Urartu Maden Sanati-libre

7/24/2019 Urartu Maden Sanati-libre

http://slidepdf.com/reader/full/urartu-maden-sanati-libre 1/23

Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Arkeoloji Bölümü Klasik Arkeoloji Programı“Antikçağ Maen Sanatı ! "ore#tik $% &üksek 'isans Semineri

URARTU MADEN SANATI

Hazırlayan: Göktürk (mer )AK*+Öğrenci Nu: ,-.-/-00

S#n#m "ari1i2 -34.,4,-.-

Danıman: 5oç4 5r4 6e7ne8 Koçel 9+59M



KAYNAKÇA E KISA!TMA!AR

Ba: ,--; A4 Ba:< =rart# Maen Sanatına Kalkan< Miğ>er ve Saaklar< !&üzün?ü &ılÜniversitesi Sos7al Bilimler 9nstitüsü 7a7ınlanmamı: 7üksek lisans tezi$<@an< ,--;4

Belli .033 4 Belli< “@an Bölge Müzesineki )ivi &azılı =rart# "#nç 9serleri%< Anaol#Ara:tırmaları< *@@< .03/ .033 !A7rı Basım$< CstanD#l< .0334

Belli .0;3 4 Belli< “5emir )ağEa 5oğ# Anaol# Bölgesine 5emir Metalürjisi%<Anatolian *ron Ages *< Czmir< .0;34

Belli ,--F 4 Belli !e4$< =rart#2 Sava: ve 9stetik4 =rart#2 ar an Aest1eti?s< CstanD#l<,--F4

Belli ,--H 4 Belli< Anaol#Ea Kala7 ve Bronz#n "ari1çesi< CstanD#l< ,--H4

Belli ,-.- 4 Belli< =rart# "akıları< CstanD#l< ,-.-4

)atal ,--0 G4 )atal< Antik Anaol# Maen?iliği< !Selç#k Üniversitesi Sos7al Bilimler9nstitüsü 7a7ınlanmamı: 7üksek lisans tezi$< Kon7a< ,--04

)ilingiroğl# A4 )ilingiroğl#< =rart# Krallığı4 "ari1i ve Sanatı< Czmir< !tari1siz$4

)ilingiroğl# .0;H A4 )ilingiroğl#< =rart# ve K#ze7 S#ri7e4 Si7asal ve Kültürel Cli:kiler< Czmir<.0;H4

9rgürer ,--0 I4 9rgürer< =rart# Kemerleri Üzerineki Cnsan "asvirleri< !AtatürkÜniversitesi Sos7al Bilimler 9nstitüsü 7a7ınlanmamı: 7üksek lisans tezi$<

9rz#r#m< ,--04

Girginer .00J K4S4 Girginer< “9rz#r#m Arkeoloji MüzesiEnen Bir Gr#8 =rart# Aak'ev1ası%< Güzel Sanatlar 9nstitüsü 5ergisi ,< ,0 H,< 9rz#r#m< .00J4

*:ıklı ,--; M4 *:ıklı< “9rz#r#mE#n Clk Maen?ileri%< Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar9nstitüsü 5ergisi ,.< JJ 30< 9rz#r#m< ,--;4

Köse ,--; 494 Köse< 9rz#r#m Arkeoloji MüzesiEne B#l#nan =rart# 5önemiEne AitMaeni Bilezikler ve PazıDentler< !)#k#rova Üniversitesi Sos7al Bilimler9nstitüsü 7a7ınlanmamı: 7üksek lisans tezi$< Aana< ,--;4

Salvini ,--/ M4 Salvini< =rart# "ari1i ve Kültürü< CstanD#l< ,--/4

Sevin .000 @4 Sevin< “5emir )ağına Anaol# Batı Cli:kileri%< Anatolian "1ra?ianSt#ies in Iono#r o> 6a>er "a:lıklıoğl#4 6a>er "a:lıklıoğl# Armağanı Anaol#ve "rak7a )alı:maları< CstanD#l< .0004

Sevin ,--F @4 Sevin< 9ski Anaol# ve "rak7a4 Ba:langı?ınan Pers 9gemenliğine Kaar<CstanD#l< ,--F4

"ar1an ,--0 )4M4 "ar1an< =rart# Maen "eknolojisi< !9ge Üniversitesi Sos7al Bilimler9nstitüsü 7a7ınlanmamı: 7üksek lisans tezi$< Czmir< ,--04



I" URARTU!AR

=rart# Krallığı 1akkınaki ilk Dilgiler onların 1enüz si7asL Dir k#vvet ol#:t#rma7a

Da:lamaıkları Mö4 .F4 7üz7ılın Da:larına aittir4 .,3H .,HH 7ılları arasına 1üküm süren

As#r Kralı *4 Salmanasar< As#r "a8ınağıEnın 7enien 7a8ımına ili:kin Dir 7azıtta krallığının

Da:larına =r#ari ülkesinin a7aklanmasınan ve onların üzerine or#s#n# sevk etmesinen

Da1seer4 A7rı?a 7azıttan< =r#ari ülkesinin sekiz ülke ve elli Dir kentten ol#:an Dir

>eeras7on ol#ğ# a anla:ılır4 B# ka7ıtlara geçen =r#ari terimi7le (n As7aEa

=rart#larEan ilk e>a söz eilmi: ol#r4 9rken 5emir )ağı< ıratEın oğ#s#na< Mö4.H--Elere Batı CranEa ve @an Gölü 1avzasına ilk Cranlıların geli:i7le Da:lar4 B# öneme

