UNIVERZITET U NOVOM SADU POLJOPRIVREDNI FAKULTET …polj.uns.ac.rs/wp-content/uploads/2015/12/Nemanja_Soc.pdf · stanovništva, zaposlenosti i ruralni razvoj Republike Srbije i Severnobaĉkog

UNIVERZITET U NOVOM SADU

POLJOPRIVREDNI FAKULTET

Departman za ekonomiku

poljoprivrede i sociologiju sela

Kandidat: Mentor:

Nemanja Šoć Prof. dr Zoran Njegovan

Perspektive dugoroĉnog razvoja svinjarstva u

Severnobaĉkom okrugu

MASTER RAD

Novi Sad, 2015

_________________________________________________________

2

SADRŢAJ

1. REZIME ................................................................................................................................. 4

2. ABSTRACT ........................................................................................................................... 5

3. UVOD ..................................................................................................................................... 6

4. PREGLED LITERATURE .................................................................................................. 7

5. RADNA HIPOTEZA ............................................................................................................. 8

6. MATERIJAL I METODA RADA ....................................................................................... 9

7. REZULTATI ISTRAŢIVANJA SA DISKUSIJOM........................................................ 10

7.1. STOĈARSTVO U REPUBLICI SRBIJI ....................................................................... 10

7.1.1. Znaĉaj stoĉarstva u poljoprivredi Republike Srbije .................................................... 10

7.1.2. Trendovi u stoĉarskoj proizvodnji ............................................................................... 10

7.1.3. Znaĉaj stoĉarstva za uposlenost radne snage u poljoprivredi ...................................... 11

7.1.4. Uĉešće stoĉarstva u ukupnoj vrednosti poljoprivredne proizvodnje i njegov znaĉaj u

spoljnotrgovinskoj razmeni ................................................................................................... 11

7.1.5. Stanje u stoĉarkoj proizvodnji Republike Srbije ......................................................... 12

7.2. STRUKTURA FARMI NA ZEMLJORADNIĈKIM GAZDINSTVIMA U SRBIJI 15

7.2.1. Strukturne karakteristike poljoprivrednih gazdinstava sa stoĉarskom proizvodnjom . 15

7.2.2. Struktura gazdinstava sa linijama stoĉarske proizvodnje prema ekonomskom i

fiziĉkom kriterijumu veliĉine ................................................................................................ 15

7.2.3. Dinamika stoĉarstva u Republici Srbiji ....................................................................... 19

7.2.4. Poljoprivredna gazdinstva prema broju UG i ukupnoj površini korišćenog

poljoprivrednog zemljišta ...................................................................................................... 21

7.2.5. Struktura prema tipu poljoprivrednih gazdinstava ...................................................... 23

7.2.6. Radna snaga na gazdinstvima sa stoĉarskom proizvodnjom ....................................... 24

7.3. POLJOPRIVREDNA GAZDINSTAVA SA PROIZVODNJOM SVINJA U

REPUBLICI SRBIJI ............................................................................................................... 27

7.3.1. Gustina i dinamika proizvodnje svinja ........................................................................ 27

3

7.3.2. Struktura poljoprivrednih gazdinstava sa svinjarskom proizvodnjom ........................ 27

7.3.3. Sistemi proizvodnje svinja ........................................................................................... 29

7.3.4. Perspektive razvoja svinjarstva ................................................................................... 30

7.4. STANJE I PROBLEMI SVINJARSKE PROIZVODNJE U REGIONIMA SRBIJE

................................................................................................................................................... 32

7.4.1. Regionalna zastupljenost stoĉarske proizvodnje prema broju UG .............................. 32

7.4.2. Opšti podaci o regionima u Republici Srbiji ............................................................... 32

7.4.3. PoreĊenje kretanja broja svinja u regionu Vojvodine sa ostalim regionima u Republici

Srbiji i njihovo uĉešće u ukupnom broju svinja Republike Srbije ........................................ 36

7.5. STANJE I PROBLEMI SVINJARSKE PROIZVODNJE U SEVERNOBAĈKOM

OKRUGU ................................................................................................................................. 44

7.5.1. Opšti podaci i znaĉaj Severnobaĉkog okruga i njegovih opština ................................ 44

7.5.2. Analiza kretanja broja svinja u Severnobaĉkom okrugu u odnosu na njihova kretanja u

okruzima iz regiona Juţne i Istoĉne Srbije ............................................................................ 46

7.5.3. Analiza kretanja broja svinja u Severnobaĉkom okrugu u poreĊenju sa kretanjem

broja svinja u okruzima iz regiona Šumadije i Zapadne Srbije ............................................. 53

7.5.4. Analiza kretanja broja svinja u Severnobaĉkom okrugu u poreĊenju sa kretanjima u

Beogradskom regionu (Grad Beograd).................................................................................. 60

7.5.5. Analiza i poreĊenje kretanja broja svinja u Severnobaĉkom i ostalim okruzima iz

regiona Vojvodine ................................................................................................................. 66

7.5.6. Stanje gazdinstava koja se bave svinjarskom proizvodnjom u Severnobaĉkom okrugu

i poreĊenje sa ostalim okruzima VojvoĊanskog regiona, kao i drugim okruzima u Republici

Srbiji ...................................................................................................................................... 73

7.5.7. PoreĊenje brojnog stanja svinja i gazdinstava koja se bave svinjarstvom u opštinama

Severnobaĉkog okruga .......................................................................................................... 76

7.5.8. Naĉini drţanja svinja u opštinama Severnobaĉkog okruga ......................................... 80

7.6. SWOT ANALIZA ............................................................................................................ 82

7.7. MOGUĆA REŠENJA U SVINJARSKOJ PROIZVODNJI KAO OSNOVA DALJEG

RAZVOJA U SEVERNOBAĈKOM OKRUGU .................................................................. 84

8. ZAKLJUĈAK ......................................................................................................................... 86

9. LITERATURA ........................................................................................................................ 88

10. BIOGRAFIJA KANDIDATA .............................................................................................. 92

4

1. REZIME

Cilj ovog master rada jeste da sagleda sadašnje stanje i razvoj svinjarstva u

Severnobaĉkom okrugu, kao i ulogu i znaĉaj ovog okruga u svinjarstvu Republike Srbije kroz

poreĊenja sa ostalim okruzima. Poljoprivredna gazdinstva koja se bave uzgojem domaćih

ţivotinja su osnovna organizaciona jedinica stoĉarske proizvodnje. Njihova struktura sa aspekta:

veliĉine resursa sa kojima raspolaţu, veliĉine kapaciteta proizvodnje, nivoa specijalizacije,

organizacionih oblika je od kljuĉnog znaĉaja za izbor adekvatne strategije i mera agrarne politike

u oblasti stoĉarstva. Stoga je razumevanje strukture poljoprivrednih gazdinstava i njihovih

aktivnosti kljuĉna pretpostavka za voĊenje uspešne agrarne politike. To znaĉi da bez dobrog

poznavanja strukture i karakteristika poljoprivrednih gazdinstava sa linijama stoĉarske

proizvodnje, u ovom sluĉaju svinjarstva, nije moguće postaviti realne dugoroĉne ciljeve, odabrati

adekvatnu strategiju stoĉartva, odnosno svinjarstva i izabrati adekvatne mere agrarne politike.

Kljuĉno je utvrditi sve faktore koji pozitivno deluju na razvoj svinjarstva u Republici Srbiji, a

prvenstveno na Severnobaĉki okrug, zatim ograniĉavajuće faktore, kao i šta treba uraditi kako bi

se njihova negativna dejstva što više umanjila ili u potpunosti uklonila.

Svinjarstvo u Republici Srbiji ima najveći znaĉaj sa udelom od preko 55% proizvodnje

mesa. MeĊutim, njegov znaĉaj u periodu izmeĊu dva Popisa poljoprivrede se unekoliko smanjio.

Broj gazdinstava koji se bave proizvodnjom svinja se smanjio za 57%, dok je ukupan broj grla

svinja prepolovljen. Najznaĉajniji region za uzgoj svinja je region Vojvodine sa 41% grla.

Svinjarstvom se sa 80% udela u ukupnom broju grla bave porodiĉna poljoprivredna gazdinstva.

Mala gazdinstva i gazdinstva srednje ekonomske veliĉine su najbrojnija i na njima se uzgaja dve

trećine svih grla svinja. Raznovrsnost prirodnih uslova po pojedinim krajevima zemlje i razlike u

pogledu naĉina stoĉarenja i proizvodno-ekonomskih karakteristika stoĉarstva, pokazuju da se

teritorijalnoj komponenti razvoja proizvodnje mora posvetiti veća paţnja radi postizanja

optimalnih proizvodno-ekonomskih rezultata i usklaĊenijeg regionalnog privrednog razvoja.

Stoĉarstvo je najsloţenija i najvaţnija faza u reprodukcionom ciklusu proizvodnje, prerade,

prometa i potrošnje stoĉarskih proizvoda.

Kljuĉne reĉi: stoĉarstvo, poljoprivredna gazdinstva, svinjarstvo, agrarna politika, Severnobaĉki

okrug, uslovna grla, naĉini drţanja svinja.

5

2. ABSTRACT

The aim of this master's thesis is to give an overview of the current state and

development of pig production in the North Baĉka district, as well as the role and importance of

this region in the pig production of the Republic of Serbia through comparison with other

districts. Agricultural holdings engaged in breeding of domestic animals are the basic

organizational unit of livestock production. Their structure in terms of the size of the resources at

their disposal, the size of production capacity, degree of specialization, and forms of organization

is crucial for the selection of appropriate strategies and measures of agricultural policy in the

field of animal husbandry. Therefore, understanding the structure of agricultural holdings and

their activities is a crucial prerequisite for the successful conduct of agricultural policy. This

means that without good knowledge of the structure and characteristics of farms with livestock

production lines, in this case the pig, it is not possible to set realistic long-term goals, choose an

adequate strategy livestock or pig production and choose the adequate measures of agricultural

policy. The key is to identify all the factors that have a positive effect on the development of pig

production in the Republic of Serbia, primarily in North Baĉka district, then limiting factors, as

well as what to do to help their negative effects lessen or be completely removed.

Pig production in the Republic of Serbia has the highest importance with a share of over

55% of meat production. However, its importance in the period between the two censuses of

agriculture somewhat decreased. Number of farms involved in the production of pigs decreased

by 57%, while the total number of pigs halved. The most important region for growing pigs is

the Vojvodina region with 41% of the livestock. 80% of the total number of pig growing is done

in family farms. Small farms and farms of medium economic size are the largest in number,

growing two-thirds of all pigs. The diversity of natural conditions in certain areas of the country

and differences in livestock husbandry and production-economic characteristics of cattle

breeding show that the territorial component of production development must be given greater

attention in order to achieve optimal production and economic results, and coherent regional

economic development. Livestock is the most complex and the most important stage in the

reproductive cycle of production, processing, trade and consumption of livestock products.

Keywords: livestock, farms, pig breeding, agricultural policy, North Baĉka district, livestock

unit, ways of keeping pigs.

6

3. UVOD

Proizvodnja ljudske hrane predstavlja jednu od glavnih komponenti dugoroĉnog razvoja

privrede i društva Srbije. Ona ima i širi meĊunarodni znaĉaj, s obzirom da Srbija moţe da ostvari

relativno znaĉajan doprinos u rešavanju problema ljudske hrane u svetu, posebno u

zadovoljavanju svetske traţnje za stoĉarskim proizvodima.

Uspostavljanje i odrţavanje uravnoteţenih odnosa izmeĊu dugoroĉne ponude i dugoroĉne

traţnje poljoprivrednih proizvoda zahteva sistematsko istraţivanje dugoroĉne razvojne i

društveno-ekonomske problematike poljoprivrede.

Kada se radi o kompleksnom istraţivanju razvojne i društveno-ekonomske problematike

po pojedinim poljoprivrednim proizvodima ili granama poljoprivredne proizvodnje, prioritet ima

stoĉarstvo, koje ima dugoroĉan strategijski znaĉaj za unapreĊenje i razvoj primarne

poljoprivredne proizvodnje i u strukturi srpske privrede.

Znaĉaj stoĉarstva opredeljen je ekonomskim zahtevima dugoroĉnog razvoja privrede.

Stoĉarstvo predstavlja strategijsku granu unapreĊenja i razvoja poljoprivredne proizvodnje, pa je

njegov znaĉaj višestruk. Ono zauzima veoma znaĉajnu poziciju u strukturi vrednosti

proizvodnog bogatstva poljoprivrede i ukupnog nacionalnog bogatstva Srbije.

Funkcionalna meĊuzavisnost izmeĊu privrednog razvoja, realnih liĉnih dohodaka i

stoĉarske proizvodnje bitan je elemenat formiranja proizvodne politike u poljoprivredi i

optimalnog razvoja poljoprivredne proizvodnje.

Razvoj primarne stoĉarske proizvonje opredeljen je ĉitavim spletom bioloških,

proizvodnih, tehniĉko-tehnoloških, ekonomskih, socijalnih i institucionalnih uslova i procesom

horizontalnog i vertikalnog povezivanja proizvodnje, prerade, prometa i potrošnje. Nivo

razvijenosti proizvodnog procesa i stepen horizontalnog i vertikalnog povezivanja u stoĉarstvu

su uslovljeni raspoloţivom kompozicijom faktora proizvodnje, naĉinima njihove upotrebe,

stepenom njihove meĊusobne povezanosti i njihovim ukupnim delovanjem.

Sloţenost i karakteristike procesa intenzifikacije ukazuju na potrebu kompleksnog i

kontinuiranog pristupa unapreĊenju i povećanju stoĉarske proizvodnje, To je jedan od glavnih

preduslova dugoroĉne orjentacije i koncentracije agrarnoekonomske politike na racionalno

usmeravanje i efikasno razvijanje intenzifikacije stoĉarske proizvodnje.

7

4. PREGLED LITERATURE

Koristeći odgovarajuću domaću i stranu literaturu i izvore podataka, u radu se diskutuje o

stanju stoĉarstva i proizvodnje svinja, ĉiji je glavni predmet prouĉavanja Severnobaĉki okrug.

TakoĊe se analiziraju kretanja svinjarske proizvodnje, i ukazuje na probleme i slabosti ove

proizvodnje u Severnobaĉkom okrugu.

Radi bolje preglednosti i usaglašenosti sa postavljenim ciljevima istraţivanja, literatura je

sistematizovana prema predmetu i podeljena u nekoliko grupa prema sadrţaju koji obuhvata:

- Radovi u kojima se govori o stanju stoĉarstva u Republici Srbiji, njegovom znaĉaju i

trendovima

- Radovi koji sagledavaju strukturu farmi na zemljoradniĉkim gazdinstvima u

Republici Srbiji

- Radovi koji prouĉavaju poljoprivredna gazdinstva sa proizvodnjom svinja u

Republici Srbiji

- Radovi sa tematikom stanja i problema svinjarske proizvodnje u Republici Srbiji i


- Radovi sa mogućim rešenjima u svinjarskoj proizvodnji u Republici Srbiji i


OdreĊeni kvantitativni podaci preuzeti su iz Statistiĉkog godišnjaka Republike Srbije.

8

5. RADNA HIPOTEZA

Ostvarivanje ciljeva istraţivanja zahteva postavljanje odreĊenih hipoteza, ĉiji je fokus

interesa usmeren na svinjarsku proizvodnju i njen razvoj.

Da bi se formilisao problem i cilj istraţivanja u radu se polazi od sledećih radnih

hipoteza:

- Da svinjarska proizvodnja moţe da se odrţi i igra znaĉajnu ulogu u Republici Srbiji i


- Da svinjarska proizvodnja moţe pozitivno da utiĉe na povećanje broja seoskog

stanovništva, zaposlenosti i ruralni razvoj Republike Srbije i Severnobaĉkog okruga

- Da su vlasnici stoĉarskih gazdinstava u poznim godinama, i da većina gazdinstava

nemaju naslednike

- Da je slaba obrazovanost ĉlanova stoĉarskih gazdinstava

- Da poljoprivredna gazdinstva slabo saraĊuju sa struĉnim sluţbama

- Da je nivo specijalizovanosti poljoprivrednih gazdinstava nizak

- Da svinjarska proizvodnja igra glavnu ulogu u stoĉarskoj proizvodnji Republike

Srbije

- Da je Severnobaĉki okrug meĊu znaĉajnije okruge po proizvodnji svinja u Republici

Srbiji

- Da broj svinja u Republici Srbiji i Severnobaĉkom okrugu ima tendenciju pada

- Da merama agrarne politike moţe da se poboljša stanje u svinjarskoj proizvodnji

Republike Srbije i Severnobaĉkog okruga

- Da je broj gazdinstva koja se bave proizvodnjom svinja u Severnobaĉkom okrugu mal

u odnosu na broj svinja

- Da se u Severnobaĉkom okrugu koriste lošiji naĉini drţanja svinja

9

6. MATERIJAL I METODA RADA

Master rad je zasnovan na metodama tzv. sekundarnog istraţivanja. Primenjivaće se

razliĉite kvalitativne i kvantitativne metode istraţivaĉkog rada. Razmatranje pojedinih kretanja

se vrši na bazi metoda analize, dok se u postupku zakljuĉivanja o pojavama i iznalaţenja

kvalitetnih rešenja koristi metod sinteze. U osnovi, koristio se kako induktivni tako i deduktivni

metod nauĉne analize i sinteze, dok je korišćen i metod komparacije. Rad se ne bavi analizom

pojava iz daleke prošlosti, ali u odreĊenim situacijama, koristio se istorijski metod nauĉnog

praćenja i zakljuĉivanja. Imajući u vidu karakter istraţivanja, kao dopunski metodi su se koristili

i kvantitativni metodi, pre svega jednostavniji metodi istraţivanja ekonomske i teorijske

statistike.

Za obradu tekstova i podataka su korišćena savremena informatiĉka sredstva (tabele,

grafikoni, histogrami i sl.).

10

7. REZULTATI ISTRAŢIVANJA SA DISKUSIJOM

7.1. STOĈARSTVO U REPUBLICI SRBIJI

7.1.1. Znaĉaj stoĉarstva u poljoprivredi Republike Srbije

Stoĉarstvo je pored ratarstva, vodeća grana poljoprivrede Republike Srbije. Od ukupnog

broja poljoprivrednih gazdinstava ĉak 77,5% se bavi stoĉarskom proizvodnjom. MeĊu 489.364

poljoprivredna gazdinstva sa stoĉarskom proizvodnjom ĉak 99,9% su porodiĉna poljoprivredna

gazdinstva. Na njima se uzgaja 84% UG (uslovno grlo tj. 500kg telesne mase ţivotinje) stoke sa

proseĉnim kapacitetom od 3,5 UG. Preostali deo UG je u vlasništvu pravnih lica i preduzetnika,

koja su na teritoriji Srbija-sever brojnija i veća, i raspolaţu sa 12,4% UG. Od ukupne površine

poljoprivrednog zemljišta u Republici Srbiji ĉak 70% je u posedu gazdinstava koja se bave

stoĉarskom proizvodnjom.

Znaĉaj stoĉarstva u poljoprivredi Republike Srbije ne ogleda se samo u direktnom smislu

kada su u pitanju proizvodi stoĉarstva, nego i indirektno. Sa gledišta ruralnog razvoja, stoĉarstvo

obezbeĊuje kontinuiranu uposlenost radne snage, kao i dodatnu uposlenost ţenske radne snage.

To je veoma znaĉajno u uslovima visoke nezaposlenosti, koja naroĉito pogaĊa ruralne regione.

Pored toga, poljoprivredna gazdinstva sa stoĉarskom proizvodnjom uĉestalije ostvaruju prihode

tokom godine, nego što je to sluĉaj u biljnoj proizvodnji, što pozitivno deluje na likvidnost

gazdinstva i na ţivotni standard ruralnog stanovništva. Stajnjak, kao sporedni proizvod

stoĉarstva, nezamenljivo je organsko Ċubrivo u biljnoj proizvodnji. U novije vreme stoĉarstvo se

sve više spominje kao jedan od potencijalno znaĉajnih izvora obnovljive energije, kako u

proizvodnji biogasa tako i solarne energije putem solarnih panela na krovnim konstrukcijama

brojnih graĊevinskih objekata koji se koriste u stoĉarstvu

7.1.2. Trendovi u stoĉarskoj proizvodnji

Ukupan broj poljoprivrednih gazdinstava u Republici Srbiji se smanjuje od perioda nakon

Drugog svetskog rata pa do 2012. godine. U prvom delu perioda smanjenja broja gazdinstava

nije bilo izraţeno, da bi posle 1991. godine proseĉna godišnja stopa smanjenja broja gazdinstava

dostigla 2,3%. Sliĉan proces se dešava i u većini zemalja u tranziciji, a u razvijenim zemljama je

otpoĉeo nešto ranije.

Zbog efekta specijalizacije u poljoprivredi, broj gazdinstava koja se bave stoĉarskom

proizvodnjom se smanjuje brţe od smanjenja ukupnog broja gazdinstava. Udeo gazdinstava sa

11

stoĉarskom proizvodnjom u Republici Srbiji smanjen je sa preko 90% u 1960. na 77% u 2012.

godini. U zemljama EU-9, udeo gazdinstava sa stoĉarskom proizvodnjom u ukupnom broju

poljoprivrednih gazdinstava smanjen je sa 74% na 38% u periodu od 1975. do 2010. godine.

Usled raspoloţivosti proizvodnih resursa i delimiĉne specijalizacije u Republici Srbiji je

nastala regionalnost stoĉarske proizvodnje. Ako se posmatra od severa ka jugu moţe se uvideti

da se u Vojvodini uzgaja najveći broj svinja (41%) i ţivine (45%). Region Šumadije i zapadne

Srbije je znaĉajan po uzgoju broja goveda (46%), ovaca (60%) i pĉelinjih društava (41%), dok se

u regionu Juţne i istoĉne Srbije najviše uzgajaju koze (38%) i pĉelinja društva (35%).

7.1.3. Znaĉaj stoĉarstva za uposlenost radne snage u poljoprivredi

Poljoprivredna gazdinstva sa stoĉarskom proizvodnjom imaju veći stepen uposlenosti

radne snage. Od svih radno angaţovanih lica u poljoprivredi 66% je uposleno na tipovima

poljoprivrednih gazdinstava sa dominantnim udelom stoĉarske proizvodnje. Uz to, radna snaga

uposlena na takvim tipovima gazdinstava uĉestvuje sa 71% u ukupnoj strukturi godišnjih radnih

jedinica (GRJ). Proseĉni godišnji nivo uposlenosti radne snage u svim tipovima poljoprivrednih

gazdinstava koja se preteţno bave stoĉarskom proizvodnjom u Republici Srbiji iznosio je 0,49

GRJ po angaţovanom radniku, dok isti pokazatelj kod poljoprivrednih gazdinstava usmerenih

prvenstveno na biljnu proizvodnju iznosio 0,38 GRJ po angaţovanom radniku.

7.1.4. Uĉešće stoĉarstva u ukupnoj vrednosti poljoprivredne proizvodnje i njegov

znaĉaj u spoljnotrgovinskoj razmeni

Visoka varijabilnost proizvodnih i trţišnih uslova u poljoprivrednoj proizvodnji tokom

prethodne decenije su uticali da se za obraĉun vrednosti poljoprivredne proizvodnje odabere

2011. godina. Tokom te godine proizvodni uslovi su bili na proseĉnom nivou, a cene većine

poljoprivrednih proizvoda na relativno stabilnom nivou. Vrednosni udeo stoĉarske proizvodnje u

ukupnoj vrednosti poljoprivredne proizvodnje iznosio je 41,2% na godišnjem nivou.

12

Grafik 1. Struktura vrednosti poljoprivredne proizvodnje u Republici Srbiji, 2011. godine.

Izvor: Popis poljoprivrede 2012- Stoĉarstvo u Republici Srbiji

Suficitom u proizvodnji stoĉarskih proizvoda Republika Srbija ostvaruje pozitivnu

spoljnotrgovinsku razmenu. Tokom 2008. godine dostignuta je najveća vrednost neto izvoza

proizvoda stoĉarstva, bez proizvoda ribarstva, u visini od 139 US dolara. U narednim godinama

je smanjivana vrednost neto izvoza proizvoda stoĉarstva, da bi u 2012. godini iznosila svega 40

miliona US dolara. Odnos proseĉnih vrednosti jedne tone izvezenih i uvezenih proizvoda

stoĉarstva ukazuje da Republika Srbija izvozi nešto jeftinije proizvode stoĉarstva, od onih koje

uvozi.

