janë simptoma të tjera të rëndësishme të depresionit, lindin gjithashtu mendime për

vetëvrasje. Krahas rëndimit të depresionit, të sëmurët flasin gjithnjë e më pak, derisa më në fund

humbasin aftësinë për të lëvizur dhe për të folur. Shpesh lindin iluzionet që e shtojnë pikëllimin,

shenja të tjera të rëndësishme janë: indiferentizmi ndaj ushqimit, rënia në peshë, kapsllëku,

pagjumësia, humbja e libidosë, që vazhdojnë aq kohë derisa të sëmurët të dalin nga depresioni.

Në fazën e manisë simptomat janë të kundërta me ato të depresionit. Të sëmurët bëhen më

energjikë dhe janë të mbushur me entuziazëm, me gëzim dhe me dashuri për jetën, me vullnet e

besim të madh në vetvete ata propozojnë plane të reja, që rrallë çohen deri në fund. Ide të reja u


11

lindin në mendje dhe të sëmurët kanë shumë dëshirë për të folur, të arsyetuarit është sipërfaqësor

dhe ngacmueshmëria mund të theksohet aq sa t’i çojë të sëmurët në qëndrime armiqësore,

sidomos kur kritikohen ose kundërshtohen. Euforia dhe humbja e aftësisë për të përmbajtur veten

mund të rriten deri në atë shkallë saqë t’u hapin rrugë iluzioneve të madhështisë, të fuqisë së

mbinatyrshme dhe të rëndësisë së vetvetes. Në këtë fazë, ashtu si edhe gjatë psikozës depresive,

mund të shfaqen iluzione të shoqëruara me halucinacione. Në një fazë më të përparuar të

sëmundjes, të sëmurët mund të kenë ide interpretimi, ta lëshojnë veten dhe të mos interesohen

për higjienën personale. Gjatë manisë delirante, sjellja është tërësisht e çorganizuar.

Në psikozën maniakodepresive, programi i mjekimit mund të vihet mirë në jetë kur mjeku

e ndjek me kujdes të sëmurin për një kohë të gjatë dhe kur ai njihet edhe nga familja. Megjithëse

prognoza, për çdo krizë të veçantë është e mirë, ka rëndësi të përcaktohet një mënyrë mjekimi që

të veprojë sapo të shfaqen simptomat e para të krizës që po përsëritet. Bashkëpunimi dhe

këshillimi i mjekut me familjen dhe me psikiatrin do të ishte i dobishëm për mjekimin e

menjëhershëm të çdo përsëritjeje të krizave.

Faza e manisë në psikozë maniakodepresive zakonisht kërkon shtrimin në spital, që t’i

parandalojë të sëmurët nga sjellja impulsive dhe shpesh agresive.

3.6 Ankthi

Llojet më të përhapura të çrregullimeve emocionale tek fëmijët janë çrregullimi i ankthit.

Fëmijët që vuajnë shfaqin frikë, drojë dhe nervozizëm. Përfshin fobin, panik, çrregullime

obsesivekompulsive, ankthin e ndarjes dhe çrregullimin e stresit post-traumatik. Çrregullimi i

mungesës së vëmë të gjithë fëmijët përjetojnë disa ankthe. Ankthi tek fëmijët pritet në kohë

specifike në zhvillim. Për shembull, nga përafërsisht 8 muaj e moshës parashkollore, të rinjtë e

shëndetshëm mund të shfaqin shqetësim të madh (ankth) në kohën e ndarjes nga prindërit ose

njerëzit e tjerë me të cilët ata janë të afërt. Fëmijët e vegjël mund të kenë frikë jetëshkurtër, të

tilla si frika nga errësira, stuhitë, kafshët ose frika nga të huajt. Simptomat e ankthit te fëmijët

përfshijnë:

Mendime të vazhdueshme dhe frikë intensive për sigurinë e prindërve dhe kujdestarëve

Refuzimi për të shkuar në shkollë

Stomakutet e shpeshta dhe ankesat e tjera fizike

Ekstreme shqetësimet për të fjetur larg nga shtëpia


12

Duke qenë tepër e kapur

Panik në kohën e ndarjes nga prindërit

Troublesleeping ose Problemet e ankthit të rënda tek fëmijët mund të trajtohen. Trajtimi i

hershëm mund të parandalojë vështirësitë e ardhshme, si humbja e miqësisë, dështimi për të

arritur potencialin social dhe akademik, dhe ndjenjat e vetëbesimit të ulët. Trajtimet mund të

përfshijnë një kombinim të mëposhtëm: psikoterapi individuale, terapi familjare, medikamente,

trajtime të sjelljes dhe konsultime në shkollë.