7öre7e gelen to8l#l#kların< Dölgenin renkli çanak çömlek geleneğini kalırarak tek renkli< “gri

keramik% ve7a 7oğ#n D#l#n#kları Dölge ola7ısı7la “@an=rmi7e Bo7alıları% aı verilen Dir

seramik türünü k#llanıkları Delgelenmi:tir4 @an Gölü 1avzası ve Batı CranEa 5emir )ağlarEın

Da:ına gelen 1alkların geli: ka7naklarının "ranska>kaslar ol#ğ#na air genel Dir kaD#l söz

kon#s##r4 B# neenle ilk Cranlılar ile @an Gölü 1avzasına 7erle:en =r#ari 1alklarının göç

tari1leri DirDirinen çok >arklı olmamalıır4 &azılı ka7ıtlar =r#ari 1alklarının varlığını7#karıa Delirttiğimiz< *4 SalmanasarEa ait kitaDe7e a7anarak Mö4 .F--Een ön?eki Dir tari1e

götürmemize izin vermi7or4 Arkeolojik kazılaran ele geçen veriler e Dölgee D# tari1leren

ön?e7e gien Dir 5emir )ağı kültürünün mev?#i7etini gösterememi:tir4 As#r Kralı *4

"#k#ltiNin#rtaEnın !.,HH.,-;$ Dirin?i saltanat 7ılına @an Gölü 1avzası7la Dağlantılı 7eni

Dir terim orta7a çıkar2 Nairi ülkesi4 As#r KralıEnın kırk üç kralı ol#ğ#nan Da1settiği D# ülke<

04 7üz7ıla tüm =r#ari ülkesini içeren Dir terim ola?aktır4 (7le anla:ılı7or ki =r#ari ülkesi

@an GölüEnün Datı ve k#ze7Datısınaki to8raklara verilen Dir aır4 Nairi ülkesinin sınırlarıise As#r 7azılı ka7naklarına “"#mme%en “5aiaeni%7e ve “&#karı 5enizEin kı7ıları%nan

M#rat Ne1riEne kaar #zanmaktaır4 *4 SalmanasarEan 7akla:ık H-- 7ıl sonra< **4 "#k#lti

Nin#rtaE7a !;0-;;H$ ait 7azıtlara artık Dölgeen “güçlü Nairi ülkeleri% aı7la söz eiliği

görülür4 ***4 Salmanasar 5önemiEne7se !;J; ;,H$< Balavat Ka8ısıEnın Dirin?i Danına ilk

kez Dir =rart# KralıEnın !Arame$ aınan Da1seilir4 =r#ari aının ilk anılı:ınan< 7ani *4

Salmanasar 5önemiEinen ArameEen Da1seilen ***4 Salmanasar 5önemiEne kaar geçen

süre çe:itli Dilim aamların?a “=rart# Be7likler 5önemi%< “=rart#En#n 8rototari1i%<

“=rart#En#n Arkaik )ağı% giDi isimler verilmi:tir4 04 7üz7ıla ise =rart# Krallığı Dir Dölgesel



güç olarak &akın 5oğ# tari1ine 7erini almı: ola?aktır .4 "a ki 34 7üz7ılın sonlarına kaarO

Mö4 /-0Ea tari1lenen BaDil kroniklerine CskitlerEin =rart# to8raklarına kaar ilerleikleri

ka7eilmi:tir4 A7nı ka7naklar /-; /-3 7ıllarına &#karı 5i?le vaisineki =rart#

to8raklarının ele geçiriliğini Delirtir4 =rart#larEa ili:kin en son 7azılı ka7ıtlar ise 9ski A1itEte

geçer4 B# ka7ıtlar a Mö4 J0HEe< Kral 6eekia1Eın örün?ü 7ılına ili:kinir4 B# tari1ten

sonra &akın 5oğ# si7asi tari1ine Dir a1a =rart# aına rastlanmaz4 Krallığın Cskitler ve7a

Meler tara>ınan ortaan kalırılmı: olaDile?eğine ili:kin çe:itli görü:ler mev?#tt#r ,4

=rart# KrallığıEnın k#r#l#ğ# si7asi ?oğra>7a< 5oğ# Anaol# BölgesiEnin tamamını

ka8samaktaır >akat 5oğ# Anaol#E7# D#günkü sınırlarımızla ta1it etmemek gerekir4

Qoğra>i olarak 5oğ# Anaol#< k#ze7oğ#a K#ra )öküntüsüEne< oğ#a ise =rmi7e

Platos#Ena kaar #zar4 =rart# KrallığıEnın çekireğini< @an GölüEnün oğ#s#7la =rmi7e

GölüEnün arasına kalan Dölge ol#:t#r#r4 =rart#larEın egemen ol#kları iğer Dölgeler ise

kaDa?a Güne7 Ka>kaslar< K#ze7Datı CranEa Savalan 5ağları ve 5oğ# 6agroslar olarak

DelirleneDilir4 Batıa ise si7asi güçlerinin sınırını ırat Ne1riEnin kavsi ol#:t#rmaktaır F4

II" URARTU MADEN END#STR$S$

5oğ# Anaol# Bölgesi =rart#larEan ön?e e maen?ilik alanına mai verilere

sa1i8 ol#ğ#m#z Dir ?oğra>7aır H4 B#n#nla Dirlikte ve asıl olarak =rart#lar< Mö4 .4 Dinen

itiDaren 5oğ# Anaol#En#n maen i:çiliğini 7ansıtan 7etkin maen #staları olarak

kar:ımıza çıkmı:larır4 (7le ki 7ıkılmalarınan sonra 5oğ# Anaol#Eaki maen?ilik

>aali7etleri 1içDir zaman onların 7arattığı enüstrinin sevi7esine #la:amamı:tır J4 =rart#

