Universiteti i Mitrovicës ” Isa Boletini Ligjerata dhe ... · marrëdhënies në mes të dy variablave. • Marrëdhënia pozitive ekziston kur variablat ndryshojnë në drejtim

Prepared by:

Fernando Quijano and Yvonn Quijano

C

H

A

P

T

E

R

1

Universiteti i Mitrovicës ” Isa Boletini”

Ligjerata dhe ushtrime nga

lënda:

MIKROEKONOMIA

Dr. Qazim TMAVA

Msc. Besart HAJRIZI

Prepared by:

Fernando Quijano and Yvonn Quijano

C

H

A

P

T

E

R

1

Hyrje:

Çka është Ekonomiksi?

© 2003 Prentice Hall Business Publishing Economics: Principles and Tools, 3/e O’Sullivan/Sheffrin

Etimologjia dhe përkufizimi i fjalës

• Fjala ekonomi konsiderohet se rrjedh nga greqishtja oikonomija, e përbërë nga dy shprehje:oikos (shtëpi, pronë) dhe nomos (rregull, rend, ligj).

• Samuelson: Ekonomia është shkencë shoqërore që merret me mënyrën e perdorimit të burimeve materiale, për të plotësuar nevojat e njerëzve.

• Ekonomia ndahet në dy fusha të mëdha: Mikroekonomia dhe Makroekonomia.

•3


Mikroekonomia

• Mikroekonomia është shkenca mbi zgjedhjet që bëjnë agjentët ( konsumatorët, firmat, dhe qeveria) dhe mënyrën se si zgjedhjet e tyre ndikojnë në tregun e një produkti, apo shërbimi të caktuar.

•4


Mikroekonomia

• Analiza mikroekonomike mund të përdoret për të:

1. Kuptuar se si funksionojnë tregjet dhe të parashikuar ndryshimet.

2. Marrë vendime personale dhe menaxheriale.

3. Vlerësuar meritat e politikave publike.

•5

• Mikroekonomia përqëndrohet në analizat e njësive individuale ekonomike.


Makroekonomia

Analiza makroekonomike mund të përdoret për të:

• Kuptuar se si funksionon ekonomia kombëtare.

• Kuptuar debatet kryesore mbi politikën ekonomike.

• Marrë vendime ekonomike në bazë të informatave.

•6

Makroekonomia është shkenca mbi

ekonominë kombëtare si tërësi.


Çka është Ekonomiksi ?

• Ekonomiksi studion zgjedhjet mes alternativave, të bëra nga njerëzit të cilët ballafaqohen me rrallësinë, përkatësisht pamjaftushmërinë.

•7

• Rrallësia është një situatë në të cilën

burimet janë të kufizuara por që mund të

përdoren në mënyra të ndryshme;

kështu që një mall apo shërbim duhet të

sakrifikohet për një tjetër.


Zgjedhjet e Shoqërisë

• Vendimet e prodhuesve, konsumatorëve dhe qeverisë, përcaktojnë se si një sistem ekonomik u përgjigjet tre pyetjeve themelore:

1. Cfarë produkte prodhojmë ne?

2. Si i prodhojmë këto produkte?

3. Kush i konsumon këto produkte?

•8


Faktorët e prodhimit

1. Burimet natyrore:

Gjëra të krijuara nga veprat e natyrës sikurse toka, uji, mineralet, rezervat e karburanteve dhe gazit, burimet që rigjenerohen dhe që nuk rigjenerohen.

•9

Faktorët e prodhimit janë burimet që

përdoren për të prodhuar mallra dhe

shërbime:



2. Puna:

Aftësitë njerëzore, fizike dhe mendore, që përdoren nga punëtorët në prodhimin e mallrave dhe shërbimeve.

•10



shërbime :



3. Kapitali fizik:

Të gjitha makinat, ndërtesat, pajisjet, rrugët dhe objektet tjera të bëra nga qeniet njerëzore për të prodhuar mallra dhe shërbime.

•11



shërbime :



4. Kapitali njerëzor:

Njohuritë dhe aftësitë e fituara nga një punëtor nëpërmjet edukimit dhe eksperiencës.

•12



shërbime :



5. Ndërmarrësia (aftësitë sipërmarrëse)

Aftësia për të koordinuar prodhimin dhe shitjen e mallrave dhe shërbimeve. Ndërmarrësit rrezikojnë dhe shpenzojnë kohë dhe para në një biznes, pa ndonjë fitim të garantuar.