7.1.5. Stanje u stoĉarkoj proizvodnji Republike Srbije

Ocena razvijenosti kao i dostignuća u stoĉarskoj proizvodnji jedne zemlje ima odreĊeni

znaĉaj. Na osnovu te procene odreĊuju se zootehniĉke mere, mere ekonomske odnosno agrarne

politike, odreĊuje se kreditna politika i izraĊuju se odgovarajući program u cilju preduzimanja

mera da se postojeća proizvodnja podigne na viši nivo.

Za utvrĊivanje razvijenosti stoĉarstva postoje razliĉiti kriterijumi i razliĉita merila na

osnovu kojih se nivo stoĉarske proizvodnje odreĊuje. Po pravilu, osnovni pokazatelj treba da

bude koliĉina proizvoda po proizvodnoj jedinici, a u stoĉarstvu to je ţivotinja, odnosno grlo. Ocena stoĉarstva vrši se i utvrĊivanjem broja grla u jednoj zemlji ili na odreĊenom

podruĉju. Na ovaj naĉin odreĊuje se kvantitet stoĉarstva, koji se odreĊuje popisom ili metodom

procene u odreĊenom vremenskom periodu. Pri tome se utvrĊuje brojno stanje svih kategorija za

svaku vrstu (npr. prasad, nazimice, nerastovi, tovne svinje). Posle odreĊenog vremenskog

perioda utvrĊuje se pravac kretanja, tj. da li se javlja povećanje ili smanjenje broja ţivotinja u

13

odreĊenom podruĉju, na osnovu ĉega se preduzimaju odreĊene mere. S obzirom na teškoće,

prilikom uporeĊivanja razliĉitih vrsta i kategorija ţivotinja, u praksi se koristi prevoĊenje

razliĉitih kategorija ţivotinja, svih vrsta u takozvana uslovna grla. Jedno uslovno grlo iznosi

500kg telesne mase ţivotinje. PrevoĊenje se sprovodi na taj naĉin što se za svaku kategoriju

(prema njenoj telesnoj masi) utvrdi odreĊeni koeficijent na osnovu koga se zatim kategorija

preraĉunava u uslovno grlo. Na ovaj naĉin se sigurnije procenjuje ukupni fond stoke,

opterećenost zemljišnih površina stoĉnim fondom, a lakše se uporeĊuje kvantitet stoke bez

obzira na razlike u vrstama i kategorijama.

Tabela 1. Brojno stanje u stoĉarstvu po vrstama ţivotinja u periodu od 2005. do 2014. godine u

Republici Srbiji.

Posmatrane

godine

VRSTA STOKE (u 000)

svinje goveda ovce ţivina

2005 3.165 1.079 1.576 16.631

2006 3.999 1.106 1.556 16.595

2007 3.832 1.087 1.606 16.422

2008 3.594 1.057 1.605 17.188

2009 3.631 1.002 1.504 22.821

2010 3.489 938 1.475 20.156

2011 3.287 937 1.460 19.103

2012 3.139 921 1.635 18.234

2013 3.144 913 1.616 17.860

2014 3.236 920 1.748 17.167

Izvor: Republiĉki zavod za statistiku

Grafik 2. Brojno stanje u stoĉarstvu po vrstama ţivotinja u period od 2005. do 2014. godine u

Republici Srbiji.


14

Iz prethodne tabele kao i grafikona moţe se uoĉiti konstantnost u brojnom stanju goveda i

ovaca u poslednjih 10 godina, dok kod svinja u prve dve godine dolazi do rasta broja stoke, da bi

nakon toga broj konstantno opadao izuzev 2009. i u 2014. godine gde beleţi blagi rast. Što se

tiĉe ţivine tu su oĉekivano i najveće oscilacije, pa tako imamo konstantnost samo u prve tri

godine da bi se od 2008. do 2009. brojno stanje ţivine znatno povećalo, a zatim do 2014. godine

znatno smanjivalo u odnosu na te dve godine.

Zastupljenost stoĉarstva u jednom regionu se moţe meriti i brojem UG (uslovnih grla) po

jedinici korišćene poljoprivredne površine. Ako se uporedi stanje stoĉarstva u Republici Srbiji sa

zemljama EU, moţe se zakljuĉiti da je nivo gustine stoĉarske proizvodnje u Republici Srbiji od

0,6 UG/ha, niţi u odnosu na prosek zemalja EU-28 gde iznosi 0,77 UG/ha korišćene

poljoprivredne površine. Naravno, razlike meĊu zemljama EU su velike i gustina stoĉarske

proizvodnje varira od 0,25 u Bugarskoj do 3,6 u Holandiji i 3,9 UG/ha korišćene poljoprivredne

površine u Malti, prema podacima za 2010. godinu. Osim toga ukupan broj UG u zemljama EU

je tokom prethodnih dekada bio relativno stabilan, naroĉito u EU-9, dok u Republici Srbiji

znaĉajno opada.

15

7.2. STRUKTURA FARMI NA ZEMLJORADNIĈKIM GAZDINSTVIMA U

SRBIJI

7.2.1. Strukturne karakteristike poljoprivrednih gazdinstava sa stoĉarskom

proizvodnjom

Dobro multidisciplinarno razumevanje strukture poljoprivrednih gazdinsava je polazni i

kljuĉni element svake efikasne agrarne politike. Bez razumevanja stanja u kojem se nalaze

poljoprivredna gazdinstva i trendova kojima su izloţena teško je napraviti odabir realnih

dugoroĉnih ciljeva, izabrati adekvatnu strategiju i efikasne mere agrarne politike. U situacijama

kada je nepoznata struktura gazdinstva, ĉak i pored najboljih namera donosioca agrarne politike,

teško je pa gotovo i nemoguće izmeriti ukupne efekte donetih mera agrarne politike na pojedine

tipove poljoprivrednih gazdinstava.

Strukturne promene poljoprivrednih gazdinstava sa stoĉarskom proizvodnjom izmeĊu

Popisa 1906. i 2012. godine karakteristiĉne su po tome što je:

- Prepolovljen broj porodiĉnih poljoprivrednih gazdinstava koja se bave stoĉarstvom,

- Višestruko je smanjen broj gazdinstava u statusu pravnih lica koja se bave krupnom

stoĉarskom proizvodnjom, kao posledica tranzicije i procesa privatizacije,

- Ukupan broj UG goveda i svinja na gazdinstvima je prepolovljen,

- Ukupan broj UG ovaca se zadrţao na istom nivou, dok je broj UG ţivine na gazdinstvima

gotovo udvostruĉen,

- Proseĉan broj UG po gazdinstvu1 povećan je sa 2 na 3 grla,

- Produktivnost u ţivinarstvu i proizvodnji mleka je znaĉajno porasla,

- Proseĉna veliĉina gazdinstva povećana je na 4,9ha korišćenog poljoprivrednog zemljišta.

7.2.2. Struktura gazdinstava sa linijama stoĉarske proizvodnje prema ekonomskom

i fiziĉkom kriterijumu veliĉine

Najĉešće korišćene ekonomske mere veliĉine poljoprivrednih gazdinstava: su ukupan

godišnji prihod gazdinstva, vrednost godišnje proizvodnje gazdinstva, neto dohodak gazdinstva,

vrednost imovine gazdinstva, standardni autput i sliĉno. U popisu poljoprivrede 2012. godine, po

1 Obraĉun prema metodologiji RZS koja je vaţila do 2012. godine

16

prvi put je uvedena jedna ekonomska veliĉina gazdinstva. Radi se o standardnom autputu (SA),

koji podrazumeva ukupnu vrednost godišnje proizvodnje na poljoprivrednom gazdinstvu

izraţenu u EUR po proseĉnim cenama iz pet poslednjih godina. SA se izraţava po ha na linijama

biljne proizvodnje ili po grlu stoke na linijama stoĉarske proizvodnje (EC-FADN, 2014). U studiji je korišćena definicija za malo gazdinstvo, po metodologiji koja je u primeni u

EU (Davidova 2013). Pod malim gazdinstvom se podrazumeva svako gazdinstvo sa manje od

8.000 EUR SA ili alternativno sa manje od 5ha korišćenog poljoprivrednog zemljišta (KPZ).

Dodatne dve kategorije uvedene u ovoj studiji su gazdinstva srednje veliĉine i velika gazdinstva.

Gazdinstva veliĉine od 8.000 do 25.000 EUR SA se tretiraju kao gazdinstva srednje veliĉine, u

koja se alternativno ubrajaju i gazdinstva sa posedom od 5 do 20ha KPZ. Sva gazdinstva sa

veliĉinom od 25.000 EUR SA i više ili 20ha i više KPZ svrstana su u kategoriju velikih

poljoprivrednih gazdinstava.

Ekonomska klasifikacija veliĉine gazdinstva sa linijama stoĉarske proizvodnje, prikazana

u Grafikonu 3, ukazuje da su mala gazdinstva sa standardnim autputom do 8.000 EUR

najbrojnija. Sa udeom od 83,9% u ukupnom broju gazdinstava, mala gazdinstva poseduju 40,4%

UG. Najveća gazdinstva sa 25.000 EUR SA i više, ĉine samo 2,8% gazdinstava i imaju u

vlasništvu jednu trećinu UG. Gazdinstva srednje veliĉine sa udeom od 13,3% imaju u svom

vlasništvu nešto više od jedne ĉetvrtine UG. Sa aspekta ruralnog razvojava vaţno je istaći da

410.537 gazdinstava male ekonomske veliĉine ostvaruje deo dohotka iz stoĉarske proizvodnje.

Moţe se zakljuĉiti da je stoĉarstvo u Republici Srbiji zasnovano na gazdinstvima male i srednje

ekonomske veliĉine, koja u svom vlasništvu imaju 2/3 UG domaćih ţivotinja.

Grafik 3. Broj gazdinstava i uslovnih grla stoke prema ekonomskoj veliĉini gazdinstava u 2012.

godini.


17

Grafik 4. Struktura gazdinstva sa stoĉarskom proizvodnjom prema veliĉini poseda u 2012.

godini.


Struktura gazdinstva (Grafik 4) sa linijama stoĉarske proizvodnje prema veliĉini

korišćenog poljoprivrednog zemljišta (KPZ) daje nešto drugaĉiju sliku. Razlika je u tome što

najveća i najmanja gazdinstva imaju drugaĉiji udeo u strukturi ukupnog broja UG. Poljoprivredna gazdinstva sa više od 100ha KPZ imaju za polovinu manje UG u

vlasništvu u odnosu na prethodnu klasifikaciju prema ekonomskoj veliĉini. Uzrok toga je u tome

što gazdinstva sa manje od 0,5ha korišćenog poljoprivrednog zemljišta obuhvataju i jedan manji

broj usko specijalizovanih gazdinstava u oblasti ţivinarstva i svinjarstva bez poljoprivrednog

zemljišta. Ova gazdinstva ne proizvode, nego kupuju stoĉnu hranu. Time se objašnjava podatak o

izuzetno visokoj proseĉnoj veliĉini ovog tipa gazdinstava od 3,8 UG/gazdinstvu, što je u praksi

teško izvodljivo u uslovima diverzifikovane proizvodnje na gazdinstvima sa tako malim

posedima.

Klasifikacijom prema KPZ se moţe doći do istog zakljuĉka kao i u prethodnoj strukturi

gazdinstva, tj. da je proizvodnja stoĉarskih proizvoda u Republici Srbiji zasnovana najvećim

delom na malim i srednjim porodiĉnim poljoprivrednim gazdinstvima sa veliĉinom korišćenog

poljoprivrednog zemljišta do 20ha. U prikazanoj strukturi poljoprivrednih gazdinstava sa

stoĉarskom proizvodnjom u odnosu na veliĉinu KPZ, uoĉava se da je pojedinaĉno najbrojniji tip

gazdinstva sa 2 do 5ha, a u vlasništvu ima takoĊe najveći broj UG.

Od ukupnog broja gazdinstava sa linijama stoĉarske proizvodnje, njih 368 hiljada

(75,2%) koristi do 5ha poljoprivrednog zemljišta, što ih prema metodologiji EU svrstava u red

malih gazdinstava. Mala porodiĉna poljoprivredna gazdinstva uzgajaju 45,4% UG domaćih

ţivotinja u Republici Srbiji. Gazdinstva sa posedima od 5 do 20ha korišćenog poljoprivrednog

zemljišta mogu se svrstati u grupu srednjih gazdinstava. Njima pripada 22% gazdinstava i

18

uzgajaju 34,4% UG. Preostala poljoprivredna gazdinstva sa posedima većim od 20ha ĉine dva

tipa i to: veća porodiĉna gazdinstva i velika gazdinstva u statusu pravnog lica, na kojima se

uzgaja jedna petina UG domaćih ţivotinja.

Do 1989. godine u Republici Srbiji je bio na snazi Zakon o zemljišnom maksimumu, po

kojem poljoprivrednici nisu mogli da imaju u posedu više od 10ha. Usled niskog nivoa

specijalizacije na porodiĉnim poljoprivrednim gazdinstvima, na posredan naĉin je bio ograniĉen i

broj grla stoke koja su se na njima mogla uzgajati. Nakon ĉetvrt veka od ukidanja pomenutog

Zakona, znaĉajan broj porodiĉnih poljoprivrednih gazdinstava je povećao svoj posed na preko

10ha. Danas, ovu grupu ĉini 8,5% gazdinstava sa stoĉarskom proizvodnjom i udeom od 17,4% u

ukupnom broju UG. Znaĉajni raspoloţivi zemljišni resursi, naroĉito u regionu Srbija-sever, ĉine

ovu grupu prosperitetnijom u budućem periodu sa aspekta potencijala za povećanje obima

stoĉarske proizvodnje.

U Grafiku 5 dat je prikaz strukture poljoprivrednih gazdinstava po regionima Srbija-sever

i Srbija jug, koji ujedno predstavljaju i podelu na ravniĉarski i brdsko-planinski proizvodni

region. Mala porodiĉna gazdinstva sa do 5ha korišćenog poljoprivrednog zemljišta su u oba

regiona pojedinaĉno najbrojnija i njihov udeo u strukturi ukupnog broja UG je znatno izraţeniji u

regionu Srbija-jug. Znaĉaj gazdinstva sa posedom većim od 5ha, prema udelu u ukupnom broju

UG je izraţeniji u ravniĉarskom proizvodnom regionu. Višedecenijski trend smanjenja broja

gazdinstava u statusu pravnih lica u ravniĉarskom regionu amortizovan je donekle povećanjem

broja porodiĉnih gazdinstava sa posedom iznad 10ha i njihovim znaĉajem u stoĉarskoj

proizvodnji.

Grafik 5. Regionalna struktura gazdinstava sa stoĉarskom proizvonjom prema veliĉini poseda u

2012. godini.


19

Udeo poljoprivrednih gazdinstava sa stoĉarskom proizvodnjom, koji je prikazan u

Grafiku 6, raste u ukupnom broju gazdinstava sa povećanjem kategorija veliĉine poseda do

veliĉine od 20ha. Nakon toga, sa povećanjem proseĉnog poseda smanjuje se zainteresovanost

poljoprivrenih gazdinstava za stoĉarstvom.

Grafik 6. Udeo gazdinstava sa stoĉarskom proizvodnjom prema klasama veliĉine korišćenog

poljoprivrednog zemljišta.


Najmanji procenat (45,6%) onih koji se bave stoĉarstvom je u grupi najvećih

poljoprivrednih gazdinstava sa više od 100ha. Moţe se zakljuĉiti da sa povećanjem veliĉine

poseda gazdinstva preko 20ha smanjuje se diverzifikacija proizvodnje, odnosno raste stepen

specijalizacije. Osnovna karakteristika gazdinstava sa diverzifikovanom proizvodnjom je da

imaju veći stepen fleksibilnosti, tj. otpornija su na proizvodne i trţišne šokove, dok gazdinstva sa

specijalizovanom proizvodnjom imaju viši nivo produktivnosti.

7.2.3. Dinamika stoĉarstva u Republici Srbiji

Broj uslovnih grla stoke u periodu od popisa poljoprivrede 1960. godine pa do popisa

2012. godine (Grafik 7) karakteriše nekoliko faza. U pvoj fazi, do prve polovine 80-tih godina,

ukupan broj uslovnih grla je rastao prvenstveno zahvaljujući povećanju broja svinja. Naredni

period do sredine 90-ih godina predstavlja drugu fazu koja je karakteristiĉna po izrazitom

smanjenju broja UG, prvenstveno zbog pada broja svinja i goveda. Treću fazu ĉini period od

druge polovine 90-tih godina pa do 2012. godine, u kojoj je nastavljen trend smanjivanja broja

UG, ĉiji je uzrok smanjenje broja grla goveda, dok je broj grla svinja, ţivine i ovaca bio relativno

stabilan.

20

Grafik 7. Kretanje broja UG: goveda, svinja, ţivine i ovaca u period 1960-2012. godine2.

*Od 1999. godine bez podataka za Kosovo i Metohiju


Grafik 8. Struktura uslovnih grla: goveda, svinja, ovaca i ţivine u periodu 1960-2012. godine.


U Grafiku broj 8 prikazana je struktura UG za 4 najznaĉajnije kategorije domaćih

ţivotinja prema metodologiji obraĉuna UG koja je vaţila do 2012. godine. Tokom perioda

izmeĊu dva popisa, porastao je relativni udeo UG ţivine i ovaca u strukturi ukupnog broja UG.

Ukoliko se posmatraju apsolutni iznosi jedino je broj UG ţivine znaĉajno povećan, dok je broj

UG ovaca ostao na istom nivou. Kod dve najznaĉajnije grane stoĉarstva u Republici Srbiji, u

govedarstvu i svinjarstvu broj UG je prepolovljen u period izmeĊu dva popisa.

2 Obraĉun UG je vršen po metodologiji RZS koja je vaţila do popisa 2012. godine.

21

Ukoliko se posmatra struktura UG u Republici Srbiji (Grafik 9) prema Popisu

poljoprivrede 2012. moţe se utvrditi veći udeo UG ţivine i nešto veći udeo svinja od strukture

koja je rezultat redovnih godišnjih istraţivanja.

Grafik 9. Struktura UG u 2012. godini, prema Popisu poljoprivrede.


Prvi od dva razloga za to je što je promenjena metodologija obraĉuna UG, pri ĉemu se po

novoj metodologiji obraĉunava znatno veći broj UG ţivine. Drugi razlog je razlika u periodima

sprovoĊenja Popisa poljoprivrede (1. oktobar do 15. decembar) i redovnih statistiĉkih

istraţivanja. Tradicionalni “svinjokolj” koji se odraţava krajem novembra meseca svake godine

na porodiĉnim poljoprivrednim gazdinstvima znaĉajno umanjuje brojno stanje svinja, što se

kasnije evidentira pri redovnim istraţivanjima na dan 1. decembar.

7.2.4. Poljoprivredna gazdinstva prema broju UG i ukupnoj površini korišćenog

poljoprivrednog zemljišta

Korišćeno poljoprivredno zemljište od 3,44 miliona hektara je gotovo podjednako

raspodeljeno meĊu regionima sever i jug. Poljoprivredna gazdinstva sa stoĉarskom

proizvodnjom u Republici Srbiji raspolaţu sa 70% KPZ. U regionu Srbija-sever gazdinstva sa

linijama stoĉarske proizvodnje koriste 30% ukupnog poljoprivrednog zemljišta, što ukazuje na

nizak stepen gustine stoĉarske proizvodnje u ravniĉarskom proizvodnom podruĉju. Ovaj podatak

ne ukljuĉuje zemljište gazdinstava specijalizovanih za biljnu proizvodnju, koja snabdevaju

stoĉnom hranom, direktno ili indirektno jedan broj gazdinstava usko specijalizovanih za linije

stoĉarske proizvodnje. U regionu Srbija-jug 40% KPZ se nalazi u posedu gazdinstava koja se

bave stoĉarskom proizvodnjom.

Poljoprivredna gazdinstva sa kapacitetima stoĉarske proizvodnje do 10 UG koriste 50%

ukupnog poljoprivrednog zemljišta u Republici Srbiji (Grafik 10), odnosno ĉak 72%

poljoprivrednog zemljišta kojim upravljaju gazdinstva sa stoĉarskom proizvodnjom. Pri tome

udeo porodiĉnih gazdinstava sa do 10 UG u ukupnom korišćenom poljoprivrednom zemljištu

varira po regionima od 60% na severu do 81% na jugu Srbije. Prema udelima u korišćenom

22

poljoprivrednom zemljištu gazdinstva sa do 20 UG imaju veći udeo u regionu Srbija-jug, dok

gazdinstva sa 20 i više UG imaju znaĉajniji udeo u zemljišnim resursima u regionu Srbija-sever.

Grafik 10. Udeo poljoprivrednih gazdinstava prema broju UG u ukupnoj površini korišćenog



Grafik 11 ukazuje na dvojnu strukturu poljoprivrednih gazdinstava, kada je u pitanju

veliĉina stada u govedarstvu, svinjarstvu i ţivinarstvu.

Grafik 11. Struktura stoĉarske proizvodnje prema broju uslovnih grla na poljoprivrednom

gazdinstvu.


Sa jedne strane postoji veliki broj UG kod malih poljoprivrednih gazdinstava, dok sa

druge strane veća poljoprivredna gazdinstva sa preko 20 grla imaju takoĊe znaĉajan udeo u

ukupnom broju UG ţivine, svinja i goveda. Mali broj grla nalazi se na gazdinstvima sa 10-19

grla, što je veoma izraţeno u ţivinarstvu. Ovĉarstvom se dominantno bave mala poljoprivredna

gazdinstva.

23

7.2.5. Struktura prema tipu poljoprivrednih gazdinstava

Popisom je ustanovljeno postojanje 55 tipova poljoprivrednih gazdinstava, od kojih se 26

uglavnom bave stoĉarskom proizvodnjom. Prema usvojenoj tipologiji, generalne razlike izmeĊu

gazdinstava koja prihode dominantno ostvaruju iz stoĉarske proizvodnje u odnosu na ona koja se

bave biljnom proizvodnjom mogu se svesti na to da su: brojnija, imaju manji broj hektara

korišćenog poljoprivrednog zemljišta po gazdinstvu i upošljavaju više radne snage (GRJ) po

gazdinstvu.

Tabela 2. Struktura gazdinstava prema tipu.