KrallığıEnın De7likler kon>eeras7on#nan sonra merkezi Dir güç oağı olarak geli:mesini

takiDen 1a7van?ılık ve tarım ekonomisinin ön 8lana çıkması< D# Dağlama ekonomik

7önetim merkezlerinin k#r#lması< 7a8ılan 7ollarla geli:en ti?ari >aali7etler ve 1ammaei1ti7a?ına önük sava:lar maen?iliğin 1ızlı Dir geli:me göstermesini sağla7an etmenlerin

Da:ına gelir /4 Mö4 ; ve 34 7üz7ıllara =rart#larEa emir metal#rjisi son ere?e geli:mi:ti

. )ilingiroğl# .00H< . ,; Salvini ,--/< ,; FH4, )ilingiroğl# .003< H34F "ürker ,--.< 34H *:ıklı ,--;< JJ 304J

Belli ,--H< H04/ )atal ,--0< 0F4



ve k#retli Dir evlet olmalarına emir sila1 üretimine ?an veren D# zenginliğin 8a7ı

Dü7üktür 34 =rart# kalelerine gerçekle:tirilen kazılara ele geçen sa7ısız emir D#l#nt#7a

kar:ın =rart# 7azılı ka7naklarına emiren ve7a emiren 7a8ılmı: e:7alaran söz een

Dir ka7ıt varır< o a Dir mü1ürle ilgiliir ;4 As#r 7azılı ka7naklarına =rart# ülkesinen

ele eilen emir ve7a emir e:7alarla ilgili a1a >azla ka7ıt varır4 =rart# ana 7erle:im

alanlarının Datısına !Bingöl< "#n?eli< 9lazığ< Malat7a$< k#ze7 ülkelerine !5ivriği<

9rzin?an< 9rz#r#m$< 5i7arDakır< Bitlis ve IakkRriEe eski emir o?akları ve D#nların

?ivarına D#l#nan emir ?ür#>ları =rart# emir maen?iliğine mai kanıt te:kil een

iğer #ns#rlarır 04 Maenen üretilen e:7alar içine en çok ele geçenler t#nçla Dirlikte

Dakır eserler olm#:t#r4 Bakır e:7alar oğal ta1riData kar:ı emiren a1a a7anıklı ve

:ekillenirilmesi< üzerine 7azılması a1a kola7 ol#ğ#nan =rart# #staları tara>ınan a1a

çok ter?i1 eilmi:lerir4 5oğ# Anaol# Dakır maeni açısınan ol#kça zengin Dir

Dölgeir4 =rart# 7azılı ka7nakları< emirin aksine krallığın Dirçok 7öresineki Dakır

ka7nakları 1akkına Dilgi vermekteir4 (zellikle 9rz#r#m< 9rzin?an< Ba7D#rt< Kağızman

ve )or#1 vaisi =rart#En#n Dakır ele ettiği Dölgelerin Da:ına gelir .-4 A7rı?a Bingöl<

"#n?eli< 9lazığ< Malat7a< Bitlis ve Siirt e 5oğ# Anaol#En#n zengin Dakır maeni

7ataklarını içeren Dölgeleriir ..4 Kazılar ı:ığına =rart# Kralları tara>ınan k#r#lan çok

önemli ve geli:mi: t#nç i:liklerinin e varlığını Dilmekte7iz2 "#:8a !@an Kalesi$<

+#sa1inili !"o8rakkale$< M#:a:irArini !&#karı Anza> Kalesi$< +#sa1inili !A7anis$<

Sar#ri1inili !)av#:te8e$< Ka7alıere< Altınte8e< Argi:ti1inili !Armavir$ ve "ei:eDai =r#

"=+ !KarmirBl#r$.,4 (7le anla:ılmaktaır ki sistemli maen üretimi< >ırınlara

maenlerin ergitilmesi< metal el sanatları üretimi ile ti?areti merkezi krallığın enetimi

altına7ı.F4 =rart# ülkesi gümü: maen 7atakları açısınan a zenginir4 5ia#e1i

KrallığıEnın D#l#n#ğ# 9rz#r#m9rzin?an BölgesiEne özellikle Dakır ve emir ı:ına

gümü: ka7nakları a çokt#4 A7rı?a Niksar ve Gümü:1ane 7öresinen gümü:< 7#karıa

sa7ılan emir o?akları ı:ına< @an GölüEnün güne7ineki ağlık 7öreen emir ve 7ine7#karıaki Dakır alanları ı:ına 9rgani ?ivarınan a Dakır sağlanı7or#4 Gümü: ve altın

3 Sevin ,--F< ,.04; Ba: ,--;< ;< n4 J-40 )ilingiroğl# .003< .-;4.- )ilingiroğl# .003< ..H Köse ,--;< 3 ;4.. Köse ,--;< ;4.,

