Urbane funkcije – R E K R E A C I J A, doc.mr. Jelena Živković, Arhitektonski fakultet, Univerzitet u Beogradu, Departman za urbanizam

R E K R E A C I J A

URBANE FUNKCIJE

Urbane funkcije - REKREACIJA

PROSTORNI RAZMEŠTAJrekreativnih prostora u gradu

Jelena Živković

Polazišta u određivanju prostornog razmeštaja rekreativnih prostora

• PROSTORNA FORMA ????• FUNKCIONALNO - PROSTORNI

SKLOP – funkcionalni zahtevi• EKOLOŠKI ZAHTEVI urbanog

razvoja

Urbane funkcije – R E K R E A C I J A, doc.mr. Jelena Živković, Arhitektonski fakultet, Univerzitet u Beogradu, Departman za urbanizam

PROSTORNA FORMA

STRUKTURA I ELEMENTI

Svaki rekreativni prostor koji pripada strukturi urbane sredine predstavlja kreativnu, integralnu i integrišuću tačku koja ne predstavlja samo deo celine grada već je i sama celina sa svom složenošću koja postoji i na nivou grada. Oni predstavljaju elemente forme prostorno-fizičke strukrure otvorenih rekreativnih prostora u gradu

Svojstva elemenata :oblik, veličina, građa, lokacija, međuodnos

Urbane funkcije – R E K R E A C I J A, doc.mr. Jelena Živković, Arhitektonski fakultet, Univerzitet u Beogradu, Departman za urbanizam

OBLIK

tačka (čvorište)

linija (putanja)

oblast (područje)

treća dimenzija: forme brda, talasa

potez

oblast

Relativno velike dimenzije

linijarelacija

tačkačvor

Relativno male dimenzije

Elementi mreže RPGVELIČINA

može se posmatrati

isključivo kao relativna

Urbane funkcije – R E K R E A C I J A, doc.mr. Jelena Živković, Arhitektonski fakultet, Univerzitet u Beogradu, Departman za urbanizam

GRAĐA

Očuvani delovi prirode u gradu ili novostvoreni prostori uređeni po uzoru na prirodni pejzaž

Locirani u gusto izgrađenim gradskim zonama

Izražena zastupljenost prirodnih elemenata oblikovanja

Izražena arhitektoničnost elemenata oblikovanja

Rekreativno korišćenje usklađeno sa potrebama očuvanja i razvoja biljaka i životinja.

Moguće je intenzivno rekreativno korišćenje

Pretežno ozelenjeni, zastupljenost prirodnih materijala

Neozelenjeni, pretežno neozelenjeni, delimično ozelenjeni, visok stepen zastupljenosti veštačkih materijala

URBANI PRIRODNI OPRG

URBANI IZGRAĐENI ORPG

Urbane funkcije – R E K R E A C I J A, doc.mr. Jelena Živković, Arhitektonski fakultet, Univerzitet u Beogradu, Departman za urbanizam

LOKACIJALokacija elemenata

se posmatra u odnosu na:

• ukupnu teritoriju grada

• prirodne i stvorene strukture urbanih područja specifičnih karakteristika

MEĐUODNOS• relacije povezivanja / razdvajanja RP

• brojnost i raznovrsnost RP (mreža, disperzija punktova, nadovezivanje velikih, nadovezivanje malih, kombinacije...)

Urbane funkcije – R E K R E A C I J A, doc.mr. Jelena Živković, Arhitektonski fakultet, Univerzitet u Beogradu, Departman za urbanizam

* TEORETSKI MODELI• kružni prsten- ograničava rast

grada• zvezdaste forme - klinasti

prodori zelenila -omogućavaju dovod svežeg vazduha i kontinualnu vezu sa prirodom van grada.

