Embed Size (px)
Citation preview
UNIVERSITETI I GJAKOVËS “FEHMI AGANI”
FAKULTETI I FILOLOGJISË
DEGA: LETËRSI SHQIPE
Tema:
Poezia për fëmijë e Akademik Mark Krasniqit
PUNIM DIPLOME
MENTORI: KANDIDATJA:
Prof. Ass. Dr. Besim Muhadri Aida Morina
Gjakove, 2018
UNIVERSITETI I GJAKOVËS “FEHMI AGANI”
FAKULTETI I FILOLOGJISË
DEGA: LETËRSI SHQIPE
Tema:
Poezia për fëmijë e Akademik Mark Krasniqit
PUNIM DIPLOME
MENTORI: KANDIDATJA:
Prof. Ass. Dr. Besim Muhadri Aida Morina
Gjakove, 2018
UNIVERSITETI I GJAKOVËS “FEHMI AGANI”
FAKULTETI I FILOLOGJISË
DEGA: LETËRSI SHQIPE
Tema:
Poezia për fëmijë e Akademik Mark Krasniqit
PUNIM DIPLOME
MENTORI: KANDIDATJA:
Prof. Ass. Dr. Besim Muhadri Aida Morina
Gjakove, 2018
2
Përmbajtja :
HYRJE .........................................................................................................................................................4
Objekti dhe motivimi i temës....................................................................................................................4
Qëllimi i temës ..........................................................................................................................................4
Metodologjia dhe metodat e punës ...........................................................................................................4
KAPITULLI I PARË.................................................................................................................................. 5
1. Jeta dhe vepra e akademik Mark Krasniqit ...............................................................................................5
1.1 Jeta ......................................................................................................................................................5
1.2. Bibliografia e Mark Krasniqit ............................................................................................................8
1.2.1. Vepra shkencore:.........................................................................................................................8
KAPITULLI DYTË ..................................................................................................................................11
2. Akademik Mark Krasniqi dhe veprimtaria e tij shkencore .....................................................................11
KAPITULLI TRETË................................................................................................................................16
3. Kronikë e kohës që jetuam......................................................................................................................16
3.1. Si e priti dhe si e përjetoi lexuesi veprën poetike të Mark Krasniqit ...............................................16
KAPITULLI KATËR ...............................................................................................................................22
4. “Posta e porositun” Një nga veprat më të rëndësishme të letërsis sonë për fëmijë.................................22
4.1. Disa poezi për fëmijë të Mark Krasniqit ..........................................................................................27
Përfundim ..................................................................................................................................................32
Bibliografia (Literatura) ..........................................................................................................................33
3
( 19.10.1920 – 28.08.2015 )
“Më lehtë është të shkruash libër për të rritur se të shkruash libër të mirë për fëmijë"
Akademik - Mark Krasniqi
4
HYRJE
Objekti dhe motivimi i temës
Kur kemi parasysh kontributin që Mark Krasniqi i dha letërsisë sonë në përgjithësi e veçmas asaj
për fëmijë, pastaj kontributin që i dha shkencës, arsimit dhe publicistikës, s’kam si të mos
ndihem i privilegjuar dhe i lumtur në këtë rast gëzimi, t’i them disa fjalë për krijimtarinë letrare
të këtij krijuesi të vyeshëm, të njërit nga prijsit e letërsisë sonë për fëmijë në Kosovën e pas
Luftës së Dytë Botërore, por edhe të njërit prej atyre që bënë hapat e parë në këtë pjesë të
letërsisë sonë në përgjithësi. Njëri me vlera univerzale, Akademik Mark Krasniqi është një figurë
e gjithanshme shkencore, letrare dhe politike i cili për asnjë moment nuk e ndau penën nga dora
edhe në çastet më të vështira. Në fillim shkelqeu si poet për fëmijë dhe të rritur. Poezia e tij qe e
thjeshtë, e kuptueshme, e ngrohtë, tërheqëse shumë afër botës së lexuesve. Kur kemi parasysh
kontributin që Mark Krasniqi i dha letërsisë sonë në përgjithesi e veqmas asaj për fëmijë, pastaj
kontributin që i dha shkencës, arsimit ndihem e privelegjuar dhe e lumtur të kryej këtë punim për
krijimtarinë letrare të këtij krijuesi të vyeshëm, të njërit nga prijësit e letërsise sonë për fëmijë.
Qëllimi i temës
Qëllimi i këtij punimi është trajtimi i krijimtarisë letrare të poetit tonë Mark Krasniqit,
përkatësisht letërsise së tij për fëmijë. Ky punim ka për qëllim të jap një pjesë gjithëpërfshirëse të
letërsisë shqipe për fëmijë, të njërit prej atyre që bënë hapat e parë në këtë pjesë të letërsise sonë
në përgjithësi
Metodologjia dhe metodat e punës
Metodologjia e përdorur gjatë hartimit të këtij punimi është kryesisht studim i letërsise shqipe
për fëmijë. Me qëllim që punimi të jetë sa më i kompletuar dhe i qartë për lexuesin, kam
shfrytezuar burime të ndryshme, libra të autorëve të ndryshëm. Është përdorur metoda
hulumtuese nga literatura e studiuesve letrarë të cilët kanë dhënë kontribut të mjaftueshëm.
Poashtu është përdorur edhe metoda analizuese e poezive më të njohura të poetit, kryesisht
poezive për fëmijë.
5
KAPITULLI I PARË
1. Jeta dhe vepra e akademik Mark Krasniqit
1.1 Jeta
Mark Krasniqi u lind me 19 tetor 1920 në fshatin Gllaviçicë afër Pejës. Shkollën fillore e kreu në
fshatin e lindjes, kurse me 1941 gjimnazin në Prizren. Prej 1941 – 1943 ka studiuar letërsinë në
Universitetin e Padovës në Itali. Nga viti 1946-1950 ka studiuar gjeografinë e etnologjinë në
Universitetin e Beogradit. Me 1944 ka marrë pjesë në luftën antifashiste në Batalionin e
Rakoshit (Istog). Mark Krasniqi , në atë kohë, në cilësinë e sekretarit të Komunës së Kliçines
(Pejë), arriti të ndërhyj për të shpëtuar shumë fshatra nga shkatërrimi që kishte filluar të bëjë
Brigada e Bokës-Kotorrit me 1945. Me 1945-1946 ka punua si gazetar-redaktor i gazetës
,,Rilindja” në Prizren, bashkë me Esat Mekulin e Omer Çerkezin. Si gazetar i Rilindjes, ka qenë
prezent në gjykimin e At Bernard Llupit, klerik me shërbim në Pejë dhe Marije Shllakut,
studente nga Shkodra, nga ishte edhe patër Bernardin Llupi, që të dy patriotë të shquar. Falë
raportimit objektiv të tij, përmes gazetës rilindja u bënë publike dhe të njohura për mbarë
opinionin, deklaratat patriotike të Marie Shllakut drejtuar prokurorit: ,,Sikur të kishim fituar ne
atdhetarët e vërtetë, kundër jush komunistë tradhtarë të popullit shqiptar, unë ju kisha gri si
duhanin në havan!’’, kishte deklaruar Marie Shllaku gjatë këtij procesi. Pavarësisht tendencave
komuniste që mbrojta e të akuzuarve të mos publikohet, Mark Krasniqi vendosi të publikonte
fjalë për fjalë mbrojtjen e patriotes Shllaku dhe të At Llupit. Më 1947-1949 ka punuar si gazetar
në Radio Beograd, në Redaksinë e emisioneve në gjuhën shqipe, bashkë me Shefqet Musliun,
Imer Dautin, Sitki Imamin, Gjon Sinishtën e të tjerë. Pasi ka diplomuar në fakultet, ka punuar në
Institutin Etnografik të Akademisë së Shkencave të Serbisë më 1950-1961, në Beograd, në fillim
si asistent, më vonë si bashkëpunëtor shkencor. Me 1960 ka doktoruar në Universitetin e
Lubjanës në Slloveni. Me 1961 është kthyer në Kosovë. Prej 1961 deri më 1981 ka qenë
profesor në Universitetin e Prishtinës dhe disa here prodekan e dekan i fakultetit. 1
1 Gjokë Geci, Akademik Mark Krasniqi - Nderi i Kombit, do të mbetet shembull frymëzimi, Mars 2015.[online-https://www.slideshare.net/marjandodaj/akademik-mark-krasniqi-nderi-i-kombit-do-te-mbetet-shembull-frymezimi-shkrim-nga-gjoke-geci]
6
Me 1981 Komiteti Krahinor i Partisë Komuniste e përjashtoi nga puna, sepse ai refuzoi
kategorikisht kërkesën e Komitetit për t’i dënuar në mjete të informimit si armiqësore
demonstratat e studentëve që u mbajtën në vjeshtën e këtij viti. Ai ka qenë kryetar i Akademisë
të Shkencave dhe të Arteve të Kosovës dhe anëtar i jashtëm i Akademisë së Shkencave të
Shqipërisë, ka qenë në disa mandate deputet i Kuvendit të Kosovës, para dhe pas luftës,
bashkëpunëtor i ngushtë i Presidentit historik Dr. Ibrahim Rugovës, kryetar i parë i Shoqatës së
Shkrimtarëve të Kosovës, 16 vjet kryetar i Partisë Shqiptare Demokristiane të Kosovës, etj.2
Mark Krasniqi ka reaguar me shkrim ndaj diskriminimit dhe padrejtësive të ndryshme ndaj
shqiptarëve të Kosovës e të viseve tjera etnike Shqiptare brenda Jugosllavisë, duke dërguar letra
plot me fakte Komitetit Qendror të Partisë komuniste, Kongresit të saj, Qeverisë Federative dhe
individëve me peshë të lartë në Parti e Qeveri, meqenëse me fjalë e me shkrim të gjithë
deklaronin ,,bashkim e vëllazërim’’, por në praktikë zbatohej e kundërta, sidomos ndaj
Shqiptarëve. Akuzat që disa individëve të papërgjegjshëm ja ngarkonin Mark Krasniqit se gjoja
ka marrë pjesë në Kuvendin e Prizrenit me 1945 për bashkimin e Kosovës me Serbinë, ,, Mark
Krasniqi nuk ka marrë pjesë në këtë Kuvend, prandaj as nuk ka nënshkruar asgjë në lidhje me
ketë Kuvend famëkeq, por emrin e tij, dhe të disa të tjerëve, i ka shënuar si ,,pjesëmarrës’’
Dushan Mugosha. Ngjashëm me këtë, është emri i Mark Krasniqit dhe i shokut të tij, Ali
Buletinit në listën e porotëve të Gjykatave të Kosovës, të cilën e ka përpiluar Mita Milkoviq,
sipas gazetës ,,Bujku’’, megjithëse ata nuk ishin asnjëherë në dijeni për ketë fallsifikatë” ka tënë
Dr. Hakif Bajrami.3 Kuvendi i Prizrenit në korrik të vitit 1945 për të gjithë ata që kanë marrë
pjesë, këshilltarë apo deputet të kuvendit të atëhershëm të Kosovës ku është marrë vendim për
bashkimin e Kosovës me Serbinë Federale duke u përmend me emra pjesëmarrësit por natyrisht
nuk e permend Mark Krasniqin pasi ai nuk ka qenë pjesë e këtij Kuvendi.4 Mark Krasniqi ka
mbajtur me 1992 një referat të rëndësishëm në Senatin Belg në Bruksel mbi pozitën
diskriminuese të shqiptarëve në Kosovë e në Jugosllavi.