Belli ,--H< H-4.F Belli ,--H< H,4



a =rart# SanatıEnın >arklı allarına 7a7gın olarak k#llanılmı:tır4 Genellikle süs e:7ası ve

süsleme elemanlarının 7a8ımına k#llanılan D# maenlere ili:kin Dilgiler =rart# 7azılı

ka7naklarına a D#l#naDilir4 =rart#En#n i1ti7a?ı olan altın ve gümü:ün Dir Dölümü

9rz#r#m ve ?ivarınaki k#ze7 ülkelerinen gelmi:tir4 Kral Men#aEnın 9rz#r#m ve

7öresine egemen olan 5ia#e1i KralıEnan vergi olarak altın ve gümü: alığı

Dilinmekteir4 A7nı krallıktan *4 Argi:tiEnin ikin?i saltanat 7ılına a önemli miktara

altın ve gümü: temin eilmi:tir4 5oğ# Anaol#Ea günümüze e Dilinen gümü: ve altın

7atakları lt#ça7< Artvin ve Ba7D#rt giDi 7erle:im merkezlerinin 7akınınaır4 =rart#Ea

altın ve gümü: k#llanımına ili:kin çe:itliliği As#r Kralı **4 SargonE#n sekizin?i se>er

ka7ıtlarınan a anlamak mümkünür .H4 =rart# Krallarının üzenleikleri se>erlere ele

geçirikleri ve7a tirD#t olarak alıkları altın< gümü:< Dakır giDi metallerin arasına

:imilik kala7a rastlanmamı:tır4 lasılıkla oğ#an ti?aret 7ol#7la gelen ve =rmi7e

GölüEnün güne7inen geçerek K#ze7 S#ri7e üzerinen AkenizEe #la:an kala7 =rart#

KrallığıEnın a i1ti7a?ını kar:ılamakta7ı4 B# maenin te?im 7ol#7la A>ganistanEan ele

eiliği e ileri sürülmü:tür .J ve t#nç 7a8ımı için gerekli olan D# maenin ti?areti e

olasılıkla =rart# KrallığıEnın enetimine 7a8ılmakta7ı./4 As#r Kralı **4 SargonE#n

M#:a:irArini Sara7ıEna .-0 ton t#nç ele geçirmesi 1em D# maenin tek Dir merkezeki

7oğ#nl#ğ#n# göstermesi 1em e D# miktara t#n?# 7a8mak için gereken kala7 miktarına

air !; 0 ton$ >ikir vermesi açısınan önemliir .34 9le geçirilen t#nç e:7alar üzerine

7a8ılan analizlere orta7a çıkan çinko oranları =rart# KrallığıEna D# maenin e

k#llanım çokl#ğ#na i:aret eer4 5oğ# Anaol#Ea çinko 7atakları iki a7rı Dölgee

7oğ#nla:mı:tır2 5oğ# Karaeniz Bölgesi ile @an GölüEnün güne7DatısıO Ckin?i Dölgee

7er alan çinko 7atakları M#:a:irAriniEeki Iali "a8ınağı ve Sara7ıEna en 7akın

7atakları ol#:t#rmaktaır .;4 5oğal ko:#lların zengin imkRnlar s#nması maen?iliğin

=rart#larEa geli:imine.0 katkı s#nm#:t#r ve D# anlama re8ert#arları çok çe:itliir4

=rart#lar 7#karıa Delirttiğimiz t#nç i:liklerinin e kanıtlaığı üzere ileri Dir t#nçenüstrisine sa1i8tirler4 (7le ki D# enüstri< Akeniz ün7asına D# mam#llerin i1raç

.H )ilingiroğl# .003< ..J4

.J )ilingiroğl# .003< ..H4 Ba: ,--;< 0

./ Belli ,--H< HF4

.3 Belli ,--H< HJ H/4

.;

Belli ,--H< H/ H34.0 Sevin ,--F< ,.3 )atal ,--0< ;04



eilmesini sağla7a?ak Dir üretim >azlası 7aratmı:tır ,-4 =rart# maen?ileri t#n?# 1em

ökme 1em e övme olarak iki teknikte i:le7eDili7orları4 Iatta ?ire 8er#e enen

teknikle içi Do: 1e7kel?ikler Dile üretilmekte7i4 "#n?# atöl7elere çekiç vasıtası7la

övmek s#reti7le Dirkaç milimetre7e kaar in?elti8 ve7a 7#varlak Dir tel 1aline getirerek

onan istenilen 1er tür e:7a üretileDilmekte7i4 Kült #7g#lamaları için 7ine övme

tekniği7le üç a7aklı Dü7ük t#nç kazanlar ve gümü: ka8lar 7a8mı:larır4 B# kazanlar

=rart# maen?iliğinin göz alı?ı temsil?ilerinenir ve &akın 5oğ# ün7asının kralları ile

De7leri tara>ınan Direr 8restij e:7ası olarak kaD#l eilmekte7iler ,.4 A7rı?a kazanların

Doğa Da:lı< insan 7üzlü< kanatlı ve k#: göveli eği:ik k#l8ları D#l#nmakta ve D#nlar a7rı

olarak Dalm#m# kalı8lara ökülükten sonra özgün kalı8ta olma7an Dezemeler 7a8ılı8<

kazanlara kar:ılıklı 8erçinlenmekte7i4 B# kazanlar ve D#nları süsleme geleneğinin K#ze7

S#ri7eEen =rart#E7a aktarılığı sö7lense e =rart# stilistik özelliklerini ta:ı7an D#

kazanlar =rart#En#n 7öresel atöl7elerine ve7a K#ze7 S#ri7eEeki Dir ortak atöl7ee

=rart#l# ve K#ze7 S#ri7eli sanatçıların i:Dirliği7le e üretilmi: olaDilir ,,4 Üzerleri çok

çe:itli Detimlerle süslü maeni kemerler içine ener e olsa gümü:ten 7a8ılmı: olanlar a