• tačkasta distribucijaomogućava približavanje ozelenjenih prostora stanovnicima

• aksijalna organizacija -podržava posebno značenje i važnost pojedinih mesta

• kombinovani sistemiForma mreže rekreativnih prostora je posledica, uslovljenost,

rezultat planiranih i stvorenih funkcionalno-prostornih odnosa u gradu.Urbane funkcije – R E K R E A C I J A, doc.mr. Jelena Živković, Arhitektonski fakultet, Univerzitet u Beogradu, Departman za urbanizam

*FUNKCIONALNO - PROSTORNI SKLOP

FUNKCIONALNO -PROSTORNI raspored rekreativnih sadržaja u gradu uslovljen je:

• vrstom rekreativnog sadržaja

• kategorijom rekreativnog prostora

• udaljenjem od korisnika

• potrebama i mogućnostima funkcionalno-prostornog povezivanja i razdvajanja rekreativnih prostora međusobom i sa ostalim gradskim sadržajima

Urbane funkcije – R E K R E A C I J A, doc.mr. Jelena Živković, Arhitektonski fakultet, Univerzitet u Beogradu, Departman za urbanizam

• vrsta/kategorija rekreativnog prostora

• vreme posećivanja i dužina i čestina boravka, vremensko udaljenje

• atraktivnost rekreativnog prostora (sadržaj i uređenost)

• kategorije korisnika

• gustina nastanjenosti

• način savladavanja distanci

• kvalitet puta

• položaj na području grada

*GRAVITACIONO PODRUČJE I DOSTUPOST REKREATIVNIH PROSTORA U GRADU

Urbane funkcije – R E K R E A C I J A, doc.mr. Jelena Živković, Arhitektonski fakultet, Univerzitet u Beogradu, Departman za urbanizam

KATEGORIJArekreativnog prostora i

udaljenje od korisnikaSVAKODNEVNA REKREACIJA: dobra povezanost sa mestima u kojima ljudi svakodnevno najviše borave ili pored kojih prolaze (stanovanje, rad).

VREME posećivanja i dužina i čestina boravka, vremensko udaljenje. Gravitaciono područje uslovljeno

• vremenom da se dođe, boravi i ode iz RP

• periodom vremena u kome se pretežno koriste RP

PREPORUČENE MINIMALNE POVRŠINE POJEDINIH KATEGORIJA REKREATIVNIH PROSTORA

Min. 0.2haLokalni RC I lokalni park

Min. 0.4 haPoželjno 2ha

Naseljski RC

Min. 4haPoželjno 10ha

Gradski SRC

Min.1haPoželjno 5ha

Gradski i reonski park

Urbane funkcije – R E K R E A C I J A, doc.mr. Jelena Živković, Arhitektonski fakultet, Univerzitet u Beogradu, Departman za urbanizam

GP Beograd 2021

• Normativi za zelenilo u stambenim zonama podrazumevaju definisanje određenog procenta zelenih površina (oko 30%) u odnosu na tip izgradnje I veličinu parcele.

• Površine za rekreaciju u koju se ubraja šetnja, zabava, igra, razonoda, odmor u prirodi– ne normiraju se

• Sportske površine : sportski objekti, igrališta, fitnes centri, teretane… 4 m2/st bruto površine za sportsko rekreativne centre i minimum 1.2 m2/st korisne površine, zelenilo min.40%

• Minimalni standardi za prateće rekreativne sadržaje stanovanja (prema uzrastu) • 3-6g, 0.4m2/st, 50-300m• 6-11, 0,6m2/st, 50-500m• 11-14, 1m2.st, 100-1000• Iznad 14, 4m2/st, 1000-1500m

GUSTINA NASTANJENOSTI• Sa povećanjem gustine nastanjenosti povećava se i potreba za

veličinom I količinom RP (m2/st) (15-30m2/st)

• Kvadratna i kružna forma određuju manju površinu gravitacionog područja od trakaste, podužne forme iste površine

Urbane funkcije – R E K R E A C I J A, doc.mr. Jelena Živković, Arhitektonski fakultet, Univerzitet u Beogradu, Departman za urbanizam

Poželjna kvantitativna zastupljenost pojedinih kategorija rekreativnih prostora u gradu

1. Prostori za rekreaciju i sport (bruto) ukupno: 22 -29.5 m2/st:

A)samostalni rekreativni prostoriLRC - lokalni rekreativni centri. 0.5-1 m2/stNRC - rekreativni centri naselja 2-4 m2/stGSRC gradski sportsko-rekreativni centri 4m2/stVelike zelene površine (parkovi, park šume) 8-10 m2/sttrgovi, skverovi, pešačke zone 1.5 m2/st

B) Integrisani rekreativni prostoriintegrisani rekreativni prostori škola 2m2/stintegrisani rekreativni prostori deć.ustan. 2m2/stintegrisani rekreativni prostori kol.stanovanja 4 -5 m2/st