3.7 Çrregullim i çrregullt opozitar

Fëmijët lehtë e humbasin durimin e tyre dhe diskutojnë shumë me të tjerët. Ata janë të

inatosur shpejt nga të tjerët dhe shprehin zemërimin shpesh.

3.8 Çrregullim i vazhdueshëm i zhvillimit

Shtrembërimet në procesin e mendimit të një fëmije dhe vonesa në zhvillim shkaktohen kur

truri është i paaftë për përpunimin e informacionit. Ai përfshin autizmin dhe sindromën e

asperger.

3.9 Skizofrenia

Skizofrenia është një çrregullim mendor i karakterizuar nga sjellje jonormale dhe dështimi

për të kuptuar realitetin simptomat e zakonshme përfshijnë besime të rreme, mendime të paqarta

ose të hutuara, dëgjimi i zërave që të tjerët nuk e bëjnë, angazhimi i zvogëluar shoqëror dhe

shprehja emocionale dhe mungesa e motivimit. Njerëzit me skizofreninë shpesh kanë probleme

të tjera të shëndetit mendor të tilla si ankthi, depresioni ose çrregullimet e përdorimit të

substancave.

Shkaqet e skizofrenisë përfshijnë faktorët mjedisorë dhe gjenetikë. Skizofrenia përfshin

arsyetime dhe gjykim të dobët, halucinacione, mashtrime, mungesë motivimi dhe përqendrimi.

3.10 Stresi

Është një gjendje e pakëndshme e zgjimit emocional dhe fiziologjik që njerëzit provojnë në

situata që ata i perceptojnë si të rrezikshme apo kërcënuese për mirëqenien e tyre. Fjala “stres”

do të thotë gjëra të ndryshme për njerëz të ndryshëm. Disa njerëz e përcaktojnë stresin si


13

ngjarje apo situata që shkaktojnë tek ata ndjenjën e tensionit, presionit,

apo emocionet negative të tilla si ankthi dhe zemërimi.Të tjerët e shohin stresin si reagim

ndaj këtyre situatave.

Kjo përgjigje përfshin ndryshimet fiziologjike të tilla si rritjen e rrahjeve të zemrës dhe tensionin

muskulor, si dhe ndryshimet emocionale dhe të sjelljes. Megjithatë, shumica e

psikologëve konsiderojnë stresin si një proces që përfshin interpretimin dhe përgjigje e një personi

ndaj një ngjarje kërcënuese5.

3.11 Cilat janë shkaqet që një fëmijë përjeton stres?

Ndarja nga prindërit, fëmijët fillojnë të ndiejnë stres të këtij lloji sidomos në moshën

parashkollore, ideja e të eksploruarit të botës pa mbështetjen e vazhdueshme të prindërve për

fëmijën do të shkaktojë ankth të madh.

Presioni social, ky lloj stresi shfaqet kryesisht tek fëmijët në moshën parashkollore, të cilët

janë shpesh në siklet dhe kanë vështirësi të përshtaten në fushën sociale. Mund të prekë edhe

fëmijët në moshë më të madhe.

Jeta në familje,ngjarjet që ndodhin në familje mund të prekin edhe zhvillimin e fëmijës në

kuadër të emocioneve të tij. Ai mund të ndihet në stres si pasojë e konflikteve të vazhdueshme,

një divorci apo humbjes së një prej pjesëtarëve të familjes.

