1

ŽUPANIJSKA RAZVOJNA STRATEGIJA BJELOVARSKO-BILOGORSKE ŽUPANIJE 2011-2013

2

Sadrţaj

ŢUPANIJSKA RAZVOJNA STRATEGIJA BJELOVARSKO-BILOGORSKE ŢUPANIJE 2011-2013

1

1. Uvod ................................................................................................................................................ 7

2. SAŽETAK ........................................................................................................................................... 9

CILJ 1: POVEĆANJE KONKURENTNOSTI GOSPODARSTVA ŢUPANIJE ...................................... 11

CILJ 2: UNAPREĐENJE DRUŠTVENE INFRASTRUKTURE I POVEĆANJE KVALITETE ŢIVOT . 12

CILJ 3: RAZVOJ KOMUNALNE INFRASTRUKTURE ........................................................................... 13

3. POLOŽAJ I ADMINISTRATIVNA PODJELA BJELOVARSKO-BILOGORSKE ŽUPANIJE ......................... 14

3.1 Poloţaj ............................................................................................................................................. 14

3.2 Administrativna podjela .................................................................................................................. 15

3.3 Zakljuĉak: ........................................................................................................................................ 16

4. PRIRODNA OBILJEŽJA I RESURS ..................................................................................................... 17

4.1 Reljef ............................................................................................................................................... 17

4.2 Klima ............................................................................................................................................... 18

4.3 Tla ................................................................................................................................................... 19

4.4 Šume ................................................................................................................................................ 20

4.5 Vode ................................................................................................................................................ 20

4.6 Mineralne sirovine........................................................................................................................... 21

4.7 Zakljuĉak: ........................................................................................................................................ 21

5. DEMOGRAFIJA ............................................................................................................................... 22

5.1 Prirodno kretanje stanovništva u Bjelovarsko-bilogorskoj ţupaniji 2004.-2008. ............................ 22

5.2 Struktura stanovništva prema dobi i spolu (prema Popisu iz 2001.) ............................................... 22

5.3 Obrazovna struktura stanovništva (prema Popisu iz 2001.) ............................................................ 23

5.4 Zakljuĉak: ........................................................................................................................................ 26

6. KOMUNALNA INFRASTRUKTURA................................................................................................... 27

6.1 Prometna infrastruktura ......................................................................................................................... 27

6.1.1 Cestovni promet .............................................................................................................................. 27

6.1.2 Ţeljezniĉki promet........................................................................................................................... 28

6.1.3 Zraĉni promet .................................................................................................................................. 29

6.1.4 Informacijsko- telekomunikacijska infrastruktura ........................................................................... 29

6.2 Opskrba energijom .......................................................................................................................... 30

6.2.1 Elektroopskrba ................................................................................................................................ 30

6.2.2 Plinovodi ......................................................................................................................................... 30

6.2.3 Naftni sustav .................................................................................................................................... 31

6.2.4 Zakljuĉak: ........................................................................................................................................ 32

7. GOSPODARSTVO ............................................................................................................................ 33

3

7.1 Radno aktivno stanovništvo ............................................................................................................ 33

7.2 Zaposlenost ..................................................................................................................................... 33

7.3 Nezaposlenost ................................................................................................................................. 34

7.4 Osobe s invaliditetom na trţištu rada .............................................................................................. 37

7.5 Osnovni makroekonomski pokazatelji Bjelovarsko-bilogorske ţupanije........................................ 37

Osnovni financijski rezultati poslovanja poduzetnika po županijama NUTS-2 regije za 2009. godinu . 38

7.6 Financijski rezultati poslovanja poduzetnika Bjelovarsko-bilogorske ţupanije .............................. 39

7.7 Vanjskotrgovinska razmjena ........................................................................................................... 42

7.8 Obrtništvo ........................................................................................................................................ 43

7.9 Mjere poticanja poduzetništva u Bjelovarsko-bilogorskoj ţupaniji – realizirani poduzetniĉki projekti 45

5.4.1. Poduzetniĉke zone Bjelovarsko-bilogorske ţupanije ...................................................................... 45

7.10 Najvaţnije gospodarske djelatnosti ................................................................................................. 46

7.10.1 Poljoprivreda ................................................................................................................................... 46

7.10.2 Korištenje poljoprivrednih površina ................................................................................................ 47

7.10.3 Agrarna struktura............................................................................................................................. 48

7.10.4 Stoĉarstvo ........................................................................................................................................ 49

7.10.5 Voćarsko-vinogradarska proizvodnja .............................................................................................. 51

7.10.6 Ekološka poljoprivreda ................................................................................................................... 51

7.10.7 Lovstvo ............................................................................................................................................ 52

7.10.8 Ljudski resursi u poljoprivredi ........................................................................................................ 52

7.11 Bjelovarski sajam ............................................................................................................................ 52

7.12 Drvna industrija ............................................................................................................................... 53

7.13 Industrija graĊevinskog materijala .................................................................................................. 53

7.14 Trgovina .......................................................................................................................................... 54

7.15 Tekstilna industrija .......................................................................................................................... 54

7.16 MetalopreraĊivaĉka industrija ......................................................................................................... 55

7.17 Transport ......................................................................................................................................... 56

7.18 Turizam ........................................................................................................................................... 56

7.19 Zakljuĉak: ........................................................................................................................................ 58

8. ZAŠTITA OKOLIŠA ........................................................................................................................... 59

8.1 Gospodarenje otpadom .................................................................................................................... 60

8.2 Gospodarenje vodama ..................................................................................................................... 62

8.3 Odvodnja ......................................................................................................................................... 64

8.4 Zaštita prirode ................................................................................................................................. 64

8.5 Obnovljivi izvori energije ............................................................................................................... 65

8.6 Zakljuĉak: ........................................................................................................................................ 65

9. DRUŠTVENE DJELATNOSTI ............................................................................................................. 67

4

9.1 Kultura i kulturna baština ................................................................................................................ 67

9.2 Sport i sportska kultura ................................................................................................................... 68

9.3 Civilno društvo ................................................................................................................................ 69

9.4 Zdravstvena infrastruktura .............................................................................................................. 70

9.5 Socijalna infrastruktura ................................................................................................................... 70

9.6 Odgoj i obrazovanje ........................................................................................................................ 72

9.6.1 Predškolski odgoj ............................................................................................................................ 72

9.6.2 Osnovnoškolsko obrazovanje .......................................................................................................... 72

9.6.3 Srednjoškolsko obrazovanje ............................................................................................................ 73

9.6.4 Visokoškolsko obrazovanje ............................................................................................................. 73

9.6.5 Zakljuĉak: ........................................................................................................................................ 73

10. UPRAVLJANJE RAZVOJEM .......................................................................................................... 75

10.1 Bjelovarsko – bilogorska ţupanija .................................................................................................. 75

10.2 Regionalna razvojna agencija Bjelovarsko-bilogorske ţupanije d.o.o. ........................................... 75

10.3 Hrvatski zavod za zapošljavanje ..................................................................................................... 76

10.4 Turistiĉka zajednica ......................................................................................................................... 76

10.5 Zavod za prostorno ureĊenje Bjelovarsko-bilogorske ţupanije ...................................................... 76

10.6 Hrvatska gospodarska komora ........................................................................................................ 77

10.7 Hrvatska obrtniĉka komora ............................................................................................................. 77

10.8 Civilni sektor ................................................................................................................................... 77

10.9 Zakljuĉak: ........................................................................................................................................ 77

11. MEĐUŽUPANIJSKA I MEĐUNARODNA SURADNJA .................................................................... 78

11.1 Rezultati provoĊenja dosadašnjih strategija .................................................................................... 78

11.2 Zakljuĉak: ........................................................................................................................................ 79

12 SWOT ANALIZA .......................................................................................................................... 80

Snage: 80

Slabosti: ........................................................................................................................................................ 80

Prilike: 81

Prijetnje: ....................................................................................................................................................... 81

13 VIZIJA BBŽ U PERIODU 2011 - 2013 ........................................................................................... 82

14 CILJEVI ........................................................................................................................................ 82

14.1 CILJ 1: POVEĆANJE KONKURENTNOSTI GOSPODARSTVA ŢUPANIJE ......................... 82

14.2 CILJ 2: UNAPREĐENJE DRUŠTVENE INFRASTRUKTURE I POVEĆANJE KVALITETE ŢIVOT 82

14.3 CILJ 3: RAZVOJ KOMUNALNE INFRASTRUKTURE.............................................................. 83

15 PRIORITETI ................................................................................................................................... 84

15.1 Prioritet 1.1: Ruralni razvoj ............................................................................................................. 85

15.2 Prioritet 1.2: Razvoj turizma ........................................................................................................... 86

5

15.3 Prioritet 1.3.: Razvoj preraĊivaĉke industrije, MSP i obrtništva ..................................................... 87

15.4 Prioritet 1.4.: Jaĉanje ljudskih potencijala ....................................................................................... 88

15.5 Prioritet 2.1: Zaštita okoliša ............................................................................................................ 89

15.6 Prioritet 2.2: Razvoj zdravstvene, socijalne, sportske i kulturne infrastrukture .............................. 90

15.7 Prioritet 2.3: Razvoj civilnog društva .............................................................................................. 91

15.8 Prioritet 3.1: UnaprjeĊenje sustava vodoopskrbe i odvodnje .......................................................... 92

15.9 Prioritet 3.2: Prometna infrastruktura .............................................................................................. 93

15.10 Prioritet 3.3: UreĊenje prostora ....................................................................................................... 94

16 MJERE (detaljni opis) ................................................................................................................. 97

17 Politika županije prema posebnim područjima ....................................................................... 133

18 Financijski plan ........................................................................................................................ 134

19 Provedba ŽRS ........................................................................................................................... 135

20 Pradenje i izvještavanje ........................................................................................................... 137

Dodatak I.: Rezultati konzultacija s odgovarajudim partnerskim vijedem ........................................... 139

Prilog II.: Tablice podataka korištene u analizi stanja ......................................................................... 142

Prilog III: Izvori podataka: .................................................................................................................... 161

Prilog III: Akcijski plan: ......................................................................................................................... 162

6

UVODNA RIJEČ

Bjelovarsko - bilogorska županija pet godina nakon donošenja Regionalnog operativnog pla-

na, planiranje svoga razvoja nastavlja Županijskom razvojnom strategijom za razdoblje 2011. – 2013.

godine. Taj je dokument svojevrsna revizija Regionalnog operativnog plana i njegova evaluacija, a u

radu se slijedila najbolja praksa Europske unije u skladu s nacionalnom strategijom. Izrada Županij-

ske razvojne strategije povjerena je Regionalnoj razvojnoj agenciji Bjelovarsko-bilogorske županije

koja je taj posao obavila u zadanim rokovima.

U definiranje prioritetnih projekata Akcijskog plana Županijske razvojne strategije, kroz Par-

tnersko vijeće, bili su uključeni lokalni partneri, tako da su u izradi strateškog dokumenta županije već

drugi put uključeni djelatnici javne uprave, poslovnog sektora i civilnog društva. Javnim pozivom svi

su bili pozvani i imali mogućnost dostaviti projektne prijedloge, tako da je pristiglo čak 374 projekata.