R.b. Tip gazdinstva Broj

gazdinstva

Broj UG UG/ha ha/

Gazdinstvo

GRJ/

Gazdinstvo

1. Specijalizovano za proizvodnju mleka 18.071 123.836 1,29 5,31 1,41

2. Specijalizovano za goveda-uzgoj i tov 1.474 19.159 2,09 6,21 1,36

3. Uzgoj goveda za mleko i tov

kombinovano

7.963 76.351 1,26 7,60 1,69

4. Razliĉite kombinacije svinja i ţivine 16.787 40.654 3,08 0,79 0,63

5. Specijalizovana za ovce 13.233 32.796 0,83 2,98 0,84

6. Ovce i goveda kombinovano 6.716 39.220 0,98 5,95 1,43

7. Specijalizovana za koze 3.139 4.282 0,96 1,42 0,75

8. Razliĉita stoka za ispašu 2.309 9.241 1,13 3,55 1,17

9. Specijalizovana za uzgoj svinja 2.345 4.233 5,55 0,32 0,49

10. Specijalizovana za tov svinja 18.394 136.421 10,30 0,72 0,58

11. Specijalizovana za uzgoj i tov svinja

kombinovano

8.038 51.388 4,14 1,54 0,72

12. Specijalizovana za kokoške nosilje 2.621 55.687 25,87 0,82 0,86

13. Specijalizovana za brojlere 5.075 99.451 15,04 1,30 0,72

14. Specijalizovana za kokoške nosilje i

brojlere kombinovano

2.302 23.145 12,81 0,79 0,51

15. Mešovita stoka uglavnom za ispašu, za

proizvodnju mleka

42.790 243.976 1,15 4,94 1,65

16. Mešovita stoka uglavnom za ispašu, a ne

za proizvodnju mleka

19.328 65.464 1,07 3,15 1,12

17. Mešovita stoka, prasad i ţivina i stoka za

proizvodnju mleka kombinovano

7.307 80.317 1,95 5,64 1,84

18. Mešovita stoka, prasad i ţivina i stoka za

ispašu a ne za proizvodnju mleka

14.915 60.159 1,87 2,16 1,01

19. Ratarstvo kombinovano sa proizvodnjom

mleka

11.860 89.719 0,66 11,38 1,84

20. Proizvodnja mleka kombinovano sa

ratarstvom

4.706 48.157 0,94 10,91 1,80

21. Ratarstvo kombinovano sa stokom za

ispašu (iskljuĉujući mleĉna grla)

4.179 16.580 0,59 6,73 1,20

22. Stoka za ispašu (iskljuĉ. mleĉ. grla)

kombinovano sa ratarstvom

4.790 18.463 0,72 5,35 1,20

23. Rtarstvo i svinje i ţivina kombinovano 61.523 185.778 0,91 3,31 0,82

24. Stalni usevi i stoka za ispašu

kombinovano

9.837 22.493 0,58 3,93 1,26

25. Razliĉite kombinacije useva i stoke 95.713 318.598 0,74 4,52 1,39

UKUPNO: 385.415 1.865.568 1,19 4,07 1,19


24

Primenjenom tipologijom je obuhvaćeno 78,8% gazdinstava koja se bave stoĉarstvom i

92,4% svih UG. Od obuhvaćenog broja gazdinstava, njih 19,4% se specijalizovalo u jednoj od

grana stoĉarstva, pri ĉemu imaju u vlasništvu 29,5% UG. Specijalizovana gazdinstva imaju male

površine korišćenog zemljišta, što je naroĉito karakteristiĉno u svinjarstvu i ţivinarstvu. Zbog

toga, treba napomenuti da su kod ovih tipova gazdinstava (R.b. 10 do 14) neobiĉno veliki podaci

o broju UG/ha rezultat odnosa velikog broja UG i izuzetno male površine korišćenog

poljoprivrednog zemljišta. Za ova gazdinstva je karakteristiĉno da najĉešće koriste

koncentrovanu stoĉnu hranu kupljnu od proizvoĊaĉa iz sektora industrije stoĉne hrane.

Posmatrano po broju hektara korišćenog poljoprivrednog zemljišta, najveća su gazdinstva koja se

bave govedarstvom, a takoĊe koriste i najviše radne snage. U tabeli su prikazane karakteristike

za 25 tipova gazdinstava, jer su izostavljena ona koja se bave pĉelarstvom zbog obraĉuna prema

broju UG.

7.2.6. Radna snaga na gazdinstvima sa stoĉarskom proizvodnjom

Glavni resurs svakog poljoprivrednog gazdinstva je menadţer sa znanjem i veštinama

koje poseduje, što posebno dobija na znaĉaju kod gazdinstava sa stoĉarskom proizvodnjom, zbog

višeg nivoa komleksnosti stoĉarske u odnosu na biljnu proizvodnju. Na gazdinstvima koja se

preteţno bave stoĉarstvom angaţovano je 71% ukupnog fonda GRJ.

Jedan od glavnih faktora kvaliteta menadţera je stepen obrazovanosti lica koje upravlja

gazdinstvom. Gazdinstva sa malim brojem UG (Grafik 12) imaju lošiju strukturu obrazovanosti

lica koja donose dnevne odluke o proizvodnji u poljoprivredi. Sa povećanjem broja UG po

gazdinstvu od 10 pa na više poboljšava se struktura obrazovanosti, što znaĉi da raste uĉešće lica

sa završenom srednjom poljoprivrednom školom, višom poljoprivrednom školom ili

poljoprivrednim fakultetom. Osim toga, kako raste broj grla na gazdinstvu raste i procenat

poljoprivrednika koji su pored završenog redovnog obrazovanja pohaĊali i barem jedan kurs iz

oblasti poljoprivrede.

Grafik 12. Nivoi obuĉenosti menadţera prema veliĉini osnovnog stada.


25

S obzirom da gazdinstva sa do 9 UG ĉine 83,7% svih gazdinstava sa stoĉarskom

proizvodnjom, to ukazuje da je stanje ukupnog sektora stoĉarstva odreĊeno u najvećem obimu sa

karakteristikama ovih tipova gazdinstava. Drugim reĉima, dve trećine poljoprivrednika koji se

bave stoĉarskom proizvodnjom u Republici Srbiji svoje znanje je steklo kroz praksu i ima

završenu najviše osnovnu školu. Preostalu trećinu ĉine poljoprivrednici sa srednjim, višim i

visokim obrazovanjem, kao i poljoprivrednici koji su pohaĊali kurseve iz poljoprivrede.

TakoĊe je loša situacija i po pitanju nasledstva porodiĉnih poljoprivrednih gazdinstava sa

stoĉarskom proizvodnjom. Naime, samo jedna trećina porodiĉnih poljoprivrednih gazdinstava

koja se bave stoĉarskom proizvodnjom ima naslednika (Grafik 13). Što se tiĉe ovog pitanja,

situacija ne bi bila loša ukoliko bi ova gazdinstva u narednom periodu uspevala da povećaju

kapacitete proizvodnje istom ili većom brzinom od one kojom će se kapaciteti proizvodnje

smanjivati kod takvih gazdinstava koja su bez naslednika. Gazdinstva sa naslednikom imaju u

proseku 4,3 UG po gazdinstvu, što je više u odnosu na gazdinstva bez naslednika.

Grafik 13. Porodiĉna poljoprivredna gazdinstva sa i bez naslednika, prema broju UG.


Grafik 14. Uslovna grla na porodiĉnim poljoprivrednim gazdinstvima, prema starosti nosioca

gazdinstva.


26

Starosna struktura nosioca porodiĉnih poljoprivrednih gazdinstava sa stoĉarskom

proizvodnjom, prikazana u Grafiku 14 je nepovoljna, a posebno u regionu Srbija-jug, gde se

uzgajaju dve trećine svih UG. Poljoprivrednici na porodiĉnim gazdinstvima u regionu Srbija-

sever su mlaĊi od proseĉne starosti poljoprivrednika u Srbiji. Podatak da poljoprivrednici stariji

od 65 godina imaju u vlasništvu ukupno 26% UG u Republici Srbiji moţe se protumaĉiti na dva

naĉina. Prvo je da se u narednim godinama moţe oĉekivati znaĉajnije smanjenje broja

porodiĉnih gazdinstava, a sa njima i grla stoke i to naroĉito u govedarstvu i to u proizvodnji

mleka jer se tu zahteva i naveći intenzitet rada. Sa druge strane, odliv mlade radne snage iz

ruralnih u urbane regione je doveo do toga da je veliki broj gazdinstava ostao bez naslednika.

Svemu tome doprinosi i praksa u Republici Srbiji, po kojoj drţeći se tradicije, ne vrši se odabir i

pravovremena priprema naslednika kojima bi u potpunosti preneli gazdinstvo, kada starija

generacija dospe u godine za penzionisanje.

27

7.3. POLJOPRIVREDNA GAZDINSTAVA SA PROIZVODNJOM SVINJA

U REPUBLICI SRBIJI

7.3.1. Gustina i dinamika proizvodnje svinja

Uzgoj svinja se odvija na 355 hiljada poljoprivrednih gazdinstava, koja raspolaţu sa 3,41

milion grla. Iako je broj grla svinja gotovo podjednako zastupljen meĊu regionima Srbija-sever i

Srbija-jug, ĉak 71% gazdinstava se nalazi u juţnom regionu. Udeo porodiĉnih poljoprivrednih

gazdinstava u proizvodnji je dominantan. Ĉak 20% grla svinja u Republici Srbiji uzgaja 220

gazdinstava koja su u statusu pravnog lica i preduzetnika. Vrednost proizvodnje svinja u ukupnoj

vrednosti poljoprivredne proizvodnje u 2011. godini iznosila je 17,2%. Svinjarstvo ima najveći

znaĉaj u proizvodnji mesa, sa udeom koji je tokom poslednje decenije bio iznad 55%.

Uzgoj svinja u Republici Srbiji je najvećim delom koncentrisan u regionu Vojvodine sa

41% grla. Sledeći po znaĉaju uzgoja svinja su region Šumadije i Zapadne Srbije 33,8%, region

Juţne i Istoĉne Srbije 19,2% i region Beograda sa 6%. Ukoliko se posmatra gustina proizvodnje

merena brojem grla svinja po hektaru obradivih površina dobija se apsolutno drugaĉija slika.

Najveću gustinu proizvodnje svinja ima region Šumadije i Zapadne Srbije sa 2,2 grla/ha, a zatim

slede: region Beograda 1,9 grla/ha, region Juţne i Istoĉne Srbije 1,6 grla/ha i tek onda region

Vojvodine sa 1 grlom/ha. Na nivou oblasti najveća gustina proizvodnje svinja je u Maĉvanskoj

oblasti gde se uzgaja 3,1 grlo/ha, a najmanja u Srednjebanatskoj oblasti 0,4 grla/ha obradivih

površina.

Broj gazdinstava koja se bave gajenjem svinja se u periodu izmeĊu dva popisa smanjio sa

829 na 355 hiljada. Prema brojnom stanju grla procenjenom na bazi rezultata poslednja dva

Popisa poljoprivrede, smanjenje broja grla svinja izmeĊu dva popisa nije bilo izraţeno kao

smanjenje broja gazdinstava. To govori da se povećao proseĉan broj grla po poljoprivrednom

gazdinstvu.

7.3.2. Struktura poljoprivrednih gazdinstava sa svinjarskom proizvodnjom

U strukturi gazdinstava koja se bave uzgojem svinja prema kriterijumu ekonomske

veliĉine, prikazanoj u Grafiku 15, ĉak 80% pripada kategoriji malih gazdinstava, na kojima se

uzgaja 41% grla svinja. Gazdinstva srednje veliĉine ĉine 16,4% sa udeom od 24% u broju grla

svinja. Na velikim gazdinstvima se uzgaja 34,5% grla svinja, od ĉega se na svega 67 najvećih

poljoprivrednih gazdinstava sa preko 500 hiljada EUR standardnog autputa, uzgaja 19% grla

svinja.

28

Grafik 15. Struktura i kapaciteti gazdinstava sa linijama uzgoja svinja prema ekonomskoj

veliĉini gazdinstava.


Proseĉni kapaciteti proizvodnje svinja na malim gazdisntvima, prema kriterijumu

ekonomske veliĉine iznose 4,9 grla. Na gazdinstvima srednje veliĉine proseĉan kapacitet

proizvodnje je 14,1 grlo, dok je na velikim gazdinstvima 105 grla.

Ukoliko se posmatra stepen korišćenog poljoprivrednom zemljišta (Grafik 16), mala

poljoprivredna gazdinstva sa do 5ha su najbrojnija u proizvodnji svinja u oba regiona Srbija-

sever i Srbija-jug.

Grafik 16. Struktura gazdinstava sa linijama uzgoja svinja prema veliĉini korišćenog



Na 71,2% malih gazdinstava uzgaja se 45,2% grla svinja. Drugo mesto po brojnosti

zauzimaju gazdinstva srednje veliĉine od 5 do 20ha, koja sa ĉetvrtinom udela u ukupnom broju

gazdinstava uzgajaju trećinu grla svinja. Gazdinstva srednje veliĉine su više zastupljena u

regionu Srbija-jug, dok su velika gazdinstva sa 20 i više ha brojnija u regionu Srbija-sever i

29

poseduju 19% grla svinja. Gazdinstva sa površinom korišćenog poljoprivrednog zemljišta

manjom od 0,5ha, imaju visok udeo u ukupnom broju grla svinja. To navodi na to da se jedan

broj ekonomski velikih gazdinstava, usko specijalizovanih za uzgoj svinja, ne bavi biljnom

proizvodnjom, tj. ne koristi poljoprivredno zemljište, nego stoĉnu hranu pribavlja od pravno

povezanih lica ili na trţištu.

I pored toga što je broj grla svinja gotovo podjednak u regionima Srbija-sever i Srbija-

jug, struktura gazdinstava na osnovu broja UG na gazdinstvu, prikazana u Grafiku 17, bitno je

drugaĉija.

Grafik 17. Struktura gazdinstava sa linijama uzgoja svinja prema broju uslovnih grla na

gazdinstvu.


U regionu Srbija-sever najveći broj grla se uzgaja na malom broju gazdinstava sa

kapacitetom od 20 i više UG, a zatim slede gazdinstva sa do 10 UG. Proizvodnja svinja u juţnom

regionu bazira se prvenstveno na velikom broju malih porodiĉnih gazdinstava sa do 10 UG u

posedu. Udeo gazdinstava sa 10 do 19 UG u uzgoju svinja je najmanji u oba regiona.

7.3.3. Sistemi proizvodnje svinja

Na osnovu strukture poljoprivrednih gazdinstava sa linijama proizvodnje svinja, prema

tipovima objekata, stepenu mehanizovanosti radnih operacija i organizacionim karakteristikama,

u Republici Srbiji su zastupljena tri sistema proizvodnje:

Mala gazdinstva sa tradicionalnim naĉinom proizvodnje (proizvodnja većim delom za

svoje potrebe, visok utrošak radne snage, problem u plasmanu i visoka izloţenost

cenovnim rizicima),

Gazdinstva sa otvorenim sistemom proizvodnje (specijalizovana za jednu liniju

proizvodnje, koriste savremene objekte, nivo mehanizovanosti radnih operacija varira od

30

delimiĉno mehanizovanih kod gazdinstava srednje veliĉine, do potpuno mehanizovanih

kod velikih gazdinstava),

Gazdinstva sa zatvorenim sistemom proizvodnje (zastupljena su kod većih

poljoprivrednih gazdinstava, jer kontinuiranom proizvodnjom prasadi i tovljenika

obezbeĊuju zaštitu od cenovnih rizika).

Prema tipologiji RZS Popisom su utvrĊena tri tipa gazdinstava specijalizovanih u

svinjarstvu: za uzgoj svinja, za tov i kombinovano za uzgoj i tov. Od ukupnog broja gazdinstava

sa linijama proizvodnje svinja, 8,1% je specijalizovano i odgovorno za proizvodnju 25,9% grla

svinja (Tabela 2). Proseĉan kapacitet proizvodnje na ovim gazdinstvima je 6,7 UG/gazdinstvo.

Nivo specijalizacije gazdinstava u svinjarstvu je veći nego u govedarstvu, prvenstveno zahvaljujući velikim kapacitetima proizvodnje na 68 gazdinstava koja su u statusu pravnog lica,

kao i jednom broju porodiĉnih gazdinstava koja su dostigla kapacitete od preko 1.000 grla u

turnusu. Ova visoko specijalizovana velika gazdinstva se nalaze najvećim delom u regionu

Srbija-sever.

Tebela 3. Karakteristike upravljanja na gazdinstvima specijalizovanim za svinjarstvo.

Republika Srbija Srbija-sever Srbija-jug

Ukupno Udeo Ukupno Udeo Ukupno Udeo

Broj gazdinstava 28.777 16.685 12.092

Registrovana gazdinstva 4.342 15,1% 2.089 12,5% 2.253 18,6%

Usluge savetodavne sluţbe 1.603 5,6% 647 3,9% 956 7,9%

Upotreba raĉunara 281 1,0% 183 1,1% 98 0,8%

Obnovljivi izvori energije 22 0,1% 10 0,1% 12 0,1% Izvor: Popis poljoprivrede 2012- Stoĉarstvo u Republici Srbiji

Iz Tabele 3 se moţe uvideti da je svega 15% specijalizovanih gazdinstava registrovano,

što ukazuje na ĉinjenicu da veliki broj gazdinstava nema pravo na subvencije, što je inaĉe glavni

motiv za dobrovoljnu registraciju. Drugaĉije reĉeno, veliki broj ekonomski malih gazdinstava,

koja ostvaruju prihode uglavnom iz proizvodnje prasadi ili tovljenika je klasifikovano u

specijalizovana gazdinstva. Pored toga, tek svako osamnaesto specijalizovano gazdinstvo koristi

usluge poljoprivredne savetodavne sluţbe. Upotreba raĉunara za voĊenje evidencije poslovanja

na gazdinstvu je na nivou od 1%, a korišćenje obnovljivih izvora energije je zastupljeno kod

0,1% gazdinstava.

7.3.4. Perspektive razvoja svinjarstva

Što se tiĉe društvene odrţivosti, merene sa demografskom odrţivošću, situacija u

svinjarstvu je nepovoljna. Porodiĉna gazdinstva sa linijama proizvodnje svinja (Grafik 18) u ĉak

63,5% sluĉajeva nemaju naslednika, a raspolaţu sa 61% grla svinja. Gazdinstva koja imaju

31

naslednike, njih 36,5% raspolaţu sa 39% grla svinja i imaju nešto veće kapacitete proizvodnje od

8,2 grla po gazdinstvu.

Grafik 18. Struktura porodiĉnih gazdinstava sa linijama proizvodnje svinja, prema mogućnosti

prenosa gazdinstva na narednu generaciju.


Grafik 19. Struktura starosti nosioca porodiĉnih gazdinstava sa proizvodnjom svinja.


Starosna struktura nosioca porodiĉnih gazdinstava sa linijama proizvodnje svinja

razlikuju se po regionima (Grafik 19). U region Srbija-jug 61% grla svinja se uzgaja na

gazdinstvima ĉiji vlasnici pripadaju starosnim grupama 55-64 i ≥65 godina, dok su u regionu

Srbija-sever mlaĊe starosne grupe vlasnika gazdinstava do 55 godina starosti, odgovorne za

uzgoj 53,6% grla svinja. Ako se izuzmu ekonomski motivi, a s obzirom na visoku stopu

gazdinstava bez naslednika moţe se oĉekivati brţe smanjenje proizvodnje svinja od strane gazdinstava ĉiji vlasnici pripadaju najstarijoj grupi sa ≥65 godina starosti. Ovo smanjenje

proizvodnje moći će balansirati gazdinstva u regionu Srbija-sever ĉiji su vlasnici mlaĊe starosne

grupe, pod uslovom da imaju ekonomski motiv za povećanje proizvodnje.

32

7.4. STANJE I PROBLEMI SVINJARSKE PROIZVODNJE U REGIONIMA

SRBIJE

7.4.1. Regionalna zastupljenost stoĉarske proizvodnje prema broju UG

Teritorijalno posmatrano prema broju UG svih vrsta domaćih ţivotinja, stoĉarstvo je

najzastupljenije u regionima Šumadije i Zapadne Srbije (39,8%) i Vojvodine (34%), dok je

manje razvijeno u regionima Juţne i Istoĉne Srbije (20,7%) i u Beogradskom regionu (5,5%).

Prema gustini distribucije UG, stoĉarstvo je najmanje zastupljeno u Istoĉnoj i Jugo-zapadnoj

Srbiji. Pojedinaĉno najveći broj UG se uzgaja u Maĉvanskoj oblasti, pri ĉemu ova oblast ima i

najveću gustinu od 1,1 UG po ha korišćene poljoprivredne površine. U 2012. godini proseĉna

gustina stoĉarske proizvodnje u Republici Srbiji inosila je 0,6 UG/ha korišćene poljoprivredne

površine.

7.4.2. Opšti podaci o regionima u Republici Srbiji

Region Vojvodine

Prostire se u Panonskoj niziji, sa površinom od 21.506 kilometara kvadratnih, na kojoj

ţivi 2.031.992 stanovnika, što ĉini 27,1 % od ukupnog broja stanovnika Republike Srbije. Glavni

grad je Novi Sad. Vojvodinu presecaju tri velike plovne reke (Dunav, Tisa i Sava), koje njenu

teritoriju dele na tri jasno uoĉljive celine Srem, Banat i Baĉku, koji su sa svoje strane

administrativno podeljeni na okruge: Severnobaĉki (Subotica), Juţnobaĉki (Novi Sad),

Zapadnobaĉki (Sombor), Severnobanatski (Kikinda), Srednjebanatski (Zrenjanin), Juţnobanatski

(Panĉevo) i Sremski okrug (Sremska Mitrovica). Graniĉi se na severu sa MaĊarskom, na istoku

sa Rumunijom, na zapadu sa Hrvatskom i na jugozapadu sa Bosnom i Hercegovinom.

U Vojvodini je privreda zasnovana na velikom bogatstvu kvalitetnog obradivog

zemljišta, koje zahvata 84% njene površine, i ĉija prirodna plodnost je poboljšana mreţom

kanala za navodnjavanje, tako da je od 1,78 miliona hektara obradive zemlje oko 0,5 miliona

drenirano. Oko 70% prinosa sa ovih polja otpada na ţitarice, 20% na industrijsko bilje, a 10% na

ostale kulture. Deo plodova se izvozi, ali većina se preraĊuje u domaćoj prehrambenoj industriji,

stacioniranoj uglavnom u Vojvodini, (pogoni za preradu mesa, voća i povrća, uljare, šećerane,

mlekare, itd.).

Reljef Vojvodine je preteţno ravniĉarski, izuzev Srema, kojim dominira planina Fruška

Gora, i jugoistoka Banata, sa Vršaĉkim Bregom. Danas najveći hidrografski potencijal ĉini

33

reka Dunav sa svojim pritokama, kao najvaţnija vodena saobraćajnica i strateški saobraćajni

pravac u Evropi.

Slika 1. Region Vojvodine

Izvor: https://sh.wikipedia.org/wiki/Vojvodina

Beogradski region

Grad Beograd ima status posebne teritorijalne jedinice u Srbiji sa svojom lokalnom

samoupravom. Njegova teritorija je podeljena na 17 gradskih opština (Ĉukarica, Novi Beograd,

Palilula, Rakovica, Savski venac, Stari grad, Voţdovac, Vraĉar, Zemun, Zvezdara, Barajevo,

Grocka, Lazarevac, Mladenovac, Obrenovac, Sopot, Surĉin), od kojih svaka ima svoje lokalne

ogranke vlasti. Beograd zauzima preko 3,6% teritorije Republike Srbije, a u njemu ţivi 21%

ukupnog broja graĊana Srbije (ne ukljuĉujući Kosovo i Metohiju). Beograd je takoĊe ekonomski

centar Srbije i središte srpske kulture, obrazovanja i nauke.

Prema procenama Republiĉkog zavoda za statistiku iz 2008. godine, na teritoriji grada

Beograda ţivi ukupno 1.621.396 stanovnika. Od toga 1.322.629 stanovnika ţivi u urbanim

sredinama, a 298.767 stanovnika u ruralnim sredinama.

Grad Beograd se sastoji iz dve geografski dosta razliĉite celine. Severno od reka Save i

Dunava nalazi se veliki ravniĉarski deo koji je u sklopu Panonske nizije. Juţno od ovih dveju

reka nalazi se breţuljkasto i brdovito zemljište Šumadije. Sredinom šumadijskog dela okruga, pa

https://sh.wikipedia.org/wiki/Vojvodina

34

i samog grada, prolazi lanac Šumadijskog venca planina koji na jugu poĉinje Rudnikom,

nastavlja se Bukuljom, a na teritoriji okruga ide linijom Kosmaj-Avala-Vraĉarski plato-

Beogradska tvrĊava. Kroz okrug protiĉu dve velike reke Sava i Dunav ali i veliki niz manjih

reka.

Slika 2. Beogradski region

Izvor: http://www.politika.rs/scc/clanak/198309/Vise-stanovnika-u-11-beogradskih-opstina

Glavni nosilac privredne snage svakako ĉini sam grad. MeĊutim teritorijano najveći deo

okruga ĉine ruralna i poljoprivredna podruĉja. Severni panonski deo okruga je prepoznatljiv po

intenzivnoj i dobro razvijenoj poljoprivredi. Juţni deo je pored poljoprivrede veoma poznat po

voćarstvu i odliĉnim vinogorjima u podunavskom i šumadijskom delu okruga.