7er alır4 +esmi evlet atöl7elerine üretilmi: olan kemerler genellikle t#nçtanı4 Külçeen

ko8arılı8 çekiçle övülerek in?eltilen metal 1aelenmek s#reti7le ., mm4 Kalınlığına

Dir :erit 1aline getirili7or ve kemer D# lev1aan kesilerek çıkartılı7or#4 Üzerleri aima

kaDartma ve kazıma teknikleri7le 7a8ılmı: tanrı< insan< 1a7van ve karı:ık 7aratık

Detileri7le ol#7#,F4 "#nç ve emiren ziraat aletleri< maeni at ko:#m ve süs takımları

ile çıngırakları,H< iğne< >iD#la giDi küçük oDjeler< 8ektoraller< >igürinler< ok< mızrak< kılıç<

kalkan< miğ>er giDi sila1 aletleri =rart# sanatının özgün ürünleri olarak kar:ımıza

çıkmaktaırlar ,J4 =rart#larEa k#7#m?#l#k çok geli:mi: Dir zanaat kol#7#4 9n 7a7gın süs

e:7ası ise altın< gümü:< k#r:#n ve genele t#nçtan 7a8ılan Dilezikleri4 A7nı maenleren

7a8ılan kü8eler e in?e i:çiliğin güzel örneklerinenir4 Kü8e 7a8ımına son ere?e

za1metli Dir çalı:ma gerektiren granülas7on tekniğinen ol#kça sık 7ararlanılmı:tır4Kenilerine özgü altın Dir 1alkaan sarkan ve granülas7onl# üç #z#n 1alkaan ol#:an Dir

,- Belli ,--H< F04,. Sevin ,--F< ,.04,, )ilingiroğl# .0;H< 3.4,F Sevin ,--F< ,,H4,H

Belli .033< .0; ,-;4,J )atal ,--0< 0-4



kü8e ti8i 7aratmı:larır ,/4 =rart# kü8elerinin ilk örnekleri @an BölgesiEne 9rken 5emir

)ağıEna ait gömütlere kar:ımıza çıkmı:tır ,34 Bilezikler e altın< gümü:< t#nç ve

emiren 7a8ılmı:larır4 Altın ve emiren 7a8ılan Dilezikler gümü: ve t#nç Dileziklere

kı7asla çok a1a azır4 5emir örnekler ise 7a7gın olarak 9rken 5emir )ağıEna

üretilmi:lerir ,;4 Kalkanlar< Mö4 04 7üz7ılın son çe7reğinen itiDaren tanrı IaliEnin

ta8ınaklarına armağan olarak s#n#lan Direr aak oDjesi7i4 Üzerlerine 7er alan >igürler

=rart# ikonogra>isi ve resim sanatı7la ilgili çok eta7lı Dilgiler verirler4 Genellikle

Dorürlere a7rılmı: ı: 7üze7leri kaDartmalarla süslüür4 "aDii ki sava:ta k#llanılan

sav#nma amaçlı kalkanlar a D#l#nmakta7ı4 B#nların orta kısımları emir çivilerle

t#tt#r#lm#: emiren ve7a t#nçtan konik çıkıntılarla güçlenirilmi:ti,04 =rart# kalelerinin

sila1 e8olarına ele geçen< #?# sivri< ters 1#ni Diçimine ve övme tekniği7le 7a8ılmı:

miğ>erler salt sava:ta k#llanılmak için eğil< süs ve7a aak amaçlı a 7a8ılmı:larır4

Mü?ev1er sanatı a son ere?e geli:kini4 Bazıları granülas7on tekniğine üretilmi: nar

Diçimli kü8eler< altın< gümü: ve t#nçtan imRl eilmi:< #çları aslan< Doğa< 7ılan Da:ları ile

süslü Dilezikler< D# alana #la:tıkları üze7i orta7a ko7maktaır4F-

KralL sanatın stanart ve 7üksek sevi7esini kimi 1alk 7aratımı eserlere göremesek

eF. eta7lı Dir i:çiliğe tanık ol#r#z4 B# anlama D#gün @anEın /; km4 güne7oğ#s#naki

Güzels# B#?ağıEna Dağlı Gi7imliIırkanis 7öresineki 7erel atöl7elere i:lenmi:< Mö4 34

7üz7ıl ve sonrasına tari1lenen t#nç aak lev1aları güzel Direr örnek te:kil eerler4 Aak

lev1alarına i:lenen insan 7üzleri 1er ne kaar çirkin ve Dasit olsalar a< gerçekçi ve

küçük a7rıntılara varan Dir özenle i:lenmi:lerir F,4 Aak lev1alarına klasik =rart#

Diçemlerinin taki8 eiliği örnekler e mev?#tt#r4 Gi7imli lev1aları ilkel i:leni:leri7le D#

Diçemlerin ı:ına 7er alan Dir 1alk sanatının varlığını serimle7en eserlerir FF4

,/ Sevin ,--F< ,,3 ,,;4,3 Belli ,-.-< ,-.4,; Belli ,-.-< ,J.4,0 Sevin ,--F< ,,F4F- )atal ,--0< 0- 0,4F. Girginer .00J< F;4F,

)atal ,--0< 0,4FF Sevin ,--F< ,,/4



III" URARTU MADEN KA%!ARI

=rart# çanak çömlekçiliğine 7a7gın olarak üretilen ka8 >ormlarının Da:ına testiler

7er alır4 &on?a ağızlı< :i:kin göveli ve k#l8l# olan testilerin kaieleri üzür4 Pi:mi:

to8raktan 7a8ılan D# tür testilerin maeni örnekleri e D#l#nmaktaır4 Gümü:ten 7a8ılmı:

tek örnek Karmir Bl#rEa ele geçmi:tir4 A7rı?a D# kazılara on aet e t#nç testi orta7a