Faktorë të tjerë, janë të ndryshëm faktorët e tjerë që shkaktojnë shqetësim të fëmijës dhe të

tilla mund të jenë një sëmundje, vështirësitë ekonomike, mungesa e mbështetjes nga ana e

prindërve etj. Prandaj bëni kujdes në lidhje me fëmijën tuaj, mbani mend se stresi i nënës ndikon

në mënyrë direkte në stresin e fëmijës. Prandaj përpiquni të mos shfaqni emocionet tuaja si edhe

të mos debatoni para tij.

Fjala “traumë” rrjedhë nga gjuha greke do të thotë “plagë”, “lëndim”. Trauma paraqet

tronditje të thellë psikike dhe për rrjedhojë edhe trupore për shkak të ekspozimit të goditurve

ndaj ngjarjeve negative. Procesitraumatik i godet të gjitha rrafshët e qenies njerëzore: rrafshin

psikik, biologjik dhe social, duke e cenuar kësisoj seriozisht paprekshmërinë e integritetit

psikofizik të goditurit. Traumatike (tramatizuese) janë vetëm ato ngjarje të cilat me forcën e tyre

goditëse i tejkalojnë aftësitë përballuese të goditurve.

5https://sq.wikipedia.org/wiki/Stresi


14

Disa shembuj të ngjarjeve traumatike – Katastrofat e natyrës, fatkeqësitë e shoqëruara

me lëndime të rënda trupore, luftërat, masakrat, përdhunimet, përndjekjet politike, torturat

nëpër burgje, peng marrjet, kërcënimet për vdekje, torturat fizike e psikike, poshtërimet

etj, paraqesin vetëm disa nga ngjarjet e shumta traumatike.

Pse trauma emërtohet si “traumë psikike” – Ndonëse trauma përveç rrafshit psikik e

godet edhe rrafshin trupor e social të goditurit, megjithatë, duke pasur parasysh se ajo më së

shumti e godet rrafshin psikik, duke pasur parasysh se pikërisht ky rrafsh e përjeton traumën që

me rastin e ndodhjes së saj, si dhe me qëllim të përpunimit edhe e ripërjeton atë edhe më vonë,

trauma quhet psikike. Trauma psikike ndodhë sa herë që fuqia e ngjarjes goditëse është më e

madhe se fuqia përballuese e të goditurit. Trauma psikike nuk ndodhë sa herë që fuqitë

përballuese të goditurit janë më të mëdha se fuqia goditëse e ngjarjeve traumatike. Pasojat e

traumës mund të janë të lehta, mesatare dhe të rënda, përkatësisht afatshkurtra, afatmesme dhe

afatgjata. Trauma psikike ripërjetohet sepse në strukturat e trurit ka mbetur “gjurma” (mostra) e

saj e memoruar dhe e papërpunuar (e pashëruar), e cila riaktivizohet sa herë që i godituri

konfrontohet me "çelësa ngacmues" të cilët e ngacmojnë atë papritur. Trauma psikike nëpërmjet

të përpunimit të saj terapeutik në masë të konsiderueshme mund të përmirësohet dhe "shërohet"

por jo plotësisht, sepse "gjurma"traumatike dhe impakti i saj tejet negativ nuk "fshihen"

asnjëherë plotësisht.

3.12 Depresioni

Depresioni (latinisht depressere, depressus: i ngjeshur, shtypur poshtë) është një nocion

kompleks për simptoma të shumëllojshme. Depresioni përfshin: emocionet, kondicionin,

motoriken, motivacionin si dhe gjendjenvegjetative. Depresioni është gjendje sëmundjeje, gjatë

të cilës vjen deri tek një mërzi e pikëlluar e lidhur me gjendje frike, shqetësim i brendshëm si dhe

pengesa në të menduarit dhe në gjumë. Të menduarit është i ngadalësuar dhe sillet (fiksohet)

kryesisht rreth një teme. Zakonisht rreth temës së shikimit të çdo gjëje nga ana negative, pra

domethënë rreth asaj, se sa keq është, se sa e dëshpërueshme është situata e tanishme, në të

cilëngjendet një person, dhe sa e pashpresë është ardhmëria. Shumë persona depresiv kanë

ndjenja faji dhe mendime, ide të mëkatimit, të cilat mund të ngritën deri në gjendje depresive.