Region Šumadije i Zapadne Srbije

Ovo je jedan od većih statistiĉkih regiona po: broju stanovnika (2.031.697 prema popisu

2011. godine), površini (26.483 km²) i broju naseljenih mesta (2.111). Na podruĉju regiona

nalazi se nekoliko prostorno-geografskih celina, od kojih su znaĉajnije: Šumadija,

Raška/Sandţak, Stari Vlah, Maĉva, Podrinje, Pešter, Posavina, Pomoravlje, Zlatibor itd. Na

podruĉju regiona nalaze se sledeći okruzi:

Maĉvanski okrug

Kolubarski okrug

Zlatiborski okrug

Moraviĉki okrug

Raški okrug

http://www.politika.rs/scc/clanak/198309/Vise-stanovnika-u-11-beogradskih-opstina

35

Šumadijski okrug

Pomoravski okrug

Rasinski okrug

Slika 3. Region Šumadije i Zapadne Srbije

Izvor: http://www.lokalnirazvoj.org/sr/books/details/24

Region Juţne i Istoĉne Srbije

Na podruĉju regiona nalazi se nekoliko prostorno-geografskih celina, od kojih su

znaĉajnije: Pomoravlje, Podunavlje, Ponišavlje, Braniĉevo, Timoĉka Krajina, Toplica, Jablanica,

Šopluk itd. Prema podacima sa popisa iz 2011. godine, region je imao 1.563.916 stanovnika. Na

podruĉju regiona nalaze se sledeći okruzi:

Podunavski okrug

Braniĉevski okrug

Borski okrug

Zajeĉarski okrug

Topliĉki okrug

Nišavski okrug

Pirotski okrug

Jablaniĉki okrug

Pĉinjski okrug

http://www.lokalnirazvoj.org/sr/books/details/24

36

Slika 4. Region Juţne i Istoĉne Srbije

Izvor: http://www.lokalnirazvoj.org/sr/books/details/23

7.4.3. PoreĊenje kretanja broja svinja u regionu Vojvodine sa ostalim regionima u

Republici Srbiji i njihovo uĉešće u ukupnom broju svinja Republike Srbije

Ovde na samom startu treba napomenuti da Prilikom poreĊenja meĊu regionima i

okruzima biće prikazani podaci o brojnom stanju raznih kategorija svinja iz 2005., 2006., 2007.,

2008., 2009., 2010., 2011., 2013. i 2014. godine, stim da se podaci iz 2005. godine koji će biti

uneti u tabele i grafikone neće uzimati u obzir prilikom analiziranja istih, već će sluţiti samo kao

uvid i pri sabiranju podataka kada se raĉuna uĉešće pojedinih regiona, okruga i opština. Problem

zbog kojeg 2005. godina nije uzeta u obzir prilikom analize je taj što su podaci o brojnom stanju

svinja za tu godinu na dan 15.01.2005. godine, a za ostale godine na dan 01.12. date godine,

stoga bi ukljuĉivanje 2005. godine u analizu dovelo do pogrešnih zakljuĉaka. Dobro je poznato

da je datum kod podataka o brojnom stanju svinja bitan zbog svinjokolja koji je aktuelan krajem

godine. TakoĊe 2012. godina će se uzimati samo pri tabelarnom i grafiĉkom prikazu i analizi

ukupnog broja svinja po regionima i okruzima, jer je u toj godini vršen popis poljoprivrede, pa

nisu dostupni podaci po kategorijama svinja za tu godinu. Pri analizi podataka o gazdinstvima

pojedinih okruga i opština koja se bave svinjarstvom koristiće se samo 2012. godina, jer podaci o

gazdinstvima za ostale godine nisu dostupni.

Kategorije svinja koje će se prouĉavati, tj. analizirati u radu su prasad do 20kg teţine,

krmaĉe i suprasne nazimice, tovne svinje i svinje ukupno. Iako je u izvornim podacima dato još

kategorija, zbog obima rada i stanovišta da su ovo najbitnije kategorije za ovaj rad, od ponuĊenih


37

će samo one biti obraĊivane. Stoga kada se bude analizirao ukupan broj svinja u radu, on se neće

poklapati sa brojem koji bi se dobio kada bi se sabrale prethodne tri analizirane kategorije.

Tabela 4. Brojno stanje prasadi do 20kg teţine po regionima u Republici Srbiji po posmatranim

godinama i ukupno. Broj prasadi do 20kg teţine po posmatranim godinama

Ukupno po

regionima Regioni 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2013 2014

Region Vojvodine 352.608 584.284 552.054 455.439 464.905 464.085 442.143 347.663 372.111 4.035.292

Beogradski region 62.824 109.612 114.342 68.389 93.334 90.703 92.303 60.862 63.311 755.680

Region

Šumadije i

Zapadne Srbije 338.150 469.480 480.277 507.155 463.354 423.871 391.031 380.432 315.648 3.769.398

Region

Juţne i Istoĉne

Srbije 209.406 289.401 284.103 256.272 233.402 228.712 223.689 243.818 201.457 2.170.260

Ukupno po

godinama 962.988 1.452.777 1.430.776 1.287.255 1.254.995 1.207.371 1.149.166 1.032.775 952.527 10.730.630


Iz Tabele 4 se moţe videti da je u regionu Vojvodine zastupljeno najviše prasadi do 20 kg

teţine tj. 4.035.292 grla ukupno u celokupnom posmatranom periodu, dok je iz grafika broj 20

jasno uoĉljivo da je jedini region koji mu parira, a u 2008. i 2013. godini ĉak i nadmašuje po

broju prasadi, region Šumadije i Zapadne Srbije. TakoĊe se lako moţe uoĉiti da je region sa

najmanje prasadi Beogradski region.

Grafik 20. Kretanje broja prasadi do 20 kg teţine po regionima u Republici Srbiji u

posmatranom periodu.


Posmatrano od 2006. godine kada je region Vojvodine brojao 584.284 grla ove

kategorije, pa do 2014. godine kada broji 372.111 grla, zabeleţen je pad od 212.173 grla tj. pad

38

od 36%. TakoĊe ogroman pad u istom periodu beleţi i region Šumadije i Zapadne Srbije 33%,

dok region Beograda i region Juţne i Istoĉne Srbije imaju manju tendenciju pada grafiĉki

gledano, ali pošto je kod njih u pitanju manji broj prasadi, pa svaki i manji pad u broju se

odraţava velikim procentom opadanja, to tabelarno gledano daje drugaĉiju sliku. Tako se moţe

iz tabele 4 izraĉunati pad od 30% kod regiona Juţne i Istoĉne Srbije, a kod Beogradskog regiona

ĉak 42%, što grafiĉki gledano nije uoĉljivo na osnovu kretanja linije trenda ovih regiona. Svi

regioni zajedno, ako se porede 2006. i 2014. godina beleţe pad od 34% manje broja prasadi.

Grafik 20a pokazuje da region Vojvodine daje najveći doprinos u ukupnom broju prasadi

do 20 kg teţine u Republici Srbiji sa 38%, iza kojeg odma sledi region Šumadije i Zapadne

Srbije sa 35%, pa onda region Juţne i Istoĉne Srbije sa 20% i region Beograda sa 7% uĉešća.

Grafik 20a. Uĉešće pojedinih regiona Republike Srbije u ukupnom brojnom stanju prasadi do

20kg teţine u posmatranom periodu.

Izvor: Republiĉki zavod za statistiku- obraĉun autora

Tabela 5. Brojno stanje krmaĉa i suprasnih nazimica po regionima u Republici Srbiji po

posmatranim godinama i ukupno. Broj krmaĉa i suprasnih nazimica po posmatranim godinama

Ukupno po


Region

Vojvodine 166.353 201.700 166.063 155.087 154.043 152.055 131.741 116.710 126.001 1.369.753

Beogradski

region 44.675

42.303 35.881 25.418 26.161 31.693 33.718 21.738 22.985 284.572

Region

Šumadije i

Zapadne

Srbije 239.141 212.389 201.080 182.487 193.923 191.946 189.178 156.633 136.015 1.702.792

Region Juţne i

Istoĉne

Srbije 204.317 165.031 147.103 139.261 146.629 143.425 130.634 92.722 94.274 1.263.396

Ukupno po

godinama 654.486 621.423 550.127 502.253 520.756 519.119 485.271 387.803 379.275 4.620.513


39

Grafik 21. Kretanje broja krmaĉa i suprasnih nazimica po regionima u Republici Srbiji u



Na osnovu date tabele i grafikona moţe se zakljuĉiti da su kod ove kategorije kao i kod

kategorije prasadi dva dominantna regiona po broju grla u posmatranom periodu region

Vojvodine i region Šumadije i Zapadne Srbije, stim da ovde region Šumadije i Zapadne Srbije

prednjaĉi sa 1.702.792 suprasnie nazimice i krmaĉe u odnosu na region Vojvodine koji ima

1.369.753 grla ukupno u posmatranom periodu. TakoĊe se da uoĉiti da im kod ove kategorije

svinja parira i region Juţne i Istoĉne Srbije sa 1.263.396 grla, i tokom posmatranog perioda je u

svakoj godini odmah iza regiona Vojvodine. To pokazuje da je kod ove kategorije svinja brojno

stanje po regionima izjednaĉenije nego kod kategorije prasadi. Jedini region koji je i ovde

najslabiji i puno zaostaje je region Beograda, koji zbog malog broja grla ujedno ima i najveću

stopu pada od ĉak 46% posmatrano od 2006. do 2014. godine, što se da zakljuĉiti iz Tabele 5,

dok grafiĉki gledano izgleda kao da je sasvim obratno. Sledeći region po veliĉini pada je region

Juţne i Istoĉne Srbije sa 43%, a zatim regioni Vojvodine 37% i region Šumadije i Zapadne

Srbije sa 36%. Ukoliko se poredi broj krmaĉa i suprasnih nazimica svih regiona zajedno u 2006.

i 2014. godini moţe se uvideti pad od 39%.

Grafik 21a. Uĉešće pojedinih regiona Republike Srbije u ukupnom brojnom stanju krmaĉa i

suprasnih nazimica u posmatranom periodu.


40

Što se tiĉe procentualnog uĉešća u ukupnom broju suprasnih nazimica i krmaĉa u

Republici Srbiji, gore prikazani Grafik 21a pokazuje da tu odskaĉe region Šumadije i Zapadne

Srbije sa uĉešćem 37%, iza kojeg slede region Vojvodine sa 30% i region Juţne i Istoĉne Srbije

sa 27%, dok region Beograda najviše zaostaje, tj najmanje uĉestvuje u ukupnom broju sa samo

6%.

Tabela 6. Brojno stanje tovnih svinja po regionima u Republici Srbiji po posmatranim godinama

i ukupno. Broj tovnih svinja po posmatranim godinama

Ukupno po


Region Vojvodine 583.753 946.044 824.445 731.037 745.725 809.501 700.239 684.673 791.567 6.816.984

Beogradski region 49.819 85.515 45.388 53.278 65.923 51.825 44.546 87.252 66.769 550.315

Region

Šumadije i Zapadne

Srbije 388.314 531.986 401.877 402.163 477.974 391.918 395.501 359.147 419.826 3.768.706

Region

Juţne i Istoĉne

Srbije 114.746 267.738 179.514 142.995 180.311 160.772 164.983 234.354 254.901 1.700.314

Ukupno

po

godinama 1.136.632 1.831.283 1.451.224 1.329.473 1.469.933 1.414.016 1.305.269 1.365.426 1.533.063 12.836.319


Grafik 22. Kretanje broja tovnih svinja po regionima u Republici Srbiji u posmatranom periodu.


Odnos meĊu regionima kod ove kategorije svinja je sliĉan kao i kod prethodno

analiziranih kategorija, tj. dominiraju VojvoĊanski i region Šumadije i Zapadne Srbije, a zatim

sledi region Juţne i Istoĉne Srbije, dok region Beograda i kod ove kategorije poseduje najmanji

41

broj grla. Ono što se da zakljuĉiti na osnovu Grafika 22, je da je kod ove kategorije svinja uoĉljiv

najveći jaz meĊu regionima tokom celog posmatranog perioda. Moţe se jasno videti da izrazito

dominira region Vojvodine ali da kao i kod prethodnih kategorija svinja ima tendenciju pada od

16% manje tovljenika ukoliko se poredi 2006. sa 2014. godinom. Razlika u odnosu na prethodno

obraĊene kategorije svinja je ta što ovde brojno stanje i kod vodećih regiona varira od godine do

godine, tj. negde raste, a negde opada, a ne kao kod prethodnih kategorija da konstantno opada.

Region Šumadije i Zapadne Srbije na Grafiku 22 ima gotovo indentiĉnu putanju tokom godina

kao i region Vojvodine, samo sa manjim brojem tovljenika po godinama i poredeći 2006. sa

2014. godinom iskazuje pad od 21% manje tovljenika. Iako svi regioni beleţe pad u poreĊenju

prvih sa zadnjim posmatranim godinama, za razliku od prethodnih kategorija, kod ove kategorije

u poslednje dve godine brojno stanje tovljenika raste, osim kod Beogradskog regiona, koji ima i

najveći pad u broju tovljenika koji iznosi 22%, dok najmanji pad od samo 5% ima region Juţne i

Istoĉne Srbije. Poredeći ukupan broj tovljenika svih regiona koji u 2006. godini iznosi 1.831.632

tovljenka, sa 2014. godinom, u kojoj broj tovljenika iznosi 1.533.063, vidi se da je to pad od

16%.

Kod kategorije tovljenika apsolutna nadmoć VojvoĊanskog regiona se vidi iz Tabele 6 i

Grafika 22a, koji pokazuju da od ukupnog broja tovljenika u Republici Srbiji koji iznosi

12.836.319 grla u celokupnom posmatranom periodu, region Vojvodine daje više od polovine

tog broja tj. 6.816.984 tovnih svinja odnosno 53%. Ostatak tovnih svinja daju region Šumadije i

Zapadne Srbije 30%, region Juţne i Istoĉne Srbije 13% i region Beograda samo 4%.

Grafik 22a. Uĉešće pojedinih regiona Republike Srbije u ukupnom brojnom stanju tovnih svinja

u posmatranom periodu.


42

Tebela 7. Brojno stanje svih kategorija svinja po regionima u Republici Srbiji po posmatranim

godinama i ukupno.

Broj svih kategorija svinja po posmatranim godinama

Ukupno po

reg.

Regioni 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

2014

Region

Vojv. 1.189.893 1.624.201 1.538.124 1.364.436 1.387.288 1.390.243 1.288.796 1.398.496 1.198.875 1.324.850

13.705.202

Beogr.

region 190.266 255.020 235.452 194.601 226.147 216.969 192.165 202.701 190.870 180.048

2.084.239

Region Šum. i

Zap.

Srbije 1.052.862 1.312.510 1.291.476 1.283.058 1.298.277 1.213.704 1.140.878 1.151.391 1.097.894 1.080.342

11.922.392

Region

Juţne i

Ist. Srbije 732.005 807.196 766.842 752.141 719.301 667.822 665.061 654.730 656.576 650.418

7.072.092

Ukupno

po god. 3165.026 3.998.927 3.831.894 3.594.236 3.631.013 3.488.738 3.286.900 3.407.318 3.144.215 3.235.658

3.478.392


Grafik 23. Kretanje broja svih kategorija svinja po regionima u Republici Srbiji u posmatranom

periodu.


Kod brojnog stanja svih kategorija svinja je sliĉna situacija kao i kod prethodno

analiziranih kategorija svinja. Vodeći regioni su region Vojvodine i region Šumadije, zadim

region Juţne i Istoĉne Srbije, a region Beograda je kao i obiĉno na poslednjem mestu. Tokom

posmatranog perioda najveće varijacije u brojnom stanju svinja su uoĉljive kod regiona

Vojvodine. Region Šumadije i Zapadne Srbije karakterišu dva uoĉljiva stadijuma u posmatranom

periodu. Prvi stadijum je od 2006. do 2009. godine i njega oslikava stagnaciju u broju svinja, dok

43

drugi stadijum poĉinje od 2009. godine i traje do kraja posmatranog perioda tj. 2014. godine i

karakteriše ga pad u broju svinja. Kod regiona Juţne i Istoĉne Srbije je suprotna situacija i on

prvo beleţi pad od 2006. do 2010. godine da bi nakon toga od 2010. do 2014. godine došlo do

stagnacije u brojnom stanju svih kategorija svinja. Region Beograda kao i u ranijim analizama

karakteriše mali broj svinja u svim godinama posmatranog perioda, pa je zbog toga malo

nezahvalno kod njega analizirati liniju trenda na Grafiku 23. Ukoliko bi posmatrali promene svih

kategorija svinja u periodu od 2006. do 2014. godine, u svim regionima bi se zabeleţio pad, i to:

region Vojvodine i region Šumadije i Zapadne Srbije po 18%, region Juţne i Istoĉne Srbije 19%,

a region Beograda 29%. Ukupan broj svih kategorija svinja, svih regiona Republike Srbije u

2006. godini iznosi 3.998.927, dok u 2014. godini iznosi 3.235.658 svinja, što je pad za 19%.

Grafik 23a. Uĉešće pojedinih regiona Republike Srbije u ukupnom brojnom stanju svih

kategorija svinja u posmatranom periodu.


Ukoliko se analiziraju tabela 7 i gore prikazani grafik 23a vidi se da najveći broj svih

kategorija svinja u celokupnom posmatranom periodu u svim regionima poseduje region

Vojvodine sa 40% ili 13.705.202 svinja, zatim sledi region Šumadije sa 11.922.392 odnosno

34%, pa region Juţne i Istoĉne Srbije sa 7.072.092 svinje tj. 20%, i na kraju region Beograda sa

6% odnosno 2.084.239 svinja u kupnom broju od 34.783.925 svinja.

44

7.5. STANJE I PROBLEMI SVINJARSKE PROIZVODNJE U

SEVERNOBAĈKOM OKRUGU

7.5.1. Opšti podaci i znaĉaj Severnobaĉkog okruga i njegovih opština

Severnobaĉki okrug se nalazi na severu Vojvodine odnosno Srbije i prostire se na

površini od 1.784 km², što ĉini 8,26% od ukupne površine AP Vojvodina, a 2,01% od ukupne

površine Republike Srbije. Obuhvata opštine: Subotica (1.007 km²), Baĉka Topola (596 km²) i

Mali IĊoš (181 km²), a centar okruga je u Subotici. Broj stanovnika po opštinama na osnovu

popisa 2011. godine u Severnobaĉkom okrugu iznosi: Subotica 141.554, Baĉka Topola 33.321,

Mali IĊoš 12.031.

Grafik 24. Procentualni udeo opština u Severnobaĉkom okrugu na osnovu broja stanovnika.

Izvor: Obraĉun autora

Na teritoriji Severnobaĉkog okruga je skoro 90% poljoprivredno zemljište, što

umnogome odreĊuje i privrednu strukturu okruga. Ono što je znaĉajno napomenuti u ovom

okrugu su svakako mesne industrije, kao što su Industrija mesa „Topola“ iz Baĉke Topole, dok je

na podruĉju opštine Mali IĊoš to “LTS Farmer” iz Lovćenca.

45

Slika 5. Okruzi u Republici Srbiji

1. SRBIJA-SEVER

a) Beogradski region

-Beogradski okrug (Grad

Beograd)

b) Region Vojvodine

-Zapadnobaĉki okrug

-Juţnobanatski okrug

-Juţnobaĉki okrug

-Severnobanatski okrug

-Severnobaĉki okrug

-Srednjebanatski okrug

-Sremski okrug

2. SRBIJA-JUG

v) Region Šumadije i Zapadne

Srbije

-Zlatiborski okrug

-Kolubarski okrug

-Maĉvanski okrug

-Moraviĉki okrug Izvor: https://sh.wikipedia.org/wiki/Okruzi_Srbije

-Pomoravski okrug

-Rasinski okrug

-Raški okrug

-Šumadijski okrug

g) Region Juţne i Istoĉne Srbije

-Borski okrug

-Braniĉevski okrug

-Zajeĉarski okrug

-Jablaniĉki okrug

-Nišavski okrug

-Pirotski okrug

-Podunavski okrug

-Pĉinjski okru

-Topliĉki okrug

46

Slika 6. Severnobaĉki okrug

Izvor: https://sh.wikipedia.org/wiki/Severnoba%C4%8Dki_okrug

7.5.2. Analiza kretanja broja svinja u Severnobaĉkom okrugu u odnosu na njihova

kretanja u okruzima iz regiona Juţne i Istoĉne Srbije

Ukoliko se analizira brojno stanje prasadi do 20kg i njihovo kretanje u posmatranom

periodu u Severnobaĉkom okrugu i okruzima iz regiona Juţne i Istoĉne Srbije mogu se uoĉiti

velike oscilacije od godine do godine. Te oscilacije grafiĉki gledano su uoĉljive kod svih

okruzima u većim srazmerama, izuzev Borskog i Pĉinjskog okruga, gde su one znatno manje i

Topliĉkog okruga gde je to najmanje izraţeno.

Severnobaĉki okrug zauzima drugo mesto po broju prasadi sa 559.466 grla gledano

ukupno u celokupnom posmatranom periodu, odmah iza Braniĉevskog okruga sa 661.756

prasadi, dok je okrug sa najmanjim brojem ove kategorije svinja Pirotski okrug sa 23.958

prasadi. Svi okruzi zajedno u celokupnom posmatranom periodu daju broj od 2.729.727 prasadi,

što znaĉi da Severnobaĉki okrug tu uĉestvuje sa 21%, Braniĉevski sa 24%, a Pirotski sa 1%.

Ukoliko se porede 2006. i 2014. godina, moţe se zakljuĉiti da je u skoro svim regionima došlo

do pada broja prasadi. Konkretno u Severnobaĉkom okrugu je došlo do pada sa 85.453 prasadi u

2006. godini na 56.805 prasadi u 2014. godini, što ĉini pad za 34%, a u Braniĉevskom to iznosi

41%. Okrug sa najmanjim padom broja prasadi je Podunavski okrug, koji beleţi pad od samo

1%, iako su tokom posmatranog perioda prisutne velike oscilacije.

Severnobaĉki okrug

Površina: 1.784 km²

Stanovništvo: 186.906 (2011)

Najveći grad: Subotica

https://sh.wikipedia.org/wiki/Severnoba%C4%8Dki_okrug

47

Tabela 8. Brojno stanje prasadi do 20kg teţine u Severnobaĉkom okrugu i okruzima iz regiona

Juţne i Istoĉne Srbije po godinama i ukupno.

Broj prasadi do 20kg teţine po posmatranim godinama

Ukupno po

okruzima Okruzi 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2013 2014

Severnobaĉki

okrug 42.547 85.453 68.856 49.155 62.289 66.553 51.721 76.087 56.805 559.466

Borski okrug 6.710 7.292 2.209 9.702 2.732 6.002 5.888 12.287 4.512 57.334

Braniĉevski

okrug 84.592 97.478 82.413 67.024 78.897 59.035 60.715 74.095 57.507 616.800

Zajeĉarski okrug 18.733 24.329 19.769 12.041 32.585 20.321 21.802 19.774 18.498 187.852

Jablaniĉki okrug 17.128 38.306 32.140 34.216 24.761 45.159 39.224 11.051 11.356 253.341

Nišavski okrug 27.250 47.162 47.228 35.864 25.344 22.010 25.544 20.522 22.159 441.193

Pirotski okrug 2.345 1.732 1.598 1.748 1.299 1.300 4.938 8.370 628 23.958

Podunavski

okrug 37.440 52.550 79.871 82.015 52.014 46.849 35.039 54.581 51.967 492.326

Pĉinjski okrug 9.160 5.646 7.477 3.349 5.791 15.537 12.003 7.662 7.093 516.284

Topliĉki

okrug 6.049 14.906 11.398 10.313 9.979 12.499 18.536 35.476 27.737 146.893

Ukupno po

godinama 251.954 374.854 352.959 305.427 295.691 295.265 275.410 319.905 258.262 2.729.727


Grafik 25. Kretanje broja prasadi do 20kg teţine u Severnobaĉkom okrugu i okruzima iz

regiona Juţne i Istoĉne Srbije u posmatranom periodu.


48

Grafik 25a. Udeo Severnobaĉkog okruga i okruga iz regiona Juţne i Istoĉne Srbije u ukupnom

brojnom stanju prasadi do 20 kg teţine ovih okruga u posmatranom periodu.