Svi oni, ovisno o pripremljenosti i značaju, konkuriraju za realizaciju u skoroj budućnosti, dok je za

razdoblje od 2011. do 2013. izdvojeno 36 projekata. Prioritet smo dali projektima u koja su već

uložena znantna sredstva, razvojno su važni za našu Županiju i njezine graĎane, a dokumetacija im je

pripremeljena ili je već pri kraju izrade. Riječ je o županijskom vodoopskrbnom sustavu, Centru za

gospodarenje otpadom „Doline“, novoj zgradi Opće bolnice Bjelovar i Daruvarskim toplicama kao

nositelju razvoja kontinentalnog turizma Bjelovarsko-bilogorske županije. Ništa manje nisu nam važni

ostali projekti – izgradnja infrastrukture u poslovnim zonama dogradnja i izgradnja školskih objekata,

a predviĎamo da će i oni, uz vlastita ulaganja moći konkurirati za sredstva pretpristupnih, i uskoro

strukturnih i kohezijskog fonda Euroske unije i potencijalnih stranih ulagača.

S ovako strukturiranim razvojnim planom, temeljenim na standardima i zakonitostima

ekonomske struke, Županija nastoji osigurati preduvjete za cjelovit i ujednačen razvoj. Vodilo se

računa o dostizanju nacionalnog razvojnog standarda u svim razvojnim točkama, jer to nam je nužno

za konkurentnost gospodarstva na europskom tržištu. Svi prioriteti koje smo izdvojili u cilju su

dostizanja socijalno gospodarske razine koja će stanovnicima Bjelovarsko-bilogorske županije

osigurati bolji život meĎu članicama Europske unije.

Županijskom razvojnom strategijom stvorili smo moderan, sveobuhvatan razvojni okvir za Žu-paniju kojim smo utvrdili razvojne prioritete od strane Županije kao i od strane resornih ministarsta-

va, različitih meĎunarodnih donatora, pretpristupnih fondova i drugih institucija kao vodič za njihovu

potporu Županiji.

Zahvaljujem svima koji su svojim znanjem i sudjelovanjem pridonijeli izradi Županijske raz-

vojne strategije, počevši od članova Partnerskog vijeća, djelatnika Regionalne razvojne agencije Bje-

lovarsko-bilogorske županije d.o.o. i tvrtke „Razbor d.o.o.“, a zahvaljujem i svima koji će sudjelovati

u njegovu ostvarenju.

Svima nam je isti cilj, učiniti Bjelovarsko-bilogorsku županiju onakvu kakvom želimo, onak-

vom kakvu je vidimo uz pomoć svega najboljeg što imamo:

Ţupanija poticajnog gospodarskog okruţenja temeljenog na tradiciji u poljoprivredi, obrtniš-

tvu i turizmu uz ostvariv visok stupanj dodane vrijednosti s očuvanim okolišem te prirodnom i kultur-

nom baštinom; mjesto ugodnog ţivljenja u kojem se promiče kvaliteta ţivota.

Miroslav Čačija, mag.iur.

Bjelovarsko-bilogorski župan

7

1. Uvod

U prosincu 2009. godine Hrvatski Sabor donio je Zakon o regionalnom razvoju kojim

se ureĊuju ciljevi i naĉela upravljanja regionalnim razvojem, a sve s ciljem pridonošenja gos-

podarskom rastu i razvoju Republike Hrvatske stvaranjem uvjeta koji će svim dijelovima

zemlje omogućavati jaĉanje konkurentnosti i realizaciju vlastitih razvojnih potencijala. Plan-

ski dokumenti politike regionalnog razvoja jesu Strategija regionalnog razvoja Republike Hr-

vatske i ţupanijske razvojne strategije odnosno strategija razvoja Grada Zagreba. Istim Zako-

nom ureĊeno je kako Ţupanijsku razvojnu strategiju donosi jedinica podruĉne (regionalne)

samouprave u skladu s naĉelom Partnerstva i suradnje. Navedeno naĉelo temelji se na par-

tnerstvu i suradnji izmeĊu javnog, privatnog i civilnog sektora, pod ĉim se razumijeva surad-

nja izmeĊu tijela drţavne uprave, jedinica podruĉne (regionalne) samouprava, jedinica lokalne

samouprave, gospodarskih subjekata, znanstvene zajednice, socijalnih partnera i organizacija

civilnog društva s podruĉja statistiĉke regije.

Na temelju ĉlanka 14. stavka 4. Zakona o regionalnom razvoju Republike Hrvatske

(Narodne novine, broj 153/09) ministar regionalnog razvoja, šumarstva i vodnoga gospodar-

stva donio je Pravilnik o obveznom sadrţaju, metodologiji izrade i naĉinu vrednovanja ţupa-

nijskih razvojnih strategija ĉijim ĉlankom 13. je propisano da je rok za donošenje Ţupanijske

razvojne strategije 6 mjeseci od dana usvajanja Strategije regionalnog razvoja Republike Hr-

vatske na sjednici Vlade Republike Hrvatske. Slijedom navedenog, 04. lipnja 2010. godine

Vlada je na svojoj 59. sjednici usvojila Strategiju regionalnog razvoja Republike Hrvatske

2011.-2013..

Regionalna razvojna agencija Bjelovarsko-bilogorske ţupanije d.o.o. na zahtjev Bje-

lovarsko-bilogorske ţupanije je pristupila izradi Ţupanijske razvojne strategije 2011.-2013.

obzirom je ista upisana kao regionalni koordinator u Upisnik upravnih tijela jedinica lokalne i

podruĉne (regionalne) samouprave, agencija i drugih pravnih osoba osnovanih s ciljem uĉin-

kovite koordinacije i poticanja regionalnog razvoja.

Ţupanijska razvojna strategija je planski dokument politike regionalnog razvoja koji je

po prvi put zakonska obveza. Njome se definiraju razvojni prioriteti i strateški ciljevi unutar

ţupanije koji su od interesa za odrţiv društveno-gospodarski razvoj ţupanije, a sve navedeno

mora biti u skladu s nacionalnom strategijom o regionalnom razvoju.

Izradom Ţupanijske razvojne strategije 2011.-2013. Ţupanija je dobila strateški do-

kument kojim se artikulira razvoj za navedeno razdoblje, te je to dokument koji će široj jav-

nosti na transparentan naĉin pokazati ono što radimo kako bi na taj naĉin postigli sinergiju u

daljnjem razvoju društva kao cjeline.

Strategijom se definiraju vizija, ciljevi, prioriteti proizašli iz naših ţelja i teţnji, naĉina

na koji ţelimo postići nama zadanu viziju. Poseban element je baza sa 375 projekata koji se

naslanjaju na mjere Strategije.

Ţupanijska razvojna strategija nastajala je u suradnji javnog, privatnog i civilnog sek-

tora, pod ĉim se razumijeva suradnja izmeĊu tijela drţavne uprave, jedinica podruĉne (regio-

8

nalne) samouprava, jedinica lokalne samouprave, gospodarskih subjekata, znanstvene zajed-

nice, socijalnih partnera i organizacija civilnog društva.

Suradnja se oĉitovala ne samo kroz radne sastanke ĉlanove radne skupine, radne sas-

tanke ţupanijskog partnerskog vijeća nego i kroz prikupljanje podataka potrebnih za izradu

Strategije, a koji su se prikupljali od svih ranije navedenih subjekata koji su svesrdno pomaga-

li da dobijemo što kvalitetniji dokument koji bi pridonio gospodarskom razvoju naše ţupanije.

Svi koji su radili na dokumentu vide Bjelovarsko-bilogorsku ţupaniju u 2013. godini

kao gospodarski i infrastrukturno razvijenu regiju s gospodarstvom izraslim na vlastitim pri-

rodnim i stvorenim resursima, s oĉuvanim okolišem, prirodnim, povijesnim i kulturnim nasli-

jeĊem, u kojoj su njeni stanovnici ostvarili napredak.

9

2. SAŢETAK

Analiza stanja Bjelovarsko-bilogorske ţupanije obuhvatila je slijedeća podruĉja:

Poloţaj i administrativna podjela Bjelovarsko-bilogorske ţupanije gdje je zakljuĉeno da je

prometno geografski poloţaj Bjelovarsko-bilogorske ţupanije vrlo povoljan jer je na trasama

kljuĉnih europskih i regionalnih prometnica i ĉvorišta, uz to je dobra prometna povezanost s

gradom Zagrebom kao centrom gospodarske i politiĉke aktivnosti u Republici Hrvatskoj.

Prirodna obiljeţja i resursi gdje je navedeno da su najveći prirodni potencijali Bjelovarsko-

bilogorske ţupanije raspoloţiva poljoprivredna tla (51,2% ukupne površine ţupanije) i šume

(36,2% ukupne površine ţupanije). Postojeći prirodni potencijali su dobar preduvjet kao baza

gospodarskog razvoja ţupanije a klima i reljef su ugodni za ţivot i dobar preduvjet za bavlje-

nje poljoprivrednom proizvodnjom.

Demografija gdje je saţeto da se broj stanovnika kontinuirano smanjuje, te se slijedom nave-

denog i prosjeĉna starost stanovništva Bjelovarsko-bilogorske ţupanije povećava, što ima

negativne implikacije na daljnji demografski i gospodarski razvoj.

Komunalna infrastruktura gdje je ustanovljeno da je cestovna mreţa Bjelovarsko-bilogorske

ţupanije dovoljno razgranata, te da je niske prometne razvijenosti (lokalnih prometnica 43,24

% udjela u ukupnoj duţini prometnica) s nadprosjeĉnom gustoćom u odnosu na republiĉki

prosjek. TakoĊer je naglašeno da je postojeća pruga i ţeljezniĉka infrastruktura dotrajala, zas-

tarjela i neprimjerena stvarnim potrebama Ţupanije, te da je telekomunikacijska mreţa kao

preduvjet pristupa informacijama i komunikacijskim tehnologijama ravnomjerno dostupna u

visokom postotku svim stanovnicima. Manje od polovice naselja je pokriveno plinskom mre-

ţom, a nalazište nafte na naftnim poljima Šandrovac je jedno od najvećih nalazišta u Repub-

lici Hrvatskoj. No nalazišta nisu u vlasništvu Bjelovarko-bilogorske ţupanije i jedinica lokal-

ne samouprave, a jedinica lokalne samouprave na kojoj su nalazišta ima korist od koncesij-

skih ugovora.

Gospodarstvo gdje je zakljuĉeno da je 52% stanovništva radno neaktivno, te da je stopa regis-

trirane nezaposlenosti 26%- što je za 16,7% iznad prosjeka RH.

Evidentno je povećanje broja dugo nezaposlenih. Prosjeĉna neto plaća u Bjelovarsko-

bilogorskoj ţupaniji je 3.458 kuna, što znaĉi da je 25,4 % manja od prosjeka RH. Na podruĉju

Bjelovarsko-bilogorske ţupanije vidljiv je negativan trend ukupne gospodarske aktivnosti,

najviše zaposlenih i najveći broj poslovnih subjekata u preraĊivaĉkoj industriji, najveći gubi-

taši su preraĊivaĉka industrija i promet, te je loša tehnološka opremljenost i nedostatak nove

tehnologije, sukladno suvremenim standardima.

36,3% ili 95.973 ha ţupanijske površine je pod šumom - temeljno gospodarsko obiljeţje Ţu-

paniji daje proizvodnja hrane i drvopreraĊivaĉka industrija. U Bjelovarsko-bilogorskoj ţupa-

niji je izraţena vaţnost stoĉarstva jer je stoĉarstvo primarna poljoprivredna industrija. Proiz-

10

vodnja kravljeg mlijeka i proizvodnja goveĊeg i svinjskog mesa su najzastupljenije u ţupani-

ji.