Flasim edhe për detyrim të brengosjes, sepse detyrimisht mendohet përherë rreth mendimeve të

njëjta negative. Pengesat në gjumë në njërën anë shprehen në vështirësi për të fjetur, në një


15

sjellje të penguar të fjetjes pa ndërprerje me zgjime të përsëritur dhe në anën tjetër me zgjim të

hershëm. Për këtë arsye gjumi përjetohet si i pamjaftueshëm dhe shumë sipërfaqësor dhe në

mëngjes nuk sjell freskim e as çlodhje. Ma dje mëngjesi është shpesh koha më e keqe për

pacientët depresiv, pasi që kryesisht në mëngjes ata ndihen veçanërisht shumë keq. Nga mes dita

gjendja mund të përmirësohet dhe në mbrëmje të jetë relativisht e durueshme. Kjo ndjenjë

veçanërisht e mjerueshme në mëngjes pas zgjimit psikologët e quajnë “ulje e mëngjesit.”

3.12.1 Cilat janë simptomat e depresionit?

Depresioni ndikon në mënyra të ndryshme tek njerëzit e ndryshëm. Mund të shkaktojë një

numër të madh të simptomave, të cilat mund të jenë emocionale, fizike, motivacionale, si dhe

kogntive. Disa nga simptomat e depresionit vijojnë më poshtë. Pra, personat që vuajnë nga

depresioni mund:

të ndjehen keq shpirtërisht në shumicën e kohës

të kenë mërzi, ndjenjë urrejtje, të jenë gjithmonë nën tension

ndjenjë e të qenurit të pavlerë dhe të padobishëm

të kenë mungesë të vetësigurisë

të jenë të angazhuar me mendime negative / pesimiste

të ndjehen të ngurosur, ndjenjë zbrazëtie dhe të dëshpëruar

të fajësojnëvetveten dhe të ndjehen fajtor për gjëra pa nevojë

kanë vështirësi të koncentrohen apo të marrin vendime

të jenë jashtëzakonisht të zemëruar dhe të padurueshëm

ndryshim në zakonet e fjetjes, si p.sh. vështirësia për të fjetur, zgjimi herët, ose fjetja e tej

zgjatur

ndryshim në mënyrën e ngrënies: ngrënia shumë dhe shtojnë peshë ose nuk ushqehen

mirë dhe humbin peshë

nuk kënaqen me aktivitete

të humbin interesimin për marrëdhënie seksuale

pinë më shumë se zakonisht cigare, alkool dhe përdorin droga të tjera

kanë zvogëlim të energjisë (kanë ndjenjë të humbjes së energjisë)

ulje ose humbje e interesit në aktivitetet normale të përditshme

kanë ndjenjë e të qenit të lodhur gjithmonë


16

shkëputen nga të tjerët (vetë izolohen), në vend se të kërkojnë ndihmë dhe përkrahje

kanë mendime të shkreta dhe pesimiste

kanë ose kryejnë akte të vetëlëndimit apo vetëvrasjes (suicid)

3.12.2 Llojet / Tipet e depresioneve

Çrregullim sezonal (SAD) Ky lloj i depresionit mendohet që vjen nga mungesa e dritës së

diellit gjatë muajve të dimrit, e cila i bënë disa njerëz më të prirur të kenë depresion. Për këtë

arsye trajtimi i këtij lloj depresioni behët zakonisht me një terapi të quajtur, terapia e dritës.

Personi duhet të qëndroj një kohë të caktuar në dritë natyrore ose artificiale. Zakonisht rreth

gjysmë ore në ditë.

Depresioni paslindjes (post-natal) Disa nëna e përjetojnë depresionin pas lindjes së

foshnjës. Mendohet se vjen nga ndryshimet e shumta të nivelit të hormoneve.

Depresioni manik (Çrregullimi bipolar) Kjo i shkakton njerëzit që të kenë episod të

depresionit dhe manisë. Mania është gjendje ku personi ndjehet shumë i trazuar dhe me sjellje të

pakontrolluara.