2. Javne zelene površine ukupno: 17-19 m2/st:velike zelene površine (parkovi, park šume) 8-10 m2/stzelenilo stambenih susedstva 4 m2/sttampon i zaštitno zelenilo 5 m2/st

• sastavni deo stana, domaćinstva • zajednički prostori grupe stambenih

jedinica : primarne (50-100m, 2-3min),sekundarne (150-200m)

• RP susedstva (250-300m)• RP stambenog naselja (500-600m)

INTEGRALNI REKREATIVNI PROSTORI U OKRUŽENJU STANA

*NAČIN SAVLADAVANJA DISTANCErekreativni prostor - korisnik

Urbane funkcije – R E K R E A C I J A, doc.mr. Jelena Živković, Arhitektonski fakultet, Univerzitet u Beogradu, Departman za urbanizam

REKREATIVNI PROSTORI ZNAČAJNI ZA DEO GRADA1000-1500m, 15-20 min

specijalizovani višenamenski

SC, SRC, RC, parkovi, trgovi

REKREATIVNI PROSTORI ZNAČAJNI ZA GRAD U CELINIRP u koje se dolazi pretežno kolima i drugim prevoznim sredstvima (dobra saobraćajna povezanost)

* NAČIN SAVLADAVANJA DISTANCErekreativni prostor - korisnik

Urbane funkcije – R E K R E A C I J A, doc.mr. Jelena Živković, Arhitektonski fakultet, Univerzitet u Beogradu, Departman za urbanizam

sve kategorijespecijalizovani i polivalentni RC, SRC, gradski parkovi (botanički, zoo, zabavni, etno, memorijalni, dečiji, park izložbe, park-šume)integralni u okviru spec.

centara..

grad

sve kategorije15-...samostalni rekreativni prostori RC, SRC, integralni u okviru srednjih škola, zdrav. ust....

1000-1500m15-20mindeo grada

sve kategorije8-15000 višenamenski RPškole, KDU, pešačke zone, parkovi...

500-600m10-12 minstambeno naselje (MZ)

sve kategorije4-8000veći rekreativni prostori za sadržaje dinamične igre

250-300m5-8 minsusedstvo (kvart)

sve kategorije1-2000raznovrsni rekreativni sadržajimin površina 200m2

150-200m3-5minstambena grupacija (blok)

mala decastarihendikepirani

mirne igre, druženje, svakodnevno korišćenje

min 100m2

50-100m2-3minstambena grupacija (ulaz)

pretežni korisnici

broj stan koji gravitira

sadržajidistancavremeprostorni nivo

Urbane funkcije – R E K R E A C I J A, doc.mr. Jelena Živković, Arhitektonski fakultet, Univerzitet u Beogradu, Departman za urbanizam

ATRAKTIVNOST rekreativnog prostora

1. atraktivnost sadržaja

2. kvalitet uređivanja i opremanja

KATEGORIJE KORISNIKAStarosne kategorije se ne razdvajaju u

prostoru već se prostor prilagođava korisnicima.

Isti način rekreativnog korišćenja ne podrazumeva isti način i stepen uređivanja i opremanja i udaljenost od korisnika (razlike u društvenom, porodičnom statusu, kulturi, obrazovanju, stilu života)

Urbane funkcije – R E K R E A C I J A, doc.mr. Jelena Živković, Arhitektonski fakultet, Univerzitet u Beogradu, Departman za urbanizam

POLOŽAJ

rekreativnog prostora na teritoriji grada

• centar grada(gravitacija ne utiče na posećenost)

• kontinualno izgrađeno područje (prostori svakodnevnog korišćenja)

• rubna zona (rekreacija - faktor razvoja, veći RP)

Povećanje udaljenosti vangradskog pejzaža utiče i na povećanje gravitacionog područja posebno onih ORPG koji su po karakteru

prostora bliski prirodnom pejzažu.

Urbane funkcije – R E K R E A C I J A, doc.mr. Jelena Živković, Arhitektonski fakultet, Univerzitet u Beogradu, Departman za urbanizam

KVALITET PUTAKvalitet puta do RP se

povećava ako se ostvari :

• bezbednost puta

• put od RP uredi tako da se doživljava kao RP

Urbane funkcije – R E K R E A C I J A, doc.mr. Jelena Živković, Arhitektonski fakultet, Univerzitet u Beogradu, Departman za urbanizam

EKOLOŠKI ZAHTEVI urbanog razvoja

• Ekološki zahtevi definišu čovekov odnos prema okruženju.U njihovoj osnovi je etika po kojoj čovekzadovoljavanje sopstvenih potreba usklađuje sa obezbeđivanjem životnih uslova ukupnog živog sveta, razumevajući da ljudi zavise od celovitih i zdravih ekosistema u istoj meri u kojoj zavise i od drugih ljudi.