Zaštita okoliša gdje je zakljuĉeno da na podruĉju Bjelovarsko-bilogorske ţupanije stanje s

gospodarenjem otpadom ne zadovoljava: postoji velik broj divljih nesaniranih odlagališta koja

je potrebno sanirati, a 35% stanovništva nije obuhvaćeno organiziranim skupljanjem komu-

nalnog otpada. Na podruĉju ţupanije postoji veliki potencijal za korištenje potencijala obnov-

ljivih izvora energije (geotermalni izvori, biomasa, …).

Društvene djelatnosti gdje je saţeto da je glavna karakteristika stanovnika ţupanije visoka

ţivotna dob ( prosjeĉna starosna dob 40 godina, što podrazumijeva povećanu potrebu za

zdravstvenim (medicinskim) uslugama. U zdravstvu je izraţen problem financiranja tekućeg

poslovanja, a poseban problem je neadekvatnost prostora bolnica. U planu je izgradnja nova

bolnica, što će znatno podići kvalitetu i nivo zdravstvenih usluga stanovnika Bjelovarsko-

bilogorske ţupanije . Na podruĉju Bjelovarsko-bilogorske ţupanije prevladava nedostatak

domova za starije i nemoćne osobe.

Upravljanje razvojem gdje je zakljuĉeno da na temelju navedenih usvojenih strateških doku-

menata institucije ţupanije upravljaju organizacijom i procesima provedbe strateškog razvo-

ja.: Prostorni plan, Regionalni operativni plan, Master plan turizma, Planovi ukupnog razvoja

jedinica lokalne samouprave.

MeĊuţupanijska i meĊunarodna suradnja gdje je zakljuĉeno da je Bjelovarsko-bilogorska

ţupanija dio Panonske NUTS2 regije, ĉime je ukljuĉena u sudjelovanje i voĊenje razvoja na

nivou regije, te ima svog predstavnika u Partnerskom odboru NUTS 2 regije.

Vizija Bjelovarsko-bilogorske ţupanije je:

Ţupanija poticajnog gospodarskog okruţenja temeljenog na tradiciji u poljoprivredi, obrtniš-

tvu i turizmu uz ostvariv visok stupanj dodane vrijednosti s oĉuvanim okolišem te prirodnom i

kulturnom baštinom; mjesto ugodnog ţivljenja u kojem se promiĉe kvaliteta ţivota.

Analiza stanja je pokazala da su glavni ciljevi koji su proizašli iz osnovne analize, odnosno

swot analize koji stoje pred Ţupanijom slijedeći:

11

CILJ 1: POVEĆANJE KONKURENTNOSTI GOSPODARSTVA ŢUPANIJE

Prioritet 1.1. Ruralni razvoj

MJERE 1.1.1 Edukacija poljoprivrednih proizvoĊaĉa 1.1.2 Razvoj ekološke i integrirane poljoprivrede 1.1.3 Razvoj konvencionalne poljoprivredne proizvodnje 1.1.4 UreĊenje poljoprivrednog zemljišta 1.1.5 Brandiranje autohtonih poljoprivrednih proizvoda 1.1.6 Razvoj ruralne infrastrukture

Prioritet 1.2. Razvoj kontinentalnog turizma

MJERE 1.2.1 Razvoj zdravstveno ljeĉilišnog i wellness turizma 1.2.2 Razvoj sportsko - rekreacijskog i kulturnog turizma 1.2.3 Razvoj agro - turizma 1.2.4 Promocija Ţupanije kao turistiĉke destinacije

Prioritet 1.3. Razvoj preraĊivaĉke industrije, MSP i Obrtništva

MJERE 1.3.1 Podrška izgradnji novih i modernizaciji postojećih proizvodnih kapaciteta 1.3.2 Podrška razvoju klastera 1.3.3 Razvoj poduzetniĉkih zona 1.3.4 Razvoj i unapreĊenje poslovne, tehnološke infrastrukture i potpornih institucija 1.3.5 Promocija i poticanje ulagaĉkih mogućnosti

Prioritet 1.4.Jaĉanje ljudskih kapaciteta

MJERE 1.4.1 Osuvremenjivanje uvjeta cjelokupnog obrazovanja 1.4.2 UsklaĊivanje sustava obrazovanja s potrebama gospodarstva 1.4.3 Razvoj visokoškolskog obrazovanja 1.4.4 Jaĉanje kapaciteta za upravljanje razvojem

12

CILJ 2: UNAPREĐENJE DRUŠTVENE INFRASTRUKTURE I POVEĆANJE

KVALITETE ŢIVOT

Prioritet 2.1. Zaštita okoliša

MJERE 2.1.1 Razvoj sustava za praćenje okoliša 2.1.2 Gospodarenja šumama i površinskim vodama 2.1.3 UnaprjeĊenje sustava gospodarenja otpadom 2.1.4 Razvoj sustava zaštite prirodne baštine 2.1.5 Istraţivanje mogućnosti i korištenja alternativnih izvora energije 2.1.6 Poticanje energetske efikasnosti

Prioritet 2.2. Razvoj zdravstvene i socijalne, sportske i kulturne infrastrukture

MJERE 2.2.1 Poboljšanje razine kvalitete zdravstvene i socijalne infrastrukture 2.2.2 Briga o posebno osjetljivim skupinama društva 2.2.3 Poticanje inicijativa u pruţanju „javnih“ usluga 2.2.4 Njegovanje kulturne baštine i razvoj kulture

Prioritet 2.3. Razvoj civilnog društva

MJERE 2.3.1 Umreţavanje civilnih inicijativa i razvoj suradnje 2.3.2 Poticanje aktivnije uloge mladih

13

CILJ 3: RAZVOJ KOMUNALNE INFRASTRUKTURE

Prioritet 3.1. UnapreĊenje sustava vodoopskrbe i odvodnje

MJERE 3.1.1 Izgradnja i unaprjeĊenje sustava vodoopskrbe 3.1.2 Izgradnja i unaprjeĊenje sustava odvodnje s proĉišćavanjem otpadnih voda

Prioritet 3.2. Prometna infrastruktura

MJERE 4.2.1 Povezivanje ţupanije brzim cestama, modernizacija i obnova prometnica 3.2.2. Razvoj zraĉnog i ţeljezniĉkog prometa

Prioritet 3.3. UreĊenje prostora

MJERE 4.3.1 Izrada izvješća o stanju u prostoru, sektorskih studija i struĉnih podloga

4.3.2 Izrada dokumenata prostornog ureĊenja

14

3. POLOŢAJ I ADMINISTRATIVNA PODJELA BJELOVARSKO-BILOGORSKE ŢUPANIJE

3.1 Poloţaj

Bjelovarsko-bilogorska ţupanija, prirodno-geografski gledano, pripada prostoru Pa-

nonske (i peripanonske) megaregije, najvećim dijelom makroregiji Zavale sjeverozapadne

Hrvatske, a rubnim istoĉnim dijelom tangira i makroregiju Slavonskog gromadnog gorja.

Obuhvaća prostor ĉetiri karakteristiĉne geografske cjeline: Bilogore (sjeverno i sjeve-

roistoĉno), rubnih masiva Papuka i Ravne gore (istoĉno), Moslavaĉke gore (jugozapadno), te

pleistocenskih ravnjaka i dolina Ĉesme i Ilove (zapadno, centralno i juţno).

Prostorno-funkcionalno gledano, nalazi se u istoĉnom dijelu grupe Ţupanija Središnje

Hrvatske („stara“ podjela po SPU RH), najrazvijenijeg dijela Hrvatske i kljuĉnog ĉvorišta

europskih i regionalnih prometnih pravaca. Po „novoj“ statistiĉkoj podjeli Republike Hrvatske

pripada Središnjoj i Istoĉnoj (Panonskoj) Hrvatskoj. MeĊutim, obzirom na rubni poloţaj, te

smještaj upravo izmeĊu najznaĉajnijih prometnih pravaca (Posavskog i Podravskog koridora,

te popreĉnih koridora Srednja Europa-Jadran i Podunavlje-Jadran), dijelom je ostala izvan

interesa dosadašnjih razvojnih usmjerenja.

Izvor: Prostorni plan Bjelovarsko-bilogorske županije,2001. godine

Jedna je od dvije ţupanije koje nemaju kopnenu granicu s nekom drugom drţavom, a

graniĉi:

- na sjeveru sa Koprivniĉko-kriţevaĉkom ţupanijom, - na sjeveroistoku sa Virovitiĉko-podravskom ţupanijom,

15

- na jugoistoku sa Poţeško-slavonskom ţupanijom, - na jugozapadu sa Sisaĉko-moslavaĉkom ţupanijom, - na zapadu sa Zagrebaĉkom ţupanijom.

Sa površinom od 2.636,67 km2 (4,7 površine Republike Hrvatske) i 133.084 stanovni-

ka (3,0% stanovništva ), Republike Hrvatske) jedna je od ţupanija srednje veliĉine.

3.2 Administrativna podjela

Bjelovarsko-bilogorska ţupanija formirana je 29. prosinca 1992. godine donošenjem

Zakona o podruĉjima ţupanija, gradova i općina u Republici Hrvatskoj (“Narodne

novine” broj 90/92), a obuhvaćala je 2 grada i 15 općina. Danas, nakon dvije izmje-

ne i dopune Zakona, obuhvaća 5 gradova i 18 općina.

GRAD NASELJA STANOVNIKA POVRŠINA

OPĆINA BROJ % BROJ % KM2 %

1 Bjelovar 31 9,60% 41869 31,46% 188,06 6,97%

2 Ĉazma 36 11,15% 8895 6,68% 238,07 8,83%

3 Daruvar 9 2,79% 13243 9,95% 64,02 2,37%

4 Garešnica 23 7,12% 11630 8,74% 225,91 8,38%

5 Grubišno Polje 24 7,43% 7523 5,65% 265,05 9,83%

Ukupno 123 38,08% 83160 62,49% 981,11 36,38%

1 Berek 13 4,02% 1706 0,14% 110,72 4,11%

2 Deţanovac 12 3,72% 3355 2,52% 102,49 3,80%

3 Đulovac 29 8,98% 3640 2,74% 188,22 6,98%

4 Hercegovac 5 1,55% 2791 2,10% 50,73 1,88%

5 Ivanska 13 4,02% 3510 2,64% 129,13 4,79%

6 Kapela 26 8,05% 3516 2,64% 104,55 3,88%

7 Konĉanica 9 2,79% 2824 2,12% 83,61 3,10%

8 Nova Raĉa 13 4,02% 4077 0,31% 92,73 3,44%

9 Rovišće 12 3,72% 5262 3,95% 78,70 2,92%

10 Severin 2 0,62% 1038 0,78% 25,91 0,96%

11 Siraĉ 9 2,79% 2546 1,91% 144,91 5,37%

12 Šandrovac 7 2,17% 2095 1,57% 62,78 2,33%

13 Štefanje 9 2,79% 2347 1,76% 72,18 2,68%

14 Velika Pisanica 8 2,48% 2151 1,62% 83,67 3,10%

15 Velika Trnovitica 8 2,48% 1661 1,25% 60,43 2,24%

16 Veliki GrĊevac 11 3,41% 3313 2,49% 169,44 6,28%

17 Veliko Trojstvo 11 3,41% 3092 2,32% 65,09 2,41%

18 Zrinski Topolovac 3 0,93% 1000 0,75% 30,27 1,12%

Ukupno 200 61,92% 49924 37,51% 1.655,56 61,39%

Sveukupno 323 100,00% 133084 100,00% 2.636,67 100,00%

Izvor: Prostorni plan Bjelovarsko-bilogorske županije,2001. godine

Gradovi i općine su izrazito razliĉiti po površini (Grad Grubišno Polje 265,05 km2, a

Općina Severin 25,91 km2, broju naselja (Grad Ĉazma 36 naselja, a Općina Severin 2 nase-

lja), broju stanovnika (Grad Bjelovar 41.869, a Općina Zrinski Topolovac 1.000) te po pros-

torno razvojnim i resursnim znaĉajkama.