3.12.3 Si mund të ju ndihmojnë familja dhe shoqëria?

Njerëzit që janë në depresion shpesh tërhoqën nga shoqëria dhe familja rreth tyre, në vend

se t’i pyesin ata për ndihmë dhe përkrahje. Megjithatë kjo po ashtu është koha kur edhe atyre ju

duhet ndihma dhe përkrahja juaj. Gjëja më me rëndësi është që familja dhe shoqëria mund të

bëjnë është që ta inkurajojnë personin në depresion të kërkojnë tretmanë përkatëse. Natyra e

depresionit është që ju bënë të ndjeheni të gjorë, pa shpresë dhe pa vlerë, kjo e ndalon personin

që është në depresion të kërkojë ndihmë. Ta përkrahni një shok, një shoqe ose të afërm i cili

është në depresion, ky mund të jetë rast që të ndërtoni marrëdhënie më të afërt dhe më të

kënaqshme. Megjithatë kjo mund të jetë punë e vështirë. Ndonjëherë mund të jeni të zhgënjyer

dhe përveç nëse kujdeseni për vetveten mund të bini në depresion. Njerëzve që janë në depresion

nganjëherë më së shumti ju duhet dikush që kujdeset për ata. Ju mund të ju tregoni atyre që ju

kujdeseni për ata duke i dëgjuar ata me simpati, duke qenë të dashur, duke e çmuar personin apo

thjeshtë duke kaluar kohë me ata. Ju mund të ju ndihmoni atyre duke i inkurajuar ata të flasin për

ndjenjat e tyre dhe duke u munduar të gjeni mënyra se çka mund të bëjnë ata, ose çka mund të

ndryshojnë që të mund ta përballojnë depresionin. Nëse personi që ju e përkrahni është shumë në


17

depresion ju ndoshta duhet të merrni vendime të vështira dhe sesa duhet ju të bëni në vend të

tyre. Nëse ata për shembull nuk kujdesen për nevojat e tyre fizike, ju duhet të i ndihmoni atyre

duke ju blerë gjërat që ju duhen, përgatitni ushqim dhe të pastroni për ata, nëse keni mundësi.

Ose ju duheni t’i inkurajoni ata të bëjnë këto punë. Nuk ka përgjigje të lehta për këtë situatë. Do

të ju ndihmojë nëse e gjeni një njeri me të cilët ju mund të i diskutoni këto dhe problemet tjera.

Kur e përkrahni ndonjë shok/qe ose të afërm ju duhet të mundoheni të mos i fajësoni ata për

ndjenjat e depresionit ose të ju thoni atyre të "kontrollojeni veten". Ata me siguri e

fajësojnëvetveten kështu që kritikat mund t’i bëjë ata të ndjehen më shumë në depresion.

Lëvdatat janë më efektive se kritikat. Ju duhet të i përkujtoni ata që është e mundshme që situata

e tyre të përmirësohet, por kjo duhet të bëhet në mënyrë të kujdesshme dhe të dashur për të bërë

punë. Është me rëndësi që ju t’i kushtoni kujdes edhe nevojave tuaja. Nëse është e mundshme

mundohuni që ti ndani përgjegjësitë për përkrahje të ndonjë shok, shoqe ose të afërm me sa më

shumë njerëz që është e mundshme. Mundohuni t’i gjeni ata persona me të cilët ju mund ta

shprehni zhgënjimin tuaj. Mund të ketë ndonjë grup lokal për njerëzit në situatën tuaj.6

6Algozzine.band Ysseldyke.J.2014,TeachingStudentswithEmotionalDisturbance.


18

4 SHENJAT E ÇRREGULLIMEVE EEMOCIONALE NË FËMIJË

Kur fëmijët shfaqin simptoma tepër emocionale në një periudhë shumë të gjatë, ndikon

në një masë të madhe në performancën e tyre arsimore. Kjo paaftësi për të mësuar diçka nuk

mund t'i atribuohet arsyeve intelektuale, shqisore ose shëndetësore. Fëmijët që vuajnë nga ndonjë

lloj çrregullimi emocional, nuk mund të zhvillojnë ose të vazhdojnë marrëdhëniet e mira me

studentët dhe tutorët e tjerë. Edhe në situata absolutisht të zakonshme, gjendjet dhe aktivitetet e

tyre nuk janë të përshtatshme, pasi ato përjetojnë trishtim dhe një gjendje shpirtërore në

shumicën e kohës. Ata kultivojnë një ndjenjë të fobisqë lidhet me çështjet vetjake ose shkollore.