çıkarılmı:tır4 =rart# resim sanatına i:lenen kült sa1neleri Dize k#llanılan testiler 1akkına

>ikir sağlamaktaır4 Pas t#tmaması seDeDi7le liDas7onla alRkalı kült törenlerine

m#1temelen t#nç testiler k#llanılmı:tır4 Metalen 7a8ılmı: =rart# testileri >orm ve

Dü7üklük açısınan P1r7g< 'i7a ve Pers önemlerine 7a8ılan gümü: ve t#nç testileri

etkilemi:tir4 Krallığın 7ıkılmasınan sonra =rart# metal i:çiliğini evam ettiren Iar8#t<

9rzin?an ve SiirtEte D#l#nan atöl7elere üretilen Dakır ve t#nç testilerin =rart# metal

testilerinin izlerini ta:ıığı görülmekteir FH4

=rart#larEa kremas7on #7g#laması7la 7akılan ölülerin küllerini ko7mak üzere

8i:mi: to8raktan< kısa Do7#nl#< :i:kin göveli #rneler 7a8ılmı:tır4 B#nların testileren

a7rılan en önemli 7anı k#l8larının olma7ı:ıır4 B# #rnelere r#1#n ı:arı çıkmasını

sağlamak ama?ı7la a Dirkaç küçük elik açılmakta7ı4 "ı8kı testilere ol#ğ# giDi D#

#rnelerin e t#nçtan Denzerleri 7a8ılmı:tır !'9@4 **4 A$4 B#nların a göve kısmı üzerine

keramik vazolara ol#ğ# giDi Dirkaç küçük elik açılmı:tır4 Bö7lesi metal #rnelerin en

güzel örneklerinen Diri Altınte8e gömütüne ele geçirilmi:tir4 Gövesine 1i7erogli>

7azısı D#l#nan ve ;4 7üz7ıl son# ile 34 7üz7ıl Da:larına tari1lenen D# vazon#n Dir Denzeri

e SaDerk Ianım MüzesiEne D#l#nmaktaır4 34 7üz7ılın son#na =rart# KrallığıEnın

7ıkılması7la 1em kremas7on gömü ortaan kalkmı: 1em D# nevien vazolar 7a8ılmaz

olm#:t#r FJ4

=rart# kale ve gömütlerine 7a8ılmı: kaçak kazılara D#güne eğin 7alnız?a iki aetgümü: k#8a ele geçirilmi:tir4 B#nlaran Dirisi SaDerk Ianım MüzesiEne !'9@4 **4 $

iğeri ise BerlinEeki M#se#m >ür @or#n rü1ges?1i?1teEe 7er almaktaır4 "esti ve

#rneler giDi< seramik örnekleri e D#l#nan D# gümü: k#8alar in?e Dir gümü: lev1anın

övülmesi tekniği7le 7a8ılmı:tır F/4 CstanD#lEaki k#8anın< BerlinEekinen >arklı olarak

FH Belli ,--F< ,/H4FJ Belli ,--F< ,//4F/

=rart# metal eserleri genel olarak iki esas üretim tekniği7le orta7a kon#lm#:t#r2 B#nlar övme ve ökümteknikleriir4 Bkz4 "ar1an ,--0< ;J4



çevresi 7ivli eğil saeir4 ,. ?m 7üksekliğe< ,J ?m ağız geni:liğine sa1i8 olan k#8anın

kenarlarına t#tamak 7okt#r ve kaiesi üzür4 B# k#8a7la ilgili Da:ka örnekler e

m#1akkak D#l#nmalıır zira As#r Kralı **4 SargonE#n Mö4 3.H 7ılına M#:a:irArini

Sara7ıEna FH aet gümü: k#8a7ı a 7ağmalaığını ka7ıtlaran Dilmekte7izF34

5oğ# Anaol# BölgesiEneki kazılara 7akla:ık ,- aet Dakraç ele geçirilmi:tir !'9@4

**4 BQ59$4 Iemen 1e8si övme tekniği7le 7a8ılmı: olan D# eserlerin H tanesi gümü:<

iğerleri ise t#nçtan imRl eilmi:tir4 Ienüz altınan 7a8ılmı: Dir örneğe ise

rastlanmamı:tır4 Silinirik göve7e sa1i8 olan Dakraçlar< As#r Dakraçları esas alınmak

s#reti7le 7a8ılmı:tır !'9@4 @4A4$4 Gümü: Dakraçlaran Dirinin ağız kısmının altına 7er

alan 7azıtta =rart# Kralı C:8#iniEnin !;F- ;.-$ envanterine ait ol#ğ# ka7ıtlıır4 5iğer

Dakra?ın üzerine ise D#n#n C:8#iniEen tor#n# Cni:8#aE7a 1ei7e eiliği 7azılıır4

Üçün?ü gümü: Dakra?ın ağız kısmının altına ve gövenin üzerine alt alta tekrar eilmek

s#reti7le 1a7at ağa?ı ve D#n#n 1er iki 7anına tanrı >igürleri D#l#nmaktaır4 "anrı sol

eline Dakraç t#tarken sağ elineki kozalak ile 1a7at ağa?ını a:ılamaktaır4 B# sa1ne< D#

tür Dakraçların 1angi amaçla k#llanılığı 1#s#s#na >ikir vermesi açısınan önemliir4 B#