Sjedište Bjelovarsko-bilogorske ţupanije je grad Bjelovar.

16

Izvor: Prostorni plan Bjelovarsko-bilogorske županije,2001. godine

3.3 Zaključak: Prometno geografski poloţaj Bjelovarsko-bilogorske ţupanije je vrlo povoljan jer je na trasa-

ma kljuĉnih europskih i regionalnih prometnica i ĉvorišta. Uz to je dobra prometna poveza-

nost s gradom Zagrebom kao centrom gospodarske i politiĉke aktivnosti u Republici Hrvats-

koj.

Vaţno obiljeţje ţupanije je da je jedna od dvije ţupanije koja nema drţavnu granicu, ali je na

udaljenosti od 50 – 100 km od susjednih zemalja (MaĊarska, Slovenija, Bosnom i Hercegovi-

nom).

17

4. PRIRODNA OBILJEŢJA I RESURS

4.1 Reljef

U skladu s geomorfološkim, geološko-litološkim prilikama i u pedološkom pogledu

moguće je na podruĉju Bjelovarsko-bilogorske ţupanije izdvojiti nekoliko odvojenih reljefnih

cjelina:

- Planinsko podruĉje (dijelovi Papuka i Moslavaĉke gore),

- Bilogora s tercijarnim pribreţjem (podnoţja i obronci Papuka i Moslavaĉke gore),

- Pleistocenski ravnjak (podruĉje izmeĊu Bilogore, Moslavaĉke gore i Papuka),

- Rijeĉne i potoĉne doline i porjeĉja (doline Ĉesme, Ilove i ostalih manjih vodotoka).

Planine i planinski vrhovi :

PLANINA VRH NADMORSKA VISINA ( m )

BILOGORA Rijeka 307

MOSLAVAČKA GORA Hunka 488

PAPUK Papuk 953

Izvor: Prostorni plan Bjelovarsko-bilogorske županije,2001. godine

Geološki sastav i reljef u globalu pogoduju društveno-ekonomskom valoriziranju Bje-

lovarsko-bilogorske ţupanije i ne predstavljaju ograniĉavajući faktor razvoja (izuzev manjih

brdsko-planinskih podruĉja). Prevladavaju tereni relativno malih visina, umjerenih nagiba,

povoljnog sastava i stabilnosti, što dozvoljava neometano gospodarsko iskorištavanje, ureĊe-

nje infrastrukture i urbanizaciju. Za daljnji odrţivi razvoj Ţupanije vaţno je provesti optimali-

zaciju prostora po iskoristivosti i namjeni, a pri tome vodeći raĉuna o odrţavanju prirodne i

ekološke ravnoteţe.

Prema seizmološkim kartama Geofiziĉkog zavoda “PMF”-a iz Zagreba za povratni pe-

riod od 50 do 10000 godina moţe se oĉekivati na podruĉju Ţupanije potres maksimalnog in-

tenziteta od 6 do 9 stupnja MSK skale.

18

Izvor: Prostorni plan Bjelovarsko-bilogorske županije,2001. godine

4.2 Klima

Podruĉje Bjelovarsko-bilogorske ţupanije pripada, prema Köppenovoj klasifikaciji,

klimi toplo umjerenog kišnog tipa (C) u kojem je srednja temperatura najhladnijeg mjeseca

izmeĊu –3oC i 18

oC. Srednja temperatura najtoplijeg mjeseca nije veća od 22

0C (b). Padaline

su podjednako rasporeĊene tijekom cijele godine (cf), s tim da manje koliĉine padnu u hlad-

nom dijelu godine (cfw). Tijekom godine su izraţena dva maksimuma padalina-rano ljeto i

kasna jesen, što se oznaĉuje oznakom (x ). Potpuna definicija klimatskog tipa ţupanije je

Cfwbx.

Srednja godišnja temperatura zraka je oko 10oC, a 127 dana u godini je preko 15

oC

(najpovoljnija za razvitak vegetacije). Srednja godišnja koliĉina padalina je izmeĊu 863 i 976

mm. Vjetrovi su, općenito, slabi. Prosjeĉna godišnja vlaga zraka u Bjelovarsko-bilogorskoj

ţupaniji je oko 74%, te se moţe reći da je relativno bogata vlagom tijekom cijele godine.

Kišnih dana je u prosjeku oko 121, sa grmljavinom 27, a tuĉom 1 dan u godini. Magla

se javlja prosjeĉno 46.6 dana u godini, a najĉešće u nizinskim dijelovima rijeka i potoka. Prvi

mraz na podruĉju Ţupanije moţe se oĉekivati 12. listopada, a posljednji 18. travnja. Prvi sni-

jeg na tlu moţe se oĉekivati 25. studenog, a posljednji 24. oţujka. Olujni vjetrovi snage veće

od 8B (19 m/s) su relativno rijetki, a javljaju se najĉešće u ljetnim mjesecima, uglavnom srp-

nju i kolovozu.

19

4.3 Tla

Poljoprivredna tla razliĉitih karakteristika zauzimaju ukupno 135.002,0 ha ili 51,2%

površine Ţupanije. Obzirom da geomorfološke grupe tala, odnosno lito-geološke, reljefne i

hidrološke osobine tala, uz prisutne klimatske uvijete bitno utjeĉu na rasprostiranje vegetacije

i naĉin iskorištavanja zemljišta, Prostornim planom Bjelovarsko-bilogorske ţupanije izvršena

je procjena pedosistematskih jedinica na nivou tipa, uz odreĊenu modifikaciju na osnovi pri-

rodnih uslova, svojstava tala i upotrebne vrijednosti u konkretno postojećim uvjetima, te su tla

naĉelno podijeljena u tri bonitetne kategorije:

- vrijedna obradiva tla; Obuhvaćaju lesivirana tla na zaravnima i sa nagibima ispod 5%. Na njima je vlaţenje

minimalno i bez većeg zadrţavanja vode u profilu. Fiziĉka svojstva tla za vodu su ug-

lavnom dobra. Tlo je vrlo pogodno za oraniĉnu biljnu proizvodnju. Deficit vlage se

ĉesto javlja u ljetnim mjesecima. Uz navodnjavanje, redovite agrotehniĉke mjere i

mjestimiĉnu-rijetku drenaţu, ova bi tla omogućila raznovrsnu, visoku i stabilnu proiz-

vodnju.

Na podruĉju Ţupanije ima ih 12.223,0 ha ili 9,1% ukupnih poljoprivrednih tala.

- ostala obradiva tla Obuhvaćaju lesivirana i pseudoglejna obronaĉna tla sa nagibima 5-15%, zatim duboke

rigosole na lesolikim sedimentima i livadsko semiglejno tlo, te nešto lošija tla kao što

su pseudoglej na zaravni i koluvij. Uz razliĉite agrotehniĉke mjere i pravilan odabir

kulture (ovisno o karakteristikama tla), ova bi tla mogla omogućtia raznovrsnu, visoku

i stabilnu proizvodnju.

Na podruĉju Ţupanije ima ih 89.585,0 ha ili 66,3% ukupnih poljoprivrednih tala.

- ostale poljoprivredne površine Obuhvaćaju uvjetno dobra tla kao što su pseudo glej-glej i hipoglej koja se nalaze u ši-

rim rijeĉnim dolinama i nepogodna tla koja u postojećim uvjetima obuhvaćaju amfig-

lejna i druga tla na nagibima većim od 15%. Znaĉajnijim investicijama mogu se posti-

ći za uzgoj nekih kultura pozitivne promjene u tlu.

Na podruĉju Ţupanije ima ih 33.194,0 ha ili 24,6% ukupnih poljoprivrednih tala.

Pri izradi Prostornog plana Bjelovarsko-bilogorske ţupanije vodilo se raĉuna o zaštiti

poljoprivrednih površina, te se pokušalo ograniĉiti prenamjenu najkvalitetnijih tala u nepoljo-

privredne svrhe. Isto nije dosljedno provedeno, obzirom da su u posljednje vrijeme relativno

veliki površine okrupnjenog, a dijelom i melioriranog poljoprivrednog zemljišta (uz suglas-

nost MPRRR) prenamijenjene, odnosno planirane za prenamjenu u gospodarske zone.

Planom navodnjavanja Bjelovarsko-bilogorske ţupanije ocijenjeno je realnim navod-

njavanje cca 800,0 ha površine na pet lokacija.

20

4.4 Šume

Šumske površine razliĉitih karakteristika zauzimaju ukupno 95.455,0 ha ili 36,2%

površine Ţupanije, što je kvalificira kao srednje šumovitu. Prostorno gledano šume su najzas-

tupljenije na okolnom gorju i pobrĊu: Bilogori, Papuku i Moslavaĉkoj gori, gdje su najzastup-

ljenije vrste hrast kitnjak, obiĉna bukva i grab. Porjeĉje i tokovi Ĉesme i Ilove staništa su ras-

prostiranja nizinskih šuma hrasta luţnjak, obiĉnog graba, poljskog jasena i crne johe.

Na drţavne šume kojima gospodare Hrvatske šume d.d. putem 10 šumarija (Bjelovar,

Ĉazma, Daruvar, Đulovac, Garešnica, Grubišno Polje, Ivanska, Siraĉ, Veliki GrĊevac, Velika

Pisanica u okviru Uprave šuma Bjelovar) otpada 83.555,0 ha, a ostalo su privatne, velikim

dijelom degradirane šume niskog uzgojnog oblika, koje sluţe gotovo iskljuĉivo za proizvod-

nju ogrjevnog drveta.

Uvaţavajući strukturu šumskog fonda (43% hrast, 48% bukva i 9% ostalih vrsta lista-

ĉa i ĉetinjaĉa) kao indikator kvalitetnog, odrţivog i certificiranog gospodarenja šumama (FSC

certifikat), te dobne razrede stabala i naĉin sjeĉe, moguće je ocijeniti da u ekonomskom pog-

ledu postoje izvanredni uvjeti za daljnji razvoj šumarstva, a što omogućuje i rehabilitaciju i

daljnji razvoj na šumarstvo oslonjene drvne industrije.

Šume na podruĉju Ţupanije nemaju samo privredni, već i općekorisni znaĉaj koji se

oĉituje u zaštiti vlastitog tla, ublaţavanju klime podruĉja odnosno nepoţeljnih posljedica pop-

lava i jakih vjetrova, reguliranju ukupnog vodnog reţima podruĉja, osiguravanju pitkosti pod-

zemnih voda, stvaranju kisika i proĉišćavanju zraka, te pruţanju nenadoknadivog prostora za

rekreaciju, sportske aktivnosti i turizma (osobito lovni).

4.5 Vode

Podruĉje Bjelovarsko-bilogorske ţupanije u cijelosti pripada slivu rijeke Save, odnos-

no slivovima njezinih brojnih pritoka, a koji se organizacijski dijele na:

- sliv rijeka Ĉesme i Glogovnice (koji je prostorno vezan i na Zagrebaĉku i Koprivniĉ-ko-Kriţevaĉku ţupaniju) i

- sliv rijeka Ilove i Pakre (koji je prostorno vezan i na Poţeško-slavonsku i Sisaĉko-moslavaĉku ţupaniju),

a kojima gospodare Hrvatske vode, putem VGO Sava, VGI Bjelovar (sliv rijeka Ĉesme i Glo-

govnice) i VGI Daruvar (sliv rijeka Ilove i Pakre).