Tabela 9. Brojno stanje krmaĉa i suprasnih nazimica u Severnobaĉkom okrugu i okruzima iz

regiona Juţne i Istoĉne Srbije po godinama i ukupno. Broj krmaĉa i suprasnih nazimica po posmatranim godinama

Ukupno po

okruzima Okruzi 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2013 2014

Severnobaĉki okrug 18.627 27.456 20.758 19.858 22.900 23.092 19.229 25.798 19.176 196.894

Borski okrug 14.156 5.370 6.677 7.004 7.374 8.049 6.357 4.874 4.325 64.186

Braniĉevski

okrug 54.770 51.954 40.648 40.145 39.042 39.752 39.896 24.680 22.809 353.696

Zajeĉarski okrug 21.461 13.370 10.104 10.362 13.020 12.523 11.919 6.265 8.453 107.477

Jablaniĉki

okrug 15.367 15.270 15.116 8.734 10.251 12.157 8.622 4.248 6.617 96.382

Nišavski okrug 32.738 27.208 23.745 20.677 22.518 21.131 19.135 14.397 13.095 194.644

Pirotski okrug 1.391 1.913 656 144 855 113 112 2.042 3.251 10.477

Podunavski

okrug 48.275 39.352 42.367 44.023 41.515 38.983 34.865 25.061 25.020 339.461

Pĉinjski okrug 4.167 1.264 1.608 1.389 5.914 7.409 5.919 1.750 4.214 33.634

Topliĉki

okrug 11.991 9.330 6.182 6.783 6.140 3.308 3.809 9.405 6.490 63.438

Ukupno po

godinama 222.943 187.165 167.861 159.119 169.529 166.517 149.863 118.520 113.450 1.460.289


49

Grafik 26. Kretanje broja krmaĉa i suprasnih nazimica u Severnobaĉkom okrugu i okruzima iz

regiona Juţne i Istoĉne Srbije u posmatranom periodu.


Kategorija krmaĉe i suprasne nazimice je jedna od slabijih kategorija svinja što se tiĉe

Severnobaĉkog okruga u poreĊenju sa okruzima iz regiona Juţne i Istoĉne Srbije i zauzima treće

mesto sa ukupno 196.894 krmaĉe i suprasne nazimice u celokupnom posmatranom periodu.

Gledano procentualno to je 13% uĉešća u ukupnom broju od 1.460.289 krmaĉa i suprasnih

nazimica u svim okruzima iz regiona Juţne i Istoĉne Srbije. Ispred njega su Braniĉevski okrug

koji zauzima prvo mesto sa 353.696 grla tj. 24%, i Podunavski sa 339.461 grla tj. 23%.

Oscilacije u broju grla ove kategorije svinja su primetne kod svih okruga, stim da su za razliku

od kategorije prasadi manje, i primetna je tendenciju pada više nego kod kategorije prasadi. Kod

Severnobaĉkog okruga je primetan pad sa 27.456 grla 2006. godine na 19.176 grla 2014. godine,

što ĉini pad od 30%. PoreĊenjem 2006. sa 2014. godinom jedina dva regiona koja su zabeleţila

rast u broju krmaĉa i suprasnih nazimica su Pĉinjski 70% tj. sa 1.264 grla na 4.214 grla i Pirotski

41% tj. sa 1.913 grla na 3.251 suprasnih krmaĉa i nazimica. Severnobaĉki okrug ima manji pad

kod ove kategorije nego kod kategorije prasadi do 20kg teţine.


brojnom stanju krmaĉa i suprasnih nazimica ovih okruga u posmatranom periodu.


50

Tabela 10. Brojno stanje tovnih svinja u Severnobaĉkom okrugu i okruzima iz regiona Juţne i

Istoĉne Srbije po godinama i ukupno.

Broj tovnih svinja po posmatranim godinama

Ukupno po

okruzima Okruzi 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2013 2014

Severnobaĉki

okrug 49.627 86.147 79.719 79.623 70.529 76.398 79.568 108.913 100.881 731.405

Borski okrug 4.423 29.131 9.425 8.647 9.102 6.869 9.205 12.616 12.028 101.446

Braniĉevski okrug 37.614 80.993 78.169 48.443 46.925 52.770 41.859 75.566 63.219 525.558

Zajeĉarski

okrug 14.960 43.909 14.191 13.989 23.625 21.236 25.583 14.810 23.576 195.879

Jablaniĉki

okrug 8.412 21.334 21.277 21.215 34.165 26.638 21.192 18.818 29.991 203.042

Nišavski

okrug 7.928 20.223 8.357 12.493 9.857 8.785 9.961 29.347 29.402 136.353

Pirotski okrug 6.419 7.924 4.802 4.307 6.326 8.532 2.400 8.955 6.037 55.702

Podunavski okrug 14.889 36.333 33.091 19.130 30.402 15.973 42.354 46.934 55.106 294.212

Pĉinjski okrug 8.196 11.114 1.654 1.711 4.364 1.962 920 8.181 9.319 47.421

Topliĉki

okrug 11.905 16.777 8.548 13.060 15.543 18.007 11.509 19.127 26.223 140.699

Ukupno po

godinama 164.373 353.885 259.233 222.618 250.838 237.170 244.551 343.267 355.782 2.431.717


Grafik 27. Kretanje broja svinja u tovu u Severnobaĉkom okrugu i okruzima iz regiona Juţne i

Istoĉne Srbije u posmatranom periodu.


Ako se posmatra brojno stanje tovnih svinja po okruzima, tu do izraţaja dolazi

Severnobaĉki okrug. Ovaj okrug ubedljivo prednjaĉi u svim posmatranim godinama, dok mu je

samo u 2006. i 2007. godini Braniĉevski okrug donekle konkurentan. Okruzi sa najmanjim

brojem ove kategorije svinja su Pĉinjski, Pirotski i Borski. TakoĊe se moţe zapaziti da je brojno

stanje ove kategorije svinja oscilatorno, i da 5 okruga beleţi rast, a 5 okruga beleţi pad broja

tovljenika u posmatranom periodu. Godina sa najmanjim brojem tovljenika u Severnobaĉkom

51

okruguje je 2009. sa brojem od 70.529 tovnih svinja, dok je godina sa najvećim brojem ove

kategorije svinja 2013. godina i broji 108.913 tovljenika, što je više za 38.384 tj. 35% i to je

ujedno i najveća razlika u posmatranim godinama u ovom okrugu. Uzimajući u obzir period od

2006. do 2014. godine Severnobaĉki okrug beleţi rast od 15%, dok njegov glavni konkurent

Braniĉevski okrug beleţi pad u broju tovnih svinja od 22%. Okruzi koji uz Severnobaĉki okrug

beleţe rast su Jablaniĉki 28%, Nišavski 31%, Podunavski 34%, Topliĉki 36%. Dakle okruzi koji

beleţe pad u broju ove kategorije svinja su Braniĉevski, Borski, Zajeĉarski, Pirotski i Pĉinjski.

Gledajući uĉešće okruga u ukupnom broju tovnih svinja koje daju ovi okruzi u

posmatranom periodu, okrug sa najvećim uĉešćem je Severnobaĉki okrug sa 30%, zatim

Braniĉevski sa 22% uĉešća, dok su okruzi sa najmanjim uĉešćem Pĉinjski i Pirotski sa po 2%.


brojnom stanju tovnih svinja ovih okruga u posmatranom periodu.


Grafik 28. Kretanje ukupnog broja svinja u Severnobaĉkom okrugu i okruzima iz regiona Juţne

i Istoĉne Srbije u posmatranom periodu.


52

Tabela 11. Brojno stanje svih kategorija svinja u Severnobaĉkom okrugu i okruzima iz regiona

Juţne i Istoĉne Srbije po godinama i ukupno.

Broj svih kategorija svinja po posmatranim godinama Ukupno po

okruzima

Okruzi 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

Severnobaĉki 114.815 196.021 181.307 166.281 180.375 180.080 163.595 198.441 234.901 185.081 1.800.897

Borski 32.102 37.504 31.149 33.905 29.841 31.850 28.165 34.578 37.870 32.404 329.368

Braniĉevski 252.334 250.714 229.616 219.287 204.125 192.950 189.003 184.267 181.607 169.006 2.072.909

Zajeĉarski 66.682 71.846 63.639 49.395 75.447 68.344 65.280 67.666 42.437 59.630 630.366

Jablaniĉki 63.076 92.249 77.448 77.126 80.942 91.309 77.048 62.251 37.495 58.398 717.342

Nišavski 95.754 109.179 95.717 89.350 79.123 71.984 69.669 92.856 97.331 86.710 887.673

Pirotski 15.484 14.771 11.864 9.783 12.106 12.822 9.817 18.170 24.677 14.807 144.301

Podunavski 132.986 150.992 191.212 220.365 162.932 121.165 154.969 112.510 143.085 140.917 1.531.133

Pĉinjski okrug 31.994 30.417 28.454 18.093 36.928 35.558 30.583 36.308 21.007 27.436 296.778

Topliĉki 41.591 49.524 37.743 34.837 37.857 41.840 40.527 46.124 71.067 61.110 462.220

Ukupno po

godinama 846.818 1.003.217 948.149 918.422 899.676 847.902 828.656 853.171 891.477 835.499 8.872.987


Kao i kod broja tovljenika, kod ukupnog broja svinja takoĊe su dominantni Severnobaĉki

i Braniĉevski okrug, stim da je ovde dominantniji Braniĉevki okrug od Severnobaĉkog okruga

sve do 2012. godine, kada preimućstvo u broju svinja preuzima Severnobaĉki okrug, dok u 2007.

godini Podunavski okrug broji više sinja od Severnobaĉkog okruga, a 2008. godine i od

Braniĉevskog. Okruzi sa najmanjim brojem svinja su: Pĉinjski, Pirostki i Borski tj. isti oni okruzi

koji imaju i namanje tovnih svinja. Što se tiĉe oscilacija u broju svih kategorija svinja, moţe se

zapaziti da se u dva najdominantnija okruga broj svinja kreće nejednako, tj. dok se broj svinja u

Braniĉevskom okrugu smanjuje iz godine u godinu, tako da u poslednje tri posmatrane godine

poseduje manji broj svinja od Severnobaĉkog okruga, u Severnobaĉkom dosta oscilira na više i

na niţe od godine do godine, a najveći broj dostiţe kao i kod tovnih svinja u 2013. godini kad

iznosi 234.901. Rekord po broju svinja u posmatranom periodu drţi Braniĉevski okrug u 2006.

godini 250.714 svinja. Poredeći 2006. i 2014. godinu, okrug sa najvećim padom od 37% je

Jablaniĉki okrug, a zatim Braniĉevski 33% i Nišavski 21%. Najmanji pad ima Severnobaĉki

okrug sa 6%, dok se Topliĉki okrug nalazi u stagnaciji broja svinja, a jedini okrug koji beleţi rast

od 19% je Pirotski okrug.

Gledajući grafik 28a, vidi se da je uĉesnik sa najvećim procentom u ukupnom broju svih

kategorija svinja Braniĉevski okrug sa 24%, zatim Severnobaĉki sa 20%, a najmanje uĉestvuju

Borski sa 4% i Pirotski okrug sa 2% svinja.

53


brojnom stanju svih kategorija svinja ovih okruga u posmatranom periodu.


7.5.3. Analiza kretanja broja svinja u Severnobaĉkom okrugu u poreĊenju sa

kretanjem broja svinja u okruzima iz regiona Šumadije i Zapadne Srbije

Tabela 12. Brojno stanje prasadi do 20kg teţine u Severnobaĉkom okrugu i okruzima iz regiona

Šumadije i Zapadne Srbije po godinama i ukupno. Broj prasadi do 20kg teţine po posmatranim godinama

Ukupno po

okruzima Okruzi 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2013 2014

Severnobaĉki 42.547 85.453 68.856 49.155 62.289 66.553 51.721 76.087 56.805 559.466

Zlatiborski 6.812 14.459 11.651 10.423 16.048 9.565 6.896 14.431 15.139 105.424

Kolubarski 57.151 78.806 71.590 65.730 59.259 54.202 57.185 57.411 39.789 541.123

Maĉvanski 99.434 140.257 161.527 160.416 154.088 125.357 135.273 133.924 114.960 1.225.236

Moraviĉki 17.040 49.368 36.580 43.263 22.895 33.936 19.298 33.686 21.578 277.644

Pomoravski 55.577 46.920 65.025 48.256 49.040 43.598 32.995 30.246 38.134 409.791

Rasinski 40.731 72.938 75.971 118.757 100.341 72.677 54.590 40.753 43.036 619.794

Raški 16.428 18.183 17.995 23.063 16.299 28.487 19.205 25.039 13.384 178.083

Šumadijski 44.976 48.549 39.938 37.247 45.384 56.049 65.589 44.942 29.628 412.302

Ukupno po

godinama 380.696 554.933 549.133 556.310 525.643 490.424 442.752 456.519 372.453 4.328.863


54

Grafik 29. Kretanje broja prasadi do 20kg teţine u Severnobaĉkom okrugu i okruzima iz

regiona Šumadije i Zapadne Srbije u posmatranom periodu.


Iz Tabele 12 i Grafika 29, moţe se uoĉiti da ubedljivo najviše prasadi tokom celog

posmatranog perioda ima Maĉvanski okrug, kojeg slede Rasinski, Kolubarski i Severnobaĉki

okrug, koji se meĊusobno smenjuju tokom posmatranih godina. Okruzi sa najmanjim brojem

prasadi tokom celog perioda su Zlatiborski i Raški, stim da Zlatiborski ima manji broj prasadi u

svim godinama osim u 2014. godini. Gledajući ukupno za celokupan posmatrani period, najviše

prasadi poseduje Maĉvanski okrug sa 1.225.236 prasadi, tj. uĉešćem od 28% u ukupnom broju

prasadi ovih okruga, zatim sledi Rasinski sa 619.794 praseta, odnosno 14%, Sevrnobaĉki sa

559.466 prasadi i 13%, i Kolubarski sa 541.123 praseta, što daje 13% uĉešća. Dva najslabija

okruga po broju prasadi Zlatiboski i Raški uĉestvuju sa 2%, odnosno 4%.

Vodeća ĉetiri okruga po broju prasadi do 20 kg teţine beleţe pad u broju te kategorije

svinja, koji od 2006. do 2014. godine iznosi po okruzima: Maĉvanski 18%, što je ujedno i

najmanji pad u broju prasadi meĊu ovim okruzima, Rasinski 41%, Severnobaĉki 34%,

Kolubarski 50%. Najveći pad ima Moraviĉki okrug sa 56% manje prasadi, dok je Zlatiborki

jedini okrug od posmatranih okruga koji beleţi rast od 5%.

Grafik 29a. Udeo Severnobaĉkog okruga i okruga iz regiona Šumadije i Zapadne Srbije u

ukupnom brojnom stanju prasadi do 20 kg teţine ovih okruga u posmatranom periodu.


55

Tabela 13. Brojno stanje krmaĉa i suprasnih nazimica u Severnobaĉkom okrugu i okruzima iz

regiona Šumadije i Zapadne Srbije po godinama i ukupno.

Broj krmaĉa i suprasnih nazimica po posmatranim godinama

Ukupno po

okruzima Okruzi 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2013 2014

Severnobaĉki

okrug 18.627 27.456 20.758 19.858 22.900 23.092 19.229 25.798 19.176 196.894

Zlatiborski

okrug 8.295 8.627 6.787 6.078 5.621 5.035 4.974 4.169 7.553 57.139

Kolubarski

okrug 31.135 28.134 26.694 26.650 31.241 29.795 29.169 20.890 20.714 244.422

Maĉvanski okrug 50.610 54.726 53.284 53.106 52.511 49.622 48.139 45.490 36.375 443.863

Moraviĉki okrug 21.570 21.606 17.264 15.294 15.457 15.030 14.143 12.877 9.224 142.465

Pomoravski okrug 26.970 24.866 26.567 18.489 17.762 22.713 22.059 16.489 17.778 193.693

Rasinski

okrug 64.375 41.924 39.824 38.256 45.044 38.977 40.126 26.091 16.988 351.605

Raški okrug 11.019 11.940 13.177 8.177 9.375 10.276 9.504 11.156 9.677 94.301

Šumadijski

okrug 25.167 20.566 17.483 16.437 16.912 20.498 21.064 19.471 17.706 175.304

Ukupno po

godinama 257.768 239.845 221.838 202.345 216.823 215.038 208.407 182.431 155.191 1.899.686


Grafik 30. Kretanje broja krmaĉa i suprasnih nazimica u Severnobaĉkom okrugu i okruzima iz

regiona Šumadije i Zapadne Srbije u posmatranom periodu.


56

Što se tiĉe broja krmaĉa i suprasnih nazimica u ovim okruzima je najzastupljeniji

Maĉvanski okrug tokom celog perioda, kao što je to sluĉaj i kod kategorije prasadi. TakoĊe kao i

kod kategorije prasadi se moţe zapaziti da ga slede Rasinski i Kolubarski okrug, stim da je ovde

Severnobaĉki okrug manje znaĉajniji nego kod prethodne kategorije svinja i zauzima ĉetvrto

mesto po brojnosti svinja ove kategorije. Najslabiji region po broju krmaĉa i suprasnih nazimica

tokom celog perioda je i ovde Zlatiborski okrug kojeg sledi Raški okrug. Gledano zbirno za ceo

period Maĉvanski okrug ima 443.863, Rasinski 351.605, Kolubarski 244.422, a Severnobaĉki

196.894 svinja ove kategorije, dok najslabiji regioni Raški i Zlatiborki imaju 94.301, odnosno

57.139 krmaĉa i suprasnih nazimica. Procentualno gledano u ukupnom broju od 1.899.686

krmaĉa i suprasnih nazimica Maĉvanski okrug uĉestvuje sa 23%, Rasinski sa 19%, Kolubarski sa

13%, Severnobaĉki sa 10%, dok Raški ĉini samo 5%, a Zlatiborski 3%.

Ukoliko se posmatra kretanje broja krmaĉa i suprasnih nazimica, moţe se videti da svi

okruzi beleţe pad u broju ove kategorije svinja, i to najveći pad ima Rasinski okrug sa 59%, dok

najmanji pad ima Zlatiborski okrug sa 12%, a vodeći Maĉvanski okrug beleţi pad od 34%.

Uporedni Severnobaĉki okrug beleţi pad od 30%.


ukupnom brojnom stanju krmaĉa i suprasnih nazimica ovih okruga u posmatranom periodu.


57

Tabela 14. Brojno stanje tovnih svinja u Severnobaĉkom okrugu i okruzima iz regiona Šumadije

i Zapadne Srbije po godinama i ukupno.

Broj tovnih svinja po posmatranim godinama

Ukupno po

okruzima Okruzi 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2013 2014

Severnobaĉki

okrug 49.627 86.147 79.719 79.623 70.529 76.398 79.568 108.913 100.881 731.405

Zlatiborski

okrug 24.267 16.707 12.120 9.211 13.031 7.794 7.212 29.652 21.749 141.743

Kolubarski

okrug 41.621 73.391 35.090 42.547 44.592 28.120 21.670 40.893 56.609 384.533

Maĉvanski okrug 166.750 216.974 131.152 150.842 157.528 136.285 125.699 139.982 188.827 1.414.039

Moraviĉki okrug 22.185 27.150 12.819 15.603 27017 18.826 11.081 24.401 27.797 186.879

Pomoravski

okrug 40.322 79.146 50.988 53.102 75.609 78.313 105.440 35.815 33.403 522.138

Rasinski

okrug 70.833 75.681 125.062 86.697 123.474 92.003 93.263 38.265 35.779 741.057

Raški okrug 10.161 17.093 12.899 13.284 11.675 12.490 9.428 25.239 24.026 136.295

Šumadijski

okrug 12.175 25.844 21.747 30.877 25.048 18.087 21.708 24.900 31.636 212.022

Ukupno po

godinama 437.941 618.133 481.596 481.786 548.503 468.316 475.069 468.060 520.707 4.500.111


Grafik 31. Kretanje broja svinja u tovu u Severnobaĉkom okrugu i okruzima iz regiona

Šumadije i Zapadne Srbije u posmatranom periodu.


58

Grafik 31 oslikava sliĉnu situaciju kao kod prethodne dve kategorije svinja, gde tokom

celog perioda dominira Maĉvanski okrug, a njega slede Rasinski i Severnobaĉki okrug, stim da

je uz njih umesto Kolubarskog ovde zastupljeniji Pomoravski okrug. Na grafiku se moţe uoĉiti

da se ovi okruzi smenjuju po broju tovnih svinja od godine do godine, dok su preostali okruzi

uoĉljivo slabiji po broju ove kategorije svinja, a kao i ranije i ovde su najslabiji Raški i Zlatiborki

okrug. Gledajući ukupan broj tovnih svinja po okruzima, Maĉvanski okrug se istiĉe sa 1.414.039

grla ove kategorije svinja, odnosno uĉešćem od 31% u ukupnom broju od 4.500.111 tovnih

svinja, zatim slede Rasinski i Severnobaĉki sa 17%, odnosno 16%, koje prati Pomoravski okrug

sa 12%. Najmanje uĉešće imaju Zlatiborski i Raški okrug sa po 3%.

Dok Maĉvanski, Rasinski, Pomoravski i Kolubarski okrug beleţe pad, od 2006. do 2014.

godine Severnobaĉki, Šumadijski, Moraviĉki, Zlatiborski i Raški okrug beleţe rast. Od okruga

koji beleţe pad, najveći pad ima Pomoravski okrug, ĉiji pad iznosi 58%, dok najmanji pad ima

vodeći Maĉvanski okrug sa 13% pada. Od okruga koji beleţe rast u ovom periodu, najveći rast

beleţi Raški okrug tj. okrug sa najmanjim brojem tovnih svinja, koji ima rast od 41%.

Severnobaĉki okrug ima rast od 15%.


ukupnom brojnom stanju tovnih svinja ovih okruga u posmatranom period.


59

Tabela 15. Brojno stanje svih kategorija svinja u Severnobaĉkom okrugu i okruzima iz regiona

Šumadije i Zapadne Srbije po godinama i ukupno.

Broj svih kategorija svinja po posmatranim godinama Ukupno

po

okruzima Okruzi 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

Severnob.

okrug 114.815 196.021 181.307 166.281 180.375 180.080 163.595 198.441 234.901 185.081 1.800.897

Zlatib. okrug 41.303 49.565 45.772 43.156 48.124 43.343 33.370 66.004 54.716 65.809

491.162

Kolubar.

okrug 140.726 195.380 162.228 163.064 162.953 156.502 145.157 161.198 173.121 171.411 1.631.740

Maĉv. okrug 325.487 408.722 403.132 415.631 401.878 387.201 361.333 400.391 362.817 357.260

3.823.852

Morav.

okrug 70.547 114.606 85.936 88.792 83.383 73.358 54.281 81.593 82.869 72.836 808.201

Pomorav. okrug 130.862 160.968 176.340 144.214 136.211 156.710 160.920 116.113 109.410 127.159

1.418.907

Rasinski

okrug 205.214 201.501 261.438 272.007 320.503 227.141 221.629 132.315 115.793 117.946 2.075.487

Raški okrug 32.229 65.552 54.645 49.755 44.214 56.095 38.303 70.412 71.902 59.130

542.237

Šumad.

okrug 106.495 116.216 101.985 106.439 101.011 113.354 125.885 123.365 127.266 108.791 1.130.807

Ukupno

po

godinama 1.167.678 1.508.531 1.472.783 1.449.339 1.478.652 1.393.784 1.304.473 1.349.832 1.332.795 1.265.423

13.723.290


Grafik 32. Kretanje ukupnog broj svinja u Severnobaĉkom okrugu i okruzima iz regiona

Šumadije i Zapadne Srbije u posmatranom periodu.