2 Gjokë Geci; Akademik Mark Krasniqi - Nderi i Kombit, do të mbetet shembull frymëzimi, Mars 2015.[online-https://www.slideshare.net/marjandodaj/akademik-mark-krasniqi-nderi-i-kombit-do-te-mbetet-shembull-frymezimi-shkrim-nga-gjoke-geci]3 Dr.Hakif Bajramit; Deklaratë i cili e sqaron gabimin me rastin e keqpërdorimit të emrit të Profesorit dheakademikut Mark Krasniqi, 2015, [online - http://botapress.info/akademik-mark-krasniqi-profesori-qe-e-solli-skenderbeun-ne-prishtine/]4 Jusuf Bajraktari; Shkrim nga revista e pavarur shkencore Art dhe Kulturë “Rrjedhat” Prishtinë me 1990, fq. 14.
7
Ky referat (,,Kosova sot, 1992’’) është botuar në Prishtinë në gjuhën shqipe, në Frankfurt në
gjuhën gjermane është përkthyer nga Dr. Joakim Lansh, në gjuhën angleze, në New York është
përkthyer nga Dr.Selaudin Velaj dhe në gjuhën japonisht në Tokio, përkthyer nga anglishtja nga
Dr. Kvazimodo Jamamoto. Përveç kësaj, ai ka botuar një intervistë të gjatë në gazetën kryesore
të Jugosllavisë, ,,Borba’’ më 16 mars 1993, ku me argumente historike shkencore ka demaskuar
pretendimet e Serbisë për gjoja ,,të drejtat e saja historike’’ që ta sundojë Kosovën, në bazë të
dokumenteve të trilluarë dhe të përrallave mitologjike të saj. Për qëndrimet e veprimet e tij
kombëtare shkencore, Mark Krasniqi ka qenë i përndjekur nga politika dhe policia serbe gjatë
gjithë jetës tij intelektuale, si në Beograd, ashtu edhe kur u kthye në Kosovë. Bile, edhe shefi i
policisë së Kosovës, Miqo Mijushkoviq, ka deklaruar se ,,Mark Krasniqi është armik i popullit
serb.’’ Në realitet Mark Krasniqi nuk është armik i asnjë populli, por ka qenë dhe është armik i
çdo armiku të popullit shqiptar. Nga ana tjetër, mu për qëndrime e punë të këtilla, ai ka fituar
simpatinë dhe përkrahjen e të gjithë shqiptarëve të ndershëm në botën mbarë. Madje, për punën e
tij intelektuale e kombëtare, të kryer në kushte shumë të rrezikshme për të, Profesori u nderua me
shumë mirënjohje e dekorata. Mark Krasniqi me 28 Nëntor 2014 u dekorua nga Presidenti i
Shqipërisë, Dr. Bujar Nishani, me dekoratën më të lartë të Shqipërisë – ,,Nderi i Kombit’’.
Përveç kësaj dekorate të lartë, Mark Krasniqi ka marrë shumë mirënjohje të ndryshme nga
shumë institucione brenda dhe jashtë vendit, nga të cilat po i përmendim disa: ,, Medalja e artë
Lidhja e Prizrenit’’ nga Presidenti i Kosovës Dr. Ibrahim Rugova, Medalja ,,Naim Frashëri’’,
nga Presidenti i Shqipërisë Dr, Sali Berisha, ,,Profesor emeritus’’ nga Universiteti i Prishtinës,
,,Qytetar Nderi’’ i Gjakovës, nga Krytari i Komunës Dr. Pal Lekaj, ,,Çmimi Kombëtar Azem
Shkreli’’ nga Ministri i Kultures , Rinisë e Sportit, Astrit Haraqia, ,,Shpërblimi i Dhjetorit’’ nga
Kuvendi Krahinor i Kosovës, ,,Ora e Presidentit’’, nga Lidhja Demokratike e Kosovës dhe Dega
e saj në Gjermani, Çmimi ,,Kombëtar Azem Shkreli’’ nga Kryetari i Komunës Pejës , Dr. Ali
Berisha, ,,Mirënjohje’’ nga: Fakulteti Ekonomikë, nga Fakulteti i Mjekësisë, nga Rektorati i
Universitetit të Prishtinës, nga Veteranët e Luftës së Koshares, 5 Nga Katedra e Gjeografisë, nga
Shoqata Kulturore Shqiptare ,, Sali Çekaj’’ në Gjermani, nga Bashkësia e Degëve të PSHDK-së
në: Gjermani, Zvicër, Austri e Prishtinë, pastaj, nga Këshilli për pajtimin e gjaqeve në Nju-Jork,
5 Gjokë Geci, Akademik Mark Krasniqi - Nderi i Kombit, do të mbetet shembull frymëzimi, Mars 2015.[online-https://www.slideshare.net/marjandodaj/akademik-mark-krasniqi-nderi-i-kombit-do-te-mbetet-shembull-frymezimi-shkrim-nga-gjoke-geci]
8
1990, Mirënjohje nga Organizata Humanitare, ,,Urkunde’’ në Gjermani, (Shvajnfurt), në krye me
ing.Rudolf Karg, 1999, nga, ,,Shoqata shqiptare ,,Besa’’ në Wollengong, në Australi, 1994,
Nga ,,Shoqata Bëmirëse Humanitare ,,Nëna Terezë’’, Dega në Mynhen (Gjermani), nga Kryetari
Shaqir Gashi, ,,Diplomë, nga Lidhja e misionarëve të Shqipërisë, Komiteti i Pajtimit
Mbarëkombëtar ,Mirënjohje nga Bashkimi i Intelektualeve shqiptarë në Zvicër, ,,Anëtarë Nderi i
Lidhjes së shkrimtarëve artistëve dhe krijuesve shqiptarë në Gjermani “Cmimi Gjergj Kastrioti
Skënderbeu ” nga PSHDK , etj. Populli shqiptar ia din për nder Akademik Mark Krasniqit edhe
që me 28 Nëntor 2001 e solli nga Kruja monumentin madhështor të Heroit tonë Kombëtar,
Gjergj Kastrioti – Skënderbeu, i cili qëndron krenar në qendrën e Prishtinës. Akademik Mark
Krasniqi ka ndërruar jetë me datën 28 gusht 2015 në moshën 95 vjeqare.
1.2. Bibliografia e Mark Krasniqit
Veprat e botuara të Mark Krasniqit janë thesar i çmuar i kulturës sonë nga shumë aspekte,
sidomos nga aspekti shkencor, letrar e, para së gjithash, kombëtar. Ai ka botuar biografinë e tij
interesante ,,Kujtime e përjetime’’ më 2012 në më se 500 faqe. Përveç këtyre veprave, Mark
Krasniqi është prezent me shumë shkrime në revista e gazeta të ndryshme dhe në disa studio
televizive të Kosovës. Ai ka marrë pjesë me kumtesa shkencore, kulturore e politike në të gjitha
vendet e Ballkanit, pastaj edhe në Bruksel, në Moskë , në Romë e në Ankara.6
1.2.1. Vepra shkencore:
Gjurmë e gjurmime – studime etnografike, 465 faqe, viti 1979.
Lugu i Baranit – monografi etno-gjeografike, 203 faqe, viti 1985.
Rugova – monografi etno-gjeografike (koautor,redaktor), 205 faqe, viti 1987.
Aspekte mitologjike – besime e bestytni, 350 faqe, viti 1997.
Rrënjet tona etnike, 310 faqe, viti 2001.
Mikpritja në traditën shqiptare, 247 faqe, viti 2005.
Toleranca në traditën shqiptare, 205 faqe, viti 2007.
Besa në traditën shqiptare, 202 faqe, viti 2011.
Nga tradita e Rugoves, 81 faqe, viti 2013.
Nga Gurra e Traditës, 450 faqe, viti 1991. 7
6 Kush ishte Akademik Mark Krasniqi; [online - http://archive.koha.net/?id=1&l=72523]7 Po aty.
9
Ndryshimet bashkëkohore gjeografike-shoqërore në Kosovë, 341 faqe, viti, 1963, (Disertacioni i
doktorates, botuar serbisht nga Muzeu i Kosovës).
Tekste shkollore:8
Gjeografia ekonomike – Tekst i përhershëm universitar (Botim i katërt), 350 faqe, viti 1985.
Gjeografia e Jugosllavisë për klasën e IV gjimnaz, 200 faqe, viti 1975.
Gjeografia për klasën VIII të fillores, botim i tretë, 130 faqe, viti 1978.