Tijekom gotovo pola stoljeća sustavnih aktivnosti na ureĊenju rijeĉnih korita i odvod-

nji zemljišta oba sliva, izvršeni su brojni radovi te je postignut relativno zadovoljavajući stu-

panj zaštite zaobalja od poplava. Posljednjih desetljeća planirana je i izgradnja ĉitavog niza

višenamjenskih akumulacija (za obranu od poplava, zadrţavanje vode u slivu, navodnjavanje,

rekreaciju,...), od kojih su izvedene svega tri, a u fazi projektiranja su dvije. Plan navodnjava-

nja Bjelovarsko-bilogorske ţupanije izraĊen je 2010. godine.

Doline donjih tokova rijeka Ĉesme i Ilove su, zbog karakteristika reljefa i tala izuzetno

pogodne za izgradnju/ureĊenje ribnjaka. Šezdesetih i sedamdesetih godina prošlog stoljeća

21

izgraĊeno je gotovo 4000,0 ha privrednih i cca 40,0 ha sportskih ribnjaka, dio kojih je u pos-

ljednjih desetak godina devastiran.

Bjelovarsko-bilogorska ţupanija je relativno siromašna podzemnim vodama, te se za

pitkom vodom opskrbljuje manjim dijelom iz vodotoka (podruĉje Daruvara i Siraĉa) i lokal-

nih izvora (podruĉje Ĉazme, Garešnice,...), a najvećim dijelom magistralnim vodovodom iz

vodonosnika na podruĉju Koprivniĉko-kriţevaĉke ţupanije.

Od posebnih vodnih resursa na podruĉju Ţupanije za sada se iskorištavaju samo mine-

ralno-termalna vrela u Daruvarskim toplicama, u rehabilitacijske i turistiĉke svrhe. Prilikom

brojnih probnih bušenja u svrhu otkrivanja leţišta nafte i plina utvrĊeno je više leţišta geo-

termalne vode, a za iskorištavanje (proizvodnja elektriĉne i toplinske energije) je planirano

samo eksploatacijsko polje u Velikoj Cigleni.

4.6 Mineralne sirovine

Na podruĉju Bjelovarsko-bilogorske ţupanije nikada nisu provedena sveobuhvatna is-

traţivanja, ali je poznato da postoje iskoristiva leţišta mineralnih (i nemineralnih sirovina):

- relativno bogata leţišta plina i nafte, te manje koliĉine ugljena (upitne kvalitete) na Bi-logori i pobrĊu,

- kvalitetnog graĊevinskog kamena na obroncima Papuka i Psunja,

- razliĉitih vrsta kamena (relativno upitne kvalitete), pijesaka i keramiĉke gline na ob-roncima Moslavaĉke gore,

- opekarske gline na praktiĉno cijelom prostoru Ţupanije,

- geotermalne vode na podruĉju Daruvara i Bjelovara.

Detaljna inventarizacija i odgovarajuća Studija gospodarenja mineralnim sirovinama

na podruĉju Bjelovarsko-bilogorske ţupanije nikada nisu izraĊeni, a u posljednje vrijeme is-

korištavanje mineralnih sirovina (izuzev plina, nafte i termalnih voda) se smanjuje (na pod-

ruĉju Grada Ĉazme se planirano je zatvaranje i sanacija postojećih, a zabranjeno je otvaranja

novih eksploatacijskih polja)

4.7 Zaključak:

Najveći prirodni potencijali Bjelovarsko-bilogorske ţupanije su raspoloţiva poljoprivredna tla

(51,2% ukupne površine ţupanije) i šume (36,2% ukupne površine ţupanije). Ostali prirodni

resursi su površinske vode, termalni bazeni i mineralne sirovine (plin, nafta, graĊevinski ka-

men, kvarcni pijesak).

Postojeći prirodni potencijali su dobar preduvjet kao baza gospodarskog razvoja ţupanije.

Klima i reljef su ugodni za ţivot i dobar preduvjet za bavljenje poljoprivrednom proizvod-

njom.

22

5. DEMOGRAFIJA

Iz Popisa stanovništva 2001. godine vidljivo je kako na podruĉju Bjelovarsko-bilogorske ţu-

panije ţivi 133.084 stanovnika koje stanovništvo ĉini 3% ukupnog stanovništva Republike

Hrvatske. Bjelovarsko-bilogorska ţupanija prema broju stanovnika trinaesta je ţupanija po

veliĉini.

5.1 Prirodno kretanje stanovništva u Bjelovarsko-bilogorskoj ţupaniji 2004.-2008.

RoĊeni Umrli Prirodni

prirast

Vitalni

indeks

2004. 1.139 1.843 -711 61,4

2005. 1.258 1.866 -617 66,9

2006. 1.192 1.799 -615 65,8

2007. 1.178 1.866 -692 62,9

2008. 1.206 1.821 -622 65,8

2009. 1.217 1.892 -681 64

Izvor: Državni zavod za statistiku

Iz tablice je vidljivo kako je broj umrlih kontinuirano veći od broja roĊenih. Slijedom

navedenog, i indeks vitalnosti je za Ţupaniju daleko ispod prosjeka Republike Hrvatske koji

je u prosjeku oko 81.

5.2 Struktura stanovništva prema dobi i spolu (prema Popisu iz 2001.)

Dob Ţene Muškarci Ukupno

do 19 godina 15390 16443 31833

20 do 24 4140 4501 8641

25 do 39 12555 13148 25703

40 do 60 17467 17869 35336

60 i više 18892 12227 31119

Izvor: Drţavni zavod za statistiku

Promatarjući podatke obrazovne strukture stanovništva Ţupanije (iz Popisa stanovništva

2001. godine) moţe se reći da ni u kom sluĉaju nije zadovoljavajuća, budući da imamo 55,6%

23

stanovnika koji su bez škole, s nezavršenom ili samo završenom osnovnom školom, dok je

visokoobrazovanih samo 6,4%.

5.3 Obrazovna struktura stanovništva (prema Popisu iz 2001.)

Ukupno Muški Ţenski %

Nepismeni 2737 536 2201 2,42

Bez škole 3928 835 3093 3,47

1-3 razr. OŠ 6384 2040 4344 5,64

4-7 razr. OŠ 20263 7804 12459 17,92

OŠ 29587 13403 16184 26,17

SSS 42207 24372 17835 37,34

VŠS 2919 1528 1391 2,6

VSS I/II 4300 2206 2094 3,8

Dr 30 21 9 0,02

Nepoznato 661 335 326 0,58

Izvor: Državni zavod za statistiku, Popis stanovništva 2001. godine

Stanovništvo je unutar Ţupanije nejednako rasporeĊeno što je manjim dijelom rezultat

prirodnih datosti i društveno-povijesnih okolnosti, a najvećim dijelom ipak negativna

posljedica prostornoplanerski neusmjeravanog procesa urbane tranzicije.

Prosjeĉna gustoća naseljenosti prema podacima Popisa stanovništva iz 2001. godine na

podruĉju Bjelovarsko-bilogorske ţupanije iznosi 50,18 stanovnika po 1 km2

dok je podatak za

gustoću stanovništva Republike Hrvatske 78,5 stanovnika po 1 km2

.

Izvor: Prostorni plan Bjelovarsko-bilogorske županije, 2001. godine

24

Udio stanovnika Ţupanije u ukupnom broju stanovništva Republike Hrvatske smanjuje se već

skoro 50 godina. Na takav tijek demografskih kretanja najznaĉajnije je utjecao proces urbane

tranzicije, te iz njega proizašle promjene drušveno-gospodarskih, kulturno-obrazovnih,

zdravstveno-socijalnih i drugih ĉinitelja, a obzirom na dotadašnji izrazito ruralni karakter

ţupanije.

Iz Popisa stanovništva od 1971.-2001. godine razvidno je kako se broj stanovnika za taj

period smanjio za 14,8% odnosno 23.275 stanovnika.

Slika 2. Grafički prikaz kretanja broja stanovnika 1971.-2001. godina

Bjelovarsko-bilogorska ţupanija danas je ţupanija malih naselja i disperzne naseljenosti, koji

oblik naseljenosti je oteţavajuća okolnost u ureĊenju prostora (oteţana izgradnja prometnica,

vodovoda, plinovoda, kanalizacija i dr.).

Ţupanija je prema Popisu stanovništva 2001. godine imala 323 naselja od kojih 177 naselja

ima do 200 stanovnika ili 56,8% (Republika Hrvatska 51%), nadalje 304 naselja ima do 1000

stanovnika ili 94,2 % (Republika Hrvatska 91 %).

25

Izvor: Prostorni plan Bjelovarsko-bilogorske ţupanije, 2001. godine

U Bjelovarsko-bilogorskoj ţupaniji temeljem ĉetiri nezavisne varijable (broj stanovnika, %

broja poljoprivrednog stanovništva, % radnika u mjestu stanovanja, % domaćinstava bez po-

ljoprivrednog gospodarstva) izdvojeno je samo pet gradskih naselja u kojima je prema statis-

tiĉkom popisu ţivjelo 47.268 odnosno 33 % stanovnika (za Republiku Hrvatsku prosjek je

51,3 %). Navedeni podatak govori o tome kako je Bjelovarsko-bilogorska ţupanija daleko

ispod prosjeka drţave, a koja drţava je u odnosu na Europu još uvijek u slabije urbaniziranim

zemljama.

47.088 odnosno 32,5 % stanovnika ţivi u prijelaznim naseljima kojih je izdvojeno 90 od ĉega

jaĉe urbanizirano 14,5 % što je ispod prosjeka Republike Hrvatske.

Seoskih naselja sa izrazito agrarnim karakterom u Ţupaniji još uvijek ima 228 odnosno 70,5

% i u njima ţivi 20,68 % stanovništva. Ta naselja još uvijek nisu doţivjela znaĉajnije preob-

razbe i u njima će procesi urbanizacije vjerojatno biti najizrazitiji, ali i najrazliĉitiji. Jedan

veliki dio će se ugasiti tijekom vremena, neka će se urbanizirati, a neka jaĉati svoj agrarni

karakter uz modernizaciju ţivota i rada u njima.

Da je proces urbanizacije u Ţupaniji još uvijek priliĉno izraţen ukazuju i podaci da jedino

gradska naselja imaju izrazit i stalan rast, a jaĉe urbanizirana slabiji rast ili stagnaciju, dok se

ukupno stanovništvo Ţupanije još uvijek smanjuje. Rast stanovništva gradova je više poslje-

dica preseljavanja selo-grad, a manje prirodnog prirasta. Takav tijek urbanizacije i dalje će

pojaĉavati probleme u ruralnim krajevima (depopulacija, staraĉka domaćinstva…) ali i u gra-

dovima (nedostatak radnih mjesta, stanova…).

Promatrajući ţupanije NUTS 2 regije u niţe navedenom grafikonu prikazujemo udio stanov-

ništva koje ţivi u gradskim naseljima prema Popisu stanovništva iz 2001. godine.

Od ukupnog broja stanovnika Ţupanije 64.375 su muškarci odnosno 48,37 % dok ţene ĉine

51,63 % stanovništva odnosno 68.709.

109.871 stanovnik Ţupanije oĉitovao se kao Hrvat (82,55%), 19.258 (14,47%) su se oĉitovali

kao pripadnici ostalih narodnosti, te 3.955 stanovnika se nije oĉitovalo o narodnosnoj pripad-

nosti. Od većih narodnosnih skupina izdvojit ćemo Srbe s 9.421, Ĉehe sa 7.098, MaĊare sa

1.188 stanovnika u našoj Ţupaniji.

