Uputstvo za poslodavca za regulisanje odnosa sa zaposlenim u peogledu svih prava intelektualne svojine koje zaposleni kreira na radom mestuPoznavanje pojma i vrsti intelektualne svojine jako

je važno u sektorima privrede u kojima se

proizvodi, prodaje, upotrebljava ili drži roba koja je

označena kao intelektualna svojina. U ovom

priručniku nalaze se opšti pojmovi i informacije iz

Zakona Republike Srbije o regulisanju intelektualne

svojine kreirane od zaposlenog u radnom odnosu.

Pojam i vrste intelektualne svojine

Intelektualna svojina je predmet (tvorevina

ljudskog duha i uma) zaštite intelektualnih prava.

Ona obuhvataju: autorska prava i prava srodna

autorskom pravu i pravo industrijske svojine.

Bitno obeležije intelektualnih prava, baš kao i

ostalih apsolutnih prava, da ona deluju prema

svima (erga omnes). 

Autoru pripada autorsko pravo na njegovu

autorskom delu činom samog ostvarenja dela i, za

razliku od većine drugih oblika intelektualnog

vlasništva, ne podleže nikakvom administrativnom

ili registracionom postupku. Njime se ne štiti ideja

nego delo koje je izražaj ideje ljudskog uma, bez

obzira na vrstu ili kvalitet izražaja.

U autorska dela spadaju: pisana dela, govorna dela

dramska, koreografska i dela pozorišne režije,

antomimska dela i dela koja potiču iz folklora,

muzička dela, filmska dela, dela likovne umetnosti,

dela arhitekture i primenjene umetnosti i

industrijskog dizajna, geografske i topografske

karte, planovi, skice, makete i fotografije itd.

Autorskim pravima nisu zaštićene ideje i činjenice.

Industrijsku svojinu čine samo ona intelektualna

dobra čijom se upotrebom može ostvariti

ekonomska (novčana ili neka druga materijalna)

korist. To, pre svega, znači da industrijsku svojinu

čine ona intelektualna dobra, prvo, koja je moguće

opredmetiti, materijalizovati odnosno dati im oblik

u kojem će biti prepoznatiljiva u objektivnoj

stvarnosti i drugo, čija se vrednost može izraziti u

novcu.

U pravo industrijske svojine spadaju:

Patent - pravo koje se priznaje za

pronalazak iz bilo koje oblasti tehnike, koji je

nov, koji ima inventivni nivo i koji je

industrijski primenljiv; pod njime se

podrazumevaju kako proizvodi tako i

postupci.

Žig - pravo kojim se štiti znak koji u

prometu služi za razlikovanje robe, odnosno

usluga jednog fizičkog ili pravnog lica od iste

ili slične robe, odnosno usluga drugog

fizičkog ili pravnog lica.

Industrijski dizajn - pravo na spoljašnji

izgled industrijskog ili zanatskog proizvoda

odnosno ukupan vizuelni utisak koji proizvod

ostavlja na informisanog potrošača ili

korisnika.

Autor dela ima autorska prava nad delom za vreme

njegovog života i 70 godina nakon smrti. Autorska

prava se nasleđuju.

Autorsko delo stvoreno u radnom odnosu

Ako je autor stvorio delo tokom trajanja radnog

odnosa izvršavajući svoje radne obaveze,

poslodavac je ovlašćen da to delo objavi i nosilac je

isključivih imovinskih prava na njegovo

iskorišćavanje u okviru svoje privredne delatnosti u

roku od pet godina od završetka dela, ako opštim

aktom ili ugovorom o radu nije drukčije određeno.

Autor ima pravo na posebnu naknadu zavisno od

efekata iskorišćavanja dela.

Nakon isteka ovog roka, sva prava pripadaju autoru

dela.

Ako je autorsko delo računarski program trajni

nosilac svih isključivih imovinskih prava na delu je

poslodavac.

Kriterijumi za utvrđivanje visine i način plaćanja

naknade za autorsko delo određeno je ugovorom o

radu.

Prilikom izdavanja sabranih dela autor ima pravo

da i pre isteka roka od pet godina objavi svoje delo

stvoreno u radnom odnosu.

Prilikom korišćenja dela stvorenog u radnom

odnosu poslodavac je dužan da navede ime,

pseudonim ili znak autora.

Patenti stvoreni u radnom odnosu

Pronalaskom iz radnog odnosa smatra se

pronalazak koji zaposleni stvori izvršavajući svoje

redovne radne obaveze ili posebno naložene

poslove u vezi sa naučno-tehničkim istraživanjem i

razvojem, kao i pronalazak koji nastane u

izvršavanju ugovora o istraživačkom radu

zaključenog sa poslodavcem, ili ukoliko koristi

resurse poslodavca prilikom kreiranja pronalaska.

Prava na ove pronalaske ima poslodavac. Ako je

pronalazak iz radnog odnosa zaštićen na ime

poslodavca, pronalazaču pripadaju moralna prava u

vezi sa tim pronalaskom, kao i pravo na naknadu

zavisno od efekata ekonomskog iskorišćavanja

pronalaska, u skladu sa ugovorom koji kreiraju

povodom konkretnog pronalaska. U slučaju kada

poslodavac prenese pravo ili ustupi licencu za

iskorišćavanje zaštićenog pronalaska na treće lice,

pronalazač ima pravo na naknadu.

Zaposleni koji stvori pronalazak u radnom odnosu

dužan je da odmah po nastanku pronalaska

poslodavcu podnese pismeni izveštaj kojim ga

obaveštava o pronalasku. Korišćenje pronalaska iz

radnog odnosa ne može otpočeti pre regulisanja

pitanja naknade za pronalazača, u skladu sa

Zakonom.

Poslodavac i pronalazač dužni su da čuvaju tajnost

pronalaska stvorenog u radnom odnosu dok prijava

patenta ili priznat mali patent ne budu objavljeni ili

pronalazak ne postane na drugi način dostupan

javnosti.

Ako poslodavac istakne opravdan interes da se

pronalazak ne objavljuje, obaveza zaposlenog da

čuva tajnu traje i po prestanku radnog odnosa kod

tog poslodavca.

Zakon o patentima se primenjuje za regulisanje

industrijskog dizajna stvorenog u radnom odnosu.