Publicistikë:
Qëndrime e reagime (Komplet prej 5 librash, 1152 faqe,, viti 1995):
1. Qëndrime, 240 faqe;
2. Reagime, 274 faqe;
3. Intervista, 318 faqe;
4. Mbështetje shkencore dhe përpjekje letrare, 318 faqe;
5. Përpjekje për Kosovën, 650 faqe, viti 2001.
6. .Kosova sot -Referat i mbajtur në Senatin Belg në Bruksel në vitin 1992. (Përkthyer
gjemanisht Dr. Joakim Lansh, botuar në Frankfurt, anglisht , Dr.Selaudin Velaj, botuar në
Nju – Jork, japonisht, Dr. Kvazimodo. Jamamoto, Tokio)
7. Reagim në reagime – 1966, botuar shqip e serbisht, f.104, 2013
8. Kujtime e përjetime – Shënime biografike, f. 552, 2012
Vepra letrare (poezi):9
1. Prrallat e gjyshit, 105 faqe, viti 1953;
2. Drita e parë, 53 faqe, viti 1956;
3. Borëbardha, 16 faqe, viti 1956;
4. Lepuri analfabet, 88 faqe, viti 1974;
5. Postieri i maleve, 90 faqe, viti 1984;
8 Po aty.9 Po aty.
10
6. Kulla e buburrecit, 92 faqe, viti 1989;
7. Poezi të zgjedhura për fëmijë, 139 faqe, viti 2005;
8. Vjersha të zgjedhura për fëmijë, 95 faqe, viti 2006;
9. Posta e porositur, botim i dymbëdhjetë. 120 faqe, viti 2013, ( Botuar frëngjisht ,,Lettres
recommandees’’, Paris, viti 2013);
10. Jehona e kohës Botim i III i plotësuar, (Poezi për të rritur), 211 faqe;
11. Mos fol gojë, pa nevojë (Poezi për të rritur), 80 faqe, viti 2011;
Përkthime letrare:10
Marimangat, roman – Ivo Qipiko
1. Shërbëtori Jernej dhe e drejta e tij, roman – Ivan Cankar;
2. Zambarja e shelqes, Përmbledhje poezish – Grigor Vitez;
3. Shkrimtarët maqedonas për fëmijë, Përmbledhje poezish;
4. Legjenda mbi carin Salltan, poezi – A. Pushkin;
5. Shtëpia e iriqit, poezi – Branko Qopiq;
6. Lexo e gjezdis, Kinë e Paris, poezi A. Majakovski, (me Esat Mekulin);
7. Gjeli i artë, poezi – A. Pushkin, (bashkë me Esat Mekulin);
8. Vjeti i madh- dëshmi letrare për LNÇl, – (autorë jugosllavë);
Vështrimi mbi veprimtarinë kombëtare të Mark Krasniqit, është përgjigja më e mirë për disa
kritikë të frustruar që në çdo rast gjërat i shohin të errëta, edhe kur diçka duke aq madhështore sa
çmimi Nderi i Kombit.
10 Po aty.
11
KAPITULLI DYTË
2. Akademik Mark Krasniqi dhe veprimtaria e tij shkencore
Në podiumin e institucionit kulturor dhe shkencor të njerëzve të shkencës dhe të artit që i ka
dhënë kulturës së popullit të vet dhe gjenit e thelbit të të qenit shqiptar, ka qenë ngritur me kohë
burri i vlerave të spikatura njerëzore e kombëtare, mik i përhershëm i zhvillimit të mendimit
shkencor dhe i krijimtarisë letrare si dhe i veprimtarisë shoqërore e politike për çlirim të këtij
mendimi dhe përgjithësisht për liri njerëzore dhe kombëtare të popullit të vet. Ky burrë sot ka
pas vetes së tij një korpus të çmuar që, thënë me gjuhën e numrave, përbëhet prej 11 veprave
shkencore gjeografiko-etnologjike, 3 teksteve shkollore të gjeografisë, 10 veprave letrare, 9
përkthimeve nga letërsia dhe 6 shpalosjeve publicistike.
Që në bankat e Gjimnazit Serb të Prizrenit, sidomos në vitet ’30 të shekullit njëzet, akademik
Mark Krasniqi diti të kapte dhe të përpunonte atë që është e përjetshme dhe që do të mbetet
gjithmonë e këtillë në thelbin njerëzor dhe kombëtar të zhvillimit të shqiptarëve në Kosovë dhe
më gjerë duke u lidhur drejtpërdrejt me zhvillimin e arsimit në gjuhën shqipe dhe me zhvillimin
e krijimtarisë letrare e shkencore. Prej asaj kohe si intelektual gjithmonë ka iniciuar, përqafuar
dhe përkrahur mendimin më të avancuar për zhvillimin e Shqipërisë, të Kosovës dhe të gjithë
shqiptarëve kudo që jetojnë. Për këtë është radhitur në rreshtat e parë të elitës së inteligjencies
shqiptare. Si shkencëtar ka mbajtur një barrë të madhe mbi shpatullat e tij për krijimin e
institucioneve arsimore, kulturore dhe shkencore në Kosovë dhe jo vetëm këtu. Si politikan
gjendet ndër ata të paktë që janë përpjekur t`i zgjidhnin problemet e shumta e të llojllojshme me
halle të mëdha të shqiptarëve duke iu referuar vazhdimisht të drejtës dhe të vërtetës së popullit të
Kosovës, lumit të gjakut të të vrarëve, të të dëbuarve dhe të të humburve e të zhdukurve si dhe
lumit të lotëve të të gjallëve. Ndjenja e dhembshurisë ndaj tragjikës së popullit të vet u bë motiv i
dalluar, sidomos në krijimtarinë letrare, i angazhimit të pakursyer të tij. 11 Vërtet Kosovën e ka
në shpirtin e tij secili qytetar i saj, secili shqiptar i vërtetë, secili qytetar i njerëzishëm, por Marku
ynë Kosovën e deshi, e do dhe e adhuron, u angazhua si intelektual, shkencëtar e punëtor
shoqëror e politik për ta shkulur nga dhëmbët e atyre që kërkonin ta bluanin dhe ta zhbënin.
11 Pajazit Nushi; Akademia e Shkencave dhe e Arteve e Kosovës, Prishtinë 2011.
12
Prandaj, mesazhet e veprimtarisë së tij shkencore e letrare e ato të fjalës publicistike i përkasin
qëndresës, bashkimit kombëtar dhe të vërtetës për gjeografi, histori, etnografi dhe për shpirtin
karakteristik të shqiptarëve. E përbashkëta e intelektuales, e shkencores dhe e aktivitetit shoqëror
e politik e akademik Mark Krasniqit është tërësorja e integruar e synimeve, e objektorëve dhe e
zhvillimeve kombëtare e njerëzore. Kjo tërësore ka nxitur angazhime intelektuale dhe krijuese në
emancipimin kulturor, politico– social dhe shkencor të shqiptarëve. Akademik Mark Krasniqi
ishte ndër prijatarët e veprimtarisë intelektuale, kulturore dhe shkencore dhe prijatar i zhvillimit
të mendimit shkencor në disiplinat e shkencave shoqërore dhe humaniste. Kjo ishte koha kur
mjedisi i Kosovës ishte në shkallë të ulët të zhvillimit ekonomik, social e politik, sepse, në vitet e
rinisë së tij, përkatësisht ndërmjet dy luftërave botërore, në Kosovë dominonte popullsia e
pashkolluar dhe analfabete. Që nga ajo kohë, sidomos pas përfundimit të Luftës II Botërore,
akademik Mark Krasniqi u shqua si studiues objektiv dhe i mirëfilltë i së vërtetës shoqërore e
gjeografike të Kosovës dhe të historisë politike të shqiptarëve të saj. Deri në paraqitjen e
akademik Mark Krasniqit dhe të pak bashkëkohanikëve të tij gjeografinë, historinë dhe
etnografinë e shqiptarëve të Kosovës e shkruanin të tjerët, në rend të parë studiuesit serbë. Ata e
parashtronin këtë në kuadrin e gjeografisë, të historisë dhe të etnografisë së Serbisë e të shtetit të
saj, me mjaft gjysmë të vërteta dhe të pavërteta. Në këto shkrime mbisundonte qasja
aktropogjeografike e Jovan Cvijiqit, që, siç ka konstatuar me të drejtë akademik Hivzi Islami në
shënimin e përvjetorit të lindjes së akademik Mark Krasniqit, para dhjetë vjetëve, “kishte
pikëpamje të bollshme antishqiptare”. Akademik Mark Krasniqi u vu në gjurmim të
argumentimit të identitetit të popullit, të etnisë dhe të kombit shqiptar. Secili studiues kërkon
përcaktimin e identitetit për të krijuar përkatësi te të tjerët dhe rend në zhvillimin kombëtar.