•13



shërbime :


Kufiri i mundësive të prodhimit (KMP)

Një shoqëri nuk mund ti prodhoj të gjitha mallrat që ajo do të dëshironte.

Pse?

Sepse ajo nuk ka burime të mjaftueshme, apo faktore të prodhimit, për të prodhuar ushqime të mjaftueshme, veshmbathje, paisje të ndryshme, PC, aeroplane etj.

Andaj, në cdo shoqëri ekziston kufiri mundësive

te prodhimit(KMP). •14


Lakorja e kufirit të mundësive të prodhimit (KMP)

• Lakorja KMP tregon kombinimet e mundshme të mallrave dhe shërbimeve që mund të prodhoj një vend gjatë një periudhe të dhënë kohe, duke përdorur të gjitha burimet në dispozicion.

• Shembull:

• Farm goods=mallrat bujqesore (ushqimore)

• Factory goods=mallrat industriale ( veshmbathje)

•15



• Kur ekonomia është në pikën i, burimet nuk janë të shfrytëzuara tërësisht dhe/ose ato nuk janë të përdorura me efikasitet.

•16



• Pika g është e dëshirueshme, sepse sjell më shumë nga të dy të mirat, mirëpo është e paarritshme duke marrë parasysh sasinë e burimeve që kemi në dispozicion.

•17



• Pika d është një nga kombinimet e mundshme të mallrave të prodhuara kur burimet janë të shfrytëzuara tërësisht dhe me efikasitet.

•18


Rrallësia dhe lakorja e mundësive të prodhimit

• Për të rritur sasinë e mallrave ushqimore për 10 tonë, ne duhet të sakrifikojmë 100 tonë të mallrave për veshmbathje.

•19



• Lakorja KMP është konkave ndaj origjinës, sepse burimet nuk janë të adaptueshme në mënyrë të përkryer ndaj prodhimit të dy të mallrave.

• Për sa ne rrisim prodhimin e një malli, ne sakrifikojmë në mënyrë progresive më shumë nga malli tjetër.

•20


Zhvendosja e lakores së kufirit të mundësive të prodhimit

• Për të rritur prodhimin e një malli pa zvoglimin e prodhimit të mallit tjetër, lakorja KMP duhet të zhvendoset djathtas.

•21



• Lakorja KMP mund të zhvendoset djathtas, si rezultat i:

1. Rritjes së burimeve të ekonomisë,

2. Risive teknologjike, që rrisin rezultatet e arritura nga burimet në dispozicion.

•22



• Nga pika d, një shtesë e 200 tonë të mallrave për veshmbathje ose 20 tonë të mallrave bujqësore janë tani të mundshme (ose ndonjë kombinim mes tyre).

•23


Tregu dhe “dora e padukshme”

• Tregu është një marrëveshje që lejon blerësit dhe shitësit për të këmbyer gjëra: një blerës këmben paratë për një produkt; një shitës këmben një produkt për paratë.

• Adam Smith (”Pasuria e kombeve”, 1776) ka përdorur metaforën e dorës së padukshme, se si njerëzit duke vepruar për interesin e tyre vetiak mund të promovojnë interesin e shoqërisë si një tërësi.

•24


Mënyra ekonomike e të menduarit

• Ekonomiksi Pozitivist mirret me forcat që ndikojnë në aktivitetin ekonomik, dhe parashikojnë pasojat e veprimeve alternative. Ky i përgjigjet pyetjeve të tilla si: cfarë ishte, c’është apo c’do të ndodhë?

• Ekonomiksi normativist përgjigjet në pyetjen: Cfarë do të duhej të ndodhte? Shumica e ekonomistëve i shmangen pyetjeve normative.

•25



• Ekonomistët përdorin supozimet thjeshtëzuese për të eliminuar detalet irrelevante dhe për tu fokusuar në atë që me të vërtetë ka rëndësi. Supozimet janë një ndihmë për procesin analitik.

•26



• Supozimet thjeshtëzuese nuk janë domosdoshmërisht realiste.

• Ne përdorim harta, për shembull, për të shkuar nga pika A në B, duke ditur që harta nuk është një përshkrim i saktë i rrugës që kemi përpara, por vetëm një pasqyrim i thjeshtësuar i realitetit.