Dakraçta k#l8 1alkası gövenin evamı Diçimineir 7ılan Da:ı Diçimineki k#lD#n #çları

ile Da1seilen resim sa1nesinin üzeri altın ile ka8lanmı:tır4 B# gümü: Dakraç Mö4 04

7üz7ılın son#na tari1lenir !'9@4 @4 B Q$4

Mö4 ;4 7üz7ılan itiDaren 7a8ılan t#nç Dakraçlar< gümü: Dakraçlara görüğümüz

As#r etkileri görülmez ve artık =rart# karakteri 7ansıtılma7a Da:lanır4 @an MüzesiEne

7er alan H t#nç Dakra?ın üzerine< ağız kısmının altına< DirDiri arı sıra 7üzen Dalık ve

k#:lar i:lenmi:tir4 Altı tom#r?#k Dorürü ile çevrilmi: olan D# resimler Dakraçların s# ile

ilgili k#llanımı 1akkına Dilgi verirler4 A7rı?a D#nlar ta8ınaklara üzenlenen kült

törenlerine 7a7gın k#llanım görmü:lerir F;4

=rart# metal i:çiliği içine önemli Dir 7eri t#nçtan ve7a Dakıran 7a8ılmı: Dü7ük

Do7#tl# kazanlar t#tar4 Ağız kenarlarına süs amaçlı Doğa< siren< gri>on giDi eklentiliolanlara eklentili kazanlar enilmekteir4 &a7gın olarak Doğa ve siren eklentileri

k#llanılmı:tır !'9@4 @*4 A B Q$4 Karmir Bl#rEa ele geçen aslan eklentisi :# ana kaar

Dilinen tek örnektir4 B# kazanlarla ilgili üç ka7nak varır2

F3

Belli ,--F< ,3H4F; Belli ,--F< ,3/ ,3;4



.4 =rart# ve7a As#r üretimi çe:itli eserler üzerineki kazan Detimlemeleri

,4 As#r 7azılı ka7naklarına geçen ve As#rl#lar?a ele geçirilen kazanlarla

ilgili 7azılı Delgeler4

F4 =rart# ?oğra>7asına ve7a =rart# sınırları ı:ınaki kazılara ele geçen

kazan ve eklentiler< 7ani mai D#lg#lar4

=rart# üretimi olan Doğa eklentileri ve eklentili kazanların =rart# D#l#:# ol#8

olmaığı kesin eğilir4 Bilinen en erken eklentili kazan örneği Mö4 ;4 7üz7ılın son#na

tari1lenmekteir4 9limizeki örnekleren a1a eski Dir =rart# kazanı D#l#namaması

#r#m#na D# eserlerin Da:ka Dir kültür Dölgesinen 7#karıa a eğiniğimiz giDi

K#ze7 S#ri7eEen geliği >ikri eğerini 7itirme7e?ektir4 Ctal7a giDi #zak ?oğra>7alara

D# kazanların ele geçmesi ve7a siren eklentilerinin Gorion ve &#nanistan !l7m8ia<

5e81i< Ptoon< 5elos< +oos< Atina$ ile Ctal7aEaki kimi merkezlere !Praeneste<

@et#lonia$ D#l#nması =rart# ile Datı ün7ası arasınaki eniza:ırı ti?aretin e kanıtıır F04

Nitekim 5emir )ağıEna 5oğ# Akeniz limanlarınan< Anaol# içinen ve Karaeniz

üzerinen Datı7a 7önelen 7ollar vasıtası7la ti?aretin sürürülüğünü Dilmekte7izH-4

=rart# territor7#m#naki kalelere 7a8ılan kazılara çok sa7ıa t#nçtan 7a8ılmı: ka8

!'9@4 ***4 ABQ5$ ve tas !'9@4 ***4 9'9@4 *@4 ABQ59$ orta7a çıkarılmı:tır4 Salt

Karmir Bl#rEa orta7a çıkartılan ka8ların sa7ısı ,--Eün üzerineir4 "ürki7eEnin çe:itli

müzelerine t#nç ka8lar D#l#nmaktaır4 Gümü: ka8ların tümü 7#rt ı:ına kaçırılmı:

altınan imRl eilmi: tek örnek e Alman7aEnın Mainz :e1rine +ömis?1 Germanis?1

6entralm#se#mEa D#l#nmaktaır4 B#güne kaar emiren 7a8ılan 1er1angi Dir ka8

örneğine7se rastlanmamı:tır4 B#nlar çok çaD#k 8aslanığı için m#1temelen insel içerikli

törenlere kült kaDı olarak k#llanılamamakta7ı4

Metal ka8ların 1emen 1e8si övme tekniği7le 7a8ılmı:tır4 5erin kRselere çökertme<

7a7van kRselere ise 7ükseltme tekniği #7g#lanmı:tır4 Ka8ların üzerineki moti> ve

Dezemeler *4 Bin7ılın iğer (n As7a ürünleri7le Denzerlik ta:ır >akat =rart# ka8larınaatöl7e amgaları ve kralların envanterine ait ol#klarına ili:kin tek satırlık 7azıtlar

D#l#n#r4

=rart# metal ka8ları Diçim ve Dü7üklük 7önünen gösterikleri çe:itliliğe göre :#

:ekile sını>lanırılmaktaır2

a4 Küresel göveli kRseler

F0

)ilingiroğl# .003< .,H .,/4H- A7rıntılı Dilgi için Dkz4 Sevin .000< ..F .,.4



D4 5ik kenarlı kRseler

?4 )an Diçimli kRseler

4 m#rgalı kRseler

e4 “S% 8ro>illi kRseler

Üretim 7oğ#nl#ğ#na en >azla olan gr#D# küresel göveli kRseler ol#:t#r#r4 B#nları

om#rgalı ve “S% 8ro>illi kRseler izlemi:tir4 5ik kenarlı ve çan Diçimli kRseler ise a1a az