Nevoja e këtillë është imediate në përcaktimin e gjendjes sociale, ekonomike, historike,
gjeografike dhe të sistemit të vlerave të shqiptarëve. Në këtë levë të jetës dhe të veprimtarisë së
tij te Mark Krasniqi dallohet çështja e vetës së parë të tij, kjo është: çfarë të bëj unë në kushtet,
në rrethanat dhe në raportet e dhëna, kur të huajt shkruajnë historinë, gjeografinë, etnologjinë
dhe psikologjinë e shqiptarëve? A vlen ajo që bëj? Si të angazhohem me të tjerët për të
ndryshuar në të mirë rrjedhën e proceseve politike, ekonomike e sociale të kohës së errët për
shqiptarët? 12
12 Po aty.
13
Në këtë fushë e hasim akademik Mark Krasniqin me studimin e gjerë të viteve ‘60 të shekullit të
kaluar, që u botua me titull Ndryshimet bashkëkohore gjeografike-shoqërore në Kosovë, në
studimin Gjurmë e gjurmime të botuar më 1979, te Lugu i Baranit – monografi etnogjeografike e
botuar më 1985, në studimin Rugova – monografi etnogjeografike, që u botua më 1987, në
shumë trajtesa shkencore, nga të cilat dallojmë trajtesën Migrimi i popullsisë si fenomen
shoqëroro-ekonomik, të botuar më 1965, Urbanizimi i venduanimeve dhe i popullsisë me
vështrim të posaçëm në Kosovë dhe në Rrafsh të Dukagjinit të botuar më 1962, Krahinat
etnografike të Kosovës, të botuar më 1977 dhe në shumë punime të tjera, disa prej të cilave u
botuan në serbishte dhe në shqipe, si edhe në gjuhë të tjera. Në thelbin e këtyre punimeve
qëndronin relacionet e gjykimeve popull i përvuajtur, i përndjekur dhe i vrarë në perandorinë
otomane e i shtypur me shumë vite nën thundrën sllave, por i gjalluar në familjen shqiptare me
doket, zakonet dhe me vlerat e veta, që familja, farefisi e mjedisi shqiptar i mbolli dhe i kultivoi
vazhdimisht. Në këto punime vërehet se shqiptarët e Kosovës, të lugjeve, të fushave e të
përrenjve, të tokës së tyre, të burgosur dhe të përndjekur pandërprerë, jo vetëm që kanë
identitetin e tyre, por këtë e kanë ruajtur dhe kultivuar me shekuj, e që ky popull nuk është
analfabet, por ka dhënë edhe bejtexhinj, shkrimtarë, artistë e shkencëtarë, që Kosovën dhe
kombin shqiptar e kanë bërë realitet të pavdekshëm, ku e vërteta dhe qëndresa triumfuan mbi
mitet e kohës së car Lazarëve, të projektimeve të tipave të Čubrilovićit, të qasjeve studimore të
qenësisë dhe të identitetit, të autenticitetit të shqiptarëve në frymën e qasjeve të Jovan Cvijićit, të
shpirtegërsirave të tipit të Slobodan Miloševićit, etj.13 Akademik Mark Krasniqi, autor i veprave
të triumfit të mendimit të lirë dhe të arsyes, u bë edhe vetë realitet dhe triumfues bashkëkohanik i
zhvillimit të pavarur, realitet i gjallë që sot kërkon të vërë ura lidhjeje e bashkëpunimi ndërmjet
popujve liridashës të Bashkësisë Evropiane dhe të sofrës njerëzore të Organizatës së Kombeve të
Bashkuara. Tipar i posaçëm i studimeve të akademik Mark Krasniqit është mbledhja e fakteve,
sistemimi dhe shpjegimi empirik dhe teorik i rrënjëve të etnikumit shqiptar. Në këtë rrafsh
dallojmë akribinë e tij në gjetjen e argumenteve të lashta në nyjën gjeografike, etnografike,
historike dhe shpirtërore të shqiptarëve. Sistemin e argumentimeve të këtilla e hasim sidomos në
veprat: Gjurmë e gjurmime, të botuar më 1979, Nga gurra e traditës e botuar më 1991, Aspekte
mitologjike – besime e besëtytni të botuar më 1997.
13 Po aty.
14
Mikpritja në traditën shqiptare, të botuar më 2007, si edhe në shumë referate e trajtesa të
kumtuara në tubime shkencore në vend dhe jashtë, si: Kula u Metohiji – Prilog proučavanju
narodne arhitekture – Kulla në Rrafshin e Dukagjinit – kontribut në hulumtimin e arkitekturës
popullore, Shtëpia shqiptare në Kosovë, Funksioni i dhomës së miqve në Kosovë në epokën e
Lidhjes së Prizrenit, Antroponimet e Kosovës në dritën e shkencës etnografike dhe në shumë të
tjera. Në kuadrin e kësaj veçorie mund të thuhet se qenësorja në këto vepra, në monografi, në
trajtesa, etj. është hulumtimi gjeografik i pandarë nga hulumtimet etnografike, gjeografia e
ndryshuar e kombit shqiptar dhe zakonet, tradita e sistemi i qëndrueshëm zhvillimor i karakterit
etnologjik të shqiptarëve. Në relacionet e nyjës tërësi gjeografike, histori, gjeografi e histori
politike e ndryshuar dhe qëndrueshmëri në zhvillimin e gjuhës shqipe, të traditës dhe të sistemit
zakonor të shqiptarëve, akademik Mark Krasniqi argumenton tërësinë burimore të shqiptarëve në
tokat e betejave dhe të kështjellave, në rrugëtimin ekzodik të shqiptarëve të gjallë, të cilëve
varret e paraardhësve të familjeve dhe të farefisit u shkonin mbrapa tyre. Akademik Mark
Krasniqi është mbrojtës me ngulm dhe me guxim i argumenteve të shpjeguara dhe të botuara. Në
këtë drejtim, mendimi ynë ndalet në polemikat e njohura, siç janë: Naučni rad i naučne
publikacije na Kosovu i Metohiji – Puna shkencore dhe publikimet shkencore në Kosovë dhe në
Rrafsh të Dukagjinit botuar më 1966, Prapavija qëllimkeqe e një kritike – Përgjigje rreth
reagimit të Dr. Boshkoviqit botuar më 1966, Politikantski pamflet umesto nauke – Pamflet politik
në vend të shkencës botuar më 1983, etj.14
Angazhimi shkencor në afirmimin e së drejtës kombëtare e njerëzore të shqiptarëve në kohën e
zhvillimit të operacioneve luftarake në Kosovë është tipari tjetër i aktivitetit politik të akademik
Mark Krasniqit. Këtu e dallojmë sa në frontin e gjerë të pajtimit të gjaqeve, sa në debatet e
shumta në Prishtinë, në Beograd, në Ulqin, në Senatin e Parlamentin Belg, në Shtetet e
Bashkuara të Amerikës, etj. Në këtë kuadër me të drejtë është theksuar nga ana e të ndjerit
akademik Jashar Rexhepagiq para dhjetë vjetëve se “e pamundur është të kuptosh veprën e Mark
Krasniqit dhe kontributin e tij në shkencë, në letërsi e në fusha të tjera, ndaras prej ngjarjeve më
të rëndësishme dhe fatit që përjetoi populli shqiptar dhe Kosova gjatë tetë dekadave të shekullit
njëzet”. Me këtë kontribut akademik Mark Krasniqi ka nderuar në rend të parë veten dhe të
gjithë ne, vendlindjen – Gllaviçicën, përkatësisht Shëngjonin e Pejës dhe të Dukagjinit, Kosovën,
Shqipërinë dhe gjithë kombin.
14 Po aty.
15
I rritur në traditën familjare të bashkëjetesës katoliko-islamike, i kalitur në arsimin e rreptë të
shkollës serbe, i pajisur me përvojë etno-patriotike, i profesionalizuar për marrëdhënie
etnokulturore të gjeografizuara të trojeve shqiptare dhe i ngritur në raportet subtile të metodave
hulumtuese të Akademisë Serbe të Shkencave, akademik Mark Krasniqi zbriti edhe fizikisht në
Kosovë në fundin e vitit 1961 si personalitet kompleks i profilit të etnografit, të gjeografit, të
krijuesit letrar dhe të publicistit, të intelektualit të kërkuar për zhvillimin e institucioneve të larta
arsimore, universitare dhe shkencore të Kosovës së viteve ‘60 të shekullit njëzet. Kur u kthye në
Kosovë nga institucionet e hulumtimeve etnografike jashtë Kosovës, tashmë kishte hapur shtigje
për zhvillim të mendimit shkencor në fushën e gjerë të shkencave shoqërore dhe humaniste dhe
kishte lënë pas vetes trajtesa dhe vepra të mirëfillta shkencore. Aktivitetin e tij krijues e vazhdon
në truallin amënor të Kosovës duke qenë i angazhuar paralelisht në gjurmime shkencore dhe në
vende udhëheqëse të institucioneve universitare dhe shoqërore-politike të Kosovës plot
kundërthënie të gjysmëshekullit të kaluar dhe të viteve të para të shekullit njëzet e një. Në këtë
front të gjerë betejash doli ngadhënjimtar.15
15 Po aty.
16
KAPITULLI TRETË
3. Kronikë e kohës që jetuam
Mark Krasniqi është emër i dashur dhe i respektuar nga breza tanë të shumtë, të cilët janë rritur
me krijimet e tij letrare. Librin Përrallat e gjyshit ai e botoi në vitin kur u botuan edhe dy libra të
tjerë të parë për fëmijë në Kosovën e pas Luftës së Dytë Botërore – Gjethet e reja i Rexhep
Hoxhës dhe Vjersha të zgjedhura për fëmijë i Mehmedali Hoxhës dhe Lutfi Rusit. Që të tre këta
libra lexuesit shqiptar të kohës i erdhën nëpër shkolla, nëpër librari dhe nëpër bibliotekat e pakta
si thesare të veçanta. Libri Përrallat e gjyshit është e para vepër letrare e Mark Krasniqit, e cila
doli pas disa poezive të tij të botuara në periodikun e kohës, si paralajmërim i një pene të re dhe
shumë premtuese në poezinë tonë në përgjithësi, e veçmas në atë për fëmijë. Kjo vërtetohet me
faktin se Mark Krasniqi, në planin letrar, mbeti poet i mirëfilltë, duke na dhuruar nga viti në vit
vepra të reja. Tri vjet pas librit Përrallat e gjyshit, më 1956, ai botoi librin tjetër me vjersha për
fëmijë Drita e parë si dhe librin Borëbardha, pastaj librin e tij të njohur, do të thosha librin
emblematik si të autorit ashtu edhe të letërsisë sonë për fëmijë në përgjithësi Posta e porositun,
botuar më 1959, e ribotuar disa herë me plotësime, pastaj librat Lepuri analfabet (1974), Postieri
i maleve me zgjedhje dhe mbarshtrim të Vehbi Kikajt e parathënie të Agim Devës, Kulla e
buburrecit (1989), dhe Vjersha të zgjedhura për fëmijë zgjedhje për lektyrë shkollore (1998).