26

Izvor: Držvni zavod za statistiku, Popis stanovništva 2001.

U Bjelovarsko-bilogorskoj ţupaniji ima 22.805 (17,1%) stanovnika u kategoriji djece dok

stanovništva iznad 65 godina ima 23.039 (17,3%).

Vidi tablicu 1.

Prosjeĉna starost stanovništva za Republiku Hrvatsku prema Popisu stanovništva 2001. iznosi

39,9 godina dok prosjeĉna starost stanovništva Bjelovarsko-bilogorske ţupanije je 40 godina

što je neznatno više u odnosu na prosjeĉnu starost drţave.

Nadalje, prosjeĉna starost ţena u Ţupaniji je 41,9 godina, a za muškarce 37,9 godina. Indeks

„starenja“ Ţupanije iznosi 97,8; za ţene 122,8 dok za muškarce 74,4.

Koeficijent starosti Bjelovarsko-bilogorske ţupanije iznosi 23,5 dok za Republiku Hrvatsku

isti je 21,6.

5.4 Zaključak: Iz navedenog moţemo zakljuĉiti kako se broj stanovnika kontinuirano smanjuje, te se slije-

dom navedenog i prosjeĉna starost stanovništva Bjelovarsko-bilogorske ţupanije povećava što

ima negativne implikacije na daljnji demografski i gospodarski razvoj. Starenje stanovništva i

depopulacija posebno su izraţene u ruralnim podruĉjima ţupanije. Uzrok detektiranih trendo-

va je u nedovoljno razvijenim društveno gospodarskim aktivnostima kao preduvjetima za kva-

litetu suvremenog ţivota.

27

6. KOMUNALNA INFRASTRUKTURA

6.1 Prometna infrastruktura

Premda prometni sustav Bjelovarsko-bilogorske ţupanije ne ĉine sve grane prometa, on je

komplementaran i kompatibilan s prometnim sustavima ţupanija koje ga okruţuju. Naime, taj

sustav ĉine cestovni, ţeljezniĉki i informacijsko - telekomunikacijski promet.

6.1.1 Cestovni promet

Na podruĉju Bjelovarsko-bilogorske ţupanije mreţa javnih cesta razvrstana je na drţavne,

ţupanijske i lokalne ukupno 1 484,45 km.

TABLICA: Mreţa javnih cesta na podruĉju Bjelovarsko-bilogorske ţupanije

Drţavne ceste Ţupanijske ceste Lokalne ceste Ukupno

Asfaltirano (km) 275,08 507,60 396,75 1179,43

Neasfaltirano(km) 10,49 49,33 245,20 305,02

UKUPNO (km) 285,57 556,93 641,95 1484,45

Izvor: Izvješće o stanju komunalne infrastrukture u Bjelovarsko-bilogorskoj županiji, Bjelo-

varsko-bilogorska županija,Upravni odjel za graditeljstvo i komunalnu infrastrukturu, Bjelo-

var,siječanj 2009.

Podruĉje Bjelovarsko-bilogorske ţupanije svojim poloţajem izmeĊu šireg Panonskog prostora

i metropole Zagreba nudi jednu od mogućnosti njihovog meĊusobnog povezivanja. Glavni

drţavni prometni pravci teku paralelno sa ţupanijskim prostorom, ali sjeverno (podravski

pravac) ili juţno (posavski pravac) od njega.

Mreţu drţavnih cesta na podruĉju Ţupanije ĉine pravci Zagreb – Bjelovar - Daruvar – Pakrac

i Vrbovec – Ĉazma – Garešnica – Pakrac koji su paralelni s podravskim i posavskim pravcem

i pravci Ivanić Grad – Ĉazma – Bjelovar – ĐurĊevac, zatim Kutina – Garešnica – Grubišno

Polje – Virovitica i Pakrac – Daruvar – Đulovac – Slatina koji su okomiti na podravski i po-

savski pravac i meĊusobno ih povezuju. Stanje ovih cesta je na pojedinim dionicama vrlo lo-

še, pa se kao imperativ postavlja njihova modernizacija.

Prometni pravac Zagreb – Bjelovar – ĐurĊevac jedan je od mogućih pravaca povezivanja

Zagreba i Panonskog prostora. I pored tog povoljnog prometnog poloţaja moţe se reći da je

podruĉje Ţupanije prometno izolirano, što je vidljivo iz ĉinjenice da niti jedna suvremenija

prometnica ne prolazi njome.

Problem je uoĉen na nivou Strategije i Programa prostornog ureĊenja Republike Hrvatske, te

je cestovni pravac Vrbovec – Bjelovar - Virovitica predviĊen kao prioritet u izgradnji cesta

Hrvatske.

Po Strategiji prometnog razvitka Republike Hrvatske cijela dionica Zagreb –Sv. Helena –

Vrbovec – Bjelovar – Virovitica je u I. skupini prioriteta izgradnje u cestovnoj mreţi i omo-

gućuje temeljnu povezanost glavnih ţarišta razvoja i svih prostora Hrvatske, te povezanost sa

susjednim zemljama i Europom.

28

Dionica Sveta Helena je završena, kao i dionica Vrbovec – Gradec , duţine 15 km.

Osim navedene suvremene prometnice planira se izgradnja brzih cesta i to:

-moslavaĉko-pokupski smjer, (Karlovac - Petrinja - Sisak) - Kutina - Garešnica -

Grubišno Polje - Virovitica,

- pakraĉko-okuĉanski smjer, (Stara Gradiška - Okuĉani) - Pakrac - Daruvar - Grubišno

Polje (D5)

koje se nalaze u Strategiji prometnog razvitka RH u III. skupini prioriteta cestovne mreţe.

Cesta D5 ucrtana je u Prostorni plan Bjelovarsko-bilogorske ţupanije, te je za istu u tijeku

postupak izrade procjene utjecaja na okoliš.

Sekundarnu cestovnu mreţu ĉine ţupanijske i lokalne prometnice, koje su u funkciji zadovo-

ljenja potreba za prometnom povezanošću unutar Ţupanije i nuţne su za razvoj cijelog podru-

ĉja. Karakterizira iz dovoljna razgranatost sa natprosjeĉnom gustoćom, dok je kvaliteta jedva

zadovoljavajuća, jer je godinama prisutan nesrazmjer izmeĊu potrebnih i osiguranih sredstava

kako za redovno, tako i za pojaĉano odrţavanje, odnosno sanaciju i rekonstrukciju kolnika.

Izvor: Prostorni plan Bjelovarsko-bilogorske županije, 2001.

6.1.2 Ţeljeznički promet

Trenutno, postojeće pruge i ţeljezniĉka infrastruktura na podruĉju Bjelovarsko-bilogorske

ţupanije je dotrajala, zastarjela i neprimjerena stvarnim potrebama Ţupanije. Postojeću mreţu

ĉine pruge na relaciji Kriţevci - Bjelovar - Kloštar i Banova Jaruga - Pakrac - Siraĉ - Daruvar

- Pĉelić. Od travnja 2010. godine ţeljezniĉka pruga na relaciji Siraĉ-Daruvar-Pĉelić zbog dot-

rajalosti je zatvorena. Za navedenu dionicu radovi su u tijeku.

Trenutno je najopterećeniji ţeljezniĉki pravac Bjelovar - Zagreb, koji je povezan prugom du-

ljine 89,2 km. Zbog dotrajalosti pruge, omogućuje maksimalnu brzinu od 50 km/h. Izgrad-

29

njom nove pruge Gradec-Sv. Ivan Ţabno smanjila bi se duţina pruge Zagreb – Bjelovar i

skratilo vrijeme putovanja na oko 50 min. za direktne vlakove.

Za Bjelovarsko-bilogorsku ţupaniju izgradnja nove ţeljezniĉke pruge Gradec – Sveti Ivan

Ţabno, strateški je cilj koji će znaĉiti završetak povezivanja ţeljeznicom sa središtem RH,

ĉime će bjelovarska regija postati suburbano podruĉje Zagreba. Kroz poboljšanu fluktuaciju

radne snage i roba, bolja povezanost utjecati će na ukupni razvoj gospodarstva, što znaĉi po-

rast bruto domaćeg proizvoda i povećanje zaposlenosti.

I

zvor: DZS

6.1.3 Zračni promet

Na podruĉju Ţupanije rezervirano je više zona za potrebe uspostave manjih letjelišta (za po-

ljoprivrednu avijaciju, sportsko - rekreacijske, turistiĉke i sliĉne djelatnosti).

6.1.4 Informacijsko- telekomunikacijska infrastruktura

Na prostoru Bjelovarsko-bilogorske ţupanije poštanske usluge obavlja HP - Hrvatska pošta

d.d., Središe pošta Bjelovar. Poštanske se usluge korisnicima pruţaju putem mreţe poštanskih

ureda kojih na podruĉju Bjelovarsko-bilogorske ţupanije ima 37 i jedan izdvojeni šalter u

Bjelovaru. U svakoj jedinici lokalne samouprave djeluje barem jedan poštanski ured. Svi poš-

tanski uredi kvalitetno su povezani vlastitim linijama prijevoza sa Prometnom poštom u Bje-

lovaru, sa kojom ĉine jedinstvenu prometno – tehnološku cjelinu.

Fiksnom telefonijom pokrivena su sva naselja u Ţupaniji, tako da se moţe pozitivno odgovo-

riti na više od 100% zahtjeva za prikljuĉak telefona. Postotak korisnika fiksne telefonije izno-

si 88 % u odnosu na broj kućanstava Bjelovarsko-bilogorske ţupanije.

Teritorijalna pokrivenost GSM signalom za Bjelovarsko-bilogorsku ţupaniju iznosi 97,8%.

30

Dostupnost širokopojasnog Interneta na podruĉju Ţupanije iznosi 47 %, a postotak korisnika

Interneta iznosi 32 % u odnosu na broj kućanstava ( 44.269 kućanstava Bjelovarsko-

bilogorske ţupanije ).

Širokopojasni Internet je dostupan gotovo polovici kućanstava na podruĉju Bjelovarsko-

bilogorske ţupanije, ĉime su stvoreni preduvjeti za pristup informatiĉkim sustavima za: in-

formiranje, edukacije i povezivanju u sektorske/struĉne informacijske sustave iz vlastitih do-

mova.

6.2 Opskrba energijom

6.2.1 Elektroopskrba

Bjelovarsko-bilogorska ţupanija ima izvjesne primarne energetske resurse (plin, nafta, ter-

malna voda) , ali ih ne koristi za proizvodnju elektriĉne energije. Svoje potrebe za energijom

zadovoljava iz sustava opskrbe RH.

Podruĉje Bjelovarsko-bilogorske ţupanije je dobro opskrbljeno elektriĉnom energijom, koju

distribuiraju 3 distributera: DP „Elektra“ Bjelovar, DP „Elektra“ Kriţ i DP “Elektra“ Kopriv-

nica. Najveći dio podruĉja Ţupanije opskrbljuju distributeri iz Bjelovara i Kriţa.

Generalno moţemo ustvrditi da slobodnih kapaciteta po općinama ima, ali to dosta ovisi o

stanju same niskonaponske i visokonaponske mreţe te pojedinih trafostanica. Ponegdje su

dovoljna mala ulaganja, dok ponegdje podizanje kapaciteta iznad sadašnjih okvira zahtjeva

iznimna ulaganja na rekonstrukciji mreţa i trafostanica , a što je nemali problem zbog ograni-

ĉenih godišnjih sredstava za investicije u poboljšanje mreţa i naponskih prilika u njoj.