Kao što je i oĉekivano sobzirom na kretanja analiziranih kategorija svinja i kod ukupnog

broja svinja dominira Maĉvanski okrug, a slede ga Rasinski, Severnobaĉki i Kolubarski koji se

meĊusobno smenjuju od godine do godine. Isto tako nema promena ni kada su u pitanju regioni

sa najmanjim brojem grla, pa se moţe uoĉiti da se Raški i Zlatiborski okrug izdvajaju kao

najslabiji tj. imaju najmanji broj svih kategorija stoke, što je takoĊe oĉekivano. Maĉvanski okrug

koji ima najviše svih kategorija svinja tj. 1.800.897 svinja, uĉestvuje sa 28% u ukupnom broju

svih kategorija svinja analiziranih okruga. Okrug koji takoĊe treba istaći i koji u ukupnom broju

60

svinja uĉesvuje sa 15% je Rasinski okrug, za kojim slede Severnobaĉki sa 13% i Kolubarski sa

12%. Dva okruga koji broje najmanje svinja Zlatiborski i Raški, uĉestvuju sa po 4% u ukupnom

broju svinja.


ukupnom brojnom stanju svih kategorija svinja ovih okruga u posmatranom periodu.


Jedini okrug od analiziranih koji oslikava rast je Zlatiborski okrug sa 25% rasta, koji ima

i najmanji broj svinja. Od okruga koje karakteriše pad, najmanji pad u broju svinja imaju

Severnobaĉki i Šumadijski okrug sa po 6% pada, dok najveći pad ima Rasinski okrug sa ĉak

41% manje svinja u 2014. u odnosu na 2006. godinu. Njega prate Moraviĉki okrug sa padom od

36%, i Pomoravski sa 21%. Najbrojniji Maĉvanski okrug karakteriše pad u broju svinja od 13%.

7.5.4. Analiza kretanja broja svinja u Severnobaĉkom okrugu u poreĊenju sa

kretanjima u Beogradskom regionu (Grad Beograd)

Tabela 16. Brojno stanje prasadi do 20kg teţine u Severnobaĉkom i Beogradskom okrugu po

godinama i ukupno. Broj prasadi do 20kg teţine po posmatranim godinama

Ukupno po

okruzima Okruzi 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2013 2014


Beogradski okrug 62.824 109.612. 114.342 68.389 93.334 90.703 92.303 60.862 63.311 755.680

Ukupno po

godinama 105.371 195.065 183.198 117.544 155.623 157.256 144.024 136.949 120.116 1.315.146


61

Grafik 33. Kretanje broja prasadi do 20kg teţine u Severnobaĉkom i Beogradskom okrugu u



Gledajući Grafik 33 moţe se uvideti da Beogradski okrug ima veći broj prasadi u odnosu

na Severnobaĉki okrug u svim posmatranim godinama, osim u 2013. godini. TakoĊe su primetne

oscilacije u broju prasadi, gde do izraţaja najviše dolazi 2008. godina, kada je uoĉljiv osetan pad

broja prasadi. U ukupnom broju prasadi od 1.315.146, koji daju ova dva okruga, Beogradski

okrug daje 755.680 prasadi, odnosno 57%, dok Severnobaĉki okrug daje 559.466 prasadi tj.

43%. Oba okruga karakteriše pad, koji od 2006. godine pa do kraja analiziranog perioda kod

Beogradskog okruga iznosi 42%, dok je kod Severnobaĉkog nešto manji i iznosi 33%.

Grafik 33a. Udeo Severnobaĉkog i Beogradskog okruga u ukupnom brojnom stanju prasadi do

20kg teţine ovih okruga u posmatranom period.

Izvor: Republiĉki zavod za statistiku-obraĉun autora

62

Tabela 17. Brojno stanje krmaĉa i suprasnih nazimica u Severnobaĉkom i Beogradskom okrugu

po godinama i ukupno.


Ukupno po

okruzima Okruzi 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2013 2014

Severnobaĉki

okrug 18.627 27.456 20.758 19.858 22.900 23.092 19.229 25.798 19.176 196.894

Beogradski

okrug 44.675 42.303 35.881 25.418 26.161 31.693 33.718 21.738 22.985 284.572

Ukupno po

godinama 63.302 69.759 56.639 45.276 49.061 54.785 52.947 47.536 42.161 481.466


Grafik 34. Kretanje broja krmaĉa i suprasnih nazimica u Severnobaĉkom i Beogradskom okrugu

u posmatranom periodu.


Posmatrajući Grafik 34 i Tabelu 17, moţe se zapaziti da je u ovom poreĊenju kao i kod

poreĊenja kategorije prasadi, okrug sa više grla krmaĉa i suprasnih nazimica tokom većeg dela

posmatranog perioda Beogradski okrug, i da se isto tako njihov meĊusobni odnos menja samo u

2013. godini, kada je Severnobaĉki okrug, okrug sa više krmaĉa i suprasnih nazimica. U

ukupnom broju od 481.466 krmaĉa i suprasnih nazimica koji daju ova dva okruga, Beogradski

okrug od tog broja daje 284.572 grla, odnosno 59%, dok Severnobaĉki okrug ĉini 41%, tj.

196.894 krmaĉe i suprasne nazimice. Gledajući pad u celokupnom periodu Beogradski okrug

beleţi veći pad u broju krmaĉa i suprasnih nazimica od Severnobaĉkog okruga, što se moţe

uoĉiti i na Grafiku 34. Taj pad procentualno iznosi kod Beogradskog okruga 46%, dok kod

Severnobaĉkog okruga iznosi 30%.

63

Grafik 34a. Udeo Severnobaĉkog i Beogradskog okruga u ukupnom brojnom stanju krmaĉa i

suprasnih nazimica ovih okruga u posmatranom periodu.


Tabela 18. Brojno stanje tovnih svinja u Severnobaĉkom i Beogradskom okrugu po godinama i

ukupno. Broj tovnih svinja po posmatranim godinama

Ukupno po

okruzima Okruzi 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2013 2014


Beogradski okrug 49.819 85.515 45.388 53.278 65.923 51.825 44.546 87.252 66.769 550.315

Ukupno po

godinama 99.446 171.662 125.107 132.901 136.452 128.223 124.114 196.165 167.650 1.281.720


Grafik 35. Kretanje broja tovnih svinja u Severnobaĉkom i Beogradskom okrugu u

posmatranom period.


64

Kada je u pitanju odnos izmeĊu broja tovljenika Severnobaĉkog i Beogradskog okruga

situacija je suprotna u odnosu na kretanja kod kategorija prasadi i krmaĉa i suprasnih nazimica,

te ovde tokom celog posmatranog perioda veći broj tovnih svinja poseduje Severnobaĉki okrug.

Dosadašnjim analizama se tako stiĉe utisak da Severnobaĉki okrug najviše broji grla svinja u

kategorji tovnih svinja. Na Grafiku 35 su takoĊe primetne oscilacije kod oba okruga, a naroĉito

kod Beogradskog, dok se kod Severnobaĉkog okruga moţe uoĉiti i znaĉajan rast od 2011. godine

pa do kraja posmatranog perioda. Severnobaĉki okrug je brojniji i on ĉini 57% tovljenika od

ukupnog broja tovljenika ova dva okruga, koji iznosi 1.281.720 tovljenika, dok Beogradski

okrug ĉini 43%. Poredeći 2006. sa 2014. godinom, Severnobaĉki okrug beleţi rast od 15%, dok

je kod Beogradskog okruga poredeći te dve godine primetan pad od 22%.

Grafik 35a. Udeo Severnobaĉkog i Beogradskog okruga u ukupnom brojnom stanju tovnih

svinja ovih okruga u posmatranom periodu.


Tabela 19. Brojno stanje svih kategorija svinja u Severnobaĉkom i Beogradskom okrugu po

godinama i ukupno. Broj svih kategorija svinja po posmatranim godinama Ukupno

po

okruzima Okruzi 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

Severnobaĉki

okrug 114.815 196.021 181.307 166.281 180.375 180.080 163.595 198.441 234.901 185.081 1.800.897

Beogradski

okrug 190.226 255.020 235.452 194.601 226.147 216.969 192.165 202.701 190.870 180.048 2.084.199

Ukupno po

godinama 305.041 451.041 416.759 360.882 406.522 397.049 355.760 401.142 425.771 365.129 3.885.096


65

Grafik 36. Kretanje ukupnog broja svinja u Severnobaĉkom i Beogradskom okrugu u



Grafik 36a. Udeo Severnobaĉkog i Beogradskog okruga u ukupnom brojnom stanju svih

kategorija svinja ovih okruga u posmatranom periodu.


Kada je reĉ o ukupnom broju svih kategorija svinja, tu je situacija sliĉna kao i kod

kategorije prasadi i krmaĉa i suprasnih nazimica. Od 2006. pa do 2013. godine veći broj svinja

ima Beogradski okrug, da bi u 2013. i 2014. godini veći broj svinja beleţio Severnobaĉki okrug.

Ovo je uzrokovano većim padom svinja kod Beogradskog okruga, a taj pad iznosi 29% gledajući

2006. i 2014. godinu, dok Severnobaĉki okrug ima pad od samo 6%, jer upravo u poslednje dve

godine beleţi najveći broj svinja, a najviše u 2013. godini, što je i logiĉno jer je i kod prethodno

analiziranih kategorija svinja ova godina bila godina sa najvećim brojem grla datih kategorija

svinja. Od ukupnog broja svinja ova dva okruga, koji iznosi 3.885.096 svinja, Severnobaĉki

okrug ĉini 1.800.897 svinja, odnosno 46%, dok Beogradski okrug daje 54% ukupnog broja, tj.

2.084.199 svinja.

66

7.5.5. Analiza i poreĊenje kretanja broja svinja u Severnobaĉkom i ostalim

okruzima iz regiona Vojvodine

Tabela 20. Brojno stanje prasadi do 20kg teţine u Severnobaĉkom okrugu i ostalim okruzima iz

regiona Vojvodine po godinama i ukupno. Broj prasadi do 20kg teţine po posmatranim godinama

Ukupno po

okruzima Okruzi 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2013 2014

Severnobaĉki

okrug 42.547 85.453 68.856 49.155 62.289 66.553 51.721 76.087 56.805 559.466

Zapadnobaĉki

okrug 44.524 62.753 60.625 49.040 42.008 43.892 42.258 18.776 31.742 395.618

Juţnobanatski okrug 54.190 76.177 71.071 63.997 74.818 59.128 59.354 36.915 46.116 541.766

Juţnobaĉki okrug 69.318 117.207 124.052 118.143 96.251 102.976 97.798 90.859 107.394 923.998

Severnobanatski

okrug 40.906 73.651 56.344 42.523 44.442 56.227 70.411 34.611 32.222 451.337

Srednjebanatski

okrug 33.479 66.969 57.568 44.495 42.825 44.198 28.832 13.777 17.484 349.627

Sremski okrug 67.644 102.074 113.538 88.086 102.272 91.111 91.769 76.638 80.348 813.480

Ukupno po

godinama 352.608 584.284 552.054 455.439 464.905 464.085 442.143 347.663 372.111 4.035.292


Grafik 37. Kretanje broja prasadi do 20kg teţine u Severnobaĉkom okrugu i ostalim okruzima iz

regiona Vojvodine u posmatranom periodu.


67

Posmatrajući brojno stanje prasadi u okruzima VojvoĊanskog regiona, jasno se moţe

uoĉiti da se tokom celog posmatranog perioda izdvajaju Juţnobaĉki i Sremski okrug kao dva

okruga sa najviše prasadi do 20 kg teţine, i da samo u 2009. godini Sremski okrug ima veći broj

prasadi od Juţnobaĉkog okruga. Ostali okruzi osciliraju tokom posmatranog perioda, pa se tako i

smenjuju po broju prasadi u pojedinim godinama. Dva okruga sa najmanjim brojem prasadi

tokom celog perioda su Srednjebanatski i Zapadnobaĉki okrug. Što se tiĉe Severnobaĉkog

okruga, on je najbliţi vodećim Juţnobaĉkom i Sremskom okrugu, ali se tokom godina smenjuje

po broju prasadi sa Juţnobanatskim i Severnobanatskim okrugom. Kod svih okruga se moţe

uoĉiti pad u broju prasadi, pa se tako dobija da je pad kod dva vodeća okruga Juţnobaĉkog i

Sremskog 8% i 21%, dok je kod Severnobaĉkog okruga pad 33%. Okrug sa najvećim padom je

Srednjebanatski koji u 2006. godini ima 66.969 prasadi, da bi u 2014. godini taj broj iznosio

samo 17.484 praseta, što je pad od ĉak 74%. Okrug sa najmanjim padom od 8% je vodeći

Juţnobaĉki okrug.

U ukupnom brojnom stanju ovih okruga, koji iznosi 4.035.292 praseta, najveće uĉešće

ima Juţnobaĉki okrug sa 23% udela, zatim Sremski okrug sa 20%, dok je treći po uĉešću

Severnobaĉki okrug sa 14%. Najslabiji okruzi po broju prasadi Zapadnobaĉki i Srednjebanatski

imaju uĉešće u ukupnom broju prasadi 10% odnosno 9%.

Grafik 37a. Udeo Severnobaĉkog okruga i ostalih okruga iz regiona Vojvodine u ukupnom

brojnom stanju prasadi do 20 kg teţine ovih okruga u posmatranom periodu.


68

Tabela 21. Brojno stanje krmaĉa i suprasnih nazimica u Severnobaĉkom okrugu i ostalim

okruzima iz regiona Vojvodine po godinama i ukupno.


Ukupno po

okruzima Okruzi 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2013 2014

Severnobaĉki

okrug 18.627 27.456 20.758 19.858 22.900 23.092 19.229 25.798 19.176 196.894

Zapadnobaĉki okrug 23.062 27.794 16.489 17.823 13.794 18.224 15.781 8.774 14.172 155.913

Juţnobanatski

okrug 25.639 26.640 23.745 21.661 21.364 19.472 15.028 10.581 12.683 176.813

Juţnobaĉki okrug 35.213 39.125 37.417 33.686 33.079 31.184 27.927 25.634 25.847 289.112

Severnobanatski

okrug 17.226 22.134 18.317 15.849 15.502 18.388 19.453 12.872 10.968 150.709

Srednjebanatski

okrug 13.101 16.754 14.867 11.503 14.692 12.478 9.545 7.280 8.413 108.633

Sremski okrug 33.485 41.797 34.470 34.707 32.712 29.217 24.778 25.771 34.742 291.679

Ukupno po

godinama 166.353 201.700 166.063 155.087 154.043 152.055 131.741 116.710 126.001 1.369.753


Grafik 38. Kretanje broja krmaĉa i suprasnih nazimica u Severnobaĉkom okrugu i ostalim

okruzima iz regiona Vojvodine u posmatranom periodu.


Kategorija krmaĉe i suprasne nazimice u VojvoĊanskom regionu na Grafiku 38 oslikava

pad svih okruga, gde se takoĊe moţe uoĉiti kao i kod kategorije prasadi da su dva okruga sa

najviše krmaĉa i suprasnih nazimica Juţnobaĉki i Sremski okrug. Razlika je što kod ove

kategorije svinja Sremski okrug broji više krmaĉa i suprasnih nazimica nego Juţnobaĉki okrug,

ali samo za 2.567 grla ove kategorije, tako da su konkurentni tokom celog posmatranog perioda,

a najveća razlika se na grafikonu primećuje tek u 2014. godini kada Sremski okrug ima primetnu

tendenciju rasta broja krmaĉa i suprasnih nazimica. Za razliku od kategorije prasadi kod ove

kategorije svinja se najslabijim okruzima Srednjebanatskom i Zapadnobaĉkom pridruţio i

Severnobanatski okrug, dok je Severnobaĉki okrug i ovde na trećoj poziciji po broju grla.

69

Posmatrajući poĉetnu 2006. godinu i poredeći je po brojnosti krmaĉa i suprasnih nazimica sa

2014. godinom, zapaţa se pad u brojnosti kod svih okruga, od kojih najveći pad ima

Juţnobanatski okrug sa 52% manje krmaĉa i suprasnih nazimica, dok najmanji pad ima vodeći

Sremski okrug, koji beleţi pad od 17%. Dva okruga sa najmanjim brojem ove kategorije svinja

Srednjebanatski i Severnobanatski, imaju pad od po 50%, dok analizirani Severnobaĉki okrug

beleţi pad od 30%.

Najveće uĉešće u ukupnom broju krmaĉa i suprasnih nazimica ovih okruga imaju

Sremski i Juţnobaĉki okrug sa po 21%, dok Severnobaĉki ima uĉešće od 14%. Dva najslabija

okruga Srednjebanatski i Severnobanatski, imaju uĉešće od 8%, odnosno 11%.


brojnom stanju krmaĉa i suprasnih nazimica ovih okruga u posmatranom periodu.


Tabela 22. Brojno stanje tovnih svinja u Severnobaĉkom okrugu i ostalim okruzima iz regiona

Vojvodine po godinama i ukupno. Broj tovnih svinja po posmatranim godinama

Ukupno po

okruzima Okruzi 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2013 2014

Severnobaĉki

okrug 49.627 86.147 79.719 79.623 70.529 76.398 79.568 108.913 100.881 731.405

Zapadnobaĉki

okrug 86.570 75.280 82.354 56.152 55.998 59.803 43.387 46.733 67.875 574.152

Juţnobanatski okrug 57.837 106.643 101.551 72.004 82.558 85.054 58.991 60.930 71.321 696.889

Juţnobaĉki okrug 112.356 202.843 166.625 165.727 151.733 151.553 129.136 172.256 142.590 1.394.819

Severnobanatski

okrug 81.489 123.658 94.097 82.555 87.143 105.308 88.630 75.312 67.207 805.399

Srednjebanatski

okrug 66.267 103.466 81.205 62.572 63.217 65.901 54.683 47.481 78.530 623.322

Sremski okrug 129.607 248.007 218.894 212.404 234.547 265.484 245.844 173.048 263.163 1.990.998

Ukupno po

godinama 583.753 946.044 824.445 731.037 745.725 809.501 700.239 684.673 791.567 6.816.984


70

Grafik 39. Kretanje tovnih svinja u Severnobaĉkom okrugu i ostalim okruzima iz regiona

Vojvodine u posmatranom periodu.


Što se tiĉe kategorije tovnih svinja tu apsolutni primat drţi Sremski okrug, koji gledajući

Grafik 39 odskaĉe od ostalih okruga, pa ĉak i od Juţnobaĉkog, koji je uz njega bio kod svake

analizirane kategorije svinja. Ostali okruzi iz regiona Vojvodine su sliĉnih kretanja brojnog

stanja tovnih svinja, ali se po ukupnom broju tovnih svinja i ovde moţe nazreti da su kao i kod

prethodnih kategorija svinja najslabiji Zapadnobaĉki i Srednjebanatski okrug. Severnobaĉki

okrug je kod ove kategorije svinja nešto slabiji nego kod prethodne dve i zauzima ĉetvrto mesto

po brojnosti tovnih svinja u posmatranom periodu. Ono što se moţe zapaziti kod ove kategorije,

a nije bio sluĉaj kod prethodne dve, je da dva okruga beleţe rast broja tonih svinja. Ta dva

okruga su Severnobaĉki, koji ima tendenciju rasta broja tovljenika od 15% i vodeći Sremski

okrug 6%. Najveći pad u broju tovljenika ima Severnobanatski okrug, koji iznosi 46%, dok

najmanji pad ima okrug sa najmanje tovljenika tj. Zapadnobaĉki okrug i to 6%.


brojnom stanju tovnih svinja ovih okruga u posmatranom periodu.


71

Sremski okrug broji najviše tovnih svinja, pa tako ujedno i uĉestvuje u ukupnom brojnom

stanju tovljenika VojvoĊanskog okruga sa najvećim procentom od 29% tovljenika, a zatim slede

Juţnobaĉki sa 21% i Severnobanatski sa 12%, pa onda Severnobaĉki sa 11%. Dva najslabija

okruga Srednjebanatski i Zapadnobaĉki uĉestvuju sa 9% i 8%.

Tabela 23. Brojno stanje svih kategorija svinja u Severnobaĉkom okrugu i ostalim okruzima iz

regiona Vojvodine po godinama i ukupno.

Broj svih kategorija svinja po posmatranim godinama Ukupno po

okruzima

Okruzi 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

Severnobaĉ.

okrug 114.815 196.021 181.307 166.281 180.375 180.080 163.595 198.441 234.901 185.081 1.800.897

Zapadnobaĉ.

okrug 158.365 166.022 156.738 134.206 119.931 129.728 112.100 155.919 83.294 131.085 1.347.388

Juţnoban.

okrug 166.208 195.413 203.822 179.154 190.015 163.147 137.336 133.741 112.209 118.055 1.599.100

Juţnobaĉki

okrug 266.984 355.898 333.860 314.858 287.884 299.873 284.799 332.512 316.148 292.434 3.085.250

Severnoban.

okrug 143.171 195.833 176.127 144.173 147.669 180.523 178.905 163.956 138.617 125.150 1.594.124

Srednjeban.

okrug 107.438 165.386 148.631 116.779 123.900 120.120 95.576 85.974 72.303 115.622 1.151.729

Sremski

okrug 232.912 349.628 337.639 308.985 337.514 316.772 316.485 327.953 241.403 357.423 3.126.714

Ukupno po

godinama 1.189.893 1.624.201 1.538.124 1.364.436 1.387.288 1.390.243 1.288.796 1.398.496 1.198.875 1.324.850 13.705.202


Grafik 40. Kretanje ukupnog broja svinja u Severnobaĉkom i ostalim okruzima iz regiona

Vojvodine u posmatranom periodu.


72

Kao što je i oĉekivano jer je i kod kategorije krmaĉe i suprasne nazimice i kod tovnih

svinja na prvom mestu po broju grla, tako je i kod ukupnog broja svinja VojvoĊanskog regiona

vodeći okrug, Sremski okrug. Isto to vaţi i za Juţnobaĉki okrug, koji je kod svih kategorija

svinja uz Sremski okrug, pa tako i kod ukupnog broja svinja. Ova dva okruga se primetno

izdvajaju od ostalih tokom celog perioda, jedino se u 2013. godini Severnobaĉki okrug osetno

pribliţava Sremskom okrugu po broju svinja. Severnobaĉki okrug kao i kod kategorije prasadi i

krmaĉa i suprasnih nazimica, tako i ovde zauzima treću poziciju po brojnosti svinja. Na Grafiku

40 je primetno da se Severnobaĉki okrug tek u poslednje tri analizirane godine izdvaja po broju

svinja od ostalih okruga regiona Vojvodine. Srednjebanatski i Zapadnobaĉki okrug oĉekivano

imaju najmanje svinja tokom celog perioda, kao i kod analiziranih kategorija svinja, jedino u

2012. godini Zapadnobaĉki okrug beleţi porast, te u toj godini ima više svinja od

Juţnobanatskog okruga. Jedini okrug koji beleţi rast je vodeći Sremski okrug, ĉiji rast iznosi

samo 2%. Okrug sa najmanjim padom je Severnobaĉki okrug, i on beleţi pad od 6%, dok najveći

pad od 40% ima Juţnobanatski okrug.

Grafik 40a. Udeo Severnobaĉkog i ostalih okruga iz regiona Vojvodine u ukupnom brojnom

stanju svih kategorija svinja ovih okruga u posmatranom periodu.


Broj od 13.705.202 svinje u VojvoĊanskom regionu najvećim delom ĉine Sremski okrug

sa 23% udela u tom broju, Juţnobaĉki sa 22%, Severnobaĉki sa 13%, Juţnobanatski i

Severnobanatski sa po 12%, pa onda dva najslabija okruga Zapadnobaĉki sa 10% i

Srednjebanatski sa 8%.

73

7.5.6. Stanje gazdinstava koja se bave svinjarskom proizvodnjom u Severnobaĉkom

okrugu i poreĊenje sa ostalim okruzima VojvoĊanskog regiona, kao i drugim

okruzima u Republici Srbiji

Tabela 24. Broj gazdinstava koja se bave svinjarstvom u Severnobaĉkom i ostalim okruzima iz

regiona Vojvodine u 2012. godini.

Okruzi VojvoĊanskog regiona Broj gazdinstava koja se bave svinjarstvom u

2012. godini

Severnobaĉki okrug 5.767

Zapadnobaĉki okrug 11.012

Juţnobanatski okrug 14.836

Juţnobaĉki okrug 16.551

Severnobanatski okrug 7.350

Srednjebanatski okrug 10.062

Sremski okrug 19.577

Ukupno: 85.155 Izvor: Republiĉki zavod za statistiku

Grafik 41. Broj gazdinstava koja se bave svinjarstvom u Severnobaĉkom i ostalim okruzima iz

regiona Vojvodine u 2012. godini.