Fëmijët që vuajnë nga çrregullime tepër emocionale janë shumë impulsive dhe shfaqin sjellje të

dhunshme, si për veten ashtu dhe për të tjerët. Ata janë gjithmonë të shqetësuar dhe kanë pak

vëmendje. Ata nuk shqetësohen për rregullat në klasat dhe shpesh shqetësojnë aktivitetet në

vazhdim. Fëmijët emocionalisht të çrregulluar nuk mund të përshtaten me ndonjë ndryshim në

konfigurimin rutinë. Skema të tilla të fëmijëve i akuzojnë të tjerët dhe e gjejnë të vështirë të

punojnë në grupe. Ata vuajnë nga vetëbesimi i ulët, gjë që i bën ata të mungojnë kryesisht nga

shkolla7.

Ndryshimet e tyre të zakoneve të ngrënit çojnë në humbje të papritur të peshës. Modeli i

fjetjes është gjithashtu i çrregullt. Disa fëmijë kanë energji të tepërt për t'u shpenzuar në

aktivitetet rraskapitëse. Shpejtësia e disponimit nga ndjenja ekstreme e gëzueshme ndaj

depresionit të rëndë është një tipar i përbashkët.

Metodologjia e zakonshme e mësimdhënies nuk mund të zbatohet për fëmijët me

çrregullime emocionale. Qasja e arsimit special duhet të ri-dizajnohet për të dekurajuar veprimin

e padisiplinuar.

4.1 Çrregullime emocionale te fëmijët-shkaqet, efektet

Shpesh, nënat apo baballarët të përqendrohet ekskluzivisht në zhvillimin fizik të fëmijës,

për disa arsye, nuk i kushtuar kujdesin e duhur gjendja emocionale të fëmijës. Emocionet vijnë

nga ditët e para të jetës së foshnjës, me ndihmën e tyre, fëmija komunikon me prindërit, duke e

bërë të qartë se ai ishte i mërzitur ose në dhimbje, ai ndjehet mirë. Emocionet e fëmijës

gjithashtu ndryshon dhe kjo është e rëndësishme në këtë kohë për të parandaluar çrregullime

7James M.1997.Karakteristikat e çrregullimeve emocionale dhe të sjelljes së fëmijëve dhe të rinjve.


19

emocionale tek fëmijët . Fëmija mëson jo vetëm për të folur, ecni, por edhe për të ndjejnë. Nga

emocionet e thjeshtë si ai i përvojave në fillimet e tranzicionit. Si një fëmijë në rritje jo vetëm

informon prindërit që ndihet në siklet, të uritur, ose për shkak se ai ka një dhimbje stomaku, por

gjithashtu fillon të tregojë një emocionet më komplekse. Si një i rritur, fëmijë mësojnë për të

shijuar, admirojnë, i trishtuar, i habitur apo i zemëruar. Në shoqërinë moderne, ekspertët janë

gjithnjë e duke u përpjekur për të tërhequr vëmendjen në një problem serioz si çrregullimeve

emocionale tek fëmijët. Shkaqet dhe pasojat e çrregullimeve emocionale tek fëmijët Sipas

statistikave mjekësore 50% të rasteve të shkeljes së sferës emocionale të fëmijëve të cilët janë

diplomuar nga shkolla e vogël, janë të shprehura në sëmundjet nervor në zhvillim. Ky është një

rezultat shumë shqetësues, sidomos duke pasur parasysh faktin se ne jemi duke folur për

sëmundjet nervor të fëmijëve që nuk kanë arritur moshën 16 vjeç, dhe psikologët e fëmijëve

besojnë se shkaqet kryesore të çrregullimeve emocionale tek fëmijët mund të jetë: përjetuar në

sëmundjet e fëmijërisë dhe streset, zhvillim të veçantë fizik dhe psiko-emocional i fëmijës, duke