6.2.2 Plinovodi

Na podruĉju Bjelovarsko-bilogorske ţupanije nalazi se dio plinovodnog sustava Hrvatske

sljedećih karakteristika:

TABLICA: Plinovodni sustav na podruĉju Bjelovarsko-bilogorske ţupanije sa slijedećim ka-

rakteristikama

Naziv Klasifikacija Duljina (km) Promjer

(mm)

Promjer

(inch)

Max.radni

pritisak (bar)

Budrovac –

Ivanić Grad

magistralni 72 500 20 50

Budrovac –

Ivanić Grad

magistralni 71 300 12 50

Virovitica -

Kutina

magistralni 69 500 20 50

Bjelovar -

Daruvar

regionalni 48 200 8 50

Bjelovar -

Kriţevci

regionalni 25 150 6 50

31

Izvor: INA – Naftaplin, Sektor za dobavu, transport i prodaju plina

Izvor: Prostorni plan Bjelovarsko-bilogorske županije,2001.

U Bjelovarsko-bilogorskoj ţupaniji od ukupno 323 naselja, 144 naselja ima plinsku mreţu tj.

44,58%.

Od 46.776 domaćinstava u Bjelovarsko-bilogorskoj ţupaniji pokrivenost plinskom mreţom

iznosi 45,46% ili 21.267 domaćinstava.

Vidi Tablicu 2.

6.2.3 Naftni sustav

Sjeverozapadnim dijelom Bjelovarsko-bilogorske ţupanije poloţena je trasa dijela Jadranskog

naftovoda JANAF-a (Sisak – Virje – MaĊarska) , sustava za meĊunarodni transport nafte u

oba smjera. TakoĊer, izgraĊen je i naftovod Graberje – Bjelovar – Budrovac.

Naftna polja od kojih je najveće „Šandrovac“(koje je 3.najveće naftno polje u Hrvatskoj), i još

manjih polja na podruĉju Ţupanije (Bilogora, Letiĉani, Galovac) koncesijom su ustupljena

INA d.d. Zagreb. Nafta se iz bušotina cijevnom mreţom šalje u otpremnu stanicu Šandrovac

te zatim šalje dalje naftovodom preko Bjelovara prema Graberju i Sisku. Ocjenjuje se da bi

ova crpilišta mogla raditi još 15-ak godina, kada će njihovo korištenje postati neprofitabilno.

Sustav je zadovoljavajući za potrebe ţupanije, a tim istim sustavom se distribuira nafta iz

bušotina u druge susjedne ţupanije (Koprivniĉko-Kriţevaĉku).

32

6.2.4 Zaključak:

Cestovna mreţa Bjelovarsko-bilogorske ţupanije je dovoljno razgranata, niske prometne

razvijenosti (lokalnih prometnica 43,24 % udjela u ukupnoj duţini prometnica) s nadpros-

jeĉnom gustoćom u odnosu na republiĉki prosjek. Unutar ţupanije ne prolazi autocesta ili

brza cesta, što gospodarske subjekte s podruĉja Bjelovarsko-bilogorske ţupanije stavlja u

nepovoljniji poloţaj.

Postojeća pruga i ţeljezniĉka infrastruktura je dotrajala, zastarjela i neprimjerena stvarnim

potrebama Ţupanije.

Telekomunikacijska mreţa kao preduvjet pristupa informacijama i komunikacijskim tehno-

logijama je ravnomjerno dostupna u visokom postotku svim stanovnicima Bjelovarsko-

bilogorske ţupanije.

Bjelovarsko-bilogorska ţupanija ima vlastite prirodne potencijale za proizvodnju elektriĉne

energije, ali na podruĉju ţupanije nema elektroenergetskih postrojenja za njenu proizvod-

nju. Potrebe za elektriĉnom energijom se zadovoljavaju iz elektroenergetskog sustava RH.

Manje od polovice naselja pokriveno je plinskom mreţom. Plinska mreţa je najrazgranatija

u urbanim dijelovima Bjelovarsko-bilogorske ţupanije.

Nalazište nafte na naftnim poljima Šandrovac je jedno od najvećih nalazišta u Republici

Hrvatskoj. Nalazišta nisu u vlasništvu Bjelovarko-bilogorske ţupanije i jedinica lokalne

samouprave, a jedinica lokalne samouprave na kojoj su nalazišta ima korist od koncesij-

skih ugovora.

33

7. GOSPODARSTVO

7.1 Radno aktivno stanovništvo

Prema podacima Hrvatskog zavoda za mirovinsko osiguranje, kao administrativnog izvora,

30. lipnja 2010. godine, u odnosu na 30. lipanj 2009. u Bjelovarsko-bilogorskoj ţupaniji se

smanjila razina ukupno aktivnog stanovništva (za 992 osobe ili 2,1%) uz istodobno smanjenje

broja zaposlenih za (1.897 ili 5,2%) te povećanje nezaposlenih osoba u evidenciji Hrvatskog

zavoda za zapošljavanje, podruĉna sluţba Bjelovar za (905 osoba ili 8,2%). Ţupanija u lipnju

2010. godine biljeţi 46.153 radno aktivnih stanovnika, od kojeg broja 34.276 je zaposleno.

7.2 Zaposlenost

Prema podacima Hrvatskog zavoda za mirovinsko osiguranje, središnje sluţbe za lipanj 2010.

godine kod pravnih osoba je zaposleno 25.964 (75,6%), kod fiziĉkih osoba 2.823 (8,2%), kod

obrtnika 1.274 (3,7%), poljoprivrednici 3.616 (10,5%), samostalne profesionalne djelatnosti

obavlja 599 stanovnika (1,7%), te na temelju produţenog osiguranja 81 (0,3%) stanovnika.

(Vidi tablicu 3.)

Prema podacima Hrvatskog zavoda za mirovinsko osiguranje, kao administrativnog izvora,

30. lipnja 2010. godine, u odnosu na 30. lipanj 2009. u Bjelovarsko-bilogorskoj ţupaniji se

smanjila razina ukupno aktivnog stanovništva (za 992 osobe ili 2,1%) uz istodobno smanjenje

broja zaposlenih za (1.897 ili 5,2%) te povećanje nezaposlenih osoba u evidenciji Hrvatski

zavod za zapošljavanje, podruĉna sluţba Bjelovar za (905 osoba ili 8,2%). Ţupanija u lipnju

2010. godine biljeţi 46.153 radno aktivnih stanovnika, od kojeg broja 34.276 je zaposleno.

Prema podacima Drţavnog zavoda za statistiku (Statistiĉko izvješće 1419), sa stanjem na dan

31. oţujka 2009., najveće udjele u ukupnoj zaposlenosti Ţupanije imaju sljedeće djelatnosti:

preraĊivaĉka industrija, poljoprivreda, ribarstvo i šumarstvo i trgovina na veliko i na malo;

popravak motornih vozila i motocikala.

Posljednjih godina (2006.-2009.) zaposlenost biljeţi rast sve do 2009. godine, kada dolazi do

stagnacije i pada broja zaposlenih.

PreraĎivačka industrija je vaţna djelatnost po pitanju zaposlenosti ljudskih potencijala, a u

2009. godini zauzima udio od 24,8% u ukupnoj zaposlenosti. U razdoblju od 2006.-2009. broj

ljudi zaposlenih u toj djelatnosti proizvodnje je bio u porastu sve do 2009. godine.

Poljoprivreda je na drugom mjestu po udjelu u ukupnoj zaposlenosti, koji iznosi 16,8%. Pos-

ljednjih nekoliko godina biljeţimo stalno smanjenje broja zaposlenih u djelatnosti poljopriv-

rede zbog smanjenja broja osiguranih individualnih poljoprivrednika u Hrvatskom zavodu za

mirovinsko osiguranje.

Iz navedenih podataka je vidljivo kako broj zaposlenih u poljoprivredi opada, a ista je glavna

gospodarska grana Ţupanije. U cilju povećanja broja zaposlenih u poljoprivredi smatramo

kako je potrebno educirati poljoprivrednike iz struĉnih znanja i voĊenja poslovanja kako bi

34

postali konkurentni na trţištu rada, a samim time bi se povećao i broj zaposlenih u

poljoprivredi.

Trgovina na veliko i na malo; popravak motornih vozila i motocikala je djelatnost koja zau-

zima udio od 10,9% i takoĊer je u navedenom periodu biljeţila rast sve do 2009. godine.

(Vidi tablicu 4.)

Prema podacima Drţavnog zavoda za statistiku, promatrajući zaposlene u pravnim osobama

prema stupnju struĉnog obrazovanja, u našoj Ţupaniji prevladavaju osobe sa srednjoškolskim

obrazovanjem ĉiji je udio 50,8%, udio nekvalificiranih je 10,0%, dok je visokoobrazovanih

12,5%.

Od ukupnog broja visokoobrazovanih zaposlenih u pravnim osobama, najviše ih je u

sljedećim djelatnostima: obrazovanje - 37,4%, javna uprava i obrana; obvezno socijalno

osiguranje - 11,7% i djelatnosti zdravstvene zaštite i socijalne skrbi – 9,8%, dok je u

preraĊivaĉkoj industriji njihov udio je 8,4%.

Prema podacima Drţavnog zavoda za statistiku , promatrajući zaposlene u pravnim osobama

prema godinama starosti, mladih do 29 godina je 19,8%, osoba u dobi od 30 do 39 je 26,9%,

osoba u dobi od 40 do 49 godina je 28,8% i starijih od 50 godina je 24,4%.

7.3 Nezaposlenost

Za Bjelovarsko-bilogorsku ţupaniju prema podacima Hrvatskog zavoda za zapošljavanje u

razdoblju od 31. prosinca 2006. godine do 31. prosinca 2008. godine uoĉen je trend porasta

broja zaposlenih, slijedom ĉega je prosjeĉna stopa nezaposlenosti za navedeni period iznosila

23,2% dok je za Republiku Hrvatsku u istom periodu prosjeĉna stopa nezaposlenosti iznosila

15,03%.

U razdoblju nakon 31. prosinca 2008. biljeţi se pad broja zaposlenih te je zabiljeţena stopa

nezaposlenosti na dan 31. prosinac 2009. godine od 26% dok u isto vrijeme stopa

nezaposlenosti za Republiku Hrvatsku je iznosila 16,7%. Stopa zaposlenosti za Republiku

Hrvatsku u 2009. godini iznosila je 56,6%. Usporedbe radi navodimo kako je stopa

nezaposlenosti za EU u 2009. godini iznosila 8,8% dok je stopa zaposlenosti 64,6%.

Negativan trend zapošljavanja nastavljen je i u 2010. godini pa je iz podataka Hrvatskog

zavoda za mirovinsko osiguranje razvidno kako je stopa nezaposlenosti na dan 30. lipanj

2010. iznosila 25,7%, što moţemo pripisati utjecaju recesije i gospodarske krize.

35

36

.08

4

36

.66

0

35

.61

9

36

.29

7

35

.74

7

36

.57

9

36

.07

0

37

.72

1

37

.32

6

37

.78

7

37

.20

1

36

.17

3

34

.68

8

11

.58

7

10

.57

6

11

.94

0

11

.44

6

12

.30

2

11

.18

8

11

.88

6

10

.62

1

11

.03

0

9.7

86

10

.52

9

10

.97

2

12

.16

0

24,3

22,4

25,124,0

25,6

23,424,8

22,022,8

20,622,1

23,3

26,0

0,0

5,0

10,0

15,0

20,0

25,0

30,0

0

5.000

10.000

15.000

20.000

25.000

30.000

35.000

40.000

31.12.2003. 30.06.2004. 31.12.2004. 30.06.2005. 31.12.2005. 30.06.2006. 31.12.2006. 30.06.2007. 31.12.2007. 30.06.2008. 31.12.2008. 30.06.2009. 31.12.2009.