Ndërkaq poezitë për të rritur Mark Krasniqi I përmblodhi në vëllimin Jehona e kohës, botuar më
1972 e ribotuar disa herë pastaj.16
3.1. Si e priti dhe si e përjetoi lexuesi veprën poetike të Mark Krasniqit
Nga armata përditë në shtim e shkollarëve në Kosovën e pas Luftës së Dytë Botërore krijimet e
para letrare të Mark Krasniqit u përjetuan si krijime të një Rilindasi të Kosovës së Re, e cila,
ndonëse me dhembjet nga plagët e pambyllura në trup, kishte nisur udhën kah drita. Me krijimet
e veta dedikuar fëmijëve, Mark Krasniqi u dhuronte atyre edhe kënaqësi, edhe mësime nga
përvoja njerëzore, duke shfrytëzuar për këtë qëllim sa pasurinë nga trashëgimia jonë popullore,
po aq edhe fantazinë e tij të bujshme.
16 Xhevat Syla, Kronikë e kohës që jetuam, Akademia e Shkencës dhe Arteve të Kosovës, Prishtinë 2011. fq. 19.
17
Poezinë e tij për të rritur lexuesi e priti si një vazhdimësi të asaj të poetëve të Rilindjes sonë
kombëtare. Kjo përshtypje del sidomos nga poezitë e hershme të Mark Krasniqit, të shkruara dhe
të botuara në periudhën para Luftës së Dytë Botërore apo gjatë saj, kur ai shkruan për Kosovën,
për fatin e saj, për përpjekjet për çlirimin e Kosovës nga pushtuesi, për vendlindjen së cilës i
këndonte me mallin e rilindasve tanë për të. Kjo vërehet sidomos nga poezitë Çou djemni! (1937)
Shqiponjat e Shqipnisë (1943), Kosovës (1942), Mbas flamurit (1941), Rrnoftë Kosova (1941),
Lulja e ime (1938), Përpara, o trim i ri (1949, Dialog me bylbylin (1938 etj., të cilat ai i përfshiu
në botimin më të ri të librit Jehona e kohës të vitit 2006, e të cilat më parë i kishte lënë jashtë tij
për shkak të, siç e thotë vetë, përmbajtjeve të tyre të papranueshme për kohën ose edhe për shkak
të vlerave modeste artistike që kishin. Përndryshe, poeti Mark Krasniqi në librin e tij me poezi
për të rritur Jehona e kohës, qysh në botimin e parë të vitit 1972, solli edhe prurje të reja
artistike, një shprehje të avancuar poetike. Poezitë e Mark Krasniqit, sidomos ato që ua dedikoi
të rriturve, preokupim kanë njeriun tonë, fatin e tij nëpër kohë, atdheun dhe luftën për çlirimin
dhe mirëqenien e tij. Këtë mbase poeti e thotë më së miri në këngën për vargjet e tij:17
Vargjet e mia kanë mbirë në këtë tokë
Me bar e hithëra, me lule e ferra;
Ato jetojnë si përroi n’bokë,
Si ftoit të vjeshtës u vjen era.
Në botimin më të ri të librit Jehona e kohës, Mark Krasniqi përfshin gjithë krijimtarinë poetike
për të rritur, që nga shkrimet e para të rinisë së tij të hershme apo të periudhës së para Luftës së
Dytë Botërore e deri te poezitë e shkruara viteve të fundit. Strukturimi i këtillë i librit, me poezi
të ndara nëpër cikle sipas temave e motiveve që trajtojnë, jep rrugën e zhvillimit të Mark
Krasniqit si poet, konsekuencën, misionin e poezisë së tij, stilin origjinal që në pjesën më të
madhe të krijimeve poetike del si një shprehje e avancuar popullore, por edhe artistike. Edhe
stili, edhe temat e motivet kanë objektiv komunkimin poetik me shtresat më të gjëra të njerëzeve,
si me fëmijët, ashtu edhe më të rinjtë e të rriturit, si me lexuesit me ngritje më të lartë
intelektuale, ashtu edhe me ata që atë e kanë në shkallë më të ulët.
17 Po aty, fq. 20.
18
Në këtë libër është me rëndësi që poezitë, sidomos ato më të hershme, kanë të shënuar edhe
datën e shkrimit apo të botimit të tyre. Botimi më i ri i librit Jehona e kohës vjen i konceptuar
dhe i realizuar si libër i jetës, i jetës së vetë autorit, por edhe i jetës sonë kolektive, me baticat e
zbaticat e saj, në të cilën jetë subjektin krijues e shquan guximi në qëndrimet e tij, jeta me fatin e
popullit, shpresa dhe angazhimi për një të ardhme më të ndritur, mosdorëzimi para vështirësive,
angazhimi për mosdorëzimin para skamjes, dhunës së pushteteve të ndryshme okupuese dhe
angazhimi e shpresa për lirinë si ëndërr dhe synim i përhershëm, të cilës, në meditimet e tij
poetike, ndër të tjera, poeti Mark Krasniqi i thotë:18
Për ty’ liri, u hapën miliona varre,
po ti kurrë nuk vdiqe.
Mark Krasniqi edhe si poet, edhe si shkencëtar e veprimtar për çështje të atdheut, kombin e pati
dhe e ka përherë mbi ndasitë fetare, ndërkaq kufijtë e hapësirës të cilën ai e njeh si atdhe të tij më
së miri i paraqet në vargjet:
Vendlindja ime s’është veç një fshat,
Ajo është vatër e gjerë e gjatë
Që nga Preveza deri n’Tivar
Gjithkund kam motra e v’llezër shqiptarë.
Gjendjen sociale të njeriut tonë Mark Krasniqi e paraqet në vjershat si Duajtë e drithit, ku bëhet
fjalë për shfrytëzimin e bujkut punëtor me tatime të rënda nga pushteti, por edhe nga hoxhë e
priftër, pastaj në poezinë Sharraxhinjtë, në të cilën, sikurse edhe Esat Mekuli, i këndon djersës së
punëtorëve shqiptarë nëpër rrugët e podrumet e Beogradit për të fituar bukën e gojës për fëmijët
e mbetur fshatrave të tyre.
18 Xhevat Syla, Kronikë e kohës që jetuam, Akademia e Shkencës dhe Arteve të Kosovës, Prishtinë 2011, fq. 21.
19
Në këso situatash të rënda të skamjes, njeriu ynë jo rrallë merr rrugë mërgimi në vende të tjera,
ndaj një vendi të tillë të cilit ia mësyn ai, Amerikës, poeti i thotë:19
Emri yt lind ëndrra e dëshira
Për bukë të bardhë
E një mijë të mira,
Duke bërë kështu një përshkrim rrënqethës të largimit të malësorëve nga trojet e tyre, me ç‘rast
dëgjohet edhe zëri i ndërgjegjes që u vjen si ushtimë nga arat, fushat e shkëmbinjtë, nga varret
për mosharrimin e vendit, të gjuhës, të indentitetit të tyre. Përveç poezive të tij të hershme, në
botimin më të ri të këtij libri Mark Krasniqi përfshin edhe krijimet tij më të reja poetike, të cilat
flasin se ai vazhdon të jetojë si poet dhe nëpërmjet poezisë t’i përjetësojë në vargje frymëzimet,
idetë dhe qëndrimet e veta, siç bëri për shembull me poezinë alegorike Përralla e vjetër, në të
cilën vë në spikamë portretin e satrapit të Beogradit dhe të ndihmësve të tij servilë. Edhe në këtë
poezi, ngjarjen e së cilës e vendos në kohë të pacaktuar e si vend merr Indinë e largët, ai shpreh
mënyrën e tij të krijimit apo misionin e poezisë së tij, me vargjet:20
Këtë përrallë ma tha një plak flokëthirë
Para shumë vjetësh, kur isha fëmi’.
Ai m’porositi ta mbaj mend mirë
Dhe t’ia përcjell unë brezit të ri…
Një motivim i këtillë për krijimtari na del edhe në disa poezi të tij si për fëmijë, ashtu edhe për të
rritur. Kjo del si nevojë e tij që begatinë dhe përvojën e njeriut tonë nëpër kohë t’ua përcjellë
brezave si mësim që do t’u nevojitet në jetë. Vargjet e Mark Krasniqit ngërthejnë në vete
bukurinë e këngëtimit poetik popullor, por krahas kësaj, ato sikur të shëtisin ngapak edhe nëpër
atmosferën e poezive të rilindasve tanë, në atmosferën e vargjeve të bashkëkohanikëve të autorit,
si të Migjenit, Esat Mekulit, Martin Camajt, por edhe të poetëve të njohur të letërsisë botërore si
Sergej Jesenini.
19 Po aty, fq. 21.20 Po aty. fq .22.
20
Gjuha është e qartë, e kohës dhe e mjedisit, e lexuesit me të cilin komunikon, me frazeologjizma,
me fjalë të urta dhe në të shumtën e rasteve me stil e me shprehje nga begatia ligjërimore e
popullit tonë. Një shprehje më të avancuar poetike poeti Mark Krasniqi sjell sidomos në poezinë
për fëmijë. Prurjet e reja në artin letrar për fëmijë, në kohën kur u botuan veprat e para të këtij
poeti, shprehen para së gjithash me përshkrimet e gjalla të ambientit, të kushteve e rrethanave në
të cilat jeton pjesa më e madhe e popullatës sonë, nga gjallon ajo bashkë me faunën e atyre
ambienteve, si me shtazët e buta të koteceve, të oborreve e të stallave, ashtu edhe me ato të egrat
të zabeleve, të fushave e të maleve të pashkelura. Pra, kemi një ambient sa përrallor, po aq edhe
real, në të cilin edhe personifikimet dhe animizimet e per sonazheve përjetohen reale dhe bëmat e
tyre dalin me funksion në edukimin dhe mësimin e fëmijëve. Personazhet e poezive te Mark
Krasniqit jetojnë në ekzotikën e truallit të tij, pikërisht andej nga shumë lehtë do t’i pranojë
imagjinata e lexuesve të vegjël, pikërisht andej nga e çonin jetën edhe vetë fëmijët, duke mësuar,
duke lozur, duke ruajtur bagëtinë, duke ndihmuar prindërit në punët e fushës apo andej nga i
kishin imagjinuar ato ambiente nga përrallat e legjendat që kishin dëgjuar nga gjyshërit e tyre.