përfshirë vonesat, shkelje apo mangësi në zhvillimin intelektual, mikroklimë në familje, dhe

sidomos arsimi, kushtet shoqërore të vendbanimit të fëmijës, rrethi i tij i brendshëm. Shkeljet në

sferën emocionale tek fëmijët mund të shkaktohet nga faktorë të tjerë. Për shembull, trupi i

fëmijës traumatizuar mund të shkaktojë filmat që ai shikon ose lojëra kompjuterike që ai ka

luajtur. 8Çrregullimet emocionale tek fëmijët ndodh më shpesh në periudhat kritike të zhvillimit.

Një shembull i mirë i kësaj sjellje paqëndrueshmërisë mendore mund të shërbejë si një të

ashtuquajtur mosha e tranzicionit. Të rinjtë gjithmonë rebelohen, por kjo është veçanërisht e

dukshme në adoleshencë, kur fëmija fillon të përcaktohet nga dëshirat dhe vlerëson aftësitë e

tyre. Manifestimet më të shpeshta të çrregullimeve emocionale tek fëmijët janë: ankthi i

përgjithshëm i fëmijës, si dhe prania e frikës të tepërta dhe ndrojtja, lodhje emocionale, agresion,

dhe ndonjëherë të pabazuara, problemet e komunikimit dhe të bashkëveprojmë me fëmijët apo të

rriturit tjerë, depresioni. Para se të flasim për metodat e korrigjimit të çrregullimeve emocionale

të vullnetshme të fëmijët, është e nevojshme për të përcaktuar problemin. Emocional dhe

vullnetshëm, ose me fjalë të tjera shteti psiko-emocional i një personi paraqet dinamikën e

ndjenjave të tij dhe emocionet. Prandaj çrregullime emocionale vullnetshëm në fëmijët nuk është

tjetër vetëm se një shkelje e gjendjes mendore.

8Algozzine.band Ysseldyke.J.2014,TeachingStudentswithEmotionalDisturbance.


20

Efektet në rast të shkeljes së sferës emocionale tek fëmijët një ndjenjë e ankthit, humor

bëhet i errët dhe fëmija tërhiqet në vetvete, fillon të jetë agresive apo depresiv. Për të përmirësuar

gjendjen e një fëmije që vuan nga çrregullime emocionale duhet të konsultoheni me ekspertin

përkatës, nga ana tjetër duhet të fillojë punë individuale apo në grup me fëmijë dhe ti tregojë

prindërve se si të sillen në mënyrë korrekte kur fëmija ka mendime të

paqëndrueshme.9Çrregullime emocionale mund të shërohet nëse zbulohet herët dhe kërkohet

ndihma nga njerëzit kompetent për të korrigjuar ato. Disa këshilla për prindërit të cilët janë të

ballafaquar me çrregullime emocionale tek fëmijët: Për të komunikuar me fëmijën e dëmtuar, do

të përpiqen për të ruajtur qetësinë absolute dhe të demonstroni një qëndrim miqësor, shpesh të

komunikoni me fëmijën tuaj, tregohuni të interesuar për atë që ai ndjen, një lojë ose duke bërë

punë manuale së bashku, të kushtoni më shumë vëmendje për fëmijën, të sigurohuni që ditët e

fëmijës tuaj të mos jetë rutinë të ketë llojllojshmëri, Mundohuni të mos ekspozoni fëmijën tuaj në

stres të panevojshëm, sigurohuni që fëmija juaj nuk është duke shikuar dhunë në TV ose në një

lojë kompjuterike do të rëndojë vetëm shqetësime emocionale, rritni besimin në veten tuaj në

mënyrë që ndjenjat pesimiste të mos reflektojnë te fëmija. Të eliminuar shkelje e sferës

emocionale tek fëmija të ndihmon një psikolog i fëmijëve, i cili me anë të lojërave të veçanta

arsimore të shpjegojë për fëmijën tuaj se si të përgjigjen në situata të tilla të vështira dhe për të

kontrolluar ndjenjat e tyre, megjithatë, përfshirja e prindërve në trajtimin e çrregullimeve psiko-

emocionale të fëmijëve, askush nuk mund të zëvendësojë, sepse fëmijët besojnë në prindërit e

tyre dhe, natyrisht, marrë shembullin e tyre. Pra, në qoftë se në të ardhmen ju doni të shmangur

zhvillimin e sëmundje të rënda mendore të fëmijës, atëherë menjëherë të fillojnë të marrin pjesë

në mënyrë aktive në trajtimin e tij. Faktor vendimtar në korrigjimin e natyrës psiko-emocionale