• Urbana sredina koja na ove zahteve treba da odgovori jeste ona koja se, polazeći od bio-socijalne prirode čoveka i njegovih raznovrsnih urbanih potreba, razvija u harmoniji sa ekološkim kapacitetom i potencijalima ekosistema na svim nivoima .

Urbane funkcije – R E K R E A C I J A, doc.mr. Jelena Živković, Arhitektonski fakultet, Univerzitet u Beogradu, Departman za urbanizam

* EKOLOŠKI PRINCIPI lociranja, uređivanja i korišćenja RP

1. Priroda kao uslov, ograničenje i potencijal za ostvarivanje rekreativne funkcije u gradu

Urbane funkcije – R E K R E A C I J A, doc.mr. Jelena Živković, Arhitektonski fakultet, Univerzitet u Beogradu, Departman za urbanizam

* EKOLOŠKI PRINCIPI lociranja, uređivanja I korišćenja RP

2. Rekreativni prostori grada kao sredstva za očuvanje prirodnog pejzaža u urbanoj sredini: biotopi samoregulacije, koncentracije prirode

Urbane funkcije – R E K R E A C I J A, doc.mr. Jelena Živković, Arhitektonski fakultet, Univerzitet u Beogradu, Departman za urbanizam

* EKOLOŠKI PRINCIPI lociranja, uređivanja i korišćenja RP

3. Razlikovanje otvorenih rekreativnih prostora u područjima zaštite prirode u gradu i van grada

4. Rekreativni prostori kao doprinos uspostavljanju ekološke ravnoteže u razvoju gradskih ekosistema (odnos otvorenih/zatvorenih, zelenih /nezelenih)

Urbane funkcije – R E K R E A C I J A, doc.mr. Jelena Živković, Arhitektonski fakultet, Univerzitet u Beogradu, Departman za urbanizam

* EKOLOŠKI PRINCIPI lociranja, uređivanja I korišćenja RP

5. Poštovanje ekološkog potencijala kod oređivanja načina rekreativnog korišćenja prostora u gradu

6. Zasnivanje rekreativne funkcije gradskih prostora na vrednostima tih prostora kao integralnog dela urbane sredine

Urbane funkcije – R E K R E A C I J A, doc.mr. Jelena Živković, Arhitektonski fakultet, Univerzitet u Beogradu, Departman za urbanizam

* EKOLOŠKI PRINCIPI lociranja, uređivanja I korišćenja RP

7. Očuvanje I razvoj velikih međusobno povezanih otvorenih rekreativnih prostora grada

8. Povezivanje različitih otvorenih rekreativnih prostora u mreže

9. Različiti oblici I načini rekreativnog korišćenja otvorenih prostora gradu u obezbeđivanju razvoja različitih biotopa

Urbane funkcije – R E K R E A C I J A, doc.mr. Jelena Živković, Arhitektonski fakultet, Univerzitet u Beogradu, Departman za urbanizam

* EKOLOŠKI PRINCIPI lociranja, uređivanja I korišćenja RP

10. Stvorene vrednosti u urbanoj sredini kao potencijal I ograničenje za rekreativno korišćenje prostora u gradu

11. Prioritet rekreativnog korišćenja otvorenih prostora u gradu

Urbane funkcije – R E K R E A C I J A, doc.mr. Jelena Živković, Arhitektonski fakultet, Univerzitet u Beogradu, Departman za urbanizam

EKOLOŠKI PRINCIPI lociranja, uređivanja i korišćenja RP

12. Zasnivanje načina korišćenja, uređivanja I razmeštaja na bioklimatskim principima

13. Izbegavanje ekoloških konflikata između korišćenja gradskih rekreativnih prostora I prostora u njihovom okruženju

Urbane funkcije – R E K R E A C I J A, doc.mr. Jelena Živković, Arhitektonski fakultet, Univerzitet u Beogradu, Departman za urbanizam