Veprat e tij për fëmijë, me sharmin dhe bukurinë e tyre, me përmbajtjet atraktive, me ngrohtësinë
e rrëfimit, me mësimet që japin në mënyrë fare të paimponueshme u përqafuan nga lexues të
moshave të ndryshme në Kosovën e atëhershme të etur për dije e zhvillim, duke mos u lëshuar
nga duart e vocërrakëve po edhe të të rriturve, odave të kullave e shtëpive të vogla, mbi bankat e
shkollave e nëpër klasat të cilat ajër kishin vullnetin, përkushtimin dhe dashurinë për punë të
mësuesve tanë, të prindërve që po përqafonin frymën e re, të nxënësve që si bletët thithnin
nektarin e dijes. Pikërisht këto vlera bëjnë që krijimet për fëmijë të Mark Krasniqit të jenë
përherë aktuale dhe përherë tërheqëse jo vetëm për fëmijët. Derisa poezia për të rritur e Mark
Krasniqit, në një mënyrë, është kronikë e kohës të cilën e jetuam, poezia e tij për fëmijë është
libër mësimi e argëtimi. Nga ai libër fëmijët do të mësojnë për botën e faunës e cila i rrethon, me
veprimet interesante, shpeshherë të përshkuara edhe me humor, i cili i bën fëmijët të kënaqen
duke mësuar apo të mësojnë duke u kënaqur. Mësimet merren kryesisht nga bëmat e
personazheve të cilët ata i njohin qoftë nga përrallat, qoftë nga jeta e tyre e përditshme. 21
21 Po aty, fq. 22.
21
Nuk ka nxënës që ka kaluar nëpër bankat e shkollës gjatë këtyre gjashtë decenieve, e të mos i
kujtojë me dashuri vargjet me të cilat e fillon Mark Krasniqi postën e tij të porositur:22
Lepur-postieri rrallëherë pushon,
Me çantë nën sqetull pyllit vrapon,
Shkresa zyrtare sjell me rëndësi
Prej rafshit – në male,
Prej malit – në vërri.
Letra, përshëndetje, lajme ekspres
Lepur-postieri ka plot një thes:
Ujku i shfaq deles dashuri pa masë,
Arusha bletës – t’fala me thasë…
Ka qenë plotësisht aktiv në jetën tonë kulturore e politike, në misionin e tij jetësor t’i kontribuojë
vendit dhe popullit të vet përherë me vepra të reja; duke qenë mburojë e tij në rastet kur dikush
na nëpërkëmbë apo e thotë të pavërtetën për ne, ashtu siç kanë bërë gjatë gjithë historisë, dhe
duke u kujdesur që me artin e tij letrar të ndikojë në edukimin estetik e moral të fëmijëve tanë.
Dëshmi e kësaj pune dhe e këtij përkushtimi është edhe libri më i ri i tij Mos fol gojë pa nevojë, i
cili po sheh dritën pikërisht këto ditë, në 90-vjetorin e lindjes së tij, duke na dhënë, ndër të tjera,
artistikisht, nëpërmjet vargjeve, shpjegime për shumë xhevahirë të frazeologjisë sonë popullore,
si kuptimin e shprehjeve lepuri në bark, miza në kapuç, peshku në zall etj., por edhe me rrëfimet
e tij në vargje për rolin dhe rëndësinë që kanë organet e trupit të njeriut për mbajtjen e tij në jetë.
Vlerat e këtij libri, rrëfimi poetic plot muzikalitet, urtësia e mendimeve dhe porosive, vitaliteti i
këtyre vargjeve na bëjnë të presim edhe krijime të tjera e edhe libra të tjerë nga pena e
shkrimtarit tonë Mark Krasniqi, na bëjnë që me arsye jo vetëm të dëshirojmë por edhe të presim
që Mark Krasniqi të na gëzojë me vepra të reja edhe në 100-vjetorin e lindjes së tij.23
22 Po aty, fq . 23.23 Po aty, fq. 24.
22
KAPITULLI KATËR
4. “Posta e porositun” Një nga veprat më të rëndësishme të letërsis sonë për fëmijë
Përmbledhja “Posta e porositun”24 e Mark Krasniqit, njëra nga veprat më interesante dhe më të
rëndësishme për fëmijë në gjuhën tonë,25 për herën e parë u botua më 1959. Botimet e
mëvonshme të saj, sidomos futja si lekturë shkollore në Kosovë, përligjën leximin dhe njohjen e
saj nga një numër i madh lexuesish. Vlerën e madhe poetike të veprës e dëshmuan dhe një varg
punimesh e studimesh,26 që iu kushtuan asaj, duke ndriçuar përbërës të qenësishëm shtjellues dhe
shprehës artistikë. Bota e kafshëve, mënyra e gjallimit dhe e veprimit të lirë në natyrë si dhe
marrëdhëniet mes veti dhe me njerëzit, bëjnë objektin kryesor artistik të kësaj përmbledhjeje dhe
të poezisë për fëmijë të Mark Krasniqit në përgjithësi. Pikërisht qasja, perceptimi dhe shqiptimi
poetik i kësaj bote dëshmon sa origjinalitetin, aq edhe vlerën e veprës dhe mundësinë e ndikimit
e saj estetik në marrësin. Poeti Mark Krasniqi i bën objekt trajtimi kafshët për arsye se ato për
fëmijët janë të dashura dhe ua zgjojnë përherë kureshtjen me sjelljet dhe me veprimet e tyre.
Mirëpo, arsyet e trajtimit të kësaj bote në veprën e tij janë të shumta. Para se gjithash njeriu vetë
është një qenie, që zhvillimin dhe përsosjen e vet e përjetoi në natyrë dhe në marrëdhënie me
njerëzit dhe me kafshët. Kjo gjë bëhet më e qartë kur gjithë kjo vëzhgohet nga këndvështrimi i
botës së fëmijëve e nga mënyra e veprimit dhe e gjykimit të tyre, përkatësisht e instinkteve që
gjallojnë dhe i drejtojnë ata në një periudhë të caktuar. Nga ana tjetër, në rrjedhën e gjallimit të
vet shekullor njeriu i zbuti dhe i përdori kafshët si mjet ndihmës për të lehtësuar vështirësitë në
jetën e vet të përditshme. Këtë gjë e provojnë një varg krijimesh të letërsisë gojore dhe të
letërsisë së shkruar, ku kafshët jo vetëm janë të pranishme në jetën e njeriut, por kanë një
funksion të shumëfishtë.
24 Botues “Rilindja”, Prishtinë. Botimi i dytë, 1964.25 Anton Nikë Berisha, Posta e porositur, një nga veprat më të rëndësishme të letërsis sonë për fëmijë, Prishtinë,Shtator 2013.26 Po aty.
23
Rëndësia, afria dhe marrëdhëniet e njeriut me kafshët dëshmohen dhe në njërën nga veprat
letrare më të lashta, Epi i Gilgameshit,27 i traditës letrare sumero-babilonase, i shkuar rreth katër
mijë vjet më parë, ku kafshët jo vetëm janë të pranishme, po kufiri mes tyre dhe njerëzve është
krejtësisht i vogël. Për të konkretizuar këtë po përmend se Enkiduji (personazh i dytë nga
rëndësia në këtë ep) në fillim është kafshë (panter) stepe, po me ndikimin që bën fuqia e epshit të
gruas, shndërrohet në njeri. Pa kafshët dhe pa shpezët, të butat dhe të egrat, që njeriu i përdori në
forma të ndryshme, jeta e tij nuk do të ishte ajo që është. Mirëpo, kuptimi i kafshëve në poezinë e
Krasniqit, si thashë, është shumësor: ato trajtohen dhe për të dëshmuar jetën e natyrshme e të lirë
në gjirin e natyrës dhe për t’i kuptuar më mirë dukuritë dhe format e jetës së njerëzve. Kështu,
për shkak të cilësive që kanë kafshët dhe shpendët, një numër sosh njeriu i shndërroi në simbole
të bukurisë, të mirësisë, të paqes, të fisnikërisë, ose të dinakërisë dhe të egërsisë. Bota e kafshëve
në “Postën e porositur” vështrohet në lidhje të ngushtë me botën dhe me veprimin konkret të
jetës së njeriut. Poeti me qëllim nuk vë kufij mes këtyre dy botëve, prandaj gjatë shqiptimit
poetik dalin në shesh ato cilësi që në forma të tjera nuk do të mund t’i vërenim ose nuk do të
dilnin me atë forcë e me atë natyrshmëri. Duke i ballafaquar dhe krahasuar ato në rrafshe të
ndryshme, Mark Krasniqi shpalos përparësitë dhe mangësitë brenda një bote, por edhe tipare të
veçanta, të përbashkëta dhe dalluese midis tyre. Njësimi i botës njerëzore dhe shtazore në këtë
vepër shprehet përmes “lojës”, që s’ka qëllim mohimin e jetës e të realitetit të përditshëm, por,
përkundrazi, nënkupton mundësinë për ta njohur atë më thellë. Në këtë rrjedhë poezia si e tillë
ndikon në marrësin dhe del, siç do të thoshte Sartri, “rrugë e arritjes së vetëdijes për veten dhe
botën në të cilën jetojmë”. Pra, nëpërmjet trajtimit dhe njohjes së botës së kafshëve, në të vërtetë
bëhet njohja më e plotë e njeriut dhe e botës së tij, ndërsa duke e ballafaquar botën njerëzore me
atë shtazore, bëhet njohja më e mirëfilltë e të dyjave. Sipas Jean Piaget, të njohësh domethënë t’i
krijosh kuptimet sipas bazës së ndërveprimit (interaksionit) me botën e përvojës, duke
shfrytëzuar strukturat e njohura që (i kemi) në disponim.28
27 Epi i Gilgameshit. Përktheu nga gjermanishtja, e pajisi me shënime dhe e shkroi parathënien, Botues “Rilindja”,Prishtinë 1984, botimi i dytë Tiranë 1990, Botimi i tretë i rishikuar Tiranë 2008.28 Joseph Albert Appleyard, sj, Crescere leggendo. L’esperienza della lettaratura dall’infanzia all’età adulta. SanPaolo, Milano, 1994, fq. 27.