është vëmendje nga të rriturit. Mëso të shpenzosh më shumë kohë për fëmijën tuaj, për të

ndihmuar atë të kuptojnë ndjenjat dhe emocionet. Ju duhet të mbështesni atë në të gjitha përvojat

dhe ta ndihmoi për të kuptuar emocionet komplekse. Durimi, kujdesi dhe dashuria e pakufishme

prindërore.

9James M.1997.Karakteristikat e çrregullimeve emocionale dhe të sjelljes së fëmijëve dhe të rinjve


21

5 PËRFUNDIM

Në këtë punim diplome kamë bërë përpjekje të paraqes çrregullimet emocionale të

fëmijëve në veçanti të fëmijëve e moshës parashkollore gjatë hulumtimit të bërë unë hasa në

shumë fakte që ma vërtetuan që çrregullimet emocional gjithashtu edhe çrregullimet në sjelljen

te fëmijët janë krijuar jo brenda një dite por janë krijuar shumë kohë më parë këto çrregullime

krijohen për shumëarsyeje duke filluar nga divorci i prindërve, gjendja ekonomike,mos

socializimi me të tjerët apo indiferenca e shoqërisë ndaj këtyre fëmijëve, dhuna në familje,etj.

Në hulumtimin e bërë mbi çrregullimin emocionale jam fokusuar më shumë te mosha 5-6

vjeç për arsye se gjatë praktikes që unë kamë bërë në kuadër të universitetit ku unë kamë

studiuar "FehmiAgani" kamë hasur në fëmijë me çrregullime emocionale dhe çrregullime në

sjellje dhe ishte arsyeja kryesore që unë zgjodha si temë diplome duke parë vështirësitë që

edukatorja haste në mbarëvajtjen e mësimitgjithë ashtuvështirësitë që haste edukatorja në

komunikim me atë fëmijë gjithashtu dhe vështirësitë e fëmijëve tjerë me at fëmijë.

Përfundimisht mund të thuhet që mosha 0-6 vjeç është faza e kryesore e zhvillimit njerëzor

prandaj edukimi në këtë fazë të jetës duhet filluar që nga familja dhe të vazhdoj deri te ne si

edukatore duke mos e injoruar as një sjellje apo veprim që mund të duket normal e në fakt nuk

është normal sepse nga një neglizhim fare i vogël ne mund ta humbasim një fëmijë.


22

6 LITERTURA

1.Morris .Ch dhe Maisto.2008 .”Hyrje në psikologji “dhe “ Të kuptojmë psikologjinë” –dy terme

në një të vetëm-.

2. https://en.wikipedia.org/wiki/Emotion

3.Cacioppo, J.T &Gardner, W.L (1999). Emotion. "AnnualReviewofPsychology", 191.

4.https://crregullimepsikologjike.wordpress.com/2017/11/16/zhvillimi-dhe-klasifikimi-i-

emocioneve/

5. James M.1997.Karakteristikat e çrregullimeve emocionale dhe të sjelljes së fëmijëve dhe të

rinjve.

6. https://sq.wikipedia.org/wiki/Stresi

7. Algozzine.band Ysseldyke.J.2014,TeachingStudentswithEmotionalDisturbance.

8. James M.1997.Karakteristikat e çrregullimeve emocionale dhe të sjelljes së fëmijëve dhe të

rinjve.

Documents

UNIVERSITETI FEHMI AGANI-GJAKOVË FAKULTETI I EDUKIMIT ... · universiteti fehmi agani-gjakovË fakulteti i edukimit programi parashkollor punim diplome Çrregullimet emocionale tË