Analiziranjem Tabele 24 i Grafika 41 moţe se utvrditi da su vodeći okruzi VojvoĊanskog

regiona kod gazdinstava koja se bave svinjarstvom, iako je samo jedna godina analizirana, sliĉna

situacija kao i kod ukupnog broja svinja, te najveći broj gazdinstava sa svinjarskom

proizvodnjom imaju Sremski okrug, a zatim Juţnobaĉki okrug. Juţnobanatski okrug zauzima

treću poziciju po broju gazdinstva, dok je kod ukupnog broja svinja zauzimao ĉetvrtu poziciju.

Ono što je primetno je da je Severnobaĉki okrug poslednji u VojvoĊanskom regionu po broju

74

gazdinstava sa svinjarskom proizvodnjom, dok je po broju svinja odmah iza Sremskog i

Juţnobaĉkog okruga. Gledajući uĉešće u ukupnom broju od 85.155 gazdinstava koja se bave

svinjarstvom u VojvoĊanskom regionu, 23% ĉini Sremski okrug, zatim Juţnobaĉki 19%,

Juţnobanatski 17%, dok Severnobaĉki okrug poseduje najmanje tj. 5.767 gazdinstava odnosno

7% od ukupnog broja gazdinstava u VojvoĊanskom regionu.

Grafik 41a. Uĉešće pojedinih okruga VojvoĊanskog regiona u ukupnom brojnom stanju

gazdinstava koja se bave svinjarstvom u ovom regionu u 2012. godini.


Tabela 25. Broj gazdinstava koja se bave svinjarstvom u Severnobaĉkom okrugu i okruzima iz

regiona Beograda, Šumadije i Zapadne Srbije i Juţne i Istoĉne Srbije u 2012. godini.

Okruzi Broj gazdinstava koja se bave svinjarstvom

u 2012. godini

Severnobaĉki okrug 5.767

Beogradski okrug 17.236

Zlatiborski okrug 17.915

Kolubarski okrug 17.787

Maĉvanski okrug 30.489

Moraviĉki okrug 15.272

Pomoravski okrug 14.739

Rasinski okrug 20.198

Raški okrug 12.233

Šumadijski okrug 15.456

Borski okrug 8.287

Braniĉevski okrug 17.814

Zajeĉarski okrug 10.157

Jablaniĉki okrug 16.632

Nišavski okrug 18.671

Pirotski okrug 5.695

Podunavski okrug 11.513

Pĉinjski okrug 11.951

Topliĉki okrug 7.852

Ukupno: 275.664


75

Grafik 42. Broj gazdinstava koja se bave svinjarstvom u Severnobaĉkom okrugu i okruzima iz

regiona Beograda, Šumadije i Zapadne Srbije i Juţne i Istoĉne Srbije u 2012. godini.


UporeĊujući broj gazdinstava koja se bave svinjarstvom u Severnobaĉki okrug sa ostalim

okruzima koji nisu iz VojvoĊanskog regiona, moţe se utvrditi da Severnobaĉki okrug u 2012.

godini zauzima poslednje mesto po broju gazdinstava sa svinjarskom poizvodnjom, kao i u

poreĊenju sa okruzima iz VojvoĊanskog regiona, gde ĉini 7% svinjarskih gazdinstava

VojvoĊanskog regiona, dok ovde to iznosi svega 2%. TakoĊe je uoĉljivo da ubedljivo najviše

gazdinstava sa svinjarskom proizvodnjom poseduje Maĉvanski okrug, koji je bio dominantan i

isticao se i pri ranijem poreĊenju i analiziranju broja svinja. On ĉini 11% i poseduje 30.489

gazdinstava sa svinjarskom proizvodnjom, od ukupnih 275.664 gazdinstva koja se bave

svinjarstvom. Uz njega tu je još jedan okrug iz regiona Šumadije i Zapadne Srbije koji je

Maĉvanski okrug pratio i po broju svinja, a to je Rasinski okrug i on daje 20.198 svinjarskih

gazdinstava, odnosno 7% od ukupnog broja. Moţe se zakljuĉiti da su uglavnom vodeći okruzi po

broju svinja i kod broja gazdinstava u sliĉnom poloţaju, stim da neki slabiji okruzi po broju

svinja, ovde poseduju veći broj gazdinstava. Primer za tako nešto je Zlatiborski okrug, koji je po

ukupnom broju svinja pri poreĊenju Severnobaĉkog okruga sa okruzima iz regiona Šumadije i

Zapadne Srbije, gde pripada i Zlatiborski okrug zauzimao deveto mesto po broju svinja, dok

ovde zauzima ĉetvrto mesto po broju gazdinstava koja se bave svinjarstvom, iako su uzeti u obzir

svi regioni osim VojvoĊanskog.

76

Grafik 42a. Uĉešće Severnobaĉkog okruga i okruga iz regiona Beograda, Šumadije i Zapadne

Srbije i Juţne i Istoĉne Srbije u ukupnom broju gazdinstava koja se bave svinjarstvom u 2012.

godini.


7.5.7. PoreĊenje brojnog stanja svinja i gazdinstava koja se bave svinjarstvom u

opštinama Severnobaĉkog okruga

Usled nedostatka podataka analizirane su samo godine za koje postoje podaci o broju

svinja i gazdinstava po opštinama Severnobaĉkog okruga, stim da su podaci za 2005. godinu na

dan 15.01.2005. godine, te se ona ne koristi pri analizi iz istih razloga kao što je ranije

napomenuto, nego samo za uvid, osim kod uĉešća pojedinih opština u ukupnom broju gde je

uraĉunata i 2005. godina.

Tabela 26. Brojno stanje svinja u opštinama Severnobaĉkog okruga u posmatranom periodu.

Opštine

Severnobaĉkog

okruga

Broj svinja po posmatranim godinama Ukupno po

opštinama: 2005 2006 2007 2012

Baĉka Topola 65.542 102.096 95.367 114.188 377.193

Mali IĊoš 4.952 11.845 10.171 6.647 33.615

Subotica 44.321 82.080 75.769 77.606 279.776

Ukupno po

godinama:

114.815 196.021 181.307 198.441 690.584


77

Grafik 43. Kretanje broja svinja u opštinama Severnobaĉkog okruga u posmatranom periodu.


Analizirajući broj svinja po opštinama Severnobaĉkog okruga moţe se zakljuĉiti da u

svim posmatranim godinama najveći broj svinja poseduje opština Baĉka Topola, zatim Subotica,

pa tek onda opština Mali IĊoš. To moţe biti posledica toga što je opština Mali IĊoš manja od

ostale dve opštine Severnobaĉkog okruga i po broju stanovnika i po površini, dok se podatak da

opština Baĉka Topola ima veći broj svinja od opštine Subotica moţe komentarisati da su mesta

koja ĉine opštinu Baĉka Topola ruralnija, dok veliki deo opštine Subotica ĉini grad, te stoga i

manji broj svinja. Udeo ovih opština u ukupnom broju svinja Severnobaĉkog okruga u datim

godinama je taj da ĉak 55% udela ima opština Baĉka Topola, 40% opština Subotica, a samo 5%

opština Mali IĊoš. Posmatrajući Grafik 43, vidi se da opštine Baĉka Topola i Subotica imaju

promenljivu tendenciju kretanja broja svinja, dok u opštini Mali IĊoš broj svinja u 2006., 2007. i

u 2012. godini konstantno opada.

Grafik 43a. Uĉešće opština Severnobaĉkog okruga u ukupnom broju svinja ovog okruga.


78

Tabela 27. Broj svinja i broj gazdinstava sa svinjarskom proizvodnjom u 2012. godini u

opštinama Severnobaĉkog okruga.

Opštine

Severnobaĉkog

okruga

Broj svinja u 2012.

godini

Broj gazdinstava koja se bave

svinjarskom proizvodnjom u 2012.

godini

Baĉka Topola 114.188 1.846

Mali IĊoš 6.647 750

Subotica 77.606 3.171

Ukupno: 198.441 5.767 Izvor: Republiĉki zavod za statistiku

Grafik 44. Odnos broja svinja i broja gazdinstava sa svinjarskom proizvodnjom u opštinama

Severnobaĉkog okruga u 2012. godini.


PoreĊenjem broja svinja sa brojem gazdinstava koja se bave svinjarstvom u 2012. godini

u opštinama Severnobaĉkog okruga, moţe se utvrditi da opština Baĉka Topola iako ima najviše

svinja u 2012. godini, ima manje gazdinstava sa svinjarskom proizvodnjom nego opština

Subotica u toj godini, i to za 1,7 put. Iz toga se da zakljuĉiti da u 2012. godini gazdinstva na

teritoriji opštine Baĉka Topola broje mnogo više grla svinja nego gazdinstva na teritoriji opštine

Subotice. Što se tiĉe opštine Mali IĊoš, ona oĉekivano broji najmanje gazdinstava sa svinjarskom

proizvodnjomod u Severnobaĉkom okrugu, jer ima ubedljivo najmanji broj svinja. MeĊutim

posmatrajući grafik 44a, moţe se zakljuĉiti da opština Mali IĊoš prednjaĉi ukoliko se gleda

uĉešće broja gazdinstava sa svinjarskom proizvodnjom u broju svinja po opštinama

Severnobaĉkog okruga u 2012. godini. U toj opštini broj gazdinstava sa svinjarskom

proizvodnjom ĉini 11% od ukupnog broja svinja te opštine. Zatim sledi opština Subotica koja

zauzima drugu poziciju sa 4% uĉešću broja gazdinstava sa svinjarskom proizvodnjom u

ukupnom broju svinja te opštine, dok kod opštine Baĉka Topola na 114.188 svinja u 2012. godini

79

dolazi samo 1.846 gazdinstava sa svinjarskom proizvodnjom odnosno 2% od broja svinja te

opštine. Ukoliko bi posmatrali samo broj gazdinstava koja se bave svinjarstvom u opštinama

Severnobaĉkog okruga, najveći doprinos daje Subotiĉka opština sa 55% uĉešća, zatim opština

Baĉka Topola sa 32% i opština Mali IĊoš sa samo 13% uĉešća u ukupnom broju gazdinsta sa

svinjarskom proizvodnjom Severnobaĉkog okruga u 2012. godini.

Grafik 44a. Uĉešće broja gazdinstava sa svinjarskom proizvodnjom u broju svinja po opštinama

u Severnobaĉkom okrugu u 2012. godini.


Grafik 45. Uĉešće pojedinih opština Severnobaĉkog okruga u ukupnom broju gazdinstava sa

svinjarskom proizvodnjom u 2012. godini.


80

7.5.8. Naĉini drţanja svinja u opštinama Severnobaĉkog okruga

Tabela 28. Brojno stanje gazdinstava prema naĉinu drţanja svinja u opštinama Severnobaĉkog

okruga u 2012. godini.

Opštine

Severnobaĉkog

okruga

Naĉini drţanja svinja u 2012. godini Uukupno po

opštinama Na delimiĉno

rešetkastom

podu

Na potpuno

rešetkastom

podu

Na prostirci Ostalo3

Baĉka Topola 24 4 185 1.541 1.754

Mali IĊoš 9 1 239 473 722

Subotica 44 13 263 2.644 2.964

Ukupno po

naĉinima

drţanja

77 18 687 4.658 5.440


Moţe se napomenuti da broj gazdinstava koja se bave svinjarstvom i ukupan broj

gazdinstava po naĉinu drţanja svinja se ne poklapaju, tj. izmeĊu njih postoji razlika od 327

gazdinstava u korist broja gazdinstava koja se bave svinjarstvom (5.767-5.440=327). Ta razlika

se odnosi na gazdinstva koja gaje svinje u improvizovanim objektima, koji ne odgovaraju

definiciji objekata u Popisu poljoprivrede 2012. godine, kao što su npr. objekti bez temelja, ĉiji

su spoljni zidovi izraĊeni od tankih dasaka, pruća ili slame i sl.

Grafik 46. Naĉini drţanja svinja u opštinama Severnobaĉkog okruga u 2012. godini.


3 Odnosi se na smeštajne kapacitete za svinje koji prethodno nisu pomenuti (npr. tradicionalni tip staja, gde su

podovi pokriveni tankom prostirkom i naslagom izluĉevina, koje se redovno odstranjuju).

81

Ono što se da zakljuĉiti prilikom analiziranja Tabele 28 i Grafika 46, i 47, jeste da kod

svih opština Severnobaĉkog okruga u 2012. godini dominiraju gazdinstva koja odgajaju stoku na

naĉin koji ne pripada ni rešetkastom podu, ni potpuno rešetkastom podu, a ni prostirci. Taj naĉin

drţanja svinja ĉini ĉak 86% svih naĉina drţanja stoke u Severnobaĉkom okrugu, a najviše je

zastuljen u Subotiĉkoj opštini, što je donekle i logiĉan sled okolnosti sobzirom da ova opština

poseduje i najviše gazdinstava koja se bave svinjarstvom. Ovaj naĉin odgajanja svinja je dosta

zastupljen i u opštini Baĉka Topola, dok je najmanje zastupljen u opštine Mali IĊoš, što takoĊe

podrţava tezu o brojnosti svinjarskih gazdinstava ovih opština. Taj takozvani ostali naĉin drţanja

svinja je vodeći naĉini drţanja kod svih opština Severnobaĉkog okruga. Sledeći naĉin drţanja

koji je po zastupljenosti na drugom mestu kod svih opština Severnobaĉkog okruga je drţanje na

prostirci i ĉini 12,7% svih naĉina drţanja u Severnobaĉkom okrugu. Odgajanje svinja na prostirci

je takoĊe najzastupljenije kod opštine Subotica, stim da je ovaj naĉin drţanja ravnomernije

rasporeĊen meĊu opštinama, i u svakoj opštini Severnobaĉkog okruga je sliĉan broj gazdinstava

koja ga koriste. Ipak ovde dolazi do promene izmeĊu opštine Baĉka Topola i opštine Mali IĊoš,

te ga više koriste gazdinstva u Malom IĊošu, nego u Baĉkoj Topoli, što je suprotno prethodno

analiziranom naĉinu drţanja. Primetno je da mali broj gazdinstava koriste odgajanje svinja na

rešetkastom i delimiĉno rešetkastom podu, tako da drţanje svinja na delimiĉno rešetkastom podu

ĉini svega 1%, a drţanje svinja na rešetkastom podu samo 0,3% svih naĉina drţanja svinja u

Severnobaĉkom okrugu. Delimiĉno rešetkasti i rešetkasti naĉin drţanja svinja su kao i ostali

naĉin drţanja najzastupljeniji u Subotiĉkoj opštini, zatim u opštini Baĉka Topola, dok su u

opštini Mali IĊoš toliko malo zastupljeni da 9 gazdinstava iz ove opštine koristi delimiĉno

rešetkasti naĉin drţanja svinja, a samo jedno gazdinstvo rešetkasti naĉin drţanja svinja.

Grafik 47. Uĉešće pojedinih naĉina drţanja svinja u Severnobaĉkom okrugu u 2012. godini.


82

7.6. SWOT ANALIZA

Pojam, odnosno naziv SWOT analiza, predstavlja skraćenicu od ĉetiri engleske reĉi, koje

u prevodu znaĉe:

- Strenghts-snage

- Weaknesses-slabosti

- Opportunities-mogućnosti (šanse, prilike)

- Threats-pretnje (opasnosti).

SWOT analiza je dobila takav naziv zbog toga što je njena osnovna ideja da omogući

razvojno ponašanje organizacije, koje obezbeĊuje maksimalno korišćenje šansi i sposobnosti, i

da naĊe naĉina da se minimiziraju slabosti i pretnje. Na taj naĉin, SWOT analiza omogućava

prepoznavanje pozitivnih i negativnih faktora i daje mogućnost da se na njih blagovremeno utiĉe.

Taĉnije, SWOT analiza omogućava da se utvrdi gde se u sadašnjoj situaciji organizacija nalazi,

koje su joj glavne prednosti i slabosti i kakve su joj šanse i koje su prepreke da se stigne do

planiranih ciljeva u budućnosti. SWOT analiza je analitiĉki okvir za dobijanje relevantnih

informacija organizacije o samoj sebi i o okolini u kojoj deluje sada i u budućnosti sa svrhom

utvrĊivanja strateških prilika i pretnji u okolini i sopstvenih strateških snaga i slabosti. Ona

omogućava menadţmentu da razvije strategiju na temelju relevantnih informacija o organizaciji i

okolini. SWOT analiza se zasniva na pretpostavci da će organizacija postići najveći strateški

uspeh maksimiziranjem sopstvenih snaga i prilika u okolini uz istovremeno minimiziranje pretnji

i slabosti, odnosno najboljom upotrebom unutrašnjih snaga u korišćenju mogućnosti iz okoline.

Bitna pretpostavka je analiza saglasnosti unutrašnjih i spoljašnjih faktora, odnosno utvrĊivanje

njihovih implikacija na strategiju. Zapravo, unutrašnje snage i slabosti treba posmatrati u

kontekstu spoljašnjih mogućnosti i pretnji i obrnuto.

Koristeći maksimalno snage u vidu povoljnog geografskog poloţaja, postojanja

preraĊivaĉke industrije, blizine granice, pogodnosti zemljišta za proizvodnju stoĉne hrane,

postojanja adekvatnog struĉnog kadra i drugih snaga Severnobaĉkog okruga, kao i

implementacija mogućnosti (šansi) kao što su plansko veštaĉko osemenjavanje, edukacija

proiuzvoĊaĉa, udruţivanje gazdinstava, utvrĊivanje pariteta izmeĊu stoĉarskih i ratarskih

proizvoda, poboljšanje kvaliteta proizvodnje itd. dovelo bi do unapreĊenja i povećanja

proizvodnje svinja u Severnobaĉkom okrugu. Uz sve to ako bi se još i minimizirale slabosti kao

npr. nekvalitetni rasni sastav, neadekvatni objekti za drţanje svinja, slaba saradnja sa struĉnim

sluţbama i obrazovnim ustanovama, nepovoljna starosna struktura farmera, nedostatak opreme, a

takoĊe i blagovremeno uticalo na pretnje (opasnosti) u smislu smanjenja loših odgajivaĉkih

83

navika, kombinovane proizvodnje i svaštarenja, smanjivanja broja gazdinstava, migracije

seoskog stanovništva u gradove, teškog implementiranja novih tehnologija, konkurencije, uvoza

jeftinijeg zamrznutog svinjskog mesa i ostalo, još više bi doprinelo znaĉaju svinjarske

proizvodnje Severnobaĉkog okruga i njegovih opština.

Tabela 29. SWOT analiza svinjarske proizvodnje u Severnobaĉkom okrugu.

SNAGE SLABOSTI

Klimatski uslovi su povoljni za efikasnu

proizvodnju

Kvalitet zemljišta za proizvodnju stoĉne

hrane je zadovoljavajući

Dobar vodni potencijal

Postojanje preraĊivaĉke industrije svinjskog

mesa

Postojanje mera subvencionisanja

svinjarske proizvodnje

Postojanje tradicije konzumiranja svinjskog

mesa i mesnih preraĊevina

Blizina granice sa MaĊarskom

Postojanje dovoljnog broja obrazovnog

kadra iz oblasti stoĉarstva

Dobar geografski poloţaj (nalazi se na putu

Beograd-Subotica)

Preteţno je ruralni okrug

Nekvalitetan rasni sastav svinja

Neadekvatni objekti za drţanje svinja

Slaba saradnja sa struĉnim sluţbama i

obrazovnim ustanovama

Nedefinisan cilj odgajivanja

Neplansko veštaĉko osemenjavanje

Usitnjena proizvodnja

Mala udruţenost u zadruge

Nepovoljna starosna struktura farmera

Slaba saradnja izmeĊu proizvoĊaĉa i

preraĊivaĉa

Nedostatak opreme

Slabo poznavanje trţišta

Variranje cene svinja u zavisnosti od

uvoza i izvoza

Variranje cene svinja u zavisnosti od

cene ratarskih proizvoda

MOGUĆNOSTI (ŠANSE) PRETNJE (OPASNOSTI)

Plansko veštaĉko osemenjavanje

Implementacija matiĉenja, selekcije i

obeleţavanja svinja

Program edukacije proizvoĊaĉa

Programi ruralnog razvoja

Udruţivanje gazdinstava

Privatne zadruge koje treba da sluţe

proizvoĊaĉima

Utvrditi paritete izmeĊu stoĉarskih i

ratarskih proizvoda

Poboljšati mogućnost izvoza

Poboljšati kvalitet proizvodnje

Definisanje strateških ciljeva

Zaštita proizvoĊaĉa

Marketing domaćih proizvoda (brendovi)

Loše odgajivaĉke navike

Gubitak autohtonih rasa

Kombinovana proizvodnja i svaštarenje

Smanjivanje broja gazdinstava

Migracije seoskog stanovništva u

gradove

Teško prihvatanje novih tehnologija

Neplanska proizvodnja

Konkurencija

Velike ulaganja u zaštitu ţivotne

sredine

Uvoz jeftinijeg zamrznutog svinjskog

mesa

Izvor: Autor rada

84

7.7. MOGUĆA REŠENJA U SVINJARSKOJ PROIZVODNJI KAO

OSNOVA DALJEG RAZVOJA U SEVERNOBAĈKOM OKRUGU

Agrarna politika je sastavni deo ekonomske politike koja se primenjuje u poljoprivrednoj

proizvodnji. Mnoga pitanja globalnog razvoja privrede zavise velikim delom od razvoja

poljoprivrede. Srbija treba da koristi iskustva drugih zemalja koje su prošle kroz proces tranzicije

i pridruţivanje EU, posebno kada je reĉ o ZPP. Srbija ima izuzetno povoljne prirodne i klimatske

uslove za razvoj poljoprivredne proizvodnje. Poljoprivredni sektor karakteriše dvojna struktura:

velike korporativne farme i porodiĉna gazdinstva. Velike korporativne farme posluju sa

nedostatkom investicionih sredstava i sa viškom zaposlenih. Najveći broj porodiĉnih gazdinstava

se nalazi na posedima manjim od deset hektara. Veliki je broj komercijalnih porodiĉnih

gazdinstava, koja veći deo svoje poljoprivredne proizvodnje usmeravaju na trţište. Poslednjih

godina je izraţen trend starenja poljoprivredne populacije. Mali broj mladih i obrazovanih ljudi

ima interes da ostane u ruralnim sredinama i bavi se poljoprivrednom delatnošću. TakoĊe, još

uvek se nedovoljno primenjuju savremene tehnike i tehnologije u poljoprivrednoj proizvodnji.

Moţe se zakljuĉiti da su proseĉni prinosi u poljoprivredi u Srbiji znatno ispod evropskih.

Dva su osnovna nedostatka agrarne politike Srbije: nizak nivo izdvajanja iz nacionalnog

budţeta u svrhu podsticanja poljoprivrede i finansiranje poljoprivrede na godišnjem nivou sa

ĉestim promenama izbora/iznosa mera. S druge strane, jedna od osnovnih karakteristika ZPP je

finansiranje na period od sedam godina. Dakle, Srbiji je neophodna agrarna politika poznata na

duţi period od godinu dana, kako bi se obezbedio stabilan i atraktivan ambijent za poslovanje u

sektoru poljoprivrede. Vaţno je naglasiti da nijedna zemlja nije pristupila EU, a da pre toga nije

bila ĉlanica STO.

U cilju ostvarenja mnogobrojnih prednosti, neophodno je prilagoditi agrarnu politiku

Srbije Zajedniĉkoj poljoprivrednoj politici. Na osnovu uporedne analize pojedinih pokazatelja u

Srbiji i Evropskoj uniji, moguće je izvesti veoma znaĉajne zakljuĉke za dalju analizu. Neto plate

u poljoprivredi u EU su znatno iznad neto plata u Srbiji. U Srbiji postoji velika usitnjenost

poseda, tako da je proseĉna veliĉina poljoprivrednih gazdinstava znatno manja u odnosu na EU.

Agrarni budţet u Evropskoj uniji je daleko veći u poreĊenju sa agrarnim budţetom Srbije.