•27



• Shumica e analizave ekonomike bazohen në dy supozime:

– Supozojmë që njerëzit veprojnë sipas interesit të tyre personal, duke mos i konsideruar ndikimet e veprimeve të tyre në njerëzit tjerë.

– Supozojmë që njerëzit marrin vendime në bazë të informatave.

•28


Hulumton marëdhënien mes dy variablave

• “Ceteris paribus” nga latinishtja do të thotë “të gjitha tjerat të pandryshueshme.” Për të studiuar marrëdhënien mes dy variablave, ne supozojmë që variablat tjera nuk ndryshojnë. •29

• Supozimi “ceteris paribus” përdoret për të hulumtuar marrëdhënien mes dy variablave.

• Një variabël është një matës i cili mund të merr vlera të ndryshme.


Shtojca: Përdorimi i grafikëve dhe formulave

• Grafiku është një paraqitje vizuele e marrëdhënies në mes të dy variablave.

• Marrëdhënia pozitive ekziston kur variablat ndryshojnë në drejtim të njëjtë. Një rritje (rënie) në vlerën e njërës variabël rritë (zvogëlon) vlerën e variablës tjetër.

• Marrëdhënia negative ekziston kur kur variablat ndryshojnë në drejtim të kundërt. Një rritje (rënie) në vlerën e njërës variabël zvogëlon (rritë) vlerën e variablës tjetër. •30


Shtojca: Marrëdhënia mes orëve të punës dhe të hyrave

• Supozojmë që një student merr të hyra javore në vlerë prej 20 euro nga prindërit e tij dhe 4 euro në orë nga puna e tij.

• Raporti mes orëve të punës dhe të hyrave javore të studentit mund të përshkruhen përmes formulës:

w = 20€ + (4€ x orët e punës)

•31


Shtojca: Raporti në mes të orëve të punës dhe të hyrave

• Shprehja w = 20€ + (4€ x orët e punës) mund të ilustrohet si në vijim:

•32

Orët e punës në javë

Të hyrat në javë

0 E 20

10 60

22 108

30 140


Shotjca: Raporti në mes të orëve të punës dhe të hyrave

Llogaritja e pjerrësisë:

•33

• Pjerrësia në mes pikës b dhe c llogaritet si vijon:


Pjerrësisa= diferenca vertikale/diferenca horizontale =48/12=4

Pjerrësia= diferenca vertikale mes pikave/diferenca horizontale mes pikave


Shtojca: Lëvizja përgjatë lakores kundrejt zhvendosjes se lakores

• Ndryshimi në njërën prej variablave i paraqitur në grafik shkakton lëvizjen përgjatë lakores.

• Ndrushimi në orët e punës shkakton lëvizjen nga pika b në pikë c përgjatë lakores. •34



Shtojca: Lëvizja përgjatë lakores kundrejt zhvendosjes se lakores

• Ndryshimi në njërën prej variablave që nuk është e paraqitur në grafik (e supozuar si fikse) zhvendosën tërë lakoren.

• Rritja në të ardhura shkakton zhvendosjen e tërë lakores lartë.

•35



Shtojca: Raporti negativ

•36

• Supozoni një konsumator me një buxhet mujor prej 150

eurosh, i cili blen CD dhe kaseta.

Për cdo 5 CD të blera sasia e kasetave të blera zvogëlohet për 10.

CD te

e blera

Kasetat

e blera

0 30

5 20

10 10

15 0

Pjerrësia = diferenca vertikale/diferenca horizontale = -10/5=-2.


Shotjca: Raporti jolinear

•37

• Ekziston një raport pozitiv jolinear mes kohës së mësimit dhe notës së provimit.

• Lakorja paraqet një kthim zvogëlues të kohës së mësimit. Me rritjen e kohës së mësimit nota e provimit rritet me një shkallë zvogëluese.


Shotjca: Raporti jolinear

•38

• Ekziston një raport jolinear pozitiv mes sasisë së drithërave të prodhuara dhe shpenzimeve të përgjithshme të prodhimit.

• Me rritjen e sasisë, shpënzimet e përgjithshme rriten me një shkallë rritëse.

Documents

Universiteti i Mitrovicës ” Isa Boletini Ligjerata dhe ... · marrëdhënies në mes të dy variablave. • Marrëdhënia pozitive ekziston kur variablat ndryshojnë në drejtim