24
“Posta e porositur” i mundëson fëmijës, në të njëjtën kohë, të luajë rolin e spektatorit dhe të
pjesëmarrësit ose thënë ndryshe, njësimin e botës së brendshme me nevojat dhe dëshirat e
veprimit të përditshëm. Kjo ngjet për arsye se veprat e letërsisë në përgjithësi dhe brenda saj të
letërsisë për fëmijë, janë parakusht i rëndësishëm për njohje, për ndërtimin e vetëdijes dhe për
zhvillimin e saj: “Nga ky aspekt (nga vizioni ndërmjetësues – v. ime), leximi është para së
gjithash një takim midis një lexuesi të veçantë dhe një teksti në një çast dhe në një vend të
veçantë, një takim që i jep jetë rrëfimit, poezisë, veprës në shqyrtim. Rrëfimi nuk përkon
krejtësisht me tekstin e faqes së shkruar, është thjeshtë reagim personal i posaçëm i lexuesit ndaj
tekstit. Më parë është një ngjarje që rrënjët e veta i ka si në tekst ashtu dhe në personalitet e në
veprim, të cilin lexuesi e bart në lexim. Teksti është një sistem i strukturave që nxisin reagime, të
organizuara nga autori me referim të kodeve sociale e letrare të mbështetura nga autori dhe nga
lexuesi”29. Në këtë pikëvështrim vepra “Posta e porositur” dhe gjithë poezia për fëmijë e Mark
Krasniqit ka një peshë të veçantë dhe dallohet në tërë krijimtarinë tonë letrare. Nga bota shtazore
e njësuar me natyrën, me bukuritë e me dukuritë e saj dhe e gërshetuar me njerëzoren, Krasniqi
trajton veprime, situata dramatike dhe gjendje të jashtëzakonshme; shpreh e ballafaqon herë
mirësinë dhe miqësinë midis kafshëve ose të kafshëve me njeriun, herë kundërshtitë,
kundërthëniet dhe armiqësitë e hapura. Pra, duke përftuar tablo të plota e të pazakonshme nga
veprimi i kafshëve dhe i njerëzve, sidomos nga grindja, kërcënimi e zënia, nga shprehja e
dëshirave dhe e ëndrrave të tyre ose për t’u liruar nga veset që i kanë dhe nga të këqijat që u
bëjnë të tjerëve (situata për shumëçka interesante për fëmijë), autori shpreh botën e vetë qenieve,
gjeturinë, shkathtësinë, por edhe naivitetin e tyre, që dëshmohen dhe në veprimin konkret të
njeriut. “Ky univers fantastik nuk është vetëm një shumë e të dhënave dhe e shenjave të
mbledhura, të gatshme për t’u shfrytëzuar nga vetëdija jonë në fazën e rritjes; është më parë një
amzë që furnizon struktura, në të cilat vetëdija jonë piqet30”. Modelin e një bote sa të pasur e të
mrekullueshme, aq të veçantë dhe të lirë, Krasniqi e jep nëpërmjet shqiptimit dhe ballafaqimit të
dukurive e të kuptimeve, të pasojave të hierarkisë së forcës; aftësinë e kafshëve të fuqishme për
t’i shfrytëzuara të tjerat si dhe sistemin e mbrojtjes së të dobëtëve për të mbijetuar.
29 Joseph Albert Appleyard; “Crescere leggendo” fq. 27.30 Po aty, fq. 33.
25
Këto marrëdhënie Krasniqi i shqipton nëpërmjet një rrëfimi të menduar, tërheqës dhe të ngrohtë.
Lepuri, një kafshë e dashur për fëmijë, bëhet postier i maleve dhe i përcjell urimet, dëshirat, po
dhe kërcënimet dhe armiqësitë e kafshëve, e jo vetëm të tyre.
Lepur – postieri, në të vërtetë, nuk është asgjë tjetër pos një projeksion i dëshirave dhe i
instinkteve të bishave të malit; është shqiptim i gjakimeve më intime të tyre, që shprehen në
mënyrë të pandërmjeme sidomos në ëndërr. Vargjet “Lepur – postieri me zell e gëzim / ditën e
natën gjindet n’shërbim” tregojnë para së gjithash intensitetin e gjallimit të kafshëve dhe
shumësinë e dëshirave e të nevojës për ekzistencë. Veprimi i Lepur – postierit nënkupton dhe
komunikimin mes bishave të malit dhe njerëzve, por dhe ekzistimin e një bote, ku rregullat e
gjallimit e të kushtëzimit nuk mund të ndryshohen. Hierarkia e tillë ka ekzistuar dhe do të
ekzistojë, rreziku nga i forti është përherë i mundshëm dhe se delja asnjëherë s’ka mundur ta bëjë
mik ujkun. Rrëfimin poetik të Mark Krasniqit e cilëson veçmas përmasa e argëtimit dhe e lojës.
Pikërisht nëpërmjet kësaj mënyre të shqiptimit, dalin në shesh tiparet kryesore të kafshëve, që
shprehen nëpërmjet formave të ndryshme: takimeve të drejtpërdrejta, aksioneve të përbashkëta,
kërcënimet e të tjera. Kështu, delja pa frikë i përgjigjet cubit të malit, ujkut, duke shprehur
kundërvënie ndaj dëshirave që ia thotë ai në letrën e dërguar. Dëshira të ngjashme shpreh edhe
ariu i uritur në telegramin dërguar bletës, që mendon dhe ëndërron mjaltin e saj.
Mark Krasniqi e vështron botën e kafshëve në marrëdhënie me njeriun në një rrafsh të gjerë e
nga aspekte të ndryshme. Kështu, rrëfen për vendimin e bishave të malit të mos bëjnë më keq,
pra të heqin dorë nga veprimi i tyre i dëmshëm dhe keqbërës, siç ndodh në poemthin “Një ndodhi
– një mrekulli”31. Ujku vendos që kurrë më të mos hajë qengj, dhelpra – pulë, arusha – mjaltë etj.
Mirëpo, vendimi bëhet sa për sy e faqe, sa shfaqet edhe “pengesa” më e vogël, çdo gjë bie në ujë,
siç dëshmohet nga arusha, që betohej se nuk do të veprojë si më parë, po sa i jepet rasti, e përligj
“zanatin e saj të vjetër”. Në raste të shpeshta, me anë të personifikimit të kafshëve, autori në të
vërtetë shqipton dukuri e veprime të njeriut në jetën e përditshme: mëdyshje, mundësinë dhe
pamundësinë e veprimit, mirësinë, ndershmërinë, mirësjelljen po dhe veset: gënjeshtrën,
dinakërinë, mashtrimin, grykësinë, përtacinë. Kështu, dëshirat e kafshëve në qenësi nënkuptojnë
dëshirat e njerëzve, siç ndodh kur kau pohon se “zgjedhen kurrkush s’e duron”, ose dëshirën e
qenit që të mos ketë më zinxhirë.
31 Mark Krasniqi; “Lepuri analfabet” Botues “Rilindja”, Prishtinë 1974, fq. 33.
26
Pra, bota e kafshëve dhe realiteti konkret nuk shqiptohen në mënyrë të thjeshtësuar e të zhveshur.
Përkundrazi, gjakohet depërtimi në thellësi të gjërave dhe të dukurive, njohja qenësore e tyre,
komunikimi me to. Ç’është e vërteta, mbi bazën e realitetit konkret dhe realitetit të përfytyruar,
imagjinativ, poeti ynë krijon një realitet artistik, që si i tillë ekziston vetëm në veprën letrare, siç
ndodh dhe me të vërtetën konkrete: mbi bazën e saj, nëpërmjet strukturës gjuhësore poetike,
krijohet e vërteta artistike. Me fjalë të tjera, Mark Krasniqi nuk përqendrohet vetëm në atë që i
sheh syri dhe i ofron jeta e përditshme ose natyra, po, siç u tha, ai i jep shfrim imagjinatës,
prandaj poezia e tij ofron shumë më tepër sesa ofron realiteti, jep gjëra që e pasurojnë botën e
fëmijës, por në të njëjtën kohë e krijojnë atë botë. Duke e gërshetuar përvojën nga realiteti me
imagjinatën, autori krijon një botë të mëvetësishme e të rëndësishme jetësore e poetike. Në
veprën “Posta e porositur” si dhe në gjithë poezinë e Mark Krasniqit, nuk u jepet përparësi as
veprimeve e shembujve pozitivë, as nuk mënjanohen e mohohen veset e veprimet e këqija, që
ndodhin e janë të zakonshme në jetë, qoftë të botës së njerëzve, qoftë të botës së kafshëve. Poeti,
as nuk e zbukuron realitetin, as nuk e sforcon iluzionin për të, as nuk e mohon atë, po i shqipton
dukuritë natyrshëm me kundërthëniet, kundërshtimet dhe të papriturat; u qaset temave e
motiveve të ndryshme e të shumta me guximin e krijuesit që di qëllimin e veprës së vet poetike
dhe rolin dhe mundësinë e ndikimit që ajo duhet të bëjë në lexuesin.
Një tipar i rëndësishëm i përmbledhjes “Posta e porositur” po dhe i poezisë për fëmijë të Mark
Krasniqit është se rrëfimin e i tij e përshkon thellësisht veprimi dhe loja (argëtimi), nëpërmjet të
cilave gjakohet njohja, pasurimi shpirtëror, prehja dhe kënaqësia, po edhe pjekuria fizike dhe
mendore. Veprohet në këtë mënyrë për arsye se loja është një formë ngushëlluese, një mënyrë e
realizimit të dëshirave dhe kontrollim i gjendjeve të ankthshme (sipas Freudit) dhe se ajo është
thjeshtë një shtrembërim egocentrik i realitetit, e domosdoshme për të mbrojtur brishtësinë e unit
të fëmijëve, po e përcaktuar të zhduket shkallë – shkallë me pranimin e formave më të
përshtatshme të të kuptuarit të realitetit (sipas Jean Piaget).32
Kjo mënyrë e rrëfimit artistik përshkohet dhe me një humor të natyrshëm e të pasur. Poeti ynë
nuk përfton poezi thjeshtë humoristike, por humorin e përdor brenda krijesës poetike si tërësi e
strukturave të tekstit nga dalin kuptimet. Në të vërtetë, njësimi mjeshtëror i humorit me përbërës
të tjerë të kësaj poezie dëshmon strategjinë e veçantë dhe qenësore të Krasniqit në perceptimin,
në shqiptimin, po dhe krijimin e botës nëpërmjet strukturës gjuhësore poetike.