üretilmi:lerir4

Ka8ların içine 7a a ı: kısmına Dü7ük Dir özenle Doğa ve ağ keçisi Da:ı 7a8ılmı:tır4

B#nların atöl7e amgaları ol#ğ# ü:ünülmekteir4 B#güne eğin D#l#nan gümü: ve7a

t#nç ka8lar üzerineki en eski 7azıt Kral C:8#ini önemine aittir4 5iğer #7garlıklara ait

metal ka8lar üzerine D# enli 7azı 7azılmaığını ü:üne?ek ol#rsak =rart# Krallarının<

atöl7elerine üretili8 ta8ınaklara Dağı:lanan metal ka8lara ne kaar önem verikleri

anla:ılır4 B# ka8ların k#llanımına ili:kin eta7ları t#nç kemer ve aak lev1alarına

göreDilmekte7iz4 B#nların ölü zi7a>eti sa1nelerine içlerine 7emek kon#l#ğ# giDi< 1a7at

ağaçlarına 7a8ılan a:ılamalara a k#llanılmı:larır H.4

H. Belli ,--F< ,/; ,3-4





!EHA!ARIN !$STES$

!EHA I

=+A+"= &A&*'*M A'AN*

!EHA II

A" "=N) G(MÜ KAB*4 ;434 &&4 SA5B9+K IAN*M MÜ69SC4 9N@4 N=2 .,./0

&" "=N) BAK+A)4 34 &&4 &ÜKS2 .-<J QM4 @AN MÜ69SC4 9N@4 N=2 .F4.F433

'"

"=N) BAK+A) ;4 &&4 &ÜKS2 .F QM @AN MÜ69SC4 9N@ N=2 3H4.H4.

D" "=N) BAK+A)'A+4 ;434 &&4 &ÜKS2 .F<J QM4 @AN MÜ69SC4 S' 9N@4 N=2

J4.43; SAT 9N@4 N=2 3H404.

E" "=N) BAK+A)4 ;434 &&4 &ÜKS2 .F<J QM4 @AN MÜ69SC4 9N@4 N=2 3H404.

(" GÜMÜU KA59I4 ;434 &&4 SA5B9+K IAN*M MÜ69SC4 9N@4 N=2 ..;,-

!EHA III

A" "=N) KAP4 ;434 &&4 CS"ANB=' A+K9'VC MÜ69SC4 9N@4 N=2 -.4.0/

&" "=N) KAP4 ;34 &&4 &ÜKS2 ;<J QM4 @AN MÜ69SC4 9N4 N=2 3-4,J43J

'" "=N) KAP'A+4 ;434 &&4 CS"ANB=' A+K9'VC MÜ69SC4 9N@4 N=2 0.4H3

D" "=N) KAP'A+4 ;434 &&4 CS"ANB=' A+K9'VC MÜ69SC4 S' 9N@4 N=2

0.4F;,4 SAT 9N@4 N=2 -.4.0J

E" "=N) "AS4 ;434 &&4 9+6=+=M A+K9'VC MÜ69SC4 9N@4 N=2 H/,/3H4

("

'9@IA ***4 94ENCN A'" &Ü69&C4

!EHA I

A" "=N) "AS4 ;434 &&4 SA5B9+K IAN*M MÜ69SC4 9N@4 N=2 JJ./4

&" "=N) "AS4 ;434 &&4 &ÜKS2 H<J QM4 @AN MÜ69SC4 9N@4 N=2 ,F4,,4334

'" "=N) "AS4 ;434 &&4 &ÜKS2 J QM4 @AN MÜ69SC4 9N@4 N=2 J/4F43H4

D" "=N) "AS4 ;434 &&4 &ÜKS2 J<3 QM4 @AN MÜ69SC4 9N@4 N=2 ,,4,4334

E" "=N) "AS4 34 &&4 &ÜKS2 3 QM4 @AN MÜ69SC4 9N4 N=2 ,34;43/4



!EHA

A" ASS=+ SC"='AS*4

&" =+A+"= GÜMÜU BAK+AQ*

'" =+A+"= GÜMÜU BAK+AQ*4 A&+*N"*4

!EHA I

A" A'"*N"9P9E59 9'9 G9)9N BTA 9K'9N"C'C "=N) KA6AN !ANA5'=

M959NC&9"'9+C MÜ69SC$4

&" SC+9N 9K'9N"C'C "=N) KA6AN4

'" SC+9N 9K'9N"CSCNCN A&+*N"*S*4

!EHA II

A" GÜMÜU &A"AK'A+*

&" BAK*+ &A"AK'A+*

'"

"=N) CU'CK'9+C

D" KA'A& GÜ69+GWI*

E" A'"*N KA&NAK'A+*

(" )CNK KA&NAK'A+*

!EHA III

=+A+"= K9M9+C Ü69+CN59KC 6C&A9" SAIN9SCN59 KAP'A+



!EHA I

URARTU KRA!!I)I*NIN YAYI!IMI



!EHA II

A &

' D

E (



!EHA III

A &

' D

E (



!EHA I

A &

' D

E



!EHA

A &

'



!EHA I

A

&

'



!EHA II

A &

' D

E (



!EHA III

+Er,-rer .//01 Ka2" 304

Documents

Urartu Maden Sanati-libre