Usaglašavanjem agrarne politike Srbije i Zajedniĉke poljoprivredne politike obezbeĊuje

se niz prednosti za agrarni sektor. Prvo, pribliţavanje nacionalne agrarne politike Zajedniĉkoj

poljoprivrednoj politici dovešće do povećanja produktivnosti u sektoru poljoprivrede. Drugo,

doći će do poboljšanja standarda poljoprivrednika. Treće, obezbediće se poljoprivredni proizvodi

koji su konkurentniji, kako na domaćem tako i na inostranom trţištu. Ĉetvrto, usaglašavanjem

agrarne politike Srbije sa Zajedniĉkom poljoprivrednom politikom više paţnje će se posvetiti

ekološkoj komponenti agrarne politike.

Povećanje produktivnosti agrarnog sektora

Srbija treba da usaglasi ciljeve svoje agrarne politike sa ciljevima Zajedniĉke

poljoprivredne politike. Prvenstveno, neophodno je uskladiti domaće zakonodavstvo sa

zakonodavstvom EU. Sledeći korak je formiranje efikasnih institucija i obezbeĊivanje

85

finansijskih sredstava za sprovoĊenje mera i programa ZPP. Neophodno je sprovesti postupke

komasacije i arondacije u cilju ukrupnjavanja poseda, što bi rezultiralo povećanjem kvantiteta i

kvaliteta poljoprivredne proizvodnje.

Fer ţivotni standard za poljoprivrednike

Kako bi se poboljšao standard poljoprivrednika, pored usvajanja odgovarajućih zakona i

primene istih, neophodno je uspostavljanje organizacija poljoprivrednih proizvoĊaĉa i

unapreĊenje menadţmenta u postojećim zemljoradniĉkim zadrugama. Poljoprivredne

organizacije i sluţbe će pruţati informacije svojim ĉlanovima i obezbediti neophodnu edukaciju.

Na taj naĉin poljoprivrednici će se upoznati sa mogućnostima modernizacije poljoprivrednih

aktivnosti, povećaće se prihodi od obavljanja poljoprivrednih delatnosti, što će dovesti do

poboljšanja ţivotnog standarda zaposlenih u agrarnom sektoru. TakoĊe, neophodno je povećanje

plata zaposlenima u agrarnom sektoru, kako bi oni bili motivisani da se bave poljoprivrednom

proizvodnjom uz primenu savremene mehanizacije.

Konkurentni poljoprivredni proizvodi

Relativno niska ponuda poljoprivrednih proizvoda na inostranom trţištu, s obzirom na

potencijale, moţe se posmatrati kao rezultat nedostataka konkurentnih proizvoda koji je

prouzrokovan sporim tempom uvoĊenja EU standarda. Zbog toga je vaţno posebnu paţnju

posvetiti povećanju konkurentnosti poljoprivrednih proizvoda. S obzirom na veliki broj malih

gazdinstava koja svoju egzistenciju ne mogu da obezbede iz postojeće poljoprivredne

proizvodnje, treba pruţiti mogućnost sticanja dodatnih prihoda putem proširenja ekonomskih

aktivnosti na gazdinstvu. Rezultat modernizacije procesa proizvodnje i proširenja asortimana

poljoprivrednih proizvoda jeste veća konkurentnost proizvoda na trţištu. Dakle, obezbediće se

kvalitetniji proizvodi koji će potrošaĉima biti raspoloţivi po niţim cenama.

Ekološka komponenta agrarne politike

Primena ZPP podrazumeva i primenu agroekoloških mera. S obzirom na veliki znaĉaj

prirodnih faktora za razvoj agrarnog sektora u celini, neophodno je staviti akcenat na ekološku

komponentu agrarne politike. Dakle, vrlo je bitno formirati svest kod zaposlenih u agrarnom

sektoru o potrebi usklaĊivanja agrarne politike Srbije sa zahtevima ZPP, prvenstveno u oblasti

zaštite zdravlja ljudi, zdravlja i dobrobiti ţivotinja i zaštite ţivotne sredine.

Najvaţniji elementi reforme agrarne politike Srbije za 2011. godinu su: trţišna

liberalizacija, podrška razvoju poljoprivrede podsticanjem porodiĉnih gazdinstava, poboljšanje

uslova ţivota u ruralnim podruĉjima, prilagoĊavanje spoljnotrgovinske politike razvojnim

potrebama poljoprivrede, harmonizacijom u skladu sa pravilima i principima Svetske trgovinske

organizacije, uvoĊenje tehnoloških inovacija u proces proizvodnje, jaĉanje proizvodnih

kapaciteta, jaĉanje institucionalne podrške. Reforma agrarne politike predstavlja korak ka

usklaĊivanju iste sa ZPP.

86

8. ZAKLJUĈAK

Stoĉarstvo je vodeća grana u strukturi vrednosti poljoprivrede Republike Srbije. Njegov

znaĉaj se ogleda u: visokom udelu u vrednosti poljoprivredne proizvodnje, pozitivnom doprinosu

spoljno-trgovinske razmene i pozebnom znaĉaju za ruralni razvoj. U strukturi proizvodnje

gotovo osam od deset gazdinstava ima barem jednu stoĉarsku liniju. Gazdinstva sa linijama

stoĉarske proizvodnje koriste 70% poljoprivrednog zemljišta i znatan udeo ostalih resursa, poput

radne snage i mehanizacije. Tri najznaĉajnije grane stoĉarstva su: govedarstvo, svinjarstvo i

ţivinarstvo.

U periodu izmeĊu dva Popisa poljoprivrede broj gazdinstava sa linijama stoĉarske

proizvodnje se smanjio brţe od smanjenja ukupnog broja gazdinstava. Najviše je smanjen broj

malih porodiĉnih gazdinstava i broj gazdinstava u status pravnog lica, dok je broj i znaĉaj

porodiĉnih gazdinstava srednje veliĉine porastao. Ukupna broj UG se smanjuje, ali sporije od

broja gazdinstava. Proseĉan broj UG po gazdinstvu u Republici Srbiji povećan je sa 2 na 3 UG.

Poljoprivredna gazdinstva su takoĊe povećala i proseĉan obim upotrebe resursa, kao što je broj

hektara korišćenog poljoprivrednog zemljišta po gazdinstvu.

Obrazovanost poljoprivrednika koji se bave stoĉarstvom je niska. Dve trećine vlasnika

gazdinstava je svoje znanje za bavljenje poljoprivrednom proizvodnjom steklo kroz iskustvo i

ima najviše završenu osnovnu školu. Samo 25% vlasnika gazdinstava je završilo srednju

poljoprivrednu školu, 0,7% višu poljoprivrednu školu ili fakultet iz oblasti poljoprivrede, a 1% ih

je završilo najmanje jedan kurs iz poljoprivredne proizvodnje.

Starosna struktura poljoprivrednika je nepovoljna, te 26% UG je u vlasništvu

poljoprivrednika starih 65 i više godina, a 30% UG je u posedu poljoprivrednika starih od 55 do

64 godine. Uz visok udeo, od ĉak dve trećine koja ni nemaju naslednika, za oĉekivati je dalje

smanjenje broja gazdinstava koja se bave linijama stoĉarske proizvodnje.

Gazdinstva specijalizovana za linije proizvodnje u svinjarstvu su u izuzetno malom broju

upisana u Registar poljoprivrednih gazdinstava, i u relativno malom broju koriste usluge

savetodavne sluţbe, dok je upotreba raĉunara za voĊenje evidencije marginalna.

Najveći znaĉaj u proizvodnji mesa u Republici Srbiji pripada svinjarstvu sa udeom od

preko 55%. U periodu izmeĊu dva Popisa poljoprivrede broj gazdinstava koja se bave uzgojem

svinja se smanjio za 57%, dok je ukupan broj grla svinja prepolovljen. Proizvodnja svinja

izmeĊu regiona sever i jug je praktiĉno uravnoteţena. Glavna razlika izmeĊu regiona Srbija-

sever i Srbija-jug je ta da se najveći broj grla u regionu Srbija-sever uzgaja na gazdinstvima sa

preko 20 UG, dok se u regionu Srbija-jug najveći broj grla uzgaja na gazdinstvima sa do 9 UG.

Region Vojvodine je sa 41% grla najznaĉajniji region za uzgoj svinja. Svinjarstvom se sa 80%

udela u ukupnom broju grla bave porodiĉna poljoprivredna gazdinstva. Mala gazdinstva i

gazdinstva srednje ekonomske veliĉine su najbrojnija i na njima se uzgaja dve trećine svih grla

87

svinja. Usled toga, dinamika ukupne proizvodnje svinja je još uvek odreĊena promenama na

malim i gazdinstvima srednje veliĉine.

Poljoprivredna proizvodnja na gazdinstvima u Republici Srbiji je veoma diverzifikovana.

Ĉak i na gazdinstvima koja se dominantno bave jednom linijom stoĉarske proizvodnje, ĉesto

imaju u svom proizvodnom planu i veći broj linija kako biljne, tako i stoĉarske proizvodnje.

Takvo stanje je naroĉito izraţeno na gazdinstvima male i srednje veliĉine. Zbog toga,

pojedinaĉne analize poljoprivrednih gazdinstava prema kriterijumima veliĉine, a naroĉito prema

fiziĉkim kriterijumima, primenjenim na jednu liniju proizvodnje ne daju celovitu sliku o strukturi

poljoprivrednih gazdinstava. Mnogo bolja osnova za analizu poljoprivrednih gazdinstava jeste

prema sistemu proizvodnje.

Region Vojvodine, kao i Severnobaĉki okrug igraju vaţnu ulogu u svinjarskoj

proizvodnji Republike Srbije. Dok region Vojvodine dominira po broju svinja u odnosu na ostale

regione Republike Srbije, Severnobaĉki okrug je takoĊe zaĉajan i nalazi se meĊu vaţnije okruge

što se tiĉe ove linije stoĉarske proizvodnje. Ono što je zabrinjavajuće jeste da kod VojvoĊanskog

regiona i Severnobaĉkog okruga, broj svih kategorija osim tovnih svinja ima tendenciju pada.

Sliĉna situacija je i kod ostalih regiona i okruga Srbije. TakoĊe ono što ide na štetu

Severnobaĉkog okruga je posedovanje najmanjeg broja gazdinstava sa svinjarskom

proizvodnjom u Republici Srbiji. Što se tiĉe opština u Severnobaĉkom okrugu, tu najmanji broj

svinja kao i najmanji broj gazdinstava ima opština Mali IĊoš, ali ova opština ima najveći broj

gazdinstava na ukupan broj svinja ove opštine. Još jedna negativna ĉinjenica je da se najmanji

broj svinja kod svih opština u Severnobaĉkom okrugu uzgaja na potpuno i delimiĉno rešetkastom

podu, pa zatim na prostici, a najviše na ostalim naĉinima drţanja. To moţe biti posledica velikog

broja malih gazdinstava sa proizvodnjom svinja, koja uglavnom nisu specijalizovana i odgajaju

svinje na prostirci i ostalim naĉinima drţanja, koji nisu rešetkasti i polurešetkasti naĉin.

Budućnost poljoprivrednih gazdinstava zavisi od stavova vlasnika gazdinstava i njihovih

oĉekivanja. Znaĉajan uticaj na poljoprivrednike i njihove stavove i oĉekivanja mogu imati

institucije i subjekti iz okruţenja.

88

9. LITERATURA

1. Agrarni program, Osnove razvoja sela, poljoprivrede i prehrambene industrije Autonomne

Pokrajine Vojvodine, internet stranica www.vibilia.rs

2. Aleksić, S., Pantelić, V., Radović, Ĉ., (2009): Stoĉarska proizvodnja-stanje i budući pravci

razvoja u Republici Srbiji, Institut za stoĉarstvo, Zemun;

3. Arsić, S., Kljajić, N., Vuković, P., (2012): Stoĉni fond i analiza ukupne proizvodnje mesa u

Republici Srbiji, Beograd;

4. Berti, F., (2011): IP Sustainable Pig Production, Economics Aspects, Université, de Liége,

Rennes;

5. Bošnjak, D., Rodić, V., Vukelić, N., (2008): Proizvodni pokazatelji stoĉarske proizvodnje u

Vojvodini, Savremena poljoprivreda 57 (1-2): 62-67.

6. Bošnjak., D., Rodić, V., (2008): Regionalna disperzija i intenzitet zastupljenosti stoke u

Srbiji, Savremena poljoprivreda 57 (3-4): 164-170.

7. Boţić, D., Munćan, P., (2015): Regionalni aspekti strukturnih promena na porodiĉnim

gazdinstvima Republike Srbije, Poljoprivredni fakultet, Univerzitet u Beogradu;

8. Campos Labbé, M., (2003): The Economics of Technologies in Swedish Pig Production,

Doctoral thesis, Swedish University of Agricultural Sciences Uppsala;

9. Delić, S., Pejanović, R., (2007): Osnovne karakteristike farmskog sektora SAD, Savremena

poljoprivreda, Poljoprivredni fakultet, Novi Sad, vol. 56, br. 3-4, str. 127-133;

10. Đukić, S., Pejanović, R., (2010): Uloga i znaĉaj stoĉarstva u ruralnom razvoju AP Vojvodine,

Agroekonomika, Institut za ekonomiku poljoprivrede i sociologiju sela, Poljoprivredni

fakultet, Novi Sad, vol. 45-46, br. 45-46, str. 85-95;

11. FAO Statistical Yearbook (2014): Europe and Central Asia food and agriculture, Food and

Agriculture Organization of the United Nations Regional Office for Europe and Central Asia,

Budapest;

12. Gulan, B., (2013): Agrar Srbije u susret evropskim integracijama i agrarnoj politici,

Makroekonomija, Beograd;

13. Jovanović, R., Simović, B., Milojić, M., (2003): Stoĉarstvo sa ishranom za I-IV razred

poljoprivredne i veterinarske škole, Beograd;

14. Madţar, Lj., (2014): Znaĉaj i izvozni potencijal privrede Republike Srbije sa posebnim

osvrtom na stanje stoĉnog fonda, Škola biznisa, Novi Sad;

15. Marquer, P., Rabade, T., Forti, R., (2014): Pig farming in the European Union: considerable

variations from one Member State to another, Pig farming sector-statistical portrait 2014,

Eurostate Statistics Explained;

http://www.vibilia.rs/

89

16. Milovanović, M., (2011): Hrana za Evropu, Agroprivreda Srbije u predpristupnom periodu,

Poljoprivredni forum, Subotica 13-15. Oktobar 2011;

17. Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede Republike Srbije, (2013): Strategija

poljoprivrede i ruralnog razvoja Republike Srbije (2014-2024), Beograd;

18. Nacrt, Republika Srbija, Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede, (2010):

Nacionalni program poljoprivrede Srbije 2010-2013;

19. Nikolić, R.: SWOT analiza: Šta je to i kako se primenjuje, Univerzitet u Kragujevcu;

20. Novkovi, N., Odavić, P., (2008): Analiza za finansiranja stoĉarstva iz fondova AP Vojvodine

usmerenih u razvoj poljoprivrede, Zbornik apstrakta simpozijuma: „Stoĉarstvo, veterinarska

medicina i ekonomika u proizvodnji zdravstveno bezbedne hrane“, str. 22, Poljoprivredni

fakultet, Novi Sad-Herceg Novi;

21. Novković, N., Ćulibrk, Z., Mutavdţić, B., (2008): Promene u koncentraciji goveda i svinja na

seljaĉkim gazdinstvima u Srbiji, zbornik apstrakta simpozijuma: „Stoĉarstvo, veterinarska

medicina i ekonomika u proizvodnji zdravstveno bezbedne hrane“, str. 16, Poljoprivredni

fakultet, Novi Sad-Herceg Novi;

22. Novković, N., Mutavdţić, B., Ivanišević, D., Tešić-Miliĉić, M.,: Stanje i perspektive razvoja

stoĉarstva u Vojvodini, Škola biznisa broj 1/2011;

23. Novković, N., Odavić, P., (2008): Analiza sredstava fonda APV usmerenih na razvoj

poljoprivrede, odnosno stoĉarstva u periodu od 2002. do 2007. godine, Savremena

poljoprivreda 3-4, Novi Sad, str. 116-121;

24. Odbor udruţenja za poljoprivredu, prehrambenu industriju, vodoprivredu, šumarstvo i

zadrugarstvo, Regionalna privredna komora Subotica, (2013): Stanje poljoprivrede u regionu

na kraju jesenjih radova u 2013. godini, Subotica.

25. Pejanović, R., (2007): Perspektive velikih i malih gazdinstava, Magazin Poljoprivreda, Novi

Sad, br. 38/2007, str. 37-42;

26. Pejanović, R., (2007): Velika i mala gazdinstva u poljoprivredi Republike Srbije, Zbornik

Matice srpske za društvene nauke, Novi Sad, br. 127/2007, str. 205-218;

27. Pejanović, R., (2009): Porodiĉna gazdinstva okosnica razvoja, Intervju, „Dnevnik“, Novi

Sad, 6. V 2009, str. 6

28. Pejanović, R., (2010): Razvojni problemi agroprivrede AP Vojvodine (1), Poslovna politika,

Beograd, vol. 39, br. 11-12;

29. Pejanović, R., (2011): Razvojni problemi poljoprivrede Republike Srbije (2), Poslovna

politika, Beograd, vol. 40, br. 1-2, str. 14-17;

30. Pejanović, R., Andrić, N., (2008): Veliĉina farme i produktivnost u poljoprivredi EU,

Savremena poljoprivreda, Poljoprivredni fakultet, Novi Sad, vol. LV, br. 1-2, str. 14-21;

31. Pejanović, R., Njegovan, Z., (2009): Aktuelni problemi poljoprivrede i sela Republike Srbije,

Ekonomski fakultet, Univerzitet u Beogradu;

32. Pejanović, R., Njegovan, Z., (2009): Aktuelni problemi poljoprivrede i sela Republike Srbije,

Ekonomski fakultet, Univerzitet u Beogradu;

90

33. Pejanović, R., Njegovan, Z., Andrić, N., (2008): Društveno-ekonomska regulativa kao

osnova ruralnog razvoja u AP Vojvodini, ĉasopis Agroekonomika, br.39-40, Novi Sad;

34. Petrović, M., (2002): Stoĉarstvo, Beograd;

35. Petrović, M., M., Petrović, M., P., Petrović, M., Aleksić, S., Ostojić-Andrić, D., Pantelić, V.,

Novaković, Ţ., (2011): Kako u Srbiji povećati proizvodnju junećeg, jagnjećeg i svinjskog

mesa namenjenog domaćim potrebama i izvozu, Institut za stoĉarstvo, Zemun, Poljoprivredni

fakultet, Univertitet u Beogradu;

36. Petrović, M., P., Petrović, M., M., Petrović, Caro, V., Muslić Ruţić, D., Ilić, Z., Petrović, M.,

Pavlovski, Z., (2012): Principi razvoja stoĉarstva u Republici Srbiji, Institut za stoĉarstvo,

Zemun;

37. Popović, B., Maletić, R., Janković Šoja, S., (2009): Stoĉarska proizvodnja Republike Srbije-

karakteristike i tendencije, Poljoprivredni fakultet, Zemun;

38. Popović, P., (2014): Stoĉarstvo u Republici Srbiji, Popis poljoprivrede 2012, Univerzitet u

Novom Sadu, Ekonomski fakultet u Subotici;

39. Republiĉki zavod za statistiku, Statistiĉki godišnjak, Opštine u Srbiji 2006, 2007, 2008, 2012,

Beograd 2007, 2008, 2009, 2014, internet stranica www.mtt.org.rs

40. Stamenković, T., Milićević, D., Dević, B., (2008): Proizvodnja svinjskog mesa u svetu i

njene tendencije, Institut za higijenu i tehnologiju mesa, Beograd;

41. Stanković, M., (2012): Agrarna politika Srbije i zajedniĉka poljoprivredna politika, Škola

biznisa broj 3/12

42. Tica, N., Pejanovi, R., (2008): Društveno-ekonomski problemi poljoprivrede i sela Republike

Srbije, Zbornik radova ekonomskog fakulteta Istoĉno Sarajevo, Ekonomski fakultet Pale, str.

157-167;

43. Timothy, P., Robinson, G.R., Wint, W., Conchedda, G., Thomas, P. Van Boeckel, Ercoli, V.,

et al. (2014): Mapping the global distribution of livestock, Plos one, Journal;

44. Tomić, D., Ševarlić, M., Zekić, S., (2011): Agrarna i ruralna politika u Srbiji nuţnost

ubrzanja reformi, Tematski zbornik, DAES-Društvo agrarnih ekonomista Srbije, Univerzitet

u Novom Sadu-Ekonomski fakultet, Beograd, Novi Sad;

45. Udruţenje poljoprivrede, prehrambene industrije i vodoprivrede, Privredna komora

Vojvodine, (2013): Informacija o stanju stoĉarske proizvodnje u APV Vojvodini, Novi Sad;

46. Vikipedija slobodna enciklopedija, Internet stranica

https://sh.wikipedia.org/wiki/Okruzi_Srbije;

47. Vikipedija slobodna enciklopedija, Internet stranica https://sh.wikipedia.org/wiki/Vojvodina;

48. Dnevni list Politika, Internet stranica http://www.politika.rs/scc/clanak/198309/Vise-stanovnika-u-11-

beogradskih-opstina;

49. Inter, Institute for Territorial Economic Development, Internet stranica

http://www.lokalnirazvoj.org/sr/books/details/24;

50. Inter, Institute for Territorial Economic Development, Internet stranica

http://www.lokalnirazvoj.org/sr/books/details/23;

51. Vikipedija slobodna enciklopedija, Internet stranica

https://sh.wikipedia.org/wiki/Severnoba%C4%8Dki_okrug;

http://www.mtt.org.rs/

https://sh.wikipedia.org/wiki/Okruzi_Srbije

https://sh.wikipedia.org/wiki/Vojvodina





https://sh.wikipedia.org/wiki/Severnoba%C4%8Dki_okrug

91

52. Vlada Republike Srbije, (2014): Strategija poljoprivrede i ruralnog razvoja Republike Srbije

za period 2014-2024. godine, Sluţbeni glasnik RS, broj 85/14;

53. Vlahović, B., Štrbac, M., (2008): Trendovi u proizvodnji svinjskog mesa u Evropi,

Savremena poljoprivreda, vol. 57, br. 1-2, str. 70-76, Novi Sad;

54. Vlahović, B., Tepavac, D., Lovrić, D., (2008): Izvoz stoĉarskih proizvoda iz AP Vojvodine,

Savremena poljoprivreda, broj 1-2, Novi Sad;

55. Wint, W., Robinson, T., Food and Agriculture Organization-FAO of The United Nations

(2007): Gridded livestock of the world 2007, Rome;

56. Zekić, V., Okanović, Đ., Ţivković, B., (2008): Ekonomiĉnost proizvodnje tovnih svinja na

individualnom sektoru, Savremena poljoprivreda, (LVII), Poljoprivredni fakultet, Novi Sad;

57. Zekić, V., Tica, N., Tomović, V., Milić, D., (2014): PredviĊanje ekonomskih parametara u

svinjarstvu primenom simulacionih metoda, Letopis nauĉnih radova Poljoprivrednog

fakulteta, vol. 38, br. 1, str. 125-135;

92

10. BIOGRAFIJA KANDIDATA

Nemanja Šoć je roĊen 11.03.1987. godine u Baĉkoj Topoli. Osnovnu školu je završio u

Lovćencu, a srednju poljoprivrednu školu u Baĉkoj Topoli. Osnovne studije Poljoprivrednog

fakulteta u Novom Sadu, smer akroekonomija, upisuje školske 2006/07. godine, a završava

2011. godine, sa proseĉnom oceno 8,53. Master studije agroekonomskog smera upisuje na istom

fakultetu školske 2011/2012. godine. Od novembar 2011. godine, pa do avgusta 2012. godine,

radi u PSS Baĉka Topola, na poziciji asistenta poljoprivrednog savetodavca za podruĉje opštine

Mali IĊoš. Od novembra 2013. godine, zaposlen u raĉunovodstvu poljoprivrednog preduzeća

“Rit” DOO iz Ĉoke.

Documents

UNIVERZITET U NOVOM SADU POLJOPRIVREDNI FAKULTET …polj.uns.ac.rs/wp-content/uploads/2015/12/Nemanja_Soc.pdf · stanovništva, zaposlenosti i ruralni razvoj Republike Srbije i Severnobaĉkog