32 Joseph Albert Appleyard; “Crescere leggendo” fq. 101.
27
Në veprën “Posta e porositur” autori ynë përdor vargje strukturash e ritmesh të ndryshme, ku bie
në sy sidomos katër, pesë, gjashtë, tetë e dhjetërrokëshi, që i japin poezisë së tij një përmasë të
ndjeshme të origjinalitetit. Kjo bëhet me qëllim për të tipizuar e shqiptuar gjendje të veçanta e të
tendosura nga marrëdhëniet e kafshëve mes tyre e me njerëzit, për të shprehur dëshirat, urimet
dhe kërcënimet e ndryshme. Shpesh herë autori bën thyerjen e vargjeve, gjë që i jep poezisë së tij
një nuancim e ngjyrim, një ritëm të mëvetësishëm dhe e bën atë më interesante dhe më të
vlefshme. Autori nuk bëhet rob i metrikës së përpiktë, por duke i dhënë përparësi shtjellimit
artistik të vargut dhe të mendimit, përmbush qenësinë e asaj që e shqipton. Botimi i rishikuar i
“Postës së porositur” nga ana e Librit shkollor, do të mundësojë që kjo vepër e rëndësishme
poetike e letërsisë sonë për fëmijë të lexohet edhe më shumë nga lexuesit, qoftë nga ata që e kanë
lexuar më parë, qoftë nga ata që do ta lexojnë për herën e parë dhe do të ndikohen e do të
pasurohen nga ajo.
4.1. Disa poezi për fëmijë të Mark Krasniqit
Mark Krasniqi ndër të tjera është edhe autor i pėrmbledhjes së poezive pėr fėmijė "Posta e
porositur". autori shkruan poezi për fëmijë dhe të rritur, po ashtu merret me studime shkencore
në lëmitë e gjeografisë dhe etnografisë.
Lejleku
Përmbi pullaz,përmbi pojatë,shihni lejlekun
me qafë të gjatë.
N'midis livadhit,n'kodër, në lëmë,
krenar lejlekuqëndron në një këmbë.
E n'jaz t'katunditpërmbi mulli,përditë lejleku
del n'gjueti.
28
Me sqep të mprehtë,zë peshq e mi,
por dhe bretkosaha pa mërzi.
Këmb't si kamishi,sqepin si shpatë,
porsi kavalliqafën e gjatë.
Për zogj të vetka dashuri,
prandaj lejlekune do çdo fëmijë.
Pranvera në katund
Ka lulëzuar thana,me bar u mbush fusha,
n'shpellë nga gjumi i dimritështë zgjuar harusha.
Bahçet e katunditduken si tufë t'mëdha,
asnjë pemë e tyredegë t'thata më s'ka.
Dhe pa lindur diellijehon kënga n'arë -duke e bërë lavrën
këndon një katundar.
Delet edhe qengjatn'livadh blegërojne, -
nga zëri i fyellitpyjet po jehojnë.
Me flutura, bilbilëmbushen llugat plot,
bleta lule m'lule -s'e çon ditën kot.
29
As bretkoca e k'netesduket s'ka më halle:
sa ia thërret n'ujë këngës,sa del n'breg - heq valle.
Dallëndyshja, lejleku,diku në Misir
për rrugë bëhen gati -t'stolisur n'shimshir.
N'kodër, midis pemëve,shkolla e re krenareme krahë hapur pretdjem, vajza fshatare.
Shkollarët e vegjël,si bletë n'vije t'agimit,zgjohen, marrin libratdhe ia fillojnë mësimit.
Bukuroshja e fushës
Krahët e fluturës -pikturë e vërtetë!Kusht e pikturoi
fluturen krahëlehtë?
Plot pika t'verdha,t'bardha, të kuqe,
si lule kopshti,lule burbuqe.
Prej lules n'lulesillet vërdallë
bukuroshja e fushës -pikturë e gjallë.
Unë n'bllokun timdo t'vizatoj
shumë flu'tra t'bukura -nga secili lloj,por s'ka piktor
që vizaton më mirëse ç'vizatonnëna natyrë.
30
Gjirafa
Koka si pjepër,sa plepi – qafa,
këmbët – si shtylla,kjo është gjirafa.
Lekura e gjirafesplot pika pika,krejt si fustani
që e vesh Mrika.
Një gjirafe gomekam parë në vitrinë,
por qafa e sajderi n’tra s’mberrin.
Gjirafa e vërtetëqë n’Afrike jeton,në shitoret tona
kurrë nuk banon.
Urime për Vitin e Ri 33
Ujku delesTë fala i dërgon,
Vitin e Ri ia uron:
“Oj bardhokë,Ta ngjitsha në fyt,
T’fala të bënKumbara yt!”
Delja shpejtIu përgjegj këtij:“Mua kumbaraKur t’më vijë
33 Nga libri për fëmijë “Posta e porositur”
31
Qeni i SharritI del para
Për të lajmëruarSe erdh kumbara!
Nga gëzimiAxha Latë
Do ta zbrazMartinën e gjatë!
Shumë urimePër Vit të Ri
Mos t’i pafshaSytë e zi!”
32
Përfundim
Akademik Mark Krasniqi është një meteor i pashuar në qiellin e shkences dhe letërsise shqiptare.
Figura të tilla shumëdimensionale kanë ndriçuar dhe do ndriçojne kurdohere duke i bërë një
shërbim të madh vendit, popullit dhe brezave që do të vijnë. Për figura të tilla 95 vite janë pak,
ata duhet të jenë të pavdekshem, sepse atdheu dhe kombi ka shumë nevoje për ta.
Çdo vepër e tij, çdo studim i tij mban një peshë të veçantë në shkencën dhe kulturën shqiptare.
Mbi të gjitha ai ka merite sepse, solli shumë elemente të reja në fushën e studimit shkencor, që
nga metodat e studimit deri tek tematikat e larmishme shkencore. Akademik Mark Krasniqi i
takon brezit të intelektualëve, të cilëve u ra barra t’i hedhin hapat e parë në ngjarjet me peshë
historike për popullin shqiptar të kohës më të re. Me nivelin e tij intelektual të jashtëzakonshëm,
përmes studimeve të mirëfillta shkencore, Akademik Mark Krasniqi ka dhënë kontribut të
veçantë në afirmimin e vlerave kulturore dhe historike, sidomos në vlerësimin e rolit të popullit
shqiptar të Kosovës. Si intelektual i dalluar punoi pa ndalur, me urtësi dhe drejtë i gjykoi
proceset nëpër të cilat kaloi kombi ynë në shekullin e kaluar dhe shekullin e ri, ndaj përjetshëm
hyri në zemrën e popullit tonë. Ai kishte parime dhe qëndrime të drejta atdhetare e intelektuale,
të cilave nuk iu shmang kurrë, por iu përmbajt besnikërisht gjatë tërë jetës. Kultivoi figurën e
pastër e të ndërgjegjshme të intelektualit shqiptar, që mund të shërbejë si model për brezat e
ardhshëm. Akademik Mark Krasniqi u shndërrua në vlerë dhe pasuri të çmuar shpirtërore në tërë
hapësirën kombëtare. Ai, e kreu me nder detyrën ndaj kombit dhe Atdheut, prandaj i jemi
mirënjohës përjetësisht dhe do ta përkujtojmë gjithmonë me admirim e respekt. Vepra e tij do të
jetojë gjatë dhe do të na shërbejë si frymëzim në rrugëtimin tonë të ardhshëm, neve dhe
gjeneratave që vinë pas nesh.
I përjetshëm qoftë kujtimi për akademikun, profesorin dhe veprimtarin e madh të arsimit shqip,
shkencëtarin dhe dijetarin e shquar, Akademik Mark Krasniqi.
33
Bibliografia (Literatura)
1. Epi i Gilgameshit. Përktheu nga gjermanishtja, e pajisi me shënime dhe e shkroi parathënien, BotuesRilindja, Prishtinë 1984, botimi i dytë Tiranë 1990; Botimi i tretë i rishikuar, Tiranë 2008.
2. Gjokë Geci; Akademik Mark Krasniqi - Nderi i Kombit, do të mbetet shembull frymëzimi, Mars2015.
3. Dr.Hakif Bajramit; Deklaratë i cili e sqaron gabimin me rastin e keqpërdorimit të emrit të Profesoritdhe akademikut Mark Krasniqi.
4. Joseph Albert Appleyard; “Crescere leggendo. L’esperienza della lettaratura dall’infanzia all’etàadulta” San Paolo, Milano 1994.
5. Kush ishte Akademik Mark Krasniqi, krijimtaria letrare [online] burimi :http://archive.koha.net/?id=1&l=72523
6. Mark Krasniqi; “Lepuri analfabet” Botues Rilindja, Prishtinë 1974.7. Pajazit Nushi; Akademia e Shkencave dhe e Arteve e Kosovës, Prishtinë, 2011.8. Për poezinë për fëmijë të Mark Krasniqit dhe Mbi poezinë për fëmijë të Mark Krasniqit. Studim
monografik. “Faik Konica”, Prishtinë 2002.9. Letërsia për fëmijë si art i fjalës - Rreth çështjeve teorike të letërsisë për fëmijë si shtresë e artit të
fjalës, Botues “Arbëria 07”, Tiranë 2013.10. Jusuf Bajraktari; Shkrim nga revista e pavarur shkencore Art dhe Kulturë “Rrjedhat”, Prishtinë 1990.11. Xhevat Syla; Kronikë e kohës që jetuam, Akademia e Shkencës dhe Arteve të Kosovës, Prishtinë
2011.