Zaposleni, nezaposleni i stopa nezaposlenosti u BBŽ

Zaposleni Nezaposleni Stopa nezaposlenosti

Najviše je nezaposlenih prema podacima Hrvatskog zavoda za zapošljavanje pristiglo iz

preraĊivaĉke industrije i graĊevinarstva, te usluţnih djelatnosti.

(Vidi tablicu 5.)

Prosjeĉno je 2009. godine bilo nazaposleno 11.436 osoba od kojeg broja ţene ĉine 6.248

odnosno 54,6%, dok muškarci ĉine 45,4% odnosno 5.188.

(Vidi tablicu 6.)

Ĉinjenica da je broj neobrazovanih, a slijedom toga i nezaposlenih ţena veći od muške

populacije u navedenim kategorijama ukazuje na potrebu provoĊenja razliĉitih programa

eduakcija ţenske populacije kako bi iste postale ne samo ravnopravane nego i konkurentne na

trţištu rada.

Obrazovna struktura stanovništva Ţupanije za koju se moţe reći da ni u kom sluĉaju nije

zadovoljavajuća budući da imamo 39,8% nezaposlenih osoba koji imaju nezavršenu ili samo

završenu osnovnu školu u odnosu na ukupan broj nezaposlenih koji je 11.436 dok je na

drţavnoj razini udio ranije navedene kategorije 31%. Iz tablice je razvidna ekspanzija

stanovništva sa srednješkolskim obrazovanjem dok je mali udio visoko obrazovanog

stanovništva koje za posljedicu moţe imati zaostajanje u gospodarskom i svekolikom razvoju.

TakoĊer nepovoljna obrazovna struktura uzroĉno posljediĉno utjeĉe na usvajanje novih

znanja i vještina te suvremenih tehnologija.

Zaostatak u razvoju obrazovanja i nedostatno ulaganje u stvaranje obrazovanog stanovništva

moţe postati ograniĉavajući ĉimbenik dugoroĉno odrţivog razvoja svakog podruĉja, pa tako i

naše ţupanije

Ukoliko promatramo strukturu nezaposlenih prema razini obrazovanja razvidno je kako se

unazad pet godina ona nije bitno mijenjala, odnosno najveći je udio osoba sa završenom sred-

njom trogodišnjom školom (u prosjeku 36,3%) te osoba sa završenom osnovnom školom

(31,0%), slijede osobe sa završenom srednjom školom u trajanju od 4 godine i gimnazijom

(20,6%), osobe bez škole i s nezavršenom osnovnom školom (8,8%), dok je najmanji udio

osoba sa fakultetom (1,3%) i višom školom (1,9%).

36

(Vidi tablicu 7. i 8.)

Obzirom na razinu obrazovanja u prethodnih pet godina u prosjeku se najviše zaposlilo osoba

sa završenom srednjom trogodišnjom školom (43,5%), slijede osobe sa završenom srednjom

ĉetverogodišnjom školom (26,2%) te osobe sa završenom osnovnom školom (21,5%).

(Vidi tablicu 9.)

U odnosu na dobne skupine vidljivo je kako se prosjeĉan broj nezaposlenih povećao u svim

dobnim skupinama, izuzev u skupini od 45 do 49 godina gdje je došlo do smanjenja od 2%.

Najznaĉajnije je povećanje prosjeĉnog broja mlaĊih dobnih skupina. Tako se prosjeĉan broj

nezaposlenih u dobi od 20 do 24 godine povećao za 16,2%, a od 25 do 29 godina za 16,0%.

(Vidi tablicu 10.)

U ukupnom broju nezaposlenih osoba krajem prosinca 2009. godine do 12 mjeseci na zapos-

lenje ĉeka 5.921 nezaposlena osoba ili 48,7%, dok u kategoriju dugotrajno nezaposlenih oso-

ba (osobe koje su na evidenciji duţe od 12 mjeseci) ulazi njih 51,3%, dok ih je krajem prosin-

ca 2008. bilo 59,4%. U usporedbi s prethodnom godinom, bitno se povećao broj nezaposlenih

do 12 mjeseci, a smanjio broj nezaposlenih više od 2 godine.

(Vidi tablicu 11.)

Ispostava Bjelovar ima najveći udio u ukupnom broju nezaposlenih osoba 45,7%, potom sli-

jedi Ispostava Daruvar sa 17,9% Ispostava Garešnica 14,2%, Ispostava Ĉazma 11,2% te Ispo-

stava Grubišno Polje 11%.

(Vidi tablicu 12.)

Republika Hrvatska daleko je ispod prosjeka EU po trendovima kretanja kako na trţištu rada

tako i obrazovanja, a Bjelovarsko-bilogorska ţupanija zaostaje za prosjekom Republike Hr-

vatske.

Prema podacima Godišnjeg biltena za 2009. godinu Hrvatskog zavoda za zapošljavanje PS

Bjelovar poslodavci su tijekom 2009. godine najviše traţili radnike jednostavnih zanimanja

(829 ili 26,2%), kao što su radnici u odrţavanju (131), drvopreraĊivaĉki radnik (122), ĉistaĉi-

ca (98), radnik na proizvodnoj liniji (80), ĉistaĉ ulica (67), sobarica (66), kuhinjski radnik

(61), radnik niskogradnje (61) i sl., zatim usluţna i trgovaĉka zanimanja (690 ili 21,8), kao što

su konobar (255), prodavaĉ (159), kuhar (93), njegovatelj starijih i nemoćnih osoba (53) i sl.

te struĉnjake i znanstvenike (509 ili 16,1%), kao što su profesor engleskog (35), diplomirani

ekonomist (27), doktor medicine (23), diplomirani graĊevinski inţenjer (17), profesor nje-

maĉkog jezika (17) i sl.

Iz Godišnjeg biltena 2009. Hrvatskog zavoda za zapošljavanjea razvidno je kako je prema

Nacionalnoj klasifikaciji djelatnostima najveći broj zaprimljenih prijava slobodnih radnih

mjesta pristigao iz preraĊivaĉke industrije (811 ili 25,6%), obrazovanja (487 ili 15,4%), djela-

tnosti pruţanja smještaja te pripreme i usluţivanja hrane (481 ili 15,2%) i trgovine (363 ili

11,5%). UsporeĊujući s 2008. godinom najveće smanjenje broja traţenih radnika zabiljeţeno

je u preraĊivaĉkoj industriji (472 osobe), trgovini (340 osoba), graĊevinarstvu (302 osobe) i

administrativnim i pomoćnim djelatnostima (169 osoba).

(Vidi tablice 13. i 14.)

37

7.4 Osobe s invaliditetom na trţištu rada

Prema podacima Hrvatskog zavoda za javno zdravstvo, Izvješća o osobama s invaliditetom

Republike Hrvatske iz sijeĉnja 2010. godine, na podruĉju Bjelovarsko-bilogorske ţupanije

evidentirano je 16.090 osoba s invaliditetom kojim brojem navedene osobe ĉine 12,1% ukup-

nog stanovništva Ţupanije.

Od ukupnog broja invalidnih osoba s podruĉja naše Ţupanije njih 7.427 odnosno 46% je rad-

no aktivno. Oko 84% osoba s invaliditetom nema završenu osnovnu školu ili ima samo os-

novno školsko obrazovanje. Oko 11% ima srednju struĉnu spremu dok je 1% s višom ili viso-

kom struĉnom spremom. 4% invalidnih osoba se školuje prema specijalnom programu.

Prema podacima Hrvatskog zavoda za zapošljavanje, PS Bjelovar evidentirano je 269 osoba s

invaliditetom. Na podruĉju Bjelovarsko-bilogorske ţupanije zaposleno je 202 osobe s invali-

ditetom od kojih 69% ĉine muškarci. Najĉešća zanimanja u kojima se zapošljavaju osobe s

invaliditetom na podruĉju naše ţupanije jesu NKV radnik, trgovac i zidar.

7.5 Osnovni makroekonomski pokazatelji Bjelovarsko-bilogorske ţupanije

Bjelovarsko-bilogorska ţupanija unutar NUTS 2 regiju Panonska Hrvatska nalazi na 6. mjestu

prema visini Bruto domaći proizvod po stanovniku. U odnosu na Republiku Hrvatsku vidljivo

je da je Bjelovarsko-bilogorska ţupanija (Bruto domaći proizvod - € 6691) ispod nacionalnog

prosjeka Republike Hrvatske (Bruto domaći proizvod -€ 9656)

Vidi Tablicu 15.

38

Osnovni financijski rezultati poslovanja poduzetnika po ţupanijama NUTS-2 regije za 2009. godinu

Ţupanija

Broj poduzetnika

tekuće razdoblje Ukupni prihodi Ukupni rashodi

Dobit prije oporeziva-

nja

Gubitak prije oporezi-

vanja

ukupno dobitaši gubitaši

Prethodna

godina

Tekuća

godina Indeks

Prethodna

godina

Tekuća

godina Indeks

Prethodna

godina

Tekuća

godina Indeks

Prethodna

godina

Tekuća

godina Indeks

BJELOVARSKO-

BILOGORSKA 1.355 974 381 7.751.485 6.556.509 84,6 7.533.967 6.532.285 86,7 372.848 219.079 58,8 155.330 194.855 125,4

BRODSKO-

POSAVSKA 1.390 942 448 8.448.635 7.720.475 91,4 8.208.505 7.591.841 92,5 376.820 348.916 92,6 136.689 220.282 161,2

KARLOVAĈKA 1.742 988 754 7.985.818 7.464.410 93,5 7.452.743 6.915.431 92,8 701.292 749.174 106,8 168.216 200.195 119

KRAPINSKO-

ZAGORSKA 1.523 978 545 11.235.204 10.080.028 89,7 10.962.763 9.780.686 89,2 628.671 501.738 79,8 356.231 202.395 56,8

OSJEĈKO-

BARANJSKA 3.791 2.199 1.592 28.957.375 24.963.818 86,2 28.435.084 25.188.417 88,6 1.134.435 947.203 83,5 612.144 1.171.803 191,4

POŢEŠKO-

SLAVONSKA 652 380 272 5.863.735 4.955.417 84,5 5.784.799 4.978.141 86,1 158.989 118.687 74,7 80.053 141.410 176,6

SISAĈKO-

MOSLAVAĈKA 1.582 950 632 10.714.855 8.764.852 81,8 10.836.946 9.314.387 86 350.324 263.500 75,2 472.415 813.034 172,1

VIROVITIĈKO-

PODRAVSKA 758 505 253 4.828.353 4.109.180 85,1 4.778.599 4.174.997 87,4 123.434 107.946 87,5 73.680 173.764 235,8

VUKOVARSKO-

SRIJEMSKA 1.407 966 441 10.522.404 9.464.171 89,9 10.240.065 9.882.209 96,5 458.857 356.125 77,6 176.517 774.163 438,6

Izvor: Fina, Zagreb

Prema podacima FINA-e prosjeĉna neto plaća gospodarstvu u Bjelovarsko-bilogorskoj ţupaniji za 2009. godinu iznosila je 3.458 kuna dok je za

Republiku Hrvatsku isti 4.634, iz ĉega se zakljuĉuje da je prosjeĉna ţupanijska plaća is